Cultuurwetenschappen. Sociaal werk - Academiejaar 2019-2020
Eva Vens
Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE .................................................................................................................................... 1 INLEIDING ................................................................................................................................................... 4 1
CULTUUR: ENKELE KADERS ....................................................................................................... 7 1.1 INLEIDING ...................................................................................................................................... 7 1.1.1 Antropologie als vertrekpunt voor een definitiekader ....................................................... 7 1.1.2 Omschrijving antropologie .................................................................................................... 8 1.1.3 Wat is cultuur vanuit antropologisch perspectief? .......................................................... 10 1.1.4 Historiek en dynamiek van definities ........................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.1.4.1. 1.1.4.2.
1.1.5. 1.1.5.1.
De aanzet…cultuur krijgt een gezicht ............................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Het evolutionisme: de klassieke visie op cultuur ............. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
Een nieuw era in de studie van cultuur? ................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Het cultuurrelativisme .......................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
1.2. NAAR EEN ACTUELE DEFINITIE VAN CULTUUR? .......... FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. 1.2.1. Antropologie: ............................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.2.1.1. Een interpretatieve benadering van cultuur: .......... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.2.1.2. Discussiepunten en knopen in de theorievorming over cultuur: ..........Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
1.2. ENKELE ELEMENTEN VAN CULTUUR ........................... FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. 1.2.1. Dominante cultuur; ..................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.2.2. Subculturen: ................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.2.3. Tegencultuur: .............................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.2.4. Waarden: ..................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.3. EIGENSCHAPPEN VAN CULTUUR ................................. FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. 1.3.1. Cultuur omvat verschillende (al dan niet tastbare) aspecten................Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.3.2. Aangeleerd: .......................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.3.3. Cultuur is gedeeld ................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.3.4. Cultureel homogeen? .......................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.3.5. Cultuur is een ‘superorganische entiteit’ (Kroeber; White)....................Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.3.6. Cultuur is dynamisch ........................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.3.7. Cultuur is een systeem........................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 1.3.8. Cultuur is ongrijpbaar.. ........................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
1.4.
TENSLOTTE ................................................................. FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD.
2. DEZE CULTUUR VAN DICHTERBIJ BEKEKEN ............................ FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. 2.1. INLEIDING: ................................................................... FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. 2.2. HOE CULTUUR BESTUDEREN?.................................... FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. 2.2.1. Gelaagdheid: wat we zien en niet zien. .................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.2.2. Ook de context speelt een grote rol: ....................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.2.3. De basiswaarden als richtinggever: ........................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.3. HOE ZIET ONZE TIJD ERUIT? ....................................... FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. 2.3.1. Verschillen in de tijd ................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.3.1.1. Opvattingen zijn tijdelijk ........................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.3.1.2. De differentiatie van culturele sferen: ............................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.3.1.3. Belang van het zelf ................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Individualisering:...................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Belang van spektakel en media: ........................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
2.3.2. 2.3.2.1.
Globalisering en lokaliteit: begrippen en kaders .... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Intro ........................................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
2.3.2.2. 2.3.3.2.
Aanleiding tot globalisering: ............................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Omschrijving: ........................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
2.3.3. Een netwerksamenleving? ........................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.3.4. Kosmopolitisme en kosmopolitiek: anders denken over de mens ....Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.4. DUURZAME ONTWIKKELINGSDOELSTELLLINGEN (AGENDA 2030) . .....FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. 2.4.1. Historiek en aanloop: ................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.4.2. Kernfilosofie: ............................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.4.3. Aanleiding tot de SDGs: ............................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.4.3.1. 2.4.3.2. 2.4.3.3. 2.4.3.4.
2.4.4.
Wereldbevolking: ................................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Verstedelijking wereldwijd: ................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bevolkingstoename in België: ............................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Milieu en milieuproblemen .................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
Onderliggende visie: .................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
2.4.4.1. Ons economisch denken moet anders: het doughnut-model ...............Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.4.4.2. Mensenrechten: ................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.4.4.3. De 5 dimensies: People, Planet, Prosperity, Peace, Partnership. ......Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.4.4.4. Tenslotte ............................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
2.5. VERMAATSCHAPPELIJKING ......................................... FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. 2.6. DIVERSITEIT OF VERSCHEIDENHEID: .......................... FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. 2.7. BEELDVORMING .................................................... FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. 2.7.1. Etnocentrisme ............................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.7.1.1. 2.7.1.2.
2.7.2. 2.7.3. 2.7.4. 2.7.4.1. 2.7.4.2.
2.7.5. 2.7.5.1. 2.7.5.2. 2.7.5.3.
3.
Omschrijving: ........................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Eigenschappen: ................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
Cultuurrelatieve kijk .................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Omgekeerd etnocentrisme ....................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Racisme ....................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Culturele superioriteit als criterium ipv ras ........................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Onverenigbaarheid als criterium: ‘neo-racisme’ ............. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
Discriminatie ............................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Definitie: ................................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Kenmerken van discriminatie:............................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Hoe bestrijden? .................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
CULTUUR IN SOCIAAL WERK .......................... FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. 3.1. INLEIDING .................................................................... FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. 3.2. WAT IS CULTUUR VOOR SW EN WAAR ZIT DIT? ........... FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. 3.2.1. Ter kadering: CULTUUR SOCIALISEERT, KWALIFICEERT EN SUBJECTIVEERT; ...................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3.2.2. Cultuur gekaderd in de functies van scw: ............... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3.2.3. Wat zijn de speerpunten in het cultuurbeleid? ....... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3.2.4. Waar zit cultuur? ........................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3.2.4.1. 3.2.4.2. 3.2.4.3. 3.2.4.3. 3.2.4.4. 3.2.4.5. 3.2.4.6.
Cultureel erfgoed ................................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Participatiebeleid:................................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Cultureel leren en cultuureducatie:.................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. De kunsten ............................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Sociaal-cultureel werk: ........................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Circuskunsten en Vlaamse Gebarentaal: ......................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Wat is sociaal artistiek? ...................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
BRONNEN ....................................................................... FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD.
INLEIDING Cultuur is wat de verbinding maakt tussen ons allen: dagelijkse gewoontes, de taal, nationaliteit, godsdienst, politieke voorkeur of de manier waarop wij met elkaar omgaan en nog veel meer. Het is daarom een ruim begrip waarin in ieder geval identiteit, omgangsvormen en gemeenschappelijke ideeën en codes een grote rol spelen. Die gemeenschappelijke kenmerken zijn misschien te identificeren maar tegelijk ook ongrijpbaar en constant aan verandering onderhevig. Op het moment dat we het gevoel hebben dat we de cultuur ‘zien’, dat we ‘weten wat ze inhoudt’, is ze eigenlijk al veranderd. Alhoewel dat een typische eigenschap van cultuur is en van alle tijden merken we dit zeker in deze tijden die we ook als ‘tijden van transitie’ benoemen. Een zicht krijgen op cultuur, hoe en wat de transitie nu juist betekent, en hoe we dit tegen het licht moeten houden in het kader van een opleiding sociaal werk komt in deze cursus een bod. De bedoeling is om een overzicht te proberen krijgen op wat cultuur betekent, hoe we dit kunnen bestuderen zonder een vergelijkend perspectief te verliezen en wat we onder kunst en cultuur verstaan in kader van het werk als maatschappelijk assistent. Concreet is dit in de studiefiche verwoord met deze doelstellingen1. De studenten: Duiden kritisch achterliggende mens- en maatschappijbeelden en paradigma’s. (W&I) Onderscheiden inzichtelijk de mechanismen die een rol spelen in beeldvorming van mensen. (W&I) Definiëren correct relevante cultuurantropologische begrippen. (W&I) Bespreken inzichtelijk en beargumenteerd een professionele relatie vanuit humane- en sociaalwetenschappelijke kaders. (W&I) Beschrijven inzichtelijk sociaalwetenschappelijke kaders in relatie tot het sociaal werk. (W&I) Gebruiken correct de aangereikte kaders m.b.t. beeldvorming in concrete voorbeelden. (T) Formuleren beargumenteerd een eigen visie op culturele gelijkenissen en verschillen tussen mensen vanuit de positie en verantwoordelijkheid van een toekomstig sociaal werker. (T) Detecteren met zin voor essentie in actuele thema's en discussies de valkuilen van zogenaamde verschillen tussen mensen. (T)
1
Ingedeeld in Weten en Inzien, Toepassen.
Opbouw van deze cursus? De cursus werd opgezet om met een breed kader rond cultuur en theorievorming te starten, te focussen op cultuur hier en nu (met nodige tendensen) en erna verder te verdiepen in cultuur en sociaal werk. Volgende thema’s komen aan bod in de verschillende delen: 1.
Cultuur en aanverwante begrippen als theoretisch kader:
Korte historiek van definiëring en invloeden op de begripsvorming van cultuur.
Omschrijvingen en bespreking van begrippen zoals cultuur, subcultuur, deelculturen, enz.
2. Cultuur hier en nu: als achtergrond, mogelijke invloeden, tendensen,..
Korte cultuurgeschiedenis.
Invloeden en tendensen.
Actuele uitdagingen en effecten ervan op dagelijks leven.
Invloed van veranderingen op het eigen referentiekade: o.a. beeldvorming en uitdagingen.
3. Cultuur beschouwd vanuit sociaal werk-perspectief: een eerste schets van het domein waar sociaal werk en cultuur elkaar ontmoeten. 4. De werkcolleges zullen een toepassing zijn op de analyse van een deel van wat zich in onze cultuur afspeelt of een bespreking van een kunst/cultuurpraktijk in het sociaal werk.
Wat zijn cultuurwetenschappen? Het vak dat onder deze vlag vaart is als vakgebied eerder ongekend bij ons. We kennen het als studiedomein (Academische Bachelor en Master) en het verenigt heel wat diverse domeinen als de kunsten, geschiedenis en dergelijke. Als vak komt het in heel wat (secundaire) opleidingen terug, kan het de invulling krijgen van een analyse van een bepaalde cultuurproductie en/of studie van cultuurfenomenen. Als specifieke wetenschap is cultuurwetenschappen/cultural studies vooral in GrootBrittannië van start gegaan zo rond de jaren ‘60 en heeft tot doel alle facetten van cultuur te bestuderen, een democratisch en divers cultuurbegrip toe te passen. Wat we zien als een specifieke vorm van studie van cultuur (als kunst, literatuur) zijn daar deel van, maar ook de dagelijkse praktijken van mensen en van specifieke groepen in hun context worden bestudeerd. Gezien de link met sociaal werk die we hier willen leggen gaan we de focus niet te breed leggen maar ook niet aan reductie doen: we starten vanuit de studie van cultuur en werken toe naar culturele praktijken met het accent op sociaal werk. We proberen daarbij alle elementen van de cultuur en deel van de menselijke realiteit te bekijken en daarbij een vergelijkend perspectief aan te bieden omdat we ervan overtuigd zijn dat dit in het beroep van wezenlijk belang is. We doen daarbij beroep op verschillende disciplines die traditioneel ook op cultuur focussen. Heeft dergelijk vak nut? Zin? De interdisciplinariteit is een meerwaarde in de cultuurwetenschappen: er wordt beroep gedaan op inzichten en de methodologie uit de diverse wetenschappen om een studie van cultuur en de cultuur mogelijk te maken. (Baetens et al., 2009: p157). De onderwerpen van studie maken deel uit van de hedendaagse politiek-economische en sociale realiteit, naast bestuderen van het effect van dergelijke ontwikkelingen op de cultuur an sich. De mogelijke bijdrage die deze studies kunnen leveren zijn een mogelijke kritische analyse geven van de termen en begrippen waarin debatten gevoerd wordt, of het plaatsen van actuele fenomenen in een brede context. De grote meerwaarde van dit vak is dat het een reflectie biedt op de realiteit, en die realiteit is erg breed te interpreteren: cultuur wordt immers gezien als een algemene benaming voor de praktijken die zich voordoen. Cultuur is hier de ‘way of life’, een betekenis die er sinds de invloed van Stuart Hall vanuit de Britse tradities aan gegeven werd. Recenter werd nog iets scherper gesteld om cultuurstudies te richten op lokaal gerichte onderzoekspraktijk en de verhouding tot internationale ontwikkelingen uit heden en verleden. “Cultuurwetenschappers spelen … een cruciale rol in soms uiterst lokale (en ook alledaagse) regionale of nationale pogingen het globaliseringsproces te verwerken – en kunnen die rol vervullen dankzij hun participatie in die lokale of regionale culturen, dankzij hun praktische en alledaagse gevoeligheid voor lokale bijzonderheden en daarmee dankzij het relatieve belang dat zij hebben bij die lokale of nationale verbanden.” (Boomkens in Baetens et al., 2009: p168)
Deel 1: cultuur en kaders
1
Pagina 7 van 13
CULTUUR: enkele kaders
1.1
Inleiding
Het blijft een uitdaging om een goede omschrijving te geven van wat cultuur is, wat dit kan inhouden en hoe we cultuur kunnen bestuderen. We geven in dit deel verschillende uitgangspunten om de poging te wagen en cultuur te kaderen. Oorspronkelijk betekende cultuur ‘bewerking van de bodem’ (colere in het Latijn). We zien hier de elementaire omschrijving van cultuur als ‘alles wat aan de natuur toegevoegd wordt’, of het ingrijpen en bewerken en beheersen van de natuur.. Cultuur heeft te maken met aspecten van het menselijk zijn en handelen die in relatie staan tot wat we leren als deel van een samenleving. Het grootste deel daarvan wordt ons trouwens niet-bewust aangeleerd. In alle culturen gebeurt dit, in geen enkele cultuur echter op dezelfde manier. Mensen bezitten eigenschappen, zoals de taal, waarmee men bepaalde begrippen kan delen en overzetten in een bepaalde symboliek die door de groep begrepen wordt. Het erven van de mogelijkheid tot gebruik van de taal en communicatie maakt het mogelijk dat de mens kennis deelt die over de groepen heen wordt overgebracht. Cultuur is van oudsher het belangrijkste onderdeel van studie geweest van de culturele antropologie en blijft bij uitstek een antropologisch begrip, vandaar dat we deze wetenschap ook gebruiken als bron om een historiek van de beschrijving van cultuur van dichterbij te bekijken. Ze geeft ook het breedst mogelijke perspectief op het begrip cultuur. Vooraleer we tot een historiek van definiëring overgaan bekijken we het wezen van de antropologie: deze kleurt immers het vormen van een definitie.
1.1.1
Antropologie als vertrekpunt voor een definitiekader
Antropologie is ontstaan in het midden van de 19de eeuw bij de scheiding niet alleen tussen de filosofie en de andere sociale wetenschappen (sociologie, economie, psychologie, geschiedenis) maar ook tussen diegenen die zich voor de menselijke samenleving interesseerden (sociologie en antropologie). Een deel van deze wetenschappers voelden zich aangetrokken tot de Europese samenleving en haar interne problematiek (sociologen), de anderen tot de niet- Europese of ‘inheemse’ samenlevingen. Op dit moment profileren zich de antropologen die het als hun taak zien om de schriftloze culturen te bestuderen. Zij noemen zich etnologen of volkenkundigen en hun doel van studie is duidelijk te zien als de studie van de andere. In het kader van de tijdsgeest waarin de toenmalige volkenkunde ontstaan is, is dat perfect verklaarbaar: door de Europese expansie, slavernij en kolonisering was er een intensief contact ontstaan met andere samenlevingen. Men merkte
2018-2019
Cultuurwetenschappen
Deel 1: cultuur en kaders
Pagina 8 van 13
(en focuste) vooral de verschillen met de eigen samenleving/groep op en verdiepte zich in deze ‘vreemden’. Vervolgens ontstonden vooral in Europa organisaties die zich bezighielden met het bestuderen van deze samenlevingen. Het grote doel was vooral feiten registreren en ze klasseren vooraleer de volkeren en hun cultuur van de aardbodem verdwenen. Deze benadering paste perfect in de tijdsgeest waarin men veronderstelde dat de primitieve culturen gedoemd waren om te verdwijnen omdat ze niet aangepast waren aan de actuele Europese beschaving (het evolutionisme). Gezien het tijdskader en de manier waarop de antropologie zich ontwikkelde, werd deze ‘het kind van het kolonialisme’ genoemd. Men bestudeerde de lokale bevolking ervan uitgaande dat ze een rariteit waren, doorgaans minder ontwikkeld dan de beschaafde blanken. Kolonialisme werd in die optiek voorgesteld als ‘gelijke ruil’: hun arbeid/grond/rijkdom in ruil voor onze beschaving. De antropologie van haar kant deelde met haar studie grotendeels deze ingesteldheid en zorgde voor concreet studiemateriaal over deze zogenaamde primitieven. Met deze informatie kon men in de kolonies veel gerichter overgaan tot het ‘opvoeden en ontwikkelen’ van de inheemse bevolking tot echte mensen naar voorbeeld van de toenmalige witte middenklasse. Samengevat zal de antropologie in die begindagen mee de kolonisatie in Europa begeleiden en biedt ze als wetenschap een mentaal kader aan het thuisfront: uiterlijke verschillen tussen de eigen wereld en de anderen worden op die manier verklaard. Pas na de werken van o.a. Edward Saïd over oriëntalisme en Raymond Corbeys werk ‘Wildheid en beschaving: over de Europese verbeelding van Afrika’ werd men zich fundamenteel van deze koloniale ingesteldheid bewust.
1.1.2
Omschrijving antropologie
Etnologie en volkenkunde waren tot na de tweede wereldoorlog de typische termen met de klassieke invulling, namelijk het verzamelen van informatie over primitieven. Men beperkte zich in realiteit tot de etnografie: het beschrijven van één bepaald volk. En dan nog het liefste in de traditie van de natuurwetenschappen. In de antropologie zelf kwam stilaan kritiek op dit beperkte en enge model van onderzoek: men wilde af van het inventariseren van rariteiten of kwantitatieve gegevens. Men stelde eveneens vast dat deze informatie niet of verkeerd gebruikt werd. Vanaf de jaren ‘50 kwam -onder invloed van de V.S. - de term culturele antropologie in gebruik mét tegelijkertijd een inhoudelijke verruiming van de wetenschapsinvulling!. Sindsdien gebruikt men de benaming ‘antropologie’ en ziet men deze wetenschap als middel om na te denken over hedendaags samenleven en indien mogelijk een bijdrage te leveren aan concrete vraagstukken (denken we bv maar aan straathoekwerk, studies over stad en samenleving, minderheidsgroepen, interculturele communicatie,…). En dit in een eerder interpretatieve en humanistische benadering. De informatie waarmee men werkt wordt meestal verzameld door het doen van veldwerk (ter plekke participeren aan het dagelijks leven én tegelijkertijd de dagelijkse gewoontes observeren). Daarnaast blijft het verwerken van materiaal evengoed een doelstelling omdat men enkel zo een mate van vergelijkend perspectief (zie later in de stromingen en visies) kan
2018-2019
Cultuurwetenschappen
Deel 1: cultuur en kaders
Pagina 9 van 13
hanteren om naar de wereld te kijken. Dat is een fundamentele meerwaarde om de relativiteit van de eigen cultuur én de begrippen ‘beschaving’ en ‘cultuur’ te bekijken.
2018-2019
Cultuurwetenschappen
Deel 1: cultuur en kaders
Pagina 10 van 13
Definities : “Letterlijk de studie (logos) van de mens (anthropos).” (Stroeken, 2013:p9 ) of nog de studie van de mensheid zoals Pinxten voorstelt (Pinxten, 2009: p19)
1.1.3
Wat is cultuur vanuit antropologisch perspectief?
Cultuur is een fascinerend én zeer ingewikkeld concept. Als we het over cultuur hebben dan kan het gaan over ‘de’ cultuur van een regio (land) en dan hebben we het over een mate van dominante gewoonten en gebruiken, met vroeger de toevoeging van appreciatie (de zogenaamde hoge en lage vormen van cultuur); het kan ook dat van een groep in een land zijn, zoals bijvoorbeeld jongeren in België, Turkse gezinnen in Gent. Het kan ook gaan over ‘cultuur’ tout court (bv cultuuruitingen als muziek, kunst,..) of de eetcultuur, de Internetcultuur (dat eigenlijk dan internationaal herkenbaar is),….. We zien hier direct al mogelijke verwarring ontstaan omdat we zowel gebiedsindelingen als groepsindelingen kunnen maken als een conceptuele benadering. Naast het feit dat we weten dat cultuur te maken heeft met wat we leren, lijkt met moeilijk een duidelijke begrenzing toe te voegen. Doorheen de geschiedenis is er geprobeerd om met een definitie greep te krijgen op het begrip cultuur, vooral om dit te kunnen hanteren in onderzoek en toepassing. En het lijkt evengoed een middel geweest om grenzen aan te duiden tussen déze en een andere cultuur, de ‘wij’ en ‘zij’- groep. De drang om dat te doen lijkt een fenomeen dat erg actueel is in tijden waarin migratie en ontwikkelingen in en buiten cultuur een sterke focus krijgen én cultuur precies een te beschermen goed wordt. Nu, zoals we later zullen zien is dat van alle tijden al ervaren dat wel verschillend. In de aanloop naar definiëring startte de ‘British Association for the Advancement of Science’ met een inventaris (in 1872) van cultuurelementen. De bedoeling was om een oplijsting te maken, om van daaruit te categoriseren om tenslotte definities te weerhouden. Er bestaan nog zeer veel definities van cultuur, elk met een eigen invalshoek; in 1952 werden er al méér dan 160 verzameld (door Kroeber en Kluckhohn) nu is dit een veelvoud daarvan. Om een overzicht mogelijk te maken van het spectrum zie je hieronder in welke mogelijke categorieën men de definities kan indelen – afhankelijk van de invalshoek die ze hanteren om naar cultuur te kijken.
2018-2019
Cultuurwetenschappen
Deel 1: cultuur en kaders
Pagina 11 van 13
Cultuur kan je ordenen volgens invalshoek van omschrijving: Bodley (1994):
Volgens Kloos (1981) zijn er 5 mogelijke categorieĂŤn in de definiĂŤring van cultuur:
Topical:
Culture consists of everything on a list of topics, or categories, such as social organization, religion, or economy
Opsommende definities:
Cultuur is een samenhangend stelstel van kunst, wetten, gewoonten, enzovoort dat mensen zich eigen maken als lid van een bepaalde gemeenschap.
Historical:
Historical: Culture is social heritage, or tradition, that is passed on to future generations
Historische
Cultuur is het van de voorouders geĂŤrfd stelsel van gewoonten en aannames dat ons leven bepaalt.
Behavioral:
Behavioral: Culture is shared, learned human behavior, a way of life
Psychologische
Cultuur is een gezamenlijk aangeleerd patroon van gedragingen waardoor biologische behoeften gereguleerd worden;
Normative:
Normative: Culture is values, or rules for living
Normatieve
Een samenleving bestaat uit mensen, de wijze waarop ze zich gedragen wordt bepaald door hun cultuur.
Functional:
Functional: Culture is the way humans solve problems of adapting to the environment or living together.
Mental:
Culture is a complex of ideas, or learned habits, that inhibit impulses and distinguish people from animals
Structural:
Culture consists of patterned and interrelated ideas, symbols, or behaviors
Structureel
Cultuur bestaat uit vaste onderling samenhangende gewoonten van bepaalde sociale groepen.
2018-2019
Cultuurwetenschappen
ideals,
Deel 1: cultuur en kaders
Symbolic:
2018-2019
Pagina 12 van 13
Culture is based on arbitrarily assigned meanings that are shared by a society
Cultuurwetenschappen
Deel 1: cultuur en kaders
Pagina 13 van 13