johan ooms
Met de neus in de boeken Als Johan niet in de weer is met vlaggen en gewaden van Heilig Bloed, dan zit hij zijn hart op te halen in oude archieven en stoffige boeken. Want daar vindt hij de passie terug uit zijn jeugd. Achter schoon geschreven letters en woorden gaat hij op zoek naar mensen en dingen uit het verleden om ze in een nieuw leven een reis te bezorgen naar de toekomst. Johan, is het geen saaie bezigheid om dag in dag uit in die oude stoffige papieren te zitten snuisteren? Bijlange niet. Je staat er van versteld wat je allemaal te weten komt. Ik heb bij het ordenen en doorlezen van die archieven al een tiental dikke bundels samengesteld waarin Hoogstraats verleden zich afrolt als in een film. Het is vooral boeiend dat je daarbij steeds op mensen stuit van vlees en bloed. Hun karakters, hun passies, hun grote en vaak ook hun kleine kanten.. kortom hun leven zoals het echt was, passeert de revue. Voor mij is dit onwaarschijnlijk boeiend en leerrijk. Johan staat op en diept uit een archiefkast een tiental vuistdikke mappen op met ronkende titels. Het zijn boeken die door Johan geschreven zijn rondom Hoogstraatse thema’s, gebaseerd op persoonlijke opzoekingen in de archieven. De bundels zijn door hem in een verzorgde en prettig leesbare lay-out gegoten, rijk geïllustreerd met historische afbeeldingen en foto’s. Alles zo goed als klaar voor publicatie. Worden die boeken ooit uitgeven, Johan? Ach, dat laat ik over aan de echte historici. Het is niet mijn bedoeling om boeken te publiceren. Eén uitzondering: de geschiedenis van de werderopbouw van kerk en toren, een werk dat Nand Doms en ik momenteel samenstellen, en reeds
vrij gevorderd is. Ik wil verder het historisch materiaal over onze kerk en onze processie niet alleen ordenen en zo goed mogelijk bewaren, maar vooral ook ons schitterend historisch patrimonium levendig houden en het waarom van de dingen begrijpen. In eerste instantie(s) zijn het handleidingen voor ‘eigen gebruik’. Zo heb ik de geschiedenis van de Sint-Katharinakerk en de kerkschatten bijeengebracht in (een) handige documentatiemappen ten behoeve van de kerkwachters. Zij gebruiken dit als handboek om hun kennis wat bij te aan te vullen zodat ze de bezoekers van onze kerk vakkundig te woord kunnen staan. Ondertussen heb ik in mijn opzoekingswerk een aantal belangrijke thema’s gecatalogeerd, onderzocht en gebundeld. Vrij eenvoudig: het gaat om het parochiearchief, het archief van HOK en het al dan niet privé archief van deken Lauwerys, aangevuld met delen uit het legaat van Jan Mercelis zaliger. Uiteraard heb ik, in vier delen, de naoorlogse geschiedenis van Heilig Bloed uitvoerig op papier gezet “Van Vernieling tot Vlaams Immaterieel Erfgoed”. In het archief Lauwerys kom ik vele werken tegen die door hem niet konden uitgegeven worden, zoals de geschiedenis van parochie en kapittel, van genootschappen en broederschappen. Deze vele honderden bladzijden heb ik geordend, aangevuld en gedigitaliseerd. Ik werk ook aan de biografie en bibliografie van deken Lauwerys, aan het opschrijven van de geschiedenis van HOK, aan het noteren van al wat ik inzake de gilden van Hoogstraten tegenkom enz. Ik wil gewoon verzamelen, bewaren en doorgeven. Het zou mij plezieren als mijn werk door (thesis-)studenten gebruikt wordt voor verder wetenschappelijk
cultureel-historisch onderzoek. Trouwens, ik doe dit werk in overleg en met hulp van Piet van Deun en zijn team van het Stedelijk museum, ik ben mij erg bewust dat ik geen historicus ben! . Piet krijgt elke keer een kopie van mijn ‘boek’ gewoon om hem te laten weten wat er aanwezig is… Voel jij je vrijwilligerswerk als conservator aan als een soort morele verplichting? In de zin van: iemand moet het doen? Ja en neen. Al is het vaak stresserend, ik doe het in de eerste plaats ontzettend graag. Mijn vader zat ook altijd met zijn neus in de boeken. Ik heb niet anders geweten dan dat er mensen over de vloer kwamen bij ons thuis om over culturele, kerkelijke en historische zaken te praten. Later in mijn studententijd kreeg de microbe mij voor goed te pakken. Nu ik op pensioen ben, is die interesse uitgegroeid tot een passie. Vanuit een soort verantwoordelijkheid en bezorgdheid om het verleden te conserveren en de kennis en het patrimonium in zijn oorspronkelijke rijkdom door te geven aan de volgende generatie. Daarom moet het neergeschreven worden anders gaat het verloren en wordt het vergeten. Iemand moet de stenen tafelen de berg opdragen. Dus ja, voor mij is het uiteindelijk ook een soort morele verplichting en verantwoordelijkheid waaronder ik echter niet gebukt ga maar die ik graag mee op mijn rug neem… (Met uitgestreken gezicht) Vandaar mijn sympathie voor de ezel. Maar echt, ik doe het gewoon graag, maar ik ben ook zeer trots op Hoogstraten met zijn rijk verleden, niet alleen lokaal, ook internationaal en in breed historisch verband, met zijn nog steeds nauwe banden met onze adellijke families de Lalaing en Salm Salm.
Deken Senden en Jeroen Meus Kom je bij je researchwerk wel eens ‘schatten op zolder’ tegen? Natuurlijk. Zo was ik dolblij dat is achter een kast een reeds oude catechismussen – achttiende en negentiende eeuw vond. Maar er is meer. (Johan verdwijnt in een aanpalend vertrek en komt terug met in zijn handen twee oude beduimelde schrijfboeken.) Deze relikwieën heb ik in bruikleen gekregen van Cyriel Oomen die zij op zijn beurt gekregen heeft van zijn tante Anna Hendrickx, die huishoudster was bij deken Leo Senden in Hoogstraten. De meeste Hoogstratenaren weten dat deze anti-Duitse kerkleider in op 1 mei 1944 samen met 14 andere Hoogstratenaren gevangen genomen werd door de nazi’s en gestorven is in het kamp van Elrich-Sangerhausen; Hoogstratens nog niet verteerde oorlogstrauma. Deze week (13.09) is het overigens 100 jaar geleden dat Senden priester werd gewijd, wat ik herdenk op de huidige tentoonstelling in de kerk.
Gravin de Lalaing en doctor Von Krugten, archivaris van de familie Salm Salm in Anholt, in gesprek met Johan Ooms.
Veel minder is het geweten dat deze deken er enkele verrassende hobby’s op nahield. Hij was
8 - OKTOBER 2013 - DE HOOGSTRAATSE MAAND
DHM_oktober_341.indd 8
19-9-2013 10:48:04