KANSEN EN INSPIRATIE
GROEN GROEIT MEE KOPPELT TOEGANKELIJKE
GROENGEBIEDEN AAN WONINGOPGAVEN
INTERVIEW JASPER MULLER VAN HIDE&B
WAT JE NOG NIET WIST OVER FLUITENKRUID
OVER DE MAGIE VAN GOGH NATIONAAL PARK & MEER COLLECTIEF
VOORWOORD
Vol trots presenteren wij deze eerste editie van dit digitale magazine. Vol trots, want wat gebeurt er véél binnen ons domein Vrijetijdseconomie. Onderzoeken, manifesten, projecten, initiatieven en innovatieve ondernemers. Allemaal dragen ze bij aan de natuurinclusieve beweging.
We waren het er al snel over eens: dit moeten we gaan delen. Ter inspiratie, om te leren, om elkaar op te kunnen zoeken en elkaar te verrijken. Het resultaat ligt voor je.
Voor dit magazine staat ons eerste spoor centraal: ‘Meer ruimte voor recreatie in een duurzaam beleefbaar landschap.’ Oftewel, een natuurinclusief én een mensinclusief landschap. Een aantrekkelijk landschap, waarmee bewoners, bezoekers en ondernemers zich verbonden voelen. En waarin je kunt recreëren, ontdekken en ontspannen. Dit is helaas nog niet altijd en overal vanzelfsprekend. In dit magazine zetten we een aantal inspirerende initiatieven in de spotlight. Ter inspiratie, maar ook om van elkaar te leren hoe het wél kan.
In Van Gogh Nationaal Park wordt er met zo’n 80 partijen aan de doorontwikkeling van het landschap gewerkt. Met een toegankelijk en beleefbaar landschap als één van de pijlers.
Het programma Groen Groeit Mee in Utrecht koppelt toegankelijk groen aan de
Geert Dijks
Domeinleider Natuurinclusief Vrijetijdseconomie
Het is zaterdagochtend, ik neem mijn zeilpak mee en een uur later vaar ik door een prachtig natuurgebied. De frisse lucht, het geluid van het klotsende water en de ruimte om me heen geven mij precies wat ik nodig heb: ontspanning, rust en een leeg hoofd. Ik meer aan in de buurt van Eernewoude om te genieten van de prachtige natuur in dit gebied.
Nederland gaat in transitie de komende jaren. Water en bodem worden leidende principes. De natuur moet beschermd worden en er komen in 25 jaar tijd maar liefst 2 miljoen woningen bij. Dat zijn alle woningen van heel Noord-Holland inclusief Amsterdam en Friesland samen! Dat betekent nogal wat, ook voor de vrijetijdssector.
Recreatie en sport in eigen land zullen flink groeien. Nu al zijn er jaarlijks 2,5 miljard dagtochten, waarvan de helft wandelen, fietsen en varen in het landelijk gebied betreft. Onderzoek wijst uit dat er ruim 63.000 hectare extra recreatieruimte nodig is om de groei op te kunnen vangen.
De 55 duizend respondenten van een onderzoek door ‘Namens Nederland’ zetten klimaat en leefomgeving op nummer 1. Gevolgd door schone lucht, meer groen en recreatie. Ondanks dat recreatie is geborgd in de grondwet (artikel 22 lid b) is er geen verantwoordelijk ministerie. In de ruimtelijke plannen komt recreatie nauwelijks voor. Dit verdient meer prioriteit!
Door slim te investeren in natuur en recreatie kunnen we enorm veel realiseren. Want natuur en recreatie kunnen prima samen gaan. Inzet is dat bij planvorming vanaf het begin recreatieruimte, wandel- en fietspaden en groenblauwe verbindingen worden meegenomen. Dit biedt meer mogelijkheden voor mensen om dichtbij huis van de natuur te genieten en helpt zo kwetsbare water- en natuurgebieden te ontlasten. Bovendien verbetert groenblauwe recreatieruimte niet alleen onze gezondheid, maar vergroot het ook ons bewustzijn voor natuurbescherming.
Beleidsmakers en politici kunnen, samen met de sector, met relatief weinig inspanningen deze koppelkansen benutten. Laten we Nederland mooier, beter en gezonder maken voor mens én natuur door te investeren in natuur-inclusieve recreatie en recreatieinclusieve natuur.
12 ONDERNEMER
AAN HET WOORD
Jasper Muller van Hide&B vertelt.
VAN GOGH NATIONAAL PARK
Dit is geen romantisch idee, maar een concrete oplossing voor een houdbare toekomst.
HOE ÉÉN BEWEGING EEN LANDSCHAP AAN GROENBLAUWE
VERANDERING TEWEEGBRENGT
Van Gogh Nationaal Park heeft onlangs de status van Nationaal Park gekregen. Dit park laat goed zien hoe een integraal beleid voor natuur, recreatie en leefbaarheid kan werken. Door natuurherstel en recreatie slim te verweven met landbouw en stedelijke ontwikkeling, ontstaat een aantrekkelijk landschap waarin biodiversiteit en toegankelijkheid centraal staan. Dankzij deze verbindende benadering, waarin recreatie overal een plek krijgt, is Van Gogh NP een blauwdruk voor een groenblauw Nederland dat klaar is voor de toekomst.
‘ Wat we doen, is het landschap van de toekomst vormgeven op een manier die voor álle partijen werkt,' vertelt Frank van den Eijnden met enthousiasme. ‘Van Gogh NP draait om verbinden: we willen dat mensen wonen, werken en recreëren in een omgeving die tegelijkertijd bijdraagt aan natuurherstel en klimaatdoelen. We willen niet langer droombeelden schetsen zonder actie; wij dromen groot en handelen daarnaar.’
'Dit is geen romantisch idee, maar een concrete oplossing voor een houdbare toekomst'
Een bewegende kracht
Van Gogh NP is geen traditioneel nationaal park, maar een beweging. Met meer dan 80 partners, waaronder gemeenten, waterschappen, natuurorganisaties en bedrijven als Rabobank en Eindhoven Airport, wordt er gewerkt aan een integraal landschap waarin de natuur verbonden is met stad, industrie, en landbouw. 'Alle partijen nemen hun verantwoordelijkheid op zich,' zegt Van den Eijnden. 'In ons project werken we met een gedeelde visie en met een gezamenlijke investering in het landschap.'
Het is duidelijk dat Van Gogh NP zich onderscheidt in zijn aanpak. Van den Eijnden benadrukt dat het doel is om de ruimte zo te benutten dat natuur, landbouw en recreatie niet langer gescheiden zijn. 'Wij denken niet in hokjes,' vertelt hij. 'Landbouw, industrie, wonen –alles moet meer verweven worden om uiteindelijk de kwaliteit van de natuurkernen te kunnen versterken. In
Nederland zijn we gewend om alles strikt te scheiden, maar wij willen juist verbinding creëren, zowel ruimtelijk als in samenwerking.'
De vijf pijlers: samen bouwen aan een groenblauwe ruimte
Het project steunt op vijf centrale pijlers die de verschillende aspecten van een groen en veerkrachtig Nederland belichamen:
1. Brabants Versailles: Dit programma richt zich op landschapsversterking in de boomteeltsector. 'De boomkwekers werken aan een teeltsector die bij gaat dragen aan de kwaliteit van bodem en water. Naast de ecologische verbindingszoners is het idee om nieuwe recreatieve routes door boomkwekerijen te ontwikkelen,' legt Van den Eijnden uit. 'Stel je voor: je wandelt door een natuurlijke corridor tussen Brabantse bomen en planten, dwars door het landschap van onze boomkwekers. Dat zijn recreatieve ervaringen die uniek zijn en direct bijdragen aan het spreiden van bezoekdruk op de kwetsbare natuurgebieden'
2. Brabant Behaagt: Met dit programma wordt ingezet op het terugbrengen van heggen en landschapselementen. 'We hebben ons ten doel gesteld om 1000 kilometer aan heggen aan te planten. Dit verbetert niet alleen de biodiversiteit, maar ook de landschappelijke en recreatieve waarde,' vertelt Van den Eijnden. 'Een boer krijgt een langlopende vergoeding voor het onderhouden van heggen en wandelpaden. Het zijn ogenschijnlijk kleine elementen die samen een groot verschil maken in het landschap.'
3. Brabant Beleeft: Dit programma legt de nadruk op recreatieve infrastructuur. 'We willen kwetsbare natuurgebieden ontzien, en recreatie over het hele landschap verdelen,' zegt Van den Eijnden. 'Daarom ontwikkelen we wandel- en fietsroutes met startpunten die direct bereikbaar zijn vanuit dorpen en steden. Door mensen dichter bij huis te laten recreëren, verlichten we de druk op natuurgebieden zoals de Loonse en Drunense Duinen. We zien de boerderijen aan de randen van de bebouwde omgeving als onze toegangspoorten voor het Nationale Park’,
4. Brabants Bodem: Dit programma stimuleert natuurinclusieve landbouw en biedt boeren nieuwe verdienmodellen. 'We ontwikkelen ecosysteemdiensten, zoals de biodiversiteitsmonitor, voedselbossen, CO2-opslag op grasland en het stimuleren van de korte keten,' legt Van den Eijnden uit. 'Zo creëren we een toekomst waarin boeren financieel kunnen floreren terwijl ze bijdragen aan een gezond landschap. Dit is geen romantisch idee, maar een concrete oplossing voor een houdbare toekomst.’
5. Brabant Groeit: Dit programma ondersteunt de groene verstedelijking van woon- en werkgebieden. 'Als er nieuwe huizen worden gebouwd, zorgen onze partners dat de natuur er meteen een plek in krijgt,' vertelt Van den Eijnden. 'Wij zijn nu in gesprek met projectontwikkelaars om bij te dragen in het Van Gogh Landschapsfonds dat wordt gebruikt voor het financieren van de boeren voor onderhoud en beheer van heggen, wandelpaden en recreatieve verbindingen. Het resultaat is een leefomgeving met een betere biodiversiteit die ook mooi en toegankelijk is. En dat is uiteindelijk weer goed voor de gezondheid van de bewoners in het gebied,'
Groenblauwe dooradering en de waarde van recreatie
De groenblauwe dooradering (Brabant Behaagt) is het hart van Van Gogh NP: een netwerk van groene corridors dat stad, land en natuur verbindt. Van den Eijnden benadrukt het belang van deze verbindingen. 'We creëren wandel- en fietspaden door het landschap. Zo kan je, zonder ver te reizen, midden in de natuur staan,' legt hij uit. 'Recreatie hoeft niet ten koste te gaan van de natuur, integendeel. Als je focust op verwevenheid en verbinding, zoals wij doen, gaat recreatie vanzelf mee.' Dit heeft niet alleen voordelen voor het milieu, maar ook voor de gezondheid en het welzijn van de mensen in de omgeving. 'Recreatie is meer dan een ‘leuk extraatje’. Het is essentieel voor een gezond en gelukkig leven. Hoe meer we natuur toegankelijk maken, hoe meer mensen bewegen en ontspannen. En dat is belangrijk, zeker in een tijd waarin de natuur vaak verder van de mens af lijkt te staan.'
ten
Ecosysteemdiensten en verdienmodellen voor boeren
Een belangrijk doel van het project is om boeren te ondersteunen in het natuurinclusief beheren van hun land. 'We zien dat boeren de natuur in hun bedrijfsvoering willen integreren, maar dat het financieel soms lastig is,' zegt Van den Eijnden. 'Daarom bieden we ondersteuning via de ontwikkeling van een reeks aan ecosysteemdiensten. Denk aan een biodiversiteitsmonitor, waarin boeren worden betaald voor het bevorderen van biodiversiteit op hun land. We stimuleren streekproducten, die we vervolgens via korte ketens aan de consument brengen. Zo verbinden we stad en platteland.'
Van Gogh NP heeft verschillende verdienmodellen ontwikkeld om boeren te ondersteunen. 'Dit is een belangrijke stap in de transitie naar een duurzaam landbouwmodel,' vervolgt Van den Eijnden. 'Boeren verdienen een
eerlijke beloning voor het verzorgen van het landschap en kunnen via onze aanpak een stabiele toekomst tegemoet gaan.'
Verweving, verbinding, versterking De beweging achter Van Gogh NP is omvangrijk en ambitieus. 'Dit is niet zomaar een project, het is een compleet nieuwe manier van denken over de ruimte in Nederland,' zegt Van den Eijnden. 'We hebben een structuur waarin natuur, landbouw, en recreatie niet als losstaande zaken worden gezien, maar juist als elementen die elkaar versterken.'
Van Gogh NP is ook een voorbeeld van vooruitgangsdenken: een natuurinclusieve benadering voor het hele land. Het succes is mede te danken aan de betrokkenheid van het bedrijfsleven. 'Bedrijven zoals Heijmans, BPD, Synchroon en ASML ondersteunen van Gogh NP, omdat ze inzien dat een groene omgeving aantrekkelijk is voor hun werknemers en de mensen die hier willen gaan wonen,' vertelt Van den Eijnden. 'Het is niet alleen een morele keuze, maar ook een slimme investering in de toekomst.'
'Wij dromen groot en we handelen daar ook naar'
Aantoonbare effecten
Van Gogh NP kijkt verder dan de huidige projecten en zet in op langdurige monitoring en rapportage. Van den Eijnden legt uit: 'Over een aantal jaar willen we kunnen aantonen wat het effect is geweest van onze projecten. We werken daarom aan rapportagesystemen om biodiversiteit, recreatief gebruik en ecologische kwaliteit te meten. Zo bouwen we een basis voor de toekomst en laten we zien dat onze aanpak werkt.'
Dromen = handelen
Van Gogh NP is meer dan een nationaal park; het is een voorbeeld van wat Nederland kan bereiken door samenwerking en innovatie. 'Wij dromen groot, en we handelen daar ook naar,' concludeert Van den Eijnden. 'Door samen te werken en de ruimte te herinrichten voor alle gebruikers, kunnen we Nederland groener en veerkrachtiger maken.'
Meer weten? www.vangoghnationalpark.com
‘DE
De vraag naar woningen in de provincie Utrecht groeit, maar tegelijk staat de groene ruimte per inwoner onder druk. Voor Utrecht betekent dit dat duizenden nieuwe woningen nodig zijn, maar zonder het landschap te verliezen. Groen Groeit Mee zet zich, samen met 41 partners, in om deze uitdaging aan te pakken met een visie waarin wonen en natuur elkaar ontmoeten. Het programma richt zich op het toegankelijk maken van recreatief groen, water en landschap en wil zo de kwaliteit van de leefomgeving waarborgen. Maryann Glorie-Bergmans, programmamanager van Groen Groeit Mee, benadrukt het doel: ‘We willen dat iedereen zich vanuit hun huis verbonden voelt met de natuur en het landschap. Het gaat om meer dan bouwen; het gaat om een gezonde leefomgeving voor nu en de toekomst.’
Wonen met de natuur binnen handbereik
Tot 2040 moeten er maar liefst 165.000 nieuwe woningen bijkomen in Utrecht, een toename van ruim 20%, wat de druk op het bestaande groen verhoogt. GlorieBergmans legt uit: ‘Groen is meer dan decoratie. Het is essentieel voor onze leefomgeving, voor de gezondheid van inwoners, voor het klimaat en de biodiversiteit. Groen Groeit Mee zorgt dat mensen naast hun woonplek ook een plek hebben om te bewegen, ontspannen en herstellen.’ Door middel van groene corridors die elke wijk met omliggende natuurgebieden en landschappen verbinden, wordt groen een integraal onderdeel van woon- en werkgebieden. Zo kunnen bewoners dagelijks
ontsnappen naar het buitenleven, wat bijdraagt aan hun fysieke en mentale welzijn.
Groene corridors: van voordeur naar buitenleven
Groene corridors vormen de kern van Groen Groeit Mee. Dit netwerk, met paden door parkstroken, landschappen en langs waterwegen, verbindt het stadsleven met het omliggende landschap. ‘Het idee is dat je gewoon vanaf je voordeur een pad op kan lopen dat je naar een natuurgebied leidt, zonder dat je de auto nodig hebt of grote afstanden hoeft af te leggen,’ vertelt GlorieBergmans. Ook worden kwetsbare natuurgebieden ontlast doordat mensen aantrekkelijk en toegankelijk groen dichter bij huis kunnen vinden.
Uitdagingen op de groene weg
Hoewel de ambitie groot is, kent Groen Groeit Mee enkele hardnekkige uitdagingen. ‘Regelgeving en uitvoering gaan niet altijd soepel,’ zegt Glorie-Bergmans. ‘Veel gemeenten voelen zich vooral verantwoordelijk voor woningbouw en hebben niet altijd de capaciteit, kennis of middelen om groen als prioriteit mee te nemen.’
Dit maakt groen vaak een extra opgave bovenop het bouwen van (betaalbare) woningen, waardoor de uitvoering vertraagt. Glorie-Bergmans voegt toe: ‘Als groen al bij de start van het project serieus wordt genomen, kun je later veel problemen voorkomen. Helaas is dat nog niet altijd het geval.’
Ook de financiering van de groene ambities is een uitdaging. Hoewel de provincie Utrecht budget heeft vrijgemaakt, is dit nog onvoldoende om het programma op de lange termijn te ondersteunen. ‘Er is genoeg enthousiasme om groenprojecten te starten, maar vaak ontbreekt de structurele steun om het ook duurzaam te onderhouden,’ zegt Glorie-Bergmans. De bekostigingsen financieringsstrategie van Groen Groeit Mee streeft ernaar om publieke en private investeringen te koppelen aan het waardevolle recreatieve groen in het gebied.
Groen als nutsvoorziening ‘Groen is geen luxe,’ benadrukt Glorie-Bergmans. ‘Het is een nutsvoorziening waar iedereen baat bij heeft. Net zoals wegen, water en stroom, moeten we ook groen als essentiële voorziening zien.’ Om groene ruimte duurzaam in te richten is een gezamenlijke investering nodig in zowel aanleg als onderhoud van groene zones. De provincie Utrecht hoopt dat deze aanpak een model kan zijn voor andere regio’s die ook willen werken aan een gezonde, toekomstgerichte leefomgeving. GlorieBergmans: ‘Dit is hét moment om toegankelijk groen en blauw op te nemen in ieder ruimtelijk plan. Het gaat niet alleen om wonen, maar om het creëren van een plek die een goed en gezond leven stimuleert en ondersteunt.’
Méér Groen Groeit Mee
Om deze groene visie werkelijkheid te maken, zijn enkele stappen essentieel. Glorie-Bergmans legt uit: ‘We hebben niet alleen meer financiële middelen nodig, maar ook een verandering in houding. Wanneer ook ontwikkelaars en investeerders meedoen, worden groenprojecten haalbaarder en duurzamer.’ Groen Groeit Mee onderzoekt verder manieren om data over de voordelen van groen, zoals gezondheidsimpact en vastgoedwaarde, te verzamelen. ‘Met harde cijfers kunnen we het belang en de baten van groen beter onderbouwen, of het nu gaat om gezondheidsvoordelen voor bewoners of waardestijging van vastgoed,’ aldus Glorie-Bergmans. Dit zou ook andere provincies kunnen helpen om vergelijkbare groene doelen bij hun woonprojecten te realiseren.
Een groene toekomst
Groen Groeit Mee laat zien dat wonen en natuur hand in hand kunnen gaan en dat het bouwen van nieuwe wijken niet ten koste hoeft te gaan van groene ruimte. Door groen te zien als nutsvoorziening kan Nederland werken aan een toekomst waarin natuur en beleefbaar landschap geen luxe, maar een vanzelfsprekendheid zijn. Het programma biedt de kans om de voordelen van een groene leefomgeving voor iedereen bereikbaar te maken. En Utrecht is nog maar het begin.
ONDERNEMER AAN HET WOORD: JASPER MULLER VAN HIDE&B
Hide&B draait om unieke, duurzame ervaringen die de verbinding tussen mens en natuur versterken. We gaan in gesprek met oprichter Jasper Muller om meer te leren over dit bijzondere initiatief.
Wanneer ben je begonnen met Hide&B en waarom?
‘Het idee voor Hide&B is ongeveer drie jaar geleden ontstaan. Het idee kwam voort uit het verlangen van mij en mede-oprichter Henkjan om mensen opnieuw in contact te brengen met de natuur. In onze moderne tijd vervaagt die verbinding steeds verder. Met Hide&B willen we die herstellen door verblijfplaatsen te creëren op regeneratieve boerderijen en andere natuurrijke locaties waar biodiversiteit wordt hersteld. We willen niet alleen genieten van de natuur, maar ook een actieve bijdrage leveren aan het herstel ervan. Het doel is om boeren en grondeigenaren, die met de natuur meewerken in plaats van ertegenin, te steunen.’
Hoe helpen Hide&B-bezoekers de natuur creëren?
‘Onze bezoekers dragen direct bij aan de verbetering van natuur. Door bij Hide&B te verblijven, ondersteunen ze de lokale boeren en grondeigenaren die zich inzetten voor duurzame landbouw en natuurherstel. Het geld dat ze uitgeven, gaat naar projecten gericht op het vergroten van biodiversiteit, zoals voedselbossen, regeneratieve landbouw en het aanleggen van nieuwe natuurgebieden. Bovendien moedigen we hen aan om actief deel te nemen, bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk of gewoon door de natuur te verkennen en te genieten van wat er om hen heen groeit.’
Jullie bouwen de Hide&B tiny houses met hout. Wat maakt hout duurzamer dan metaal en beton?
‘Hout is niet alleen esthetisch aantrekkelijk; het heeft ook een kleinere ecologische voetafdruk in vergelijking met materialen zoals metaal en beton. Hout is hernieuwbaar en lokaal verkrijgbaar, wat de transportimpact vermindert. Daarnaast biedt hout betere isolatie, waardoor we minder energie nodig hebben voor verwarming. 'De natuurlijke uitstraling van hout zorgt voor een warm en knus gevoel in de cabins, wat de ervaring voor onze bezoekers versterkt.’
Hoe kijk je naar de rol van het Nederlandse weer in de natuurbeleving?
‘Mensen denken vaak dat ze alleen naar buiten kunnen als het weer perfect is. Maar de natuur kent in alle seizoenen een schoonheid en biedt altijd een bijzondere ervaring. Of je nu in de zon zit of tijdens een regenbui wandelt, elke weersomstandigheid biedt iets unieks. We moedigen mensen aan om naar buiten te gaan, ongeacht het weer. Het draait om het openen van je zintuigen en het ervaren van de natuur, wat bijdraagt aan je mentale welzijn.’
Wat kan een bezoek aan een Hide&B je brengen als gast?
‘De interesse in natuurbeleving groeit, vooral onder mensen die zich bewust zijn van de impact van de stedelijke levensstijl. Ze verlangen naar authentieke
ervaringen en willen de verbinding met de natuur herstellen. Ze willen begrijpen waar hun voedsel vandaan komt en wat ze kunnen doen om de aarde te helpen. Hide&B biedt een mogelijkheid om dat te doen, en dat resoneert met steeds meer mensen.’
Welke veranderingen zie je nu al sinds het begin van Hide&B?
‘Sinds de oprichting van Hide&B zijn er al zichtbaar positieve veranderingen. Bezoekers ervaren de natuur als verrijkend, en zijn heel tevreden over hun verblijf in de tiny houses. De samenwerking met lokale boeren heeft ze financiële voordelen opgeleverd. Zo kunnen ze extra investeren in nieuwe projecten en meer biodiversiteit. Zo zijn er nieuwe initiatieven ontstaan voor natuurherstel, zoals het aanplanten van bomen. Ondertussen leren onze gasten iets over duurzaamheid en regeneratie.’
Hoe zie je de toekomst van Hide&B?
‘Mijn droom is dat Hide&B verder uitbreidt met meer locaties waar mensen de kracht van de natuur kunnen ervaren in het landschap van de toekomst. We willen een beweging creëren die de manier waarop we naar natuur en landbouw kijken verandert. Recreatie, duurzame ladbouw en natuurbeheer kunnen hand in hand gaan, en samen kunnen we een serieuze impact maken op het landschap.’
Wat heeft Hide&B nog nodig om te verbeteren en uit te kunnen breiden?
‘De grootste uitdaging is het verkrijgen van de benodigde vergunningen en financiering van de cabins. We zouden veel meer willen samenwerken met beleidsmakers bij gemeenten en provincies die begrijpen hoe belangrijk natuur en recreatie zijn voor de toekomst. Het is cruciaal dat we de mindset veranderen: recreatie kan een waardevolle aanvulling zijn op het platteland en helpen bij de transitie naar een duurzamere wereld.’
Hoe kan iemand die geen echt contact met de natuur voelt, die verbinding weer opzoeken?
‘Het begint met kleine stappen. Ga af en toe, al is het maar een half uur, zonder je telefoon de natuur in. Zet je zintuigen open en probeer te ervaren wat je meemaakt. Doe dat met bewuste aandacht, zoek een rustige plek en voel wat dat met je doet. Die rust in je eigen lijf en hoofd is het meest impactvol van in de natuur zijn.’
Meer weten? www.hideandb.io
Nederland hunkert naar groen, maar de ruimte voor recreatie slinkt snel. Ankie van Dijk, directeur van Wandelnet, roept op tot actie: 'Elk paadje telt.' Met een groenblauw natuur- en recreatienetwerk kunnen we de buitenruimte in Nederland toegankelijk maken voor iedereen en de gezondheid van onze samenleving verbeteren. Maar hoe kunnen we deze noodzakelijke verandering realiseren?
Groen vanaf de voordeur
Van Dijk benadrukt dat toegankelijkheid van wandelroutes en natuurgebieden essentieel is. 'De ruimte voor recreatie is sinds 1900 met 80% afgenomen,' zegt ze, verwijzend naar onderzoek van de ANWB. 'Het probleem is niet dat we te weinig groen hebben, maar dat mensen er moeilijk bij kunnen. Snelwegen, spoorlijnen, bedrijventerreinen vormen barrières die het voor mensen lastig maken om de natuur te bereiken.'
'Mensen die regelmatig wandelen, zijn fysiek gezonder en ervaren minder stress'
Historische kaarten van Nederland tonen een rijk netwerk van paden tussen dorpen en natuurgebieden, dat nu grotendeels verloren is gegaan. 'Die oude verbindingen herinneren ons eraan dat de natuur dichterbij was. Wat mij betreft is het tijd voor een “omgekeerde ruilverkaveling,” waarbij paden in het buitengebied weer op menselijke maat worden aangelegd.'
'Stel je voor dat je vanuit de stad direct naar een nabijgelegen natuurgebied kunt lopen zonder de hindernis van verkeersdrukte en autowegen. Tunnels onder snelwegen zouden dit mogelijk maken, waardoor mensen makkelijker toegang hebben tot natuur dichtbij huis.'
Wandelen als essentiële vorm van buitenrecreatie
De Nationale Wandelmonitor toont aan dat sinds de pandemie Nederlanders massaal de natuur in trekken. 'Wandelen draagt enorm bij aan de gezondheid,' legt Van Dijk uit. 'Mensen die regelmatig wandelen, zijn fysiek gezonder en ervaren minder stress. Zeker nu steeds meer mensen kampen met burn-outs biedt wandelen een laagdrempelige manier om tot rust te komen.'
'Studies tonen aan dat contact met natuur een positief effect heeft op cognitieve functies, vooral bij kinderen. We moeten zorgen dat de volgende generaties gezonder en gelukkiger kunnen opgroeien met meer groen in hun directe omgeving.'
NL Buiten: Een coalitie voor natuurinclusiviteit
De urgentie van meer toegankelijk groen werd in de coronapandemie duidelijk, toen natuurgebieden op bepaalde momenten te druk werden.. Dit leidde tot de oprichting van NL Buiten, een coalitie van recreatie- en natuurorganisaties die samen werken aan oplossingen om recreatie en natuur te verbinden. 'Wat ons bindt in NL Buiten is de wens om over onze eigen kaders heen te kijken,' zegt Van Dijk. 'We willen de vraag naar recreatie niet afremmen, maar ruimte vinden om deze verantwoord op te vangen.'
Het manifest roept op tot een gezamenlijke inzet voor een natuurinclusief Nederland, waarin ruimte voor natuur en recreatie centraal staat in alle toekomstige plannen en projecten.
Het Manifest NL Buitenkansen, waaraan Wandelnet meewerkte, benadrukt dat recreatie toegankelijk moet blijven en pleit voor alternatieve gebieden voor buitenrecreatie, zoals boerenlandpaden en waterschapsgebieden. 'Dit manifest is onze gezamenlijke oproep om ruimte te scheppen en versnippering van verantwoordelijkheden op te heffen.'
'We willen de vraag naar recreatie niet afremmen, maar ruimte vinden om deze verantwoord op te vangen'
De uitdagingen: anders denken over ruimte en infrastructuur
Van Dijk ziet grote uitdagingen. 'Recreatie wordt vaak vergeten bij ruimtelijke plannen. Nieuwe wijken richten zich op autoverkeer en parkeerplaatsen, zonder recreatieve infrastructuur zoals wandelpaden.'
Daarnaast benoemt Van Dijk het probleem van monofunctioneel ruimtegebruik: 'Nederland is “verhokt,” met gebieden exclusief voor landbouw, industrie of natuurbehoud. Dit creëert afgesloten zones voor wandelaars. We moeten multifunctioneel denken: recreatie, natuur en wonen kunnen elkaar versterken als ze slim worden gecombineerd.'
Barrières doorbreken en opheffen
Naast fysieke barrières zijn er juridische belemmeringen. 'In Nederland is er geen wettelijke basis die recreatie structureel borgt. In Engeland bestaat bijvoorbeeld het “Right of Way,” dat mensen het recht geeft om natuurgebieden te betreden, zelfs in privébezit. In Nederland is eigendomsrecht erg versnipperd en spelen veel private eigenaren een rol, waardoor veel gebieden ontoegankelijk blijven.'
De versnipperde verantwoordelijkheid tussen verschillende overheidslagen compliceert dit probleem. 'Zonder een centraal beleid blijft recreatie een ondergeschoven kindje in de ruimtelijke ordening,' aldus Van Dijk.
Multifunctioneel ruimtegebruik als oplossing 'Multifunctioneel ruimtegebruik is de toekomst,' stelt Van Dijk. Dit houdt in dat functies zoals recreatie, landbouw en natuur slim worden gecombineerd. Zo kunnen boerenlandpaden niet alleen toegankelijk worden voor wandelaars, maar ook een extra verdienmodel bieden voor boeren. ‘Het Manifest NL Buitenkansen benadrukt dit: we hebben ruimte nodig buiten de reguliere natuurgebieden, in het agrarische en semi-openbare landschap. Alleen zo kunnen we de recreatiedruk spreiden zonder kwetsbare natuurgebieden verder te belasten.’
'Daarnaast pleiten wij ervoor om recreatie standaard mee te nemen in alle nieuwe ruimtelijke plannen,' zegt Van Dijk. 'Wanneer er bijvoorbeeld een nieuwe woonwijk wordt ontwikkeld, moet er een netwerk van wandel- en fietspaden worden aangelegd, net zoals nutsvoorzieningen. Dat zou de norm moeten zijn.'
'Zo kunnen boerenlandpaden niet alleen toegankelijk worden voor wandelaars, maar ook een extra verdienmodel bieden voor boeren'
De oplossing: groenblauwe dooradering
Een groenblauwe dooradering, een netwerk van groene en blauwe elementen zoals rivieren en natuurgebieden, door heel Nederland, verbindt steden met platteland. 'Wandelpaden hierin opnemen zou niet alleen goed zijn voor recreanten, maar ook voor biodiversiteit en klimaatadaptatie. Groene gebieden helpen bij waterberging, verminderen hittestress in steden en bieden ruimte aan flora en fauna. Zo combineren we recreatie met natuurherstel en duurzaamheid.'
De economische voordelen van recreatie
Van Dijk benadrukt dat investeren in recreatie ook economisch voordelig is. 'Recreatie genereert miljarden euro’s per jaar en zorgt voor veel werkgelegenheid. Daarnaast stijgen vastgoedprijzen in gebieden met groen en goede recreatieve voorzieningen. Elke investering in groenblauwe ruimte betaalt zich acht- tot tweeëndertigvoudig terug, zo laat het manifest zien.’ Momenteel ontbreekt echter een structurele financiering. 'Er zijn subsidieregelingen, maar die zijn vaak versnipperd en moeilijk toegankelijk voor kleinere recreatieve projecten. We moeten recreatie structureel financieren door het op te nemen in grotere infrastructuur- of natuurprojecten.'
'Stel je voor dat je vanuit de stad direct naar een nabijgelegen natuurgebied kunt lopen zonder de hindernis van verkeersdrukte en autowegen'
Visie, lef, durf
Van Dijk onderstreept dat de transitie naar meer ruimte voor recreatie en een groenblauwe dooradering alleen kan worden bereikt door samenwerking. Het vraagt om samenwerking tussen overheden, terreinbeheerders, agrariërs en projectontwikkelaars. Dat is de kracht van NL Buiten, waar verschillende organisaties elkaar vinden rondom dezelfde oproep.'
Ze pleit voor meer betrokkenheid van beleidsmakers. 'Beleidsmakers hebben een sleutelrol. Zij moeten recreatie zien als een basisvoorziening en durven investeren in recreatienetwerken. We hebben meer lef en visie nodig om barrières op te heffen en ruimte te maken voor recreatie.'
Van Dijk blijft optimistisch over de toekomst. 'De vraag naar recreatie in de buitenruimte is er; het aanbod sluit daar onvoldoende op aan. Nu is het aan ons om die ruimte te creëren en Nederland groener en leefbaarder te maken. Dat begint bij ieders voordeur.'
'Een groenblauwe dooradering biedt ons de kans om Nederland toegankelijker, gezonder en duurzamer te maken,' concludeert Van Dijk. 'Maar dat vraagt om visie, samenwerking en denken op de lange termijn. Als we nu de juiste keuzes maken, profiteren generaties na ons van een groener, leefbaarder Nederland. En onthoud: elk paadje telt.'
Fluitenkruid: ogenschijnlijk eenvoudig, maar onmisbaar voor de Nederlandse natuur. En waar komt die naam toch vandaan?
De Fluit van de Natuur
Fluitenkruid dankt zijn naam aan de holle stelen die je als fluit kunt gebruiken.
Inheemse Schoonheid
Fluitenkruid is een inheemse plant, wat betekent dat het hier van nature voorkomt en volledig is aangepast aan het Nederlandse klimaat en ecosysteem.
Eetbare Wonderen
De jonge bladeren van fluitenkruid zijn eetbaar en hebben een licht peperige smaak. Ze zijn een uitstekende toevoeging aan salades en smoothies, en worden soms zelfs gebruikt in traditionele Nederlandse gerechten.
Tuinier met een Missie
Fluitenkruid trekt nuttige insecten en vlinders aan en helpt zo de biodiversiteit te bevorderen.
Historische Geneeskracht
Fluitenkruid bevat schimmelwerende eigenschappen en werd in de volksgeneeskunde weleens gebruikt om kleine wondjes te behandelen.
Magische Betekenis
In de folklore wordt fluitenkruid gezien als een symbool van geluk dat goede gezondheid en voorspoed brengt aan degenen die het planten.
Beter Water
Deze plant houdt van vochtige plekken en helpt de waterkwaliteit te verbeteren door overtollige voedingsstoffen te absorberen. Hierdoor is het een belangrijke plant langs Nederlandse sloten en in natte gebieden.
Vroege Bloei
Fluitenkruid bloeit van maart tot juni en is daardoor een belangrijke voedselbron voor bijen en andere zespotigen die uit hun winterslaap ontwaken.
Literaire Symboliek
Fluitenkruid verschijnt in verschillende werken van kunstenaars en dichters als een symbool van vergankelijkheid en de schoonheid van de natuur. Schrijvers zoals Willem Kloos en Maarten ‘t Hart hebben fluitenkruid voor hun werk gebruikt.
LOGBOEK:
Bij EcoLaNa wordt gebouwd aan een natuurinclusieve toekomst waarin de natuur wordt gerespecteerd en vooral gevierd. We besloten de regenlaarzen aan te trekken om middenin het Friese landschap het verhaal van ecologisch en economisch verantwoorde natuur en landbouw te zien, ruiken, voelen, proeven en horen.
Datum: 28 september 2024
Locatie: EcoLaNa, Holwerd
Coördinaten: 53.3622° N, 5.9158° E
Weersomstandigheden bij vertrek: 14 graden, regenachtig
Deelnemers expeditie:
Tiedo Dieke, designer VTE Magazine & Martine
Chambone, communicatieadviseur Natuurinclusief a.i.
09:30 uur – Vertrek uit de Hofstad
Met een bewolkte hemel en lichte neerslag zetten we vanuit Den Haag koers richting het noorden, naar het hart van Friesland en de boeren van EcoLaNa.
12:30 uur – Lokale Lunch
We genieten van een huisgemaakte lunch, samengesteld met producten van de vier bedrijven die EcoLaNa vormen. Eieren van Klaaske's kippen, vlees van de koeien van Frans en Nienke, kruidenboter en aardappelsalade van Bianca en Anco, en als kroon op de maaltijd: een rijke sipelsop, gemaakt van de uien van de familie Van der Bos. De smaken van het land, verbonden door vakmanschap en passie, doen eer aan de natuur waarin ze zijn geworteld.
We spreken over EcoLaNa’s visie, een samenwerkingsverband tussen twee akkerbouwbedrijven, een melkveebedrijf en een schapenhouderij. Gezamenlijk streven ze naar het produceren van gezond voedsel, altijd in harmonie met een gezonde bodem en respect voor biodiversiteit. De kracht van EcoLaNa ligt in hun pioniersgeest en land, kennis en arbeid delen, met de natuur als partner. Dit streven naar een duurzame toekomst, zowel economisch als ecologisch verantwoord, vormt de kern van hun missie. Op de website van EcoLana vind je een volledig overzicht van hun natuurinclusieve aanpak, met zorg voor mens, bodem, dier en natuur.
13:30 uur – Het Ommetje Holwerd
Met het zonnetje dat inmiddels door de wolken breekt, beginnen we aan het beroemde Ommetje van Holwerd. De wandeling start langs de Waddendijk, waar de zilte lucht ons tegemoet komt. Hier, in dit landschap van kwelders en uitgestrekte landerijen, zien we hoe de boeren van EcoLaNa hun land beheren, in harmonie met de natuur en de zee. De frisgroene velden van de bedrijven van Jan Idsardi, Bianca en Anco van der Bos, Frans en Nienke Antonides en Klaaske de Groot liggen als een lappendeken aan onze voeten.
14:15 uur – Wachten op Hoog Water
Halverwege de route stuiten we op het indrukwekkende beeldhouwwerk van Jan Ketelaar: ‘Wachten op Hoog
Water.’ De twee vrouwenfiguren, De Dikke en De Dunne, kijken uit over de zee, wachtend op het getij dat maar niet komt. Dit iconische kunstwerk staat symbool voor de eeuwige strijd en samenwerking tussen mens en water in dit deel van Nederland. Aan de andere kant van de dijk strekken de natuurinclusieve akkers van EcoLaNa zich uit als een lappendeken.
14:45 uur – Vogels en Koeien op de Kwelder
We vervolgen onze wandeling naar Noard-Fryslân Bûtendyks, het grootste kweldergebied van Europa. Vanuit de vogelkijkhut 'Kees Weverswadpost' kijken we uit over dit unieke landschap. Terwijl vogels voedsel in de modder zoeken, grazen de koeien van Frans en Nienke op de kwelders. Hier zien we de natuurinclusieve symbiose tussen landbouw en biodiversiteit die EcoLaNa bewaart.
15:15 uur – Bezoek aan de Schapenhouderij van Klaaske
Als laatste bezoeken we de schapenhouderij van Klaaske. De schapen, die we onderweg op de dijken zagen grazen, leveren wol, lamsvlees en worden verkocht als fokdieren. Het ruige landschap, dat zo verweven is met de eeuwenoude tradities van schapenteelt, komt hier tot leven. Terwijl we de laatste verhalen horen, sluiten we af met koffie en taart – een zoete afsluiting van een inspirerende dag.
18:45 uur – Aankomst in Den Haag
Tijdens de terugreis reflecteren we op de veerkracht van het weidse Friese land en de mensen die het met zorg beheren. We besluiten snel terug te keren.
De Toekomst: EcoLaNa’s Wadden Foodwalk Naast hun dagelijkse werk op het land, droomt EcoLaNa van een natuurinclusieve toekomst waarin consumenten nauwer verbonden worden met hun voedsel. De Wadden Foodwalk – een wandelroute die je leidt door het landschap en langs lokale producenten – is bijna klaar voor lancering. Een versmarkt in Dokkum, waar producten direct van het land verkocht worden, staat hoog op de wensenlijst.
Voor meer informatie en inspiratie
Neem voor meer details contact op met Frank Dankmeijer van Stichting Waddengroep, of Nienke Antonides van EcoLaNa. Bezoek ook de websites voor de nieuwste ontwikkelingen en om zelf een indruk te krijgen van dit prachtig stukje Friesland:
www.waddenvoedsel.nl www.ecolana.nl
Door het landelijk gebied aantrekkelijk en beleefbaar te maken, kunnen mensen dichterbij huis recreëren en worden kwetsbare natuurgebieden ontlast. Recreatie biedt naast een extra inkomen voor plattelandsondernemers, ook kansen voor korte(re) ketens, betere verbinding tussen ondernemer en bewoner en een hernieuwde beleving van en waardering voor het platteland. Op deze pagina nemen we je mee in de laatste cijfers en ontwikkelingen op het gebied van agrotoerisme.
Wat verstaan we onder agrotoerisme? Alle vormen van recreatie en toerisme op nog functionerende boerderijen en tuinderijen.
Ruim 3200 agrarische bedrijven boden in 2020* recreatieve activiteiten aan, van thee tuinen tot boerderijcampings. Dit agrotoe risme versterkt de band tussen boeren en burgers en draagt bij aan bewustwording over voedselproductie.
(Bron: NBTC Verkenning Agrotoerisme)
Ruim 75% van de Nederlanders, Vlamingen en Duitsers is geïnteresseerd in een plattelandsvakantie in Nederland. De grootste aantrekkingskracht? Rust, weinig toeristen en een natuurlijke omgeving. Populaire bestemmingen zijn Gelderland, Drenthe, Zeeland en Noord-Holland. (Bron: Onderzoek Plattelandsvakanties in Nederland)
Bijna 65% van de wandelaars staat positief tegenover wandelen langs akkers en weilanden, maar slechts 25% doet dit regelmatig. Dit biedt veel potentie voor nieuwe wandelroutes en recreatieve landschapsbeleving.
(Bron: Onderzoek Wandelnet)
KLOMPENPADEN
Meer dan 2000 terreinen zijn opengesteld voor Klompenpaden, goed voor 2227 kilometer aan wandelroutes. Overheden ondersteunen de ontwikkeling en het duurzame beheer van deze paden, wat bijdraagt aan natuurbeleving en behoud van het landschap (Bron: Klompenpaden.nl)
15%
Tussen 2018 en 2020 steeg de omzet van de multifunctionele landbouwsector met 15%, ondanks de coronapandemie. Boerderijverkoop is de grootste activiteit, gevolgd door zorglandbouw en recreatie. Verwacht wordt dat de helft van de boeren multifunctionele activiteiten ontwikkelt. (Bron: NBTC Verkenning Agrotoerisme)
LOKALE PRODUCTEN EN STREEKBELEVING
Bijna een derde van de Duitse bezoekers en ruim een kwart van de Vlamingen koopt graag streekproducten tijdens een plattelandsvakantie in Nederland. Deze interesse stimuleert korte ketens en biedt agrariërs een directe inkomstenbron. (Bron: Onderzoek Plattelandsvakanties in Nederland)
* Let op: in januari 2025 worden nieuwe cijfers verwacht over multifunctionele landbouw.
Uit onderzoek dat de ANWB liet uitvoeren, blijkt dat de groene ruimte per inwoner sinds 1900 met 80% is verminderd. Om de hoeveelheid groen op peil te houden moet er tot 2030 ongeveer 27.000 hectare bij komen en is er tot 2050 zelfs zo’n 63.000 hectare extra nodig.
Dit rapport is waardevol voor elke partij die betrokken is bij ruimtelijke ontwikkeling.
Domein Vrijetijdseconomie
Domeinleider: Geert Dijks
Domeintrekkers: Tinco Lycklama en Angelique Vermeulen
Beeld
Cover & pagina 14: Wandelnet - Ad Snelderwaard
Pagina 9 boven: Hans Avontuur
Pagina 9 Het Duifhuis: Kees Beekmans fotografie
Pagina 10 & 11: Freek van den Bergh
Vormgeving & copy
DSGND
Heb je vragen of zoek je verdieping? Ga naar www.collectiefnatuurinclusief.nl/vrijetijdseconomie