Energie

ENERGIE

Seizoensuitgave vzw Climaxi. Verschijnt drie seizoenen op vier. Lente 2022.

Ver. uitg.: Filip De Bodt Groenlaan 39 Herzele

COLOFON EDITO

Seizoenstijdschrift van vzw Climaxi. Verschijnt 3 keer per jaar Redactie: Katrin Van den Troost, Filip De Bodt, Tybo Mortier, Simon Clement, Nikolai Blacud Correcties: Sarah Hutse Eindredactie: Filip De Bodt Foto’s: Simon Clement, Trees Coppens (voor- en achterpagina) Cartoons: Arnulf Vormgeving: Nina De Wolf Drukkerij: Polyprint Herzele Contacten Kantoor Herzele Groenlaan 39 0496/718472 Kantoor Antwerpen Breughelstraat 31 0484/832463

De eenentwintigste eeuw nam een felle start. We kregen al heel wat crisissen over ons heen. Wat in de jaren negentig nog een sciencefictionfilm was, werd op 11.09.’01 werkelijkheid: twee vliegtuigen die zich live in de WTC-torens boorden.

Enkele jaren later kwam de financiële crisis van de banken. In het Midden-Oosten brak de Arabische Lente uit voor meer inspraak en democratie. Europa besliste om een heel strenge besparingspolitiek te voeren en Griekenland met hoge schulden en armoede op te zadelen.

De oorlog in Syrië en Afghanistan leidde tot grote migratiegolven en schrijnende toestanden aan onze grenzen.

Enkele jaren later stond corona voor onze deur en nu moeten we omgaan met een oorlog op het Europese continent.

Dit alles tegen een achtergrond van steeds extremere weersomstandigheden.

Bosbranden, overstromingen, wolkbreuken worden dagelijkse kost. Deze zomer stond het water ons letterlijk tot aan de lippen. Wallonië en een gedeelte van Limburg liepen onder water. Hoe houden we in deze wereld het hoofd koel?

Climaxi is de sociale klimaatbeweging die een stem geeft aan zij die het woord niet krijgen.

Begin 2022 kwam Climaxi samen met ABVV Oost-Vlaanderen, SAAMO, Tegengas, Extinction Rebellion, Ineos Will Fall, wijkgezondheidscentrum De Sleep en de Peperfabriek op straat tegen de hoge energieprijzen.

Grote spelers als Total, Luminus en Engie maken extreme winsten terwijl wij de rekening zien verdrie- of viervoudigen. Daar ontstond het idee om een ledenblad te maken over energie.

We namen met Climaxi zelf het prijsmechanisme achter onze factuur onder de loep. De grootste verbruikers betalen het minst en de prijs wordt bepaald door de duurste energieproducent. Dit zijn mechanismes die de wereld op z’n kop zetten. Tijdens het schrijven van dit ledenblad brak de oorlog in Oekraïne uit. Daarom besliste onze regering om de jongste kerncentrales open te houden én twee nieuwe gascentrales te bouwen. De energieprijzen stijgen tot ongeziene hoogtes en velen denken dat onze bevolking een enorme verarming te wachten staat. Een actueel ledenblad is het dus zeker. We namen Greenpeace, Tegengas en SAAMO mee op weg om het debat rond ons energiebeleid te voeden. Aviel Verbruggen, milieueconoom aan Universiteit van Antwerpen geeft ons een inkijk in de werking van de Europese energiemarkt. Ludo De Brabander van vzw Vrede voegt een analyse toe van de oorlog in Oekraïne en legt uit hoe elke oorlog draait om energie en macht.

Deze brochure heeft ook een gezicht. We geven het woord aan mensen die hard getroffen worden door de prijsstijgingen. Bovenal willen we je uitnodigen om samen te ijveren voor een ecologische en sociale maatschappij. De hoge energieprijzen leren ons dat grote machthebbers bepalen voor welke oplossingen gekozen wordt. Investeren we in fossiele brandstoffen, nucleaire centrales of hernieuwbare energie? De COVID-periode heeft veel mensen in hun individuele positie gedrumd. Het is tijd dat we opnieuw de draad opnemen. Dat we samen komen, vrede eisen, kritisch denken, actievoeren en onze energie opniew in eigen handen nemen.

Katrin Van den Troost

INHOUDSTAFEL Energieprijzen: de duurste wint altijd p.4 Binnenkort hebben we energie teveel p.7 Alle kerncentrales moeten zo snel mogelijk dicht p.13 Energie is een basisrecht p.18 De overheid geeft zijn subsidies aan de verkeerde p.20 Elke oorlog draait om energie p.24 Nieuws uit de regio’s p.29 3

Energieprijzen DE DUURSTE WINT ALTIJD

dezelfde conclusie en dit geldt niet alleen voor Engie, maar voor ongeveer alle stroomproducenten. Ook de over-subsidiëring van windmolenparken zorgt ervoor dat deze initiatiefnemers (en dat zijn dikwijls dezelfde) gouden zaken doen. Zij slaan een dubbelslag: land en zee worden geprivatiseerd en men maakt er dankzij subsidie superwinsten mee. De Standaard schrijft op 19/01: “Het oudste windmolenpark, C-Power, bijvoorbeeld, kon volgens de auteurs Luc Pauwels en Wim Van den Eynde in het boek De keizer van Oostende rekenen op 2,2 miljard subsidies gespreid over twintig jaar, terwijl de kostprijs van het park 1,3 miljard bedroeg. Toen werd nog uitgegaan van 1 miljard inkomsten uit stroom.” Bij de productie van kernenergie ligt de winst nog hoger, gezien de kosten van de installaties in de eerste twintig jaar van hun bestaan terugbetaald werden door de gebruikers.

Climaxi steunt de eis tot verlaging van de BTW op energie van 21 naar 6%.

De argumenten zijn gekend: de BTW legt arm en rijk hetzelfde percentage op en is dus sowieso een onrechtvaardige ‘vlaktaks’. Energie is een basisbehoefte en geen luxeproduct: daar rekent men 6% voor. Daarmee is de kous evenwel niet af: wie verder denkt ziet een verouderde prijsstructuur en een extreem vrijemarktmechanisme dat totaal niet bijdraagt aan gelijk welke poging om de klimaatveranderingen in te perken.

DAGPRIJS

Energie is simpelweg tot nu toe een brutaal vrijemarktproduct, niet meer of niet minder. Er wordt aangekocht en gespeculeerd op energiebeurzen volgens het principe: hoe meer je koopt hoe goedkoper de rekening. Via een tabel op de website van VREG kan je spelen met deze tarieven en zelf aan het rekenen gaan. Bij een woning die tot 600 kWh per jaar verbruikt betaal je 0,37 € per kWh, verbruik je 3500 kWh per jaar dan kost je dat 0,27 € per kWh. De zuinige verbruiker met wat klimaatinzicht wordt dus gestraft in plaats van gestimuleerd. Ondernemingen die nog meer verbruiken (tot 29.000 kWh per jaar) betaalden de laatste jaren tussen de 0,20 en 0,23 euro.

Daarbij bepaalt de duurste dagprijs ook nog eens de koers. Die dagprijs is op zich de prijs voor een restje: de grote jongens kopen vandaag elektriciteit voor het eerste kwartaal van volgend jaar. Energie wordt verkocht op een soort van veiling. Daar bieden de drie groten (Luminus, Engie, Total) en wat kleintjes energie aan die de behoefte van die dag moet dekken. Wie het laatste gat opvult bepaalt de prijs van de dag. Vermits het laatste bod meestal komt van dure en fossiele centrales is het dus de duurste die de prijs voor iedereen bepaalt. Een eigenaardig systeem: stel nu dat de duurste bakker de prijs van het brood bepaalt in een dorp?

De chaos in de structuur is groot en draagt historische compromissen mee. De prijs verschilt bijvoorbeeld naargelang de intercommunale in jouw regio. Dat heeft onder meer te maken met de kosten van groene stroomcertificaten, hoeveelheid zonnepanelen die gelegd zijn. Denk daarbij niet aan je buurman, maar aan grote industriëlen zoals Fernand Huts die miljoenen verdienden omdat subsidiëring van groene energie nooit geplafonneerd werd.

PROBLEMEN

ENERGIEKOST De energieprijs bestaat uit energiekost (de echte kostprijs op de beurs), distributiekosten (voor intercommunales en gemeenten), heffingen (bijvoorbeeld in het energiefonds dat de kosten voor duurzame energie moet subsidiëren) en BTW. De btw-belasting is dus goed voor ruim een zesde van een elektriciteitsfactuur en stijgt mechanisch mee met de oplopende stroomprijzen op de internationale markten. Bij een btw-tarief van 6 procent in plaats van 21 procent, zou een rekening van 1.000 euro krimpen tot 876 euro, of een daling met 124 euro.

De energieproducenten maken ondertussen woekerwinsten. De studiedienst van de PVDA rekende uit dat Engie-Electrabel 2,6 miljard extra winst boekt door de hoge energieprijzen. Ook andere bronnen komen tot 4

Duizenden gezinnen komen dezer dagen in de problemen en zien hun factuurvoorschotten ver(drie)dubbelen: van €150 per kwartaal naar 300400 per kwartaal is echt geen uitzondering. Met voorstellen zoals het uitdelen van eenmalige cheques van een paar honderd € komen we er niet. Climaxi staat daarom wel achter het idee om het BTW-tarief definitief naar 6% te brengen, maar vindt dat onvoldoende. Het gaat niet op dat de gemeenschap de kosten betaalt terwijl de producenten met superwinsten gaan lopen. De winst van de kernenergieproducenten wordt al een beetje afgeroomd. In de periode 2012-2014 liep de nucleaire taks jaarlijks op tot ruim een half miljard euro. Sinds 2015 becijferen de Belgische energieregulator Creg en de Federale Overheidsdienst Energie hoe groot de overwinsten zijn voor de jongste vier nucleaire centrales (Doel 3 en 4, en Tihange 2 en 3) en leggen ze een minimumbedrag vast. In de periode 2016 tot 2019 ging het om 150 miljoen euro, een peulschil in vergelijking met de superwinsten. In de praktijk lagen de bedragen iets hoger omdat de wet ook rekening houdt met de jaarlijkse evolutie van de elektriciteitsprijs. Voor zonne- en windenergie gaat het over een teveel aan subsidies in plaats van over woekerwinsten.

5

Volgens energieminister Tinne Van der Straeten heeft de vorige regering er zelfs voor gezorgd dat de afspraken met de nucleaire sector rond de extra heffing op de woekerwinsten nog zeer moeilijk kan gewijzigd worden en een verhoging van die rente bij gevolg een moeilijke operatie wordt.

Moeilijk gaat ook, is een mooi gezegde.

Alternatieven Climaxi vindt dat het Europees prijzensysteem moet opengebroken worden.

In het verleden bewees het principe ‘De duurste prijs geldt voor iedereen’ zijn diensten omdat het investeren in hernieuwbare energie aantrekkelijk maakte. Nu iedereen uit de kosten is en overwinsten boekt, moet dit systeem naar de prullenmand.

Filip De Bodt

BINNENKORT HEBBEN WE

ENERGIE TEVEEL Aviel Verbruggen is Emeritus-hoogleraar aan Universiteit Antwerpen en een bekende energie- en milieueconoom. Hij trekt ten strijde tegen het mateloos gebruik van fossiele energiebronnen én tegen kernenergie. Hij wijst op de fouten die de voorbije decennia gemaakt zijn door zowel onze Belgische regering als het Europees beleid. Het geld dat nog steeds vloeit naar fossiele industrieën, vloeit niet naar hernieuwbare energie. Hij ziet hoe het neo-liberaal beleid steeds opnieuw op rekening van de gewone mens gevoerd wordt.

De oorlog in Oekraïne leidt vandaag tot stijgende brandstof en energieprijzen. Wat zijn de mechanismes die hierachter spelen?

De oorlog in Oekraïne vandaag kadert in een reeks van oorlogen over de macht om energie, onder het mom van democratie. Zo is in Libië, Syrië, Irak en andere olieproducerende landen al heftig oorlog gevoerd om de democratie in te voeren en autocraten als Assad aan de deur te zetten.

Waar het toen ook al om draaide is de macht over de energiemarkt. Rijke olieproducerende landen (de Verenigde Staten - grootste olieproducent ter wereld - en haar Arabische bondgenoten in het Midden-Oosten creëren schaarste op de olie- en gasmarkt door olie van vijandelijke staten uit de markt te drijven. Schaarste helpt hen om de olieprijzen kunstmatig hoog te houden. Met die hoge prijzen kunnen ze excessief hoge winsten boeken.

De hoge energieprijzen zijn geen nieuw fenomeen. Tijdens de oliecrisis in de jaren 70 hadden we ook torenhoge prijzen. Naar waar gaat al dat geld?

De winst op aardolie schommelde in vredestijd vaak rond 0,5% van het wereld bruto product. Tijdens de oliecrisis in de jaren 70-80 ging die omhoog tot 4,5%. Deze hoge prijzen houden excessieve winsten in, ingepikt door olie- en gasmaatschappijen en hun exporterende overheden. Het gaat voor België om tientallen miljarden die niet naar koopkracht gaan en ons land dus arm maken. Begin jaren 80, toen de energieprijzen heel erg hoog waren, was er een sterke beweging naar energie efficiëntie en hernieuwbare

6

7

energie. Er was consensus, ook bij beleidsmakers dat we er massaal moesten in investeren. Zon en wind kosten geen geld. Als je de juiste technologie hebt, kun je dus heel goedkope energie produceren. De hoge prijzen dwong mensen ertoe om verkwisting tegen te gaan en anders over energie na te denken.

Toen midden jaren 80 de olieprijs opnieuw fors daalde werd deze beweging in Europa gekraakt. Pas 25 tot 30 jaar later kwam er een nieuwe golf van investeringen. Dit startte in Denemarken en Duitsland al voor 2000.

Heeft Europa geleerd uit de oliecrisis? We zien steeds meer investeringen in hernieuwbare energie of is dat maar schijn? Wat is haar beleid op energievlak?

Om een kader te schetsen is het belangrijk om de elektriciteitsmarkt en de olie- en gasmarkt uit elkaar te houden. Ze zorgen beide voor onze energie maar er spelen andere krachten en wetgevingen. Wat ze gemeen hebben is dat grote bedrijven domineren en vooral grote winsten willen maken. Europa liberaliseerde haar elektriciteitsmarkt eind jaren 90. De grotendeels privémonopolies op elektriciteit werden losgelaten. Begin jaren 2000 speelde de Europese Unie met het idee om een overkoepelend systeem te installeren van verhandelbare groene stroomcertificaten. Dit systeem zou hernieuwbare elektriciteitsproductie zoals windmolens en zonnepanelen bevoordelen.

Dit stuitte echter op verzet van Duitsland dat verschillende technologieën wilde subsidiëren. Dat leidde tot een decennium van ongecontroleerd beleid op de elektriciteitsmarkt. Ieder land nam eigen initiatieven. België nam toen wel de beslissing om groene stroomcertificaten uit te delen. Het addertje? We gaven deze certificaten ook aan steenkoolcentrales die biomassa bijstookten. De certificaten waren een dure grap en Vlaanderen haalde amper de norm van 5% hernieuwbare energie in 2010, zoals door Europa opgelegd. We hebben van 2002 tot 2014 veel geld uitgegeven. We zijn vergeten een technologie te ontwikkelen die wind- en zonne-energie goedkoop maakt voor huishoudens, scholen en ziekenhuizen. In 2008 slaagden Chinese producenten er, met in Duitsland ontwikkelde technologie, in om de prijs van fotovoltaïsche zonnepelen door 3 te delen. Ook bij windturbines hebben Duitsland en Denemarken goed geïnvesteerd in steeds betere technologieën. In 2018 resulteerde dit in de historisch laagste productiekosten voor hernieuwbare elektriciteit uit licht en wind. En ook nu gaan de productiekosten nog naar beneden.

Je zou zeggen dat we op de goede weg zaten om onze energiefactuur voorgoed naar beneden te krijgen? Wat is er gebeurd?

Inderdaad, maar dat is buiten de krachten van de grote gas- en oliebedrijven gerekend. In 2000 waren de grote energiebedrijven nog te fel bezig 8

met de liberalisering van de markt. Ze hadden weinig oog voor het emissiesysteem dat de EU al aan het opstellen was. In 2005 riep de EU het ETS-systeem in het leven. Emission Trade System zou een maximumplafond installeren voor emissies. Sinds de start van ETS in 2005 bepaalt de Europese Unie het jaarlijkse maximum aan uitstoot veel te ruim. Het idee was om grote bedrijven voor hun vervuiling aan CO2 en co te doen betalen, maar men deelde ook gratis rechten (permits) uit. Deze werden nog eens verruimd door de financiële crisis in 2008 en door Covid in 2020. Het vastgestelde maximum is bovendien poreus door de import van permits uit niet-EU-landen en doordat de koolstofrechten van bedrijven die verdwijnen blijven circuleren. Jaar na jaar overschrijdt het plafond ruim het totaal van de feitelijke emissies. Dat het ETS-plafond de emissies van de industrie zou beknotten, is dus een fabel. Na 2012 beginnen de grote elektriciteitsmaatschappijen zich te realiseren dat hernieuwbare energie aan een opmars bezig is. Zij halen hun elektriciteit nog vooral uit steenkool-, bruinkool-, kern- en gascentrales. In Duitsland zien ze de kostprijs van hernieuwbare energie dalen sinds 2008. De elektriciteitsmaatschappijen onderhandelen een eigen statuut voor de uitstoot die ze veroorzaken: het ETS-systeem wordt opgesplitst in een systeem voor grootindustrie en een voor elektriciteitsproducenten.

De Europese Unie organiseert het zo dat ze een taks heft op vervuilende elektriciteitsproducties. Zo probeert ze elektriciteitsproducenten te dwingen om over te schakelen op hernieuwbare energie. Wat gebeurde er? Deze taksen werden via de energiefactuur doorgerekend naar de kleinverbruiker.

Huishoudens, scholen, ziekenhuizen en KMO’s krijgen extra heffingen op hun factuur. De industrie speelt het spel anders. Zij onderhandelen met de verschillende overheden over een korting. De taksen die zij meer moeten betalen door het ETS-systeem op elektriciteit eisen ze terug via de overheid.

Het wordt dus een vestzak-broekzakoperatie waarbij de kleine man, KMO’s en openbare diensten betalen. De industrie krijgt ook subsidies als ze zelf in hernieuwbare energie willen investeren. Kortweg: de industrie passeert twee keer langs de geldpot en de kleine man mag betalen.

Zowel overheden, coöperaties en grootindustrie investeren steeds meer in hernieuwbare energie. Je zou veronderstellen dat dat een goede zaak is. Zijn we nu verzekerd van een lage prijs in de toekomst voor schone energie? Wind en zon kosten geen geld.

Dat zorgt ervoor dat we over een volgend probleem moeten nadenken.

Als je 50 jaar geleden had gepraat over het feit dat te veel auto’s een probleem zijn, dan hadden mensen u voor zot verklaard. Toch zien we vandaag op onze wegen te veel auto’s. Hetzelfde gaat gebeuren met hernieuwbare energie. Op sommige momenten gaan er te veel windmolens 9

en zonnepanelen zijn. En dan wordt er beslist wie wel mag leveren en wie niet. Daarin zijn nu al enkele interessante ontwikkelingen aan het gebeuren.

Fit for 55 is een gevolg van de Green Deal. Dit is het programma van de Europese Unie om de klimaatdoelstellingen te halen en te evolueren naar een koolstofarme economie. Maar de Europese Unie legt de volledige bevoegdheid voor de omschakeling naar minder uitstoot bij de bedrijven.

Dit is neoliberalisme pur sang. In de Green Deal wordt niets gezegd over decentrale coöperatieve gemeenschappen of hernieuwbare energie voor gezinnen. Straffer nog, er staat letterlijk in dat de prijs van de uitstootrechten die ook voor mobiliteit en gebouwen worden voorgesteld verrekend zal worden naar de kleine elektriciteits-, gas- en olieverbruiker. Het subsidiesysteem is gemaakt op maat van grote windmolenparken op zee. Zo kunnen de C-Powers van deze wereld hun winstmodel behouden. Als er dan te veel hernieuwbare energie op de markt komt en er gekozen moet worden welke elektriciteit op het net gaat, heb ik een voorstel. Dit is het voorstel van nabijheid. Dat houdt in dat de elektriciteit die vlak bij de verbruiker geproduceerd wordt, op het net komt. Dit is een aanmoediging voor de smartgrids (kleinere energiecoöperatieven). Het is een pleidooi om decentraal te produceren en onze wetgeving daarop af te stemmen.

Maar dat zit er niet direct aan te komen?

Het probleem in het huidige ETS-systeem is dat energiemaatschappijen de touwtjes in handen hebben. Zij betalen taksen en kunnen die via distributie doorrekenen aan de gebruikers (industrie, huishoudens). Fit for 55 wil nu ook voor het gebruik van fossiele brandstoffen voor vervoer en verwarming van gebouwen een emissiehandelssysteem oprichten. Daar gaat men dan ook taxen en heffingen kunnen doorrekenen aan de eindgebruikers. Zo krijg je extra belastingen op het gebruik van energie in plaats van de nodige investeringen in openbaar vervoer of in een zuiniger wagenpark. Mensen die meer moeten betalen aan de pomp gaan niet ook nog de centen hebben om een zuiniger auto te kopen. Ook voor de verwarming van gebouwen is dit een slechte wending. Als je energiefactuur de hoogte in gaat, hebben scholen, ziekenhuizen of KMO’s geen geld over om hun gebouwen te renoveren. Deze taksen werken averechts en hebben tot doel om de grote winsten van elektriciteits-, gas- en oliemaatschappijen veilig te stellen.

Katrin Van den Troost Nikolaï Blacud

10

Jaren geleden kwam Christiane door omstandigheden in armoede terecht. Haar gezondheid faalt. Door de hoge energieprijzen is het haast onmogelijk om rond te komen. “Een van mijn dochters verwarmt nog met mazout en een deel elektriciteit. Ze belt me,”mama mijn factuur is met 700 euro gestegen”. Maar de andere rekeningen blijven wel komen. Ze schuiven alles af op de gewone mens en dan zeggen ze: je moet maar energie besparen. Sorry maar mensen in armoede sparen al meer dan genoeg. Ik hoop dat er wat meer met de mensen gesproken wordt, dat er wat meer geluisterd wordt. Het loopt overal in het honderd. Maar als wij er niets aan doen dan gaan ze blijven profiteren van ons.”

ALLE KERNCENTRALES MOETEN

ZO SNEL MOGELIJK DICHT Jan Vande Putte is energie-expert bij Greenpeace. Hij beleefde spannende tijden met de hoge energieprijzen en de nakende kernuitstap. Nu de regering besliste nog twee kerncentrales langer open te houden én 2 gascentrales te laten bouwen, leggen we hem wat vragen voor. Hij vindt die beslissing ‘heel raar’.

De energieprijzen swingen de pan uit. Welke oorzaken heeft de stijging volgens jullie?

De internationale gasprijs steeg de laatste maanden naar een ongeziene hoogte. Het energiesysteem is verslaafd aan fossiel gas voor de elektriciteitsopwekking, productie van goederen en verwarming van gebouwen.

Dan hoeft het niet te verbazen dat de recente prijsstijgingen een dramatische impact hebben. De afhankelijkheid van gas uit Rusland en het Midden-Oosten maakt ons kwetsbaar. De oorlog in Oekraïne doet de onzekerheid enkel maar vergroten. We zien ook dat de wereldeconomie terug aanzwengelt na de coronacrisis. Hoewel het herstel ongelijk gaat zijn, zal de wereldeconomie dit jaar naar verwachting groeien met zo’n 6%. Dit vraagt meer energie en dus gaat de prijs de hoogte in.

De federale overheid besliste om de BTW op elektriciteit te verlagen naar 6% en het sociaal tarief uit te breiden. Is dat voldoende?

Alle maatregelen voor een oplossing op korte termijn zijn voor discussie vatbaar. We moeten vooral kijken naar structurele oplossingen. Voor Greenpeace staan de gezinnen op de eerste plaats. We moeten investeren in het inkomen van gezinnen en niet in het consumeren van olie en gas. Daarom is een versnelde omschakeling naar hernieuwbare energie noodzakelijk. We moeten ernaar streven dat er energiegemeenschappen ontstaan, die voor hun eigen energievoorziening kunnen zorgen. Dat wil zeggen dat wijken en kleine dorpen samenwerken om zonne-energie en andere hernieuwbare energie op te wekken en op te slaan voor eigen gebruik. Bij deze verandering is het belangrijk om kwetsbare groepen extra te ondersteunen. Niet iedereen kan ineens een huis renoveren of investeren in een warmtepomp.

De uitbreiding van het sociaal tarief is noodzakelijk zolang de prijzen niet gestabiliseerd zijn. Ook moeten de normen voor isolatie van huurhuizen en 13

sociale woningen fors verhoogd worden. Kwetsbare gezinnen moeten prioritair ondersteund worden om hun woning te isoleren.

Wat zien jullie als oorzaken van de hoge energieprijzen?

In Europa is er niet overal een wetgeving over het aanleggen van gasreserves. In ons land is dit bijvoorbeeld niet verplicht. Hierdoor zijn we nu gebonden aan hoge dagprijzen en korte termijncontracten met buitenlands gas. Italië is bijvoorbeeld voor 90% afhankelijk van Russisch gas.

Zij hebben 20 miljard kubieke meter gas in reserve, dat is goed voor een derde van de huishoudelijke consumptie voor een jaar. In Duitsland zit er 24 miljard kubieke meter gas in de reserves. In 2020 ging die voorraad nog 9% naar beneden. Hierdoor is er maar voldoende voor een kwart jaar voor het huishoudelijk gebruik. Deze energie-afhankelijkheid is de achilleshiel voor de hoge prijzen die we nu ervaren. Greenpeace is ervan overtuigd dat we opnieuw onze gasreserves moeten aanvullen en dit moeten verankeren in de wet om zo prijsschommelingen in de toekomst te kunnen opvangen.

in de winter van 2025 en 2026. De onderhandelingen met Engie moeten nog beginnen en die zullen niet mals zijn. Er is geen wetgevend kader uitgebouwd voor het openhouden van de kerncentrales zoals minister Van der Straeten dat wel deed bij de gascentrales. Zo’n regeling zorgt ervoor dat er afspraken worden gemaakt naar productiegaranties. Als er geen stroom geleverd wordt, kan de overheid boetes opleggen. Voor oude en onbetrouwbare kerncentrales zie ik dit niet snel gebeuren, want Engie zal dit niet willen riskeren.

Katrin Van den Troost

De afhankelijkheid van onze energiemix is vandaag een probleem. De federale overheid besliste onlangs om twee kerncentrales te laten openhouden. Greenpeace is voorvechter van de sluiting van de kerncentrales. Wat nu?

Voor Greenpeace moeten alle kerncentrales zo snel mogelijk dicht. We zijn heel blij dat de scheurtjescentrales in de komende maanden dicht gaan.

Maar het openhouden van de twee jongste kerncentrales is een stap achteruit. De discussie van vandaag is hallucinant. Dit geeft blijk van ons slecht energiebeleid van de laatste decennia. We spreken bij de twee jongste kerncentrales nog amper over 2 GW (Gigawatt) van onze bevoorrading.

Dit kunnen we opvangen met investeringen in hernieuwbare energie, betere connectie met het buitenland en eventueel met gascentrales. Het terugdraaien van de kernuitstap heeft geen impact op de energiefactuur. Erger nog, het openhouden van de kerncentrales zal veel geld kosten en dit zal doorgerekend worden aan de huishoudens. Ons belangrijkste argument is de veiligheid. We zien nu in Oekraïne hoe kwetsbaar kerncentrales zijn in een oorlogssituatie. Elia maakte vorig jaar in haar rapport ook een berekening voor bevoorradingszekerheid. Daaruit bleek een dalende betrouwbaarheid van de Franse kernenergie. In Frankrijk heeft men steeds meer problemen met het openhouden van de centrales. De rare reactie van onze regering is dan om onze kerncentrales langer open te houden. Daarbij komt dat we helemaal niet zeker zijn dat de twee jongste kerncentrales zullen draaien 14

15

Marijke en Vanessa zijn al jaren lid van de vakbond ABVV. Beide werken ze in de poetssector. Vanessa, 41 en thuisstrijkster, ziet haar energiefactuur stijgen van 170 naar 720 euro per maand. Ze is klant bij Engie. “Ik ben bang om te veranderen, ik vertrouw de kleine letterkes niet. Het is onbetaalbaar, zelfs met twee inkomens raken we er niet. En dan moet ik ook nog voor de kinderen kunnen zorgen. Ik werk al 7 jaar als thuisstrijkster en toch zit mijn loon al aan het maximum: €12 per uur.

De onkosten die ik terugbetaald krijg zijn ruim onvoldoende, we leven nu van onze spaarcenten. We sparen om te overleven. Een vriendin van me moest onlangs kiezen, met haar zoon naar de dokter of tanken.”

Maar ook bij Marijke wringt het op het einde van de maand. Ze werkt al 16 jaar als mobiele poetsvrouw en haar loon is nog steeds 12 euro per uur. Haar factuur ziet ze stijgen met 70 euro in de maand. Maar vooral aan de pomp wordt het moeilijk: “De vervoersvergoeding is veel te weinig om er aan de pomp mee te betalen. Ik werk ook 1 maal in de maand in het onthaal in Brugge. Dat is een hele eind van waar ik woon.

Mijn zoon kreeg onlangs een diagnose van autisme. Tot aan zijn middelbaar krijgt hij een vergoeding voor therapie. Maar het probleem gaat niet weg doordat hij naar het middelbaar gaat. Ik wil mijn kinderen toch iets kunnen aanbieden als een lentefeest bijvoorbeeld en toch minimum het nodige. Ik snap dat er heel wat moet veranderen, maar de kost mag niet op de mensen verrekend worden. Wij hebben zeker hogere lonen nodig. 16 jaar werken gaf mij 2 euro opslag, dat snap ik niet.”

Simon Clement

Energie is een

BASISRECHT

Stefan Goemaere is opbouwwerker bij SAAMO en werkt rond energiearmoede. Hij heeft een gevatte kijk op de energiefactuur van vandaag en legt een aantal pijnpunten van ons energiebeleid bloot. Energie is voor hem een basisrecht. Btw-verlaging is een vlaktaks.

Wat vind je van de maatregelen van de Federale en Vlaamse overheid om de hoge energieprijzen te temperen? Zo zet de federale overheid uiteindelijk de btw op elektriciteit en gas tijdelijk naar 6%, wordt het sociaal tarief uitgebreid en krijgen we een premie van om en bij 100 EUR. De Vlaamse overheid deelt dan weer premies uit voor renoveren en warmtepompen.

Energie is een basisrecht, dat is ons uitgangspunt. De tijdelijke verlaging van btw op elektriciteit en later ook op gas zien wij als een verlichting op korte termijn maar met valkuilen voor de toekomst. In het geval van een btw-verlaging naar 6 procent vanaf april tot en met juli, is het mogelijk dat de indexatie van sociale uitkeringen, pensioenen met zes maanden worden uitgesteld.

Dit zou dan weer een pervers neveneffect zijn van een overheidsmaatregel.

Daarnaast is een btw-verlaging een vlaktaks. Die verlaging komt er voor iedereen, rijk en arm. Nochtans zijn het de kleine inkomens die het hardst lijden onder de hoge facturen en dus het meest gecompenseerd moeten worden. Ik ben er dan ook van overtuigd dat we op lange termijn tot structurele oplossingen moeten komen. De uitbreiding van het sociaal tarief is een welgekomen maatregel. SAAMO voert samen met anderen al jarenlang de druk op om dit tarief uit te breiden. Het sociaal tarief energie wordt toegekend aan iedereen onder een bepaalde inkomensgrens (de rechthebbenden verhoogde tegemoetkoming). Dit tarief zorgt gewoonlijk al voor een betaalbare energiefactuur maar beschermt nu ook tegen de exploderende prijzen. De uitbreiding van de doelgroep werd verlengd tot eind juni. Een broodnodige maatregel, het is een buffer tegen energiearmoede.

Natuurlijk ijveren we ook mee voor de meest ecologische energiebronnen.

Al staat bij ons de betaalbaarheid voorop. Maar bij de kerncentrales en gascentrales wordt geen enkele van deze eisen ingewilligd. Het subsidiekader dat minister Van der Straeten heeft opgesteld om de nieuwe gascentrales te laten bouwen, wordt bijvoorbeeld doorgerekend in onze factuur. Net hetzelfde met de subsidies voor kernenergie. En als je dan nog zou zeggen dat deze energiebronnen zouden leiden tot goedkope energie, zou je je nog kunnen beraden. We zien daartegenover dat de prijs van de elektriciteit op de dag van vandaag wordt gezet door de duurste producent, gascentrales. Tot slot van rekening betaalt de grootindustrie helemaal niet evenveel voor deze infrastructuur. Kort door de bocht betalen wij, de kleine man en vrouw, de bouw van onze energie-infrastructuur.

We voerden in Antwerpen samen actie aan de poort van Engie tegen de torenhoge winsten. Wat doen jullie nog rond de hoge energieprijzen?

Aan de stijging van de energieprijzen kan je als individu niks doen. Wat je wel in de hand hebt is hoeveel energie je verbruikt en welk contract je hebt.

Bij het eerste bedoel ik zeker niet dat mensen maar in de kou moeten zitten of een extra dikke trui moeten aantrekken. We helpen de mensen door ze wegwijs te maken in het landschap van energieleveranciers, we geven advies bij de keuze van het contract. Zo raden we af om een variabel contract te nemen en altijd te kiezen voor een vast tarief. Zo heb je controle over je uitgaven. Ons energiebeleid is zo ingewikkeld geworden dat een kat er haar jongen niet meer in terug vindt. Het is dan ook heel moeilijk om uit te leggen waar het probleem van de hoge prijzen zich juist situeert. Je hebt de versnippering tussen Federaal en Vlaams, je hebt een groot stuk dat op Europees niveau wordt beslist en daarnaast spelen de grote olie- en gasbedrijven ook nog een spel voor een maximale winst.

Katrin Van den Troost

De federale overheid besliste ook om de jongste kerncentrales open te houden en twee extra gascentrales te bouwen. Als klimaatorganisatie kijken wij daar met lede ogen naar. Hoe zien jullie dit?

18

19

De overheid geeft zijn subsidies

AAN DE VERKEERDE PRODUCENTEN

Leo Tubbax was lang actief in de anti-kernenergiebeweging.

Sinds kort zet hij zijn schouders mee onder Tegengas. Een jong burgerinitiatief dat resoluut tegen investeringen in fossiel gas is. Voor elke uitgereikte vergunning willen zij naar de Raad van State trekken.

Wat willen jullie met de campagne Tegengas bereiken?

Wij steunen de uitstap uit kernenergie tegen 2025 en verzetten ons tegen nieuwe fossiele gascentrales en de subsidies die ze krijgen. Die gascentrales zijn geen duurzaam alternatief. De overgang naar hernieuwbare energie moet bovendien op een sociaal rechtvaardige manier gebeuren, waarbij de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Vandaag wordt het energiebeleid geschreven op maat van de grote energiebedrijven. Die bedrijven liggen niet wakker van het klimaat. Zij kijken naar hun winst. De stijging van de gasprijzen en de impact daarvan op de energiefactuur maakt deze discussie hoogst relevant. Het is pervers om bedrijven die al woekerwinsten maken, extra te subsidiëren voor vervuilende energie.

Gaat jullie standpunt in tegen de vraag die Voka onlangs stelde in De Standaard? Zij willen dat de overheid nog meer geld investeert in de energietransitie. Buurlanden zoals Nederland dreigen nu koploper te worden waardoor we de boot zullen missen?

Wij willen ook meer investeringen maar dan rechtstreeks in hernieuwbare energie. Er zou een groot investeringsoffensief van de overheid moeten komen, louter voor hernieuwbare energie. Er zijn heel wat hernieuwbare en constante bronnen voorhanden zoals getijden, stromingen, zon en wind. De overheid is al altijd actief geweest in de energiesector maar geeft subsidies aan de verkeerde energiebronnen en producenten. Grote bedrijven hebben in ons land de afgelopen decennia goedkope prijzen gekregen voor hun energie. Daardoor hebben ze meer winsten gemaakt. Vandaag de dag vragen ze opnieuw subsidies aan bij de overheid om investeringen te doen in hernieuwbare energie. Onze overheid maakt geen enkel waterdicht mechanisme dat ervoor zorgt dat overwinsten niet meer gemaakt kunnen worden.

20

Het is meer dan normaal dat grote winsten opnieuw geïnvesteerd worden in energiebronnen van de toekomst. In Duitsland bijvoorbeeld is de prijs voor energie voor de grote industrie veel duurder. Dat maakt dat zij zuiniger omspringen met energie en sneller zoeken naar goedkopere oplossingen zoals hernieuwbare energie. EDF, het staatsbedrijf in Frankrijk dat het grootste deel van de energieproductie doet, is al sinds 2003 gestopt met investeringen in hernieuwbare energie.

Tegengas is nog maar recent opgestart. Hoe gaan jullie te werk?

We hebben drie middelen die we inzetten om de gascentrales tegen te houden. We gebruiken de legale weg om stokken in de wielen te steken en de bouw tegen te houden. Dit kost ons veel geld. Daarnaast organiseren we infomomenten, proberen we opiniestukken te schrijven en aan bewustmaking te doen. Als laatste middel gebruiken we directe acties zoals we onlangs deden bij het hoofdkwartier van Groen. We gingen met een vijftigtal actievoerders naar binnen en eisten dat ze naar ons zouden luisteren, wat ze uiteindelijk hebben gedaan.

Zuhal Demir hield de bouw van de gascentrale in Vilvoorde tegen. Een onverwachts bondgenootschap?

Een bondgenoot is ze niet. Zuhal Demir en de NVA gebruikten de vergunning van Vilvoorde vooral om de kernuitstap te doen mislukken. Dit is zeker niet wat wij willen. Voor de vergunningen van de andere gascentrales in Manage, Seraing en Flémalle gaan wij naar de Raad van State om deze toch nog tegen te houden. De centrales van Seraing en Flémalle staan nog geen 4,5 km van elkaar in dezelfde vallei. De normen voor de uitstoot van de gasindustrie worden per centrale berekend maar de mensen en de natuur tussen deze twee centrales krijgen de dubbele lading stikstof en ammoniak over zich. In dezelfde vallei wordt ook nog eens de luchthaven van Luik uitgebreid met extra uitstoot van kerosine, CO2 en stikstof.

Het gaat zelfs zo ver dat er in een expertenrapport aan de overheid wordt gesteld dat de mensen in de vallei dat aankunnen omdat er eerder zware metaalindustrie was. De redenering van deze vergunningen is dus waanzinnig voor mens én milieu. Ze zijn geschreven op maat van de grote energieproducenten.

Climaxi, Tegengas, XR, ABVV Oost Vlaanderen en SAAMO voerden in februari actie bij energieleveranciers tegen de hoge energiefactuur. Het prijsmechanisme van onze factuur zorgt ervoor 21

dat de bijna duurste energieproducent de prijs bepaalt. Als je dit doortrekt wordt de energieprijs nu bepaald door de oude gascentrale in Vilvoorde. Hoe kijken jullie hiernaar?

Het prijsfixingmechanisme gaat volledig in tegen het marktdenken dat zogezegd de energiemarkt overheerst. Het is inderdaad zo dat de dagprijs wordt bepaald door de duurste energieproducent. In het geval van België zijn dit de oudste gascentrales. Maar nieuwe gascentrales zouden hier niets aan veranderen. Deze oude gascentrales dienen voor de reserves. Zij vangen grote tekorten op. Oude gascentrales blijven ook draaien als er nieuwe gascentrales bij komen. Stel dat we de oude gascentrales voor onze reserves ook nog eens vervangen door nieuwe, dan spenderen we nog meer overheidsgeld aan fossiel gas en niet aan hernieuwbare energie. Reken 500 miljoen euro per gascentrale. Heel het systeem van prijsfixing moet overboord maar dat lijkt mij eerder een Europese aangelegenheid.

Katrin Van den Troost

Frank is 68 jaar en werkte als ‘s werelds enigste vuurspuwende ijssnijder. Hij woont tijdelijk in Ekeren, als ‘conciërge’. Hij moet geen huur betalen maar toch hebben corona en de energieprijzen een immense impact op zijn beroep: “Mijn pensioen moet ik bijna volledig in mijn zaak steken om ze recht te houden. Ik kan haast geen loon halen uit mijn bedrijf en dus geniet ik ook van weinig sociale bescherming. De prijzen aan de pomp zijn niet meer haalbaar, voor mijn werk moet ik veel rijden en ik zit gemakkelijk aan 100 euro per week. De energieprijs is enorm, de huur daarboven op, dat zou te veel zijn. Ik denk vaak aan vrienden van mij die het met nog minder moeten stellen in deze tijden. Armoede is enorm weg gestopt. De aandacht ervoor is totaal niet in verhouding. Terwijl we amper brood hebben, geven ze ons graantjes. Maar ik heb geloof in de mensheid, de oorlog toont alvast onze nood aan gemeenschap. Dat gaan ze ons niet meer afpakken.”

22 Simon Clement

Elke oorlog draait om

ENERGIE

Ludo De Brabander is vredesactivist en werkt voor vzw Vrede.

Hij volgt al geruime tijd het geopolitieke toneel op. ‘Elke oorlog draait om energie’ is ook vandaag weer waar. De oorlog in Oekraïne is exemplarisch in het rijtje van Syrië, Lybië en Jemen. De grote gas- en oliemaatschappijen strijden vandaag om de afhankelijkheid van Duitsland en dus mede de hele Europese economie.

De oorlog in Oekraïne is er niet zomaar gekomen. Wat is de aanloop naar deze oorlog?

De oorlog in Oekraïne bestaat uit twee lagen. In de eerste plaats situeert dit conflict zich in een geopolitieke context. De strijd tussen enerzijds NAVO en Verenigde Staten en anderzijds Rusland woedt terug hevig. De NAVO is een militair bondgenootschap en voert een strijd om hegemonie.

De Verenigde Staten willen hun wereldmacht niet loslaten en versterken dat met een militair verlengstuk: 800 militaire basissen op belangrijke geostrategische posities en een militair budget van 780 miljard dollar. Het gevaarlijke aan deze oorlog is dat er bijna 12.000 kernwapens aan beide kanten aanwezig zijn. We moeten er dus alles aan doen om escalatie te vermijden.

De tweede laag situeert zich tussen Rusland en Oekraïne. Rusland is het resultaat van de implosie van de Sovjet-Unie. Het draagt tot op vandaag nog heel veel conflicten in zich. In de Kaukasus en Baltische staten zijn er nog steeds heel grote etnische breuklijnen. De eerder Russische georiënteerde gebieden zoals Donetsk en Luhansk zijn schoolvoorbeelden van regio’s die graag terug naar het grote Rusland willen. Zo zijn er ook door Rusland bezette gebieden in Moldavië (Transnistrië) en Georgië (Abchazië en Zuid-Ossetië) door Rusland. Deze oorlog is het product van haantjesgedrag langs twee kanten. Rusland heeft zijn verleden met Gorbatsjov en Jeltsin. Toen de Sovjet-Unie in elkaar zakte, ontstond de mogelijkheid om een gemeenschappelijk veiligheidssysteem op poten te zetten.

Dit is een diplomatieke tafel met het motto ‘je kan geen veiligheid krijgen ten koste van de andere’. Uiteindelijk bleef de NAVO als militair pact bestaan en vond het een nieuwe bestaansreden door ook een interventie-organisatie te worden, zogezegd om instabiliteit in Midden- en Oost-Europa tegen te gaan.

24

Onze gasprijzen zijn nog meer gestegen door de oorlog. Hoe zijn gas en olie in dit conflict verwikkeld?

Zoals vaker draait deze oorlog ook om energie. Europa, en meer specifiek Duitsland is afhankelijk voor 40% van Russisch gas en olie. Een consortium van Russische en Europese energiebedrijven sloot in 2015 met de steun van Rusland en Duitsland een overeenkomst om een tweede pijpleiding te bouwen, North Stream 2. De opening van North Stream 2 is net niet doorgegaan. Door deze pijpleiding zou gas van Rusland naar Duitsland vloeien via de Baltische Zee. Deze lijn zette al kwaad bloed bij buurlanden als Polen en Oekraïne, omdat het project de bestaande gaspijpleidingen over hun grondgebied overbodig zou kunnen maken. De nieuwe pijpleiding gaat onder de zee. Dat maakt dat er geen transitgeld betaald zal worden. Dit is voor deze landen een grote streep door de rekening. Voor Polen zou dit oplopen tot 1 miljard misgelopen inkomsten. North Stream 2 heeft op die manier de bodem gelegd voor verdeeldheid in Europa. Duitsland is de grootste economie van Europa. Wie de toevoer naar dit land doet, heeft macht over de hele Europese economie. De VS kijkt al jaren met lede ogen aan tegen de Russische positie op de Europese gasmarkt. Trump zwaaide daarom al eerder met zijn ‘freedom gas’. Hij investeerde de laatste jaren steeds meer in schaliegasontginning in de VS, waardoor het de exportcapaciteit drastisch kon doen stijgen.

En er waren al akkoorden om de import van Amerikaans gas op te drijven?

In de zomer van 2018 sloten de EU en de VS een strategisch akkoord waarin de EU verklaart dat het meer LNG (Liquid Natural Gas) zal importeren uit de VS. Een jaar later geven beide economische machten een gezamenlijke verklaring uit waarin ze stellen dat de gasimport vanuit de VS met 181% is gestegen. In dezelfde periode sluiten Bondskanselier Angela Merkel en President Donald Trump een overeenkomst voor de aanleg van een LNG-terminal in Noord-Duitsland, nadat deze laatste Duitsland herhaaldelijk heeft bekritiseerd omdat het te afhankelijk is van Russische energie. Het zou meteen een oplossing zijn voor het VS-handelsdeficit dat Trump zo vaak aanklaagde. Eind 2019 trad bovendien een VS-wet in werking die sancties oplegt aan bedrijven die meewerken aan Nord Stream 2 wat op hevig protest stuitte van de Duitse minister van Economie. Het uitgebreid sanctieregime als gevolg van de Russische invasie van Oekraïne zal er nu voor zorgen dat de Europese afhankelijkheid van Russisch gas vervangen wordt door een groeiende afhankelijkheid van VS-gas. De gasafhankelijkheid is een perfect voorbeeld om te illustreren hoe de grootmachten hun macht wil25

len consolideren. Als Russisch gas wordt afgesneden komt Amerikaans gas in de plaats. Poetin snijdt natuurlijk in zijn eigen vel, Europa heeft beslist om binnen het jaar de energieafhankelijkheid van Rusland met twee derde te doen dalen. Hiervoor kijken ze naar de absolute monarchie Qatar en de VS. De VS is in 2021 al met 26% de belangrijkste gasleverancier van LNG aan Europa geworden voor Qatar (24%) en Rusland (20%).

Voor jou speelt ook de NAVO een vuile rol in deze oorlog?

De ontstaansreden van de NAVO werd door Hastings Ismay, de eerste Secretaris-Generaal van de NAVO (1952-’57) mooi geformuleerd als: ‘To keep the Russians out, the Germans down and the Americans in’. Of hoe een militair bondgenootschap opgesteld was voor de Amerikanen om voet aan wal te krijgen in Europa. Vanuit de NAVO wordt al jarenlang een confrontatiepolitiek gevoerd tegen de Russische veiligheidseisen. Die eisen dateren van voor het Poetin-tijdperk, van Jeltsin. Een van de eisen is om geen verdere uitbreiding van de NAVO naar het oosten te doen omdat dit volgens Moskou een aantasting is van de veiligheidsbelangen. Je kan dus zeggen dat de NAVO mee de funderingen heeft gelegd voor het ontstaan van deze oorlog. Bij het aantreden van Poetin in 2000 was het heel duidelijk dat Rusland niet wou dat de NAVO zou uitbreiden richting het Oosten. In het begin van zijn periode heeft hij dan ook meermaals toenadering gezocht. In 2002 stappen de Verenigde staten uit het ABM-verdrag (Anti-Ballistic Missile) met Rusland. Hierin gingen ze akkoord dat geen van de partijen een raketschild zou bouwen. Maar in 2007 beslist de NAVO om effectief een schild te bouwen met raketinterceptoren in Polen en een verbonden radarinstallatie in Tsjechië (later Roemenië). Rusland reageert met de opzegging van het akkoord over conventionele troepen (CFE-verdrag) en kondigt de ontplooiing aan van korteafstandsraketten in Kaliningrad. Ondanks fel Russisch protest en tegen de wil van Frankrijk en enkele andere Europese NAVO-lidstaten duwt de VS op de NAVO-top in Boekarest (2008) de beslissing door om de deur voor NAVO-lidmaatschap open te zetten voor Oekraïne en Georgië. Moskou spreekt van een ‘rode lijn’.

leger worden opgetrokken naar 1,54 % van ons BBP, waaronder 10 miljard investeringen nadat de vorige regering al voor meer dan 9,2 miljard aan investeringen in een programmawet heeft vastgelegd. De NAVO-norm kwam er zonder democratisch debat. De liberalen noemden het plan van de groenen om 8 miljard euro te investeren in hernieuwbare energie ‘politieke fictie’. De regering besliste inmiddels om amper 1 miljard uit te trekken voor hernieuwbare energie. Dat is dus uitermate pervers. Voor wapens maken we zeer gemakkelijk astronomische bedragen vrij. Geld om te investeren in hernieuwbare energie en voor het verlichten van de burgers hun factuur wordt zo een politieke speelbal, waarbij de liberalen schermen met argumenten over begrotingstekorten.

Katrin Van den Troost Tybo Mortier

De oorlog in Oekraïne duwt onze overheidsuitgaven opnieuw de hoogte in. We maken plotsklaps geld vrij voor wapens en bescherming. Hoe kijk jij hiernaar?

In 2014 beslist de NAVO dat alle landen 2% van hun BBP (bruto binnenlands product) aan defensie moeten spenderen. België is altijd de slechtste leerling van de klas geweest en spendeerde tot voor kort maar 1% aan het leger. Deze regering heeft eind januari beslist dat onze uitgaven voor het 26

27

Marie Louise woont sinds een jaar in haar nieuwe assistentiewoning in Oostakker.

Vroeger woonde ze in de Sint-Bernadettewijk, maar na al de onzekerheid over haar situatie was ze haar sociale woonmaatschappij beu. Marie Louise besloot naar de privé te gaan en ging een energiecrisis tegemoet. “In de Bernadettewijk had ik een helemaal aangepaste woning. Ik kreeg zelfs de voorzitter van WoninGent nog over de vloer om me te komen huldigen. Sinds augustus vorig jaar woon ik in een assistentiewoning. Vorig jaar betaalde ik 67 euro meer voor energie, nu is het al 85 € extra per maand. Sinds ik in de privé woon zijn al mijn sociale beschermingen die ik als sociaal huurder had verdwenen.

Alles wordt ook voor ons geregeld, zelfs de temperatuur van de kamer. Ik kan die niet lager zetten om te besparen.”

NIEUWS UIT DE REGIO’S Z-O-Vlaanderen: Waalse regering keurt wolvenpark in D’Hoppe af De aanvraag was een initiatief van de familie Fort (de vroegere uitbaters van een stort en zavelput op dezelfde plaats.). Verschillende milieubewegingen (vzw Climaxi, Natuurpunt, Milieufront Omer Wattez, Animal Rights, Bos+…), de Waalse Administratie Natuur en Bos (Département Nature et Forêts) en buurtbewoners (Comité La Houppe-Natura 2000-D’Hoppe) vreesden aantasting van de enorm belangrijke maar ook gevoelige Natura 2000 bossen in de directe omgeving (Brakelbos, D’Hoppebos…). Bewoners en bewegingen haalden een kleine duizend bezwaren op en organiseerden twee manifestaties met een paar honderd mensen. De Waalse Regering keurde de aanvraag niet goed. Wij wachten in spanning af of er een beroep komt van de initiatiefnemers bij de Raad van State.

Ronse: Utexbel veegt zijn voeten aan vergunningen Ook in Ronse werden alarmerende PFAS-waarden en andere chemische stoffen (BDE-brandvertragers) gemeten in en rond de Molenbeek.

Sommige waarden liggen zelfs hoger dan in Antwerpen. In december maakte de Omgevingsinspectie een einde aan de jarenlange illegale lozingen van het bedrijf in zijn vestiging aan de Ninovestraat. Het bedrijf vroeg een nieuwe vergunning aan voor een tweede zetel in de Snoecklaan. Ook daar krijgt het voortdurend opmerkingen van Aquafin, Vlaamse Milieumaatschappij en anderen omdat het de normen van onder meer fosfor zwaar overschrijdt en op die manier de werking van het lokale zuiveringsstation onmogelijk maakt. Daar stoort het bedrijf zich niet aan: in de nieuwe vergunning vraagt men nog steeds hogere normen aan dan de installatie of beek aankunnen. Climaxi ging samen met anderen in beroep.

Herzele-Oosterzele: N42 De N42 is een verbindingsweg tussen Wetteren en Geraardsbergen. Al jaren probeert de Vlaamse overheid die weg uit te bouwen tot een nieuwe verkeersas tussen Nederland en Frankrijk. In Herzele wil men een omleiding realiseren, in Oosterzele zou men ze graag rechttrekken en verbreden. De Raad voor Vergunningsbetwistingen oordeelde dat beide 29

projecten samenhangen en dat er dus een plan moet gemaakt worden dat rekening houdt met de gevolgen voor mens en milieu over het ganse traject van de weg. De Vlaamse overheid ging naar de Raad van State omdat ze het vonnis te weinig gemotiveerd vond en won. De Raad voor Vergunningsbetwistingen moet zich nu opnieuw uitspreken. Ondertussen verzamelt men in Oosterzele bezwaarschriften tegen het afschaffen van de trage wegen. Een deel daarvan verdwijnt door de geplande weg.

Gent: Kap van het Sterrebos is geweigerd Zuhal Demir besliste op 11 maart dat het Sterrebos in Gent niet gekapt zal worden. De Universiteit Gent plande de bouw van studentenkoten op het terrein van het bos. De hoge natuurwaarde en de nood aan meer groen in de stad, overhaalden Zuhal Demir om het bos niet te kappen. Het compensatiebos zou in Zottegem aangeplant worden. Natuur verhuis je natuurlijk niet zomaar. Ugent liet weten dat ze de plannen opdoeken en elders willen zoeken voor meer ruimte voor studentenkoten. Dit is een symbooldossier. Stad Gent verkocht haar gronden steeds meer aan vastgoedmakelaars. Zo verkocht ze in 2019 een groot stuk landbouwgrond in Zeeland aan Fernand Huts.

Leuven: Oorspronkelijke bouwvergunning Parkveld geweigerd Er is ook nieuws in het dossier rond Parkveld, het bos achter de schaatsbaan in Leuven waar de stad een woonzone wil aanleggen. Want de Raad voor Vergunningsbetwistingen heeft het beroep van de stad Leuven verworpen, waardoor de oorspronkelijke bouwvergunning nu definitief is geweigerd.

Nieuwpoort: Colruyt plant de bouw van een zeeboerderij voor de kust van Nieuwpoort Op 28 januari voerden vissers, zeilers en stadsbestuur actie op de parking van Colruyt in Nieuwpoort. De stad Nieuwpoort heeft twee procedures lopen bij de Raad van State en diende ook een kortgeding in. Het kortgeding is nu ongegrond verklaard. Burgemeester Geert Vanden Broucke (CD&V) reageerde op de beslissing: "Nieuwpoort dreigt haar kroonjuwelen - de visserij en de jachthaven - kwijt te raken”.

30

Antwerpen: Indaver en hoe onze overheid faalt om een strikt milieu- en klimaatbeleid af te dwingen NV Indaver is de Europese hub voor het verbranden van chemisch afval in de Antwerpse haven. Het bedrijf is eigendom van Katoennatie. Eind januari 2022 vroegen zij een versoepeling voor hun lozingsnormen aan van verschillende PFAS-normen voor afvalwater dat naar de Schelde gaat, vlakbij Stabroek.

In de zomer diende Climaxi al bezwaar in tegen de temperatuurverlaging van de draaitrommelovens van Indaver. Op deze site passeert onder andere het PFAS-afval van 3M en Chemours. Deze twee bedrijven kwamen vorig jaar onder vuur te liggen door de PFAS-vervuiling in België en Nederland.

Climaxi diende samen met een vijftigtal omwonenden en bezorgde burgers een bezwaarschrift in. We wachten nu op het advies van het GOVC (Gewestelijke Omgevingsvergunningen Commissie) dat onze bezwaren behandelt en op de eindbeslissing van Zuhal Demir. Daarnaast legde Demir in het najaar van 2021 ook een verstrenging voor het lozen van PFOS en PFAS op aan 3M. 3M ging hier meteen tegen in beroep. Zij vinden de argumentatie onvoldoende.

Climaxi diende ook bezwaar in, omdat we vinden dat de verstrenging niet ver genoeg gaat. Het beroep van 3M werd verworpen en Demir legde toch een verstrenging op. Maar 3M gaat nu tegen die beslissing opnieuw in beroep.

Lid worden van Climaxi Zin om Climaxi te steunen? Vind je dat ons werk nuttig is en wil je de beweging die we uitbouwen steunen?

Word lid door minimum €10 per jaar te storten op BE40 0016 3236 1163 t.v.v. Climaxi, Groenlaan 39, 9550 Herzele Met dit lidgeld zetten wij acties op poten, bijten we ons verder vast in dossiers en organiseren we actviteiten. Samen bouwen we de sociale klimaatbeweging uit.

Je krijgt onze brochures in je bus en we nodigen je uit voor onze jaarlijkse ledenvergadering. Als je wil kan je aansluiten bij een groep in je regio die lokale of regionale acties opzet.

31

Trees Coppens fotografeerde aan het Siberische Baïkalmeer methaangasbellen. Ze kunnen de klimaatverandering verhevigen als het ijs gaat smelten.