Otezla® 10 mg, 20 mg and 30 mg film-coated tablets 1. NAME OF THE MEDICINAL PRODUCT: Otezla 10 mg film-coated tablets. Otezla 20 mg film-coated tablets. Otezla 30 mg film-coated tablets. 2. QUALITATIVE AND QUANTITATIVE COMPOSITION: Otezla 10 mg film-coated tablets: Each film- coated tablet contains 10 mg of apremilast. Excipient(s) with known effect:Each film-coated tablet contains 57 mg of lactose (as lactose monohydrate). Otezla 20 mg film-coated tablets: Each film-coated tablet contains 20 mg of apremilast. Excipient(s) with known effect: Each film-coated tablet contains 114 mg of lactose (as lactose monohydrate). Otezla 30 mg film-coated tablets: Each film-coated tablet contains 30 mg of apremilast. Excipient(s) with known effect: Each film-coated tablet contains 171 mg of lactose (as lactose monohydrate). For the full list of excipients, see section 6.1. 3.
PHARMACEUTICAL FORM: Film-coated tablet (tablet). Otezla 10 mg film-coated tablets: Pink, diamond shaped 10 mg film-coated tablet of 8 mm length with “APR” engraved on one side and “10” on the opposite side. Otezla 20 mg film-coated tablets: Brown, diamond shaped 20 mg film-coated tablet of 10 mm length with “APR” engraved on one side and “20” on the opposite side. Otezla 30 mg film-coated tablets: Beige, diamond shaped 30 mg film-coated tablet of 12 mm length with “APR” engraved on one side and “30” on the opposite side. 4. CLINICAL PARTICULARS: 4.1 Therapeutic indications: Psoriatic arthritis: Otezla, alone or in combination with Disease Modifying Antirheumatic Drugs (DMARDs), is indicated for the treatment of active psoriatic arthritis (PsA) in adult patients who have had an inadequate response or who have been intolerant to a prior DMARD therapy (see section 5.1). Psoriasis: Otezla is indicated for the treatment of moderate to severe chronic plaque psoriasis (PSOR) in adult patients who failed to respond to or who have a contraindication to, or are intolerant to other systemic therapy including cyclosporine, methotrexate or psoralen and ultraviolet-A light (PUVA). Paediatric psoriasis: Otezla is indicated for the treatment of moderate to severe plaque psoriasis in children and adolescents from the age of 6 years, and weighing at least 20 kg who are candidates for systemic therapy. Behçet’s disease: Otezla is indicated for the treatment of adult patients with oral ulcers associated with Behçet’s disease (BD) who are candidates for systemic therapy. 4.2 Posology and method of administration: Treatment with Otezla should be initiated by specialists experienced in the diagnosis and treatment of psoriasis, psoriatic arthritis or Behçet’s disease. Posology: Adult patients with psoriatic arthritis, psoriasis, or Behçet’s disease: The recommended dose of apremilast for adult patients is 30 mg taken orally twice daily. An initial titration schedule is required as shown below in table 1. Table 1. Dose titration schedule for adult patients: Day 1: AM: 10 mg; Day 2: AM: 10 mg. PM: 10 mg; Day 3: AM: 10 mg. PM: 20 mg; Day 4: AM: 20 mg. PM: 20 mg; Day 5: AM: 20 mg. PM: 30 mg; Day 6 & thereafter: AM: 30 mg. PM: 30 mg. Paediatric patients with moderate to severe plaque psoriasis: The recommended dose of apremilast for paediatric patients 6 years of age and older with moderate to severe plaque psoriasis is based on body weight. The recommended dose of apremilast is 20 mg taken orally twice daily for paediatric patients who weigh from 20 kg to less than 50 kg, and 30 mg taken orally twice daily for paediatric patients who weigh at least 50 kg, following the initial titration schedule shown below in table 2. Table 2. Dose titration schedule for paediatric patients: Body weight of 20 kg to less than 50 kg: Day 1: AM: 10 mg; Day 2: AM: 10 mg. PM: 10 mg; Day 3: AM: 10 mg. PM: 20 mg; Day 4: AM: 20 mg. PM: 20 mg; Day 5: AM: 20 mg. PM: 20 mg; Day 6 & thereafter: AM: 20 mg. PM: 20 mg. Body weight of 50 kg or more: Day 1: AM: 10 mg; Day 2: AM: 10 mg. PM: 10 mg; Day 3: AM: 10 mg. PM: 20 mg; Day 4: AM: 20 mg. PM: 20 mg; Day 5: AM: 20 mg. PM: 30 mg; Day 6 & thereafter: AM: 30 mg. PM: 30 mg. All indications (psoriasis in adults and children, psoriatic arthritis, Behçet’s disease): No re- titration is required after initial titration. The recommended twice daily apremilast dose should be taken approximately 12 hours apart (morning an evening), with no food restrictions. If patients miss a dose, the next dose should be taken as soon as possible. If it is close to the time for their next dose, the missed dose should not be taken and the next dose should be taken at the regular time. During pivotal trials the greatest improvement was observed within the first 24 weeks of treatment for PsA and PSOR and within the first 12 weeks of treatment for BD. If a patient shows no evidence of therapeutic benefit after this time period, treatment should be reconsidered. The patient’s response to treatment should be evaluated on a regular basis. Special populations: Elderly patients: No dose adjustment is required for this patient population (see sections 4.8 and 5.2). Patients with renal impairment: Adult patients with psoriatic arthritis, psoriasis, or Behçet’s disease: No dose adjustment is needed in adult patients with mild and moderate renal impairment. The dose of apremilast should be reduced to 30 mg once daily in adult patients with severe renal impairment (creatinine clearance of less than 30 mL per minute estimated by the Cockcroft-Gault equation). For initial dose titration in this group, it is recommended that apremilast be titrated using only the AM schedule listed in table 1 and the PM doses be skipped (see section 5.2). Paediatric patients with moderate to severe psoriasis: No dose adjustment is needed in paediatric patients 6 years of age and older with mild or moderate renal impairment. In paediatric patients 6 years of age and older with severe renal impairment (creatinine clearance of less than 30 mL per minute estimated by the Cockroft–Gault equation), dose adjustment is recommended. The apremilast dose should be reduced to 30 mg once daily for paediatric patients who weigh at least 50 kg and to 20 mg once daily for paediatric patients who weigh 20 kg to less than 50 kg. For initial dose titration in these groups, it is recommended that apremilast be titrated using only the AM schedule listed in table 2 above for the appropriate body weight category and the PM doses be skipped. Patients with hepatic impairment: No dose adjustment is necessary for patients with hepatic impairment (see section 5.2). Paediatric population: The safety and efficacy of apremilast have not been established in children with moderate to severe plaque psoriasis below the age of 6 years or with a body weight less than 20 kg, or in other paediatric indications. No data are available. Method of administration: Otezla is for oral use. The film-coated tablets should be swallowed whole, and can be taken either with or without food. 4.3 Contraindications: Hypersensitivity to the active substance(s) or to any of the excipients listed in section 6.1. Pregnancy (see section 4.6). 4.8 Undesirable effects: Summary of the safety profile: The most commonly reported adverse reactions with apremilast in adults with PsA and PSOR are gastrointestinal (GI) disorders including diarrhoea (15.7%) and nausea (13.9%). The other most
Otezla®, the first and only oral PDE4-inhibitor on the market for patients with PSO or PsA, is well tolerated and requires no dose adjustment (except in severe renal impairment), monitoring or analytical screening.1-3,a
CHOOSE EFFICACY & SIMPLICITY1-6
APREMILAST IN PATIENTS WITH PSO or PsA with or without CARDIOMETABOLIC COMORBIDITIES1-6 in the treatment of years of EXPERIENCE9 >10
Experts consider apremilast a suitable option in the treatment of the psoriatic patient*# and presence of comorbidities1,7,8 TREATED WITH PATIENTS 1.000.000
commonly reported adverse reactions include upper respiratory tract infections (8.4%), headache (7.9%), and tension headache (7.2%) and are mostly mild to moderate in severity. The most commonly reported adverse drug reactions with apremilast in adults with BD are diarrhoea (41.3%), nausea (19.2%), headache (14.4%), upper respiratory tract infection (11.5%), upper abdominal pain (8.7%), vomiting (8.7%) and back pain (7.7%) and are mostly mild to moderate in severity. The gastrointestinal adverse reactions generally occurred within the first 2 weeks of treatment and usually resolved within 4 weeks. Hypersensitivity reactions are uncommonly observed (see section 4.3). Tabulated list of adverse reactions: The adverse reactions observed in adult patients treated with apremilast are listed below by system organ class (SOC) and frequency for all adverse reactions. Within each SOC and frequency grouping, adverse reactions are presented in order of decreasing seriousness. The adverse drug reactions were determined based on data from the apremilast clinical development programme and post-marketing experience in adult patients. The frequencies of adverse drug reactions are those reported in the apremilast arms of the four Phase III studies in PsA (n = 1,945) or the two Phase III studies in PSOR (n = 1184), and in the phase III study in BD (n = 207) The highest frequency from either data pool is represented in table 3. Frequencies are defined as: very common (≥ 1/10); common (≥ 1/100 to <1/10); uncommon (≥ 1/1,000 to <1/100); rare (≥ 1/10,000 to <1/1,000); not known (cannot be estimated from the available data). Table 3. Summary of adverse reactions in psoriatic arthritis (PsA), psoriasis (PSOR) and Behçet’s disease (BD) : System Organ Class, Frequency, Adverse reaction. Infections and infestations: Very Common: Upper respiratory tract infectiona; Common: Bronchitis, Nasopharyngitis*. Immune system disorders: Uncommon: Hypersensitivity. Metabolism and nutrition disorders: Common: Decreased appetite*. Psychiatric disorders: Common: Insomnia, Depression; Uncommon: Suicidal ideation and behaviour. Nervous system disorders: Very common: Headache*,a; Common: Migraine*, Tension headache*. Respiratory, thoracic, and mediastinal disorders: Common: Cough. Gastrointestinal disorders: Very Common: Diarrhoea*, Nausea*; Common: Vomiting*, Dyspepsia, Frequent bowel movements, Upper abdominal pain*, Gastroesophageal reflux disease; Uncommon: Gastrointestinal haemorrhage. Skin and subcutaneous tissue disorders: Uncommon: Rash, Urticaria; Not known: Angioedema. Musculoskeletal and connective tissue disorders: Common: Back pain*. General disorders and administration site conditions: Common: Fatigue. Investigations: Uncommon: Weight decrease. *At least one of these adverse reactions was reported as serious. aFrequency reported as common in PSA and PSOR. Description of selected adverse reactions: Psychiatric disorders: In clinical studies and post-marketing experience, uncommon cases of suicidal ideation and behaviour, were reported, while completed suicide was reported postmarketing. Patients and caregivers should be instructed to notify the prescriber of any suicidal ideation (see section 4.4). Body weight loss: Patient weight was measured routinely in clinical studies. The mean observed weight loss in adult PsA and PSOR patients treated for up to 52 weeks with apremilast was 1.99 kg. A total of 14.3% of patients receiving apremilast had observed weight loss between 5-10% while 5.7% of the patients receiving apremilast had observed weight loss greater than 10%. None of these patients had overt clinical consequences resulting from weight loss. A total of 0.1% of patients treated with apremilast discontinued due to adverse reaction of weight decreased. The mean observed weight loss in adult BD patients treated with apremilast for 52 weeks was 0.52 kg. A total of 11.8% of patients receving apremilast had observed weight loss between 5-10% while 3.8% of the patients receiving apremilast had observed weight loss greater than 10%. None of these patients had overt clinical consequences from weight loss. None of the patients discontinued the study due to adverse reaction of weight decreased. Please see additional warning in section 4.4 for patients who are underweight at beginning of treatment. Special populations: Elderly patients: From post-marketing experience, elderly patients ≥ 65 years of age may be at a higher risk of complications of severe diarrhoea, nausea and vomiting (see section 4.4). Patients with hepatic impairment: The safety of apremilast was not evaluated in PsA, PSOR or BD patients with hepatic impairment. Patients with renal impairment: In the PsA, PSOR or BD clinical studies, the safety profile observed in patients with mild renal impairment was comparable to patients with normal renal function. The safety of apremilast was not evaluated in PsA, PSOR or BD patients with moderate or severe renal impairment in the clinical studies. Paediatric patients: The safety of apremilast was assessed in a 52-week clinical trial in paediatric patients 6 to 17 years of age with moderate to severe plaque psoriasis (SPROUT study). The safety profile of apremilast observed during the study was consistent with the safety profile previously established in adult patients with moderate to severe plaque psoriasis. Reporting of suspected adverse reactions: Reporting suspected adverse reactions after authorisation of the medicinal product is important. It allows continued monitoring of the benefit/risk balance of the medicinal product. Healthcare professionals are asked to report any suspected adverse reactions via the national reporting system: Belgium: Federal agency for medicines and health products; www.famhp.be; Vigilance Division; Website: www.notifieruneffetindesirable.be; e-mail: adr@fagg-afmps.be Luxembourg: Centre Régional de Pharmacovigilance de Nancy or Division de la pharmacie et des médicaments de la Direction de la santé ; Website : www.guichet.lu/pharmacovigilance 7. MARKETING AUTHORISATION HOLDER: Amgen Europe B.V., Minervum 7061, 4817 ZK Breda, The Netherlands. Local representative: s.a. Amgen n.v., Telecomlaan 5-7, B-1831 Diegem, phone: 02/775.27.11. 8. MARKETING AUTHORISATION NUMBER(S): EU/1/14/981/001-002. Classification of the medicine: Medicinal product subject to medical prescription. Consult the price details on www.e-compendium.be Date of revision of the short SmPC: October 2024.
DR. FRANÇOISE GUIOT
GERICHTE
GENEESMIDDELEN-
INNOVATIE: DE TOEKOMST
VOOR DE DERMATOLOGIE
De dermatologie is volop in beweging. Sinds enkele jaren hebben de vooruitgang in de biotechnologie, farmacogenomica en immunologie geleid tot een nieuw therapeutisch paradigma: gerichte geneesmiddeleninnovatie. Deze discrete maar ingrijpende revolutie herdefinieert de klinische praktijken, de zorgtrajecten en vooral de vooruitzichten voor patiënten met chronische, inflammatoire of zeldzame aandoeningen. De tijd dat het therapeutisch arsenaal van de dermatologie beperkt was tot corticosteroïden, retinoïden of breed werkende immunosuppressiva lijkt langzaam maar zeker voorbij. Tegenwoordig is het doel om de moleculaire en cellulaire mechanismen die een rol spelen bij huidaandoeningen te begrijpen en nauwkeurig te targeten, met een snellere en duurzamere werking en minder bijwerkingen.
Een van de pijlers van deze transformatie is de identificatie van specifieke biomarkers en belangrijke signaalwegen. Bij psoriasis bijvoorbeeld hebben vorderingen in het begrip van de rol van interleukines (IL-17, IL-23,...) geleid tot de ontwikkeling van
zeer gerichte biotherapieën, die een ongeëvenaarde werkzaamheid en een verbeterd tolerantieprofiel bieden. Veel patiënten ervaren nu een bijna volledige remissie, met een aanzienlijke verbetering van hun levenskwaliteit.
Bij atopische dermatitis hebben anti-IL-4/IL-13-remmers, zoals dupilumab, een belangrijke doorbraak betekend. Andere moleculen, zoals JAK-remmers, bieden een alternatieve gerichte aanpak door de ontstekingscascade stroomopwaarts te blokkeren. Deze behandelingen, die vroeger voorbehouden waren aan ernstige vormen, worden nu geleidelijk ook toegepast in matige stadia, in het kader van gepersonaliseerde geneeskunde. Naast injecteerbare biotherapieën breidt de innovatie zich ook uit naar kleine orale en topische moleculen. JAK-, TYK2- of PDE4-remmers, die in verschillende toedieningsvormen zoals tabletten of crèmes verkrijgbaar zijn, maken het mogelijk om specifieke intracellulaire routes gericht aan te pakken en tegelijkertijd een gemakkelijke toediening te behouden. Deze opties, die vaak toegankelijker zijn en beter verenigbaar met ambulante zorg, openen nieuwe perspectieven voor de behandeling van aandoeningen zoals vitiligo, alopecia areata en lichen planus.
Topische dermatologie profiteert ook van innovatieve formuleringen met nanotechnologieën, lipidedragers of slimme hydrogels, die het actieve bestanddeel op het juiste moment, op de juiste plaats en in de juiste dosis kunnen afgeven. Gerichte innovatie maakt ook de weg vrij voor nieuwe strategieën in de huidkankerbehandeling. BRAF/MEK-remmers bij uitgezaaide melanoom en checkpoint-immunotherapieën (anti-PD1/ PD-L1) hebben de prognose van veel patiënten al ingrijpend veranderd.
Zeldzame huidziekten, die lange tijd werden verwaarloosd bij gebrek aan alternatieve behandelingen, profiteren ook van deze dynamiek. Onderzoekers richten zich op specifieke doelwitten voor ziekten zoals epidermolysis bullosa, cutane lupus en bepaalde vormen van mastocytose.
Tijdens de EADV die in juni in Praag plaatsvond, was een volledige sessie aan dit onderwerp gewijd.
Professor Dr. Kristian Reich (Hamburg, Duitsland) gaf een overzicht van de nanolichaamtechnologie als platform van de nieuwe generatie voor de gerichte behandeling van immuun- en ontstekingsziekten. Nanolichamen, of ‘single-domain antilichamen’, zijn fragmenten van antilichamen die zich selectief aan een specifiek antigeen kunnen binden.
Bij inflammatoire huidaandoeningen zoals psoriasis, hidradenitis suppurativa en palmoplantaire pustulose hebben nanolichamen die gericht zijn tegen IL-17A en IL-17F een krachtige remming van cytokines en betere klinische resultaten aangetoond.
Een trivalent nanolichaam dat IL-17A, IL-17F en albumine bindt, vertoonde een hoge affiniteit voor alle IL-17-dimeren, waardoor een effectieve weefselpenetratie mogelijk was.
Preklinische modellen ondersteunen het nanolichaamplatform verder en tonen een tot 10 keer hogere doelbinding op ontstekingshaarden in vergelijking met conventionele monoklonale antilichamen.
“Nanokorps zijn de volgende generatie van gerichte biologische producten, met unieke structurele en functionele voordelen die biologische efficiëntie en een verbeterde weefselgerichtheid mogelijk maken”, concludeerde Professor Dr. Kristian Reich.
Professor Dr. Christoph Schlapbach (Bern, Zwitserland) beschreef de evolutie van lokale therapieën, van traditionele formuleringen tot nauwkeurig ontworpen middelen met gedefinieerde moleculaire doelwitten. Deze nieuwe topische middelen, zoals JAK-remmers, PDE4-remmers en AHR-agonisten (arylhydrocarbone-receptor), bieden een selectieve modulatie van ziektegerelateerde routes met een beperkte systemische blootstelling.
Topische JAK-remmers hebben hun werkzaamheid aangetoond bij vitiligo, atopische dermatitis (AD) en chronisch handeczeem, met farmacokinetische profielen die hoge epidermale concentraties en minimale systemische absorptie laten zien. Samen vormen deze gerichte topische middelen een nieuw tijdperk in de precisiedermatologie, waarbij een biologisch mechanisme wordt gecombineerd met het gebruiksgemak van crèmes en zalven. “Met gerichte topische middelen kunnen we de immuunroutes direct op de plaats van de ontsteking moduleren zonder syste-
mische blootstelling”, benadrukt Prof. Dr. Christoph Schlapbach. Het is jammer dat deze geneesmiddelen in België nog niet beschikbaar zijn, want daarmee ontzeggen we onze patiënten een zeer effectieve behandelingsoptie, met name bij vitiligo.
Dr. Su Lwin (Londen, Verenigd Koninkrijk) presenteerde nieuwe gegevens over celtherapie voor immuungemedieerde huidaandoeningen. Mesenchymale stamcellen (MSC’s), die multipotent, immuunmodulerend en goed verdragen zijn, zijn veelbelovend gebleken bij de behandeling van psoriasis en epidermolysis bullosa. Bij ernstige psoriasis die resistent is tegen biotherapieën, leidden MSC’s tot klinische verbetering of herstel van de respons op voorheen ineffectieve biotherapieën, wat wijst op een herkalibratie van het immuunsysteem.
Hoewel MSC’s nog niet definitief een diepgaande immuunreset hebben aangetoond, wijzen aanhoudende responsen op een significante modulatie. CAR-T-celtherapie heeft daarentegen een duidelijkere immuunreset laten zien bij andere auto-immuunziekten, wat het toekomstige potentieel ervan in de dermatologie onderstreept.
“We moeten met nieuwsgierigheid en samenwerking verdergaan om het volledige potentieel van celtherapieën te benutten en de manier waarop we chronische ontstekingsziekten behandelen te veranderen.”
Een van de belangrijkste uitdagingen voor de komende jaren zal zijn om over te stappen van symptomatische dermatologie naar precisiedermatologie. Dankzij de vooruitgang op het gebied van genetica, transcriptomica en huidmicrobiota zullen binnenkort geïndividualiseerde behandelingsprofielen kunnen worden opgesteld. De keuze van de behandeling zal niet langer alleen op klinische gegevens gebaseerd zijn, maar ook op biologische kenmerken die de respons op een bepaald geneesmiddel voorspellen. Connected devices en kunstmatige intelligentie zullen ook bijdragen aan deze ontwikkeling door de follow-up van patiënten, de vroege detectie van recidieven en de dynamische aanpassing van behandelingen te vergemakkelijken.
Deze innovatieve behandelingen brengen echter ook een aantal uitdagingen met zich mee: het omgaan met de onzekerheid over de baten en risico’s ervan, als gevolg van het gebrek aan langetermijngegevens en soms ook aan wetenschappelijk bewijs over de effecten ervan; de complexiteit van de integratie van moleculaire en immunologische gegevens in de therapeutische besluitvorming; de uitdaging van ongelijke toegang tot deze behandelingen, die vaak als revolutionair worden beschouwd vanwege de eisen op het gebied van moleculaire karakterisering en/of de inclusiecriteria voor vroege fase-onderzoeken; en de uitdaging om ze door artsen en patiënten te laten accepteren en toepassen.
Voor dermatologen vereisen deze ontwikkelingen een voortdurende actualisering van hun kennis, maar ze bieden ook een unieke kans om hun rol te herdefiniëren: die van precisiearts, in het hart van een efficiëntere, menselijkere en resoluut toekomstgerichte geneeskunde.
ruxolitinib crème 15mg/g
NO W
NIEUW
Opzelura® (ruxolitinib crème) is de eerste en enige goedgekeurde behandeling voor non-segmentale VITILIGO1-3
NAAM VAN HET GENEESMIDDEL EN FARMACEUTISCHE VORM - Opzelura 15 mg/g crème KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING - Eén gram crème bevat 15 mg ruxolitinib (als fosfaat). Hulpstoffen met bekend effect: Propyleenglycol (E1520), 150 mg/g crème, Cetylalcohol, 30 mg/g crème, Stearylalcohol, 17,5 mg/g crème, Methylparahydroxybenzoaat (E218), 1 mg/g crème, Propylparahydroxybenzoaat, 0,5 mg/g crème, Butylhydroxytolueen (als antioxidant in paraffine, wit, zacht) (E321) Therapeutische indicaties - Opzelura is geïndiceerd voor de behandeling van volwassenen en adolescenten vanaf 12 jaar met nonsegmentale vitiligo waarbij het gelaat is aangedaan. Dosering en wijze van toediening - Opzelura moet worden opgestart en opgevolgd door artsen met ervaring in het diagnosticeren en behandelen van nonsegmentale vitiligo. Dosering: Volwassenen - De aanbevolen dosis is een dun laagje crème dat tweemaal daags wordt aangebracht op de gedepigmenteerde huid, met een maximum van 10% van het lichaamsoppervlak. De ruxolitinibcrème moet worden aangebracht met een tussenpoos van minimaal 8 uur. 10% van het lichaamsoppervlak is een gebied dat zo groot is als 10 keer één handpalm met de 5 vingers. De ruxolitinib-crème moet worden gebruikt op het kleinste huidoppervlak dat nodig is. Er mogen niet meer dan twee tubes van 100 gram per maand worden gebruikt. Voor een bevredigende repigmentatie kan een langere behandeling dan 24 weken nodig zijn. Als er na 52 weken sprake is van minder dan 25% repigmentatie, moet worden overwogen de behandeling te staken. Zodra bevredigende repigmentatie is bereikt, kan de behandeling op die gebieden worden gestopt. Als de depigmentatie na het staken van de behandeling terugkeert, kan de behandeling op de aangetaste gebieden worden hervat. Het is niet nodig de therapie af te bouwen. Speciale populaties Leverfunctiestoornissen - Er zijn geen onderzoeken met ruxolitinibcrème uitgevoerd bij patiënten met een leverfunctiestoornis. Vanwege de beperkte systemische blootstelling is dosisaanpassing echter niet nodig bij patiënten met een leverfunctiestoornis Nierfunctiestoornissen - Er zijn geen onderzoeken met ruxolitinibcrème uitgevoerd bij patiënten met een nierfunctiestoornis. Vanwege de beperkte systemische blootstelling is dosisaanpassing echter niet nodig bij patiënten met een nierfunctiestoornis. Vanwege het gebrek aan veiligheidsgegevens mag ruxolitinibcrème als voorzorgsmaatregel niet worden gebruikt bij patiënten met nierziekte in het eindstadium. Ouderen - Er was een te beperkt aantal patiënten van 65 jaar en ouder ingeschreven in de klinische onderzoeken naar Opzelura bij vitiligo om te kunnen bepalen of zij anders reageerden dan jongere proefpersonen (zie rubriek 5.1). Er is geen dosisaanpassing nodig bij patiënten van 65 jaar en ouder. Pediatrische patiënten - De dosering voor jongeren (1217 jaar) is hetzelfde als voor volwassenen. De veiligheid en werkzaamheid van ruxolitinibcrème bij kinderen jonger dan 12 jaar zijn niet vastgesteld. Er zijn geen gegevens beschikbaar. Wijze van toediening: De crème is uitsluitend bedoeld voor cutaan gebruik. Was de behandelde huid ten minste 2 uur na het aanbrengen van ruxolitinibcrème niet. De crème mag niet op de lippen worden aangebracht, om inslikken te voorkomen. Geef patiënten de instructie om na het aanbrengen van de crème hun handen te wassen, tenzij net hun handen worden behandeld. Als iemand anders de crème aanbrengt bij de patiënt, moet diegene na het aanbrengen de handen wassen. Contra-indicaties - Overgevoeligheid voor de werkzame stof of voor een van de in rubriek 6.1 vermelde hulpstoffen. Zwangerschap en borstvoeding (zie rubriek 4.6). Bijwerkingen Samenvatting van het veiligheidsprofiel: De veiligheid werd voornamelijk geëvalueerd in de hoofdonderzoeken, tot één jaar. In het uitbreidingsonderzoek op lange termijn (zie rubriek 5.1) was de veiligheid tot 2 jaar consistent met het profiel dat werd gerapporteerd in de hoofdonderzoeken. De bijwerking die het meeste voorkwam, is acne op de toedieningsplaats (5,8%). Lijst van bijwerkingen: Bijwerkingen worden gerangschikt op frequentie, waarbij de meest voorkomende frequentie eerst vermeld staat. Hierbij worden de volgende aanduidingen gebruikt: zeer vaak (≥ 1/10); vaak (≥ 1/100, < 1/10); soms (≥ 1/1.000, < 1/100); zelden (≥ 1/10.000, < 1/1.000); zeer zelden (< 1/10.000); niet bekend (kan met de beschikbare gegevens niet worden bepaald). Vaak: Acne op de toedieningsplaats. Melding van vermoedelijke bijwerkingen: Het is belangrijk om na toelating van het geneesmiddel vermoedelijke bijwerkingen te melden. Op deze wijze kan de verhouding tussen voordelen en risico’s van het geneesmiddel voortdurend worden gevolgd. Beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg wordt verzocht alle vermoedelijke bijwerkingen te melden via het nationale meldsysteem: Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten - www.fagg.be -Afdeling Vigilantie: Website: www.eenbijwerkingmelden.be - e-mail: adr@fagg-afmps.be HOUDER VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN - Incyte Biosciences Distribution B.V., Paasheuvelweg 25, 1105 BP Amsterdam, Nederland NUMMER(S) VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN EU/1/23/1726/001: Opzelura 15 mg/g crème Cutaan gebruik tube (alu) EU/1/23/1726/002: Opzelura 15 mg/g crème Cutaan gebruik tube (laminaat) Algemene indeling voor de aflevering - Geneesmiddel op medisch voorschrift. DATUM VAN HERZIENING VAN DE TEKST - 19 oktober 2023 Gedetailleerde informatie over dit geneesmiddel is beschikbaar op de website van het Europees Geneesmiddelenbureau http://www.ema.europa.eu
1. Opzelura® (ruxolitinib) is geïndiceerd voor de behandeling van volwassenen en jongeren vanaf 12 jaar en ouder met nonsegmentale vitiligo waarbij de huid van het gezicht is aangedaan. 2. Opzelura® (ruxolitinib) SPK oktober 2023. 3. Bergqvist C, Ezzedine K. J Dermatol. 2021;48(3):252–270.
Scan de QR-code voor meer informatie over de terugbetalingsvoorwaarden*
*Voorschrift door een arts verbonden aan een universitair ziekenhuis, aflevering via de ziekenhuisapotheek.
Start Strong Go Long.
INHOUD
Editoriaal
Gerichte geneesmiddelen -
Françoise
Auto-immuun bulleuze dermatosen bij kinderen en differentiële diagnoses
Transcriptie: Sophie GOLSTEIN
Het UZ Leuven wordt officieel het referentieziekenhuis voor de coördinatie van de zorg voor alle mensen met epidermolysis
Behoud van de werkzaamheid van Bimekizumab gedurende 196 weken en het veiligheidsprofiel over 4 jaar bij patiënten met matige tot ernstige plaque psoriasis
De ondertekende artikels in Dermatologie Actueel vallen onder de verantwoordelijkheid van de auteurs. In geen enkel geval kan de krant verantwoordelijk voor de redactionele inhoud gehouden worden. Geen enkel artikel uit Dermatologie Actueel mag geheel of gedeeltelijk gereproduceerd worden zonder de toestemming van de uitgever.
NO COMPROMISE JUST CLEARANCE1
BIMZELX® (bimekizumab) is indicated for the treatment of moderate to severe plaque psoriasis in adults who are candidates for systemic therapy1
This medicinal product is subject to additional monitoring. This will allow quick identification of new safety information. Healthcare professionals are asked to report any suspected adverse reactions. See section Undesirable effects for how to report adverse reactions. NAME OF THE MEDICINAL PRODUCT Bimzelx 160 mg solution for injection in pre-filled syringe Bimzelx. Bimzelx 320 mg solution for injection in pre-filled syringe. 160 mg solution for injection in pre-filled pen. Bimzelx 320 mg solution for injection in pre-filled pen. QUALITATIVE AND QUANTITATIVE COMPOSITION Bimzelx 160 mg solution for injection in pre-filled syringe Each pre-filled syringe contains 160 mg of bimekizumab in 1 mL. Bimzelx 320 mg solution for injection in pre-filled syringe Each pre-filled syringe contains 320 mg of bimekizumab in 2 mL.Bimzelx 160 mg solution for injection in pre-filled pen Each pre-filled pen contains 160 mg of bimekizumab in 1 mL. Bimzelx 320 mg solution for injection in pre-filled pen Each pre-filled pen contains 320 mg of bimekizumab in 2 mL Bimekizumab is a humanised IgG1monoclonal antibody produced in a genetically engineered Chinese hamster ovary (CHO) cell line by recombinant DNA technology. For the full list of excipients, see section 6.1 of the SmPC. PHARMACEUTICAL FORM Solution for injection (injection). The solution is clear to slightly opalescent and, colorless to pale brownish-yellow. THERAPEUTIC INDICATIONS Plaque psoriasis: Bimzelx is indicated for the treatment of moderate to severe plaque psoriasis in adults who are candidates for systemic therapy. Psoriatic arthritis: Bimzelx, alone or in combination with methotrexate, is indicated for the treatment of active psoriatic arthritis in adults who have had an inadequate response or who have been intolerant to one or more disease-modifying antirheumatic drugs (DMARDs). Axial spondyloarthritis: Non-radiographic axial spondyloarthritis (nr-axSpA): Bimzelx is indicated for the treatment of adults with active non-radiographic axial spondyloarthritis with objective signs of inflammation as indicated by elevated C-reactive protein (CRP) and/or magnetic resonance imaging (MRI) who have responded inadequately or are intolerant to non-steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs). Ankylosing spondylitis (AS, radiographic axial spondyloarthritis): Bimzelx is indicated for the treatment of adults with active ankylosing spondylitis who have responded inadequately or are intolerant to conventional therapy. Hidradenitis Suppurativa: Bimzelx is indicated for the treatment of active moderate to severe hidradenitis suppurativa (acne inversa) in adults with an inadequate response to conventional systemic HS therapy. POSOLOGY AND METHOD OF ADMINISTRATION Bimzelx is intended for use under the guidance and supervision of a physician experienced in the diagnosis and treatment of conditions for which Bimzelx is indicated. Posology Plaque psoriasis: The recommended dose for adult patients with plaque psoriasis is 320 mg (given as 2 subcutaneous injections of 160 mg or 1 subcutaneous injection of 320 mg) at week 0, 4, 8, 12, 16 and every 8 weeks thereafter. Psoriatic arthritis: The recommended dose for adult patients with active psoriatic arthritis is 160 mg (given as 1 subcutaneous injection of 160 mg) every 4 weeks. For psoriatic arthritis patients with coexistent moderate to severe plaque psoriasis, the recommended dose is the same as for plaque psoriasis [320 mg (given as 2 subcutaneous injections of 160 mg or 1 subcutaneous injection of 320 mg) at week 0, 4, 8, 12, 16 and every 8 weeks thereafter]. After 16 weeks, regular assessment of efficacy is recommended and if a sufficient clinical response in joints cannot be maintained, a switch to 160 mg every 4 weeks can be considered. Axial spondyloarthritis (nr-axSpA and AS): The recommended dose for adult patients with axial spondyloarthritis is 160 mg (given as 1 subcutaneous injection of 160 mg) every 4 weeks. Hidradenitis Suppurativa The recommended dose for adult patients with hidradenitis suppurativa is 320 mg (given as 2 subcutaneous injections of 160 mg or 1 subcutaneous injection of 320 mg) every 2 weeks up to Week 16 and every 4 weeks thereafter.For above indications, consideration should be given to discontinuing treatment in patients who have shown no improvement by 16 weeks of treatment.
Special populations: Overweight patients with plaque psoriasis: For some patients with plaque psoriasis (including psoriatic arthritis with coexistent moderate to severe psoriasis) and a body weight ≥ 120 kg who did not achieve complete skin clearance at week 16, 320 mg every 4 weeks after week 16 may further improve treatment response (see section 5.1 of the SmPC). Elderly (≥65 years) No dose adjustment is required (see section 5.2 of the SmPC). Renal or hepatic impairment Bimekizumab has not been studied in these patient populations. Dose adjustments are not considered necessary based on pharmacokinetics (see section 5.2 of the SmPC). Paediatric population the safety and efficacy of bimekizumab in children and adolescents below the age of 18 years have not been established. No data are available Method of administration: This medicinal product is administered by subcutaneous injection. A 320 mg dose can be given as 2 subcutaneous injections of 160 mg or 1 subcutaneous injection of 320 mg. Suitable areas for injection include thigh, abdomen and upper arm. Injection sites should be rotated and injections should not be given into
psoriasis plaques or areas where the skin is tender, bruised, erythematous, or indurated. Administration in the upper arm may only be performed by a healthcare professional or caregiver. The pre-filled syringe or pre-filled pen must not be shaken. After proper training in subcutaneous injection technique, patients may self-inject Bimzelx with a pre-filled syringe or pre-filled pen if their physician determines that it is appropriate and with medical follow-up as necessary. Patients should be instructed to inject the full amount of Bimzelx according to the instructions for use provided in the package leaflet. CONTRAINDICATIONS Hypersensitivity to the active substance or to any of the excipients. Clinically important active infections (e.g. active tuberculosis). UNDESIRABLE EFFECTS Summary of the safety profile: The most frequently reported adverse reactions were upper respiratory tract infections (14.5%, 14.6%, 16.3%, 8.8% in plaque psoriasis, psoriatic arthritis, axial spondyloarthritis (axSpA) and hidradenitis suppurativa respectively) and oral candidiasis (7.3%, 2.3%, 3.7%, 5.6% in PSO, PsA, axSpA and HS respectively). Adverse reactions from clinical studies and post-marketing reports are classified by MedDRA System Organ Class and frequency, using the following convention: very common (≥ 1/10), common (≥ 1/100 to < 1/10), uncommon (≥ 1/1,000 to < 1/100), rare (≥ 1/10,000 to < 1/1,000), very rare (< 1/10,000), not known (cannot be estimated from the available data). A total of 5862 patients have been treated with bimekizumab in blinded and open-label clinical studies in plaque psoriasis (PSO), psoriatic arthritis (PsA), axial spondyloarthritis (nr-axSpA and AS) and hidradenitis suppurativa (HS) representing 11468.6 patient-years of exposure. Of these, over 4660 patients were exposed to bimekizumab for at least one year. Overall, the safety profile of bimekizumab is consistent across all indications. Infections and infestations: Very common: Upper respiratory tract infections. Common: Oral candidiasis, Tinea infections, Ear infections, Herpes simplex infections, Oropharyngeal candidiasis, Gastroenteritis, Folliculitis, Vulvovaginal mycotic infection (including vulvovaginal candidiasis). Uncommon: Mucosal and cutaneous candidiasis (including oesophageal candidiasis), Conjunctivitis. Blood and lymphatic system disorders: Uncommon: Neutropenia. Nervous System disorders: Common: Headache. Gastrointestinal disorders: Uncommon: Inflammatory bowel disease. Skin and subcutaneous tissue disorders: Common: Rash, dermatitis and eczema, Acne. General disorders and administration site conditions: Common: Injection site reactions (Includes: injection site erythema, reaction, oedema, pain, swelling, haematoma), Fatigue. Description of selected adverse reactions: Infections: In the placebo-controlled period of Phase III clinical studies in plaque psoriasis, infections were reported in 36.0% of patients treated with bimekizumab for up to 16 weeks compared with 22.5% of patients treated with placebo. Serious infections occurred in 0.3% of patients treated with bimekizumab and 0% treated with placebo. The majority of infections consisted of non-serious mild to moderate upper respiratory tract infections such as nasopharyngitis. There were higher rates of oral and oropharyngeal candidiasis in patients treated with bimekizumab consistent with the mechanism of action (7.3% and 1.2% respectively compared to 0% for placebo-treated patients). More than 98% of cases were non-serious, mild or moderate in severity, and did not require treatment discontinuation. A slightly higher incidence of oral candidiasis was reported in patients <70 kg (8.5% versus 7.0% in patients ≥70 kg). Over the entire treatment period of Phase III studies in plaque psoriasis, infections were reported in 63.2% of patients treated with bimekizumab (120.4 per 100 patient-years). Serious infections were reported in 1.5% of patients treated with bimekizumab (1.6 per 100 patient-years) (see section 4.4). Infection rates observed in PsA and axSpA (nr-axSpA and AS) Phase III clinical studies were similar to those observed in plaque psoriasis apart from oral and oropharyngeal candidiasis rates in patients treated with bimekizumab, which were lower at 2.3% and 0% respectively in PsA and 3.7% and 0.3% respectively in axSpA compared to 0% with placebo. Infection rates observed in HS Phase III clinical studies were similar to those observed in other indications. In the placebo-controlled period, oral and oropharyngeal candidiasis rates in patients treated with bimekizumab were 7.1% and 0% respectively compared to 0% with placebo. Neutropenia: Neutropenia was observed with bimekizumab in Phase III clinical studies in plaque psoriasis. Over the entire treatment period of Phase III studies, neutropenia grade 3/4 were observed in 1% of patients treated with bimekizumab. The frequency of neutropenia in PsA, axSpA (nr-axSpA and AS) and HS clinical studies was similar to that observed in plaque psoriasis studies. Most cases were transient and did not require treatment discontinuation. No serious infections were associated with neutropenia. Hypersensitivity: Serious hypersensitivity reactions including anaphylactic reactions have been observed with IL-17 inhibitors. Immunogenicity: Plaque psoriasis Approximately 45% of plaque psoriasis patients treated with bimekizumab up to 56 weeks at the recommended dosing regimen (320 mg every 4 weeks up to week 16 and 320 mg every 8 weeks thereafter)
Reference: 1. BIMZELX (bimekizumab) European Summary of Product Characteristics. Available from: https://www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/ bimzelx-epar-product-information_en.pdf.
developed anti-drug antibodies. Of the patients who developed anti-drug antibodies, approximately 34% (16% of all patients treated with bimekizumab) had antibodies that were classified as neutralising. Psoriatic arthritis Approximately 31% of patients with psoriatic arthritis treated with bimekizumab at the recommended dosing regimen (160 mg every 4 weeks) up to 16 weeks had anti-drug antibodies. Of the patients with anti-drug antibodies, about 33% (10% of all patients treated with bimekizumab) had antibodies that were classified as neutralising. By week 52, approximately 47% of biologic disease-modifying anti-rheumatic drug (bDMARD) treatment naïve patients with psoriatic arthritis in the BE OPTIMAL study treated with bimekizumab at the recommended dosing regimen (160 mg every 4 weeks) had anti-drug antibodies. Of the patients with anti-drug antibodies, about 38% (18% of all patients in the BE OPTIMAL study treated with bimekizumab) had antibodies that were classified as neutralising. Axial spondyloarthritis (nr-axSpA and AS) Approximately 57% of patients with nr-axSpA treated with bimekizumab up to 52 weeks at the recommended dosing regimen (160 mg every 4 weeks) had anti-drug antibodies. Of the patients with anti-drug antibodies, approximately 44% (25% of all patients treated with bimekizumab) had antibodies that were classified as neutralising. Approximately 44% of patients with AS treated with bimekizumab up to 52 weeks at the recommended dosing regimen (160 mg every 4 weeks) had anti-drug antibodies. Of the patients with anti-drug antibodies, approximately 44% (20% of all patients treated with bimekizumab) had antibodies that were classified as neutralising. Hidradenitis suppurativa Approximately 59% of HS patients treated with bimekizumab up to 48 weeks at the recommended dosing regimen (320 mg every 2 weeks up to week 16 and 320 mg every 4 weeks thereafter) developed anti-drug antibodies. Of the patients who developed anti-drug antibodies, approximately 63% (37% of all patients treated with bimekizumab) had antibodies that were classified as neutralising. Across indications, no clinically meaningful impact on clinical response was associated with anti-bimekizumab antibodies development and an association between immunogenicity and treatment emergent adverse events has not been clearly established. Elderly patients (≥65 years): Exposure is limited in elderly subjects. Exposure is limited in elderly subjects. Elderly patients may be more likely to experience certain adverse reactions such as oral candidiasis, dermatitis and eczema when using bimekizumab. In the placebo-controlled period of Phase III clinical studies in plaque psoriasis, oral candidiasis was observed in 18.2% of patients ≥65 years versus 6.3 % in <65 years, dermatitis and eczema in 7.3% of patients ≥65 years versus 2.8% in <65 years. In the placebo-controlled period of Phase III clinical studies in psoriatic arthritis, oral candidiasis was observed in 7.0% of patients ≥65 years versus 1.6% in <65 years, dermatitis and eczema in 1.2% of patients ≥65 years versus 2.0% in <65 years. Reporting of suspected adverse reactions: Reporting of suspected adverse reactions after authorization of the medicinal product is important. It allows continued monitoring of the benefit/risk balance of the medicinal product. Healthcare professionals are asked to report any suspected adverse reactions via In Belgium: Agence fédérale des médicaments et des produits de santé, www.afmps.be - Vigilance Division: Website: www.notifieruneffectindesirable.be, e-mail: adr@ fagg- fammps.be. In Luxembourg: Regional Pharmacovigilance Center of Nancy or Division of Pharmacy and Medicines of the Health Directorate, Website: www.guichet.lu/ pharmacovigilance NAME AND ADDRESS OF THE MARKETING AUTHORISATION HOLDER UCB Pharma S.A., Allée de la Recherche 60, B-1070 Bruxelles, Belgique. MARKETING AUTHORISATION NUMBER(S) EU/1/21/1575/001, EU/1/21/1575/002, EU/1/21/1575/003, EU/1/21/1575/004, EU/1/21/1575/005, EU/1/21/1575/006, EU/1/21/1575/007, EU/1/21/1575/008, EU/1/21/1575/009, EU/1/21/1575/010, EU/1/21/1575/011, EU/1/21/1575/012. LEGAL CLASSIFICATION Subject to medical prescription. DATE OF REVISION OF THE TEXT 12/2024
BELU-BK-2500069 April 2025.
BIMZELX® is a registered trademark of the UCB Group of Companies.
INHOUD
ESPD – Congres : Highlights
Dr. Julie SAERENS, Prof. Dirk VAN GYSEL
Update van de aanbevelingen voor de behandeling van acne in 2025: innovaties en opkomende technologieën
Gebruiksklare neromodulator werkt snel én langdurig bij gezichtslijnen
Bado Annual Meeting 2025 Skin cancer management in immunocompromised patients
Huidmicrobioom: van cartografie tot klinische toepassing, een nieuwe horizon voor de dermatologie
48 Reportage
Topische finasteride, een innovatieve therapeutische optie bij de behandeling van androgene alopecia bij mannen 52 Reportage
La Roche-Posay viert 50 jaar dermatologisch engagement ten dientse van de gevoelige huid 54 Brussels Dermato-Esthetic Symposium
Terugblik op het 10e Symposium voor Esthetische Dermatologie in Brussel en vooruitzichten voor 2025
Dr. Nosria BOULAKHRIF, Dr Samira BAHARLOU, Prof. Dr. Jan GUTERMUTH
‘Ditching the itch’ webinar
17 TH OF NOVEMBER 19:30 – 21:00
Chronic itch remains one of the most burdensome symptoms for patients with Atopic Dermatitis (AD) and Prurigo Nodularis (PN) — but do we truly understand its underlying mechanisms?
Discover the science behind itch and the role of IL-31 in AD and PN during this exclusive webinar with leading dermatology experts:
• Dr. Patrick Kemperman (UMC Amsterdam)
• Prof. Dr. Thomas Rustemeyer (UMC Amsterdam)
• Prof. Dr. Jan Gutermuth (UZ Brussels)
• Prof. Dr. Tom Hillary (UZ Leuven)
WHAT TO EXPECT
The Burden of Itch: Understanding its impact and clinical assessment in AD and PN
Deep Dive into IL-31: Exploring the role of Interleukin-31 and the neuroimmune axis in AD and PN
Live Expert Panel Discussion: Have your questions answered in real time
Whether you’re treating patients with AD or PN or aiming to deepen your understanding of itch pathophysiology, don’t miss this opportunity to gain actionable, evidence-based insights that you can apply directly in your daily practice.
DERMATOSEN BIJ KINDEREN EN DIFFERENTIËLE DIAGNOSES
1) BULLAE IN DE NEONATALE PERIODE (1E LEVENSMAAND) (PROF. CHRISTINE BODEMER)
Bulleuze dermatosen bij pasgeborenen vormen een heterogene groep aandoeningen waarvan de diagnose berust op een systematische aanpak, met een combinatie van klinisch onderzoek, perinatale anamnese en aanvullende onderzoeken.
INLEIDING
Bulleuze laesies die in de eerste levensmaand optreden, zijn een relatief frequente reden voor consultatie in de pediatrische en neonatale dermatologie. De etiologie is divers, maar in alle gevallen is een grondige diagnostische aanpak vereist. De belangrijkste oorzaken zijn infecties, genodermatosen, auto-immuunziekten, porfyrieën en diverse aandoeningen waarbij blaasjes niet het belangrijkste symptoom zijn.
DIAGNOSTISCHE BENADERING VAN NEONATALE BULLEUZE DERMATOSEN
Klinische elementen
Een grondig klinisch onderzoek is de eerste diagnostische stap. Dit omvat een systematische inspectie van het gehele integument en de slijmvliezen. De precieze semiologie van de laesies (spannend of slap karakter van de blaren, aanwezigheid van een onderliggend erytheem, verspreiding van de laesies) en hun topografie zijn essentiële diagnostische elementen.
Anamnese
De perinatale geschiedenis is van bijzonder belang in deze leeftijdsgroep. Hierin moet het volgende worden vermeld:
• Het verloop van de zwangerschap
• De voorgeschiedenis van de moeder, met name auto-immuunziekten
• De omstandigheden van de bevalling
• De voeding van de pasgeborene (borstvoeding of flesvoeding)
• De familiale antecedenten
Aanvullende onderzoeken
Een huidbiopsie met directe immunofluorescentie blijft het referentieonderzoek voor atypische of ernstige gevallen.
Etiologische classificatie van neonatale bulleuze dermatosen
In afnemende volgorde van frequentie zijn de belangrijkste etiologieën van neonatale bulleuze laesies:
1. Infecties: belangrijkste oorzaak van bullae bij kinderen, alle leeftijdsgroepen samen
• Toxidermie (uitzonderlijk in deze leeftijdsgroep)
• Histiocytose van Langerhans
De belangrijkste bulleuze laesies bij kinderen in de neonatale periode:
Vesiculo-pustels. Extremiteiten
Lineaire schikking
Meisje
Jongen
Hyperkeratose
• Incontinentia pigmenti
geen slijmvliesontsteking geen familiale voorgeschiedenis
Fragiliteit – loslatingen
Cutane aplasie
Mucosale aantasting
NEONATALE LINEAIRE IGA-DERMATOSE
Klinische presentatie
3. Auto-immune bulleuze dermatosen
• Lineaire IgA-dermatose (DIgAL)
• Neonatale Pemphigus
4. Porfyrie
• Congenitale erytropoëtische porfyrie
DIgAL is de meest voorkomende vorm van auto-immuun bulleuze dermatose bij kinderen. In de neonatale periode wordt deze aandoening gekenmerkt door het ontstaan van blaasjes en blaren op een erythemateuze achtergrond, soms in rozetvorm. Een bijzonderheid van de neonatale vorm is de frequentie en de grotere ernst van de slijmvlieslaesies, die kunnen leiden tot ademhalingscomplicaties die soms intubatie vereisen.
Fysiopathologische mechanismen
In tegenstelling tot neonatale pemphigus zijn moeders van kinderen met neonatale DIgAL over het algemeen asymptomatisch en vertonen ze geen circulerende auto-antilichamen. Dit kan worden verklaard door het feit dat IgA de placenta niet kan passeren.
Recente gegevens wijzen op een origineel pathogeen mechanisme waarbij secretorische IgA via de moedermelk wordt overgedragen. Deze IgA, geproduceerd door het maternale spijsverteringsslijmvlies, wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van een J-keten die twee IgA-monomeren met elkaar verbindt. Immunohistochemische studies hebben aangetoond dat dit J-eiwit mogelijk aan de basis ligt van auto-immuniteit bij deze pasgeborenen, met een specifieke lokalisatie in het dermale deel van het basale membraan.
Deze hypothese wordt versterkt door de waargenomen klinische verbetering na het stoppen met borstvoeding. De verstoring van het microbioom in het spijsverteringsstelsel van de moeder zou de productie van atypische secretoire IgA’s kunnen bevorderen, die deze auto-immuunreactie bij pasgeborenen kunnen veroorzaken.
Behandeling
Het stoppen met borstvoeding is een doeltreffende therapeu -
IK
tische maatregel, omdat hierdoor de toevoer van pathogene IgA wordt onderbroken. Een symptomatische behandeling kan worden gecombineerd met lokale verzorging en, in ernstige gevallen met slijmvliesbetrokkenheid, observatie in een gespecialiseerde instelling.
NEONATALE PEMPHIGUS
Klinische presentatie
Neonatale pemphigus is een zeldzame maar potentieel ernstige vorm van auto-immuun bulleuze dermatose. Het manifesteert zich door slappe blaren en erosies van de huid en slijmvliezen.
Fysiopathologische mechanismen
In tegenstelling tot neonatale DIgAL is neonatale pemphigus het gevolg van de transplacentale overdracht van maternale IgG tegen desmogline. Moeders hebben systematisch pemphigus, meestal van het vulgaire type.
Een bijzonderheid van neonatale pemphigus is dat de vulgaire vormen overheersen ten opzichte van de foliacale vormen. Deze specificiteit kan worden verklaard door de verschillende verdeling van desmogline in de neonatale epidermis: desmogline 1 komt bij pasgeborenen oppervlakkiger voor dan bij volwassenen, terwijl desmogline 3 veel dieper ligt dan bij volwassenen. Er is dus bescherming als er antilichamen tegen desmogline 1 aanwezig zijn door de aanwezigheid van desmogline 3 bij deze pasgeborenen en er zullen dus geen klinische verschijnselen optreden, geen foliac pemphigus. Als er een conflict is met desmogline 3, bestaat de mogelijkheid van neonatale pemphigus.
Het verloop van maternale pemphigus tijdens de zwangerschap wordt gekenmerkt door een frequente verslechtering in het tweede trimester, gevolgd door een verbetering in het derde trimester als gevolg van fysiologische immunosuppressie door de productie van corticosteroïden door de placenta. Er bestaat echter geen verband tussen de ernst van de aandoening bij de moeder en die bij de pasgeborene.
Prognose en behandeling
Neonatale pemphigus kan leiden tot significante morbiditeit en in de meest ernstige gevallen zelfs tot overlijden in de baarmoeder. Bij pasgeborenen die overleven, verloopt de ziekte doorgaans gunstig en geneest deze spontaan binnen een maand dankzij de geleidelijke afbraak van de antistoffen van de moeder.
De therapeutische behandeling hangt af van de klinische ernst:
• In een derde van de gevallen wordt een spontaan gunstig verloop waargenomen (meestal binnen enkele weken).
• Matige vormen kunnen worden behandeld met dermocorticoïden.
• Ernstige vormen kunnen een systemische behandeling vereisen.
NEONATALE BULLEUZE PEMFIGOÏDE
Klinische presentatie
Neonatale bulleuze pemfigoïde komt voor bij pasgeborenen van moeders met pemfigoïde gestationis. Deze auto-immuunziekte
die specifiek is voor de zwangerschap, verschijnt meestal tijdens het tweede trimester en wordt gekenmerkt door urticaria en bulleuze laesies.
De huidverschijnselen bij pasgeborenen variëren van urticaria tot de vorming van gespannen blaren. Deze verschijnselen zijn van voorbijgaande aard en verdwijnen spontaan binnen enkele dagen tot enkele weken, parallel aan de eliminatie van de maternale antilichamen.
Fysiopathologische mechanismen
Pemphigoide gestationis wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van auto-antilichamen tegen het eiwit BP180 (domein NC16A), dat ook betrokken is bij klassieke bulleuze pemphigoïde. Deze antilichamen passeren de placenta en kunnen huidletsels bij pasgeborenen veroorzaken.
Prognose en complicaties
Het belangrijkste risico van pemphigoid gestationis is niet dermatologisch, maar obstetrisch, met een verhoogde kans op vroeggeboorte en foetale groeiachterstand, zelfs als de pasgeborene geen huidaandoeningen vertoont.
Herhaling van pemphigoide gestationis bij volgende zwangerschappen is vrijwel systematisch, met een vroegere aanvang en vaak een ernstiger verloop. In zeldzame gevallen kan de dermatose bij de moeder na de bevalling aanhouden en evolueren naar chronische bulleuze pemphigoide.
BULLEUZE PEMPHIGOIDE BIJ KINDEREN
Klinische presentatie
Infantiele bulleuze pemfigoïde, die verschilt van de neonatale vorm, komt meestal voor bij zuigelingen tussen 3 en 12 maanden oud. Het wordt gekenmerkt door gespannen bullae op een erythemateuze achtergrond, met een kenmerkende voorkeur voor de ledematen (acrale distributie). Deze vrijwel constante acrale topografie is een belangrijk semionologisch element voor de diagnose, vaak met een “druiventros”-aspect, vooral aan de voeten.
De laesies kunnen ook een circine of urticaria-achtig aspect hebben. In tegenstelling tot bulleuze impetigo blijven de blaren gespannen en breken ze niet gemakkelijk open. Aantasting van het gezicht komt vaak voor in deze leeftijdsgroep, evenals de mogelijkheid van slijmafscheiding.
Fysiopathologische mechanismen
In tegenstelling tot de neonatale vorm is infantiele bulleuze pemfigoïde niet gerelateerd aan de overdracht van antilichamen van moeder op foetus. Er zijn triggerfactoren geïdentificeerd,
waaronder infecties en vaccinaties, wat wijst op een immuunactivatie in een context van genetische aanleg.
Histopathologisch onderzoek toont een subepidermale blaar met een overwegend eosinofiele ontstekingsinfiltratie. Directe immunofluorescentie toont lineaire afzettingen van IgG en C3 langs de dermo-epidermale overgang. Serologische tests kunnen circulerende antilichamen tegen BP180 (domein NC16A) identificeren.
Evolutie en behandeling
De prognose van infantiele bulleuze pemfigoïde is over het algemeen gunstig, met een volledige genezing binnen enkele maanden tot twee jaar. De therapeutische aanbevelingen, afkomstig uit het Nationaal Protocol voor Diagnose en Behandeling (PNDS) voor auto-immuunziekten bij kinderen, bevelen een gefaseerde aanpak aan:
1. Geïsoleerde en matige huidaandoening: alleen lokale behandeling met corticosteroïden
2. Geïsoleerde maar ernstige of uitgebreide huidaandoening: combinatie van lokale behandeling met corticosteroïden en dapson als eerste behandeling
3. Mislukking van de eerstelijnsbehandeling: systemische corticosteroïdtherapie in matige doses
4. Refractaire vormen met ernstige huid- en slijmvliesbetrokkenheid: multidisciplinair overleg in een multidisciplinaire overlegvergadering (RCP) om andere immunosuppressieve behandelingsstrategieën te overwegen
NEONATALE ZIEKTE VAN BEHÇET
Klinische presentatie
De ziekte van Behçet bij pasgeborenen is een zeldzame aandoening die wordt gekenmerkt door slijmvlieszweren, met name in de mond en op de geslachtsdelen, die gepaard kunnen gaan met huiderosie. De diagnose is bijzonder moeilijk te stellen bij afwezigheid van een familiale voorgeschiedenis en kan worden verward met een impetigineuze laesie.
Fysiopathologische mechanismen
De pathogenese van deze neonatale vorm is niet opgehelderd. In
tegenstelling tot de eerder beschreven auto-immuunvormen lijkt het niet te gaan om een overdracht van maternale auto-antilichamen. Bij sommige getroffen pasgeborenen is de aanwezigheid van circulerende immuuncomplexen gemeld, maar de precieze mechanismen moeten nog worden opgehelderd.
Verloop en behandeling
Het verloop is over het algemeen gunstig met spontane genezing, maar er zijn enkele ernstige gevallen beschreven, met name bij uitgebreide slijmvliesbetrokkenheid. De behandeling is symptomatisch en aangepast aan de ernst van de verschijnselen.
ANDERE OORZAKEN VAN BULLEUZE
DERMATOSEN BIJ ZUIGELINGEN
Bulleuze cutane mastocytose
Diffuse cutane mastocytose kan zich in de eerste levensweken manifesteren door uitgebreide bulleuze loslatingen, vooral na een warm bad of bij aanraking. De huidinfiltratie geeft een ‘sinaasappelhuid’-aspect en geaccentueerde huidplooien.
De differentiële diagnose met een brandwond kan moeilijk zijn, maar bij zorgvuldig onderzoek van de huidbedekking kan de karakteristieke infiltratie worden vastgesteld. Bijzondere aandacht moet worden besteed aan de behandeling, aangezien bepaalde geneesmiddelen, zoals morfine, de mastocytendegranulatie kunnen verergeren en een anafylactische shock kunnen veroorzaken.
Acrodermatitis enteropathica
Deze genodermatose, die verband houdt met een zinktekort, kan voorkomen bij zuigelingen die borstvoeding krijgen en waarvan de moeder een zinktekort in haar melk heeft. De huidverschijnselen bestaan uit erythemateuze en erosieve laesies rond de lichaamsopeningen en op de vingertoppen en het gezicht. Een semiologisch bijzonder kenmerk is de mogelijke blauwe verkleuring van de nagels, wat een vroeg teken kan zijn.
CONCLUSIE
Neonatale en zuigelingenbulleuze dermatosen vormen een heterogene groep aandoeningen met verschillende fysiopathologische mechanismen. Auto-immuunvormen omvatten neonatale lineaire IgA-dermatose, neonatale pemphigus, neonatale en infantiele bulleuze pemfigoïde en neonatale ziekte van Behçet.
Een systematische diagnostische aanpak, waarbij een grondig klinisch onderzoek, een gedetailleerde perinatale anamnese en gerichte aanvullende onderzoeken worden gecombineerd, maakt een snelle behandeling mogelijk. De topografie van de laesies, met name de acrale verspreiding bij infantiele bulleuze pemfigoïde, is een cruciaal semionologisch element.
Samenwerking tussen dermatologen, neonatologen en anatomopathologen is essentieel om de behandeling van deze zeldzame maar potentieel ernstige aandoeningen te optimaliseren. Dankzij de vooruitgang in het begrip van de fysiopathologische mechanismen is een meer gerichte therapeutische aanpak mogelijk, wat bijdraagt tot een betere prognose.
HET
UZ LEUVEN
WORDT OFFICIEEL HET
REFERENTIEZIEKENHUIS
VOOR DE COÖRDINATIE
VAN DE ZORG VOOR
ALLE MENSEN MET
EPIDERMOLYSIS
BULLOSA
(EB) IN BELGIË
WELVERDIENDE ERKENNING
VOOR HET EB-TEAM
Fantastisch nieuws! UZ Leuven wordt officieel het referentieziekenhuis voor de coördinatie van de zorg voor álle mensen met Epidermolysis Bullosa (EB) in België!
Na jaren van overleg, wachten en hopen – van het Plan Zeldzame Ziekten in 2013 tot de generieke conventie in 2024 – is het eindelijk zover: het RIZIV en UZ Leuven hebben een conventie ondertekend die het EB-team de middelen geeft om zorgcoördinatie op zich te nemen.
Dankzij deze erkenning krijgt het team nu budget om:
• Voor elke patiënt met EB een individueel zorgplan op maat uit te werken
• De volledige multidisciplinaire zorg af te stemmen en te coördineren, samen met huisartsen, specialisten, verpleegkundigen, therapeuten, sociaal werkers en anderen
Een welverdiende erkenning voor het uitzonderlijke werk van dit topteam!
EEN MIJLPAAL MET DIEPE WORTELS
Toen Debra Belgium vzw in 1999 werd opgericht, was de oprichting van een EB-centrum één van onze grote dromen. Al in die beginjaren bouwden enkele toegewijde verpleegkundigen op de neonatologieafdeling van UZ Leuven onder leiding van prof. Gunnar Naulaers, kinderarts, hun expertise op in de zorg voor baby’s met EB. Die kennis groeide mee met de kinderen.
In 2002 zette dermatoloog dr. Marianne Morren mee haar schouders onder de eerste multidisciplinaire raadplegingen, die sindsdien vier dagen per jaar plaatsvinden voor kinderen en volwassenen met EB.
Twee jaar later, in 2004, volgde een eerste samenwerkingsovereenkomst tussen Debra Belgium en UZ Leuven voor de financiering van een EB-verpleegkundige. Dit groeide later uit tot de structurele ondersteuning van een deel van de loonkosten van een verpleegkundige voor kinderen, een verpleegkundige voor volwassenen en een psycholoog.
Samenstelling van het huidige multidisciplinair team olv prof. Gunnar Naulaers, kinderarts, en dr. Caroline Colmant, dermatoloog.
EEN GROTE STAP VOORUIT
IN DE ZORG VOOR MENSEN
MET EB
Een oprechte en hartelijke dank aan iedereen die zich jarenlang heeft ingezet om dit mogelijk te maken – van de zorgverleners tot onze partners en natuurlijk alle patiënten en families die hun stem hebben laten horen.
Samen blijven we bouwen aan een betere toekomst!
Redefine treatment of moderate to severe hidradenitis suppurativa (HS) in adults1,2
COSENTYX®
Results after 1 year3*:
a
*Observed prespecifi ed exploratory data—no clinical or statistical conclusions can be drawn.4 †Data presented are the results of an FDA-requested analysis of the SUNSHINE and SUNRISE trials.1 SUNSHINE and SUNRISE were identical, multicenter, randomized, placebo-controlled, double-blind phase 3 trials. In both trials, patients were randomly assigned to receive COSENTYX® 300 mg Q2W or Q4W or placebo. SUNSHINE evaluated 541adult patients: 181 received COSENTYX® 300 mg Q2W, 180 received COSENTYX 300 mg Q4W, and 180 received placebo. SUNRISE evaluated 543 adult patients: 180 received COSENTYX® 300 mg Q2W, 180 received COSENTYX® 300 mg Q4W, and 183 received placebo. All patients were adults with moderate to severe HS (defined as a total of ≥5 inflammatory lesions affecting ≥2 distinct anatomical areas) for ≥1 year. The primary end point was the proportion of patients with an HS clinical response, defi ned as a decrease in AN count by ≥50% with no increase in the number of abscesses or in the number of draining fistulae at Week 16 compared with baseline. Co-secondary end points were AN50, flares, and NRS30 at Week 16.1,3 ***Visits across both randomized withdrawal and open-label periods were considered. The SECQ4W-R-Q4W arm included those who up-titrated to open-label SECQ2W upon meeting LOR . #HiSCR responders at Week 52 of core trials did not equal 100% given the difference in definitions between identification of HiSCR responders at Week 52 and calculation of the HiSCR response over time.
in pre-filled pen. Cosentyx 300 mg solution for injection in pre-filled pen. Composition: Cosentyx 75 mg solution for injection in pre□filled syringe. Each pre-filled syringe contains 75 mg secukinumab in 0.5 ml. Cosentyx 150 mg solution for injection in pre□filled syringe. Each pre-filled syringe contains 150 mg secukinumab in 1 ml.Cosentyx 300 mg solution for injection in pre□filled syringe. Each pre-filled syringe contains 300 mg secukinumab in 2 ml. Cosentyx 150 mg solution for injection in pre□filled pen. Each pre-filled pen contains 150 mg secukinumab in 1 ml. Cosentyx 300 mg solution for injection in pre-filled pen. Each pre-filled pen contains 300 mg secukinumab in 2 ml.* Secukinumab is a recombinant fully human monoclonal antibody selective for interleukin-17A. Secukinumab is of the IgG1/κ-class produced in Chinese Hamster Ovary (CHO) cells. For the full list of excipients, see full leaflet. Pharmaceutical form: Solution for injection (injection). The solution is clear and colourless to slightly yellow.Therapeutic indications: Adult plaque psoriasis. Cosentyx is indicated for the treatment of moderate to severe plaque psoriasis in adults who are candidates for systemic therapy. Paediatric plaque psoriasis. Cosentyx is indicated for the treatment of moderate to severe plaque psoriasis in children and adolescents from the age of 6 years who are candidates for systemic therapy. Hidradenitis suppurativa (HS). Cosentyx is indicated for the treatment of active moderate to severe hidradenitis suppurativa (acne inversa) in adults with an inadequate response to conventional systemic HS therapy (see full leaflet). Psoriatic arthritis. Cosentyx, alone or in combination with methotrexate (MTX), is indicated for the treatment of active psoriatic arthritis in adult patients when the response to previous disease-modifying anti-rheumatic drug (DMARD) therapy has been inadequate. Axial spondyloarthritis (axSpA). Ankylosing spondylitis (AS, radiographic axial spondyloarthritis). Cosentyx is indicated for the treatment of active ankylosing spondylitis in adults who have responded inadequately to conventional therapy. Non-radiographic axial spondyloarthritis (nr-axSpA). Cosentyx is indicated for the treatment of active non-radiographic axial spondyloarthritis with objective signs of inflammation as indicated by elevated C□reactive protein (CRP) and/or magnetic resonance imaging (MRI) evidence in adults who have responded inadequately to non-steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs). Juvenile idiopathic arthritis (JIA). Enthesitis-related arthritis (ERA). Cosentyx, alone or in combination with methotrexate (MTX), is indicated for the treatment of active enthesitis-related arthritis in patients 6 years and older whose disease has responded inadequately to, or who cannot tolerate, conventional therapy (see full leaflet). Juvenile psoriatic arthritis (JPsA). Cosentyx, alone or in combination with methotrexate (MTX), is indicated for the treatment of active juvenile psoriatic arthritis in patients 6 years and older whose disease has responded inadequately to, or who cannot tolerate, conventional therapy (see full leaflet). Posology and method of administration: Cosentyx is intended for use under the guidance and supervision of a physician experienced in the diagnosis and treatment of conditions for which Cosentyx is indicated. Adult plaque psoriasis The recommended dose is 300 mg of secukinumab by subcutaneous injection with initial dosing at weeks 0, 1, 2, 3 and 4, followed by monthly maintenance dosing. Based on clinical response, a maintenance dose of 300 mg every 2 weeks may provide additional benefit for patients with a body weight of 90 kg or higher. Each 300 mg dose is given as one subcutaneous injection of 300 mg or as two subcutaneous injections of 150 mg. Paediatric plaque psoriasis (adolescents and children from the age of 6 years). The recommended dose is based on body weight (Table 1) and administered by subcutaneous injection with initial dosing at weeks 0, 1, 2, 3 and 4, followed by monthly maintenance dosing. Each 75 mg dose is given as one subcutaneous injection of 75 mg. Each 150 mg dose is given as one subcutaneous injection of 150 mg. Each 300 mg dose is given as one subcutaneous injection of 300 mg or as two subcutaneous injections of 150 mg. Table 1: Recommended dose for paediatric plaque psoriasis. Body weight at time of dosing: Recommended Dose. <25
≥50
: 150 mg (*may be increased to 300 mg). *Some patients may derive additional benefit from the higher dose. The 150 mg and 300 mg solution for injection in pre-filled syringe and in pre-filled pen are not indicated for administration to paediatric patients with a weight <50 kg. Cosentyx may be available in other strengths and/or presentations depending on the individual treatment needs. Hidradenitis suppurativa (HS). The recommended dose is 300 mg of secukinumab by subcutaneous injection with initial dosing at weeks 0, 1, 2, 3, and 4, followed by monthly maintenance dosing. Based on clinical response, the maintenance dose can be increased to 300 mg every 2 weeks. Each 300 mg dose is given as one subcutaneous injection of 300 mg or as two subcutaneous injections of 150 mg. Psoriatic arthritis. For patients with concomitant moderate to severe plaque psoriasis, please refer to adult plaque psoriasis recommendation. For patients who are anti-TNFα inadequate responders (IR), the recommended dose is 300 mg by subcutaneous injection with initial dosing at Weeks 0, 1, 2, 3 and 4, followed by monthly maintenance dosing. Each 300 mg dose is given as one subcutaneous injection of 300 mg or as two subcutaneous injections of 150 mg. . For other patients, the recommended dose is 150 mg by subcutaneous injection with initial dosing at Weeks 0, 1, 2, 3 and 4, followed by monthly maintenance dosing. Based on clinical response, the dose can be increased to 300 mg. Axial spondyloarthritis (axSpA). Ankylosing spondylitis (AS, radiographic axial spondyloarthritis).The recommended dose is 150 mg by subcutaneous injection with initial dosing at weeks 0, 1, 2, 3 and 4, followed by monthly maintenance dosing. Based on clinical response, the dose can be increased to 300 mg. Each 300 mg dose is given as one subcutaneous injection of 300 mg or as two subcutaneous injections of 150 mg. Non-radiographic axial spondyloarthritis (nr-axSpA). The recommended dose is 150 mg by subcutaneous injection with initial dosing at weeks 0, 1, 2, 3 and 4, followed by monthly maintenance dosing. Juvenile idiopathic arthritis (JIA). Enthesitis-related arthritis (ERA) and juvenile psoriatic arthritis (JPsA). The recommended dose is based on body weight (Table 2) and administered by subcutaneous injection at weeks 0, 1, 2, 3, and 4, followed by monthly maintenance dosing. Each 75 mg dose is given as one subcutaneous injection of 75 mg. Each 150 mg dose is given as one subcutaneous injection of 150 mg. Table 2: Recommended dose for juvenile idiopathic arthritis. Body weight at time of dosing : Recommended dose. <50 kg : 75 mg. ≥50 kg : 150 mg. The 150 mg and 300 mg solution for injection in pre-filled syringe and in pre-filled pen are not indicated for administration to paediatric patients with a weight <50 kg. Cosentyx may be available in other strengths and/or presentations depending on the individual treatment needs. For all of the above indications, available data suggest that a clinical response is usually achieved within 16 weeks of treatment. Consideration should be given to discontinuing treatment in patients who have shown no response by 16 weeks of treatment. Some patients with an initial partial response may subsequently improve with continued treatment beyond 16 weeks. Special populations: Elderly patients (aged 65 years and over): No dose adjustment is required. Renal impairment / hepatic impairment: Cosentyx has not been studied in these patient populations. No dose recommendations can be made. Paediatric population. The safety and efficacy of Cosentyx in children with plaque psoriasis and in the juvenile idiopathic arthritis (JIA) categories of ERA and JPsA below the age of 6 years have not been established. The safety and efficacy of Cosentyx in children below the age of 18 years in other indications have not yet been established. No data are available. Method of administration. Cosentyx is to be administered by subcutaneous injection. If possible, areas of the skin that show psoriasis should be avoided as injection sites. The solution in the syringe or pen must not be shaken. After proper training in subcutaneous injection technique, patients may self-inject Cosentyx if a physician determines that this is appropriate. However, the physician should ensure appropriate follow-up of patients. Patients should be instructed to inject the full amount of Cosentyx according to the instructions provided in the package leaflet. Comprehensive instructions for administration are given in the package leaflet. Contraindications: Severe hypersensitivity reactions to the active substance or to any of the excipients. Clinically important, active infection (e.g. active tuberculosis). Undesirable effects: Summary of the safety profile: see full leaflet. List of adverse reactions: ADRs from psoriasis, psoriatic arthritis and ankylosing spondylitis clinical studies as well as from post-marketing experience are listed by MedDRA system organ class. Within each system organ class, the ADRs are ranked by frequency, with the most frequent reactions first. Within each frequency grouping, adverse drug reactions are presented in order of decreasing seriousness. In addition, the corresponding frequency category for each adverse drug reaction is based on the following convention: very common (≥1/10); common (≥1/100 to <1/10); uncommon (≥1/1,000 to <1/100); rare (≥1/10,000 to <1/1,000); very rare (<1/10,000); and not known (cannot be estimated from the available data).List of adverse reactions in clinical studies1) and post-marketing experience: Infections and infestations: Very common: Upper respiratory tract infections; Common: Oral herpes; Uncommon: Oral candidiasis; Uncommon: Otitis externa. Uncommon: Lower respiratory tract infections. Uncommon: Tinea pedis. Not known: Mucosal and cutaneous candidiasis (including oesophageal candidiasis). Blood and lymphatic system disorders: Uncommon: Neutropenia. Immune system disorders: Rare: Anaphylactic reactions. Rare:Angioedema. Nervous system disorders: Common: Headache. Eye disorders: Uncommon: Conjunctivitis. Respiratory, thoracic and mediastinal disorders: Common: Rhinorrhoea. Gastrointestinal disorders: Common: Diarrhoea. Common: Nausea. Uncommon: Inflammatory bowel disease. Skin and subcutaneous tissue disorders: Common: Eczema. Uncommon: Urticaria. Uncommon: Dyshidrotic eczema. Rare: Exfoliative dermatitis2). Rare: Hypersensitivity vasculitis. Not known: Pyoderma gangrenosum. General disorders and administration site conditions: Common: Fatigue. 1) Placebo-controlled clinical studies (phase III) in plaque psoriasis, PsA, AS, nr-axSpA and HS patients exposed to 300 mg, 150 mg, 75 mg or placebo up to 12 weeks (psoriasis) or 16 weeks (PsA, AS, nr-axSpA and HS) treatment duration. 2) Cases were reported in patients with psoriasis diagnosis. Description of selected adverse reactions: see full leaflet. Paediatric population. Undesirable effects in paediatric patients from the age of 6 years with plaque psoriasis. The safety of secukinumab was assessed in two phase III studies in paediatric patients with plaque psoriasis. The first study (paediatric study 1) was a double-blind, placebo-controlled study of 162 patients from 6 to less than 18 years of age with severe plaque psoriasis. The second study (paediatric study 2) is an open-label study of 84 patients from 6 to less than 18 years of age with moderate to severe plaque psoriasis. The safety profile reported in these two studies was consistent with the safety profile reported in adult plaque psoriasis patients. Undesirable effects in paediatric patients with JIA. The safety of secukinumab was also assessed in a phase III study in 86 juvenile idiopathic arthritis patients with ERA and JPsA from 2 to less than 18 years of age. The safety profile reported in this study was consistent with the safety profile reported in adult patients. Reporting of suspected adverse reactions: Reporting suspected adverse reactions after authorisation of the medicinal product is important. It allows continued monitoring of the benefit/risk balance of the medicinal product. Healthcare professionals are asked to report any suspected adverse reactions via the national reporting system. Mode of delivery: Medicinal product subject to medical prescription. Marketing authorisation holder and numbers: Novartis Europharm Limited, Vista Building, Elm Park, Merrion Road, Dublin 4, Ireland. Cosentyx 75 mg solution for injection in pre-filled syringe. EU/1/14/980/012-013. Cosentyx 150 mg solution for injection in pre-filled syringe. EU/1/14/980/002, EU/1/14/980/003, EU/1/14/980/006. Cosentyx 300 mg solution for injection in pre-filled syringe. EU/1/14/980/008-009. Cosentyx 150 mg solution for injection in pre-filled pen. EU/1/14/980/004, EU/1/14/980/005, EU/1/14/980/007. Cosentyx 300 mg solution for injection in pre-filled pen. EU/1/14/980/010-011. Date of revision of the text: 13.02.2025.
1. Cosentyx. Prescribing information. Novartis Pharmaceuticals Corp. 2. FDA approves Novartis Cosentyx® as the fi rst new biologic treatment option for hidradenitis suppurativa patients in nearly a decade [press release]. Basel, Switzerland: Novartis: October 31, 2023. Accessed November 1, 2023. https://www.novartis.com/news/media-releases/fda-approves-novartis-cosentyx-fi
Patiënten kunnen voortaan hun medicatiegeschiedenis online raadplegen
Patiënten kunnen voortaan online een overzicht krijgen van alle geneesmiddelen die hen de afgelopen zes maanden door apotheken werden afgeleverd, via de overheidswebsite Mijngezondheid.be of de app ‘Mijn Geneesmiddelen’. Patiënten kunnen hun medicatieschema, openstaande voorschriften, dagboekaantekeningen en voortaan ook de afgeleverde geneesmiddelen bekijken. Je kunt de Mijngeneesmiddelen-app ook downloaden op je smartphone, zodat je al je voorschriften en informatie binnen handbereik hebt, net als die van mensen voor wie je een mandaat hebt: de dosering van het geneesmiddel, de verpakking, het merk en de apotheek waar het werd verkregen. Deze zichtbaarheid helpt ervoor te zorgen dat de behandeling goed wordt opgevolgd en bevordert dus betere gezondheidsresultaten.
Zorgverleners met wie de patiënt een therapeutische relatie heeft, kunnen ook online de geschiedenis van de geneesmiddelen raadplegen die de patiënt de afgelopen 6 maanden heeft gekregen (via ProGezondheid, het portaal dat het RIZIV en de FOD Volksgezondheid samen hebben ontwikkeld). Op voorwaarde natuurlijk dat de patiënt zijn geïnformeerde toestemming heeft gegeven. Het voordeel? Alle zorgverleners die betrokken zijn bij de zorg voor een patiënt kunnen beschikken over dezelfde informatie over de geneesmiddelen die aan die patiënt zijn verstrekt, wat het risico op verkeerd gebruik, over- of onderdosering en mogelijke geneesmiddeleninteracties aanzienlijk vermindert.
Een nieuw koninklijk besluit over zorg op afstand
Het Koninklijk Besluit (KB) van 27 maart 2025 tot regeling van het gebruik van zorgen op afstand in het kader van de verplichte ziekteverzekering en de verplichte vergoeding werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Het legt de wettelijke basis en praktische richtlijnen vast voor het verlenen van medische zorg op afstand via informatie- en communicatietechnologieën. Het koninklijk besluit maakt een onderscheid tussen verschillende vormen van zorg op afstand, zoals videoconsultatie, telefonische consultatie, advies, expertise, consultatie, monitoring en behandeling. Deze vormen van zorg worden uitgevoerd met behulp van technologie, waarbij de zorgverlener en de zorgontvanger zich niet op dezelfde plaats bevinden. Zorg op afstand wordt alleen vergoed als deze wordt geleverd door zorgverleners die voldoen aan specifieke wettelijke vereisten in België, de EU of de Europese Economische Ruimte. Voor elke vorm van zorg op afstand worden specifieke verplichtingen opgelegd, zoals: toestemming van de begunstigde, registratie van de diensten in het dossier van de patiënt, garantie van vertrouwelijkheid en continuïteit, facturatievoorwaarden, respect voor privacy en gegevensbescherming, en toezicht op afstand.
Voor alle informatie: https://www.ejustice.just.fgov.be
Studie toont aan dat HPGDS een sleutelrol speelt in resistentie tegen immuuntherapie
Ongeveer 65% van de melanoompatiënten reageert niet op immuuntherapie. Immunosuppressie geïnduceerd door tumorgeassocieerde macrofagen (TAM’s) speelt mogelijk een sleutelrol in dit proces. Aangetoond is dat TAM’s het functioneren van het immuunsysteem verstoren, waardoor tumorgroei en de verspreiding van uitzaaiingen worden bevorderd. Het herprogrammeren van het fenotype van TAM’s om ze uit hun immunosuppressieve toestand te halen, zou daarom de behandeling van kanker kunnen verbeteren. Het nieuwe werk van het team onder leiding van professor Max Mazzone (VIB-KU Leuven) en zijn collega’s richt zich op een specifiek enzym, bekend als hematopoëtisch prostaglandine D2 synthase (HPGDS), dat door TAM’s wordt geproduceerd. HPGDS bevordert de vorming van een metaboliet genaamd prostaglandineD2 (PGD2), dat op zijn beurt kankercellen helpt om behandeling te weerstaan door de activiteit van T-lymfocyten, die essentieel zijn voor het aanvallen van tumoren, te blokkeren. “Door de expressie van immuunrespons-gerelateerde genen te analyseren bij patiënten die reageerden op immuuncheckpoint-blokkade therapieën in vergelijking met degenen die dat niet deden, ontdekten we dat HPGDS-niveaus verhoogd waren bij non-responders tijdens de behandeling, terwijl ze werden gedownreguleerd als de behandeling effectief was en T-cellen vervolgens werden geactiveerd tegen de tumor,” legt Dr. Rosa Trotta, eerste auteur van het onderzoek, uit. Met behulp van genetische verwijdering van HPGDS in macrofagen en farmacologische remmers in muis- en humane modellen, toonden de onderzoekers een opmerkelijke verandering aan in het gedrag van macrofagen, van het bevorderen van tumorgroei naar het stimuleren van een robuustere anti-tumor immuunrespons. “Het richten van HPGDS verbeterde niet alleen de rekrutering en activatie van T-cellen,” legt professor Max Mazzone uit, ”maar bleek ook veelbelovend in het overwinnen van resistentie tegen bestaande therapieën. Onze bevindingen suggereren dat het blokkeren van HPGDS of de twee downstream receptoren een potentiële nieuwe strategie zou kunnen zijn om de behandelingsopties voor melanoompatiënten en misschien ook andere patiënten met soortgelijke uitdagingen te verbeteren. De resultaten van deze Belgische studie werden gepubliceerd in Cancer Discovery, een tijdschrift van de American Association for Cancer Research.
De behandeling van psoriasis bij kinderen en adolescenten
Pediatrische psoriasis is een chronische huidaandoening bij kinderen en adolescenten. Het wordt gekenmerkt door rode, schilferige plekken op de huid, voornamelijk op de hoofdhuid, ellebogen, knieën en onderrug. Behandelingen voor pediatrische psoriasis hebben als doel de symptomen onder controle te houden en de levenskwaliteit van jonge patiënten te verbeteren.
Eerstelijnsbehandeling
De eerstelijnsbehandeling voor milde vormen is gebaseerd op topische behandeling. Topische corticosteroïden worden vaak als eerste voorgeschreven om de ontsteking en jeuk te verminderen. Langdurig gebruik kan echter leiden tot bijwerkingen, waaronder het dunner worden van de huid (1).
Een andere topische behandelingsoptie is het gebruik van vitamine D derivaten, zoals calcipotriol. Deze middelen moduleren overmatige celgroei en ontsteking; ze worden over het algemeen goed verdragen en kunnen alleen of in combinatie met corticosteroïden worden gebruikt (2-4).
Fototherapie
Fototherapie, de behandeling van pediatrische psoriasis met gecontroleerde blootstelling aan ultraviolet licht, is een effectieve en goed verdragen behandelingsoptie. Het wordt aanbevolen als eerstelijnsbehandeling voor kinderen met milde tot matige psoriasis, vooral wanneer topische behandelingen geen bevredigend resultaat hebben opgeleverd.
Fototherapie is voornamelijk gebaseerd op twee soorten ultraviolette straling: UVB-stralen met een smalle band (UVB-NB) en UVA-stralen gecombineerd met psoraleen (PUVA). UVB-NB-stralen genieten vaak de voorkeur bij kinderen vanwege hun hoge veiligheid en doeltreffendheid. PUVA werd over het algemeen gereserveerd voor ernstigere gevallen of voor gevallen die resistent waren tegen andere behandelingen, maar het gebruik ervan bij kinderen is nu zeer zeldzaam vanwege de bijwerkingen (5,6).
Bij UVB-NB fototherapie worden de sessies over het algemeen 2 tot 3 keer per week toegediend, met een geleidelijke verhoging van de dosis afhankelijk van de individuele respons van de patiënt (6).
Verschillende klinische onderzoeken hebben de werkzaamheid van fototherapie bij kinderen met psoriasis aangetoond (5-9). In een studie van Pavlovsky et al. werden 88 patiënten bijvoorbeeld gedurende 3,1 ± 2,26 maanden behandeld en kregen ze een gemiddelde cumulatieve dosis van 46,5 J/ cm2. Een gedeeltelijke respons werd waargenomen bij 6 patiënten (8%), een goede respons (ten minste 75% verbetering) bij 33 patiënten (41%) en een volledige respons bij 40 patiënten (51%). In totaal verbeterde 92% van de kinderen met psoriasis in deze studie met meer dan 75% met UVB-NB fototherapie (9).
Wat de veiligheid betreft, brengt fototherapie risico’s met zich mee op het gebied van verbranding, vroegtijdige huid-
veroudering en de ontwikkeling van huidkanker op de lange termijn. Deze risico’s worden echter over het algemeen als laag beschouwd, vooral als de behandelprotocollen correct worden gevolgd en de juiste beschermende maatregelen worden genomen, zoals het dragen van een beschermende bril en het aanbrengen van zonnebrandcrème.
Niet-biologische systemische therapieën
Conventionele niet-biologische systemische therapieën, zoals methotrexaat (MTX), cyclosporine en acitretine, worden off-label gebruikt voor de behandeling van pediatrische psoriasis, maar worden vaak gebruikt nadat fototherapie heeft gefaald, niet wordt verdragen of niet beschikbaar is. Deze behandelmethoden kunnen een efficiënte controle bieden, maar het gebruik ervan kan beperkt zijn vanwege bijwerkingen en mogelijke toxiciteit. Van de conventionele niet-biologische systemische therapieën wordt MTX het meest gebruikt (10). Uit één onderzoek bleek dat MTX 69,2% uitmaakte van de systemische therapieën die werden gebruikt bij kinderen met matige tot ernstige plaque psoriasis, gevolgd door biologische geneesmiddelen (voornamelijk etanercept) (27,2%), acitretine (14,6%) en cyclosporine (7,7%) (11).
MTX werkt door de groei van keratinocyten te remmen en de immuunrespons te moduleren. De dosering van methotrexaat bij kinderen wordt aangepast aan het lichaamsgewicht, met een dosis van 0,2 tot 0,4 mg/kg/week, oraal toegediend of via subcutane injectie, tot 25 mg/week.
Vaak voorkomende bijwerkingen zijn gastro-intestinale stoornissen zoals misselijkheid en braken, evenals leverafwijkingen en, in zeldzamere gevallen, leukopenie. Regelmatige controle van bijwerkingen en laboratoriumtests is daarom noodzakelijk tijdens de behandeling met methotrexaat (12-15).
Acitretine is een systemisch geneesmiddel op basis van vitamine A dat kan worden overwogen als behandelingsoptie bij pediatrische patiënten van 12 jaar en ouder met matige tot ernstige psoriasis die niet goed hebben gereageerd op topische therapieën (16,17).
De aanbevolen dosering van acitretine voor pediatrische psoriasis is gebaseerd op het lichaamsgewicht van de patiënt. De aanbevolen aanvangsdosis is 0,25 tot 0,5 mg/kg/dag, met een maximale dosis van 25 mg/dag. De onderhoudsdosis wordt aangepast aan de klinische respons en tolerantie van de patiënt (16,17).
De werkzaamheid van acitretine bij pediatrische psoriasis is aangetoond in verschillende onderzoeken (18,19). De meest gerapporteerde bijwerkingen zijn huiddroogheid, lipidenafwijkingen en hepatotoxiciteit. Deze bijwerkingen zijn over het algemeen mild of reversibel zodra de dosis wordt aangepast of de behandeling wordt gestaakt. Veranderingen in het skelet zijn een van de ernstigste bijwerkingen bij kinderen en komen het vaakst voor bij patiënten met een langdurige behandeling met een hoge dosis (>25 mg/dag). Bovendien blijft het verband tussen radiologische skeletafwijkingen en
langdurig gebruik van acitretine in lage dosering onduidelijk. Acitretine wordt ook niet aanbevolen voor adolescente meisjes vanwege het risico op teratogeniciteit, dat zich uitstrekt tot na het einde van de behandeling (16,17).
Een andere behandelingsoptie is cyclosporine, een zeer effectief systemisch immunosuppressivum, waarvan de dosering nauwlettend in de gaten moet worden gehouden om mogelijke bijwerkingen te minimaliseren. De aanbevolen begindosis is 2,5 tot 5 mg/kg/dag, verdeeld over twee doses. Deze dosis kan geleidelijk worden verhoogd tot een maximum van 5 mg/kg/dag, afhankelijk van de klinische respons en tolerantie van de patiënt. De duur van de behandeling met cyclosporine moet worden beperkt vanwege de risico’s die gepaard gaan met langdurige blootstelling, waaronder hypertensie, nieraandoeningen, infecties en lipidische veranderingen. Het is daarom essentieel dat pediatrische patiënten met cyclosporine zorgvuldig worden gecontroleerd en dat er maatregelen worden genomen om de risico’s te beperken, zoals regelmatige controle van de bloeddruk en nierfunctietests (15, 20-22).
Fumaarzuuresters zijn kleine moleculen met een immunomodulerend effect, die soms worden gebruikt bij de behandeling van pediatrische psoriasis. De geëvalueerde dosis in de meeste onderzoeken varieerde van 180 tot 1200 mg per dag, en de behandeling liet verbeteringen zien bij 64,3% van de proefpersonen. De meest gemelde bijwerkingen waren maag-darmklachten (92,9%) en huidirritaties (71,4%), die de therapietrouw zouden kunnen beperken. Veranderingen in bloedparameters waren onder andere lymfocytopenie (45,5%) en eosinofilie (36,4%), die over het algemeen mild en van voorbijgaande aard waren (23,24).
En de biologische middelen?
Een meer recente behandelingsoptie voor pediatrische psoriasis is het gebruik van biologische middelen, zoals TNF-alfaremmers en, meer recent, interleukine 17 (IL-17) en interleukine 23 (IL-23) remmers. Deze geneesmiddelen richten zich specifiek op de ontstekingsroutes die betrokken zijn bij psoriasis en hebben een significante werkzaamheid laten zien bij kinderen en adolescenten (10)
Er zijn twee anti-TNF biologische geneesmiddelen beschikbaar voor de behandeling van psoriasis bij kinderen, etanercept en adalimumab. Deze geneesmiddelen werken door TNF-alfa te remmen, een ontstekingsbevorderende cytokine die betrokken is bij de ontwikkeling en instandhouding van huidontsteking bij psoriasis. Ze zijn ook goedgekeurd voor juveniele idiopathische artritis en adalimumab heeft een aanvullende indicatie voor de ziekte van Crohn bij kinderen. Veiligheidsproblemen voor deze klasse van systemische biologische geneesmiddelen omvatten het risico op ernstige/opportunistische infecties en demyeliniserende ziekte (10)
Het eerste biologische anti-TNF geneesmiddel dat werd onderzocht voor de behandeling van pediatrische psoriasis is etanercept, dat kan worden beschouwd als een behandelingsoptie bij patiënten van 4 jaar en ouder met matige tot ernstige psoriasis (10). De werkzaamheid en veiligheid van etanercept bij pediatrische psoriasis werden aangetoond in een gerandomiseerd fase III klinisch onderzoek waarbij 211
pediatrische patiënten in de leeftijd van 4-16 jaar gedurende 48 weken met etanercept werden behandeld. Er werden geen opportunistische infecties (waaronder tuberculose), demyeliniserende aandoeningen, tumoren of sterfgevallen gemeld. Bovendien bevestigde een verlengingsperiode van dit onderzoek de werkzaamheid en veiligheid op lange termijn, waarbij 69 patiënten werden geëvalueerd die tot 264 weken in het onderzoek bleven (25,26).
De aanbevolen dosis etanercept bij pediatrische psoriasis is 0,8 mg/kg eenmaal per week subcutaan toegediend, met een maximale dosis van 50 mg per toediening (15).
Adalimumab is een andere TNF-alfaremmer die kan worden gebruikt bij patiënten vanaf 4 jaar, met een aanbevolen startdosis van 0,8 mg/kg die subcutaan wordt toegediend, gevolgd door onderhoudsdoses van 0,4 mg/kg om de twee weken. De maximale aanbevolen dosis is 40 mg per toediening.
De werkzaamheid en veiligheid van adalimumab bij pediatrische psoriasis zijn geëvalueerd in vergelijking met MTX. Deze onderzoeken toonden aan dat adalimumab superieur was in het verminderen van huidsymptomen, vergeleken met PASI 75 en andere indicatoren, een blijvende verbetering van huidsymptomen gaf en goed werd verdragen op de lange termijn (10,27).
Ustekinumab is een ander biologisch geneesmiddel dat zich richt tegen de ontstekingsbevorderende cytokinen IL-12 en IL23. Het kan worden gebruikt bij pediatrische patiënten vanaf 6 jaar. De aanbevolen startdosis is 0,75 mg/kg subcutaan toegediend, gevolgd door onderhoudsdoses van 0,75 mg/ kg elke 12 weken. De maximale aanbevolen dosis is 45 mg voor patiënten die meer dan 60 kg wegen. De werkzaamheid werd geëvalueerd in het CADMUS-onderzoek, waaraan 110 adolescente patiënten deelnamen. Ongeveer 80% behaalde het primaire eindpunt (PASI75 na 12 weken) vergeleken met 10,8% van de deelnemers die placebo kregen (15,28).
Secukinumab en ixekizumab zijn twee biologische geneesmiddelen die specifiek gericht zijn tegen interleukine-17A, een ontstekingscytokine die betrokken is bij de ontwikkeling van psoriasis. Secukinumab is geëvalueerd bij 162 patiënten vanaf 6 jaar, waarbij een uitstekend werkzaamheids- en veiligheidsprofiel werd aangetoond dat na 52 weken werd gehandhaafd, wat de gegevens bevestigt die al beschikbaar waren bij volwassenen (29). Ixekizumab werd onderzocht in de IXORA-PEDS-studie en de gegevens over de werkzaamheid en veiligheid werden bevestigd in een recent gepubliceerde uitbreidingsstudie van 108 weken (30,31).
De aanbevolen initiële wekelijkse dosis secukinumab gedurende de eerste 4 weken van behandeling is 75 mg voor kinderen die tussen 30 en 50 kg wegen, en 150 mg voor kinderen die meer dan 50 kg wegen. Daarna kan elke vier weken een onderhoudsdosis van 75 mg worden toegediend. Ixekizumab kan worden overwogen voor pediatrische patiënten vanaf 6 jaar, met een initiële dosis van 80 mg, gevolgd door onderhoudsdoses van 40 mg om de 4 weken.
Andere biologische geneesmiddelen worden momenteel uitgebreid onderzocht, waaronder de TNF-remmer certolizumab, de IL17-receptorremmer brodalumab en IL-23-remmers zoals guselkumab, risankizumab en tildrakizumab. Met name IL-23
remmers bieden volgens veel experts het grootste potentieel voor de toekomst. (32)
Over het algemeen zijn de rapporten over het gebruik van biologische geneesmiddelen in de praktijk geruststellend. Er zijn in deze context geen nieuwe veiligheidsproblemen waargenomen en bijwerkingen zijn consistent met de resultaten van gerandomiseerde onderzoeken. Om deze reden, en vanwege de zeer hoge werkzaamheidspercentages, voorspellen verschillende experts een paradigmaverschuiving in de behandeling van pediatrische psoriasis, in die zin dat biologische geneesmiddelen binnenkort als eerstelijnsbehandeling zullen worden beschouwd (10).
Conclusie
Het is essentieel om het belang van een stapsgewijze, gepersonaliseerde aanpak van de behandeling van pediatrische psoriasis te benadrukken. Dermatologen spelen, samen met huisartsen, een fundamentele rol in de algehele behandeling van pediatrische psoriasis. Ze beoordelen elk geval zorgvuldig om de beste therapeutische strategie te bepalen, waarbij ze kiezen tussen topische behandelingen en traditionele of biologische systemische opties, afhankelijk van de ernst van de ziekte bij jonge patiënten.
Deze stapsgewijze aanpak maximaliseert de werkzaamheid van behandelingen en minimaliseert mogelijke bijwerkingen, waardoor kinderen en hun families een betere kwaliteit van leven krijgen. De voortdurende ontwikkeling van het onderzoek op dit gebied biedt opwindende nieuwe vooruitzichten voor verdere verbetering van de klinische resultaten en ons begrip van de pathogenese van pediatrische psoriasis. Uiteindelijk valt niet te ontkennen dat voortdurende samenwerking tussen artsen, onderzoekers en patiëntengezinnen de drijvende kracht is achter innovatie en leidt tot aanzienlijke vooruitgang in de behandeling van deze complexe dermatologische aandoening bij kinderen.
REFERENTIES
1. Castela E, Archier E, Devaux S, Gallini A, Aractingi S, Cribier B, Jullien D, Aubin F, Bachelez H, Joly P, Le Maître M, Misery L, Richard MA, Paul C, Ortonne JP. Topical corticosteroids in plaque psoriasis: a systematic review of efficacy and treatment modalities. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2012 May;26 Suppl 3:36-46
2. Oranje AP, Marcoux D, Svensson A, Prendiville J, Krafchik B, Toole J, Rosenthal D, de Waard-van der Spek FB, Molin L, Axelsen M. Topical calcipotriol in childhood psoriasis. J Am Acad Dermatol. 1997 Feb;36(2 Pt 1):203-8.
3. O’Neill JL, Feldman SR. Vitamine D analogue-based therapies for psoriasis. Drugs Today (Barc). 2010 May;46(5):351-60.
4. Devaux S, Castela A, Archier E, et al. Topical vitamin D analogues alone or in association with topical steroids for psoriasis: a systematic review. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2012;26 Suppl 3:52-60
5. Tan E, Lim D, Rademaker M. Narrowband UVB phototherapy in children: A New Zealand experience. Australas J Dermatol. 2010 Nov;51(4):268-73.
6. Lara-Corrales I, Ramnarine S, Lansang P. Treatment of childhood psoriasis with phototherapy and photochemotherapy. Clin Med Insights Pediatr. 2013 Jul 29;7:25-33.
8. Jain VK, Aggarwal K, Jain K, Bansal A. Narrow-band UV-B phototherapy in childhood psoriasis. Int J Dermatol. 2007;46:320–2.
9. Pavlovsky M, Baum S, Shpiro D, Pavlovsky L, Pavlotsky F. Narrow band UVB: is it effective and safe for paediatric psoriasis and atopic dermatitis? J Eur Acad Dermatol Venereol. 2011;25:727–9.
10. Lansang P, Bergman JN, Fiorillo L, Joseph M, Lara-Corrales I, Marcoux D, McCuaig C, Pope E, Prajapati VH, Li SZJ, Landells I. Management of
pediatric plaque psoriasis using biologics. J Am Acad Dermatol. 2020 Jan;82(1):213-221
11. Bronckers I, Seyger MMB, West DP, et al. Safety of Systemic Agents for the Treatment of Pediatric Psoriasis. JAMA Dermatol 2017
12. van Geel MJ, Oostveen AM, Hoppenreijs EP, et al. Methotrexate in pediatric plaque-type psoriasis: Long-term daily clinical practice results from the Child-CAPTURE registry. J Dermatolog Treat 2015;26:406-12.
13. Wang Z, Chen Y, Xiang X, Gu Y, Zhao M, Liu Y, Wang Y, Xu Z. Systemic Methotrexate Treatment in 42 Children with Severe Plaque Psoriasis: A Retrospective Study in China. Dermatology. 2022;238(5):919-927.
14. Collin B, Vani A, Ogboli M, Moss C. Methotrexate treatment in 13 children with severe plaque psoriasis. Clin Exp Dermatol. 2009 Apr;34(3):295-8.
15. Napolitano M, Megna M, Balato A, Ayala F, Lembo S, Villani A, Balato N. Systemic Treatment of Pediatric Psoriasis: A Review. Dermatol Ther (Heidelb). 2016 Jun;6(2):125-42.
16. Di Lernia V, Bonamonte D, Lasagni C, Belloni Fortina A, Cambiaghi S, Corazza M, Di Nuzzo S, Gisondi P, Panzone M, Guarneri C, Neri I. Effectiveness and Safety of Acitretin in Children with Plaque Psoriasis: A Multicenter Retrospective Analysis. Pediatr Dermatol. 2016 Sep;33(5):530-5.
17. Chen P, Li C, Xue R, Chen H, Tian X, Zeng K, Zhang X, Liang J. Efficacy and safety of acitretin monotherapy in children with pustular psoriasis: results from 15 cases and a literature review. J Dermatolog Treat. 2018 Jun;29(4):353-363.
18. Subedi S, Yu Q, Chen Z, Shi Y. Management of pediatric psoriasis with acitretin: A review. Dermatol Ther. 2018 Jan;31(1). doi: 10.1111/dth.12571
19. Ergin S, Ersoy-Evans S, Sahin S, Ozkaya O. Acitretin is a safe treatment option for infantile pustular psoriasis. J Dermatol Treat. 2008;19:341–3
20. Perrett CM, Ilchyshyn A, Berth-Jones J.Cyclosporin in childhood psoriasis. J Dermatolog Treat. 2003;14:113–8.
21. Pereira TM, Vieira AP, Fernandes JC, Sousa-Basto AJ. Cyclosporin A treatment in severe childhood psoriasis. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2006;20:651–6.
22. Mahe´ E, Bodemer C, Pruszkowski A, Teillac-Hamel D, de Prost Y. Cyclosporine in childhood psoriasis. Arch Dermatol. 2001;137:1532.
23. Balak DM, Oostveen AM, Bousema MT, et al. Effectiveness and safety of fumaric acid esters in children with psoriasis: a retrospective analysis of 14 patients from The Netherlands. Br J Dermatol. 2013;168:1343–7
24. van Geel MJ, van de Kerkhof PC, Oostveen AM, de Jong EM, Seyger MM. Fumaric acid esters in recalcitrant pediatric psoriasis: a prospective, daily clinical practice case series. J Dermatolog Treat. 2016;27:214–20.
25. Paller AS, et al. Etanercept treatment for children and adolescents with plaque psoriasis. The New England Journal of Medicine. 2008 Mar 6;358(10):241-51.
26. Paller AS, Siegfried EC, Langley RG, et al. Long-term safety and efficacy of etanercept in children and adolescents with plaque psoriasis. J Am Acad Dermatol. 2016;74:280–7.
27. Papp K, Thaci D, Marcoux D, et al. Efficacy and safety of adalimumab every other week versus methotrexate once weekly in children and adolescents with severe chronic plaque psoriasis: a randomised, doubleblind, phase 3 trial. Lancet 2017;390:40-9
28. Landells I, Colleen Marano, Hsu MC, et al. Ustekinumab in adolescent patients age 12 to 17 years with moderate-to-severe plaque psoriasis: results of the randomized phase 3 CADMUS study. J Am Acad Dermatol. 2015;73:594–603
29. Bodemer C, Kaszuba A, Kingo K, Tsianakas A, Morita A, Rivas E, Papanastasiou P, Keefe D, Patekar M, Charef P, Zhang L, Cafoncelli S, Papavassilis C. Secukinumab demonstrates high efficacy and a favourable safety profile in paediatric patients with severe chronic plaque psoriasis: 52-week results from a Phase 3 double-blind randomized, controlled trial. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2021 Apr;35(4):938-947.
30. Paller AS, Seyger MMB, Alejandro Magariños G, Bagel J, Pinter A, Cather J, Keller S, Rodriguez Capriles C, Gontijo Lima R, Gallo G, Little CA, Edson-Heredia E, Li L, Xu W, Papp K; IXORA-PEDS study group. Efficacy and safety of ixekizumab in a phase III, randomized, double-blind, placebo-controlled study in paediatric patients with moderate-to-severe plaque psoriasis (IXORA-PEDS). Br J Dermatol. 2020 Aug;183(2):231-241
31. Paller AS, Seyger MMB, Magariños GA, Pinter A, Cather JC, RodriguezCapriles C, Zhu D, Somani N, Garrelts A, Papp KA; IXORA-PEDS Investigators. Long-term Efficacy and Safety of Up to 108 Weeks of Ixekizumab in Pediatric Patients With Moderate to Severe Plaque Psoriasis: The IXORA-PEDS Randomized Clinical Trial. JAMA Dermatol. 2022 May 1;158(5):533-541
32. Sun HY, Phan K, Paller AS, Sebaratnam DF. Biologics for pediatric psoriasis: A systematic review and meta-analysis. Pediatr Dermatol. 2022 Jan;39(1):4248.
(gebaseerd op een artikel verschenen in Dermactu 188/Rubriek Best-Of 35 years)
BEHOUD VAN DE WERKZAAMHEID VAN
BIMEKIZUMAB GEDURENDE 196 WEKEN EN HET VEILIGHEIDSPROFIEL OVER 4 JAAR BIJ
PATIËNTEN MET MATIGE TOT ERNSTIGE PLAQUE
PSORIASIS – RESULTATEN VAN DE BE BRIGHT
OPEN LABEL EXTENSIESTUDIE 1
INLEIDING
Matige tot ernstige plaque psoriasis is een chronische inflammatoire huidaandoening die de levenskwaliteit van patiënten aanzienlijk beïnvloedt. Zichtbare symptomen, zoals rode en schilferige plaques, kunnen leiden tot sociale stigmatisatie, psychologische stress en een verminderd algemeen welzijn. De behandeling van deze aandoening is gebaseerd op gerichte biotherapieën die in staat zijn om de immuunroutes te moduleren die betrokken zijn bij de pathogenese van psoriasis.
Onder deze behandelingen onderscheidt bimekizumab zich door zijn unieke werkingsmechanisme: het is het enige monoklonale antilichaam dat gelijktijdig de interleukines IL-17A en IL-17F inhibeert, twee sleutelcytokines in de pathogenese van psoriasis. Deze dubbele remming zorgt voor een effectievere onderdrukking van de ontsteking, wat resulteert in hoge en duurzame huidklaringpercentages.
De BE BRIGHT-open label studie, uitgevoerd door Blauvelt et al., evalueert de werkzaamheid en veiligheid van bimekizumab (BKZ) over een periode van 4 jaar bij patiënten met matige tot ernstige plaque psoriasis. Werkzaamheid en veiligheidsgegevens werden gecombineerd van 3 voltooide fase 3-studies nl. BE VIVID, BE READY en BE SURE en hun open label extensie BE BRIGHT.
METHODEN
De gegevens over werkzaamheid en veiligheid werden verzameld bij patiënten die deelnamen aan de BE VIVID-, BE READY- en BE SURE-studies en vervolgens werden opgenomen in het extensieonderzoek BE BRIGHT.
Voor de werkzaamheid werd gekeken naar de patiënten die vanaf baseline continu bimekizumab kregen in de dubbelblinde fase 3-studies en vervolgens deelnamen aan de open-label extensie. In deze analyse werden 771 patiënten opgenomen die bimekizumab kregen zonder onderbreking.
De patiënten kregen in de BE BRIGHT bimekizumab toegediend in een dosis van 320 mg, toegediend om de 4 weken (Q4W) of om de 8 weken (Q8W), afhankelijk van hun klinische respons.
De werkzaamheid werd geëvalueerd aan de hand van verschillende criteria, waaronder de PASI-score (Psoriasis Area and Severity Index), de globale beoordeling door de onderzoeker (IGA) en de dermatologische levenskwaliteitsindex (DLQI).
De veiligheidsanalyse omvatte alle patiënten die ten minste 1 dosis bimekizumab kregen in de 3 fase 3-studies (BE VIVID, BE READY, BE SURE) en de open-label extensie studie BE BRIGHT, ongeacht dus of ze continu behandeld werden. In totaal werden 1495 patiënten opgenomen in de veiligheidsanalyse.
RESULTATEN
Werkzaamheidsresultaten
Vanaf week 4, na de eerste dosis van 320 mg, bereikte 4 op de 10 (43.3%) patiënten een verbetering van minstens 90% in de PASI-score (PASI 90), en bijna 2 op de 10 (16.1%) behaalden een volledige klaring van de laesies (PASI 100). Deze werkzaamheidspercentages bleven toenemen bij voortzetting van de behandeling, wat wijst op een snelle, diepe en duurzame respons.
Op week 52 had bijna 8 op de 10 patiënten (76.2%) PASI 100 bereikt, en meer dan 9 op de 10 (92%) PASI 90. Deze resultaten bleven behouden tot week 196 (4 jaar), waarbij bijna 7 op de 10 (64,7%) patiënten PASI 100 bereikten en 9 op de 10 (86,1%) PASI 90 (zie figuur 1).
Wat betreft levenskwaliteit tonen de gegevens van de BE BRIGHT-open label extensiestudie aan dat ongeveer 8 op de 10 patiënten (81,7%) een DLQI-score van 0/1 bereikten op week 52, wat wijst op een afwezigheid van impact van psoriasis op hun dagelijks leven.
Dit voordeel bleef behouden in de tijd, met bijna 8 op de 10 patiënten (78,7%) die zich nog steeds in deze situatie bevonden na 4 jaar behandeling, wat het duurzame effect van bimekizumab op het welzijn van de patiënten bevestigt (zie figuur 2).
Deze resultaten tonen een opmerkelijke en aanhoudende werkzaamheid van de behandeling, wat bijzonder belangrijk is voor een chronische aandoening die langdurige zorg vereist. De stabiliteit van de klinische respons in de loop van de tijd getuigt van de robuustheid van het werkingsmechanisme van bimekizumab en van het vermogen om een effectieve onderdrukking van huidontsteking te behouden.
Veiligheidsresultaten
Over een periode van 4 jaar bedroeg het totale aantal behandelingsgerelateerde ongewenste voorvallen (TEAEs) met bimekizumab 169,8 per 100 patiëntjaren (PY), met een geleidelijke daling in de tijd. Ernstige voorvallen (5,5/100 PY) en voorvallen die tot stopzetting van de behandeling leidden (2,8/100 PY) bleven zeldzaam en namen niet toe met de duur van de blootstelling. De overgrote meerderheid van de TEAEs (97,1%) was van milde tot matige intensiteit, terwijl de ernstige TEAEs slechts 4,5/100 PY voorkwamen.
Naast de klinische scores vormt de door patiënten gerapporteerde verbetering van de levenskwaliteit een essentiële indicator van therapeutisch succes. Deze gegevens onderstrepen het belang van een patiëntgerichte aanpak die zowel objectieve als subjectieve resultaten integreert.
Op week 52 had bijna 8 op de 10 patiënten (76.2%) PASI 100 bereikt, en meer dan 9 op de 10 (92%) PASI 90. Deze resultaten bleven behouden tot week 196 (4 jaar), waarbij bijna 7 op de 10 (64,7%) patiënten PASI 100 bereikten en 9 op de 10 (86,1%) PASI 90 (zie figuur 1).
Figuur 1: PASI 100 – respons op 4 jaar (mNRI)
Wat betreft levenskwaliteit tonen de gegevens van de BE BRIGHT-open label extensiestudie aan dat ongeveer 8 op de 10 patiënten (81,7%) een DLQI-score van 0/1 bereikten op week 52, wat wijst op een afwezigheid van impact van psoriasis op hun dagelijks leven.
Dit voordeel bleef behouden in de tijd, met bijna 8 op de 10 patiënten (78,7%) die zich nog steeds in deze situatie bevonden na 4 jaar behandeling, wat het duurzame effect van bimekizumab op het welzijn van de patiënten bevestigt (zie figuur 2).
Figuur 1: PASI 100 – respons op 4 jaar (mNRI)
Figuur 2 : DLQI 0/1 response over 4 years (mNRI)
Wat betreft levenskwaliteit tonen de gegevens van de BE BRIGHT-open label extensiestudie aan dat ongeveer 8 op de 10 patiënten (81,7%) een DLQI-score van 0/1 bereikten op week 52, wat wijst op een afwezigheid van impact van psoriasis op hun dagelijks leven.
Dit voordeel bleef behouden in de tijd, met bijna 8 op de 10 patiënten (78,7%) die zich nog steeds in deze situatie bevonden na 4 jaar behandeling, wat het duurzame effect van bimekizumab op het welzijn van de patiënten bevestigt (zie figuur 2).
Figuur 2 : DLQI 0/1 response over 4 years (mNRI)
Figuur 2: DLQI 0/1 response over 4 years (mNRI)
Deze resultaten tonen een opmerkelijke en aanhoudende werkzaamheid van de behandeling, wat bijzonder belangrijk is voor een chronische aandoening die langdurige zorg vereist. De stabiliteit van de klinische respons in de loop van de tijd getuigt van de robuustheid van het werkingsmechanisme van bimekizumab en van het vermogen om een effectieve onderdrukking van huidontsteking te behouden.
De 3 meest gemelde bijwerkingen waren nasofaryngitis (13,0/100 patiëntjaren), orale candidiasis (8,6/100 PY) en infecties van de bovenste luchtwegen (5,8/100 PY). Ernstige infecties bleven zeldzaam (1,2/100 PY); verhoogde levertransaminasen, majeure cardiovasculaire gebeurtenissen (0,6/100 PY), kankers (0,8/100 PY) of psychiatrische aandoeningen (0,1/100 PY). Er werden geen onverwachte veiligheidsproblemen waargenomen tijdens deze periode. Deze gegevens zijn des te betekenisvoller omdat ze gepaard gaan met een duidelijke verbetering van de levenskwaliteit van de patiënten, een essentieel criterium bij de beoordeling van de algemene werkzaamheid van een behandeling. Het behoud van de werkzaamheid met een minder frequent doseringsschema versterkt bovendien de therapietrouw en vermindert de therapeutische belasting voor de patiënten. Wat betreft orale candidiasis bleven de gevallen overwegend mild en goed beheersbaar met antischimmelbehandeling. De jaarlijkse incidentie steeg niet bij langdurige blootstelling aan bimekizumab. Over de volledige periode van 4 jaar was 99,4% van de gevallen mild tot matig van intensiteit en slechts 5 gevallen (1,5%) leidden tot stopzetting van de bimekizumab behandeling, wat aangeeft dat deze bijwerkingen goed werden verdragen.
over een periode van 4 jaar. Het hoge behoud van PASI 100- en PASI 90-responsen toont aan dat de behandeling in staat is om een (quasi) volledige en langdurige huidklaring te bieden, wat een belangrijk therapeutisch doel is voor patiënten.
Bimekizumab onderscheidt zich door zijn unieke werkingsmechanisme, waarbij zowel IL-17A als IL-17F worden geïnhibeerd, wat zijn superieure werkzaamheid in klinische studies zou kunnen verklaren.
Deze resultaten tonen een opmerkelijke en aanhoudende werkzaamheid van de behandeling, wat bijzonder belangrijk is voor een chronische aandoening die langdurige zorg vereist. De stabiliteit van de klinische respons in de loop van de tijd getuigt van de robuustheid van het werkingsmechanisme van bimekizumab en van het vermogen om een effectieve onderdrukking van huidontsteking te behouden.
De tolerantie van de behandeling is eveneens geruststellend, met een lage incidentie van ernstige bijwerkingen en een goede verdraagbaarheid op lange termijn.
Deze gegevens versterken de positie van bimekizumab als optie in de behandeling van matige tot ernstige plaque psoriasis.
REFERENTIES:
1. Blauvelt A et al. J Am Acad Dermatol. 2025 Apr 24:S0190-9622(25)00668-1
2. Gordon KB, et al. Lancet. 2021;397(10273):475-486.
3. Reich K, et al. Lancet. 2021;397(10273):487-498.
4. Reich K, et al. N Engl J Med. 2021;385(2):142-152.
5. Warren RB, et al. N Engl J Med. 2021;385(2):130-141.
AFKORTINGEN:
CONCLUSIE
De resultaten van de BE BRIGHTopen- label extensie studie bevestigen de duurzaamheid van de werkzaamheid van bimekizumab
BKZ, bimekizumab; DLQI, Dermatology Life Quality Index; mNRI, modified nonresponder imputation; OLE, open-label extension; PASI, Psoriasis Area and Severity Index; Q4W, om de vier weken; Q8W, om de acht weken.
DR. SAERENS JULIE | PROF. VAN GYSEL DIRK
ASO dermatologie, UZ Brussel | Pediatrie AZORG en kinderdermatologie UZ Brussel
CONGRÈS EUROPEAN SOCIETY OF DERMATOLOGY (ESPD) : HIGHLIGHTS
In mei 2025 vond het 24 e ESPD-congres plaats, georganiseerd door de European Society of Pediatric Dermatology. Dit jaar was België het gastland en verzamelden pediatrische dermatologen zich in het congrescentrum ‘The Egg Brussels’ voor een interessante driedaagse. In dit artikel zal op 4 onderdelen gefocust worden, die toegelicht werden tijdens het congres:
• Urgenties
• Dermatoscopie
• Nagels en haar
• Zwart-Geel-Rood (opgedragen aan de kleuren van de Belgische vlag)
URGENTIES
Levensbedreigende infecties
Gebaseerd op de voordracht van Dr. Martin Theiler, University Children’s Hospital Zurich, Zwitserland
Ongeveer 11% van de levensbedreigende infecties in kinderen in Europa worden veroorzaakt door huid- en wekedeleninfecties. De meest voorkomende etiologie is bacterieel met als voornaamste boosdoeners Groep A Streptokokken (GAS) en Staphylococcus aureus (S. Aureus).
Hieronder volgt een overzicht van de infecties die tijdig herkend en behandeld moeten worden:
Fasciitis necroticans wordt gekenmerkt door een hoge mortaliteit en moet steeds vermoed worden in geval van de volgende klinische tekens: disproportionele pijnklachten tov de huidinfectie, pijnklachten op een andere locatie dan waar de huidafwijkingen zich voordoen, aanwezigheid van ernstige systemische symptomen die niet correleren met de dermatologische kliniek, aanwezigheid van ecchymosen/bullae/huidnecrose, induratie van weke delen of de aanwezigheid van crepitus. Risicofactoren voor het ontwikkelen van fasciitis necroticans zijn kleine huidletsels (zoals gezien wordt bij varicella of insectenbeten), voorafgaand trauma of heelkunde thv de huid, alsook een immuungecompromitteerde toestand. De behandeling bestaat uit een uitgebreid chirurgisch debridement in combinatie met breedspectrum antibiotica.
Ecthyma gangrenosum wordt in 80% van de gevallen verwekt door P. aeruginosa. De huidletsels situeren zich klassiek perineaal (in 50% van de gevallen) en komen typisch voor bij immuungecompromitteerde patiënten. De klinisch evolutie wordt gekenmerkt door initieel purpurische maculae die transformeren naar hemorrhagische bullae en uiteindelijk necrotische punched-out ulcers vormen. De behandeling bestaat uit breedspectrum antibiotica en zo nodig een heelkundig debridement.
Purpura fulminans is te herkennen aan de uitgebreide stellate purpurische maculae, in combinatie met tekens van een ernstige sepsis. De meest klassieke etiologie in kinderen is een meningokokken sepsis, maar er moet ook breed gedacht worden aan andere infectieuze origines (Grampositieve en Gramnegatieve bacteriën, HIV, VZV, CMV, Dengue, Ebola, Candida, Aspergillus, Rickettsia, Malaria) alsook onderliggende trombofilie of maligniteit. De behandeling gebeurt op geleide van de etiologie, in combinatie met supportieve maatregelen.
Toxic shock syndromen worden klassiek veroorzaakt door de productie van toxines door S. Aureus of GAS die ageren als een superantigen en de T-cel-immuniteit activeren met een septische shock als gevolg.
• Bij het streptokokken toxic shock syndrome staan de huidafwijkingen minder op de voorgrond. Er kan zich een maculopapulair exantheem voordoen, maar de systemische symptomen zijn hier de clue.
• Bij het S. aureus toxic shock syndrome zijn er wel meer prominente huidafwijkingen: een gegeneraliseerde maculaire rash met palmoplantair erytheem, conjunctivitis en na 1-2 weken treedt een markabele palmoplantaire desquamatie op. De etiologie kan menstrueel zijn, maar ook non-menstrueel (zoals recente brandwondes, heelkunde of huidinfecties). De behandeling bestaat uit antibiotica, geassocieerd aan clindamycine om de toxineproductie te reduceren en supportieve zorgen.
Staphylococcal Scalded Skin Syndroom (SSSS) wordt veroorzaakt door exfoliatieve toxines geproduceerd door S. Aureus in jonge kinderen. Kenmerkend is een flexuraal erytheem, een pijnlijke huid, blaarvorming, een positief Nikolsky teken, accentuatie thv de navel/luierregio en de klassieke radiale peri-orale
Klinische beelden van: Fasciitis necroticans (A, ref 1), Ecthyma gangrenosum (B, ref 2), Purpura fulminans (C, ref 3), desquamatie van de vingertoppen in S. Aureus toxic shock (D, ref 4), Staphylococcal scalded skin syndroom (E, ref 5).
crusteuze desquamatie, gepaard met koorts en een gedaalde algemene toestand.
Neonatale urgenties
Gebaseerd op de voordracht van Dr. Iria Neri, Dermatology Clinic - S.Orsola Malpighi Hospital – Bologna, Italië.
De verschillende neonatale urgenties worden in deze voordracht opgedeeld in erythroderma, blaarvormende dermatosen, vesikelvormende dermatosen, pustulaire dermatosen en vasculaire afwijkingen.
Erythrodermie is geen diagnose op zich, maar een reactiepatroon van de huid ten gevolge van een onderliggende huidafwijking. Het is van belang tijdig de etiologie te achterhalen en te behandelen omdat de toestand potentieel levensbedreigend
is omwille van het risico op elektrolytenstoornissen, hypoalbuminemie, dehydratatie, temperatuurinstabiliteit en secundaire infecties. Er zijn meer dan 50 oorzaken beschreven voor neonatale erythrodermie, maar de meest voorkomende zijn ichtyosen en primaire immuundeficiënties.
Er moet aan Netherton syndroom gedacht worden bij een neonatale erythrodermie, gepaard met failure to thrive (FTT), recidiverende infecties, hypernatriëmie en hyper-IgE. Klinisch kan voorts nog een trichorrhexis invaginata (‘bamboo hair’) gezien worden. De diagnose wordt bevestigd door een huidbiopt waar een psoriasiforme epidermale hyperplasie wordt gezien en een afwezigheid van LEKTI-expressie op immuunhistochemie vastgesteld wordt. Bij genetische testing vindt men een mutatie in het SPINK5 gen.
Het Omenn syndroom is een autosomaal recessieve primaire immuundeficiëntie dewelke wordt gekenmerkt door pachyderma en patchy alopecia, gepaard met FTT, lymfadenopathie, diarree, recidiverende infecties en hepatosplenomegalie. Biochemisch is er aanwezigheid van eosinofilie, hyper-IgE, lymfopenie, hypogammaglobuinemie en een verlaagd aantal van circulerende B-cellen, T-cellen en NK-cellen. De diagnose wordt bevestigd door genetische testing met vaststelling van een mutatie in het RAG1 of RAG2 gen.
Blaarvormende neonatale dermatosen kennen meerdere ziektebeelden. Dit kan gaan om een SSSS (cfr supra), maar meer zeldzaam kan ook een neonatale auto-immune bulleuze dermatose optreden en er moet ook gedacht worden aan epidermolysis bullosa.
Vesikelvormende neonatale dermatosen kunnen een HSV-infectie weerspiegelen. Dit is meestal verworven na contact met het HSV-virus in het geboorte-kanaal en kan gepaard gaan met koorts en neurologische verschijnselen. In 30% van de gevallen treedt een encephalitis op en in 25% van de gevallen is er sprake
van een gedissemineerde ziekte. Een differentieel diagnose is de benigne conditie van een atypisch vesiculair erythema toxicum neonatorum waarbij de neonaat in goede algemene toestand verkeert.
Pustulaire neonatale dermatose kan een candidiase zijn, bij aanwezigheid van een diffuus desquamerend erytheem met palmoplantaire betrokkenheid. Dit kan gepaard gaan met systemische symptomen. Vooral prematuur geboren neonaten met een laag geboortegewicht (<1500mg) hebben een groter risico op neonatale candidiase en zijn tevens meer at risk om respiratoire distress te vertonen. De behandeling bestaat uit systemische antifungale therapie.
Vasculaire malformaties kunnen zich syndromaal presenteren zoals bij het PHACES-syndroom (bestaande uit posterieure fossa anomalieën, infantiele hemangiomata die zich faciaal en segmenteel presenteren, arteriële anomalieën, coarctatio van de aorta en cardiale defecte, oftalmologische afwijkingen en sternale malformaties). Ook een infantiel hemangioom in de baardregio is een urgentie omwille van het risico op een con-
Trichscopische beelden van Tinea capitis met ‘Corkscrew’ haren (A, ref 6), ‘Morse-code’ haren (B, ref 7), ‘Zigzag’ haren (C, ref 8): Trichotillomanie met ‘Hook’ haren (D, ref 9), V-haren (E, ref 9), ‘Flame’ haren (F, ref 9) en Alopecia areata met Uitroeptekenharen (G, ref 10), ‘Black dots’ (H, ref 11), ‘Pigtail’ haren (I, ref 12)
comitante aanwezigheid van een subglottis-hemangioom met risico op respiratoire obstructie.
DERMATOSCOPIE
Pediatrische melanocytaire nevi Gebaseerd op de voordracht van Dr. Elvira Moscarella, Dermatology Unit of the University of Campania Luigi Vanvitelli, Napels, Italië.
Het meest voorkomende nevustype in prepubertale kinderen is de nevus met een globulair patroon. Daarnaast kunnen er ook congenitale nevi aanwezig met een ‘cobble-stone’-patroon. Ook typisch bij kinderen zijn halo nevi en Spitz nevi met het klassiek ‘starburst’-patroon. Rond de puberteit treden dan verworven nevi op met een reticulair patroon en perifere symmetrische globules die de groei van de nevus weerspiegelen.
Het goede nieuws is dat het voorkomen van melanoom in kinderen extreem zeldzaam is en dat er meestal dermatoscopische kenmerken aanwezig zijn zoals atypische bloedvaten, ‘shiny white lines’, en asymmetrie. Wees vooral bedacht op melanomen bij kinderen wanneer je te maken hebt met een nodulair letsel met voorafgaande kenmerken (zowel gepigmenteerd als niet-gepigmenteerd).
HAAR EN NAGELS
Nagelafwijkingen in kinderen Gebaseerd op de voordracht van Dr. Bertrand Richert, Dermatologie, Brugmann, CHU Saint-Pierre and Children’s university Hospitals, Brussel, België.
Nagelpsoriasis komt voor in 10% van de kinderen met psoriasis. Vaak is het ontstaan ervan bij kinderen gelinkt aan een voorafgaand stress-event. Klinisch staat de pitting op de voorgrond en in mindere mate de onycholyse. De behandeling is vooral topisch met de klassieke combinatiepreparaten van vitamine D-derivaten en corticosteroiden. Dit werkt vooral goed omwille van het feit dat de nagels van kinderen dun zijn en snel groeien. Bij oudere kinderen kunnen ook intra-lesionele cortisone-injecties toegepast worden.
Lichen striatus van de nagel komt typisch voor rond de leeftijd van 12 jaar met vaak eerst een aanliggende lichenoide huidafwijking en secundair het optreden van de nagelafwijking. Hierbij is geen behandeling nodig, er treedt spontane resolutie op na gemiddeld 22 maanden.
Longitudinale melanonychia is bij kinderen meestal het gevolg van een onderliggende nevus (50%), soms zijn ze het gevolg van een lentigo (30%) of melanocytaire activatie (20%). Er zijn 21 cases beschreven van melanoma in situ thv de nagels in kinderen en er zijn geen gevallen bekend van een pediatrisch invasief melanoom thv de nagels. Dit is belangrijk om te weten, want benigne melanonychie in kinderen kan toch de klassieke dermatoscopische kenmerken vertonen voor een melanoom. De criteria voor melanoom thv de nagel in volwassenen, kunnen
dus niet zomaar gebruikt worden voor de beoordeling van pediatrische melanonychie. Dit was watchfull waiting en opvolging.
Trichoscopie
Gebaseerd op de voordracht van Dr. Matilde Iorizzo, Dermatoloog te Lugano en Bellinzona, Zwitserland
De gouden standaard voor de diagnose van een tinea capitis is nog steeds een schimmelkweek, maar met dermatoscopie kan de diagnose reeds met hoge waarschijnlijkheid vermoed worden en zodoende een behandeling tijdig gestart worden om verdere besmetting van derden te voorkomen. Ga op zoek naar corkscrew haren (meer frequent bij een trichophyton-infectie thv de endothrix), alsook naar morse-code haren en zigzag haren (louter aanwezig bij een microsporum-infectie thv de ectothrix).
Bij een trichotillomanie worden dan weer ‘hook’ haren, ‘flame’ haren en V-haren gezien, in combinatie met afgebroken haren op verschillende niveaus in afwezigheid van schilfers.
In alopecia areata zien we de klassieke ‘black dots’ en uitroeptekenharen als teken van ziekte-activiteit, alsook ‘pigtail’-haren als teken van hergroei.
Alopecia androgenetica kenmerkt zich door miniaturisatie van de haren, leidend tot anisotrichose, samen met peripilaire bruine cirkels.
Het onderscheid tussen psoriasis capitis en seborrheische dermatitis kan gemaakt worden door gebruik te maken van droge dermoscopie. Bij een psoriasis capitis zijn er witte schilfers en dotted vessels aanwezig. Bij seborrheische dermatitis zijn de schilfers meer gelig en de bloedvaten meer vertakt.
KLEUREN VAN DE BELGISCHE VLAG
Zwart
Gebaseerd op de voordracht van Dr. Iliana Tantcheva-Poor, Uniklinik Köln, Keulen, Duitsland
Op zwarte huid komt in 50% van de patiëntjes een papulaire variant van atopisch eczeem voor. Omdat het erytheem veel minder op de voorgrond staat, moeten we ons ervoor behoeden om de ernst van het atopisch eczeem niet te onderschatten en niet enkel af te gaan op de EASI- en SCORAD-scores, maar ook andere stigmata mee in overweging te nemen zoals lichenificatie en xerosis.
Acanthosis nigricans (AN) kan zwart zijn, maar zal veel vaker bruin-zilver voorkomen, typisch gelokaliseerd in de plooien met ook aanwezigheid van een een epidermale hyperplasie. AN is een onafhankelijke variabele voor de aanwezigheid van hyperinsulinemie, en een predictor voor insuline-resistentie en type 2 diabetes mellitus. Het is dus een vroege merker voor metabole stoornissen. Wanneer AN zich op atypische plaatsen zich voordoet (acraal of faciaal), is verdere metabole work-up
noodzakelijk. Zeldzaam in kinderen is er een maligne oorzaak voor AN. Vooral bij een abrupte onset met jeukklachten op de voorgrond en eventuele mucosale aantasting kan hieraan gedacht worden.
Een terra-firme forme dermatose is makkelijk te onderscheiden van AN door het wegvegen van de verkleuring met een 70% alcohol-doekje.
Melanomen in kinderen zijn uiterst zeldzaam, met een incidentie van 4/1.000.000 in de VS (onder de leeftijd van 20 jaar). Meer dan 25% van de kinderen die een melanoom ontwikkelen, hebben concomitante risico-factoren (zoals congenitale melanocytaire nevi, xeroderma pigmentosum, FAMMM-syndroom).
Geel
Gebaseerd op de voordracht van Dr. Barbara Kunz, Dermatologikum, Hamburg, Duitsland
Het vroeg ontstaan van georganiseerde gele papels, samen met een normale epidermis, kan wijzen op de onderstaande subtypes van nevi:
• Een nevus lipomatosus superficialis is een zeldzame benigne hamartoma dat traag en proportioneel groeit en is niet geassocieerd aan syndromen. Het onderscheid met een nevus sebaceus wordt gemaakt doordat er bij een nevus lipomatosus superficialis wel haarfollikels aanwezig zijn.
• Een connective tissue nevus presenteert zich als een gelige plaque met geaggregeerde papels. Dit kan geïsoleerd voorkomen, maar ook kaderen binnen een syndroom zoals Tuberosis Sclerosis Complex (shagreen patch) of het Buschke-Ollendorf syndroom, een genodermatose waarbij ook botafwijkingen optreden.
Indien gele papels later ontstaan en typisch thv de hals optreden, moet gedacht worden aan pseudoxanthoma elasticum, veroorzaakt door een ABCC6-genmutatie, leidend tot verhoogde calcificatie van elastische vezels. Het is belangrijk om ook oftalmologisch en cardiaal nazicht uit te voeren bij deze patiënten.
Rood
Gebaseerd op de voordracht van Dr. Mario Cutrone, Pediatric Dermatology Outpatient Clinic of the Mestre “Centro di Medicina”, Venetië, Italië
Een schoolgaand kind meldt zich met episodes van erytheem en transpiratie thv het linker-hemigelaat na fysieke inspanning terwijl de rechterzijde ongewijzigd blijft. In rust verdwijnen de klachten spontaan. In de voorgeschiedenis wordt een heelkundige ingreep als baby weerhouden voor een herstel van een tracheo-oesofageale fistel. Dit wordt het Harlekijn-syndroom genoemd, waarbij een unilaterale blockade van de T2-T3 zenuwvezels leidt tot dit dysautonoom syndroom. De etiologie kan heelkundig, compressief of idiopathisch van aard zijn.
Een ander 9-jarig kind heeft recurrente episodes van erytheem, warmte en intense pijn thv de oorschelp (unilateraal of bilateraal), zonder koorts en zonder afwijkingen van het trommelvlies. Het appliceren van ijs brengt verlichting. Dit is een geval van het Red Ear Syndrome, wat idiopathisch (kinderen) of secundair aan cervicale spinale pathologie (volwassenen) kan voorkomen. Er wordt vermoed dat er een trigeminale autonome reflex aan de basis ligt, resulterend in extracraniële vasodilatatie.
Een laatste kind van 6 jaar presenteert zich met een pijnlijk bilateraal scrotaal oedeem en intens erytheem zonder andere systemische symptomen. Een torsio testis zou unilateraal zijn en kan gediagnosticeerd worden met echografie, maar was in dit geval negatief. Een streptokokken anitis zou zich peri-anaal presenteren of kan ook de penisschacht aantasten, maar niet typisch het scrotum. Henoch-Schönlein purpura zouden zich op meerdere locaties manifesteren en een meer purpurische kleur geven. Bij uitsluiten van voorgaande ziektebeelden, wordt er dus bij dit kind geconcludeerd tot een acuut idiopathisch scrotaal oedeem. Dit is een benigne zelflimiterende toestand bij jongens onder 10 jaar. Er kan versnelde resolutie bekomen worden met antihistaminica. In 21% van de gevallen treedt één of meerdere recidieven op.
Het volgende ESPD Congres zal in mei 2026 plaatsvinden in Padova, Italië.
REFERENTIES:
1. Ahmed S, Ali SR, Samani ZA. Pseudomonas necrotizing fasciitis in an otherwise healthy infant. Case Rep Infect Dis. 2012;2012:517135. doi: 10.1155/2012/517135. Epub 2012 Nov 6. PMID: 23198193; PMCID: PMC3502774.
2. Martínez-Longoria CA, Rosales-Solis GM, Ocampo-Garza J, GuerreroGonzález GA, Ocampo-Candiani J. Ecthyma gangrenosum: a report of eight cases. An Bras Dermatol. 2017 Sep-Oct;92(5):698-700. doi: 10.1590/abd18064841.20175580. PMID: 29166510; PMCID: PMC5674706.
3. Hon KL, So KW, Wong W, Cheung KL. Spot diagnosis: An ominous rash in a newborn. Ital J Pediatr. 2009 Apr 30;35(1):10. doi: 10.1186/1824-7288-35-10. PMID: 19490602; PMCID: PMC2698843.
4. Sada R, Fukuda S, Ishimaru H. Toxic shock syndrome due to communityacquired methicillin-resistant Staphylococcus aureus infection: Two case reports and a literature review in Japan. IDCases. 2017 Apr 25;8:77-80. doi: 10.1016/j.idcr.2017.04.012. PMID: 28491813; PMCID: PMC5423323.
5. Fayos-Gregori R, Mansilla-Polo M, Fernández GA, Botella-Estrada R. Scaling and periorificial crusts in a pediatric patient. Infection. 2024 Oct;52(5):17131714. doi: 10.1007/s15010-024-02309-7. Epub 2024 Jun 10. PMID: 38858325.
6. Aqil N, BayBay H, Moustaide K, Douhi Z, Elloudi S, Mernissi FZ. A prospective study of tinea capitis in children: making the diagnosis easier with a dermoscope. J Med Case Rep. 2018 Dec 28;12(1):383. doi: 10.1186/s13256-0181914-6. PMID: 30591075; PMCID: PMC6309099.
7. Waśkiel-Burnat A, Rakowska A, Sikora M, Ciechanowicz P, Olszewska M, Rudnicka L. Trichoscopy of Tinea Capitis: A Systematic Review. Dermatol Ther (Heidelb). 2020 Feb;10(1):43-52. doi: 10.1007/s13555-019-00350-1. Epub 2020 Jan 6. PMID: 31907867; PMCID: PMC6994564.
8. Güleç AT. Trichoscopic Evaluation of Tinea Capitis. Mycopathologia. 2023 Oct;188(5): 553-561. doi: 10.1007/s11046-022-00678-x. Epub 2022 Oct 20. PMID: 36266555.
9. Kaczorowska A, Rudnicka L, Stefanato CM, Waskiel-Burnat A, Warszawik-Hendzel O, Olszewska M, Rakowska A. Diagnostic Accuracy of Trichoscopy in Trichotillomania: A Systematic Review. Acta Derm Venereol. 2021 Oct 7;101(10):adv00565. doi: 10.2340/00015555-3859. PMID: 34184065; PMCID: PMC9425589.
10. Gordon KA, Tosti A. Alopecia: evaluation and treatment. Clin Cosmet Investig Dermatol. 2011;4:101-6. doi: 10.2147/CCID.S10182. Epub 2011 Jul 19. PMID: 21833160; PMCID: PMC3149477.
11. Seetharam KA. Alopecia areata: an update. Indian J Dermatol Venereol Leprol. 2013 Sep-Oct;79(5):563-75. doi: 10.4103/0378-6323.116725. PMID: 23974575.
12. Katakam BK, Behera B, Ranugha P, Puri N, Narayana Rao T, Gulati R, Seetharam KA. IADVL SIG Pediatric Dermatology (Academy) Recommendations on Childhood Alopecia Areata. Indian Dermatol Online J. 2022 Oct 31;13(6):710720. doi: 10.4103/idoj.idoj_54_22. PMID: 36386742; PMCID: PMC9650746.
DERMATOLOGICAL SCALP & HAIR EXPERT
AANBEVOLEN DOOR MEER DAN
VOORKOMT TOT 6 WEKEN TERUGKEER3
DAG 0 DAG 31
70.000 DERMATOLOGEN1 NA 4 WEKEN BEHANDELING BRENGT HET
VOOR/NA KLINISCH BEWEZEN4
ANTIROOS DS
SHAMPOO
1% SELENIUMDISULFIDE ANTISCHIMMELWERKING
1% SALICYLZUUR KERATOLYTISCH EFFECT
ALS MONOTHERAPIE OF AANVULLEND BIJ MEDICATIE TE GEBRUIKEN
1 Vragenlijst uitgestuurd in de dermacosmetica markt uitgevoerd door AplusA en andere partners tussen januari 2023 en mei 2023, onder dermatologen in 34 landen, wat 80% van de wereldwijde BBP vertegenwoordigt.
2 Consumententest op 262 deelnemers – regelmatig gebruik gedurende 2 weken - Italië.
3 Klinische studie op 45 personen na 4 weken gebruik en 6 weken onderhoud.
4 Klinische studie op 45 personen, 3x/week gebruik. Beeld komt overeen met het gemiddeld behaalde resultaat.
5 Klinische studie met follow up naar de micro-organismen die een rol spelen bij roos, 56 personen, 3x/week gebruik gedurende 4 weken.
Wereldwijde incidentie van huidkanker
Een team van dermatologen heeft wereldwijd de epidemiologische situatie van huidkanker in kaart gebracht op basis van leeftijd, geslacht, geografische regio en het niveau van de sociaal-demografische index (SDI), een maatstaf die de sociaal-demografische status van een land of regio kwantificeert op basis van het gemiddelde inkomen, het opleidingsniveau en het vruchtbaarheidscijfer, en heeft de ontwikkeling van deze situatie tot 2025 voorspeld. Voor deze observationele studie zijn gegevens over huidkanker van 1990 tot 2021 ontleend aan de Global Burden of Diseases (GBD) Study 2021, die 204 landen en gebieden bestrijkt. Onder de 65-plussers werden in 2021 wereldwijd 153.993 gevallen van melanoom, 1.463.424 gevallen van plaveiselcelcarcinoom (PCC) en 2.802.354 gevallen van basaalcelcarcinoom (BCC). BCC heeft de hoogste leeftijdsgestandaardiseerde incidentie (371,97 per 100.000 inwoners; betrouwbaarheidsinterval II bij 95 %, 310,75-439,58), 1,9 keer hoger dan de incidentie van PCC (196,24 per 100 000 inwoners; II bij 95 %, 163,32-234,39). PCC heeft het hoogste leeftijdsgestandaardiseerde prevalentiecijfer (236,91 per 100.000 inwoners; II bij 95%, 188,23-303,82), is verantwoordelijk voor het grootste aantal sterfgevallen (6,16 per 100.000 inwoners; II bij 95 %, 5,13-6,87) en het grootste aantal DALY’s (index die het aantal verloren levensjaren en het aantal jaren met een handicap combineert: 95,50 per 100 000 inwoners; II bij 95 %, 81,65-106,39).
De incidentie en prevalentie van melanoom in alle leeftijdsgroepen zijn tussen 1990 en 2021 gestegen, maar vooral bij mensen tussen 85 en 94 jaar. De sterftecijfers door melanoom per 100.000 inwoners bij 65-plussers zijn met de leeftijd gestegen, van 2,5 bij 65- tot 69-jarigen tot 21,28 bij 95-plussers. De voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers (LGS) voor huidkanker bij ouderen lijken dus aanzienlijk hoger te liggen dan bij de algemene bevolking. De toename van de morbiditeit bij ouderen is waarschijnlijk het gevolg van risicofactoren die gedurende het hele leven aanwezig blijven, zoals de opeenstapeling van intermitterende blootstelling aan de zon vanaf de adolescentie. De toename van screening en biopsieën, die leiden tot diagnoses van mogelijk verwaarloosbare of slapende ziekten, kan ook bijdragen aan de sterke stijging van de incidentie. Bovendien heeft de doeltreffendheid van de systemen voor het melden van kanker deze evolutietrends waarschijnlijk nog meer in de verf gezet. Volgens de auteurs zouden de incidentie- en prevalentiecijfers voor keratinocytaire kankers, evenals de DALY’s in verband met BCC, tegen 2050 kunnen blijven stijgen, terwijl het aantal sterfgevallen en DALY’s in verband met PCC en het gewicht van melanoom een dalende trend zouden kunnen vertonen. De leeftijdsgestandaardiseerde prevalentie van melanoom zal naar verwachting met 45 % dalen tegen 2050, wat gedeeltelijk kan worden toegeschreven aan de introductie van effectieve systemische behandelingen voor melanoom. In dit decennium is de overleving van patiënten aanzienlijk verbeterd dankzij gerichte therapieën en immuuntherapieën. In overeenstemming met eerdere studies zal PCC op basis van de huidige trends wereldwijd naar verwachting meer sterfgevallen veroorzaken dan melanoom.
Ref.: Wang R, Chen Y, Shao X, Chen T, Zhong J, Ou Y, Chen J. Burden of Skin Cancer in Older Adults From 1990 to 2021 and Modelled Projection to 2050. JAMA Dermatol. 2025 May 21:e251276. doi: 10.1001/jamadermatol.2025.1276.
Bempikibart: hoop op een nieuwe behandelingsoptie voor ernstige of zeer ernstige alopecia areata
Het huidige begrip van de pathofysiologie van alopecia areata is een vicieuze cirkel gebaseerd op cytokines en cytokinereceptoren tussen folliculaire epitheelcellen en infiltrerende CD8+-T-cellen. Het perifolliculaire infiltraat dat met een dermoscoop zichtbaar is in de vorm van een gelige ring rond de haarfollikel, is een eenvoudige strategie om de diagnose klinisch te bevestigen. T-cellen produceren interferon-γ, dat zich bindt aan zijn receptor op de folliculaire epitheelcellen, waardoor de productie van IL-15 door de folliculaire epitheelcellen wordt bevorderd. Het door de folliculaire epitheelcellen geproduceerde IL-15 bindt zich aan zijn receptor op CD8+-T-cellen, waardoor de productie van interferon-γ en de celproliferatie van CD8+-T-cellen wordt bevorderd. Deze zichzelf versterkende vicieuze cirkel kan worden doorbroken met behulp van de orale JAK-remmers baricitinib en ritlecitinib, omdat zowel IFN-γ-receptoren als IL-15-receptoren worden gesignaleerd door JAK1. Op de AAD werd een gerandomiseerde fase 2-studie gepresenteerd, een placebogecontroleerde studie met bempikibart, een nieuwe bifunctionele IL-7/TSLP-receptorantagonist, bij patiënten met ernstige of zeer ernstige alopecia areata. In deze dubbelblinde studie werden 33 patiënten met langdurige alopecia areata en een SALT-score van 50-100 gedurende 24 weken behandeld met het volledig humane antilichaam bempikibart om de twee weken, terwijl 8 patiënten een placebo kregen. Bempikibart leverde in de loop van de tijd een continu klinisch en statistisch significant voordeel op. Het element met de grootste klinische waarde is dat dit werkingsmechanisme de hypothese ondersteunt dat er een potentieel is voor een langdurig hergroei-effect na stopzetting van de behandeling. Alle bijwerkingen die tijdens deze studie werden waargenomen, waren licht of matig, waarbij de vermindering van het aantal lymfocyten in overeenstemming met het doel de belangrijkste bijwerking was die tot nu toe is waargenomen.
Update van de aanbevelingen voor de behandeling van acne in 2025: innovaties en opkomende technologieën
Acne, een goedaardige maar vaak invaliderende huidaandoening, blijft een van de meest voorkomende aandoeningen ter wereld. Acne treft ongeveer 85% van de adolescenten en een groot deel van de jonge volwassenen, maar ook een groeiend aantal volwassenen, vooral vrouwen tussen 30 en 40 jaar. Hoewel acne vooral als een esthetisch probleem wordt gezien, vormt het een zware psychologische last, die emotionele stoornissen veroorzaakt en de levenskwaliteit van patiënten aantast. In dit verband is er de afgelopen jaren aanzienlijke vooruitgang geboekt, zowel op het gebied van nieuwe therapeutische strategieën als op het gebied van technologische innovaties.
Basisprincipes van de behandeling van acne
De aanbevelingen voor 2025 leggen de nadruk op een meer geïntegreerde en gepersonaliseerde aanpak van de behandeling van acne. De combinatie van lokale en systemische behandelingen blijft de sleutel tot een doeltreffende behandeling, met name voor matige tot ernstige vormen. Volgens de bijgewerkte richtlijnen van de American Academy of Dermatology (AAD) (2024) blijft de combinatie van lokale retinoïden en benzoylperoxide een essentiële eerstelijnsbehandeling. Deze twee behandelingen werken door hun respectieve effecten op het verminderen van de talgproductie, het voorkomen van verstopping van de poriën en het verminderen van ontstekingen. Gecombineerde behandelingen zijn bedoeld om een van de grootste uitdagingen bij de behandeling van acne aan te pakken, namelijk resistentie tegen antibiotica. Het gebruik van lokale antibiotica zoals clindamycine, in combinatie met antimicrobiële middelen zoals benzoylperoxide, wordt als veiliger beschouwd om resistentie te voorkomen.
Topische behandelingen
Topische retinoïden, met name adapaleen, blijven de eerste keuze voor de behandeling van milde tot matige acne. Adapaleen, een selectieve topische retinoïde, heeft zijn doeltreffendheid bewezen bij het verminderen van inflammatoire en niet-inflammatoire laesies, terwijl het een gunstig veiligheidsprofiel heeft. Nieuwe combinatieformuleringen, zoals adapaleen 0,1% en benzoylperoxide 2,5%, verhogen de effectiviteit en verminderen tegelijkertijd het risico op huidirritatie, een veelvoorkomend probleem bij individuele behandelingen.
Systemische antibiotica
Systemische antibiotica, met name tetracyclines zoals doxycycline, worden nog steeds gebruikt voor ernstigere
vormen van acne. Recente aanbevelingen benadrukken echter een meer gericht gebruik van deze antibiotica om het risico op resistentie te minimaliseren (Zaenglein et al., 2023). Minocycline en Sarecycline, een antibioticum van de nieuwe generatie, bleken effectiever te zijn en minder bijwerkingen te hebben, waardoor ze interessante behandelingsopties zijn voor volwassen patiënten en adolescenten. Isotretinoïne wordt nog steeds beschouwd als de standaardbehandeling voor ernstige en resistente acne, maar moet met voorzichtigheid worden voorgeschreven. In 2025 werden de protocollen strikt herzien om de bijwerkingen tot een minimum te beperken, met een strengere controle van de bloedlipiden en leverfunctietests.
Innovaties in de behandeling van acne
Een technologie die gebaseerd is op het gebruik van laser voor de behandeling van acne, is een van de meest interessante ontwikkelingen in 2025. Deze niet-medicamenteuze behandeling richt zich specifiek op overactieve talgklieren met behulp van een lange golf laser. Het mechanisme is gebaseerd op de selectieve absorptie van de lichtstraal door de talgklieren, waardoor hun activiteit wordt verminderd zonder de huidoppervlakte aan te tas-
ten. LED-therapie is een populaire behandelingsmethode geworden, met name vanwege het vermogen om acne met minimale ingrepen te behandelen. Blauwe en rode lichtapparaten voor thuisgebruik bieden een niet-invasieve manier om acne te verminderen door de talgproductie te reguleren en de propionzuurbacteriën die acne veroorzaken te elimineren. Ten slotte openen de vorderingen op het gebied van nanogeneeskunde nieuwe perspectieven voor de behandeling van acne. Onderzoekers onderzoeken het gebruik van nanodeeltjes om geneesmiddelen rechtstreeks in de talgklieren af te geven, wat een gerichte afgifte en een grotere doeltreffendheid oplevert. Volgens een recent literatuuroverzicht zou nanogeneeskunde het mogelijk kunnen maken om ontstekingsremmers en antimicrobiële middelen rechtstreeks af te geven waar ze nodig zijn, terwijl de systemische bijwerkingen worden verminderd.
Nanodeeltjes die middelen zoals clindamycine of adapaleen inkapselen, bieden een nauwkeuriger en minder invasief alternatief voor systemische behandelingen, omdat ze lokaal op de talgklieren inwerken zonder de rest van het lichaam te verstoren.
Nieuwe trends: gepersonaliseerde en integratieve aanpak
Een van de belangrijkste trends voor 2025 is de personalisering van de behandeling van acne op basis van de genetische kenmerken en het huidmicrobioom van elke patiënt. Genetische tests kunnen nu de aanleg voor acne identificeren en de individuele reactie op behandelingen bepalen. Dankzij de vooruitgang op het gebied van het huidmicrobioom is er ook meer inzicht in de invloed van bacteriën en schimmels op de ontwikkeling van acne. Volgens Gollnick et al. (2024) kunnen microbiologische tests nu worden gebruikt om de meest effectieve antimicrobiële behandelingen voor elke patiënt te selecteren. Deze gepersonaliseerde aanpak maakt het mogelijk om behandelingen te optimaliseren en bijwerkingen te minimaliseren door zich specifiek te richten op individuele pathofysiologische mechanismen.
Globale behandeling van de patiënt en conclusies
In 2025 zien we een meer integratieve en holistische benadering van de behandeling van acne. De huidige aanbevelingen moedigen niet alleen medische behandeling van de huidsymptomen aan, maar ook psychologische ondersteuning voor patiënten die lijden aan lichaamsbeeldstoornissen en angstgevoelens die verband houden met acne. Deze multidimensionale aanpak verbetert de levenskwaliteit van patiënten en draagt bij tot een betere therapietrouw.
De behandelingen voor acne in 2025 zijn diverser en gerichter dan ooit en bieden veelbelovende oplossingen voor een betere behandeling van deze complexe aandoening. De integratie van gepersonaliseerde behandelingen op basis van het genetische en microbiologische profiel van patiënten vormt ook een keerpunt in de behandeling van acne. Dankzij deze innovaties beschikken dermatologen nu over effectievere en minder invasieve middelen om aangepaste zorg te bieden en de langetermijnresultaten voor hun patiënten te optimaliseren.
REFERENTIES
• Bowe, W. P., et al. (2023). “Topical Treatment Modalities in Acne: A Review.” Journal of Clinical Dermatology, 50(2), 118-126.• Gollnick, H. P., et al. (2023). “Management of Acne Vulgaris: Current Treatment Algorithms.” Journal of Dermatological Treatment, 34(4), 379-387.
• Kircik, L. H. (2023). “Cabtreo: A New Approach to Acne Treatment.” Dermatology Reviews, 18(5), 1223-1230.
• López-González, S., et al. (2024). “Advances in Acne Treatment: Laser and Light Therapies.” Dermatology Clinics, 42(1), 21-31.
• Sharma, A., et al. (2023). “Nanomedicine Approaches in the Treatment of Acne Vulgaris.” Journal of Dermatological Science, 55(2), 116-124.
• Yosipovitch, G., et al. (2023). “Laser Therapies for Acne Treatment: A Review of Current Practices.” Journal of Cosmetic Dermatology, 22(3), 302312.
• Zaenglein, A. L., et al. (2023). “Updated Guidelines for the Treatment of Acne.” American Academy of Dermatology, 45(3), 177-186.
DOELTREFFEND IN ELKE FASE VAN ONZUIVERHEDEN, ZOWEL TBAAR ALS ZICHTBAAR
C O M E D O M E D +
ters en vlekjes2
naf 5 uur1 diënten: n, NIACINAMIDE Tegen vlekjes, verbetert het uitzicht van poriën 4 %
VOLWASSEN ACNE: STEEDS MEER VROUWEN
HEBBEN ER LAST VAN
Acne bij volwassen vrouwen verschilt van acne bij adolescenten. De invloed van de normale of pathologische hormonale fluctuaties van de vrouw op deze aandoening maakt dit een aparte entiteit, dat niet altijd gemakkelijk te behandelen is, met name vanwege het chronische en recidiverende karakter ervan. De impact op de levenskwaliteit is aanzienlijk en lijkt groter te zijn dan bij adolescenten.
50,9% van de vrouwen tussen de 20 en 29 jaar, 35% tussen de 30 en 39 jaar, 26,3% tussen de 40 en 49 jaar en 15% boven de 50 jaar heeft acne.
FYSIOPATHOLOGIE
Er zijn drie verschillende soorten acne bij volwassen vrouwen. Persistente acne begint in de puberteit en houdt aan tot na het 25e levensjaar. Late acne verschijnt voor het eerst na het 25e levensjaar. Recidiverende acne is acne die in de puberteit is begonnen en genezen was, maar op volwassen leeftijd weer is teruggekomen. De fysiopathologie houdt een overgevoeligheid in van de androgeenreceptoren van de sebocyten en keratinocyten, in combinatie met een hyperactiviteit van de cellulaire enzymen die androgenen metaboliseren en een verhoogd gehalte aan dehydroepiandrosteron (S-DHEA). Dit resulteert in een zwakkere en tragere reactie op behandelingen en is de kans op terugval groter. De interactie tussen acne en het verouderingsproces is ook een bron van complicaties en vereist een multidimensionele aanpak.
– Acne is de dermatologische inflammatoire aandoening met de grootste impact op de levenskwaliteit, omdat ze zich op het gezicht voordoet. Deze impact staat los van de ernst van de aandoening, het is dus essentieel dat de dermatoloog de levenskwaliteit van zijn patiënt evalueert. –
KLINISCH BEELD
Acne bij volwassen vrouwen is meestal licht tot matig, met minder laesies dan bij acne bij adolescenten. Ernstige gevallen met veel laesies zijn zeldzaam. Acne laesies ontwikkelen zich voornamelijk op het gezicht, vooral rond de kin, kaaklijn en periorale zones, maar soms ook op de borst en schouders.
Tabel 1 geeft een overzicht van de verschillen tussen deze twee soorten acne.
Er worden twee klinische vormen onderscheiden:
• De inflammatoire vorm, die voornamelijk wordt gekenmerkt door papulopustels en diepe inflammatoire noduli die littekens kunnen veroorzaken. Dit is de meest voorkomende klinische vorm.
• De retentionele vorm, gekenmerkt door talrijke comedonen (zwarte mee-eters) en microcysten en een beperkt aantal inflammatoire laesies.
Tabel-1 Kenmerken adolescenten acne versus volwassen acne
Kenmerken Adolescenten acne Volwassen acne
Leeftijd 10–19 jaar > 25 jaar
Geslacht Vaker bij jongens Vaker bij vrouwen
Licht : comedogeen
type Ernstig : nodulair-cystisch type
Meestal lichte papulaire ontstekingen
Lokalisatie Wangen, gezicht Vaak op de romp Zelden op de romp
Type laesies Comedonen Papulairepustuleuze ontstekingsletsels
Comedonen Ja Zelden (vaker bij rokers)
Inflammatoire papels Ja Heel vaak
Cysten Mogelijk Zelden
Littekens Volgens ernst Vaak
Sebumproductie Verhoogd Verhoogd
Microbiota C. acnes C. acnes
Hormonale betrokkenheid Mogelijk Heel vaak
Behandelrespons Goed Vaak resistent
Recidieven Goed Vaak
BEVORDERENDE FACTOREN
In de voorbije 15 jaar is de prevalentie van acne bij volwassen vrouwen naar schatting toegenomen, hoewel niet duidelijk is of dit ook daadwerkelijk het geval is of dat de stijging van de cijfers het gevolg is van een hernieuwde belangstelling voor deze aandoening. Het kan ook het gevolg zijn van een toenemende bezorgdheid bij de patiënten zelf, terwijl zij vroeger misschien minder aandacht aan deze aandoening besteedden. Niettemin moeten de bevorderende factoren worden onderzocht: genetische parameters, geassocieerde endocriene symptomen, perifere
ONTSTEKING
AZELAÏNEZUUR, ACTIEF
ZINKGLUCONAAT
THERMAAL BRONWATER
HYPERKERATINISATIE
AZELAÏNEZUUR
SALICYLZUUR
HYPERSEBORRHEA
AZELAÏNEZUUR ZINK
MICROBIOOM AZELAÏNEZUUR
VERSTERKING VAN DE HUIDBARRIÈRE
GLYCERINE
PANTHENOL
HYALURONZUUR
HYPERPIGMENTATIE/ LITTEKENS
AZELAÏNEZUUR
ANTI-AGING
HYALURONZUUR
hyperandrogenie (met name bij mandibulaire acne), stress, cosmetische problemen, antibioticaresistentie na herhaalde antibioticabehandelingen, met name met macroliden.
Stress wordt vaak genoemd als een belangrijke factor in deze problematiek. Het verband tussen stress en acne-opflakkeringen zou verklaard kunnen worden door de afscheiding van neuromediatoren (zoals substantie P) die de talgklieren zouden kunnen stimuleren en daarmee de sebumproductie.
DE BEHANDELINGSSTRATEGIE
HANGT AF VAN DE VORM EN DE ERNST VAN DE ACNE
De keuze van de behandeling hangt af van de ernst van de laesies. Het wordt aanbevolen om een holistische aanpak te hanteren, waarbij farmacologische behandelingen worden gecombineerd met een aanvullende therapie en het gebruik van geschikte cosmetische producten, rekening houdend met de specifieke kenmerken van deze vorm van acne. Over het algemeen kan worden gesteld dat deze vorm vaak moeilijker te behandelen is dan acne bij adolescenten.
Bij lichte vormen is lokale behandeling in de meeste gevallen voldoende. Er wordt dan gekozen voor een combinatie van lokale middelen of een lokale behandeling met een systemische therapie. Lokale retinoïden maken deel uit van de basisbehandeling van deze vorm van acne. Ook 15 tot 20% azelaïnezuur kan worden gebruikt, zowel voor inflammatoire als niet-inflammatoire laesies. Dit product wordt goed verdragen en kan bovendien worden gebruikt voor de behandeling van post inflammatoire hyperpigmentatie, omdat het ook een anti-tyrosinase-werking heeft. Het kan bovendien veilig worden gebruikt tijdens de zwangerschap en borstvoeding. Lokale antibiotica kunnen worden voorgeschreven. Ten slotte heeft benzoylperoxide (BPO) uiteraard ook zijn plaats in de behandeling en kan het zelfs als monotherapie worden gebruikt bij lichte tot matige acne. Om de therapietrouw te bevorderen, moet echter irritatie worden voorkomen die doorgaans door benzoylperoxide wordt veroorzaakt.
Een systemische behandeling is aangewezen voor matige tot ernstige acne, evenals voor mildere gevallen wanneer lokale therapie onvoldoende blijkt te zijn.
Vanwege het risico op het ontstaan van antibiotica-resistente (AB) stammen van C. acnes moet BPO altijd worden gecombineerd met een lokale AB, moet de toediening van AB per os worden beperkt tot 12 weken en mag een lokale AB nooit worden gecombineerd met een AB per os. Een nieuwe cycline, sarecycline, is in ontwikkeling voor de behandeling van acne.
HET BELANG VAN DE KEUZE
VAN COSMETICA
Dermocosmetica dragen bij tot het succes van acnebehandelingen door een optimale hygiëne te garanderen, irritatie en droogheid als gevolg van medicatie te compenseren en geschikte make-up en bescherming tegen de zon mogelijk te maken.
Ze moeten worden samengesteld op basis van een combinatie van doeltreffendheid, verdraagzaamheid en zintuiglijke eigenschappen. Ze moeten alleen worden voorgeschreven bij zeer milde vormen van acne of in combinatie met farmacologische behandelingen bij ernstigere vormen. Hun formules bestaan doorgaans uit verschillende actieve bestanddelen.
De dagelijkse verzorging van een acnegevoelige huid moet reinigingsgels, hydraterende crèmes en geschikte zonbeschermingsproducten omvatten. Reinigingsgels met een zure pH helpen de door acne aangetaste lipidenlaag van het huidoppervlak te herstellen en het huidmicrobioom en de hydratatie van de huid te beschermen. Een basische pH, die in alle zeepjes voorkomt, tast de barrièrefunctie aan en bevordert het behoud van dysbiose. Zonnecrèmes moeten worden gebruikt afhankelijk van het seizoen en het klimaat en zijn belangrijk om post-inflammatoire hyperpigmentatie te voorkomen, vooral bij donkere huidtypes.
– Dermo-cosmetica kunnen als monotherapie of in combinatie met een medische behandeling worden gebruikt. Het is daarom belangrijk geworden voor dermatologen om goed op de hoogte te zijn van de verschillende samenstellingen, zodat ze adequaat en doelgericht advies kunnen geven. –
EFFACLAR A.Z. GEL-CREME: innovatieve aanpak tegen tekenen van veroudering en onzuiverheden bij de volwassen vrouw
BEWEZEN DOELTREFFENDHEID
Effaclar A.Z. Gel-Crème heeft een hydraterende gel-crème textuur die zeer snel wordt opgenomen en de huid een fluweelzachte finish geeft. Deze verzorging kan een ideale basis vormen voor make-up. Deze innovatieve formule zorgt voor een betere hechting bij de verzorging van een acnegevoelige huid. De doeltreffendheid van de formule is klinisch bewezen op alle huidtinten en geeft zichtbare resultaten in slechts zeven dagen, terwijl de sporen dag na dag verminderen.
Volgens een interview met James ODEIMI, International Scientific Communication Manager
HPH-vaccinatie en actinische keratose
De VAXAK-studie, een gerandomiseerde, dubbelblinde, placebogecontroleerde klinische studie, onderzocht het potentiële nut van HPV-vaccinatie bij immuuncompetente volwassenen met meerdere AK-laesies. Deze studie werd tussen mei 2021 en juni 2024 uitgevoerd in het Bispebjerg Universitair Ziekenhuis in Kopenhagen en er werden 70 deelnemers met ten minste 15 AK-laesies gerekruteerd. De deelnemers werden willekeurig verdeeld over twee groepen die op 0, 2 en 6 maanden ofwel het 9-valente HPV-vaccin ofwel een placebo kregen toegediend. Het primaire doel van de studie was het percentage vermindering van KA-laesies ten opzichte van de uitgangswaarde op verschillende tijdstippen gedurende 12 maanden te beoordelen. Secundaire eindpunten waren het totale aantal AK, het aantal dikke laesies, het optreden van nieuwe AK en het percentage keratinocytair carcinoom (basocellulair en epidermoïd). In totaal suggereert deze studie dat HPV-vaccinatie waarschijnlijk het aantal AK vermindert bij immuuncompetente patiënten met meerdere recidiverende laesies. In de tweede maand was de mediane vermindering van laesies 35% in de HPV-groep tegenover 25% in de controlegroep, wat een statistisch significant verschil is. In de zesde maand bedroeg de vermindering 47% tegenover 29%, en de significante verschillen hielden aan in de negende en twaalfde maand. Het totale aantal AK’s bleef gedurende de hele studie lager in de gevaccineerde groep, waarbij minder dikke laesies werden waargenomen. Er werden echter geen significante verschillen tussen de twee groepen vastgesteld wat betreft de ontwikkeling van nieuwe AK’s of de incidentie van SK.
Ref.: Wenande E, Hastrup A, Wiegell S, et al. Human Papillomavirus Vaccination and Actinic Keratosis Burden: The VAXAK Randomized Clinical Trial. JAMA Dermatol. 2025 Mar 6:e250531. doi: 10.1001/jamadermatol.2025.0531.
Langdurige remissie van de ziekte van HaileyHailey door ablatieve Er:YAG-lasertherapie
De ziekte van Hailey-Hailey (HHD) is een zeldzame, genetisch resistente blaarziekte met een zware impact. Behandeling met ablatieve Er:YAG-lasertherapie is een veelbelovende behandelingsmethode, hoewel er nog maar weinig bewijs voor is. In een studie werd het effect van ablatieve Er:YAG-lasertherapie op de klinische remissie van erosieve plaques bij HHD en op de kwaliteit van leven (QoL) van de patiënt geanalyseerd. In deze observationele studie werden acht patiënten opgenomen en werden 77 erosieve plaques eenmalig behandeld met Er:YAG-laser en beoordeeld op klinische remissie. De kwaliteit van leven werd beoordeeld aan de hand van de Skindex-29- en DLQI-vragenlijsten vóór de laserbehandeling, 6 weken en 3 jaar na de behandeling. Er werden huidbiopsieën uitgevoerd om de diepte van de laserablatie te beoordelen. De intercellulaire afstand tussen de keratinocyten, het aantal desmosomen en de verdeling van de intermediaire filamenten werden vóór en na de laserbehandeling en op klinisch gezonde huid onderzocht met behulp van elektronenmicroscopie en vervolgens vergeleken met die van proefpersonen zonder HHD. Een enkele Er:YAG-laserablatie van de middelste dermis leidde tot een volledige remissie van 97,4% van de HHD-plaques (75/77) na een mediane duur van 38 maanden (tussen 7 en 63 maanden) en een significante verbetering van de levenskwaliteit. De laserbehandeling herstelde het aantal desmosomen, verminderde de intercellulaire afstand en verminderde de perinucleaire retractie van keratinefilamenten tot een niveau dat vergelijkbaar was met dat van de klinisch gezonde huid van de patiënt. Na laserablatie vertoonde de huid significant minder ultrastructurele afwijkingen dan de klinisch gezonde huid van de patiënt en leek ze eerder op de huid van gezonde controlepatiënten.
Ravi Ramessur et al. hebben een transversaal onderzoek uitgevoerd bij 336.806 personen die geregistreerd staan in de UK Biobank, waarvan 9305 psoriasis hebben. Uit de vergelijking tussen patiënten met en zonder psoriasis blijkt dat centrale (of abdominale) adipositas, gemeten aan de hand van de taille-heupverhouding, geassocieerd is met een verhoogd risico op psoriasis (Odds Ratio OR = 1,26, P = 8,74e-65). Deze associatie is sterker bij vrouwen dan bij mannen. Bovendien heeft het percentage lichaamsvet, gemeten met bio-impedantie, het grootste effect op het risico op psoriasis (OR = 1,29, P = 3,77e-69).
Er werd ook gezocht naar een verband tussen genetische aanleg voor psoriasis (met name de aanwezigheid van het HLA-C*06:02-allel) en adipositas. Het bleek dat het verband tussen de taille-heupverhouding en psoriasis sterker is bij HLA-C*06:02-negatieve deelnemers (bèta-interactie = -0,088, P = 4,35e-05) dan bij HLA-C*06:02-positieve personen. Er werd geen significante interactie gevonden tussen de polygenische risicoscore en het percentage lichaamsvet met betrekking tot het risico op psoriasis (P = 0,314). Dit suggereert dat HLA-C*06:02 en adipositas onafhankelijk van elkaar van invloed zijn op het risico op psoriasis. Deze studie benadrukt dus het sterke verband tussen metingen van centrale adipositas en het risico op psoriasis, wat overeenkomt met wat wordt waargenomen bij cardiometabole aandoeningen. Deze bevindingen hebben belangrijke implicaties voor de klinische praktijk, aangezien ze suggereren dat gewichtsbeheersing het risico op psoriasis zou kunnen verminderen. De plaats van behandelingen voor diabetes en obesitas, zoals incretinemimetica of glucagon-like peptide-1 (GLP-1)-receptoragonisten, verdient aandacht. Bovendien is aangetoond dat GLP-1 de belangrijkste ontstekingsroutes (IL-17 en TNF-alfa) die betrokken zijn bij psoriasisactiviteit, moduleert.
Ref.: The Visceral Relationship of Psoriasis and Obesity Journal of Investigative Dermatology, 27 mei 2025
WITH
THE FUTURE OF NEUROMODULATION
EEN READY-TO-USE VLOEIBARE
NEUROMODULATOR, ONTWORPEN MET PEARL™*-TECHNOLOGIE 1,2
Zichtbare resultaten vanaf dag 1, die tot 6 maanden lang aanhouden bij 75% van de patiënten †2-3
NAAM VAN HET GENEESMIDDEL: Relfydess, 100 eenheden/ml, oplossing voor injectie. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING: Botulinetoxine type A, 100 eenheden/ml, geproduceerd uit Clostridium botulinum, vrij van complexe eiwitten. De potentie-eenheden zijn specifiek voor Relfydess en zijn niet uitwisselbaar met andere preparaten van botulinetoxine. Elke flacon bevat 150 eenheden in 1,5 ml oplossing. Hulpstof met bekend effect: Een ml oplossing bevat 1,1 mg polysorbaat 80. Voor de volledige lijst van hulpstoffen, zie rubriek 6.1 van de SKP. FARMACEUTISCHE VORM: Oplossing voor injectie. Heldere, kleurloze tot lichtgele oplossing. INDICATIES: Relfydess is geïndiceerd voor de tijdelijke verbetering van het uiterlijk van matige tot ernstige glabellalijnen bij maximale frons en matige tot ernstige laterale canthuslijnen die bij een maximale glimlach zichtbaar zijn. Alleen of in combinatie, bij volwassen patiënten jonger dan 65 jaar, wanneer de ernst van deze lijnen een significante psychologische invloed heeft op de patiënt. BELANGRIJKSTE WAARSCHUWINGEN (VOORZORGSMAATREGELEN): Relfydess mag niet in een bloedvat worden geïnjecteerd. Relfydess wordt niet aanbevolen bij patiënten met een verlengde bloedingstijd. Elke injectieflacon Relfydess mag slechts voor één patiënt tijdens één behandelsessie worden gebruikt. Andere goedgekeurde botulinetoxineproducten suggereren dat effecten van botulinetoxine (zoals dubbel zien, wazig zien en hangende oogleden (ptose)) geobserveerd kunnen worden buiten de plaats van de lokale injectie. Bijwerkingen die mogelijk verband houden met deze verspreiding van het toxine-effect zeer zelden gemeld met botulinetoxine. Deze bijwerkingen bestaan uit zwakte, gegeneraliseerde spierzwakte, slikproblemen, stemveranderingen, spraakstoornissen, urine-incontinentie en ademhalingsproblemen. Slik- en ademhalingsproblemen kunnen levensbedreigend zijn en er zijn meldingen van sterfgevallen gerelateerd aan de verspreiding van toxine-effecten. Patiënten met reeds bestaande slik- of ademhalingsproblemen kunnen gevoeliger zijn voor deze complicaties. Daarom wordt Relfydess niet aanbevolen bij patiënten met slikproblemen, longziekten of aanzienlijke zwakte. Patiënten of zorgverleners moeten worden geadviseerd om onmiddellijk medische hulp te zoeken als er slik-, spraak- of ademhalingsproblemen optreden. Voorafbestaande neuromusculaire aandoeningen: Relfydess dient met voorzichtigheid te worden gebruikt bij patiënten met een risico op, of met klinische aanwijzingen voor, duidelijk defecte neuromusculaire transmissie. Deze patiënten kunnen een verhoogde gevoeligheid hebben voor middelen zoals botulinetoxine, en de behandeling kan leiden tot overmatige spierzwakte (inclusief systemische effecten zoals ernstige slikproblemen en ademhalingsproblemen). DOSERING EN WIJZE VAN TOEDIENING: Het behandelingsinterval mag niet frequenter dan om de twaalf weken zijn. De werkzaamheid en veiligheid van herhaalde toediening van dit product zijn niet langer dan 52 weken onderzocht. Bij het gebruik van andere botulinetoxineproducten voor verschillende indicaties moet de cumulatieve dosis in overweging worden genomen. De potentie-eenheden zijn specifiek voor Relfydess en zijn niet uitwisselbaar met andere preparaten van botulinetoxine. Relfydess is gebruiksklaar met een concentratie van 10 eenheden per 0,1 ml en reconstitutie is niet nodig. Glabellalijnen: De aanbevolen dosis voor de behandeling van glabellalijnen bij volwassenen is in totaal 50 eenheden/0,5 ml. Dit wordt toegediend via intramusculaire injecties, gelijk verdeeld (10 eenheden/0,1 ml per injectie) over 5 injectieplaatsen: 2 injecties aan iedere zijde van de musculus corrugator en 1 injectie in de musculus procerus nabij de nasofrontale hoek. De anatomische oriëntatiepunten kunnen gemakkelijker worden geïdentificeerd door ze te palperen en te observeren wanneer de patiënt maximaal fronst. Plaats de duim of wijsvinger stevig onder de rand van de oogkas vóór en tijdens de injectie om extravasatie onder de rand van de oogkas te voorkomen. De naald moet tijdens de injectie naar boven en mediaal gericht zijn. Om het risico op ptosis van het ooglid te verminderen, moeten de volgende stappen in acht worden genomen: vermijd injecties in de buurt van de musculus levator palpebrae superioris, voornamelijk bij patiënten met een goed ontwikkeld wenkbrauw-depressorcomplex. Plaats injecties in de laterale corrugator ten minste 1 centimeter boven de benige supraorbitale rand. Zorg ervoor dat de geïnject-
eerde dosis (volume) nauwkeurig is. Vermijd injecties dichter dan 1 centimeter boven de centrale wenkbrauw. Laterale canthuslijnen: De aanbevolen dosis voor de behandeling van laterale canthuslijnen bij volwassenen is in totaal 60 eenheden/0,6 ml. Dit wordt toegediend via intramusculaire injecties, gelijk verdeeld (10 eenheden/0,1 ml per injectie) over 6 injectieplaatsen: 3 injecties (30 eenheden/0,3 ml) aan iedere zijde van de musculus orbicularis oculi. De injecties moeten schuin omhoog en van het oog af worden gegeven in de laterale musculus orbicularis oculi. De anatomische oriëntatiepunten van de laterale canthuslijn kunnen gemakkelijker worden geïdentificeerd door ze te observeren en te palperen bij maximale glimlach. Er moet nauwlettend worden toegezien dat de musculi zygomaticus major/minor niet worden geïnjecteerd om laterale mondverzakking en een asymmetrische glimlach te voorkomen. Gecombineerde behandeling van glabellalijnen en laterale canthuslijnen: Voor de gecombineerde behandeling van glabellalijnen en laterale canthuslijnen moeten de respectievelijke individuele doseringen en toedieningsrichtlijnen worden gevolgd voor een totale dosis van 110 eenheden/1,1 ml Relfydess. De aanbevolen dosis voor de behandeling van glabellalijnen bij volwassenen is in totaal 50 eenheden/0,5 ml (10 eenheden/0,1 ml per injectie) op elk van de 5 intramusculaire injectieplaatsen. Voor de behandeling van laterale canthuslijnen is de aanbevolen dosis 60 eenheden/0,6 ml (10 eenheden/0,1 ml per injectie) op elk van de 6 intramusculaire injectieplaatsen. CONTRA-INDICATIES: Overgevoeligheid voor de werkzame stof of voor één van de in rubriek 6.1 vermelde hulpstoffen van de SKP. Aanwezigheid van een infectie op de voorgestelde injectieplaatsen. Aanwezigheid van myasthenia gravis, het syndroom van Lambert-Eaton of amyotrofe laterale sclerose. BIJWERKINGEN: De meeste bijwerkingen die werden gemeld na één behandeling met Relfydess bij proefpersonen die ≥ 50 eenheden kregen in alle placebo-gecontroleerde onderzoeken van het ontwikkelingsprogramma, waren van lichte tot matige intensiteit. De meest gemelde bijwerkingen waren reacties op de injectieplaats en hoofdpijn, die respectievelijk bij ongeveer 7% en 5% van de proefpersonen voorkwamen. Over het algemeen traden behandeling- en injectietechniek-gerelateerde reacties op binnen de eerste maand na injectie en waren ze van voorbijgaande aard. Wanneer glabellalijnen en laterale canthuslijnen in combinatie werden behandeld, waren de aard en frequentie van de bijwerkingen vergelijkbaar met wat werd waargenomen wanneer patiënten voor de afzonderlijke indicaties werden behandeld. De frequentie van bijwerkingen wordt als volgt ingedeeld: Zeer vaak (≥ 1/10); vaak (≥ 1/100 tot < 1/10); soms (≥ 1/1.000 tot < 1/100); zelden (≥ 1/10.000 tot < 1/1.000); zeer zelden (< 1/10,000); niet bekend (kan niet worden geschat op basis van de beschikbare gegevens). Bijwerkingen waargenomen voor matige tot ernstige glabellalijnen: Immuunsysteemaandoeningen: soms: overgevoeligheid; zenuwstelselaandoeningen: vaak: hoofdpijn; oogaandoeningen: vaak: ptosis van het ooglid, soms: slechtziendheid, droge ogen, asthenopie; (onder)huidaandoeningen: soms: ptosis van de wenkbrauw, urticaria; spier- en bindweefselaandoeningen: soms: spierzwakte, spierspasme; algemene aandoeningen en toedieningsplaatsstoornissen: vaak: reacties op de injectieplaats (bijv. blauwe plekken, zwelling, pruritus, pijn, ongemak, hematoom, overgevoeligheid en warmte). Bijwerkingen waargenomen voor matige tot ernstige laterale canthuslijnen: Immuunsysteemaandoeningen: soms: overgevoeligheid; zenuwstelselaandoeningen: vaak: hoofdpijn; oogaandoeningen: soms:, droge ogen, asthenopie, zwelling van het ooglid; spier- en bindweefselaandoeningen: soms: spierzwakte; algemene aandoeningen en toedieningsplaatsstoornissen: vaak: reacties op de injectieplaats (bijv. erythema, pijn en blauwe plekken.). Melding van vermoedelijke bijwerkingen: Het is belangrijk om na toelating van het geneesmiddel vermoedelijke bijwerkingen te melden. Op deze wijze kan de verhouding tussen voordelen en risico’s van het geneesmiddel voortdurend worden gevolgd. HOUDER VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN: Ipsen Pharma, 70 rue Balard, 75015 Paris, Frankrijk NUMMER VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN: BE663501, RVG131958 AFLEVERINGSWIJZE: op medisch voorschrift/UR DATUM VAN HERZIENING VAN DE TEKST: 04/2025
*Precipitation-free Extraction, Activity-preserving, Refined, Liquid technology †75% van de patiënten behandeld voor glabellalijnen en 64% van de laterale canthuslijnen keerde niet terug naar baseline binnen 6 maanden.
1. Galderma. Relfydess. SmPC 2024 2. Shridharani SM, et al. Aesthet Surg J. 2024 Nov 15;44(12):1330-1340. 3. Ablon G. et al. Dermatol Surg. 2025;51(3):277-283
BE-REL-2500009 Opgesteld op 04/2025
GEBRUIKSKLARE NEUROMODULATOR WERKT SNEL ÉN LANGDURIG
BIJ GEZICHTSLIJNEN
Botulinetoxines worden al decennialang op grote schaal toegediend om lijnen in het gezicht, zoals fronsrimpels en kraaienpootjes, te corrigeren. Sinds mei van dit jaar is relabotulinumtoxinA (RelaBoNT-A), bekend onder de merknaam Relfydess®, toegelaten tot de Belgische markt. Maar wat is RelaBoNT-A precies, en wat maakt deze gebruiksklare neuromodulator zo bijzonder ten opzichte van andere botulinetoxines?
Dermatoloog Koenraad De Boulle testte het middel en geeft tekst en uitleg.
Naarmate we ouder worden neemt de productie van elastine en collageen af, waardoor onze huid minder stevig en elastisch wordt.1 “Als gevolg van dit natuurlijke proces, dat vaak al rond het 25e levensjaar begint, in combinatie met gelaatsexpressie en repetitieve beweging van gelaatsspieren ontstaan fijne lijntjes in het gezicht”, vertelt De Boulle. “Denk aan verticale lijnen tussen de wenkbrauwen (fronsrimpels) of lijnen in de buitenste ooghoeken (kraaienpootjes). Deze lijnen zijn vooral zichtbaar in de mimiek, dus bij lachen, fronsen en knijpen met de ogen.” Voor mensen bij wie gezichtslijnen het welzijn beïnvloeden, zijn er tal van minimaal invasieve esthetische behandelingen, waaronder relabotulinumtoxinA (RelaBoNT-A).
RELABONT-A
RelaBoNT-A (Relfydess®) is een nieuw middel, met botulinetoxine A als werkzame stof. 2 “Botulinetoxine A is een perifeer werkend spierrelaxans”, legt De Boulle uit. “Het remt lokaal de overdracht van zenuwprikkels naar de spieren en voorkomt zo dat spieren samentrekken. RelaBoNT-A is specifiek ontwikkeld om het uiterlijk van matige tot ernstige glabellalijnen (fronsrimpels) en laterale canthuslijnen (kraaienpootjes) te verbeteren.” De aanbevolen dosering voor glabellalijnen is 50 eenheden, gelijk verdeeld over vijf injecties in de m. procerus en de m. corrugator. 2 Voor laterale canthuslijnen bedraagt de aanbevolen dosering 60 eenheden, gelijk verdeeld over zes injecties in de kraaienpootjes: drie links en drie rechts. 2
KLINISCHE STUDIES
RelaBoNT-A is sinds 1 mei 2025 beschikbaar in België. De goedkeuring is gebaseerd op het uitgebreide READY-onderzoeksprogramma, waaraan 600 volwassenen met matige tot ernstige glabellalijnen (READY-1) en laterale canthuslijnen (READY-2) deelnamen.3,4 Circa 60% van hen was eerder behandeld met botulinetoxine. “Beide fase III-studies zijn procedureel en methodologisch van uitstekende kwaliteit”, stelt De Boulle. “Deelnemers werden in een verhouding van 3:1 gerandomiseerd tussen eenmalige behandeling met RelaBoNT-A of placebo en gedurende zes maanden gevolgd. Deelnemers én onderzoekers waren geblindeerd voor de groepstoewijzing.”
READY-1
In de READY-1-studie werden de werkzaamheid en veiligheid van RelaBoNT-A onderzocht onder 297 volwassenen met matige tot ernstige glabellalijnen.3 De Boulle: “De ernst van de gezichtslijnen werd beoordeeld met de gevalideerde ‘glabellar line investigator live assessment’ (GL-ILA) op een 4-puntsschaal: 0 (geen), 1 (mild), 2 (matig) en 3 (ernstig). Conform de vereisten vanuit de Europese geneesmiddelenautoriteit, was de primaire uitkomstmaat het door de onderzoekers gerapporteerde percentage responders na één maand. Een responder was gedefinieerd als een deelnemer met een GL-ILA-score van 0 of 1 bij maximaal fronsen.”
Na één maand was het percentage responders 96,3% in de RelaBoNT-A-groep, tegenover 4,5% in de placebogroep (p<0,001).3 “Bovendien werkte RelaBoNT-A snel: 4 op de 10 patiënten merkten vanaf dag één een behandeleffect”, zegt De Boulle. “Daarmee is het een van de snelst werkende neuromodulatoren op de markt. Opvallender nog was dat het behandeleffect bij 75% van de patiënten aanhield tot het einde van de studie (zie Figuur). Maar liefst 24% van de patienten was na zes maanden nog steeds responder. Dat zijn prachtige resultaten die mij zeer positief hebben verrast. Daarin onderscheid RelaBoNT-A zich nadrukkelijk van andere botulinetoxines.”
De behandeling met RelaBoNT-A werd goed verdragen en de patienttevredenheid na één maand was hoog (96,8%), aldus De Boulle. “Bijwerkingen van RelaBoNT-A, zoals hoofdpijn, ptosis en een hematoom op de injectieplaats, traden op bij slechts acht patiënten (3,6%)* en waren niet ernstig en van voorbijgaande aard.”
READY-2
In de READY-2-studie werden de werkzaamheid en veiligheid van RelaBoNT-A onderzocht onder 303 volwassenen met matige tot ernstige laterale canthuslijnen.4 De Boulle: “Ook in dit onderzoek werd een gevalideerde 4-puntsschaal – ‘lateral canthal line investigator live assessment’ (LCL-ILA) – gebruikt om de ernst van de gezichtslijnen te bepalen. De primaire uitkomstmaat voor de Europese goedkeuring was het percentage deelnemers met een respons, gedefinieerd als een LCL-ILA-score van 0 of 1 bij maximaal glimlachen na één maand.”
Percentage patiënten bij wie de GL-ILA-score niet is teruggekeerd tot de uitgangswaarde
Tijd in dagen
GL-ILA = ‘glabellar line investigator live assessment’.
RelaBoNT-A Placebo
Figuur. Kaplan-Meier-curve van de tijd tot terugkeer van de GL-ILA-score naar de uitgangswaarde in de READY-1-studie. 3
Na één maand was het percentage responders significant hoger in de RelaBoNT-A-groep dan in de placebogroep: 87,2 versus 11,9% (p<0,001).4 “Ongeveer een derde van de patiënten merkte al na één dag het effect van RelaBoNT-A”, zegt De Boulle. “Na zes maanden was het behandeleffect bij 64% van de patiënten nog altijd zichtbaar en was 71% van de patiënten tevreden met het resultaat. In de RelaBoNT-A-groep rapporteerden veertien patiënten (6,1%) een bijwerking, maar die waren mild in ernst en meestal na twee weken weer verdwenen.”
KLINISCHE PRAKTIJK
Inmiddels heeft De Boulle in zijn praktijk vijftien patiënten behandeld met RelaBoNT-A en tot twee maanden gevolgd. “Tot dusver is het behandeleffect bij hen ronduit spectaculair en geheel in lijn met de bevindingen van de klinische studies. Patiënten zijn heel blij met het resultaat.” Naast het snelle én langdurige effect, het gunstige veiligheidsprofiel en de hoge patiënttevredenheid, heeft RelaBoNT-A volgens De Boulle nog een belangrijk voordeel. “RelaBoNT-A is ’s werelds eerste gebruiksklare, vloeibare neuromodulator die is ontwikkeld met de PEARL™-technologie. Het middel hoeft dus niet in poedervorm opgelost te worden in een zoutoplossing, maar is direct klaar voor toediening. Dit zorgt voor consistente en betrouwbare resultaten en voorkomt medicatiefouten.” Bovendien is RelaBoNT-A ontwikkeld met het oog op eenvoudige, volumetrische dosering, met 10 eenheden of 0,1 ml per injectiepunt. Tot besluit heeft De Boulle een goede raad voor artsen die RelaBoNT-A ook willen gaan gebruiken: “Volg strikt het behandelprotocol van de fabrikant. Dan geeft de behandeling het meest optimale resultaat.”
* De veiligheidspopulatie bestond uit 222 patiënten met glabellalijnen. Van hen ontwikkelden 5 patiënten (2,3%) hoofdpijn, 2 patiënten (0,9%) ptosis en 1 patiënt (0,5%) een hematoom op de injectieplaats.
REFERENTIES:
1. Baumann L, Bernstein EF, Weiss AS, et al. Clinical relevance of elastin in the structure and function of skin. Aesthet Surg J Open Forum. 2021;3:ojab019.
2. Galderma. Relfydess. SmPC 2024.
3. Shridharani SM, Moradi A, Donofrio L, et al. Efficacy and safety of RelabotulinumtoxinA, a new ready-to-use liquid formulation botulinum toxin: results from the READY-1 double-blind, randomized, placebo-controlled phase 3 trial in glabellar lines. Aesthet Surg J. 2024;44:1330-40.
4. Ablon G, Bank D, Kontis TC, et al. Efficacy and safety of RelabotulinumtoxinA liquid botulinum toxin in the treatment of lateral canthal lines: results from the phase 3 READY-2 study. Dermatol Surg. 2025;51:277-83.
Even voorstellen
Koenraad De Boulle is dermatoloog in zijn eigen privékliniek in Aalst en een internationale autoriteit op het gebied van esthetische dermatologie, met injectables als subspecialisme. Hij heeft een zeer uitgebreide ervaring in minimaal invasieve esthetische behandelingen en werkt al sinds 1990 met botulinetoxines. Op zijn naam staan 54 wetenschappelijke publicaties in diverse toonaangevende vakbladen, waaronder 25 artikelen over botulinetoxine. Hij is een veelgevraagd spreker op congressen en verzorgde meer dan 30 jaar een nascholing gericht op onder andere botulinetoxines en vulmiddelen. De Boulle is tevens honorair docent aan het University College London, waar hij mede verantwoordelijk is voor het master-na-masterprogramma ‘Minimally Invasive Aesthetics’, gericht op dermatologen, plastisch chirurgen, mond-, kaak- en aangezichtschirurgen en esthetische artsen.
Take-home messages
• Sinds 1 mei 2025 is relabotulinumtoxinA (RelaBoNT-A), bekend onder de merknaam Relfydess®, beschikbaar voor de behandeling van matige tot ernstige glabellalijnen (fronsrimpels) en laterale canthuslijnen (kraaienpootjes).2
RelaBoNT-A bevat de werkzame stof botulinetoxine A en is ’s werelds eerste gebruiksklare, vloeibare neuromodulator die is ontwikkeld met de PEARL™technologie.2
De werkzaamheid en veiligheid van RelaBoNT-A zijn onderzocht in het uitgebreide READY-onderzoeksprogramma.3,4
• RelaBoNT-A zorgt voor een snel én langdurig effect en heeft een gunstig veiligheidsprofiel.3,4
• De behandeling met RelaBoNT-A wordt goed verdragen en de patiënttevredenheid is hoog.3,4
BADO Annual Meeting 2025
Skin cancer management in immunocompromised patients
Saturday 15 November 2025 - 8h30 - 13h15
Hotel Pullman Brussels Centre-Midi
Place Victor Horta 1, 1060 Bruxelles
Accreditation requested
Program and registrations : https://event4med.eu/inscription/ or with this QR Code :
8:00 - 08 :30 Welcome
08:30 – 08:35 Introduction
08:35 - 09:05 Skin cancer in OTR and BMT patients. Epidemiology and clinical presentations
09:05 - 09 :35 Management of AK in OTR and BMT patients
09:35-10:05 Overview of immunosuppressive therapies for BMT and OTR patients
10 :10 – 10 :40 Coffee Break
10:40 – 11:10 Follow-up recommendations for skin cancers in immunocompromised patients
11 :10 - 11 :40 - Biologicals and cancer. How to treat psoriasis in patients with cancer?
- Use of biologicals for adverse effects of anticancer immunotherapies
11:40 - 12:00 Dermoscopy for skin cancer detection. New developments in 2025
12:00 – 13:10 Clinical cases:
12:00: A malignancy on the move
12:10: Dupilumab for PD-1 immunotherapy induced bullous pemphigoid
12:20: Erosive pustular dermatosis and amivantamab for lung cancer
12:30: Skin cancer in kidney transplant recipients: Perspectives from EUSCAP
12:40: Clinical case (title to be added)
12:50: Merkel cell carcinoma in a young patient with Crohn disease
13:00: Extramammary Paget’s disease in the groin: Case presentation and literature insights
13:10 - 14:00 Closure and walking dinner
Prof. Dr. Arjen F. NIKKELS, CHU Liège, Belgium
Prof.Dr. Arjen F NIKKELS, CHU Liège, Belgium
Prof. Dr. Eggert Stockfleth, University of Bochum, Germany
Prof. Dr. Tess Van Meerhaege, Dept of Nephrology, HUB Brussels, Belgium
Prof. Dr. Ulrike Leiter, Dept of Dermatology, University of Tübingen, Germany
Prof. Dr. Reinhart Speeckaert, Dept of Dermatology, UZ Gent, Belgium
Dr Gilles ABSIL, Dept of Dermatology, CHU Liège, Belgium
Dr Ornella Sacré, VUB , Belgium
Dr. Thibaut Delahay, CHU Liège, Belgium
Dr Mathilde Longrée, CHU Liège, Belgium
Dr. Wiam Al Bouzidi, ULB, Brussels, Belgium
Dr Lyna Mtimet, ULB, Brussels, Belgium
Prof Dr. Lieve BROCHEZ, UZ GENT, Ghent, Belgium
Dr. C. Vanderstraeten, UZ Leuven, Leuven, Belgium
Huidmicrobioom: van cartografie tot klinische toepassing, een nieuwe horizon voor de dermatologie
Dermatologisch onderzoek kan niet langer los worden gezien van de studie van het huidmicrobioom. In tien jaar tijd heeft de microbiologie zich verplaatst van de slijmvliezen naar de opperhuid, wat heeft geleid tot nieuwe terminologie, krachtige analytische instrumenten en geloofwaardige therapeutische perspectieven. De huid wordt vandaag de dag beschouwd als een complex ecosysteem, waarin bacteriën, schimmels, virussen en acariën in wisselwerking staan met de gastheercellen. De definities van ‘gezonde huid’, ‘huidbarrière’, ‘ontsteking’ of ‘veroudering’ worden zo verrijkt met nieuwe nuances. Het huidmicrobioom moet worden beschouwd als een actief onderdeel van de huidfysiologie, dat betrokken is bij de biogeografie, het metabolisme en de immunologische informatiestromen.
Ecologische cartografie van het tegument
Fundamentele studies, mogelijk gemaakt door de genomica van de microbiota, hebben een nauwkeurige kaart van de huidecologie opgesteld. De talgrijke, vochtige en droge zones herbergen verschillende microbiële gemeenschappen, die worden beïnvloed door lokale parameters zoals de pH, talg, zweet en de anatomische topografie. Ondanks deze variabiliteit overheersen bepaalde bacteriesoorten, met name Corynebacterium, Staphylococcus en Cutibacterium, waarvan het aandeel varieert naargelang de plaats en het individu. De schimmelcomponent wordt gedomineerd door Malassezia, vooral op het bovenlichaam. Daar komen nog een interindividueel virobiotoop, talrijke bacteriofagen en de aanwezigheid van Demodex bij. Het begrip dysbiose, gedefinieerd als een verlies aan diversiteit of een verandering in samenstelling, vormt nu een sleutel tot de interpretatie van inflammatoire dermatosen. De precieze definitie van een ‘gezond’ microbioom blijft echter een open vraag.
Variabiliteit gedurende het leven
De kolonisatie van de huid begint bij de geboorte en wordt beïnvloed door de wijze van bevalling en de omgeving van de moeder. Vervolgens evolueert deze onder invloed van intrinsieke factoren (leeftijd, geslacht, immuniteit, genetica) en extrinsieke factoren (klimaat, seizoen, hygiene, cosmetica, textiel, vervuiling). De dominante phyla — Actinobacteria, Firmicutes, Proteobacteria, Bacteroidetes — vormen een gemeenschappelijke basis. Met het ouder worden wordt vaak een geleidelijke afname van de microbiële diversiteit waargenomen, wat mogelijk gepaard
gaat met een verhoogde vatbaarheid voor huidziekten. Deze observaties voeden de groeiende belangstelling voor topische of systemische ‘bacteriotherapie’-benaderingen, waaronder probiotica, prebiotica, postbiotica, fagotherapie en microbiële transplantatie, waarvan de klinische en regelgevende modaliteiten nog in ontwikkeling zijn.
Van taxon tot functie: interacties gastheer-microbioom
Naast de samenstelling is ook de functionele dimensie van de interacties tussen gastheer en microbioom van cruciaal belang. De huid fungeert als een immunologisch, chemisch en fysisch weefsel dat voortdurend in dialoog staat met zijn commensalen. Deze gemeenschappen dragen bij aan de afweer tegen ziekteverwekkers, de ontwikkeling van het immuunsysteem, het behoud van de integriteit van de huidbarrière, de regulering van de pH en de productie van bioactieve metabolieten. Staphylococcus epidermidis illustreert deze beschermende rol door de productie van antimicrobiële peptiden te stimuleren, ontstekingen te moduleren en Staphylococcus aureus tegen te werken. Omgekeerd kan Cutibacterium acnes, afhankelijk van de betrokken stammen, schommelen tussen mutualisme en pathogeniteit.
Microbiële metabolieten en fotoprotectie van de nieuwe generatie
Microbiële metabolieten vormen een bijzonder veelbelovend onderzoeksgebied. Postbiotica, gedefinieerd als bioactieve verbindingen van microbiële oorsprong, hebben antimicrobiele, ontstekingsremmende, hydraterende en fotoprotectieve eigenschappen aangetoond. Studies suggereren dat het microbioom de reactie van de huid op Uv-straling moduleert door ontstekingen, aangeboren en adaptieve immuniteit en keratinocytdifferentiatie te beïnvloeden. Deze mechanismen omvatten signaalwegen zoals AHR en metabolieten afkomstig van tryptofaan. Dergelijke resultaten maken de weg vrij voor een zogenaamde “tweede generatie” fotoprotectie, waarbij postbiotica worden geïntegreerd om de veerkracht van de huid te versterken.
Dysbiose en klinische implicaties
Het begrip dysbiose krijgt een praktische betekenis bij de interpretatie van chronische huidziekten. Atopische dermatitis, rosacea en psoriasis vertonen veranderde microbiële kenmerken, die soms gepaard gaan met verstoringen van de darmflora. De huidige behandelingen,
die niet rechtstreeks op het microbioom zijn gericht, beïnvloeden al de samenstelling en stabiliteit ervan. De beschikbare gegevens pleiten voor een verstandig gebruik van topische prebiotica en postbiotica, evenals orale probiotica, voor specifieke indicaties, onder voorbehoud van goed gecontroleerde studies
Acne en herziening van paradigma’s
Acne illustreert de evolutie van een monopathogene benadering naar een ecologische interpretatie. De eenvoudige vergelijking ‘androgenen + C. acnes = ontsteking’ wordt vervangen door een model dat rekening houdt met microbiële diversiteit, de verspreiding van stammen, de structuur van biofilms en de lipidenomgeving. Verschillende standaardbehandelingen, waaronder benzoylperoxide, doxycycline of isotretinoïne, oefenen hun werking deels uit door het moduleren van het huidmicrobioom. Deze observatie opent perspectieven voor gepersonaliseerde behandelingen op basis van het individuele microbiële profiel.
Effect van dermatologische procedures
Dermatologische ingrepen, zoals fototherapie, laserbehandeling, PDT of peelings, veranderen ook het huidmicrobioom. De gegevens blijven echter beperkt en de meeste gangbare procedures zijn nog onvoldoende onderzocht. Door microbiologische analyses systematisch in onderzoeksprotocollen op te nemen, kunnen de klinische resultaten worden geoptimaliseerd en kunnen langetermijnbijwerkingen worden voorkomen.
Interventies op basis van het microbioom
Therapeutische benaderingen die verband houden met het microbioom omvatten probiotica, prebiotica, postbiotica en levende biotherapeutische producten. Deze interventies zijn gericht op het herstellen van een functioneel ecosysteem en het opnieuw kalibreren van de immuniteit. Postbiotica nemen daarbij een centrale plaats in dankzij hun gebruiksveiligheid en functionele doeltreffendheid (fotoprotectie, wondgenezing, hydratatie, pH-regulering).
Evaluatie en personalisatie
De effectiviteit wordt gemeten aan de hand van indicatoren voor microbiële diversiteit, metabolomische markers en klinische criteria zoals de ernst van de laesies of de levenskwaliteit. Het voorbeeld van benzoylperoxide, het enige middel waarvan is vastgesteld dat het de diversiteit aanzienlijk verandert en tegelijkertijd acneletsels verbetert, illustreert het belang van de integratie van biologische gegevens in de therapeutische hiërarchie.
Praktische implicaties en vooruitzichten
Het beschouwen van bepaalde huidziekten als ecosysteemziekten betekent niet dat klassieke behandelingen moeten worden afgeschaft, maar moedigt aan om hun effecten op het microbioom mee te nemen in de behandeling. Preventie, de keuze van cosmetica en voorlichting aan patiënten moeten voortaan ook rekening houden met de microbiële dimensie. De volgende stappen omvatten de ontwikkeling van metabolische fotoprotectiemiddelen, gerichte fagotherapieën en gestandaardiseerde lokale microbiële transplantaties.
Beperkingen en methodologische vereisten
Er blijven nog veel onzekerheden bestaan, of het nu gaat om de definitie van een ‘normaal’ microbioom, de interpretatie van virale proliferaties op een gezonde huid of de invloed van het exposoom. Een methodologische standaardisatie van proefmonsters, gediversifieerde cohorten en een integratie van multi-omische gegevens lijken onontbeerlijk om de robuustheid van toekomstig onderzoek te waarborgen. De dermatologie gaat een ecologisch tijdperk binnen waarin het huidmicrobioom wordt beschouwd als een volwaardig onderdeel van de huidfysiologie. Bij de behandeling van dermatosen moet voortaan rekening worden gehouden met de interacties tussen gastheer en microbioom en met het behoud van een functioneel evenwicht. De toekomst is gebaseerd op een integratieve aanpak, waarbij klassieke therapieën worden gecombineerd met gerichte modulaties van het microbiële ecosysteem, met als doel een nauwkeurigere, preventieve en duurzame dermatologie.
REFERENTIES
1. Mercer SD, McBain AJ, O’Neill C. The Skin Microbiome, Microbial Metabolites and the Epidermal Response to Ultraviolet Radiation— Towards Next Generation Suncare. Exp Dermatol. 2025;34:e70142. doi:10.1111/exd.70142.
2. Rušanac A, Škibola Z, Matijašić M, Čipčić Paljetak H, Perić M. Microbiome-Based Products: Therapeutic Potential for Inflammatory Skin Diseases. Int J Mol Sci. 2025;26:6745. doi:10.3390/ijms26146745.
3. Haykal D, Cartier H, Dréno B. Dermatological Health in the Light of Skin Microbiome Evolution. J Cosmet Dermatol. 2024;23:3836–3846. doi:10.1111/jocd.16557.
4. Zhang L, Cai Y, Li L, et al. Analysis of global trends and hotspots of skin microbiome in acne: a bibliometric perspective. BioData Mining 2025;18:19. doi:10.1186/s13040-025-00433-0.
5. Whiting C, Abdel Azim S, Friedman A. The Skin Microbiome and its Significance for Dermatologists. Am J Clin Dermatol. 2024;25:169–177. doi:10.1007/s40257-023-00842-z.
6. Podwojniak A, Tan IJ, Sauer J, et al. Acne and the cutaneous microbiome: A systematic review of mechanisms and implications for treatments. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2025;39:793–805. doi:10.1111/jdv.20332.
7. Ellis JR, Powell EJ, Tomasovic LM, et al. Changes in the Skin Microbiome Following Dermatological Procedures: A Scoping Review. Appl Microbiol. 2024;4:972–985. doi:10.3390/applmicrobiol4020066.
8. Prajapati SK, Lekkala L, Yadav D, Jain S, Yadav H. Microbiome and Postbiotics in Skin Health. Biomedicines. 2025;13:791. doi:10.3390/ biomedicines13040791.
De revolutie voor een jeukerig gevoel en een droge huid
Ultralichte textuur, verkoelt de huid en verzacht langdurig een jeukerig gevoel
*Consumententest, 153 vrijwilligers
Absorbeert in NIEUW
SECONDEN*
Smeert gemakkelijk uit, ook in de zomer en op lichaamsplekken met veel haar
ACNE, EEN DERMATOLOGISCHE AANDOENING DIE VEEL VERDER
GAAT DAN ALLEEN DE HUID
Acne leidt, door zijn zichtbaar karakter, vaak naar een negatieve impact op het zelfbeeld, zonder dat dit noodzakelijk in verhouding is met de klinische ernst Deze verandering van het lichaamsbeeld en het daaruit voortvloeiende psychosociale gedrag moeten gelijktijdig worden aangepakt in het kader van een multidisciplinaire benadering. Om deze aanpak te optimaliseren, hebben dermocosmetische producten bepaalde voordelen aangetoond, zowel bij gebruik alleen in de mildste klinische vormen, als in de nazorg na acne of als aanvulling op acnebehandelingen (1).
PSYCHOSOCIALE IMPACT VAN ACNE
Acne is een zware last die psychosociale stoornissen met zich meebrengt, zoals angst, depressie en suïcidaal gedrag (2). Studies hebben aangetoond dat patiënten met acne en de daaruit voortvloeiende littekens vaak worden gestigmatiseerd (3), wat leidt tot een verminderde levenskwaliteit, sociale terugtrekking en een verstoord lichaamsbeeld, wat kan bijdragen tot een verhoogd risico op depressie en sociale angststoornissen (4).
– Wat betreft de invloed van acne op het psychisch welzijn van de patient, wordt vaak gewezen op een tweerichtingsverkeer: acne (meestal in het gezicht, zichtbaar, soms duidelijk) kan negatieve emotionele reacties veroorzaken, die op hun beurt de acne kunnen verergeren, hetzij subjectief in de perceptie die de patiënt ervan heeft, hetzij objectief door zelfbeschadigend gedrag. –
en adolescenten met huidaandoeningen heeft aangetoond dat de prevalentie van zelfmoordpogingen minimaal 0,08% bedroeg bij psoriasis en opliep tot 21,9% bij acne.
Bepaalde misvattingen maken het leven van sommige patiënten nog moeilijker, zoals het idee dat acne een probleem is van adolescenten of het gevolg is van een slechte huidverzorging. Ze hebben de neiging om zich sociaal terug te trekken uit angst voor oordeel of stigmatisering, maar proberen ook hun aandoening te verbergen met dikke make-up of bedekkende kleding, wat juist de aandacht trekt. Ten slotte kan de focus op hun uiterlijk leiden tot de ontwikkeling van symptomen van dysmorfofobie (lichaamsdysmorfie). Het probleem kan ernstiger zijn bij mensen met een donkere huidskleur, bij wie de ontstekingsreactie versterkt kan zijn en post-inflammatoire hyperpigmentatie en de ontwikkeling van keloïde littekens kan bevorderen, evenals bij transgenders die door hormoonbehandeling acne ontwikkelen.
NAAR EEN HOLISTISCHE AANPAK
68 % VAN DE MENSEN MET ACNE VOELT ZICH ANGSTIG VANWEGE HUN HUID
(5)
Psychodermatologie biedt ondersteuning aan mensen die leven met een huidaandoening, zoals acne, die vaak en soms ernstige psychologische en psychosociale complicaties met zich meebrengt. Gezien de prevalentie van deze huidaandoening lijkt het belangrijk om het hele probleem te benaderen om de begeleiding van deze patiënten te verbeteren. Een recent overzicht in het British Journal of Dermatology(5) analyseert recente gegevens op het gebied van psychodermatologie om het belang te benadrukken van het meewegen van de geestelijke gezondheid van een persoon bij de behandeling van acne. Volgens een enquête uit 2022 die in dit tijdschrift wordt beschreven, blijkt dat slechts 6,9% van de mensen met acne geen negatieve geen negatieve impact ervaart. Studies hebben een verhoogde prevalentie van deze stoornissen aangetoond tijdens de follow-up van mensen met acne: zo zou het risico op het ontwikkelen van een ernstige depressieve stoornis volgens de Britse studie 18,5% bedragen bij de acnepatiënten, tegenover 12,0% bij de rest van de bevolking tijdens een follow-up van 15 jaar. Het risico op het ontwikkelen van een ernstige depressieve stoornis is met name hoger in de eerste jaren na de diagnose. De zichtbaarheid van de huidletsels en de ernst ervan verhogen het psychologisch leed, met een aangetast zelfbeeld, een gevoel van schaamte en een groter risico op sociaal isolement. Een meta-analyse bij kinderen
Cognitieve gedragstherapieën, stressverminderende benaderingen en mindfulness-programma’s worden in de literatuur vermeld als niet-medicamenteuze behandeling van psychosociale stoornissen die gepaard gaan met de aandoening, maar het bewijs hiervoor is nog beperkt. Het lijkt dan ook belangrijk dat de behandeling van acne holistisch is en zowel de fysieke symptomen als de psychologische gevolgen ervan omvat. Aangezien 30% van de acnepatiënten die in het kader van het onderzoek werden ondervraagd, het gevoel had door een gezondheidswerker te zijn afgewezen, moet het medisch personeel beter worden gesensibiliseerd voor deze kwesties (5).
DERMOPURE CLINICAL, EEN BOOST VOOR HET ZELFVERTROUWEN
Als dermocosmetisch merk met meer dan 100 jaar wetenschappelijke expertise gelooft Eucerin in huidverzorging die verder gaat dan het bestrijden van acnesymptomen. Daarom lanceert Eucerin de nieuwe DermoPure Clinical-lijn, een klinisch geteste, effectieve en toegankelijke verzorgingsroutine voor de acnegevoelige huid.
De nieuwe DermoPure Clinical-lijn van Eucerin biedt een complete aanpak tegen onzuiverheden en post-acne vlekken dankzij een reeks reinigings- en verzorgingsproducten voor het gezicht en het lichaam. Twee wetenschappelijk onderbouwde actieve ingrediënten spelen een belangrijke rol in deze lijn: salicylzuur en thiamidol.
• Salicylzuur (BHA), dat in verschillende producten van de lijn voorkomt, staat bekend om zijn keratolytische en comedolytische werking: het verwijdert dode huidcellen, ontstopt verstopte poriën en remt de groei van bacteriën, waardoor bestaande puistjes worden verminderd en het ontstaan van nieuwe onzuiverheden wordt beperkt.
TRIPLE ACTION DERMOPURE CLINICAL ™
VERMINDERT
ONZUIVERHEDEN EN POST-ACNE VLEKKEN
• Thiamidol (6) is uitsluitend aanwezig in de Triple Action CORRIGERENDE FLUIDE en de CORRIGERENDE LICHAAMSVERZORGING. Dit gepatenteerde ingrediënt van Beiersdorf (6), ontwikkeld na tien jaar onderzoek, heeft klinisch bewezen effectief te zijn bij het verminderen en voorkomen van pigmentvlekken, zoals post-acne vlekken.
– Dankzij de combinatie van gerichte ingrediënten biedt DermoPure Clinical niet alleen een grondige reiniging van de huid, maar ook een effectieve verzorging tegen de zichtbare gevolgen van acne. Alle producten zijn niet-comedogeen, dermatologisch getest en geschikt voor de meest gevoelige huid. –
VERMINDERT significant
GERICHTE REINIGING EN VERZORGING MET ACTIEVE INGREDIËNTEN
Post-acne vlekken [1] Erytheem [3]
Klinische score op een schaal met 5 niveaus [scores]
KLINISCH BEWEZEN:
66% MINDER
ONZUIVERHEDEN IN 12 WEKEN (7).
De twee topproducten van het nieuwe DermoPure Clinical-assortiment zijn:
VERMINDERT significant POST-ACNE VLEKKEN1 en POST-INFLAMMATOIR ERYTHEEM5
VERBETERT COMEDONEN EN IMFLAMMATOIRE LAESIES MET SALICYLZUUR
Post-acne vlekken [1] Erytheem [3]
Klinische score op een schaal met 5 niveaus [scores]
Eucerin DermoPure Clinical helpt patiënten hun zelfvertrouwen terug te krijgen in elke fase van hun weg naar een egalere huid. Deze productlijn is getest en aanbevolen door dermatologen(10) en 71%(11) van de patiënten voelt zich na 8 weken gebruik gelukkiger. Bovendien bevestigt 82 %(12) dat deze combinatie van producten hun vertrouwen in het uiterlijk van hun huid versterkt. Onzuiverheden worden gecorrigeerd en het zelfvertrouwen krijgt een boost, wat de algehele levenskwaliteit aanzienlijk verbetert.
BEWEZEN OP ALLE PHOTOTYPES OCHTEND AVOND OCHTEND AVOND OCHTEND
* Gepatenteerd Thiamidol (EP2 758 381B1) Frankrijk, België en Nederland [1] Klinisch studie met 43 vrijwillegers (19 tot 40 jaar), 74% vrouwen op het gezicht; fototype III & IV met het product tweemaal per dag gedurende 12 weken. [2] Klinische studie met 40 vrijwilligers, 12 weken daags. Geïllustreerd voorbeeld, individuele resultaten kunnen variëren. [3] Gallinger et al, Real-world-evidence op een huid die vatbaar is voor de levenskwaliteit van een huidverzorgingsregime als onderdeel van een multicenteronderzoek in Duitsland, Frankrijk, Spanje in het Midden-Oosten, Tellen van laesies uitgevoerd door dermatologen. Ontstekingslaesies (IL) en niet-inflammatoire (NIL) namen tijdens het onderzoek signifi van ontstekingslaesies (n = 427). [5] Investigator Global Assessment (IGA) PIH en PIE uitgevoerd door dermatologen op een 5-puntsschaal.
2. Layton AM, Thiboutot D, Tan J. Reviewing the global burden of acne: how could we improve care to reduce the burden? Br J Dermatol 2021; 184:219-25
TRIPLE ACTION
3. Davern J, O’Donnell AT. Stigma predicts health-related quality of life impairment, psychological distress, and somatic symptoms in acne sufferers. PLoS One 2018; 13: e0205009
EXCLUSIEF VERKRIJGBAAR IN APOTHEEK EN PARAFARMACIE
• Dagelijkse verzorging voor de acnegevoelige huid met post-inflammatoire acne vlekken (PIH)
• Lichte hydrogeltextuur
Belangrijkste ingrediënten
• Gepatenteerde thiamidol (6)
• Salicylzuur
• Licochalcone A
• Talgregulerende technologie
Voordelen voor de patiënten
• De naam « Triple Action » verwijst naar de drievoudige werking van de fluid: het vermindert puistjes (-66% met de DermoPure routine)(7), vermindert postacne-vlekken (-80 %)(9) en werkt tegen mee-eters en ontstekingsletsels (-49% met de DermoPure routine) (8)
4. ACNE LEAVES ITS MARKS. STIGMATIZATION DOES TOO. Barbara Schuster, Julia Gallinger, Wolfgang G Philipp-Dormston, Matthäus Vasel, Alison M Layton, British Journal of Dermatology, 2023; ljad026
5. Hughes et al. 2023 Is it really ever –just acne?– Considering the psychodermatology of acne. Br J. Dermatology, volume 189, October 2023 i11-i16
* Gepatenteerd Thiamidol (EP2 758 381B1) Frankrijk, België en Nederland [1] Klinisch studie met 43 vrijwillegers (19 tot 40 jaar), 74% vrouwen en 26% mannen met milde tot matige acneletsies en post-inflammatoire hyperpigmentatie op het gezicht; fototype III & IV met het product tweemaal per dag gedurende 12 weken. [2] Klinische studie met 40 vrijwilligers, 12 weken regelmatig gebruik van Eucerin Dermopure Clinical Triple Action + Sun Protection tweemaal daags. Geïllustreerd voorbeeld, individuele resultaten kunnen variëren. [3] Gallinger et al, Real-world-evidence op een huid die vatbaar is voor acne met post-acne-markeringen. Evaluatie van de tolerantie, effectiviteit en verbetering van de levenskwaliteit van een huidverzorgingsregime als onderdeel van een multicenteronderzoek in Duitsland, Frankrijk, Spanje in het Midden-Oosten, in Afrika en in Latijns Amerika. Poster gepresenteerd op het EADV 2023-congres. [4] Tellen van laesies uitgevoerd door dermatologen. Ontstekingslaesies (IL) en niet-inflammatoire (NIL) namen tijdens het onderzoek significant af. 87% van de patiënten ervoer verbetering in comedonen (N = 399); 91% ervoer verbetering van ontstekingslaesies (n = 427). [5] Investigator Global Assessment (IGA) PIH en PIE uitgevoerd door dermatologen op een 5-puntsschaal. IGA Acne, PIH en PIE namen tijdens het onderzoek continu en significant af.
6. Thiamidol® gepatenteerd (EP 2 758 381 B1) in Frankrijk, België, Nederland
7. Beoordeling van het aantal laesies door dermatologen bij 658 patiënten na 12 weken tweemaal daags gebruik van de DermoPure-routine.
9. Zelfevaluatie, 43 vrijwilligers, 12 weken gebruik van Triple Action tweemaal daags.
10. Onderzoek onder reële omstandigheden uitgevoerd door dermatologen bij 658 patiënten die de DermoPure-routine gebruikten (Purifying Cleanser, Triple Action, Day Care SPF 30)
11. Gallinger et al., Real-world-evidence on acne-prone skin with post-acne marks. Beoordeling van de tolerantie, werkzaamheid en verbetering van de levenskwaliteit in een multicentrische studie in Duitsland, Frankrijk, Spanje, het Midden-Oosten, Afrika en Latijns-Amerika. Poster gepresenteerd op het EADV-congres 2023. Het algemene geluksgevoel van de proefpersonen werd beoordeeld op een schaal van 10. Het welzijn nam gedurende het hele onderzoek aanzienlijk toe.
12. Werkzaamheidsonderzoek, 73 vrijwilligers verdeeld in twee groepen, 8 weken, met of zonder reinigingsmiddel. In het onderzoek werd de klinische werkzaamheid van deze behandelingen vergeleken op basis van beoordelingen door deskundigen, het tellen van laesies, beeldvorming en zelfbeoordelingsvragenlijsten, onder dermatologisch toezicht.
TOPISCHE FINASTERIDE, EEN
INNOVATIEVE THERAPEUTISCHE OPTIE
BIJ DE BEHANDELING VAN ANDROGENE ALOPECIA BIJ MANNEN
Androgene alopecia (AGA) is een erfelijke aandoening die verband houdt met een genetisch bepaalde gevoeligheid voor de effecten van dihydrotestosteron (DHT) en vooral optreedt vanaf de leeftijd van 50 jaar. Hoewel de doeltreffendheid van finasteride niet meer hoeft te worden aangetoond, kan het ongewenste bijwerkingen hebben die het gebruik ervan beperken. Finasteride als topische behandeling is een interessant alternatief om deze risico’s te beperken.
Verslag van een presentatie door Jean-Jacques Stene, UMC Sint-Pieter.
PATHOFYSIOLOGIE
AGA wordt gekenmerkt door progressieve haaruitval en dunner wordend haar onder invloed van een metaboliet van testosteron (T), dihydrotestosteron (DHT), in combinatie met een genetisch bepaalde verhoogde gevoeligheid voor androgenen in de haarzakjes van bepaalde delen van de hoofdhuid: het voorhoofd, de slapen en de kruin (vertex).
De huidige gegevens suggereren dat bij mannen de genetische bijdrage aan AGA sterk en polygeen is. Het aantal erfelijke predisponerende genen beïnvloedt de leeftijd van ontstaan en het verloop van de haaruitval.
De haaruitval die kenmerkend is voor klinische symptomen van AGA is het gevolg van verschillende ontwikkelingen: miniaturisatie van de haarzakjes, verkorting van de anagene fase en afname van het aantal haren.
BEHANDELING
AGA is een progressieve aandoening die zonder behandeling na verloop van tijd verergert.
Bij correct voorschrijven en gebruik kunnen bepaalde medische behandelingen voor AGA de progressie van de aandoening stoppen en in de meeste gevallen de miniaturisatie omkeren.
Van deze verschillende behandelingen zijn 5-alfa-reductaseremmers onderzocht in verschillende studies die de therapeutische werkzaamheid aantonen.
Finasteride, een selectieve remmer van 5-alfa-reductase type 2, speelt een rol bij de omzetting van T in DHT, dat 10 keer sterkere bindingen vormt met de androgeenreceptor dan T. Finasteride is sinds 1993 in de Verenigde Staten en sinds 1994 in tal van Europese landen geregistreerd voor de systemische behandeling van milde tot matige androgenetische alopecia (AGA) bij mannen. De officiële Europese aanbevelingen voor
de behandeling van AGA (versie 2017) bevelen een behandeling met finasteride per os aan om AGA te bestrijden of om verbetering te verkrijgen bij mannelijke patiënten ouder dan 18 jaar met alopecia in stadium III tot V op de Hamilton-Norwood-schaal. Het wordt aanbevolen om het resultaat na 6 tot 12 maanden te evalueren en de behandeling voort te zetten om het bereikte therapeutische effect te behouden.
BIJWERKINGEN NIET
ONDERSCHATTEN
De bijwerkingen van de behandeling met finasteride moeten met de patiënt worden besproken. Wat betreft seksuele bijwerkingen (verminderd libido, erectiestoornissen, ejaculatiestoornissen) zijn er meerdere onderzoeken uitgevoerd of lopen er nog onderzoeken. Veel van deze studies zijn echter niet placebogecontroleerd en houden geen rekening met seksuele disfuncties die mogelijk al aanwezig waren vóór de start van de behandeling met finasteride. Gemiddeld wordt de prevalentie van seksuele bijwerkingen geschat op ongeveer 2%. Het is raadzaam om vóór aanvang van de behandeling een urologisch onderzoek te laten uitvoeren. Bij de bepaling van het PSA-gehalte wordt aanbevolen om de verkregen waarde voor de interpretatie met 2 te vermenigvuldigen. Depressie en andere psychische problemen zijn beschreven bij mannen die finasteride gebruiken. Dit probleem heeft dan ook veel aandacht gekregen in de media. Psychische bijwerkingen van oraal finasteride zijn zeldzaam en komen vooral voor bij mannen die daar al vatbaar voor waren. Het is daarom raadzaam om vooraf een psychologisch onderzoek te laten uitvoeren. Bijwerkingen die optreden tijdens de behandeling met oraal finasteride zijn volledig omkeerbaar na het stoppen van de behandeling. Ook moet het post-finasteridesyndroom worden genoemd, dat niet alleen seksuele bijwerkingen omvat, maar
ook depressie, verminderde cognitie, vermoeidheid en suïcidale gedachten, die direct verband houden met het gebruik van finasteride en aanhouden of optreden na het stoppen met het geneesmiddel.
Verschillende studies benadrukken het belang van voorlichting aan patiënten voordat de behandeling wordt voorgeschreven.
DE SYSTEMISCHE ROUTE OMZEILEN
Om deze verschillende ongewenste effecten te verminderen of te elimineren en tegelijkertijd de werkzaamheid te behouden, is een formulering van finasteride voor topisch gebruik ontwikkeld. Het idee is om een voldoende lokale concentratie van finasteride in de hoofdhuid te bereiken om de DHT-spiegels op dat niveau te verlagen en tegelijkertijd de systemische biologische beschikbaarheid te beperken.
In verschillende studies (1,2) zijn verschillende formuleringen van finasteride op basis van hydroxypropylchitosan en een watervrije formulering zonder hydroxypropylchitosan getest en vergeleken, waarbij vooral gekeken is naar de farmacokinetiek in het plasma en de huid. De formulering met hydroxypropyl chitosan in een enkele dagelijkse toepassing bleek het meest effectief om finasteride naar de reticulaire dermis te transporteren zonder significante transdermale flux en dus zonder hoge plasmaconcentraties van het product te veroorzaken. Een andere studie (3) omvatte 52 patiënten, waaronder 28 mannen met AGA, en toonde al na 6 maanden een verbetering aan ten opzichte van de placebogroep, zonder significante verandering in de plasmawaarden van totaal testosteron, vrij testosteron en DHT.
— In fase I-II en bij een concentratie beperkt tot 0,25% had een gerichte dagelijkse toepassing van maximaal 200 μL (4 verstuivingen van 50 μL, elk met een afgifte van 0,144 mg/ verstuiving op niet-overlappende zones) een maximaal effect op de lokale DHT-waarden, met een geringere vermindering van de systemische DHT-waarde in vergelijking met hogere doses (4) —
Toxiciteitsstudies met finasteride 0,25% hebben een zeer bevredigend veiligheidsprofiel en een zeer goede verdraagbaarheid bevestigd na herhaald gebruik gedurende 39 weken. Er trad geen verandering in de huidskleur op. Er trad evenmin fotosensibilisatie, genotoxische of carcinogene effecten op.
EEN FASE III-ONDERZOEK
De werkzaamheid van finasteride voor uitwendig gebruik werd geëvalueerd in een gerandomiseerde, dubbelblind, placebogecontroleerde fase III-studie (5a). De deelnemers waren volwassen mannen met AGA. Ze werden verdeeld in een groep die finasteride voor uitwendig gebruik + een oraal placebo kreeg, een groep die een topisch placebo + een oraal placebo kreeg of een groep die een topisch placebo + 1 mg finasteride oraal kreeg. De werkzaamheid van finasteride voor uitwendig gebruik werd na 24 weken beoordeeld. Het belangrijkste beoordelingscriterium was het aantal haren dat werd geteld in een kaal wordend gebied van 1 cm2. 323 deelnemers voltooiden de studie en bij slechts 250 van hen kon het aantal haren worden beoordeeld. De verandering ten opzichte van de uitgangswaarden van het aantal haren in het doelgebied in week 12 was significant groter
(p < 0,001) met topisch finasteride dan met placebo (gemiddelde aangepaste verandering: 20,2 versus 6,7 haren; p < 0,001) en was vergelijkbaar tussen de groepen die topische finasteride en 1 mg finasteride per dag via orale toediening kregen. (zie kader 1).
Het belangrijkste voordeel van de topische toediening is dus de verminderde kans op bijwerkingen, met name op de seksuele functie, en het ontbreken van gevallen van stemmingswisselingen of depressie. De verzamelde biologische gegevens zijn ook geruststellend op dit vlak: de maximale plasmaconcentraties van finasteride waren meer dan 100 keer lager dan bij finasteride 1 mg oraal, wat resulteerde in een gemiddelde daling van het serumgehalte van DHT van 34,5% versus 55,6%. De meest voorkomende bijwerkingen die in het onderzoek werden gemeld, waren jeuk en erytheem van de hoofdhuid.
Gemiddelde aangepaste verandering ten opzichte van de uitgangswaarde van het aantal haren in het doelgebied op de kruin in week 12 en week 24 in de drie onderzoeksgroepen.
— Finasteride in topische vorm is een welkome aanvulling op ons therapeutisch arsenaal om patiënten die bezorgd zijn over de bijwerkingen van oraal finasteride gerust te stellen. Deze innovatieve toedieningsvorm lijkt even effectief als de orale vorm, waardoor ik deze bij voorkeur voorschrijf. De patiënt moet echter worden geïnformeerd dat het om een levenslange behandeling gaat en dat deze, om effectief te zijn, correct en in de juiste dosering moet worden toegediend. —
REFERENTIES:
1. Tampucci S, et al. Topical formulations containing finasteride. Part II: determination of finasteride penetration into hair follicles using the differential stripping technique. J Pharm Sci. 2014;103(8):2323-9.
2. Mazzarella, et al. Topical finasteride in the treatment of androgenic alopecia. Preliminary evaluations after a 16-month therapy course. J Derm Tr. 1997;8:189-92.
3. Caserini M, et al. Effects of a novel finasteride 0.25% topical solution on scalp and serum dihydrotestosterone in healthy men with androgenetic alopecia. Int J Clin Pharmacol Ther. 2016;54(1):19-27.
4. Piraccini BM, Blume-Peytavi U, Scarci F, et al. Efficacy and safety of topical finasteride spray solution for male androgenetic alopecia: a phase III, randomized, controlled clinical trial. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2022 Feb;36(2):286-294.
5. Monti D, et al. Topical formulations containing finasteride. Part I: in vitro permeation/penetration study and in vivo pharmacokinetics in hairless rat. J Pharm Sci. 2014;103(8):2307-14.
Hebben PPI’s een negatieve invloed op de werkzaamheid van bepaalde antitumorbehandelingen?
Recent onderzoek wijst uit dat het gelijktijdig gebruik van protonpompremmers (PPI’s) en verschillende antitumorgeneesmiddelen gepaard gaat met een kortere overleving bij kankerpatiënten. De verschillende analyses (voornamelijk cohortstudies) hebben een lagere overleving aangetoond, voornamelijk bij orale geneesmiddelen, maar een aantal studies hebben dit ook vastgesteld bij intraveneus toegediende behandelingen: pazopanib bij sarcomen, EGFR-remmers (bijv. afatinib, erlotinib, gefitinib of osimertinib) bij longkanker, verschillende orale of parenterale behandelingen bij gevorderde longkanker, immun checkpoint inhibitors (zoals nivolumab en pembrolizumab, die intraveneus worden toegediend) bij verschillende vormen van gevorderde kanker, chemotherapie bij verschillende vormen van gevorderde kanker, BRAF-remmers en MEK-remmers bij kwaadaardig melanoom en CDK4/6-remmers bij borstkanker. De verminderde werkzaamheid van orale antitumormiddelen bij gebruikers van PPI’s kan mogelijk worden verklaard door een verminderde absorptie als gevolg van een verhoogde maag-pH. Het mogelijke mechanisme dat een rol speelt bij intraveneus toegediende antitumormiddelen is echter minder duidelijk. Voor immuuncheckpointremmers, die intraveneus worden toegediend, is een hypothese dat een door PPI’s veroorzaakte verstoring van het darmmicrobioom de immuunrespons negatief beïnvloedt, wat mogelijk bijdraagt aan een verminderde werkzaamheid van deze vorm van immuuntherapie.
Meer info: www.cbip.be
Magistrale bereidingen in de dermatologie
Het Instituut voor Tropische Geneeskunde biedt thuis testing op soa’s aan
Het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen biedt nu de mogelijkheid om thuis te testen op seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s). Het doel is om via het onlineplatform Test2Know (T2K) een “discreet en betrouwbaar” alternatief te bieden voor de traditionele methoden. Volgens het onderzoeksinstituut stellen veel mensen een soa-test uit omdat ze zich schamen of geen tijd hebben, terwijl het aantal diagnoses in België toeneemt. In 2023 was chlamydia nog steeds de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoening, met een stijging van 8% ten opzichte van 2022 en 24% ten opzichte van 2021, volgens het laatste rapport over dit onderwerp van het Nationaal Instituut voor Volksgezondheid Sciensano.
Gonorroe is met 42% gestegen ten opzichte van 2022 en met 90% ten opzichte van 2021. Syfilis is de minst voorkomende soa van de drie, maar kende toch een stijging van 25% ten opzichte van 2022 en van 17% ten opzichte van 2021. Door de mogelijkheid te bieden om online testkits te bestellen, hoopt het Instituut voor Tropische Geneeskunde deze belemmeringen weg te nemen en de werkdruk van het gezondheidspersoneel te verlichten. Na het invullen van een vragenlijst ontvangen gebruikers een gepersonaliseerde testkit voor 30 euro. De monsters moeten naar de Antwerpse instelling worden opgestuurd.
Dermatologen zijn de specialisten die proportioneel het meest magistrale bereidingen voorschrijven. Iets minder dan één op de vier vergoede recepten betreft een magistrale bereiding. Het is niet verwonderlijk dat het voornamelijk gaat om crèmes/zalven (82%) en lotions voor uitwendig gebruik (10%); deze twee galenische vormen vertegenwoordigen samen slechts 16% van de magistrale bereidingen van andere voorschrijvers. Dermatologen schrijven gemiddeld duurdere bereidingen voor dan hun collega’s uit andere specialismen (27 euro tegenover 18 euro). De top 15 van de meest gebruikte werkzame stoffen in bereidingen op voorschrift van dermatologen zijn, in volgorde van belangrijkheid: betamethason, salicylzuur, erythromycine, clobetasol, ureum, metronidazol, benzylbenzoaat, nystatine, preparaten met zink, hydrocortison, prednisolon, miconazol, triamcinolon, zinksulfaat en diflucortolon. Betamethason wordt in meer dan een op de vijf preparaten gebruikt. Hetzelfde geldt voor salicylzuur (voornamelijk gebruikt vanwege zijn keratolytische werking, meestal in combinatie met een andere werkzame stof). Erytromycine wordt vooral gebruikt voor de behandeling van acne. De rangschikking van de moleculen door dermatologen verandert weinig, met uitzondering van de stijging naar de 7e plaats van benzylbenzoaat, dat wordt gebruikt voor de behandeling van schurft en waarvan het aantal magistrale bereidingen in vier jaar tijd is verachtvoudigd (voor alle voorschrijvers in 2023 werden 56.762 magistrale bereidingen met dit werkzame bestanddeel geregistreerd voor de behandeling van 24.145 verschillende patiënten).
Ref.: www.inami.fgov.be
Fynzur 2,275 mg/ml
Spray voor cutaan gebruik, oplossing
FINASTERIDE
Gerichte actie IN HET HART VAN DE BULBUS1
Bevordert de haargroei1
Voorkomt verdere haaruitval1
Verminderde systemische effecten1
DE ENIGE FINASTERIDE DIE IS TOEGESTAAN
VOOR ALOPECIA ANDROGENETICA BIJ MANNEN1
1. Fynzur Samenvatting van de Productkenmerken * Schaal van Hamilton Norwood
NAAM VAN HET GENEESMIDDEL: Fynzur 2,275 mg/ml spray voor cutaan gebruik, oplossing KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE
SAMENSTELLING: 1 ml oplossing bevat 2,275 mg finasteride. Bij elke sproeistoot wordt 50 microliter afgegeven, die 114 microgram finasteride bevatten. Hulpstoffen: Ethanol 96%, Propyleenglycol, (Hydroxypropyl)chitosan, Gezuiverd water. Hulpstoffen met bekend effect: Een sproeistoot van 50 microliter oplossing bevat 25 mg ethanol 96%. FARMACEUTISCHE VORM: Spray voor cutaan gebruik, oplossing. Kleurloze, transparante, licht visceuse oplossing. THERAPEUTISCHE INDICATIES: Fynzur wordt gebruikt voor de topische behandeling van volwassen mannen van 18 tot 41 jaar oud met lichte tot matige haaruitval (androgenetische alopecia), om de haargroei te bevorderen en verdere haaruitval te voorkomen.
DOSERING EN WIJZE VAN TOEDIENING: Dosering: Fynzur moet eenmaal per dag worden aangebracht op kale plekken van de hoofdhuid. Afhankelijk van de grootte van de kale plekken kunnen 1 tot 4 niet overlappende sproeistoten (50 tot 200 microliter oplossing) worden gebruikt. De voor de grootte van de kale plekken gekozen dosis mag niet worden verhoogd boven het maximum van 4 sproeistoten. De werkzaamheid en de duur van de behandeling moeten permanent door de behandelende arts worden geëvalueerd. In het algemeen is een behandeling van eenmaal per dag gedurende een periode van 3 tot 6 maanden vereist voor er tekenen van haargroei verwacht kunnen worden. Als er geen duidelijke respons is, dient de patiënt zijn arts te raadplegen om de behandeling op te volgen. Een continu gebruik wordt aanbevolen om het therapiesucces te behouden. Er is geen klinische ervaring voor Fynzur lager dan 6 maanden. Bij staking van de behandeling stoppen de gunstige effecten binnen 6 maanden en keert het beeld van voor de behandeling binnen 9 tot 12 maanden terug. De fles bevat maximaal 180 sproeistoten (van elk 50 microliter). Dit volstaat voor een behandeling gedurende 45 dagen, als de maximumdosis van 4 sproeistoten eenmaal per dag wordt aangebracht. Bij 3 sproeistoten eenmaal per dag volstaat deze hoeveelheid voor een behandeling gedurende 60 dagen, bij 2 sproeistoten eenmaal per dag voor
een behandeling gedurende 90 dagen en bij 1 sproeistoot eenmaal per dag voor een behandeling gedurende 180 dagen. De fles mag voor maximaal 180 sproeistoten worden gebruikt omdat dit tot afgifte van een onvoldoende dosis kan leiden. De patiënten moeten hierover worden ingelicht. Patiënten met een nier- of leverfunctiestoornis: Bij patiënten met een nier- of leverfunctiestoornis is geen dosisaanpassing vereist (zie rubriek 5.2 van de volledige SKP). Pediatrische patiënten: De veiligheid en werkzaamheid van Fynzur bij kinderen en jongeren onder 18 jaar is niet vastgesteld (zie rubriek 4.4 van de volledige SKP). Wijze van toediening: Fynzur is bedoeld voor gebruik op de huid. Het mag alleen op de hoofdhuid worden aangebracht. De applicator in elkaar zetten : De verpakking van Fynzur bevat 2 aparte delen: een fles met doseerpomp en een conus. Deze onderdelen moeten voor het eerste gebruik in elkaar worden gezet. Onderdelen In elkaar zetten
Voor het eerste gebruik van Fynzur moet de pomp met 4 volle sproeistoten worden gevuld door de sproeistoot in de wastafel in de badkamer te richten (de wastafel moet vervolgens worden uitgespoeld). Als Fynzur 2 weken of langer niet werd gebruikt, moet de pomp opnieuw met 1 volle sproeistoot worden gevuld. Het is niet nodig de fles te schudden of voor te bereiden voor elk gebruik. De applicator hanteren: Fynzur moet door de patiënt zelf worden aangebracht. Haar en hoofdhuid moeten voor gebruik volledig droog zijn. De oplossing mag niet in het gezicht worden gesproeid en mag niet in contact komen met handen of andere lichaamsdelen dan de te behandelen zone van de hoofdhuid. Breng Fynzur niet aan met de vingertippen. Bij onbedoeld contact met de oplossing moet het betrokken lichaamsdeel grondig worden gewassen. Bij het aanbrengen van de spray moet de conus de hoofdhuid raken om te vermijden dat finasteride in de lucht wordt verstoven. De kale hoofdhuidzone waarop de conus wordt geplaatst, begrenst de maximale behandelingsoppervlak voor 1 sproeistoot. Om een zone te behandelen die groter is dan de diameter
van de conus, kunnen 2, 3 of 4 sproeistoten worden voorgeschreven. Voor in deze gevallen de tweede, derde of vierde sproeistoot wordt aangebracht, moet de conus altijd op de volgende te behandelen zone van de hoofdhuid worden geplaatst, waarbij erop moet worden gelet dat de behandelde zones elkaar niet overlappen. Vlak na het aanbrengen moet contact tussen de behandelde hoofdhuid en oppervlakken (bv. kussens, helmen, hoeden enz.) worden vermeden tot de oplossing opgedroogd is. Eenmaal aangebracht, moet Fynzur minstens 6 uur blijven zitten. Voor aanwijzingen indien de patiënt met een zwangere vrouw of een vrouw die zwanger kan worden, of met kinderen en jongeren in contact komt, zie rubriek 4.4 van de volledige SKP. CONTRA-INDICATIES: Fynzur is niet bedoeld voor gebruik bij vrouwen. Zwangere vrouwen of vrouwen die zwanger kunnen worden (zie rubrieken 4.4, 4.6 en 5.3 van de volledige SKP). Overgevoeligheid voor de werkzame stof of voor een van de hulpstoffen. BIJWERKINGEN: Samenvatting van het veiligheidsprofiel: Het veiligheidsprofiel van Fynzur is gebaseerd op gegevens van 229 patiënten met androgenetische alopecia en 97 gezonde proefpersonen die in het klinische ontwikkelingsprogramma werden blootgesteld aan Fynzur. In de klinische faseIII-studie werden 181 patiënten gedurende maximaal 6 maanden aan Fynzur blootgesteld, 181 patiënten werden behandeld met een placebo en 84 patiënten met oraal toegediende finasteride. In deze studie werden pruritus en erytheem gemeld, die meestal op de hoofdhuid optraden. Pruritus trad op bij 5 (2,8%) en erytheem bij 4 (2,2%) van de 181 patiënten onder Fynzur. Tabelweergave van de bijwerkingen: De in de loop van het klinische ontwikkelingsprogramma gemelde bijwerkingen zijn opgegeven in de volgende tabel met gebruik van de volgende frequentiecategorieën: Zeer vaak (≥ 1/10), vaak (≥ 1/100 tot < 1/10), soms (≥ 1/1.000 tot < 1/100), zelden (≥ 1/10.000 tot < 1/1.000), zeer zelden (< 1/10.000), niet bekend (frequentie kan niet worden bepaald op basis van beschikbare gegevens). Huid- en onderhuidaandoeningen: Vaak: Pruritus, Erytheem; Onderzoeken: Zeer vaak: Verlaging dihydrotestosteron. Beschrijving van geselecteerde bijwerkingen: Voor oraal
toegediende finasteride worden bijwerkingen op seksueel gebied gemeld (verminderd libido, erectieproblemen en ejaculatiestoringen [inclusief verminderd spermavolume]). In de pivotale klinische fase-III-studie met Fynzur werden ook zulke behandelingsgerelateerde bijwerkingen op seksueel gebied (libidoverlies, verminderd libido, erectieproblemen, seksuele disfunctie) gemeld. Hun totale frequentie bedroeg 2,8% bij patiënten onder Fynzur, 3,3% bij patiënten onder een placebo en 4,8% bij patiënten onder oraal toegediende finasteride 1 mg. Zie ook rubrieken 4.4 en 5.1 van de volledige SKP. De volgende bijkomende systemische bijwerkingen, die in verband met oraal toegediende finasteride werden gemeld in klinische studies en/of na de lancering op de markt, zijn ook met Fynzur mogelijk: Overgevoeligheidsreacties, inclusief huiduitslag, pruritus, urticaria en angiooedeem, depressie, angst, palpitaties, verhoogde leverenzymwaarden, aanrakingsgevoeligheid en vergroting van borstweefsel, pijn in testikels, hematospermie en infertiliteit. Melding van vermoedelijke bijwerkingen: Het is belangrijk om na toelating van het geneesmiddel vermoedelijke bijwerkingen te melden. Op deze wijze kan de verhouding tussen voordelen en risico’s van het geneesmiddel voortdurend worden gevolgd. Beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg wordt verzocht alle vermoedelijke bijwerkingen te melden via: Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten, www.fagg.be, Afdeling Vigilantie: Website: www.eenbijwerkingmelden. be - e-mail: adr@fagg-afmps.be HOUDER VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN: LABORATOIRES BAILLEUL S.A., 14-16 Avenue Pasteur, L-2310 Luxembourg, LUXEMBURG NUMMER VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN: BE662455 AFLEVERINGSWIJZE: Geneesmiddel op medisch voorschrift. DATUM VAN HERZIENING VAN DE TEKST: Datum van herziening: 05/2024 - Datum van goedkeuring: 07/2024
LA ROCHE-POSAY VIERT 50 JAAR DERMATOLOGISCH ENGAGEMENT TEN DIENSTE VAN
DE GEVOELIGE
HUID
In 1975 werd La Roche Posay opgericht door apotheker René Levayer. Sindsdien wordt het merk aanbevolen door 100.000 dermatologen wereldwijd, is het aanwezig in 60 landen en is het in België het nummer 1 merk in dermocosmetica. Het geheim? Innovatieve en doeltreffende verzorgingsproducten ontwikkelen die voor elke patiënt toegankelijk blijven.
“S inds de oprichting van het merk worden al onze teams gedreven door passie, kennis, onderzoek, innovatie en communicatie. We streven ernaar de grenzen van de wetenschap te verleggen en werken samen met de medische gemeenschap om dermocosmetica vooruit te helpen en pionier te zijn in nieuwe benaderingen van zorgbenaderingen. In 2024 hebben we 200 publicaties ingediend om ons engagement voor doeltreffendheid duidelijk aan te tonen”, zegt Jean-Yves Larraufie, algemeen directeur
van L’Oréal Dermatological Beauty at L’Oréal Benelux. “Met respect voor het erfgoed van het merk, ontwikkelen we verzorgingsproducten door nieuwe grenzen te verkennen, van neurowetenschappen tot baanbrekende ingrediënten, terwijl we ons inzicht in hoe mensen zich voelen verdiepen, met als doel de levenskwaliteit te verbeteren van mensen die lijden aan dermatologische aandoeningen.”
INNOVATIEVE OPLOSSINGEN
Het hart van de identiteit van La Roche-Posay is een uniek thermaal water, natuurlijk rijk aan selenium en bekend om zijn kalmerende en antioxiderende eigenschappen. Dit thermaal water, afkomstig uit het gelijknamige kuuroord, vormt sinds het begin het hoofdingrediënt van de verzorgingsproducten van het merk. La Roche-Posay had vanaf het begin als missie veilige, doeltreffende producten te ontwikkelen die voldoen aan strikte eisen om zo tegemoet te komen aan de behoeften van de meest kwetsbare huidtypes. De roeping van La Roche-Posay is ook het ontwikkelen van innovatieve oplossingen te ontwikkelen voor belangrijke huidproblemen zoals zonbescherming, acne, littekens, atopie en pigmentstoornissen. De bescherming tegen de Uv-stralen is voortdurend verbeterd en heeft het laboratorium ertoe aangezet om de kracht van Mexoryl 400 te onderzoeken, het meest doeltreffende filter tegen ultralange UvA-stralen (tot 400 nm).
In 2025 blijft La Roche-Posay zijn zonne-innovaties verbeteren met sensoriële texturen die bijdragen tot een betere therapietrouw. Tegelijkertijd opent het multi-gepatenteerde molecuul Melasyl een nieuw hoofdstuk in de strijd tegen hyperpigmentatie met de beste technologie tegen bruine vlekken.
La Roche-Posay was ook een pionier in het gebruik van artificiële intelligentie voor betere preventie, vroegtijdige diagnose en gepersonaliseerde verzorging. Digitale tools zoals Effaclar Spotscan, ontwikkeld in samenwerking met dermatologen en aangestuurd door AI, maken het mogelijk om huidonvolkomenheden te analyseren aan de hand van een eenvoudige foto die met een smartphone is genomen. Dankzij een database met klinisch gevalideerde huidbeelden kan de tool de ernst van acne beoordelen en de gebruiker indien nodig doorverwijzen naar een aangepaste verzorgingsroutine of een dermatologisch consult.
WETENSCHAP WIJST DE WEG, VAKMANSCHAP ONDERSTEUNT
“Elk product gaat gepaard met een belofte: huidverzorgingsoplossingen bieden op basis van solide klinisch onderzoek, maar met een hoge verdraagzaamheid voor de meest gevoelige huidtypes. Dat is het leidende uitgangspunt bij de ontwikkeling van onze producten en de fundamentele waarde die wereldwijd vertrouwen opwekt bij de gebruikers.
La Roche-Posay zet zich ook in voor een inclusieve en verantwoorde benadering, door verzorging toegankelijk te maken voor iedereen, de ecologische impact te verminderen en zich actief in te zetten voor voorlichtingscampagnes over de gezondheid van de huid, in het bijzonder op het gebied van huidkankerpreventie. 50 jaar vieren betekent ook naar de toekomst kijken. Met de steun van wetenschappelijk onderzoek, de integratie van artificiële intelligentie in de huiddiagnose en formules die steeds respectvoller zijn voor de huid en de planeet, blijft La Roche-Posay het verhaal schrijven van geëngageerde schoonheid, gebaseerd op wetenschap, luisteren en zorgzaamheid.
BRUSSELS DERMATO-ESTHETIC SYMPOSIUM
DR. NOSRIA BOULAKHRIF, DR. SAMIRA BAHARLOU, PROF. DR. JAN GUTERMUTH
TERUGBLIK OP HET 10e SYMPOSIUM VOOR ESTHETISCHE DERMATOLOGIE IN BRUSSEL EN VOORUITZICHTEN
VOOR
2025
EEN DECENNIUM VAN WETENSCHAPPELIJKE UITMUNTENDHEID
Op 23 november 2024 organiseerde het team van UZ Brussel onder leiding van prof. Jan Gutermuth en dr. Samira Baharlou de 10e editie van het Symposium Esthetische Dermatologie in Wemmel. Deze jubileumdag, gewijd aan “de holistische benadering, preventie en correctie van tekenen van veroudering”, bracht internationale experts samen om de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen te delen.
HORMONEN EN VEROUDERING: VAN PUBERTEIT TOT MENOPAUZE
Prof. dr. Brigitte Velkeniers (UZ Brussel) ging in op de invloed van hormonen op huidveroudering. De huid, een echt endocrien orgaan, produceert en metaboliseert verschillende hormonen (vitamine D, androgenen, oestrogenen, DHEA) die essentieel zijn voor haar structuur en functie.
Huidveroudering houdt rechtstreeks verband met de geleidelijke afname van bepaalde hormonen, met name oestrogeen, testosteron en IGF-1. Bij vrouwen leidt de menopauze tot een snelle afname van het oestrogeengehalte, wat zich uit in een droge huid, een verminderde collageenproductie en een verlies aan elasticiteit van de huid. Bij mannen is de andropauze een meer geleidelijk proces dat wordt gekenmerkt door een daling van het vrije testosterongehalte.
Hormonale onevenwichtigheden, zoals die worden waargenomen bij het polycysteus-ova-
riumsyndroom (PCOS), kunnen leiden tot huidaandoeningen zoals acne en hirsutisme. Bovendien spelen schildklierhormonen een belangrijke rol bij de differentiatie van de opperhuid en bij wondgenezing.
Op therapeutisch vlak kan hormoonvervangende therapie de kwaliteit van de huid verbeteren, maar deze therapie brengt risico’s met zich mee, waaronder een verhoogd risico op borstkanker en hart- en vaatziekten, waardoor een individuele beoordeling noodzakelijk is. Behandelingen op basis van groeihormoon of DHEA hebben daarentegen geen duidelijke effectiviteit aangetoond bij het vertragen van huidveroudering. Ten slotte zijn er innovatieve benaderingen die zich richten op senescente cellen en die veelbelovend zijn om de effecten van veroudering te vertragen.
Figuur 1: Invloed van hormonen op huidveroudering
Figuur 1: Invloed van hormonen op huidveroudering
DERMATOLOGISCHE VOEDING: MEER DAN ALLEEN ENERGIEBEHOEFTEN
Prof. De Waele heeft de impact onderzocht fundamentele invloed van voeding op de gezondheid van de huid, zowel door directe als indirecte effecten. Voedingstekorten kunnen de integriteit van de huid rechtstreeks aantasten, terwijl bepaalde huidaandoeningen specifieke aanpassingen in het voedingspatroon kunnen vereisen.
Ondervoeding kan worden ingedeeld in drie categorieën: primaire ondervoeding (als gevolg van onvoldoende toegang tot voedsel), secundaire ondervoeding als gevolg van een ziekte (met name inflammatoire darmziekten of bariatrische chirurgie) en iatrogene ondervoeding (veroorzaakt door medische behandelingen). Tekorten aan essentiële vitamines, zoals vitamine C (scheurbuik) of vitamine B3 (pellagra), als gevolg van een onevenwichtige voeding of malabsorptie, kunnen grote gevolgen hebben voor de huid.
Bepaalde huidaandoeningen, zoals psoriasis of atopische dermatitis, kunnen baat hebben bij een aangepaste voedingsbehandeling, met name door suppletie met omega-3-vetzuren en vitamine D. Een dieet dat rijk is aan groenten en arm aan gefrituurde voedingsmiddelen kan de symptomen helpen verlichten.
Ten slotte speelt een adequate voeding, met voldoende eiwitten en micronutriënten zoals zink, een belangrijke rol in het genezingsproces. Een grondige voedingsbeoordeling, inclusief analyse van de lichaamssamenstelling en het metabolisme, is essentieel om voedingsaanbevelingen af te stemmen op individuele behoeften.
NUTRACEUTICALS EN HUN INVLOED OP DE KWALITEIT VAN DE HUID
Dr. Liliana Sytnik (Devonshire Dermatology, VK) deelde haar diepgaande expertise over de invloed van voeding en levensstijl op huidveroudering, met de nadruk op glycatie, door licht
Afbeelding 3: Verbinding van gezond collageen door glycatieproces, wat leidt tot versnelde huidveroudering
veroorzaakte schade en chronische veroudering, evenals de bijbehorende nutraceutische oplossingen.
Glycatie is een proces waarbij suikers zich binden aan eiwitten, wat leidt tot onomkeerbare schade, versnelde huidveroudering en ontstekingen. Factoren die dit fenomeen bevorderen zijn onder meer een dieet dat rijk is aan suikers en bewerkte voedingsmiddelen, stress, roken, vervuiling en slaapgebrek.
Door foto-inductie veroorzaakte schade is het gevolg van overmatige blootstelling aan UV-straling en kan worden verminderd door de inname van carotenoïden en antioxidanten.
Chronische veroudering leidt tot een geleidelijk verlies van collageen, vooral bij vrouwen in de menopauze, wat gevolgen heeft voor de huid, de ligamenten en de botstructuur.
Bepaalde supplementen, zoals gehydrolyseerd collageen (2,5 tot 5 g/dag), vitamines (A, C, D, E), polyfenolen (quercetine, ellaginezuur), carotenoïden (bètacaroteen, astaxanthine) en probiotica, helpen huidbeschadiging te voorkomen, de elasticiteit en hydratatie van de huid te verbeteren en ontstekingen te verminderen.
Een holistische aanpak, waarbij een evenwichtige voeding, gerichte suppletie en een gezonde levensstijl worden gecombineerd, maakt het mogelijk om de schadelijke effecten van glycatie, UV-straling en veroudering te beperken, wat leidt tot een betere huidkwaliteit en een optimale algehele gezondheid.
LASERTECHNOLOGIEËN: GECOMBINEERDE INNOVATIE
Prof. Hachem presenteerde de beschikbare therapeutische methoden waarbij gebruik wordt gemaakt van lasers en energieapparatuur voor de behandeling van huidveroudering. Tot de opties behoren niet-ablatieve lasers (Fractionné 1550, IPL, Picoseconde), ablatieve lasers (Ultra-pulse CO2), radiofrequentie voor de verbetering van de huidtextuur, en vasculaire lasers voor de behandeling van telangiëctasieën en rosacea.
Deze behandelingen verbeteren de kwaliteit van de huid door in te werken op pigmentatie, elasticiteit, textuur en acnelitte -
Figuur 2: Invloed van voeding op de gezondheid.
kens. Regelmatig onderhoud is echter essentieel om blijvende resultaten te garanderen.
Een gepersonaliseerde aanpak is essentieel, waarbij rekening wordt gehouden met factoren zoals de leeftijd van de patiënt, zijn huidtype en zijn blootstelling aan de zon in het verleden. De combinatie van verschillende technologieën, zoals fractionele lasers en radiofrequentie, biedt de meest optimale resultaten. Langdurige follow-up is noodzakelijk om een voortdurende verbetering te garanderen.
Samenvattend kan worden gesteld dat een effectieve behandeling van huidveroudering gebaseerd is op een combinatie van geavanceerde technologieën, een gezonde levensstijl en regelmatig onderhoud. Lasers en energie gebaseerde apparaten spelen een centrale rol in deze therapeutische strategie.
GEAVANCEERDE INJECTIETECHNIEKEN: VEILIGHEID EN NATUURLIJKHEID
Dr. L. Sytnik presenteerde geavanceerde technieken voor het liften van wenkbrauwen met neurotoxines, gericht op de frontale spier, een onderdeel van de occipito-frontale spier, om de vorm van de wenkbrauwen te moduleren.
Deze aanpak is gebaseerd op veilige praktijken, risicobeheer en tweestapsprotocollen om de resultaten te optimaliseren. De injectie van neurotoxines ontspant deze spier, maar vereist
nauwkeurige technieken om risicovolle zones te vermijden. De behandeling in twee fasen, waarbij eerst de neerhalende spieren worden behandeld en vervolgens een herevaluatie plaatsvindt, maakt het mogelijk om complicaties te verminderen.
Bij oudere patiënten compliceren factoren zoals verlies van huidelasticiteit en overtollig onderhuids vet de behandeling, waardoor een grondige evaluatie vóór de behandeling noodzakelijk is. Intradermale injecties met een lage dosis en het vermijden van lineaire technieken verminderen het risico op overmatige ontspanning. Duidelijke communicatie is essentieel om ervoor te zorgen dat de patiënt de doelstellingen van de behandeling begrijpt, met name bij patiënten met een hoog risico.
Prof. dr. Clive Rowland Payne heeft zijn “multi-mini intradermale” methode aangevuld met gerichte micro-injecties voor een nauwkeurige controle en natuurlijke resultaten.
Tot besluit kan worden gesteld dat de 10e editie van het Symposium Esthetische Dermatologie, georganiseerd door het team van het UZ Brussel, opnieuw een verrijkende leerervaring was.
Het team van het UZ Brussel kondigt de 11e editie aan op 22 november 2025 met een boeiend programma:
• Kunstmatige intelligentie en beeldvorming in de esthetische dermatologie. Microbioom en huidveroudering: inzicht in het ecosysteem van de huid
• Geavanceerde energieapparaten (deel I en II): technologische innovaties
• Beheer van complicaties bij injectables
• Biostimulerende middelen: nieuwe generatie regeneratieve behandelingen
De editie van 2025 belooft de meest geavanceerde grenzen te verkennen met AI en het microbioom, waarmee de referentiepositie van dit Brusselse symposium wordt bevestigd. Afspraak op 22 november 2025 om dit spannende wetenschappelijke avontuur voort te zetten!
Figuur 4: Lasertechnologieën en energieapparaten
Afbeelding 5: Geavanceerde injectietechnieken voor natuurlijke en veilige resultaten
Multi-actieve patch tegen onzuiverheden
La Roche-Posay lanceert Effaclar Duo+ M Patch, een innovatief product voor eenmalig gebruik voor de acnegevoelige huid dat onzuiverheden binnen 3 uur zichtbaar vermindert en verzacht. Het product is geformuleerd met behulp van hydrocolloïde technologie en vormt een beschermende barrière die het vochtgehalte op peil houdt, onzuiverheden absorbeert en puistjes sneller laat verdwijnen. Het vermindert ook de zichtbaarheid van restlittekens.
Het heeft een meervoudige werking: het vormt een beschermende laag over de onzuiverheden, die voorkomt dat puistjes worden gepulkt of gekrabd, het vermindert zichtbaar de omvang en roodheid van de onzuiverheden en verzacht deze binnen enkele uren.
Verkrijgbaar in twee formaten (12 kleine en 10 middelgrote) in een doosje met 22 pleisters.
Aanbrengen ‘s ochtends en/of ‘s avonds op een schone huid, na gebruik van Effaclar Duo+ M.
Effectief tegen onzuiverheden
Eucerin breidt zijn DermoPure-assortiment uit met de Triple Action Corrigerende Fluid, bedoeld voor de acnegevoelige huid. Deze verzorging combineert salicylzuur, met comedolytische eigenschappen, en Thiamidol, een gepatenteerd actief bestanddeel dat werkt tegen post-inflammatoire hyperpigmentatie.
De klinische doeltreffendheid is opmerkelijk: na 12 weken gebruik werd een vermindering van 66% van puistjes en 80% van post-acne-vlekken waargenomen. Deze drievoudige werking – vermindering van onzuiverheden, preventie van mee-eters en vermindering van vlekken – maakt het een complete oplossing die geschikt is voor patiënten met lichte tot matige acne.
De vloeibare, niet-comedogene textuur maakt het gemakkelijk te integreren in de dagelijkse routine. Deze verzorging is een praktische optie om patiënten te begeleiden bij het duurzaam verbeteren van de kwaliteit en de uniformiteit van de teint.
Versterkte werking op onzuiverheden
Met het CLEANANCE COMEDOMED-assortiment beschikt het Dermatologisch Laboratorium Avène over een unieke expertise op het gebied van microcomedonen. Het laboratorium innoveert en ontwikkelt producten die onzuiverheden aanpakken in elke fase van hun ontwikkeling.
De nieuwe formule van de huidverzorging CLEANANCE COMEDOMED+ werkt nog doeltreffender tegen onzichtbare en zichtbare onzuiverheden, van aan de bron van de puisten tot de vlekjes die achterblijven na acne.
• Zichtbaar doeltreffend vanaf 5 uur1
• 2x minder puistjes, mee-eters en vlekjes2
Een ongezien krachtig duo tegen onzuiverheden:
• COMEDOCLASTIN™ 25 %: Gepatenteerde eigenschappen, werkt in op de wortel van imperfecties NIACINAMIDE 4 %: Tegen vlekjes, verbetert het uitzicht van poriën
1. Gebruikstest thuis bij 73 consumenten, vanaf het eerste gebruik.
2. Klinische evaluatie bij 35 personen met 2 keer aanbrengen per dag gedurende 2 maanden. Resultaten na 28 dagen gebruik.
Salicylzuur voor uitwendig gebruik: risico bij gebruik tijdens de zwangerschap
In het kader van de beoordeling van de periodieke veiligheidsrapporten over salicylzuur (topisch gebruik) heeft het PRAC geconcludeerd dat er ten minste een redelijke mogelijkheid bestaat dat er een oorzakelijk verband bestaat tussen huidformuleringen met salicylzuur (topisch gebruik) en een verhoogd risico bij gebruik tijdens de zwangerschap. Het is niet bekend of de systemische blootstelling na topische toediening schadelijk kan zijn voor een embryo/foetus. Dit type product mag niet worden gebruikt tijdens de zwangerschap, met uitzondering van een eenmalige, kortdurende behandeling van een klein oppervlak. Tijdens het derde trimester van de zwangerschap kan systemisch gebruik van prostaglandinesyntheseremmers cardiopulmonale en renale toxiciteit bij de foetus veroorzaken. Aan het einde van de zwangerschap kunnen zowel bij de moeder als bij het kind langdurige bloedingen optreden en kan de bevalling worden vertraagd. Daarom moeten de SPC’s en bijsluiters van geneesmiddelen die salicylzuur (voor uitwendig gebruik) bevatten, dienovereenkomstig worden aangepast.
Prurigo nodularis, eindelijk een lokale behandeling
Op de ADD presenteerde Dr. Shawn Kwatra uit Baltimore de gegevens van een klinische studie getiteld “Efficacy and Safety of Ruxolitinib Cream in Patients With Prurigo Nodularis: Results From a Phase 3, Randomized, Vehicle-Controlled Study (TRuE-PN1)”. Hoewel ernstige en uitgebreide nodulaire prurigo tegenwoordig vrij effectief kan worden behandeld met de dure biologische geneesmiddelen dupilumab en nemolizumab, bestaat er nog steeds behoefte aan een effectieve behandeling voor matige prurigo. Dr. Kwatra en zijn collega’s gebruikten ruxolitinib, een selectieve JAK1/JAK2-remmer, in de vorm van een 1,5% crème om patiënten met prurigo te behandelen in een 12 weken durende, placebogecontroleerde klinische studie met 203 patiënten. De maximale prurituswaarden verbeterden significant na 3 dagen behandeling, terwijl de IGA-succeswaarden 4 weken nodig hadden voor een significante verbetering. Het veiligheidsprofiel van ruxolitinib was vrij goed, met slechts enkele gevallen van rhinofaryngitis en virale gastro-enteritis in de interventiegroep en in de placebogroep, en gevallen van COVID-19 en pijn op de plaats van toediening in de placebogroep. De langdurige open behandeling van 52 weken, die nog steeds loopt, zal het mogelijk maken om de klinische bruikbaarheid van deze nieuwe behandeling te evalueren. De gegevens die tijdens deze bijeenkomst werden gepresenteerd, zijn al vrij overtuigend in die zin dat een succesvolle lokale behandeling van nodulaire prurigo mogelijk is.
Medicamenteuze behandeling van schurft: een nieuwe aanbeveling van de WORELwerkgroep
De behandeling van schurft is complex en vereist niet alleen een passende medicamenteuze behandeling, maar ook strenge hygiënische maatregelen, zowel voor het indexgeval als voor zijn naaste contacten. Een goede therapietrouw is cruciaal voor het welslagen van de behandeling. Eerder dit jaar werd op verzoek van het Departement Zorg van de Vlaamse overheid een nieuwe klinische praktijkgids van WOREL voor de behandeling van schurft gepubliceerd. Deze gids vermeldt vier behandelingsopties met een gelijkwaardige doeltreffendheid: 5 % permethrine voor lokale toepassing, 25 % benzylbenzoaat voor lokale toepassing, 1 % ivermectine voor lokale toepassing en 0,2 mg/kg ivermectine via orale toediening. De klinische praktijkgids houdt rekening met het vermoeden van een toenemende resistentie tegen permethrine. De keuze van de behandeling hangt af van de context, de (relatieve) contra-indicaties, de voorkeur van de patiënt of zijn ouders en eventueel het falen van een eerdere behandeling. Als er meerdere behandelingsopties geschikt zijn voor de specifieke situatie van de patiënt, kan de eerste keuze in overleg met de patiënt worden bepaald (gedeelde beslissing). Ter herinnering: Vlaanderen, Wallonië en Brussel leggen een meldingsplicht op voor gevallen van schurft in instellingen, namelijk ≥ 2 gevallen binnen dezelfde instelling binnen een periode van 6 weken. Meervoudige infecties binnen een gezin en solitaire infecties binnen een instelling hoeven niet te worden gemeld.
De meldingsprocedures zijn beschikbaar op de volgende websites:
• voor Vlaanderen, de website van het Departement Zorg,
• voor Wallonië, de website van het Agentschap voor een Kwaliteitsvol Leven,
• voor Brussel, de website van Vivalis
Meer info over de behandeling: www.worel.be
Envie de découvrir ou redécouvrir le Domaine du Golf de L’Empereur ?
UN GREENFEE OFFERT POUR UN GREENFEE ACHETÉ
(valable uniquement sur réservation du lundi au jeudi sur présentation de ce bon)
Offre non cumulable et valable une fois par personne jusqu’au 31 décembre 2025
JOIN NOW FOR 2026 AND ENJOY 4 MONTHS OF FREE GOLF !
DOMAINE DU GOLF DE L’EMPEREUR
GOLF - HOTEL - RESTAURANT
31 rue Emile François 1474 Ways (Genappe) - Belgique
DOMAINE DU GOLF DE L’EMPEREUR
GOLF - HOTEL - RESTAURANT
Tél. +32 67 77 15 71
31 rue Emile François 1474 Ways (Genappe) - Belgique
[1] YangZ, ZhangY, Lazic MoslerE, HuJ, LiH, ZhangY, LiuJ, ZhangQ. Topisch benzoylperoxide voor acne. Cochrane Database van Systematische Beoordelingen 2020, nummer 3. Art. No.: CD011154. DOI: 10.1002/14651858.CD011154.pub2 (2) Beoordeling van de werkzaamheid van Dermopure Clinical Hydra Repair bij 59 vrouwen en mannen (12-43 jaar) met een acne huid onder voortdurende medicatiebehandeling (ten minste twee weken voor aanvang van het onderzoek; actueel benzoylperoxide met concentraties van 2,5% tot 10%, actueel tretinoïne met concentraties van 0,025% tot 0,1% en actueel adapaleen met concentraties van 0,1% tot 0,3%), met zeer gevoelig en gevoelige huid. Het product werd gedurende twee weken tweemaal per dag aangebracht.
