28e jaargang | oplage: 30.000
samen werken en samen vooruit
In de gemeente De Fryske Marren houden we er met elkaar de vaart in.
Ondernemers hebben in deze mooie gemeente alle ruimte en helpen elkaar waar dat maar kan. Moet de koers verlegd worden? Dan doen we dat samen. Want door krachten te bundelen, komen we verder. Meer weten? www.defryskemarren.nl
w w w. d e f r y s k e m a r r e n . n l
‘Als NHL Stenden Hogeschool investeren wij in het skûtsjesilen, omdat we ons verbonden voelen met de regio en de samenwerking uiteenlopende mogelijkheden biedt voor ons onderwijs’, zegt Mathijs Rutten, Directeur Facility Management NHL Stenden.
‘Skûtsjesilen, fierljeppen en kaatsen zijn onderdeel van het cultureel erfgoed van Friesland. We willen als hogeschool hier iets aan bijdragen. Tegelijkertijd willen we studenten en medewerkers er iets over meegeven. Vooral internationale studenten zijn geïnteresseerd in lokale tradities.’ Eigenlijk verbindt de sponsoring van de SKS traditie met vernieuwing. ‘Stel je voor: studenten en docenten die samen de golven op een skûtsje trotseren. Terwijl ze plezier maken, leren ze over de Friese geschiedenis én nieuwe vaardigheden zoals leiderschap ontwikkelen.’ Om onze verbondenheid ook op de campus te tonen, laten we elementen van skûtsjes terugkomen.
‘Door deel te nemen aan evenementen zoals het skûtsjesilen, tonen we niet alleen onze betrokkenheid bij de regio. We bieden studenten ook de kans om buiten de muren van de hogeschool ervaringen op te doen. We zouden zelfs studies kunnen verbinden aan het skûtsjesilen; bijvoorbeeld de opleiding Maritieme Techniek of opleidingen op het gebied van Leisure & Tourism. Er zijn tal van mogelijkheden die we gaan onderzoeken.’
Lees al het nieuws over skûtsjesilen in onze app. De echte liefhebbers willen geen moment missen van het skûtsjesilen. Onze verslaggevers zijn daarom dagelijks op pad om jou van al het skûtsjesilen nieuws op de hoogte te houden. Of het nu gaat om de laatste race-uitslagen, weersomstandigheden of insider informatie, verslaggevers zorgen ervoor dat je niets hoeft te missen. Volg hun artikelen zodat je altijd op de hoogte blijft van wat er op het water gebeurt.
Vier jaar geleden startten uitgever Doede Vellema en ik onze samenwerking. Hij had net deze krant overgenomen, maar geen kennis van skûtsjesilen. Ik heb die kennis wel, maar had geen krant. Zo begon ons zakelijke deeltijdhuwelijk; in de winter is het beduidend rustiger op de lijn dan vlak voor de deadline in juli.
Een vierjarig jubileum is niet per se een mijlpaal die je grootscheeps viert. Het gaat om een betrekkelijk korte periode en het getal is niet mooi rond. Al kunnen we aan dat laatste gelijk sleutelen, want je bladert nu door de vijfde editie die Doede en ik tot stand hebben gebracht. En ook al zijn we nog een betrekkelijk jong team, de afgelopen vier jaar telden misschien wel driedubbel. We begonnen met een jubileumeditie omdat de SKS 75 jaar bestond (dát is pas een mijlpaal!), maar tegelijkertijd werd er door corona niet gezeild. Ook het jaar daarop lagen de vloten stil waardoor alle artikelen op het laatste moment moesten worden aangepast aan de actualiteit. Het werd nachtwerk, maar het lukte. Natuurlijk lukte het. De derde editie bevatte een bijlage om het veertigjarige jubileum van de IFKS te vieren, ook zo’n mooi hoogtepunt. Vandaaruit typten we ons, in rustiger vaarwater, naar een vierde en nu deze vijfde editie met opnieuw bijzondere verhalen:
Douwe Visser van het Grouster Skûtsje werd afgelopen seizoen voor de zevende keer kampioen in de SKS. Winnen verveelt nooit, vertelt hij, dus gaat hij dit jaar voor de achtste titel. “Als je zonder doel in de rondte zeilt dan kun je beter stoppen”, aldus Douwe ‘Grou’.
De IFKS leverde ook weer vier kampioenen aan, waaronder Sikke Heerschop die deze zomer nog één keer de IFKS zeilt en daarna (na 35 jaar IFKS!) de Ingelskman overdraagt aan zoon Ånne. Sikke zou Sikke niet zijn als er toch nog een kleine twist aan dit verhaal zit. Ook SKSschipper Albert Visser van het Lemster Skûtsje neemt na dit seizoen afscheid en ook hij heeft in één van zijn zonen een mooie opvolger gevonden. Verder kwamen er weer twee heerlijke ‘Liefde in de vloot’-verhalen op ons pad en we interviewden enkele lierenmannen die tijdens wal- en sleepstarten het zeil in recordtempo omhoog slingeren. Allemaal verhalen geschreven door een kleine, maar gedreven redactie die de mooiste anekdotes wist vast te leggen op dit papier Onze huisfotografen Martin de Jong en
UITGAVE Devea www.devea.nl
ADVERTENTIES
Devea
Doede Vellema: 06 15 37 22 55 www.devea.nl
Heidstra Media, Pieter Jan Heidstra: 06 11 434 272 www.heidstramedia.nl
Tom Coehoorn verzorgden het gros van de sfeervolle foto’s en Patrick Kramer deed de opmaak. Heel veel dank!
Ik wil tot slot stilstaan bij het overlijden van Pieter Brouwer zo vlak voor het eerste startschot van de SKS. “Hy wie in hear yn it skûtsjesilen”, vertelt oudschipper Anne Tjerkstra. “En bêst fanatyk”, vult Klaas Boersma, goede vriend en vroegere adviseur van Brouwer, aan. “In echte skûtsjesiler.” De herinneringen en verhalen blijven bestaan, maar de vloot vaart nu verder zonder hem. Pieter zou het niet anders gewild hebben, want: “Se moatte sile.” En sa is it. ‘Vergeet’ grootse mijlpalen en jubilea, een mooie start, een lekkere zeilwind, een heerlijke SKS en IFKS, kortom: het leven. Meer redenen heb je immers niet nodig om te vieren.
AFKE BOVEN
Nog één zomer zitten Albert Visser en Sikke Heerschop aan het helmhout
Liefde in de vloot
De zeilhijsers: altijd klaar voor de start
EINDREDACTIE
Afke Boven www.afkeboven.nl
REDACTIE
Bert Kalteren
Riemie van Dijk
Nynke van der Zee www.nynketxt.nl
VORMGEVING VDS Crossmedia T. 085 - 773 41 71 info@vdscrossmedia.nl www.vdscrossmedia.nl
FOTOGRAFIE
Tom Coehoorn www.thomasvaer.nl
Martin de Jong Fotopersburo Martin de Jong www.fotopersbureaumartindejong.nl
SKS-KAMPIOEN DOUWE VISSER WIL MEEDOEN OM DE TITEL
“Ik gun het iedereen, maar dan moeten ze ons
wel verslaan”
Er stond geen maat op het Grouster skûtsje van schipper Douwe Azn. Visser (61), die in 2023 met zijn bemanning de zevende titel in de wacht sleepte. Winnen verveelt nooit, dus gaat hij op voor zijn achtste kampioenschap. “Ik gun het iedereen, maar dan moeten ze ons wel verslaan.”
Terugdenkend aan het afgelopen succesjaar van ‘It Doarp Grou’ verschijnt een lach op zijn gezicht. “Dan heb je ook het geluk van de kampioen. Dan valt alles op z’n plek”, vertelt Douwe ‘Grou’. “Het was een uniek jaar. Het hele voorseizoen liep het al als een trein. We wonnen Lemmer Ahoy, De Waterpoortrace en de proloog. Dan zit je op de een of andere manier in een flow. Dan klopt het gewoon.”
Er werden zelfs vergelijkingen gemaakt met Max Verstappen. Een compliment, zo vindt Visser, maar ietwat overdreven. “Max is van wereldniveau en wij zijn van Fryslânniveau. Dat is voor mij goed genoeg. Daar ben ik tevreden over”, bekent de geboren Sneker, die wel raakvlakken ziet. “Het is ook een gevoelssport. Max heeft er geweldig veel gevoel bij. Ik ben ook op heel jonge leeftijd begonnen en was vijf jaar toen mijn vader mij alleen in de boot zette. Dan krijg je er al heel snel gevoel voor.”
In 2023 was Douwe Visser nagenoeg elk weekeinde op het water te vinden. Want naast het skûtsjesilen stuurde hij ook in de Pampus en Zestienkwadraat (16m2). “Zeilen is een ervaringsport. Dat moet je zoveel mogelijk doen.” Het is een van z’n paradepaardjes om het niveau in de vloot naar een hoger treetje te kunnen tillen. “Het is belangrijk dat de schippers veel wedstrijdervaring hebben.”
“Elk bemanningslid bij ons is de beste op zijn of haar plek”
WINNENDE COMBINATIE
Hij heeft recht van spreken. In de afgelopen twintig jaar viel Visser met Grou slechts twee keer buiten de top-drie. Maar dat had hij onmogelijk voor elkaar gekregen zonder het schip en de bemanning: een winnende combinatie. “Je moet een hechte ploeg hebben. Dan ben ik zo eigenwijs om te zeggen, dat elk bemanningslid bij ons de beste is op zijn of haar plek. Dat geeft rust. En we bespreken na de wedstrijd heel open met elkaar hoe het is gegaan.”
En je moet af en toe ook wat geluk hebben. Zoals in 2005, toen hij debuteerde als stuurman van het Grouster skûtsje, nadat hij 23 jaar had bemand op de Sneker Pan en drie jaar schipper was op het Drachtster skûtsje. “Ik was pas in juni terug, nadat ik mijn zeeschip had verkocht. Maar ik had de goede
jongens meegenomen, had meteen een klik met Tammo Oosterhof (strateeg, red.) en het skûtsje deed het goed. Dat was uniek.” In dat rijtje schaart hij ook de hattrick in 2017, 2018 en 2019.
STOPPEN?
Nadat neef Douwe Jzn. Visser (Sneek) in 2017 was gestopt en diens broer Albert (Lemmer) aankondigde na dit seizoen het helmhout uit handen te geven, zijn de ogen nu op hem gericht. “De accu raakt wat leeg bij Albert. Dan moet je ermee ophouden”, vindt ook Douwe (Grou), die als laatste van de huidige Vissergeneratie de eer hooghoudt aan het helmhout. “De bloedlijn zit bij de vaders. Wij zijn geen broers, maar we lijken wel op elkaar.”
Zoon Albert (32) is zijn beoogde opvolger. Visser: “Ik ben de schipper, maar mijn vrouw
Aleida moet ook alles meemaken. Het is een familiegebeuren. Zolang het niet te veel druk en stress geeft, dan gaan we door. We leven door met de dingen die we leuk vinden. En dat is zeilen. Je moet op het juiste moment stoppen. Ik moet het zelf voelen, dat het slechter wordt, maar dan zullen anderen dat ook tegen mij zeggen. Het is eigenlijk een natuurlijk verloop. Ik was 39 jaar toen ik schipper werd. Albert wordt dit jaar 33 en komt in beeld als hij klaar is met de kleine kinderen. Maar zodra ik aangeef dat ik wil ophouden, dan staat hij wel klaar.”
“Als je zonder doel in de rondte zeilt, dan kun je beter stoppen”
‘MOOI ZEILEN’
Bovendien is de prijzenkast met zeven titels wat Douwe Visser betreft nog niet vol. Hij noemde eerder al eens een evenaring van het aantal van negen kampioenschappen die zijn neef en naamgenoot Douwe Visser van de Sneker Pan wist te winnen. “Je moet een doel hebben. Altijd. Als het niet lukt is het ook prima. Maar als je zonder doel in de rondte zeilt, dan kun je beter stoppen.”
Toch weigert Visser, die als bemanningslid in ’84, ’95 en ’96 op de Pan ook kampioen werd, zijn toekomst als schipper op te hangen aan een aantal SKS-titels. “Het hoofddoel is dat wij ‘mooi zeilen’. Dan zien we wel wat dat waard is”, bekent de Grouster schipper. “Het mooiste zou zijn om elf keer kampioen te worden, zoals Ulbe Zwaga, maar dan had ik eerder moeten beginnen. Eigenlijk zijn dat bijzaken. Puur voor de statistieken.”
CONTENT MET ‘GROU’
Ambitie om als Sneker nog eens op de ‘Pan’ te sturen heeft hij niet. “Ik ben in 2002 schipper geworden en kende Douwe goed genoeg om te weten dat hij zou doorgaan. Het had geen zin daar op te wachten. Bovendien kun je het nauwelijks beter doen dan een negenvoudig kampioen”, zegt Visser, die content is met ‘Grou’. “De commissie heeft het tiptop voor elkaar met een eigen schiphuis en er is geen vijfde colonne. Er is een goede wisselwerking met het bestuur. Zij mogen niet klagen en wij ook niet. We zijn bevoorrecht.”
Zijn ouders waren binnenschippers (‘Wij waren eigenlijk zigeuners’), maar 29 jaar geleden besloot Douwe Visser te breken met de traditie. Hij verkocht z’n binnenvaartschip, verlegde met ‘Visser Shipping’ de koers naar de zeevaart en verzorgt nu containervervoer door noordwest Europa. “Twee weken staan we in de picture en daarbuiten is het heerlijk rustig. Maar we zijn wel het hele jaar bezig met het skûtsjesilen, afhankelijk van hoe het seizoen is afgesloten.”
Daar waar de meeste skûtsjes dit jaar een inhaalslag moesten maken, leefde ‘Grou’ betrekkelijk rustig toe naar het kampioenschap. “Maar stilstand is achteruitgang. In de laatste week gaan we naar Grou en dan trainen we elke dag een paar uurtjes om de puntjes op de i te zetten. Zodat iedereen weer lekker in de flow zit. En zaterdagochtend nog even een keer, dan bouwt het mooi op. Zo doen we dat eigenlijk ieder jaar weer”, vertelt Douwe Visser. “Het zal niet zo gaan als vorig jaar, maar ik verwacht een mooi kampioenschap.”
Er werd gezwoegd en gestreden, maar aan het einde van de IFKS leverde elk klassement weer zijn eigen unieke kampioen op. Die titels kwamen niet op een presenteerblaadje, want de concurrentie is sterk en de vloot ligt elke zomer weer dichter bij elkaar. “Elk jaar moeten we er keihard voor knokken,” vertelde Andries Brouwer, “maar ervoor moeten vechten is het mooiste.”
KAMPIOEN A-KLASSE
Het kampioenschap lonkte al enkele jaren, maar steeds greep Sikke Heerschop net naast de titel. In 2019 was het verschil zelfs maar één punt met kampioen Jeroen de Vos. Na drie edities op het tweede treetje, keerde vorig seizoen het tij. Exact tien jaar na zijn eerste kampioenstitel, eindigde Heerschop weer bovenaan in het klassement.
Op de laatste wedstrijddag werd het nog wel even spannend voor het team aan boord van de Ingelskman. Heerschop en zijn bemanning staan bovenaan in het klassement, maar het verschil met de nummer twee is met 1,2 punten minimaal. En dat betekent dat de tweede dag in de Lemster baai allesbeslissend zal worden. Sikke: “We moasten Pieter Jilles mei de Sterke Jerke achter ús hâlde, dy mocht net as earste eindigje, mar dat is in snelle jonge.” Dus houden ze de manoeuvres van de Sterke Jerke goed in de gaten. “Geweldich dat is slagge is. We hawwe in pear kear in moaie start hân en it wie ek in pear kear net sa bêst, mar we wisten it dochs wer op te heljen en dat is super.”
Heerschop kijkt dan ook met een tevreden gevoel terug op de IFKS van 2023: “It wie in leuk en gesellich kampioenskip. We hawwe in goed skip, goed materiaal en in goed team. Dêr sit de kracht, yn it team, mei mekoar, gjin rare dingen. Stabiliteit yn in kampioenskip is alles.”
Met dat team gaat Heerschop nog één keer de strijd aan, daarna geeft hij het helmhout over aan zoon Ånne. “Fan spanning ha ik al hiel lang gjin lêst mear. Dat fyn ik jammer, mar it is no ien kear sa. Earder gie sa’n wedstryd de deis derfoar al troch de kop hinne en dan noch in stik adrenaline troch it liif op de moarn sels. Mar dat ha ik net mear, dan wurd je âld”, concludeert Heerschop. Dus neemt de kampioen van de A-klasse dit najaar na 35 jaar afscheid van de IFKS. Met een slag om de arm, blijkt tijdens een uitgebreid interview: “We hawwe it beslút nommen, mar dat wol net sizze dat ik der net al wolris spyt fan ha.” Heerschop zou nog graag een project gerealiseerd zien en als dat lukt: “Dan dogge we miskyn wol wer in jier mei.”
Het hele interview met de vertrekkend schipper lees je verderop in de krant.
KAMPIOEN B-KLASSE
SIJMEN KALSBEEK, SKÛTSJE RAERDER ROEK
“In Echtenerbrug dacht ik: het kan!”
“Voordat de IFKS begon heb ik gezegd: er zijn dit jaar zes of zeven skûtsjes die kampioen kunnen worden. Het zou leuk zijn als wij er ook eens bijzitten, we zijn al eens tweede geweest.”
“We hebben de IFKS van 2023 echt goed gewonnen, het ging niet om een paar punten. Toch was het geen ‘kat in het bakkie’. De eerste dag op Hindeloopen hadden we geen beste start, maar wel de gang erin. De tweede dag op Stavoren zakte de wind eruit en zeilden we meer naar achteren dan naar voren. Met een niet al te best humeur gingen we naar Heeg. Daar liep ie weer als een trein en wonnen we. Ook in Sloten waren we goed weg en wonnen we weer. Toen we in Echtenerbrug een tweede plek behaalden, dacht ik: het kan!”
De laatste dag was spannend, maar we hadden wel wat over. Als we maar bij de eerste zeven zaten, was er niets aan de hand. Toen we over de finish gingen klonk het luidkeels: YES, wat geweldig!”
“Ons geheim? Ik zeg altijd: als we Hindeloopen en Stavoren maar gehad hebben. Het binnenwater past ons beter. We hebben een zwaar schip en dat is geen voordeel bij veel water, golven en wind. Maar het overtollige gewicht is er nu uit. Bovendien hebben we een geweldige ploeg, altijd gemotiveerd als er wat moet gebeuren. Minimaal de helft was present toen het schip op de helling ging. En dan is er altijd de gezelligheid. Dat maakt de ploeg. Sile is foar ús nûmer ien. Mar de gesellichheid slaan we seker net oer. Grote waardering overigens voor de donateurs en de sponsorclub, want dat zeilen kunnen we doen dankzij hen.”
KAMPIOEN C-KLASSE
LUUC ELZINGA, UT EN THUS
Luuc Elzinga debuteerde vorig jaar als schipper van de Ut en Thús met het kampioenschap in de C-klasse. Maar hij blijft bescheiden: “It kampioenskip wie in dikke fette bonus.” Elzinga is sinds 2006 actief betrokken bij de IFKS. “As ik de sylhûetten sjoch, dan genietsje ik al. It hat altyd in dream west om it helmhout yn hannen te hawwen. En noch”, bekent hij.
In 2022 stapte Elzinga bij schipper Floriaan Zwart aan boord om als aanstaand eigenaar het schip en bemanning te leren kennen. “Ik hie sûnt 2020 in nije direkteur foar myn bedriuw en krige dêrtroch mear frije tiid. Ik frege Floriaan oft er noch in goed skip wist en doe kaam er mei it foarstel om syn skip te keapjen.”
Zijn ‘stage’ op de Ut en Thús is een schot in de roos: “Je leare it skip kennen en der wie in klik mei de bemanning, dy ‘t mei my meigien is. Ik bin bliid dat it sa rûn is. Ik ha mei Albert de Glint in goede adviseur, dy is eins de baas. Ik stjoer en hy docht de taktyk”, zegt Elzinga. “Dan giet it hiel organysk.”
Hij moest als nieuwkomer in de C-klasse beginnen, maar dat was geen punt. “Dat wie hearlik. Foar de bemanning wie it wol spannend, mar se fûnen it in moai aventoer. It wie hearlik datst wedstriden winne kinst. It hie in teloarstelling west as wy net promovearre wiene. We binne nettsjinsteande de nije skipper kampioen wurden. Net troch.”
Het is genieten, bekent de eigenaar van de Ut en Thús. “Eins bist gjin eigener, mar meist it skip in perioade yn behear hawwe en dan joust it nei ferrin fan tiid wer troch.” Hij koos
Jirnsum, waar hij als geboren Heerenvener vijftien jaar woonde, als standplaats. “It is moai dat skûtsjes har identifisearje mei in doarp. Dat is yn de SKS al sa. Troch dy werkenberheid krijst mear fans.”
Maar Elzinga noemt de competitie in de IFKS significant mooier. “Want it feit dat je degradearje kinne jout safolle striid. Der sit mear passy yn.” Dit jaar wordt het als promovendus in de B-klasse weer spannend. “Wy geane wer foar promoasje. Dat betsjut út de problemen bliuwe en frij sile. Mar de wil om te winnen sit deryn.”
KAMPIOEN LYTSE A
“Ervoor moeten vechten is het mooiste!”
“Elk jaar is moeilijk, elk jaar moeten we er keihard voor knokken. Mensen zeggen wel eens dat het ons gemakkelijk afgaat, maar dat is echt niet zo.” Toch werden schipper Andries Brouwer en zijn bemanning van het Goutumer Skûtsje voor de derde keer op rij kampioen in de lytse A. En ja, dat ging niet zonder slag of stoot. Op de laatste dag in
Lemmer is de spanning in de hoogste regionen van de lytse A om te snijden. De Nije Dei ligt op kampioenskoers, maar het Goutumer Skûtsje is strijdbaar. Gedurende de week heeft de dan nog tweevoudig kampioen zich van een vijfde naar de derde plek gezeild. Met nog een dagwinst op zak, kruipen ze weer een treetje hoger en dat betekent dat die laatste rakken allesbepalend zullen zijn. “Dan is het moeilijk om het hoofd koel te houden, maar je hebt geen keus. Je moet rustig blijven. En we hadden een mooie start, toen waren we ook zo weg”, lacht Brouwer. “Dan neemt de rust ook weer wat toe.”
Toch wordt het verloop van de race, en daarmee ook de eindstand in het klassement, nog even onzeker als donkere wolken zich letterlijk boven het wedstrijdveld samenpakken. “Er kwam een stevige bui aan met in de verte wat klapjes onweer. Hadden ze toen de wedstrijd eruit geschoten, dan waren wij tweede geworden in het klassement. Maar dat gebeurde niet. Wat was ik blij toen het finishschot klonk.”
Inmiddels is het aftellen naar de IFKS van 2024 begonnen. Andries: “De bemanning is nog zo goed als dezelfde, los van een paar kleine veranderingen. Pieter Meeter (schipper van het SKS-skûtsje van Akkrum, red.) is gestopt als adviseur. Diana Visser heeft zijn plek op het achterdek overgenomen. Mijn neefje is nu fokkeman en mijn zoon van 11 is dit jaar voor het eerst peiler. Die heeft er heel veel zin in en hij vindt het natuurlijk ook wel spannend. Gisteren gingen we trainen, toen belde hij me al op met ‘niet te laat uit je werk komen, we moeten zeilen!’. Hij moet niks, maar hij vindt het wel heel leuk en hij leeft heel erg mee. Daar ben ik trots op. Ja, het virus is wel overgedragen.”
Niet alleen aan boord kijkt iedereen uit naar het komende kampioenschap, ook het dorp is betrokken. “Het leeft echt in Goutum. De sponsorclub is inmiddels drie keer zo groot geworden. Geweldig, want sponsoren zijn echt onmisbaar.”
Zo kan het vizier langzaamaan weer richting die eerste start in Hindeloopen. Andries: “De hele top zes of zeven kan wel kampioen worden. We houden de Nije Dei in ieder geval goed in de gaten. Concurrentie, ervoor moeten vechten is het mooiste. En de snelste wint gewoon, zo simpel is het. Ik hoop alleen wel dat wij dat weer zijn.”
ZEILTEKENS INFO
Skûtsje: Doarp Grou
Thuishaven: Grou
Schipper: Douwe Azn. Visser
Klassering 2023: 1e
Skûtsje: Lemster Skûtsje
Thuishaven: Lemmer
Schipper: Albert Jzn. Visser
Klassering 2023: 2e
Skûtsje: Gerben van Manen
Thuishaven: Heerenveen
Schipper: Sytze Pzn. Brouwer
Klassering 2023: 3e
Skûtsje: Rienk Ulbesz
Thuishaven: Leeuwarden
Schipper: Willem Uzn. Zwaga
Klassering 2023: 4e
Skûtsje: Twee Gebroeders
Thuishaven: Earnewâld
Schipper: Sieberen van Terwisga
Klassering 2023: 5e
Skûtsje: Eildert Sietez
Thuishaven: Akkrum
Schipper: Pieter Ezn. Meeter
Klassering 2023: 6e
ZEILTEKENS INFO
Skûtsje: It Doarp Huzum
Thuishaven: Huizum
Schipper: Johannes Hzn. Meeter
Klassering 2023: 7e
Skûtsje: Oeral Thús
Thuishaven: Joure
Schipper: Rinus de Jong
Klassering 2023: 8e
Skûtsje: De Sneker Pan
Thuishaven: Sneek
Schipper: Jappie Dzn. Visser
Klassering 2023: 9e
Skûtsje: De Twee Gebroeders
Thuishaven: Langweer
Schipper: Harmen Pzn. Brouwer
Klassering 2023: 10e (toen met skûtsje De Jonge Jan)
Skûtsje: d’Halve Maen
Thuishaven: Drachten
Schipper: Lodewijk Jzn Meeter
Klassering 2023: 11e
Skûtsje: Twee Gebroeders
Thuishaven: Drachten
Schipper: Jeroen Pietersma
Klassering 2023: 12e
ZEILTEKENS INFO
Skûtsje: Klaas van der Meulen
Thuishaven: Woudsend
Schipper: Klaas van der Meulen
Klassering 2023: 13e
Skûtsje: Súdwesthoek
Thuishaven: Stavoren
Zaterdag 3 augustus Grou
Zondag 4 augustus -
Maandag 5 augustus De Veenhoop
Dinsdag 6 augustus Earnewâld
Woendsdag 7 augustus Terherne
Donderdag 8 augustus Langweer
Vrijdag 9 augustus Elahuizen
Zaterdag 10 augustus Stavoren
Zondag 11 augustusMaandag 12 augustus Woudsend
Dinsdag 13 augustus Inhaalwedstrijd (eventueel)
Woensdag 14 augustus Lemmer I
Donderdag 15 augustus Lemmer II
Vrijdag 16 augustus Sneek
Schipper: Auke de Groot Klassering 2024: 14e ZEILTEKENS
Skûtsje: Ingelskman
Thuishaven: Rotterdam
Schipper: Sikke Heerschop
Klassering 2023: 1e
Skûtsje: Sterke Jerke
Thuishaven: Earnewâld
Schipper: Pieter-Jilles Tjoelker Klassering 2023: 2e
Skûtsje: Grutte Geert
Thuishaven: Sneek
Schipper: Wytse Heerschop
Klassering 2023: 4e
Skûtsje: Eeltje Baas
Thuishaven: Makkum
Schipper: Klaas Kuperus Klassering 2023: 5e
Skûtsje: Redbad
Thuishaven: Workum
Schipper: Wietse Bandstra
Klassering 2023: 6e
Skûtsje: Striidber
Thuishaven: IJlst
Schipper: Steven Zijsling
Klassering 2023: 7e
Skûtsje: Westenwind
Thuishaven: Amsterdam
Schipper: Daan van der Meer
Klassering 2023: 8e
ZEILTEKENS INFO
Skûtsje: Jonge Jasper
Thuishaven: Franeker
Schipper: Froukje Osinga
Klassering 2023: 9e
Skûtsje: Lytse Lies
Thuishaven: Gaastmeer
Schipper: Tony Brundel
Klassering 2023: 10e
Skûtsje: It Doarp Eastermar
Thuishaven: Eastermar
Schipper: Geale Tadema
Klassering 2023: 11e
Skûtsje: Verwisseling
Thuishaven: Yndyk
Schipper: Bas Krom
Klassering 2023: 12e
Skûtsje: Ora et Labora
Thuishaven: Heeg
Schipper: Sietse Broersma
Klassering 2023: 13e
Skûtsje: Raerder Roek
Thuishaven: Raerd
Schipper: Sijmen Kalsbeek
Gepromoveerd uit de B-klasse (kampioen)
Skûtsje: Ebenhaëzer
Thuishaven: Dokkum
Schipper: Olphert van der Pol
Gepromoveerd uit de B-klasse (2e)
ZEILTEKENS INFO
Skûtsje: Wâldwiif
Thuishaven: Kootstertille
Schipper: Tim Roosgeurius
Gepromoveerd uit de B-klasse (3e)
Skûtsje: Grutte Pier
Thuishaven: Beetstersweach
Schipper: Henk Regts
Gepromoveerd uit de B-klasse als schipper van De Trije Doarpen (4e)
Zaterdag 17 augustus Hindeloopen
Zondag 18 augustus Stavoren
Maandag 19 augustus Heeg
Dinsdag 20 augustus Sloten
Woensdag 21 augustus Rustdag of inhaalwedstrijd(en) bij Echtenerbrug
Donderdag 22 augustus Echtenerbrug
Vrijdag 23 augustus Lemmer
Zaterdag 24 augustus Lemmer (finale)
ZEILTEKENS INFO
Skûtsje: Frya Fresena
Thuishaven: Rea Klif
Schipper: Age Bandstra Klassering 2023: 5e
Skûtsje: Deviatie
Thuishaven: Oudega (SWF)
Schipper: Jimte Koopmans Klassering 2023: 6e
Skûtsje: Grytsje Obes
Thuishaven: Koudum
Schipper: Arjen de Jong Klassering 2023: 7e
Skûtsje: Drie Gebroeders
Thuishaven: Gorredijk
Schipper: Aeger van der Hoeff Klassering 2023: 8e
Skûtsje: Lonneke
Thuishaven: Stavoren
Schipper: Jilles Bandstra Klassering 2023: 9e
Skûtsje: Jonge Rein
Thuishaven: Wytgaard
Schipper: Erik Jonker
Klassering 2023: 10e
Skûtsje: Twee Gebroeders
Thuishaven: Top en Twel
Schipper: Jan Overwijk Klassering 2023: 11e
Skûtsje: Dageraad
Thuishaven: Gaastmeer
Schipper: Rein Wiebe Leenstra
Klassering 2023: 12e
Skûtsje: De Brijbek
Thuishaven: Workum
Schipper: Jeroen Sijtsma
Klassering 2023: 13e
Skûtsje: Ut en Thús
Thuishaven: Jirnsum
Schipper: Luuc Elzinga
Gepromoveerd uit de C-klasse (kampioen)
Skûtsje: Gerrit de Vries
Thuishaven: Sneek
Schipper: Gerrit de Vries
Gepromoveerd uit de C-klasse (2e)
Skûtsje: Frije Fûgel
Thuishaven: Bakhuizen
Schipper: Jeroen Mous
Gepromoveerd uit de C-klasse (3e)
Skûtsje: Emanuel
Thuishaven: Grou
Schipper: Herre Hooghiemster
Gepromoveerd uit de C-klasse (4e) met skûtsje Kameraat
Skûtsje: ’t Swarte Wief
Thuishaven: de Tynje
Schipper: Jaap Hofstee
Gedegradeerd uit de A-klasse (14e)
Skûtsje: Ut ‘e Striid
Thuishaven: Galamadammen
Schipper: Gerrit Huisman
Gedegradeerd uit de A-klasse (15e)
Skûtsje: Waaksdom
Thuishaven: Joure
Schipper: Ulbe Zwaga
Gedegradeerd uit de A-klasse (16e)
Skûtsje: De Eenvoud
Thuishaven: Harlingen
Schipper: Remy de Boer
Klassering 2023: 6e
Skûtsje: Lege Wâlden
Thuishaven: Terherne
Schipper: Walter Melle vd Vegt
Klassering 2023: 7e
Skûtsje: Galamadammen
Thuishaven: Galamadammen
Schipper: Simon van der Lingen
Klassering 2023: 8e
Skûtsje: De Bunsjoter
Thuishaven: Spakenburg
Schipper: Jan Pieter van der Stroom
Klassering 2023: 9e
Skûtsje: De Drie Haringen
Thuishaven: Enkhuizen
Schipper: Thomas de Boer
Klassering 2023: 10e
Skûtsje: Gerrit Ynze
Thuishaven: Sneek
Schipper: Dick Berkhemer
Klassering 2023:11e met schipper Roderick von Meyenfeldt
Skûtsje: Goede Verwachting
Thuishaven: Lemmer
Schipper: Bouke van der Vaart
Klassering 2023: 12e
Skûtsje: Takomst
Thuishaven: Goingarijp
Schipper: Rienk Zwaga
Klassering 2023: 13e
Skûtsje: de Skeakel
Thuishaven: Poppenwier
Schipper: Jelle Los Remeeus
Gedegradeerd uit de B-klasse (14e)
Skûtsje: Hoop op Zegen
Thuishaven: Sloten
Schipper: Mark de Koe
Gedegradeerd uit B-klasse (15e)
Skûtsje: Eelkje II
Thuishaven: IJlst
Schipper: Gerrit Stienstra
Start in C-klasse ivm nieuwe schipper
Skûtsje: Freonskip
Thuishaven: Blauhús
Schipper: Dennis Landman
Start in C-klasse ivm nieuwe schipper
Skûtsje: De Jonge Jan
Thuishaven: Warten
Schipper: Bart Westerhoff (Op)nieuw in de vloot
Skûtsje: De Trije Doarpen
Thuishaven: Echtenerbrug
Schipper: Enne de Vries
Start in C-klasse ivm nieuwe schipper
ZEILTEKENS INFO
Skûtsje: Goutumer Skûtsje
Thuishaven: Goutum
Schipper: Andries Brouwer
Klassering 2023: 1e
Skûtsje: Nije Dei
Thuishaven: Heeg
Schipper: Harm van der Weiden Klassering 2023: 2e
Skûtsje: It Abbegeaster Skûtsje
Thuishaven: Abbega
Schipper: Henk Frankena Klassering 2023: 3e
Skûtsje: Lutgerdina Smeltekop
Thuishaven: Eemnes
Schipper: Bernd de Cneudt Klassering 2023: 4e
Skûtsje: Vriendschap
Thuishaven: Akkrum
Schipper: Sander Meeter Klassering 2023: 5e
Skûtsje: De Tiid sil’t leare
Thuishaven: Amsterdam
Schipper: Hille Wichers Klassering 2023: 6e
Skûtsje: Lytse Famke
Thuishaven: Lemmer
Schipper: Herke Boskma Klassering 2023: 7e
Skûtsje: Welvaart
Thuishaven: Elahuizen
Schipper: Tsjibbe van der Veer Klassering 2023: 8e
Skûtsje: Hoop op Zegen
Thuishaven: Leeuwarden
Schipper: Ruurd Vlieger Klassering 2023: 9e met schipper Chris van den Berg
Skûtsje: Avontuur
Thuishaven: Heeg
Schipper: Joost Terpstra Klassering 2023: 10e
Skûtsje: Lytse Earnewâldster
Thuishaven: Earnewâld
Schipper: Geale Postma
Klassering 2023: 11e
Skûtsje: Twa Famkes
Thuishaven: Drachten
Schipper: Pieter Jansma
Klassering 2023: 12e
Skûtsje: Nooit Volmaakt
Thuishaven: Lemmer
Schipper: Jochem van der Vaart Klassering 2023: 14e
Skûtsje: De Opstekker
Thuishaven: Sneek
Schipper: Duco Boonstra
Voorheen skûtsje Hoop en Vertrouwen
Skûtsje: De Broekophâlder
Thuishaven: Eastermar
Schipper: Wiebe van der Wal
Voorheen skûtsje Stad Harlingen
Skûtsje: Friesland
Thuishaven: Sneek
Schipper: Sebastiaan Mildner (Op)nieuw in de vloot
Skûtsje: Swanneblom
Thuishaven: Warten
Schipper: Jelle Talsma (Op)nieuw in de vloot, net als de schipper
Vaar, beleef en geniet bij
Skûtsjesilen is hét watersportevenement van Fryslân.
Ga mee met onze luxe partyschepen naar onderstaande wedstrijden.
Vertrek vanuit Earnewâld
Zaterdag 03 aug. Grou (start)
Maandag 05 aug. De Veenhoop
Dinsdag 06 aug. Earnewâld
Woensdag 07 aug. Terherne
Donderdag 08 aug. Langweer
Vrijdag 16 aug. Sneek (finale)
Vertrek vanuit Woudsend (Eewal)
Vrijdag 09 aug. Elahuizen
Maandag 12 aug. Woudsend
• Vraag naar ons programma!
• Wijzigingen voorbehouden.
• Wie reserveert, vaart wel!
• Keuken aan boord!
Voor al uw bedrijfsfeesten, presentaties, vergaderingen, familiedagen, reünies of bruiloften.
Luxe partyschepen van 10 tot 250 personen. Verzorging van oa. koffietafels, buffetten, diners, barbecues. Aangepast voor mindervaliden
De Stripe 2, 9264 TW Earnewâld, 0511 - 53 93 34 b.g.g. 06 - 16 93 90 04 www.rondvaardij-princenhof.nl
IN MEMORIAM PIETER BROUWER
Aan het begin van deze zomer, drie weken voor de start van de SKS, overleed voormalig schipper Pieter Brouwer op 64-jarige leeftijd. Met zijn overlijden raakt het skûtsjesilen niet alleen een aimabele persoonlijkheid, maar ook een op en top liefhebber kwijt. De drievoudig SKS-kampioen was al enige tijd ziek.
“Pieter Brouwer wie freonlik en foarkommend. Hy wie krekt as syn broer Tjitte in hear yn it skûtsjesilen”, vertelt de 77-jarige oud-schipper Anne Tjerkstra. “Hy naam gjin foarrang, mar je gunde it him. Pieter wie in goeie siler. En in goed strateech. It is in grut gemis.”
“Hy wie in bedreaune skipper en fokkenist en yn beide dingen goed. En bêst fanatyk. In echte skûtsjeman”, zeg Klaas Boersma uit Gorredijk, die sinds 1966 onderdeel is van de vloot. Als bemanningslid van het Heerenveense skûtsje Gerben van Manen maakte hij Pieter Brouwer van jongs af aan van dichtbij mee.
NET KOMPLISEARRE
Maar Boersma kende hem ook als mens goed. “Wy hiene in soad kontakt mei Pieter en Aukje en as der in gelegenheid wie, dan giene we útiten. Yn Terherne by ytkafee Portunus, dêr’t ek de skûtsjes fan It Hearrenfean en Langwar lizze. Dat wie foar ús in wolkomme plak om mei ús fjouweren lekker te iten. En wy moasten jûns ek wolris it ljocht útdwaan”, zegt Boersma. “Hy wie belangstellend en net komplisearre. In prima keardel.”
Klaas Boersma, bestuurslid technische beheer bij de ‘Gerben van Manen’, mocht samen met zijn vrouw, enkele dagen voor het overlijden van Pieter, nog afscheid nemen. “Hy koe eins gjin besite mear krije, sa ferswakke wie er. Mar wy hawwe ek noch efkes lake en út en troch koe der in glimke fan ôf by him.”
“Hy stie foar it skûtsjesilen en holp wêr’t er helpe koe. Elkenien wie wiis mei him”
BROER TJITTE
Pieter werd op 27 juli 1959 geboren als zoon van Sijtze en Geeske Brouwer op het skûtsje Ebenhaezer dat afgemeerd lag op de Grote
Wielen bij Ryptsjerk. Zijn vader raadde hem een bestaan als schipper af, maar via zijn broer Tjitte kwam hij, samen met zijn vrouw Aukje, in de binnenvaart terecht. Diezelfde
Tjitte – goed voor vijf SKS-titels – was er ook verantwoordelijk voor dat hij op jonge leeftijd werd gerekruteerd voor ‘Heerenveen’.
Na een periode als fokkenist stapte Pieter Brouwer in 1998 over naar Earnewâld om daar schipper te worden. Zes jaar later verruilde hij dat skûtsje om het helmhout van de Gerben van Manen in handen te nemen. Daarmee werd hij in 2006, 2008 en 2010 kampioen van de SKS. “Ik kin my net heuge dat we yn dy perioade oait in protest krigen ha. Wy bepaalden yn it foar al hoe’t it fjild derby lei om konfliktsituaasjes foar te kommen”, aldus Boersma, die ook adviseur van Brouwer was.
Brouwer was tien jaar schipper van ‘Heerenveen’. Hij besloot in 2013 te stoppen, omdat het wedstrijdzeilen niet meer te combineren was met de beroepsvaart. Maar
hij ging niet verloren voor het skûtsjesilen. Hij schoof als analist aan bij Omrop Fryslân en maakte in 2019 als bestuurder van de persboot zijn entree in de IFKS, waar zoon Harmen Brouwer dat jaar uitkwam. “Hy stie foar it skûtsjesilen yn syn algemienheid en holp wêr’t er helpe koe. Elkenien wie wiis mei him.”
Het skûtsje-DNA gaf hij ook door aan zijn tweeling Harmen en Sytze Brouwer, respectievelijk schipper op ‘Langweer’ en ‘Heerenveen’. Op dat laatste skûtsje coachte hij vorig jaar op het voordek, nadat er in het voorjaar darmkanker was geconstateerd. Hij moest zich na de ongelijke strijd tegen de ziekte uiteindelijk gewonnen geven. Naast zijn vrouw Aukje en zijn zonen Harmen en Sytze laat Pieter Brouwer ook nog dochter Trynke achter.
ZWARTE WIMPELS
Klaas Boersma heeft de zwarte wimpels gemaakt, die zijn aangebracht op de skûtsjes van Heerenveen en Langweer. “Dat is gebrûklik by in ferstjerren en dêr sylst dit seizoen mei”, aldus Boersma. Enkele dagen na het overlijden van Pieter Brouwer werd het honderdjarig bestaan van het Jouster skûtsje ‘Oeral Thús’ gevierd. Voor de jubileumwedstrijd gaven de andere skûtsjes van de vloot een eerbetoon aan de oud-schipper door gedurende een minuut de gaffel te laten zakken. De skûtsjes van schippers Harmen en Sytze Brouwer hebben die festiviteiten overgeslagen. Boersma: “It soe dan in feredele kondoleânsje wêze en dat moatst net wolle, mar Pieter soe sels sein ha, dat se wol sile moatte.”
Echte kaas komt uit de Beemster
Een topprestatie neerzetten is teamwork. Dit geldt net zo goed voor skûtsjesilen als voor het produceren van een topdeur. De drive om met elkaar de eerste, snelste en de beste te zijn is hoe dan ook de basis van ons succes. Hierdoor zijn we uitgegroeid tot dé Europese specialist in deuren voor professionele opdrachtgevers. Kijk maar op vanvuuren.nl
“Deze twee weken zijn ieder jaar weer magisch”
Een masthoogte van bijna twee meter, een topsnelheid van 13 knopen met de wind mee en de H van Hurdegaryp trots in het zeilteken. Was presentator Arjen de Boer een skûtsje geweest, dan zou dit een uitstekende omschrijving zijn. Ook dit jaar verzorgt hij met tal van zijn Omrop Fryslân-collega’s twee weken lang het liveverslag van de SKS-wedstrijden. Hoog tijd om Arjen beter te leren kennen aan de hand van tien prikkelende stellingen.
1. VERSLAG DOEN VAN VOETBAL OF SKÛTSJESILEN?
“Voetbal. Er is niets mooiers dan voetbal. Als de bal rolt, dan kijkt De Boer. Maar begrijp me goed: ik heb enorm veel zin in deze skûtsjezomer. Voor mij is de zomer pas echt begonnen als het skûtsjesilen van start gaat. Die twee weken zijn magisch. ‘s Ochtends vroeg stap ik thuis in de auto, radio aan, zonnebril op en cruise ik richting het zuidwesten van onze provincie. Bij de plaatselijke bakker haal ik iets lekkers voor mijn collega’s en dan kan de werkdag beginnen. Iedere ochtend starten we met het palaver: het moment waarop de organisatie alle informatie over de zeildag bekendmaakt. Daar komen alle skûtsjeskippers samen. Je voelt de spanning in de lucht hangen. Om daar bij te mogen zijn, is geweldig. Dan voel ik me de koning te rijk.”
“Of ik met een zeilboot de haven uit kan komen? Wel als er een motortje achter zit”
2. EEN WEEK AAN HET SNEEKERMEER OF EEN WEEK AAN DE COSTA DEL SOL?
“Hoewel het Sneekermeer in de zomer prachtig is, kies ik toch voor Spaanse zongarantie. Het skûtsjesilen valt altijd precies in het midden van de zomervakantie. Toen onze kinderen nog klein waren, zorgde dat thuis voor de nodige onderhandelingen met mijn vrouw aan de keukentafel. Zij wilde lang en ver op vakantie, ik wilde de SKS presenteren. Dat was jarenlang schipperen. Ik heb me één keer gewonnen gegeven en de Omrop laten weten dat ik op vakantie ging tijdens de SKS. Afke Boven sprong gelijk in dat gat. Kun je nagaan: anders was ik nu misschien wel de Formule 1-presentator bij de NOS geweest!”
3. OP VAKANTIE MET GJALT OF MET GEARTSJE?
“Jeeeeetje, wat een vraag! Eeeh… dan met Geartsje. Of… nou…. Nee… doe dan toch maar Gjalt. Aaaah! Ik weet het echt niet. Mag ik ook met Klaas Jansma?”
4. LIERENMAN OF PEILER?
“Dan wordt het peiler. Heel eerlijk: ik heb niet zoveel verstand van zeilen. Vroeger hadden we thuis wel een zeilbootje, maar echt handig was ik daar nooit mee. Dus ik moet een functie hebben aan boord van een skûtsje waar ik nergens de schuld kan krijgen en zo weinig mogelijk schade kan aanrichten. Of ik met een zeilboot de haven uit kan komen? Wel als er een motortje achter zit.”
“Op vakantie met Gjalt of Geartsje? Wat een vraaaaag!”
5. SCHIPPERSBITTER OF COLA?
“Beide. Ik ben gek op Berenburg-cola. Het klinkt wellicht tegenstrijdig maar van Berenburg word ik bijna nooit dronken. Althans, niet voor zover ik me dat kan herinneren. Al zegt die aanvulling misschien wel genoeg, haha!”
6. ZELF AAN HET ROER OF SAMEN MET DE BESTE STUURLUI AAN WAL?
“Ik sta het liefste met de beste stuurlui aan wal. Als presentator is het mijn taak om alles wat er op en rondom het water gebeurt twee
weken lang van commentaar te voorzien. Daarbij moet ik toegeven dat ik niet zonder ‘wingman’ kan. Vorig jaar was Jens Jongsma als analist mijn rechterhand. Hij kent alle schippers, ziet welke keuzes een skûtsje tijdens de wedstrijd moet maken en neemt onze kijkers en luisteraars daar moeiteloos in mee. Daar geniet ik intens van.”
7. KLAAS JANSMA OF KEES JANSMA?
“Geen enkele twijfel: Klaas. Klaas was jarenlang mijn mentor. Wat een geweldige kerel. Een rasechte analist met ontzettend veel humor. Naast verstand van zeilen kende Klaas ook alle ins & outs van wat er aan vaste wal allemaal speelde tussen de schippers, oud-schippers en bemanningsleden. Een wandelende encyclopedie, waar ik ontzettend veel lol mee heb gehad.”
8. WALSTART OF EEN START OP OPEN WATER?
“Een start op open water. Daar komt zoveel meer strategie en tactiek bij kijken dan een walstart. Een walstart is gewoon een kwestie van domme kracht. Een start op open water gaat om inzicht en techniek. Als schipper moet je op het goede moment de juiste beslissing nemen. Dat vind ik razendknap. Die spanning probeer ik tijdens het liveverslag over te brengen.”
9. ALTIJD VERLIEZEN OF VALSSPELEN? “Valsspelen. Honderd procent. Heel eerlijk: ik kan niet zo goed tegen m’n verlies. Als ik meedoe, wil ik winnen. Dat had ik als jochie al. Bij monopolie wist ik altijd ergens een extra hotelletje weg te toveren. En bij pesten verdwenen er wel eens per ongeluk een aantal kaarten. Altijd verliezen is geen optie. Niet dat ik daar trots op ben, maar dat zit nou eenmaal in me.”
10. CAMPER OF BOOT?
“Een boot. Met mooi weer huren we regelmatig een sloepje om een dag lekker te varen. We wonen midden in Leeuwarden, dus een eigen boot is geen optie. Maar er kan niets op tegen een zomerdag op het water. Zwembroekje aan, koelboxje mee, zon op mijn koppie en De Boer is blij.”
LEMMER - Met z’n aanstekelijke lach, gevatte opmerkingen en uitstekende zeilprestaties is skûtsjeskipper Albert Visser al jaren een smaakmaker in de vloot. Dit SKS-kampioenschap zit hij voor de laatste keer aan het helmhout van het Lemster skûtsje. Nadat Albert in 2014 het roer overnam van Johannes Meeter geeft hij het stokje op zijn beurt door aan zoon Jasper Visser. “Tiden hawwe tiden”, concludeert hij nuchter. “De jongerein hellet my yn.”
Het geluid van timmerwerkzaamheden klinkt over het water van de Sylroede in Lemmer. Aan de walkant ligt de Marita, al jaren het volgschip van het Lemster skûtsje. In de stuurhut wordt volop geklust. Het houten roer maakt plaats voor geautomatiseerde bediening, de enkele ramen worden vervangen voor geïsoleerd glas en met een camera op de voor- en achtersteven ontgaat de schipper voortaan niets meer. Vol trots laat Albert het hightech PLC-paneel zien, waarmee hij de accu’s aan boord kan controleren. “Sjoch, no binnen se allegearre fol”, wijst hij naar de digitale metertjes. “No dy fan mysels noch”, grijnst hij. Een stille hint waarom hij na dit jaar afscheid neemt als schipper.
EEN LEGE ACCU
Wie vanuit de stuurhut met de trap naar beneden gaat, belandt in een sfeervolle scheepsbar. De koffie pruttelt nog als Jasper binnenkomt en op de kruk naast z’n vader plaatsneemt. Beide heren kennen elkaar door en door. “Wy farre al goed 20 jier tegearre.” Als Albert in 2005 voor het eerst schipper wordt op het skûtsje van Drachten neemt
hij zoon Jasper mee aan boord als peiler. In de loop der jaren vervult Jasper vrijwel elke positie aan boord. Peiler, fokkenist, lierenman, adviseur en inmiddels is hij voordekker. Op de vraag wat een voordekker precies doet, verschijnt er een grote glimlach voordat het antwoord volgt: “Net folle”. Albert haakt er gelijk op in. “En dat is krékt de reden wêrom’t ik takom jier op dyn plakje sitte wol!”
“Ik fernim dat it my hieltyd mear enerzjy kostet om alles te regeljen”
- Albert Visser -
Zo gezegd zo gedaan, want vanaf volgend jaar ruilen beide heren van rol. Jasper wordt de nieuwe schipper van het Lemster skûtsje, Albert zit voortaan op het voordek. “Myn accu is leech”, verklaart Albert zijn besluit om te stoppen. “Ik fernim dat it my hieltyd mear enerzjy kostet om alles te regeljen.”
Van het onderhoud aan het skûtsje tot de trainingen en van de wedstrijden tot de sponsoractiviteiten. Hij is bovendien geen geboren organisator, geeft hij toe. Een rol die Jasper veel beter past. “Dat hat er fan syn mem. Dy regelt ek alles mei dat ding”, wijst Albert naar de mobiele telefoon die op de bar ligt. “Sa digitaal bin ik net.”
OP DE KOELKASTDEUR
Waar Albert in z’n twintig jaar als schipper de trainingsschema’s uitprint voor zijn bemanningsleden met het dringende advies om het A4’tje thuis gelijk op de koelkastdeur te plakken - “Dan hast noait in dûbele boeking” - gaat alles tegenwoordig vooral via de app of mail. Een digitale wereld waarin Jasper uitstekend de weg kan vinden. Bovendien
liever voor een aantal intensievere trainingsweekenden. Zo hoopt hij de tijdsbelasting van z’n bemanning te verkleinen. “It is in ekspirimint. Wy sille aanst sjen hoe’t dat plan útpakt.” Tot die vaste bemanningsleden behoren ook Stefan en Douwe Visser, eveneens zonen van Albert. Of er concurrentie was om de rol van schipper? “Dat leau ik net”, antwoordt Albert. “Beide mannen fine it neffens my prachtich foar Jasper dat it bestjoer him unanym keazen hat.”
“Ik moat thús goed oerlizze hoe’t dat allegearre komt yn de simmer”
- Jasper Visser -
Dat ervaart Jasper precies zo. Van concurrentie of jaloezie is geen sprake, benadrukt hij. Met zijn rol als kersverse schipper volgend jaar zal Jasper de hulp van zijn broers aan boord hard nodig hebben. En niet alleen op het Lemster skûtsje zijn de drie broers nauw met elkaar verbonden. Jasper, Douwe en Stefan varen in hun dagelijks leven op de MV Warber, de familiecoaster die voornamelijk tussen Engeland en Finland vaart. “Wy witte presys wat wy oan elkoar ha”, vertelt Jasper.
EIGEN KOERS VAREN
begrijpt hij als jonge vader precies hoe belangrijk het is om goed te communiceren met het thuisfront. “Ik bin trije moanne lyn heit wurden fan in twaling en wy ha in dochterke fan 2 jier”, vertelt hij. “Dus ik moat thús goed oerlizze hoe’t dat allegearre komt yn de simmer, want der giet nochal wat tiid ynsitten. Ik snap as gjin oar hoe dreech dat somtiden wêze kin.”
Een struikelblok waar Albert in z’n laatste jaren als schipper steeds vaker tegenaan loopt. Bemanningsleden die na één seizoen stoppen omdat ze zich verkeken hebben op de hoeveelheid tijd die het zeilen opslokt. Toch mag het Lemster skûtsje zich al een aantal jaar zeer gelukkig prijzen met een vaste bemanning. “Dit jier farre wy wer mei presys deselde minsken as de ôfrûne jierren”, knikt Albert trots. “Dêrtroch binne wy goed op elkoar ynspile.”
BROERS AAN BOORD
Het geoliede team zorgt ervoor dat het Lemster skûtsje dit jaar voor het eerst iets minder vaak traint tijdens de voorbereiding. In plaats van veel trainingen kiest Albert
Of Albert volgend jaar niet als adviseur aan boord van het Lemster skûtsje bij het helmhout wil zitten? Hij schudt resoluut z’n hoofd. “Absolút net. Dan bemuoi ik my der fierstente folle mei.” Hij wil z’n zoon alle ruimte geven om z’n eigen koers te varen. Precies wat Jasper zelf ook voor ogen heeft. “Der sille aanst in oantal saken feroarje”, verklapt hij alvast. Hoe die nieuwe koers van het Lemster skûtsje eruit zal gaan zien? “Dat fertel ik fansels net”, lacht hij. “Dat sjogge jim takom jier wol.”
Maar voordat het zover is, neemt Albert dit jaar eerst zelf nog plaats aan het helmhout. Hij heeft hoge verwachtingen van het SKSkampioenschap 2024. Immers: het Lemster skûtsje is in topvorm, het materiaal is uitstekend geregeld, er zit een ervaren team aan boord en het bestuur heeft de wind in de zeilen. Wie weet volgt er na 2022 nu opnieuw een kampioenstitel. “Wist wat se sizze,” knipoogt hij, “moatst stopje op dyn hichtepunt!”
In 2022 werd het skûtsje van
Uw steun is belangrijker dan ooit. U wilt toch ook dat MAX blijft? Mede dankzij u kunnen we programma’s zoals We zijn er Bijna!, MAX vakantieman en Denkend aan
Holland blijven maken èn opkomen voor uw belangen. Word ook lid voor € 8,50 per jaar (slechts 71 cent per maand!)
Uw voordelen als lid zijn o.a.:
• Gratis hulp en advies van MAX Ombudsman
• 5x per jaar MAX Ledenblad in uw brievenbus
• Exclusieve toegang tot ledenactiviteiten
voor €8,50 per jaar
Waar je als schipper vooraf precies je koers uitstippelt en stevig het roer in handen hebt, is dat in de liefde heel anders. Liefde laat zich immers niet sturen. Toch slaat de vonk regelmatig over op het water. Zoals bij Allard en Eline die al 11 jaar samen de wind in de zeilen hebben. Maar het huwelijksbootje, dat laten ze voorbij varen. Wietse heeft in zijn eerste jaar als schipper geen tijd voor vrouwen. Maar Madelon geeft niet zomaar op. Ze gooit al haar charmes én de Friese taal in de strijd. Met succes!
“Van dat allereerste gesprekje weten we beide niets meer!”
Veel stellen kunnen zich nog tot in detail hun allereerste ontmoeting herinneren, maar bij Allard en Eline is die verwaterd tot een vaag voorval. “Wy hienen de nedige bierkes hân”, verklaart Allard, bemanningslid van IFKS-skûtsje Ingelskman, lachend. Toch weten ze beide jaren later nog precies de locatie en het tijdstip: de loods van Sterk Seafood in Lemmer na afloop van de Friese Hoek Race. “Dêr is it begong.”
Elf jaar later en drie kinderen rijker halen Allard en Eline samen op de bank herinneringen op aan het prille begin van hun relatie. Regelmatig kijken ze elkaar lachend aan als er flarden van dat allereerste gesprek boven komen drijven. “Ik weet nog dat jij naar me toekwam en jezelf voorstelde”, vertelt Eline. “Maar waar we het daarna over hebben gehad? Geen idee.” Echt onder de indruk van die stoere zeebonk is ze dan ook niet na dit eerste gesprek. “Dat kwam pas toen ik hem weer tegen het lijf liep na afloop van de slotdag van de IFKS. Toen dacht ik ineens: leuke vent!”
GEJUICH AAN BOORD
Het stel laat er geen gras over groeien en wisselt telefoonnummers uit. De week daarna is er volop app- en belcontact. Al snel volgt er een etentje. “Ik ha alles út de kast helle”, knipoogt Allard. En dan helpt het toeval hen een handje als er aan boord van skûtsje de Wylde Wytse, waar Allard op zeilt, een bemanningslid ontbreekt tijdens de Roekoepolle Race. Allard trekt de stoute schoenen aan en vraagt Eline om in te vallen. Als ze samen aan boord stappen, gaat er een gejuich op. “Ach ja, geouwehoer fan dy mannen fansels”, lacht Allard. En zo wordt de relatie al snel serieus.
ZEILGENEN DOORGEVEN
Jarenlang zeilt het stel op verschillende skûtsjes. Maar vooral tegen elkaar in de A-klasse van de IFKS. Allard aan boord van de Wylde Wytse en Eline als bemanningslid van de Jonge Jan. Beide fanatiek tot op het bot en altijd op het scherpst van de snede. Geen wonder dat ze deze zeilgenen doorgeven aan de volgende generatie, want inmiddels telt het gezin drie jonge spruiten die allemaal gek zijn op water. “De oudste van 8 jaar heeft iedere dinsdag zeilles bij de WSH in Heeg”, vertelt Eline. “En ook de tweede van bijna 6 jaar kan niet wachten om op zeilles te gaan. Maar eerst de zwemdiploma’s halen!”
TIJD VOOR HET HUWELIJKSBOOTJE?
Waar Allard dit jaar tijdens de IFKS weer plaatsneemt op de Ingelskman, blijft Eline aan vaste wal. “Met drie jonge kinderen is het simpelweg niet te doen om beide in de IFKS te zeilen”, legt ze uit. “Maar gelukkig zeilen we nog altijd samen in onze 16m2. Daar maken we echt tijd voor vrij. Een weekend met z’n tweetjes wedstrijden zeilen, is heerlijk.” Zo’n romantische setting lijkt dan ook het perfecte moment voor ‘de vraag der vragen’, toch Allard? “It houliksboatsje bedoelst? Ha, dat litte wy moai oan ús foarby farre.”
Madelon moet echt wel even haar best doen, want Wietse is gefocust op maar één ding: zeilen. En dat natuurlijk zo goed en zo snel mogelijk. Het is uiteindelijk de Friese taal die de liefde het laatste zetje naar vrij spel geeft. Wietse Bandstra is overstag. Zingend: ‘Ik ha dy leaf, tweintich skûtsjes lang’, vraagt hij een paar jaar later zijn Madelon ten huwelijk.
Madelon leert zeilen op de Kaag bij zeilschool ‘t Vossenhol. Samen met een groep instructeurs stapt ze op de Swan fan Donia (nu Drie Gebroeders) om aan de IFKS mee te doen. Nog nietsvermoedend dat er wel eens liefde in de lucht kan hangen. “Wietse was net schipper op De Yde en zo werden we concurrenten in de C”, vertelt Madelon. “We kwamen elkaar voor het eerst op het water tegen toen onze schipper Wietse dwars zat. Ik hoorde hem mopperen. Toen dacht ik ‘Die moet ik even in de gaten houden’. Helaas had hij geen oog voor mij of voor welke vrouw dan ook. Hij was alleen maar bezig met zo goed mogelijk zeilen.”
“Ik ben als schipper begonnen op De Yde van Lolle Schakel uit Parrega. Op een gegeven moment wilde hij stoppen als schipper en vroeg of ik het van hem wilde overnemen”, verklaart Wietse zijn toenmalige focus op het zeilen. “In Hindeloopen hadden onze bemanningen al leuk contact”, vervolgt hij. “In die tijd had ik veel studenten van Bernlef uit Groningen aan boord. Ook het team van Madelon was vrij studentikoos.”
IK WAS VERKOCHT
“Wietse stond na zijn eerste IFKS-wedstrijd direct op het podium. Hij stond daar, verlegen en stoer tegelijk. Ik was verkocht. Maar ik moest nog even wachten. Het jaar daarop werd het anders. Daar heb ik wel echt mijn best voor moeten doen, hij had het alleen maar over zeilen.”
“Jij ging toen in het voorseizoen een aantal keren mee op De Yde en stelde allemaal vragen over Friese liedjes, zoals die van Piter Wilkens en De Kast. Daar appten we later ook over”, herinnert Wietse zich. “Als ik wat Fries kan leren, kan ik ‘m misschien paaien”, onderbouwt Madelon haar strategie.
STIEKEM GEREPETEERD
Die strategie werkt. “We zijn een keer samen op stap geweest in Friesland en toen hield ik het ook niet meer”, vertelt Wietse. Madelon: “Een paar jaar later, bij een benefietconcert van de ‘Emanuel’, heeft hij het lied ‘Ik ha dy leaf’ van De Kast gezongen om mij ten huwelijk te vragen. Ik speelde toen in een band en hij had stiekem met mijn bandleden gerepeteerd. Tijdens het optreden werd ineens mijn gitaar afgepakt en verscheen Wietse op het podium.” Wietse: “Het was heel leuk. Haar bemanning was erbij, het grootste deel van mijn bemanning en haar ouders.”
GEK VAN BOTEN
Inmiddels zijn we meer dan tien jaar verder. Het stel is getrouwd, woont in Bennebroek en heeft twee kinderen: Abe (6) en Nine (10 mnd). Wietse vaart in de A-klasse van de IFKS op het Workumer Skûtsje ‘Redbad’. “Onze oudste is gek van alles wat drijft”, glimlacht Madelon. “Wie weet zien we die over een paar jaar al terug bij heitie aan boord.”
•
•
• Beschoeiingen
• Bruggen
• Trailerhellingen
• Grondverzet en infra
“We hâlde dermei op, mar neat is útsluten”
Hij brengt deze zomer de teller nog tot 35, maar dan houdt schipper Sikke Heerschop het voor gezien. Na meer dan vijfendertig jaar IFKS laat de kampioen van 2023 het helmhout los. Tenminste, dat is de bedoeling. Maar als zijn ogen beginnen te glimmen, dan weet je: hier is het laatste woord nog niet over gezegd. Of geschreven.
“It ôfskied giet ús swier fallen, mar we binne fansels net oer ien nacht iis gien. We hawwe it 35 jier mei in hiel soad wille dien, mar fysyk wurdt it minder.” Volgens de 67-jarige schipper neemt de energie af en ontbreekt al langere tijd de wedstrijdspanning. “Dan wurdt it wol tiid toch? En ik wol net achteroan bungelje, dêr ha ik gjin nocht oan.”
Daar is geen woord Chinees bij, Heerschop stopt met zeilen in de IFKS.
“Dat sjoch ik my hiel dreech yn, want ik soe net witte wat ‘r oars dwaan moat.” Het is mem Beeuwkje Heerschop-Bakker (96) die het gesprek weer op een dwaalspoor zet. We zitten bij haar in de woonkamer om terug te blikken op de IFKS-carrière van haar zoon. De afgelopen jaren volgde ze het kampioenschap vanaf de zijlijn, maar wel op de voet. Ze zag hem ploeteren tijdens zijn allereerste wedstrijd in 1990 (Sikke lag muurvast aan lagerwal), reisde mee naar New York toen Heerschop, zijn skûtsjes en de voltallige bemanning onderdeel waren van het 400-jarige jubileum van de stad en ze werd meer dan eens na een IFKS-wedstrijd door hem aangehaald in interviews. Het tekent de hechte band tussen moeder en zoon. “We hâlde dermei op, mar neat is útsluten”, reageert Heerschop.
Mem werpt een blik op haar zoon: “At Sikke tinkt ‘no wol ik oppasse mei wat ik sis’, dan
giet syn stim nei ûnderen. En dan kinst ‘m hast net mear ferstean. Dat falt my hieltiten op, sakrekt ek al.”
Ik kijk nog een keer vragend naar de schipper zelf. “Ja, no ja, we hawwe it beslút nommen, mar dat wol net sizze dat ik der net al wolris spyt fan ha. Dus no ferdraaie we it wat: wy stappe yn elts gefal fan de Ingelskman ôf, want oars krij ik rûzje mei Ånne (de jongste zoon van Sikke, die het skûtsje overneemt, red.).” Maar op de vraag of Heerschop dan genoeg rust heeft om wellicht met een andere schipper mee te zeilen, is zijn antwoord duidelijk: “Nee.”
KLEINE HANDELAAR
Hoe doe je dat ook, het helmhout loslaten als je het al vanaf je twaalfde vasthebt. Sikke: “Ik kaam yn Snits op skoalle en al dy jonges pogge oer harren sylboatsjes. Doe tocht ik ‘ik keapje ek sa’n ding’.” Geld heeft hij wel. De jonge Sikke heeft het woord ‘handel’ nog net niet zelf uitgevonden. Al op z’n achtste is dat waar hij zijn eerste guldens mee verdient. “Heit draaide sels syn pakjetou foar it hea. Ik seach wat dat yn ‘e winkel kostje moast, dus ik gie it ek meitsjen. Krekt wat moaier ôfwurke en ûnder de priis fan de winkel. Sa koe ik se by alle boeren kwyt.” Sikke weet vervolgens niet wat hij met al dat geld aan moet. “ Wy hiene neat nedich, de hiele wrâld wie boartersguod foar ús. Doe bin ik nei de winkel gien en dêr ha ik alle repen opkocht. Foar de hiele skoalle.”
De handel in touwtjes gaat na verloop van tijd over in het opknappen van houten bootjes en het verhandelen van gemaaid bermgras dat de gemeente laat liggen. Mem: “Hy krige fan my de nije swylmasjine net mei, dus doe hat ‘r dy fan omke Otse ophelle.” Sikke verkoopt de hooipakjes, gelijk aan de weg, voor een rijksdaalder per stuk. Alleen al bij Jirnsum weet hij over de duizend pakjes te slijten.
STURT WASKJE
Het harde werken zit er al vroeg in. Heit Heerschop overlijdt jong, op 48-jarige leeftijd. Sikke is dan 12. Wat volgt is een keukengesprek met het hele gezin. Mem: “We ha doe ôfpraat dat we probearje soene om it bedriuw, ús ynkommen, te behâlden. Mar dan moast eltsenien wol meihelpe.” Zo krijgt iedereen zijn of haar eigen taken. Ook de jongste twee van het gezin: Sikke en Hendrik. Op zaterdag betekent dat ‘sturt waskje’ van de koeien. Aan de ene kant een rij van achttien koeienbillen, aan de andere kant twintig plús tien stalraampjes. “Sikke wie altiten as lêste dus hy moast de tweintich kei én de rútsjes dwaan. Dat wie syn opdracht en dêr wykten we net fanôf al soe ‘r it dak op fleane. Dat har ‘r ek wolris dien, it dak op fleane.”
“Der binne ek wolris minder leuke dingen mei Sikke, bygelyks dat ‘r in tosk mist”
“It libben mei Sikke Heerschop is nea saai”, vertelt mem Beeuwkje. “Der is altiten wol wat. Ek wolris minder leuke dingen hear,
bygelyks dat ‘r in tosk mist. En hy hat ek alle skoallen fan Snits hân.” De route van de ene middelbare school naar de andere (‘ik hie gewoan gjin sin’), leidt hem uiteindelijk naar zee. Hij wordt matroos. Het brengt rust in het hoofd van Heerschop en na verloop van tijd besluit hij alsnog zijn diploma’s te halen.
MUURVAST OP LAGERWAL
“Ik bin ferneamd nei omke Sikke. Dy wie kapitein. De boatsjeboel, it farren, dat siet der al yn troch omke Sikke. Ik mocht hiel graach by him wêze en mei him meifarre.” Zo komt hij ook in contact met de Meeters en het skûtsjesilen. Af en toe stapt hij op, maar niet tijdens wedstrijden, want: “dat seach ik net sitten. Ik woe allinnich sels.”
EEN MUSEUMSTUK
DAT NOG ALTIJD GEBRUIKT WORDT
Dat het SKS Skûtsjesilen al op vrijdagavond begint met de loting voor de eerste twee wedstrijden in Grou, weet bijna iedereen. Dat er bij die loting een museumstuk gebruikt wordt, is minder bekend. Het gaat om de schipperspet van Fokke Wijkstra.
Ieder jaar haalt de voorzitter van de SKS een paar dagen voor aanvang van de wedstrijden de pet op bij het Fries Scheepvaart Museum in Sneek. “We bewaren dit bijzondere object het hele jaar door onder de beste omstandigheden in ons depot in het Kolleksjesintrum Fryslân in Leeuwarden” vertelt directeur Hester Postma. “Alleen voor deze bijzondere gelegenheid halen we het tevoorschijn.”
Na zijn overlijden in 1990 gaf de familie van Fokke Wijkstra de pet in bruikleen aan het
museum. De traditie om de lootjes uit deze pet te trekken was toen al lang en breed geboren. Die ontstond in de jaren ’70. Postma: “Het verhaal is dat voorzitter Ernst Wester van de Commissie Grou snel even
een pet nodig had voor de loting. Hij leende die van Fokke Wijkstra, die toevallig bij hem in de buurt stond.” Wijkstra was bemanningslid bij onder andere Siep van Terwisga en bij Klaas en Keimpe van der Meulen.
“Het is fantastisch om objecten met verhalen als deze in de collectie te hebben,” vindt Postma. “De details geven smaak aan het grotere verhaal van het skûtsjesilen dat we in het museum vertellen. Daarom willen we het ook goed bewaren.” Het scheepvaartmuseum leent eigenlijk nooit museumstukken uit om opnieuw te gebruiken. Postma: “Deze pet is,
samen met de wisselprijzen van de Elfstedentocht, de uitzondering op de regel.”
De pet van Fokke Wijkstra is slechts één van de grote verzameling objecten over het skûtsjesilen van het Fries Scheepvaart Museum. In de vorig jaar vernieuwde Dicky van der Werf Skûtsjezaal is bijvoorbeeld een reconstructie van een skûtsjeroef te zien met originele betimmering en meubilering. “Als je daar naar binnen kijkt, vóel je echt hoe klein het is,” vindt Postma. “Ik heb diepe bewondering voor de schippersvrouwen die met hun gezin in zo’n roefje woonden en daar hun huishouden deden. Daarom laten we ook vrouwen die dit hebben meegemaakt in deze zaal aan het woord.”
Fries Scheepvaart Museum Kleinzand 16, Sneek www.friesscheepvaartmuseum.nl
RESTAURATIE & ONDERHOUD VAN HISTORISCHE SCHEPEN EN JACHTEN
Poiesz heeft alles wat u dagelijks nodig heeft. We staan dagelijks voor u klaar met de beste service, vriendelijke prijzen en een ruim assortiment. Kijk op www.poiesz-supermarkten.nl voor de Poiesz supermarkt bij u in de buurt.
• Vriendelijke prijzen
• De beste service
• Ambachtelijke versafdelingen
• Vakkundige en vriendelijke medewerkers
• Bestel online uw boodschappen: bezorgen of ophalen vanaf € 40,Hendrik Bulthuisweg 2, 8606 KB Sneek www.scheepsmakelaardijgoliath.nl
• Sparen met Poiesz zegels voor gratis cadeaus
• Originele (win)acties
Het eerste eigen skûtsje komt er met dank aan echtgenote Lisette. Sikke: “Ik frege har ‘wolst in hûs of in skûtsje?’. Se woe in skûtsje.” Het wordt de Hoop en Vertrouwen die in eerste instantie alleen voor vakanties bedoeld is, tot ze het plan opvatten om ook een keer aan een wedstrijd mee te doen. Het is allesbehalve een doorslaand succes. Sterker nog, het wordt helemaal niets. Mem: “Ik fleach der ek hinne yn myn âld autootsje, want ik fûn it fierstente lollich. En it seach der skitterend út, al dy skûtsjes yn de fierte.” Maar aan de andere kant van het water ligt één skûtsje helemaal stil. “Ik tocht dat sil Sikke dochs hooplik net wêze, mar hy wie it al en hy koe der net weikomme. Ik fûn it prachtich, dêr lei Sikke stil yn de Langwarder Wielen.” “Mar stadichoan gie it better. We ha 35 jier oan it finetunen west”, voegt Sikke toe. En dat werpt zijn vruchten af. Gestaag klauteren Sikke, Lisette en de bemanning op skûtsje de Wylde Wytse richting de top tien van de A-klasse. In 2013 worden ze voor het eerst kampioen. Exact tien jaar later volgt de tweede titel, nu met skûtsje Ingelskman.
“Ik hie nea foarsjoen dat dit barre soe, dus ik wie ek echt wol fan slach”
GEROYEERD
Sikke Heerschop wordt een vaste waarde van de Vereniging Iepen Fryske Kampioenskippen, maar dat gaat ook gepaard met zogenoemde ups en downs. Tijdens een ledenvergadering in 2014 gaat het mis. Veel skûtsjeschippers zijn het niet eens met de benoeming van de nieuwe voorzitter. Ze vinden dat de voordracht niet democratisch tot stand is gekomen. Het bestuur vindt op haar beurt dat Heerschop zich heeft misdragen bij die discussie en royeert hem. Volgens de schipper zelf een grof schandaal: “De kandidaat-foarsitter lei beslist net lekker yn de float. Dat soarge foar ûnrêst.” Maar volgens Heerschop was het bestuur nergens ontvankelijk voor.
Er volgt een stemming met gebruik van volmachten voor de afwezige leden. Sikke: “Ik ha doe sein ‘it wurdt in drama at wy sa yn ‘e fergadering ien fuortstimme sûnder dat it bestjoer dêr kennis fan hat’.” Heerschop brengt de zittend voorzitter enkele dagen van tevoren op de hoogte van de situatie in de veronderstelling dat die nog wel een draai maakt. “Mar se giene frontaal yn de oanfal. Ik hie nea foarsjoen dat dit barre soe, dus
ik wie ek echt wol fan slach.” De stemming loopt uit op een groot fiasco. De volmachten mogen niet meer worden gebruikt, alleen de aanwezige leden kunnen een stem uitbrengen. De kandidaat-voorzitter wordt desalniettemin weggestemd. “En doe plofte it bestjoer, want neffens har wie de list fergriemd troch de folmachten, en doe bin ik royeerd.” Het is van korte duur, want een kleine drie weken later draait het bestuur het royement terug.
VAN FRIESLAND NAAR NEW YORK
Tegenover een enkel dieptepunt staan vooral veel hoogtepunten. Heerschop brengt onder andere met de Wylde Wytse, Woeste Ånne, de Ingelskman en de Ulbe Zwaga (of Risico, het skûtsje dat hij cadeau doet aan het Skûtsjemuseum in Earnewâld, red.) verschillende skûtsjes terug naar Friesland. En af en toe neemt hij ze ook weer mee de wijde wereld in. Voor een wedstrijd op de Kralingse Plas bij Rotterdam, bijvoorbeeld. Of voor een tochtje langs het Vrijheidsbeeld in New York. Het staat er echt: New York.
Sikke: “It wie 400 jier lyn dat Hollanners New York sticht hiene en dat waard fierd. Ik hie betocht dat we dêr wol mei beide skûtsjes hinne koene.” Heerschop laat zijn ‘Hoop en Vertrouwen’ in het ruim van een vrachtschip zakken en zet de Wylde Wytse boven op de luiken, “mei de mêst omheech!”. “Wy ha der doe sa’n seis wiken west. Dêr leine we, yn Brooklyn, mei de hiele wedstrydbemanning en partners hutsjemutsje yn it rom, barbekjûtsje op ‘e kant. It wie hiel gesellich!”
Mem lacht: “Ik mocht net mei, want se sliepten oer de grûn en dat fûnen se net geskikt foar my. Mar ik tocht ‘ik bin ferdoarje wol geskikt foar
broadsjes en sop?’, dus ik sis tsjin myn dochter Barbara ‘fynst it leuk at wy ek hinne geanne?’.”
Nog diezelfde dag worden er stiekem tickets en een hotel geboekt met het idee om de bemanning als verrassing op te wachten in Manhattan. Maar mem krijgt koudwatervrees, want stel dat ze dat helemaal niet leuk vinden? “De tickets wiene allang boekt, mar doe hat se it my dochs frege. Ik fûn it skitterend”, schatert Sikke. “Wy leine te switten yn dat rom en mem siet yn it djoerste hotel fan New York. Myn broers, Geart en Sipke, ha noch by mem dûst. Sipke rûn sa op klompen it Waldorf Astoria yn.”
“We ha mem op in stoel set en fêstbûn oan de mêst”
Maar het avontuur gaat verder, want er moet natuurlijk ook worden gezeild én mem wil Het Vrijheidsbeeld zien. Sikke: “Ik fertroude it net. Hege golven en al dy skippen dêr te jeien. Libbensgefaarlik! En mem wie doe ek al 82, aardich op leeftiid. Mar mem soe en moast.” Moeder en zoon komen tot een compromis. “Stoel foar de mêst, mem derop, grutte touwen der om hinne en sa binne wy nei it Vrijheidsbeeld syld.” Mem geniet zichtbaar nog bij de herinnering: “Dy Amerikaanse reis wie in wûnder.”
GRUTTE GEERT
Het skûtsjesilen is ook bij de Heerschoppen een familieaangelegenheid geworden. Sikke
zeilt met zijn Lisette en zoon Ånne op de Ingelskman en ook zoon Wytse zeilt in de A-klasse van de IFKS. Hij doopte zijn skûtsje vorig jaar om van ‘Us Heit’ naar ‘Grutte Geert’, een herinnering aan zijn neef en fokkenist Geert Heerschop. Hij overleed plotseling in de winter van 2022/2023 op 32-jarige leeftijd. Sikke: “Myn dream wie altiten Wytse, Ånne en Geert op itselde skûtsje. Dan wiene se mei twa fingers yn ‘e noas achter mekoar kampioen wurden, want Wytse is in echte manager, Ånne is geweldich yn ‘e trim en de taktyk en Geert wie in super fokkenist.” Maar het loopt zo anders dan gehoopt. Tijdens de IFKS van 2023 is Geert er voor het eerst niet meer bij. Een grote leegte op het voordek van schipper Wytse Heerschop. Sikke: “Dat wie beladen. Je kinne neat oars dwaan, as der wêze.. It hie it allermoaiste west at Wytse kampioen wurden wie.”
DE LIEFDE
De afgelopen decennia stonden de zomers in het teken van zeilen, met de familie, in de IFKS. Mem: “De broers harren froulju, bern, se diene allegear mei. Se skelle ek wolris, mar it bliuwt altiten binnen de romte. Sikke wit eltsenien mei te krijen. En Lisette is in gouden frou foar him, se lit him syn gong gean.” Volgens Sikke één van de sleutels voor een succesvolle relatie: “Jou mekoar de romte, écht de romte, mar bliuw tagelyk ek tegearre dingen dwaan. Ik ha safolle houliken sjoen wêryn de fokus op de bern giet. Mar at dy út hûs geanne, wat hast dan noch mei mekoar? Dêrom is it skûtsje ek hiel belangryk west, dat ha we hiel yntensyf mei mekoar dien.” Tot de kampioensduik in Lemmer aan toe. Mem: “Ja, dan springe se dêr yn de kolk, gekkenwurk!” “Lisette mei har âlde swimfest,” grijnst Sikke, “dat is wol 40 jier âld, it sjocht der net út, is al tsien kear mei grutte halen fersteld. In wrâldferneamd swimfest mei winkelheaken.” Ligt er dan misschien voor komende zomer nog één titel én kampioensduik in het verschiet? “At de oaren oan ‘e kant geanne!”
HET EINDE..OF?
“De L1132.” Ik hoor het hem onderweg naar de voordeur mompelen. Opnieuw kijk ik Heerschop vragend aan. “Dat skûtsje is noch net fûn, mar ik kin him rûke. In Piipster fan 3,72m breed. As ik dy nochris op ‘e kop tikje kin, dan keapje en restaurearje ik ‘m. En dan dogge we miskyn wol wer in jier mei oan de IFKS.”
Veilig varen?
De campagne ‘Varen doe je Samen!’ richt zich op het vergroten van de veiligheid op en aan de vaarwegen in Nederland. Door het geven van voorlichting en informatie worden onveilige situaties op de vaarwegen onder de aandacht gebracht en, voor zover mogelijk, verminderd. Doelgroep is de vaarweggebruiker.
In de beroepsvaart, waaronder ook passagiersvaart, watertaxi’s en -bussen, en in de recreatievaart, inclusief waterskiërs en roeiers. De diversiteit aan vaarweggebruikers is groot en de drukte neemt toe. Daarom blijft voortdurende aandacht voor veiligheid van belang.
‘Varen doe je Samen!’ biedt kennis, informatie en voorlichting over veilig vaargedrag. Speerpunten zijn:
• de (technische) preventie,
• reisvoorbereiding,
• veiligheid op het water
Op www.varendoejesamen.nl vind je digitale knooppunten, folders en nieuwsberichten. Die geven aanwijzingen en tips voor een veilige vaart.
‘Varen doe je Samen!’ staat voor samen veilig, duurzaam en plezierig varen. Wij zijn ook te vinden op social media: Twitter, Facebook, YouTube, LinkedIn en Instagram. Je kunt via www.varendoejesamen.nl/nieuws ook aanmelden voor de maandelijkse nieuwsbrief. info@varendoejesamen.nl www.varendoejesamen.nl
‘Wij kunnen dit sneller’ bluften Bennie Arema en Rimmer Bles als kleine jongetjes, als ze anderen de zeilen zagen hijsen. Anno nu maken ze het waar. Op het Drachtster skûtsje staat een bloedfanatiek, goed op elkaar ingespeeld duo klaar om gas te geven.
DE ZENUWEN
“Een week voor de SKS hebben we het erover en komen de zenuwen: we moeten een snelle tijd neerzetten. De spanning neemt toe als Jeroen (Pietersma, schipper, red.) in Grou het lootje uit de pet haalt. Dat bepaalt de starten finishplek. De maandagochtend op de Veenhoop draaien we het spul rustig omhoog om de armen warm te krijgen. Tijdens de maaltijd op het volgschip eten Rimmer en ik niet al te veel. Met te veel druk op de maag word je duizelig en dan ligt het eten weer op het dek. Ergens op een plekje apart in de zitzak zoeken we de focusmodus.”
ALLES CHECKEN
“Spanning is er ook als we het skûtsje klaarleggen voor de start. Op de Veenhoop gebeurt het lieren aan de kant van het publiek. We krijgen veel grappige commentaren, omdat iedereen nog wat jolig is de dag na het festival.
Eerst laten we het zeil heel langzaam zakken. Vervolgens checken we alles. Staat de lier in de goede stand? Ligt het zeil op de goede plek en kan het niet blijven haken? We willen 100% zeker weten dat niets fout kan gaan.”
“Keihard dat ding omhoog draaien en volhouden!”
AFTELLEN
“Als het 10-minutenschot klinkt, zonderen we ons af. We nemen nog een blikje energiedrank voor het laatste stukje focus. Zodra het 5-minutenschot klinkt nemen we onze plek in. Onze uitkijk Ale staat klaar met de stopwatch en telt af. Bij tien seconden staan we klaar.
Ze behoren tot de sterkste mannen van de vloot die in korte tijd en onder hoge druk moeten presteren. Ondertussen kijken duizenden ogen gespannen mee, want het publiek weet ook: deze bemanningsleden bepalen het succes van de wal- en sleepstarten. Wie draait de zeilen het eerste omhoog en welk skûtsje is dus het snelste weg?
Zodra hij ‘één’ zegt begin ik. Keihard dat ding omhoog en volhouden! Ik draai met twee handen. Rimmer neemt het over als ik niet meer kan. Als hij naast me staat, haal ik één hand eraf. Samen draaien we een aantal slagen door, zodat we geen kracht verliezen. Tenslotte roep ik ‘ja’ en neemt Rimmer het over.”
“Om de zeilen te hijsen heb je zowel conditie als kracht nodig. Het eerste stuk vraagt niet veel kracht, maar wel conditie. Dat stuk neem ik voor mijn rekening. Daarna komt Rimmer, want die is wat sterker. We zijn een mooie combi.”
ABD IS CO-SPONSOR VAN HET SKS
• Hybride, mild-hybride of LPG
• 4x4 of 4x2
• 1500kg trekgewicht
• Bij ABD op voorraad
• Snel leverbaar
Aan boord van het Grouster skûtsje is een team van zes man verantwoordelijk voor de lier bij de wal- en sleepstarten. Eén van hen is Douwe T. Visser, neef van schipper Douwe. Van de 36 jaar dat hij aan boord zit, hijst hij al evenzoveel jaren de fok.
RITUELEN
“In de ochtend en ‘s middags bij het eten heb ik nog geen last van zenuwen. Ook niet als we in Earnewâld met z’n allen 45 minuten aan de steiger liggen te wachten. Tot het 10-minutenschot hebben we zo onze rituelen. We lopen wat heen en weer over het dek, geven elkaar een vuist of een hug, gaan nog even plassen en we checken of we alles hebben geregeld? Hoe staat het met de lieren? Liggen de handschoenen klaar? We hebben wat ‘ouwewijvenpraat’ onderling of maken een praatje via het achterdek met de achtergangers.”
“Als het misgaat vloek je even, maar elke seconde telt”
ALS EEN RAKET
ERBIJ
“Vlak voor het 10-minutenschot zetten we de vaarboom klaar om de kop van het skûtsje omhoog te kunnen drukken. Na dat eerste schot komt de adrenaline. We nemen nog een slok water en gaan met zijn zessen om
Schipper Johannes Meeter noemt en roemt Jan Tjitte Brouwer van ‘It Doarp Huzum’ als sterkste man van de vloot. “Ik ben inderdaad de enige die in één keer het hele spul omhoog draait.”
de mast heen staan. Drie man bij de lier, een bij de mast om het gaffellijntje strak te houden. Ik sta klaar met de fokkeval in de hand. Werkhandschoenen aan, want een staaldraadje van 8 millimeter pak je niet lekker beet en er zit ook wel eens een staalbijter. Als de situatie het toelaat trekken we, zodra het schot klinkt, als een raket de fok erbij. Soms moet het even wat langzamer om de verhouding tussen fok en grootzeil goed te houden. Als de fok boven is, draaien de andere jongens zich het leplazarus om het tuig zo snel mogelijk omhoog te krijgen. De man van de hoofdlieren doet het laatste stukje en de nok. Tenslotte de fokkeval erbij. Je wilt snel, snel, snel, maar met beleid. Als het misgaat of de pal vliegt van de lier, ben je verder van huis. Dat hadden we in 2022. Dan vloek je even en gelijk het spul er weer bij. Elke seconde telt.”
OEFENEN
“Ik heb geen tijd om naar een krachthonk te gaan. Trainen op kracht zit er al jaren in. Wat we wel eens doen, is voor de walstartwedstrijd even oefenen met z’n allen. Maar ach, ik doe dit al jaren en het is ook een beetje techniek. De fok weegt circa 65 kilo, met mijn 110 kilo heb ik die er zo bij.”
IN ÉÉN KEER
Het is wel even spannend, zo rond de walstart, dat kunnen Riemer Dijkstra en Willem Postma volmonding beamen. Zij doen de hijs op het Akkrumer skûtsje. Een duo dat goed op elkaar is afgestemd.
ZENUWPEES MOMENTJE “De start is altijd een zenuwpees momentje. Tot vijf minuten voor de start heb ik bijna geen lucht. Er zijn een hoop ogen op je gericht, maar op dat moment ben je daar niet mee bezig. Lui aan de wal die ‘zet ‘m op’ schreeuwen, hoor je niet meer. Je maakt je eigen wereldje, concentreert je op wat je moet doen. Zodra het startschot klinkt ga je vol gas bezig. Dan pompen we elkaar op. Schreeuwen we dingen als ‘kop erbij’, ‘toe maar’ en ‘zet ‘m op’. Je wilt als eerste omhoog wezen.”
“Kracht én karakter, want we gaan tot het gaatje”
RUILEN Willem begint en Riemer staat bij de lierdraden. “Riemer zorgt dat ze goed op de rol komen. Als ze daar al in de knoop zitten, gaat het hele gebeuren niet goed. Net voordat je buiten adem raakt, moet je ruilen. Dan heb je daarna nog energie voor een tweede keer. Normaal wissel ik van hand tijdens het lieren, maar bij de wal- en sleepstart doe ik dat niet, omdat Riemer het moet overpakken. Als je klaar bent met het hijsen, moet je nog trimmen. Pas daarna krijg je het iets rustiger en kun je op adem komen. Gaat het een keertje mis, dan moet je ervoor zorgen dat je niet te veel plaatsen verliest. Rustig blijven en hoofd erbij houden. Na afloop bespreken we wat minder goed ging en dat nemen we mee naar een volgende keer.”
OEFENEN OP OVERPAKKEN
“Naar de sportschool gaan we niet. In het voorseizoen starten we met trainen en dat bouwen we op. Soms oefenen we het hijsen. Vooral het overpakken, want als dat misgaat ben je zomaar een aantal seconden kwijt. We timen ook weleens. Maar een training is nooit hetzelfde als een echte start. Eigenlijk gaat het meer over uithoudingsvermogen. Pas op het laatste stukje komt er kracht én karakter bij kijken, want we gaan tot het gaatje.”
“Anderen zeggen wel eens tegen me ‘je bent gek, er zijn meer die het kunnen’, maar het gaat me gemakkelijk af en voor mij is het de sport om mezelf uit te dagen. Dat de camera’s op dat moment meekijken, weet ik, maar ik doe het niet voor de camera’s. Al zal het vast prachtige foto’s opleveren. Ik doe het voor het skûtsje. Ik wil zorgen dat het schip zo snel mogelijk bij de finish komt. Vooraf laad ik me op door me af te zonderen van de rest. Ik reguleer mijn ademhaling, diep in en diep uit, om zoveel mogelijk lucht te krijgen. Dertig seconden voor de start pak ik mijn plek, zodat ik klaar ben als het startschot valt.”
“Ik doe het niet voor de camera’s, ik doe het voor het skûtsje”
HET ZEIL OP Z’N PLEK
“Eén van de andere bemanningsleden doet het eerste stuk. Dat gaat nog heel licht. Op een bepaald moment geeft hij aan: ik ben bijna zover. Vervolgens doet hij een stapje
naar achteren en brengt zijn hand naar de buitenkant van het jaagwiel. Het ritme heb ik dan al voor ogen. Als hij ‘ja’ zegt neem ik het wiel in hetzelfde tempo over. Vaak weet ik zelfs nog te versnellen en ram ik het zeil op z’n plek.”
MET DE VUIST OP DE LUIKEN
“Als het niet goed gaat, kan ik flink kwaad worden. Maar de regel aan boord is: knop omzetten en doorgaan met de wedstrijd. Daarna is er tijd om na te praten. Dan sla ik alsnog met de vuist op de luiken. Maar na vijf minuten napraten is het wel klaar.”
“Ik heb geen breed postuur en trainen op kracht doe ik niet. Wel heb ik veel kracht in mijn handen. De anderen op het skûtsje hebben een Baco nodig om een harp los te krijgen, ik doe het met mijn handen. Eigenlijk heeft het opdraaien van de zeilen meer met uithoudingsvermogen te maken dan met kracht. Het komt vooral op de ademhaling aan.”
BOTENSTELLINGEN VERDIEPINGSVLOEREN ACCESSOIRES
Dok en scheepsbouw Woudsend B.V. Vosseleane 45 Woudsend WWW.DOKENSCHEEPSBOUW.NL
Skûtsjesilen, het zit in ons Friese bloed. Daarom wil ook Combi Noord graag deze prachtige en a ractieve traditie ondersteunen. In ons Victron Service Centrum bekijken we zaken echter wat minder traditioneel. Daar is de modernste apparatuur te vinden om je boot [of zelfs skûtsje!] te voorzien van de juiste energie-oplossing. Laat je daar dus adviseren door ons professionele team.
Combi Noord, de oerfriese groothandel voor industrie en recreatie uit Grou, is dé leverancier voor elk bedrijf in de jachtbouw, automotive, carrosseriebouw en de solarindustrie dat gaat voor kennis, kunde en kwaliteit.
Max Skûtsje Journaal op locatie in Langweer (2023). Met van links naar rechts de tafelgasten: voetballer Andries Noppert, voetbaltrainer Henk de Jong, analist Eelke Dykstra en presentator Bert Haandrikman.
OMROEP MAX-PRESENTATOR BERT HAANDRIKMAN:
“We gooien het roer dit jaar om bij het MAX Skûtsje Journaal”
Driemaal is scheepsrecht, luidt het spreekwoord. In het geval van radio- en tv-presentator Bert Haandrikman pakt het oer-Hollandse gezegde echter net iets anders uit. Dit jaar presenteert hij voor de derde keer op rij het MAX Skûtsje Journaal bij Omroep MAX. Maar dit keer niet vanaf de vertrouwde walkant in Fryslân maar vanuit de tv-studio’s in Hilversum.
Radioliefhebbers herkennen het stemgeluid van Bert Haandrikman ongetwijfeld. Al jaren is de presentator te horen in z’n ochtendshow Goeiedag Haandrikman! tussen 06.00 en 09.00 uur op NPO Radio 5. In 2022 krijgen de luisteraars daar plotseling ook een gezicht bij als Bert voor het eerst voor de camera’s verschijnt als presentator van het MAX Skûtsje Journaal. Een sprong in het diepe, die hij zelf in de zomer van 2022 ook niet ziet aankomen.
DE GROTE TROEFKAART
“Ik werd op een vrijdagmiddag gebeld door de televisieafdeling van Omroep MAX met de vraag of ik ‘iets’ had met skûtsjesilen”, begint hij z’n verhaal. “Ze zochten namelijk een nieuwe presentator voor het MAX Skûtsje Journaal, omdat de agenda van Carrie ten Napel simpelweg te vol zat. Mijn tv-klussen kon ik op de vingers van één hand tellen. Ik had ooit bij RTV Noord een programma gepresenteerd, maar dat was het ook wel. Mijn grote troef was echter mijn liefde voor sport. Van voetbal tot veldrijden en van schaatsen tot zwemmen: ik volg echt álles.”
Ook met skûtsjesilen heeft Bert een band. In de zomer van 1987 stapt hij in Balk voor het eerst van z’n leven in een zeilboot. Het schuimende water dat over de randen spat, de onvoorspelbare windvlagen en het bollende zeil: Bert is meteen verkocht. Maar de 15-jarige scholier kan dan uiteraard nog niet bevroeden dat hij 35 jaar later het MAX Skûtsje Journaal op de landelijke televisie zal presenteren.
EEN UITSTEKENDE VOORBEREIDING “Drie dagen na dat telefoontje werd ik teruggebeld door de televisieafdeling”,
vervolgt hij zijn verhaal. “Tot mijn eigen verbazing was het antwoord: ‘Nou Bert, jij gaat het doen!’ Ik vond het fantastisch en doodeng tegelijk. Maar bovenal vond ik het een geweldige kans die ik met beide handen heb gepakt. Radio maken was al van kleins af aan mijn grote droom. Dat daar ook nog televisie bijkwam, maakte het nog mooier.”
In aanloop naar het SKS-kampioenschap van 2022 bereidt Bert zich in zeer korte tijd grondig voor. Hij verslindt boeken over de SKS, googelt alle schippers, verdiept zich in de geschiedenis, leest de Skûtsjekranten van voor tot achter, bekijkt nauwlettend de skûtsje-uitzendingen van Omroep MAX en Omrop Fryslân en oefent tot in den treure de uitspraak van Friese plaats- en skûtsjenamen. “Als ik iets heb geleerd in al die jaren dat ik radioprogramma’s maak, is het wel dat een goede voorbereiding het halve werk is”, benadrukt hij. “Bovendien komt mijn radioervaring me ook voor de camera’s uitstekend van pas. Ik ben geen moment bang dat het stilvalt, omdat ik altijd wel een vervolgvraag in mijn hoofd heb.”
“Ik ben geen moment bang dat het stilvalt, ik heb altijd wel een vervolgvraag in mijn hoofd”
Omrop Fryslân is al jaren geweldig. En Eelke is een echte allesweter op het gebied van skûtsjesilen. Hij kent de schippers, de historie, de familiebanden. Hij is echt mijn rots in de branding.”
Waar Eelke een allesweter is, bewijst Bert een alleskunner te zijn. Wat menig kijker niet weet, is dat Bert iedere dag tijdens het SKS-kampioenschap voor dag en dauw opstaat om zijn radioprogramma te presenteren. “We hebben de studio in 2022 en 2023 meegenomen naar Friesland, zodat ik op locatie gewoon mijn programma kon presenteren”, legt hij uit. “Om kwart over vier ging de wekker. Na de uitzending sliep ik vaak nog eventjes een uurtje en stapte dan in de auto op weg naar het dorp of de stad waar die dag werd gezeild. Pittig, maar ik heb van iedere minuut genoten.”
“As it net kin sa’t it moat, dan moat it mar sa’t it kin!”
VERSLAG VANUIT HILVERSUM
EEN ALLESWETER ÉN
EEN ALLESKUNNER
Op 30 juli 2022 is de officiële vuurdoop een feit wanneer Bert z’n allereerste MAX Skûtsje Journaal presenteert aan de waterkant in Grou. “Het was het eerste SKSkampioenschap nadat de wereld twee jaar had stilgestaan door de coronapandemie”, herinnert hij zich nog goed. “De sfeer was daardoor euforisch. ‘We mogen weer!’ proefde ik overal. Mijn reddingsboei aan tafel was en is nog steeds Eelke Dykstra, analist bij Omrop Fryslân - de samenwerking met
Dit jaar is het logistiek gezien allemaal iets gemakkelijker, omdat Bert het MAX Skûtsje Journaal vanuit de vertrouwde studio’s in Hilversum zal presenteren. Met de liveuitzendingen van de Olympische Spelen in Parijs op hetzelfde tijdslot moeten er nu eenmaal concessies worden gedaan. “Om een televisie-uitzending op locatie te maken zijn er ontzettend veel mensen nodig”, verduidelijkt hij de beslissing. “Een cameraman, regisseur, producer, editor, geluidsman. Daar gaan de nodige kosten mee gepaard. Vandaar dat we hebben gekozen voor een andere vorm voor het MAX Skûtsje Journaal.”
Dat doet echter niets af aan Berts enthousiasme om ook dit jaar een prachtig journaal te maken van de strijd op het water. “Zoals jullie Friezen zeggen: ‘As it net kin sa’t it moat, dan moat it mar sa’t it kin’”, lacht hij. “Ik heb er enorm veel zin in. Natuurlijk voelt het dit jaar anders dan anders, maar dankzij de spectaculaire beelden van de wedstrijden ben ik er zeker van dat het MAX Skûtsje Journaal dit jaar net zo spetterend is als voorgaande jaren. Dus: gewoan wer sjen!”
De start van het SKS Skûtsjesilen valt dit jaar samen met de Olympische Spelen in Parijs. De Olympische Spelen zijn live te volgen op NPO1. Dat betekent dat het MAX Skûtsje Journaal een plekje opschuift en vanaf zaterdag 3 augustus te zien is op NPO2 vanaf 17.30 uur.
Skûtsjesilers zitten nooit om een verhaal verlegen. Tijdens het wachten op wind of met een biertje na de wedstrijd doen de beste anekdotes de ronde. Die verstommen niet na het sluiten van de laatste feesttent, want de beste verhalen uit hartje zomer worden tijdens de koudste dagen van de winter nog steeds met liefde verteld. Net iets uitgebreider, net iets sterker. Op www.skutsje.nl proberen we zoveel mogelijk mooie verhalen te verzamelen, zodat er ook na deze krant nog genoeg te lezen valt.
Ruzie maken met elkaar en dan weer doorgaan. Zo ging het meer dan eens in die eerste jaren van de SKS waarin Meeter en Zwaga het wedstrijdveld domineerden. Lodewijk Meeter vond dat de Zwaga’s te fel zeilden en dat ze nooit wat vergaten. Volgens de Zwaga’s hadden de Meeters allemaal grote bekken en ging het bij hen allemaal om de show. Dit kwam vooral doordat de Meeters als enige toch nog regelmatig even het water opgingen als de wedstrijd al was afgelast. Maar het gebeurde ook wel eens dat ze elkaar vonden. Zo waren ze het roerend met elkaar eens tijdens de discussies over de zeilformule in 1975: ‘Wat hat dy Gerritsma (scheepsbouwkundige professor, red.) no foar ferstân fan skûtsjes!’ Ulbe Zwaga en Lodewijk Meeter waren de ruwe bolsters van de vloot, de mythes van de SKS. Hun hele verhaal lees je op skûtsje.nl. Lodewijk Meeter.
Hij zeilt al meer dan 40 jaar op het skûtsje van de Súdwesthoeke, zij stapte vijf jaar geleden op. Sindsdien brengen vader Auke en dochter Anneke de Groot heel wat uurtjes samen door. Anneke: “Varen doe ik al zo lang ik me kan herinneren, ik weet haast niet beter. We zijn begonnen in
It durkslûk is het toegangsluik naar het vooronder. De plek waar doorgaans de feint sliep, de knecht. Op veel skûtsjes werden deze luiken aan de onderkant beschilderd. Een traditie die nog regelmatig in ere wordt gehouden. Volken de Vlas uit Earnewâld studeerde aan de kunstacademie in Groningen en dat wisten ze in het dorp. Dus toen het durkslûk op het skûtsje van Earnewâld een mooie afbeelding nodig had, werd een en een twee. “Ik skildere wolris
lânskippen en by sylskoalle Annage ha ik ek muorreskilderingen mei skûtsjes makke, mar in durkslûk, nee dat wie foar it earst.” Met een foto die broer Fonger maakte, ging hij aan de slag. Volken: “Do wist mei it skilderjen noait hielendal hoe’t it giet. Do dochst in stikje, dêrnei leist it efkes fuort en dan giest wer fierder. Mar dizze wie wol yn ien kear raak. It stie der moai flot op dus doe tocht ik ‘ik lit it sa’.” Benieuwd naar de beschilderde durkslûken van Eeltje Baas, de Westenwind, het Grouster skûtsje en de Hoop doet Leven (it Ingeltsje), kijk dan op de site.
Elke zege is bijzonder, daar zijn de IFKSkampioenen het wel over eens. En ze smaken naar meer. Na de ontlading en een frisse duik in de havenkom van Lemmer,
gaat daarom het vizier langzaamaan weer richting een volgend kampioenschap. Niet zonder resultaat, want van de 20 kampioenen die de A-klasse tot nu toe
een Optimistje. Later werd dat een Splash. Ook ging ik regelmatig met pake zeilen in zijn Tjotter. Daar zeil ik nog steeds wel eens in.” De liefde voor het zeilen zit in het DNA van de familie en gaat ver terug in de stamboom, maar aan boord verdwijnen familiebanden even naar de achtergrond. “Daar zijn we allemaal collega’s van elkaar.” Lees verder op www.skûtsje.nl.
opleverde, wisten tien de top van het eindklassement vaker dan eens te bezeilen. Er kan er maar één de winnaar zijn en er kan er maar één de allereerste winnaar zijn. Het is Nico Hoek die de IFKS van 1982 op zijn naam weet te schrijven. Daarmee doet de IFKS haar naam ‘Iepen’ gelijk eer aan, want Nico is geen Fries maar een ‘Hollander’. “Dat was op zich wel een dingetje. Ik denk niet dat ze zich hadden gerealiseerd dat wij ook gelijk konden winnen. Dus ja, er kwam commentaar op, maar als je wint, is er altijd commentaar.” Nico geeft op de website een inkijkje in de begintijd van de IFKS.
Ze zitten eerste rang bij de SKS en IFKS, cameraman Thomas Overal van Omrop Fryslân en zijn schipper Bouke van Hattem. Al ruim twee decennia werken ze nauw samen op zoek naar de beste plaatjes voor het publiek dat thuis aan de buis gekluisterd zit. Op de voorplecht van een RIB, leunend in een oude
hijsband, kan Thomas de zwaardman soms een high five geven. Hij heeft z’n handen echter vol aan de zware camera op zijn schouder. “Ast it shot fan de dei mar hast, de bylden by it ferhaal dêr’t elkenien it oer hat.” Dat lukt niet zonder de hulp van zijn schipper, Bouke van Hattem. Net als de skûtsje-schippers zoekt hij tijdens de wedstrijden van de SKS en IFKS met zijn RIB geregeld het randje op. De schippers om de beste wind te vangen, Bouke voor de beste posities voor Thomas. Meer lezen, kijk op de site!
MS Amlin Marine heeft het grootste team van gespecialiseerde marine acceptanten en schadebehandelaars in Europa. Wij bieden een compleet assortiment producten voor al uw maritieme verzekeringsbehoeften, onze Loss Prevention Services en 24/7 bereikbaarheid in geval van nood. MS Amlin is uw kompas in de wereld van maritieme verzekeringen – uw betrouwbare gids over woeste wateren. Vertrek nooit zonder ons!
BROEK (DE) = DEEL VAN HET ZEIL, DE RONDING VAN DE ONDERSTE ZOOM VAN EEN ZEIL.
De nautische broek ophouden. Aan boord van een skûtsje moet dat de ene keer letterlijk, om even onder het zeil door te kunnen kijken, de andere keer figuurlijk. Want ook financieel is het elk jaar een uitdaging om de skûtsjes in de vloot te houden. Gelukkig zijn er de talloze onmisbare sponsoren die zorgen dat het huishoudboekje op peil blijft. En bemanningen weten zelf ook regelmatig extra inkomstenbronnen te vinden. In een fluitje of fles, bijvoorbeeld.
Terugkijkend vergelijken Lourens Formsma en Tim Engel van de Lutgerdina Smeltekop uit Eemnes het brouwen van een eigen biertje met de start van hun hele skûtsje-avontuur: vol enthousiasme en misschien een tikkeltje naïef.
Lourens: “Ik zat samen met Tim aan een biertje en we praatten over de lustrums die eraan zitten te komen: 120 jaar skûtsje en 5 jaar Stichting Skûtsjevaart Eemland. Tim vertelde dat zijn vader brouwer is. Daar moeten we iets mee doen, zeiden we enthousiast.”
“We hebben een programma waar je moutsoorten, soorten hop en hoeveelheden kruiden kunt invoeren. Toch is het altijd gokken wat het precies wordt”, vertelt Tim die zelf al vanaf zijn dertiende brouwt. “We
Met de slogan ‘In skûtsje kin net sûnder wyn’ maakten creatieve geesten in Eastermar handig gebruik van de tweeledige betekenis van het Friese woord ‘wyn’.
Het skûtsje van Eastermar werd in 2007 door eigenaren en bemanning omgebouwd van woonark tot wedstrijdskûtsje. Met tweedehands zeilen en mast volgden twee succesvolle IFKS-seizoenen waarin promoties werden afgedwongen. Maar toen moest er toch echt een nieuwe mast komen. Het bestuur van Stichting It Eastermarder Skûtsje (SIES) organiseerde een financiële brainstorm in november. Rasechte Eastermarder Sipke Hogendorp: “Ik kwam met een volledig uitgewerkt plan voor een wijnactie in december en had strakke inkoopprijzen bedongen bij een leverancier. Als we een paar honderd flessen konden verkopen, zou dat al een mooie binnenkomer zijn”, herinnert hij zich.
Hij vond direct een medestander in Wijbe Postma, voormalig voorzitter
hebben een aantal keren biertjes van de brouwerij geproefd en opgeschreven wat we er lekker aan vonden.” Voor Lourens een nieuwe ervaring: “Alsof ik in Luilekkerland terechtkwam.”
Tim: “We wilden iets zomers. Qua smaak droog, niet te zoet en een beetje hoppig. Iets voor na de wedstrijd in de zon.” Met een selectie van ingrediënten gingen de twee de brouwerij in. “Jij kiest de grondstoffen, maar het gebeurt tijdens het brouwen in de ketel”, legt Lourens uit. “Alles heeft aparte
en inmiddels erevoorzitter van SIES. “Het gaat om de sport en een skûtsje moet goed materiaal hebben. Toen Sipke met het idee van een wijnactie kwam, zat ik in de gemeenteraad. Ik wist dat je een vergunning nodig hebt als je langs de deuren wilt gaan. Die heb ik toen via de gemeente kunnen regelen.” De ‘sutelaksje’ kon los. “We deelden het dorp op in wijken en vervolgens gingen bemanning, bestuur en vrijwilligers bij de deuren langs. Hendrik Tadema, die met een busje door het hele land rijdt om spullen voor het bedrijf van zoon en schipper Geale af te leveren, wist nog heel wat dozen in de rest van Nederland te slijten”, lacht Wijbe.
Wijbe: “Om de twee à drie jaar is er een proefavond. Er wordt dan een keuze gemaakt uit rode en witte wijnen en een rosé. De dorpsgenoot die het zeilteken van ‘it doarp Eastermar’ heeft gemaakt, heeft ook het etiket van de flessen ontworpen.”
Toen in 2014 de alcoholwet werd aangescherpt en ze niet meer langs de deuren mochten gaan, zaten de mannen even met de handen in het haar. Gelukkig wisten ze eerst een éénmalige en daarna een permanente oplossing te vinden. “De wijn is nu via de dorpswinkel te koop, die stelt zich beschikbaar als tussenadres”, vertelt Wijbe. Sipke is allang blij: “De eerste jaren van de wijnactie stond mijn garage vol met wijn, nu heb ik weer plek voor andere dingen. Mede dankzij de wijnverkoop kan ‘it doarp Eastermar’ er honderd procent tegenaan voor het podium en het kampioenschap!”
kooktijden. Mout lijkt eerst op Brinta als je het gaat koken. Daarna doe je er de hop bij, ook die heeft zijn eigen kooktijd, en daarna nog vijf minuten voor de koriander. We zijn een hele dag bezig geweest voor één grote ketel.” Daarna hebben de flesjes hun inhoud, maar een etiket ontbreekt nog. “Een goede
Iedereen aan boord van de Sterke Jerke houdt van actie. Het voorstel tijdens de coronapandemie om een eigen biertje te brouwen, viel dan ook direct in goede aarde.
“Donateurs vragen of bij de deuren langs en schooien om geld, dat past niet bij ons. We willen mensen iets leuks aanbieden”, verklaart lierenman Jelmer Kloosterman het initiatief van het IFKS-skûtsje uit Earnewâld. Hij benaderde een energieke jonge bierbrouwer met wie hij vroeger nog gevoetbald had. “Vind je het leuk om samen een nieuw concept te ontwikkelen? Iets dat gemakkelijk te verkopen is en past bij het skûtsjesilen?”
Najaar 2020 toog een ploegje mannen en vrouwen naar Dokkum om vijf soorten bier te proeven. “We hebben heel uitgebreid getest,” knipoogt Jelmer, “want we wilden niets aan het toeval overlaten. We wilden zeker weten dat het goed spul is en iets dat bij iedereen past; geen donker maar een blond biertje.” Wijzend naar een bierflesje: “We hebben unaniem besloten dat deze het lekkerst en het meest geschikt is.”
De adviseur van de Sterke Jerke, Fonger de Vlas, is een specialist in grafische vormgeving. “Met vijf man zijn we bij hem op kantoor geweest om ons over verschillende teksten en ontwerpen te buigen. Friestalige
kennis van mij is tekenaar. Hij hanteert een stripachtige stijl en we hebben hem gevraagd het etiket vorm te geven. Als we het doen, dan doen we het goed”, lacht Lourens.
In eerste instantie hadden de mannen bedacht: “We geven het biertje weg. Pas toen we uitrekenden voor hoeveel geld je 1400 flesjes bier kunt verkopen, kwam het besef.” Tim: “Het skûtsjesilen leeft hier in Eemnes niet zoals in Friesland, wij moeten écht meer moeite doen om sponsoren en bemanning te krijgen. We kennen allemaal de prijzen van de spullen die je nodig hebt. Als we mee willen doen, zijn de inkomsten van een biertje een enorme meevaller.” “Door het te kopen kunnen mensen de stichting steunen en het historisch erfgoed behouden. Dubbel interessant!”, besluiten Tim en Lourens.
teksten die de lading moesten dekken: ‘Foar skûtsjesilers en oar goed folk’. Een lokaal en uniek biertje dat een ander niet heeft. En het belangrijkste, met een dosis humor: ‘Sportdrank út de Wâlden’.”
Nog voor de eerste levering, was alles al verkocht. “Iedereen was enthousiast, vond het een machtig idee en lekker bier. We hebben direct weer een pallet besteld. We verkopen aan vrienden, bekenden, dorpsgenoten. Twee restaurants in Earnewâld hebben het bier op de tap en het staat in de schappen van speciaalbiertjes bij de lokale supermarkt en de campingwinkel. Die willen ons er wel tussen hebben: het is een biertje dat je nergens anders kunt krijgen.” En, last but not least, het Sterke Jerke biertje is dankzij Jelmer zijn werkgever straks ook in de business club van Cambuur verkrijgbaar.
Jelmer ziet regelmatig foto’s en tags van het Sterke Jerke biertje op Instagram voorbij komen. “Vaak van mensen in hun achtertuin, lekker in de zon. Het sterkste verhaal is een foto van mensen uit Gambia die hier waren, een flesje meegenomen hebben en vervolgens in Afrika aan het bier zitten.”
• Snelle en exibele levering
• Vlechtwerk op bouwlocaties
• Prefab korven, stekken en elementen
• Efficiënt toepassen van wapeningsstaal
• Advies in het toepassen van wapeningsstaal
• KOMO certicering K76773/01
Bjirkewei 3
9287 LA Twijzelerheide
Telefoon: 0511-447276
Email: info@taekemastaal.nl
www.taekemastaal.nl
Kraaiheide 15 9202 PC Drachten 0512 571 250 www.vanbraakaccountants.nl
ANNA VAN HIJUM-BOONSTRA
Ruw, robuust, koud en bar. Het leven aan boord van een skûtsje was anno 1920 vaak hard, zo niet bikkelhard. Maar naast elke skûtsjeschipper stond meer dan eens een sterke vrouw. Een echtgenote of dochter die het schip varende kon houden en daarmee het bedrijf draaiende. De rol van deze vrouwen blijft vaak onderbelicht, maar was allesbehalve bescheiden. In het boek ‘Schippersvrouwen, verhalen boven water’ van Sippy Tigchelaar en Alice Booij, vertellen vijftien vrouwen hun indrukwekkende levensverhalen. Eén van hen is Anna van Hijum-Boonstra (1917-2009).
Dertig jaar geleden komt journalist Sippy Tigchelaar in contact met schippersdochter Anna. Ze is diep geraakt door haar verhaal. “Ik zat naast haar en ze bladerde door een boekwerkje met jeugdherinneringen. Ze had er zelf foto’s bij geplakt.” Het zijn niet de originele schriftjes waarin Anna als kind elke dag alle kleine dingen die ze meemaakt opschrijft. Die dagboeken verscheurt ze vlak voor haar trouwen in 1938. “Niemand hoefde te lezen wat ik heb beleefd en wat mijn gedachten waren”, vertelt ze in het gesprek met Sippy. “Weg alle jeugdherinneringen. Stom van mij, want later kreeg ik er spijt van.” Dus begint Anna op haar oude dag opnieuw met het opschrijven van haar levensverhaal.
TERUG IN DE TIJD
We stappen aan boord van skûtsje ‘De Tijd Zal Het Leren’, waar de ouders van Anna turf mee vervoeren en hun enige dochter al snel de taken van de feint toebedeeld krijgt. “Na mij kwamen er geen kinderen meer. Ik voelde me vaak alleen en eenzaam, had geen broertje of zusje om mee te praten of te spelen. Daarom schreef ik alles op wat ik beleefde, schriften vol.”
“Gaandeweg leerde ik veel. Niet op school, maar in de praktijk. We haalden de turf doorgaans uit Valthermond in Drenthe. We hadden een week nodig om er te komen, het laden kostte een dag en dan voeren we weer terug naar Blije. Daardoor kon ik niet vaak naar school. In Blije werd de turf in een week gelost en bij de mensen gebracht. In die week volgde ik het ligplaatsonderwijs. Als een schip ergens meer dan twee dagen lag dan konden schipperskinderen, zoals ik, naar de plaatselijke school.”
“Het meeste schippersvolk ging met het gat overboord, mannen én vrouwen”
DE DURK
Anna slaapt in de durk, onder het voordek. Ze heeft er haar eigen plek. “Vanuit de durk kon je in een kast komen die heit had gemaakt. Daarin stond het privaat. Dat was modern. Het meeste schippersvolk ging in de regel met het gat overboord. Vrouwen net zo goed als mannen.”
In het veen maakt Anna kennis met arbeidersvrouwen die hun baby’s in een kruiwagen meenemen. Ze werken met hun mannen in het veen en passen tegelijk op hun kinderen. “Als ze de baby de borst gaven stond ik er bovenop. Zoiets had ik nog nooit gezien. Toen ik mem op een keer vroeg of zij ook borsten had, kreeg ik als antwoord zo’n klap tegen mijn hoofd, dat het me de volgende dag nog zeer deed. Ik durfde er nooit meer naar te vragen.”
“Toen ik acht jaar was moest ik samen met de knecht het schip trekken. Ik liep voorop in de beage en had het daardoor gemakkelijker dan de feint. Maar vanaf mijn tiende moest ik ook de bruggen opendraaien. En dat waren er nogal wat in Drenthe. Dan ging ik uit de beage, draafde naar de brug, draaide die open en dicht om vervolgens het schip weer te trekken.” In het trekzeel is er alle tijd voor gesprekken met de knecht. “We spraken over seks natuurlijk. Van verschillende feinten heb ik het een en ander gehoord en geleerd.”
AAN HET WERK
Na de lagere school moet Anna aan het werk bij heit. De feint gaat van boord en zij neemt zijn werk over. “Daar had ik helemaal geen zin in! Ik wilde veel liever naar school, al was dat ook maar eens in de drie weken. Maar arbeiderskinderen en meisjes zoals ik gingen niet naar de Mulo.”
“Ik heb 7 jaar als feint met heit gevaren. Als we met het lege schip naar het veen voeren, hadden we bijna altijd voor de wind en konden we zeilen. Tot Dokkum, dan werd het zwaarder en pijnlijker. Voordat we in Stroobos waren moesten we onder tweeëntwintig bruggen door. Dus zeil, fok en mast naar beneden en daarna weer omhoog. Dat was voor mijn kleine handen een hele toer, vooral
als het touwwerk een beetje bevroren was. Dan gingen mijn handen kapot en dat deed verrekte zeer.”
“We wilden wel gang in het schip houden, dus aten en trokken heit en ik om de beurt”
“Op de terugweg hadden we vaak tegenwind. Dan kon er niet gezeild worden en liep ik weer in de beage. Bij bruggen gooide ik de lijn waarmee ik het schip trok, op het voordek. Het skûtsje moest vaart houden zodat het op eigen kracht de brug kon passeren. Zodra het skûtsje eronderdoor was, draaide ik de brug weer dicht, rende naar voren en kreeg dan de beage weer toegesmeten. Terug van Stroobos naar Dokkum moesten we twee dagen trekken. Dat waren soms dagen van 16 uur. We wilden wel gang in het schip houden, dus aten en trokken heit en ik om de beurt.”
“Op een gegeven moment is mijn moeder om gezondheidsredenen aan de wal gaan wonen. Ik was toen niet alleen knecht, ik kookte het eten en deed de was. Mijn taak aan boord werd steeds zwaarder, toch lukte het om ook nog wat naailessen te volgen. Ik begrijp niet hoe ik het allemaal gedaan heb. Toen ik achttien was kon ik patroontekenen, stof knippen en kleding naaien. Op een bepaald moment stelde heit voor om het schip te verkopen. Ik kon toen geld verdienen met naaiwerk voor anderen en ik gaf zelf naailes. Het duurde niet lang of ik had het er smoordruk mee.”
GROOT GEZIN
“Ik kreeg verkering met Fokke van Hijum. Fokke ventte met kruidenierswaren.
Bij mijn vader heb ik nooit veel verdiend, maar heit had gelukkig wel wat spaargeld. Hij kocht een stukje grond in Rinsumageast en liet er een winkel met woonhuis voor ons op bouwen.”
Anna en Fokke trouwen op 10 november 1939. Ze krijgen veertien kinderen van wie er twee op jonge leeftijd overlijden. Als ze stopt met schrijven, hebben ze 37 kleinkinderen en 10 achterkleinkinderen. En Anna, die op jonge leeftijd nauwelijks de kans had om naar school te gaan, haalt op haar 65ste alsnog het MAVOdiploma, vier jaar later het HAVO-diploma en nog later leert ze samen met haar kleinkinderen Latijn en Grieks. Anna is in 2009 overleden.
Het hele verhaal van Anna (en veertien andere skûtsjevrouwen) staat in het boek ‘Schippersvrouwen - Verhalen boven water’. Het boek is verkrijgbaar bij de boekhandel. Uitgeverij Noordboek, ISBN: 9789464710076
Sippy Tigchelaar geeft door het hele land lezingen over de schippersvrouwen. Sippy: “Hoe meer we deze vrouwen onder de aandacht brengen, hoe beter. Dat verdienen ze, want ze hebben een grote rol gespeeld in de Friese economie.” Kijk voor meer info op www.sippytigchelaar.nl.
Download de app via www.fryslan.frl/watersport
Vraag brugopeningen op afstand aan en navigeer door Fryslân
Fordern Sie Brückenöffnungen aus der Ferne an und navigieren Sie durch Friesland
Freegje it iepenjen fan brêgen op ôfstân oan en navigearje troch Fryslân
Request bridge openings from a distance and navigate through Friesland