1.Cikli i mbeturinave, asgjësimi i duhur dhe riciklimi i produkteve në fund të jetës: 4 R-të

Cikli i mbeturinave asgjësimi i duhur dhe riciklimi i produkteve në fund të jetës:

4 R-të

SE MI LASCI NON VALE

Ministero del Lavoro e delle Politiche Sociali Direzione Generale del Terzo Settore e della responsabilità sociale delle imprese

PROJEKTI "SE MI LASCI NON VALE" (NUK ËSHTË E DREJTË NËSE MË LË) DHE KATËR DOSJET Kjo broshurë është përpiluar nga Shoqata e Promovimit Social “Centro di Documentazione sui Conflitti Ambientali - CDCA Abruzzo” (Qendra e Dokumentacionit të Konflikteve Mjedisore CDCA Abruco) në kuadër të projektit “Se mi lasci... non vale! Conoscere e prevenire” (Nuk është e drejtë nëse më lë - Ndërgjegjësimi dhe parandalimi) financuar nga Rajoni i Abrucos - Departamenti për Shëndetësi dhe Mirëqenie - Shërbimi i Planifikimit Social - dpf014 sipas procedurës së tenderit “Financimi i iniciativave dhe projekteve me rëndësi rajonale të promovuara nga organizatat vullnetare dhe shoqatat e promovimit social për zbatimin e aktiviteteve me interes të përgjithshëm”.

Objektivi i përgjithshëm i projektit është të rrisë ndërgjegjësimin për menaxhimin e mbeturinave, parandalimin e mbeturinave, zhvillimin e qëndrueshëm, ndryshimet klimatike dhe ekonominë rrethore përmes një sërë aktivitetesh që synojnë të arrijnë grupe të ndryshme të popullatës dhe organe publike dhe private, duke përfshirë përkthimin e dosjeve në shtatë gjuhët e huaja që fliten më së shumti në Rajonin e Abrucos. Në veçanti, në mënyrë që të përfshijnë dhe lehtësojnë komunikimin dhe kuptimin e ndryshimit të nevojshëm kulturor që imponon kjo epokë, katër dosjet e lartpërmendura janë në dispozicion në gjuhët e huaja në vijim: rumanisht, shqip, arabisht, kinezisht, rusisht, anglisht dhe frëngjisht.

Këto katër dosje janë:

NR. 1 - "Cikli i mbeturinave, asgjësimi i duhur dhe riciklimi i produkteve në fund të jetës: 4 R-të".

NR. 2 - “Dëmi i shkaktuar nga hedhja e mbeturinave në mjedisin natyror dhe përfitimet shoqërore, mjedisore dhe ekonomike nga përvetësimi i sjelljeve të përgjegjshme dhe të qëndrueshme”.

NR. 3 - "Përdorimet alternative të ushqimit - shmangni mbetjet e ushqimit dhe shumë më tepër" NR. 4 - "Zhvillimi i qëndrueshëm, ndryshimet klimatike dhe ekonomia rrethore - sjelljet e përgjegjshme për t'u përvetësuar". Çdokush mund të shpërndajë dhe të printojë dosjet, duke ua ruajtur tiparet grafike dhe të përmbajtjes. “...Do të na njohin nga gjurmët që lëmë pas...”

Proverb nga Dakota

Gusht 2021

SE MI LASCI NON VALE

Mbeturinat nuk ekzistojnë në natyrë, sepse natyra nuk prodhon mbeturina. Natyra ka ekonominë e vet, që bazohet në kapitalin natyror apo materien dhe në energjinë e disponueshme lirshëm, si energjia diellore.

Planeti ynë është një sistem i mbyllur, por jo i izoluar, prandaj shkëmben energji me mjedisin e jashtëm, por jo me materien, e cila mbetet në planet. E thënë thjesht, në proceset natyrore, gjatë reaksioneve kimike, nuk prodhohen mbeturina dhe, edhe sikur të prodhoheshin mbeturina, përfundimisht do të gjenin rrugën e vet brenda një cikli natyror. Është kjo riciklueshmëri në prani të energjisë diellore që ka mundësuar jetën gjatë miliona viteve.

Njeriu, nga ana tjetër, duket se është armik i vërtetë i këtij parimi, duke u bërë një "krijues" i madh mbeturinash. Në fakt, shumica e proceseve të prodhimit njerëzor që nga revolucioni industrial: janë bazuar në përdorimin e energjisë fosile dhe të paripërtëritshme (naftë, qymyr, uranium dhe gaz) përmes djegies. kanë rezultuar në një produkt komercial që "domosdoshmërisht" duhet të jetë jetëshkurtër për të rritur konsumin. kanë krijuar një sasi të madhe të mbeturinave ndotëse dhe të pariciklueshme, duke shkaktuar përqëndrime të larta të grimcave në atmosferë (si oksidet e azotit dhe CO2) të cilat, duke mos qenë në gjendje të përthithen nga ciklet natyrore të riciklimit, rrisin efektin serë.

Menaxhimi i ciklit të mbeturinave kuptohet si një grup masash që synojnë menaxhimin e të gjithë procesit të produkteve, nga prodhimi deri te asgjësimi përfundimtar i tyre.

Qëllimi i menaxhimit të mbeturinave është të eliminohen ose të paktën të përmbahen ndikimet mjedisore dhe shëndetësore, duke zvogëluar gjithashtu prodhimin e mbeturinave në vetvete dhe të mundësohet rikuperimi i burimeve prej tyre.

Menaxhimi i mbeturinave kryhet në përputhje me parimet e kujdesit, parandalimit, proporcionalitetit, përgjegjësisë dhe bashkëpunimit të të gjitha palëve të përfshira, në përputhje me parimet e ligjit kombëtar dhe komunitar, duke iu referuar veçanërisht parimit të komunitetit "ndotësi paguan".

Dekreti Legjislativ 22/97është dekreti i parë në Itali që ka tentuar të vendosë rend në këtë çështje komplekse.

Neni 6 (1) i përkufizon mbeturinat si"çdo substancë ose objekt[...] të cilin mbajtësi e hedh, synon ta hedhë ose i kërkohet ta hedhë". Ai formon bazën e sistemit aktual të menaxhimit të mbeturinave dhe sjell një reformë, me qëllim të theksimit

të përfitimeve të riciklimit të mbeturinave. Ai zbaton 3 Direktiva të rëndësishme evropiane: 91/156/EEC (mbeturinat); 91/689/EEC (mbetjet e rrezikshme) dhe 94/62/EC (paketimi dhe mbetjet e paketimit).

Gjithashtu i njohur si "Dekreti Ronchi", ai ndryshoi dhe rregulloi në mënyrë të konsiderueshme modelet e rikuperimit dhe të asgjësimit të mbeturinave, duke transformuar konceptin e mbeturinave nga një problem në një burim.

Dekreti Legjislativ nr. 152/2006, i cili është ende në fuqi, e anuloi dhe e konsolidoi, duke rregulluar menaxhimin e mbeturinave bazuar në supozimin se mbeturinat përbëjnë një problem për shkak të qëndrueshmërisë së tyre në mjedis, sasisë së tyre gradualisht në rritje, heterogjenitetit të materialeve nga të cilat përbëhen dhe, së fundi, pranisë së mundshme të substancave të rrezikshme. Gjithashtu i njohur si Testo Unico Ambientale (TUA), (Ligji i Konsoliduar i Mjedisit), ai gjithashtu përmban një gamë të tërë paragrafësh kushtuar vlerësimit të ndikimit në mjedis (VNM) dhe vlerësimit strategjik mjedisor (VSM), të nevojshëm për fillimin e shumë aktiviteteve.

Ai gjithashtu përvetëson hierarkinë e veprimeve të menaxhimit të mbeturinave (rendi i përparësisë në ndjekjen e tyre) të përc-

aktuar në legjislacionin e BE-së në bazë të strategjisë së 4 R-ve.

Mbeturinat klasifikohen,sipas prejardhjes së tyre, në mbeturina komunale dhe mbeturina të veçanta dhe, në varësi të karakteristikave të tyre të rrezikshme, në mbeturina të rrezikshme (neni 183) dhe mbeturina jo të rrezikshme, duke përdorur Katalogun Evropian të Mbeturinave (EWC) që çon në identifikimin e kodit të saktë EWC (e cila është ID-ja e mallrave të hedhura) dhe përcakton nëse janë të rrezikshme apo jo. Përveç kësaj, çdo mbeturinë duhet të karakterizohet, domethënë, karakteristikat e saj duhet të përcaktohen përmes mbledhjes së të gjithë informacionit të nevojshëm për asgjësimin përfundimtar të sigurt të saj. Mbeturinat komunale menaxhohen nga komunat (neni 198 i Dekretit Legjislativ 152/2006 i ndryshuar) dhe ka të bëjë me shumicën e mbeturinave të prodhuara nga shtëpitë ose nga përdoruesit joshtëpiakë vetëm për komponentin e mbeturinave komunale. Menaxhimi i mbeturinave urbane parashikon një sistem të organizuar në kompetencat shtetërore, rajonale, krahinore dhe komunale: shteti ka përgjegjësinë të përcaktojë kriteret e përgjithshme për menaxhimin e mbeturinave (Dekreti

Legjislativ 152/2006, neni 195). Rajonet janë përgjegjëse për planifikimin (Dekreti Legjislativ 152/2006, neni 196) dhe miratojnë, në marrëveshje me komunat dhe krahinat, planet rajonale të menaxhimit të mbeturinave (Dekreti Legjislativ 152/2006, neni 199) i cili gjithashtu përcakton organizimin e mbledhjes selektive të mbeturinave dhe menaxhimin e impianteve të depozitimit dhe rikuperimit të mbeturinave. Komunat mbajnë funksione operacionale (Dekreti Legjislativ 152/2006, neni 198), siç është krijimi i procedurave të shërbimit të mbledhjes dhe shërbimit të transportit dhe masat e higjienës dhe mbrojtjes së shëndetit që duhet të ndiqen gjatë fazave të ndryshme të menaxhimit të mbeturinave. Ato janë gjithashtu përgjegjëse për korrigjimin në rast të hedhjes së mbeturinave. Neni 188 gjithashtu përshkruan përgjegjësitë e individëve dhe kompanive private që përfitojnë nga mbledhja selektive e mbeturinave dhe kështu prodhojnë mbeturina komunale.

Mbeturinat e veçanta menaxhohen sipas llojit të veprimtarisë së kryer të biznesit, qoftë ato publike apo ato private (neni 188 i Dekretit Legjislativ 152/2006 i ndryshuar) dhe përfshin të gjitha mbeturinat që vijnë nga industritë dhe bizneset, përfshirë spitalet, fermat, mbeturinat nga përpunimi industrial ose nga aktiviaktivitetet tregtare, automjetet e vjetëruara, bateritë nga telefonat inteligjentë dhe pajisje të tjera elektronike, barnate skaduara, toneri i printerit, bateritë e mbaruara, vaji për tiganisje dhe pajisjet e vjetra shtëpiake.

Mbledhja dhe asgjësimi i duhur i këtij lloji të mbeturinave menaxhohet nga një sistem i kompanive private të

autorizuara, të shpërndara në të gjithë vendin. Çdo komunë dhe çdo organ administrativ ka procedurat e veta specifike dhe pikat e grumbullimit për asgjësimin e duhur të këtyre mallrave të hedhura.

Kohët e fundit janë bërë disa ndryshime të tjera në Dekretin Legjislativ 152/2006, duke ruajtur supozimet dhe parimet e tij: – Dekreti Legjislativ nr. 116, i 3 shtatorit 2020, në fuqi që nga 1 janari 2021, zbatoi direktivat e reja evropiane për mbeturinat dhe paketimin (851/2018 dhe 2018/852).

1. solli ndryshime në lidhje me klasifikimin e mbeturinave duke eliminuar kategorinë e mbeturinave të veçanta të asimiluara me mbeturinat urbane.Këto në vijim përjashtohen shprehimisht nga kategoria e mbeturinave komunale: "mbeturinat nga prodhimi, bujqësia, pylltaria, peshkimi, tanket septike, sistemet e ujërave të zeza dhe impiantet e trajtimit të ujërave të zeza, përfshirë llumin e ujërave të zeza, automjetet në fund të jetës ose mbeturinat e ndërtimit dhe prishjes".Ai gjithashtu i dha përgjegjësinë për klasifikimin e mbeturinave prodhuesit, i cili duhet t'u caktojë mbeturinave të prodhuara kodin e duhur EWC para se mbeturinat të largohen nga vendi i prodhimit.

2. rishikoi dhe zgjeroi normat për përgjegjësinë e zgjeruar të prodhuesit (ose "EPR", në lidhje me detyrimet dhe përgjegjësitë financiare dhe organizative që ka prodhuesi i një malli, kur ky i fundit arrin me ciklin e tij të jetës gjendjen e mbeturinës), duke

rishkruar nenin 178 dhe duke futur nenin e ri 178; 3. Nenet 179, 180 dhe 181 në lidhje me hierarkinë në menaxhimin e mbeturinave, veçanërisht për sa i përket asgjësimit të mbeturinave, u ndryshuan dhe u rishkruan në një masë të madhe. Ky ndryshim përfshin: • Dekreti Legjislativ nr. 118, i 3 shtatorit 2020, duke zbatuar Direktivën (BE) 2018/849 (për bateritë dhe akumulatorët, mbetjet e baterive dhe akumulatorëve dhe mbetjet e pajisjeve elektrike dhe elektronike). Në fuqi që nga 27 shtatori 2020, ai zbaton dy nga Direktivat e BE-së që bëjnë pjesë në të ashtuquajturën "paketë të ekonomisë rrethore" dhe parashikon dispozita dhe rregulla të reja mbi raportimin dhe menaxhimin e WEEE nga PV. • Dekreti Legjislativ nr. 119, i 3 shtatorit 2020 që zbaton Direktivën (BE) 2018/849 (për automjetet në fund të jetës) brenda paketës së ekonomisë rrethore dhe në fuqi që nga 27 shtatori 2020, bën ndryshime për shitësit e makinave dhe shkatërruesit e automjeteve.

• Dekreti Legjislativ nr. 121, i 3 shtatorit 2020një pjesë e paketës së ekonomisë rrethore dhe që zbaton Direktivën 2018/850 (deponitë e mbeturinave), bën ndryshime në nenin 1 të Dekretit Legjislativ nr. 36, të 13 janarit 2003 Në fuqi që nga 29 shtatori 2020, ai bazohet në një zbatim më të mirë të hierarkisë së mbeturinave përmes reduktimit progresiv të deponive dhe përmirësimit të operacioneve të parandalimit paraprak, riciklimit dhe rikuperimit të mbeturinave. Ai parashikon “një reduktim progresiv të deponimit të mbeturinave, në veçanti të mbeturinave të përshtatshme për riciklim ose rikuperim të llojeve të tjera, për të mbështetur kalimin në një ekonomi rrethore [...]

Deponimi i të gjitha mbeturinave të përshtatshme për riciklim ose rikuperim, në veçanti mbeturinat komunale, do të ndalohet nga viti 2030".

Fazat e ciklit të mbeturinave mund të përmblidhen si më poshtë: Mbledhja dhe transporti: këto janë operacionet që i mbajnë mjediset e jetesës dhe të punës të shëndetshme.

Trajtimi: neni 2 i Direktivës 1999/31/EC përcakton trajtimin e mbeturinave si "të gjitha proceset fizike, termike, kimike ose biologjike, përfshirë klasifikimin, që ndryshojnë karakteristikat e mbeturinave në mënyrë që t'u zvogëlohet vëllimi ose natyra e rrezikshme dhe të lehtësojnë transportin e tyre ose të përmirësojnë rikuperimin”. Në varësi të llojit të mbledhjes së kryer, mund të ketë lloje të ndryshme të trajtimit të mbeturinave.

Për shembull, sa i përket mbledhjes selektive të mbeturinave mund të kemi: riciklim: mbledhja, ripërpunimi, tregtimi dhe përdorimi i materialit të konsideruar më parë mbeturinë; rikuperimi i fraksionit organik ose kompostimi: teknologji biologjike e përdorur për të trajtuar fraksionin organik të mbeturinave të mbledhura në mënyrë selektive, duke përdorur një proces bio-oksidimi dhe duke e shndërruar atë në një përmirësues të tokës bujqësore cilësore për t'u përdorur si pleh natyral.

Mbeturinat e paklasifikuara të mbledhura janë më të vështira për t'u përpunuar dhe shpesh trajtohen në mënyrë që të mund të rikuperohet energjia. Disa shembuj janë:

1. trajtimet e ftohta: ndarja dhe rikuperimi i pjesshëm i materialeve, biostabilizimi dhe asgjësimi në deponi; 2. trajtime të nxehta (ose termike): djegia për rikuperimin e energjisë elektrike; ngrohje qendrore duke përdorur mbeturina të pakontrolluara ose RDF (karburant i nxjerrë nga mbeturinat); piroliza dhe gazifikimi i mbeturinave, që përfshin transformimin e lëndës organike me nxehje në temperatura të ndryshme, përkatësisht në kushte të mungesës së oksigjenit ose në prani të një sasie të kufizuar të këtij elementi.

Asgjësimi: sistemet kryesore të përdorura deri më tani janë deponitë dhe furrat e djegies të mbeturinave.

Vlera ekonomike e menaxhimit të mbeturinave: të dhënat e ISPRA-s mbi kostot e menaxhimit të mbeturinave në Rajonin e Abrucos (të dhënat e ISPRA-s: ISPRA: Instituti Kombëtar për Mbrojtjen e Mjedisit: Inventari Kombëtar i Mbetjeve (isprambiente.it)).

Ne zgjodhëm të përdorim të dhënat e vitit 2019, në radhë të parë sepse në kohën e shkrimit ishin të dhënat e vetme në dispozicion, por edhe sepse viti 2020, për shkak të pandemisë COVID-19, ishte një vit i pazakontë.

Tabela 01 Përbërja e komunave mostër dhe përmbledhja e kostove mesatare totale të menaxhimit të tyre për frymë dhe për kg mbeturina, rajonet e Italisë - viti 2019 Rajoni Abruco

Komunat mostër (n)

Komunat gjithsej (n)

204

305

Popullata mostër (banorë)

Popullata Komunat Popullata gjithsej mostër (%) mostër (banorë) (%)

1 051 848 1 305 770

66,9

80,6

Kostoja për kg të Mbeturinat Kostoja urbane mbeturinave për frymë për frymë urbane (kg/banor*vit) (EUR/banor*vit) (Eurocent/kg*vit)

473,6

176,18

35,3

Natyrisht, fakti që pandemitë si kjo mund të përsëriten, gjithashtu duhet të na bëjë të mendojmë dhe të veprojmë në atë mënyrë që të mos devijojmë nga asnjë rregull dhe përgjegjësi në lidhje me prodhimin dhe menaxhimin e mbeturinave.

Menaxhimi i ciklit të mbeturinave komunale është përgjegjësi e komunave dhe llogaritja e kostos për komunë mund të ndryshojë sipas: llojit të shërbimit të aktivizuar (nr. i automjeteve të mbledhjes në javë, fshirja, menaxhimi i gjelbër etj.), veçorive të territorit gjeografik dhe vendndodhjes së përdoruesve (territore urbane, malore etj.), organit administrativ (publik/privat), ndryshoreve të tjerë të menaxhimit komunal.

Që nga viti 1997, për të promovuar menaxhimin e qëndrueshëm të mbeturinave, në Itali ndiqet strategjia e njohur si 4 R, për menaxhimin e duhur dhe të përshtatshëm të mbeturinave dhe në përgjithësi, për të siguruar qëndrueshmërinë mjedisore për të gjithë qytetarët. Konsumatorët dhe sipërmarrësit thirren

Table 02 Regional averages of specific costs per capita and per kilogram of waste, Abruzzo region Year 2019 (data referring to the sample municipalities)

Abruco

Mbledhja selektive e mbeturinave (%)

63,1

Prodhimi i mbeturinave urbane për frymë kg/banor

473,6 12,61

24,01

13,74

Kosto të tjera që lidhen me menaxhimin e mbeturinave komunale të paklasifikuara që nuk përfshihen në artikujt e mëparshëm

9,33

5,34

Kostot e menaxhimit të ciklit të shërbimeve për mbeturinat e paklasifikuara komunale

55,37

31,69

Kostot e mbledhjes selektive të materialeve individuale

43,81

Kostot e trajtimit dhe riciklimit, të ardhurat neto nga shitja e materialeve dhe energjisë së rikuperuar dhe kontributet e CONAI (Konsorciumi Kombëtar i Prodhuesve të Paketimit)

12,71

Kostot e menaxhimit të ciklit të mbeturinave të mbledhjes selektive të mbeturinave

56,52

Kostot e fshirjes dhe larjes së rrugëve

17,98

3,8

Kostot e zakonshme

29,83

6,3

Kostot e përdorimit të kapitalit

7,48

1,58

Kostoja totale

167,18

35,3

Kostot e trajtimit dhe asgjësimit

EUR/banor*vit

22,03

Kostot e mbledhjes dhe të transportit

14,66 4,25

18,91

Eurocent/kilogram*vit

Rajoni

të zbatojnë "modelet e qëndrueshme të konsumit dhe prodhimit" (ESG) si një zgjedhje strategjike, duke i kthyer problemet në mundësi për rritje dhe zhvillim, sepse konsumi dhe investimi "i qëndrueshëm" është i mirë për sipërmarrësit dhe punëtorët, si dhe për të ardhmen e planetit.

Format e asgjësimit të mbeturinave, si deponitë dhe djegia, janë destinacioni përfundimtar për mbeturinat që nuk mund të rikuperohen në asnjë mënyrë tjetër, kështu që ato nuk përfshihen në strategjinë e 4 R-ve: ato konsiderohen si zgjidhjet e fundit dhe të skajshme që do të pranohen për menaxhimin e mbeturinave. Vënia në praktikë e strategjisë së 4 R-ve nënkupton veprimin me qëllim prodhimin dhe përdorimin e materialeve të rikuperueshme, përkatësisht shmangien e krijimit të mbeturinave.

Mbledhja selektive e mbeturinave, si parakusht për çdo politikë asgjësimi, është në fakt "R-ja e pestë" dhe mund të kuptohet si një mjet metodologjik për zbatimin e parimeve të "4 R-ve" të cilat kanë një rend përparësie (hierarki) dhe mund të përmblidhen si vijon: Reduktimi në burim është zgjedhja kryesore në menaxhimin e mbeturinave brenda politikave të prodhimit dhe konsumit të qëndrueshëm. Përdorimi i më pak materialeve për të gjeneruar një produkt është ekuivalent me zvogëlimin e nxjerrjes dhe përpunimit të lëndëve të para dhe, njëkohësisht, nevojës për asgjësim.

Riciklueshmëria dhe qëndrueshmëria e një produkti janë pjesë e natyrës së produktit dhe kërkojnë ndryshime të mëdha në plan, zgjedhjen e materialeve, prodhimin dhe shpërndarjen, ndërsa për konsumatorët, fillon duke vënë në dyshim prejardhjen dhe proceset e prodhimit prapa secilit mall.

Ripërdorimi i një aktivi pa iu nënshtruar ndonjë transformimi nënkupton rritjen e vlerës së tij në përdorim dhe shmangien e nevojës për të prodhuar të tjerë për të kryer të njëjtin funksion.

Duke pasur këtë parasysh, u krijuan qendrat e ripërdorimit, përkatësisht hapësirat e pajisura ku njerëzit mund të dorëzojnë gjërat për të cilat nuk kanë më nevojë dhe të cilat mund të jenë të dobishme për të tjerët, duke zgjatur kështu ciklin e jetës së tyre. Shumë nga mallrat që përfundojnë në mbledhjen derë më derë për sende të mëdha, duhet të dorëzohen në qendra ripërdorimi dhe të mos hidhen.

Riciklimi i një malli që dëshironi ta flakni do të thotë ta shndërroni atë në materiale të ngjashme pas trajtimeve të veçanta të përpunimit. Fakti që një material ose mall është i riciklueshëm nuk duhet të çojë në përdorimin e tepruar ose të papërmbajtur të tij. Një shembull i këtij gabimi është përdorimi i përditshëm i enëve të biodegradueshme.

METALS GLASS

PAPER

PLASTIC BATTERIES

Rikuperimi i një malli të cilin dëshironi ta flakni do të thotë t'ia shtoni vlerat nga pikëpamja ekonomike, përmes aktiviteteve të rikuperimit të mbeturinave të ndara në 1) aktivitete të rikuperimit të materialeve dhe 2) aktivitete të rikuperimit të energjisë (lista e operacioneve të Rs në Shtojcën C të pjesës IV të Dekretit Legjislativ 152/06). Parimi themelor është se çdo gjë që është e tepërt ose mbetje në një proces, është parësore ose e nevojshme për përgatitje brenda një procesi tjetër.

Raporti i 15-të i mbledhjes selektive të mbeturinave urbane i vitit 2019, i përgatitur nga Rajoni i Abrucos, përfundon me këto të dhëna: "në Abruco, viti 2019 përfundoi me një lajm të keq dhe një lajm të mirë: Lajmi i keq është se ulja e dëshiruar e prodhimit të përgjithshëm të mbeturinave komunale në 593.700,39 ton nuk ndodhi.

Lajmi i mirë Lajmi i mirë është rekordi i ri në mbledhjen selektive të mbeturinave, i cili për herë të parë arriti në 62.55% me një rritje prej 2.89% krahasuar me përqindjen prej 59.66% të një viti më parë. Megjithatë, është një arritje që nuk është ende në përputhje me objektivat minimale të përcaktuara nga legjislacioni kombëtar (65%)".

Në lidhje me të dhënat krahinore për mbledhjen selektive të mbeturinave, Krahina e Kietit kryeson renditjen me një mesatare prej 72.40%, e ndjekur nga krahina e Teramos me 64.59%.

Tabela 04 Kostot mesatare për frymë dhe për kilogram mbeturina për menaxhimin e padiferencuar të mbeturinave, mbledhjet e veçanta dhe menaxhimin e përgjithshëm të mbeturinave komunale, Rajoni i Abrucos - viti 2019

Kostoja mesatare e menaxhimit të mbeturinave të paklasifikuara Për kokë banori

55,37 €

Për Kilogram

31,69 €

Rajoni Abruco Kostoja mesatare e mbledhjeve selektivet Për kokë banori

167,18 €

Për Kilogram

35,30 €

Kostoja mesatare e menaxhimit të përgjithshëm të mbeturinave komunale Për kokë banori

56,52 €

Për Kilogram

18,91 €

Materialet më të zakonshme të riciklueshme janë: Letra: për të prodhuar një ton letër nga pulpa e virgjër nevojiten rreth 15 pemë, 440.000 litra ujë dhe 7600 kW energji elektrike; për të njëjtën sasi letre të ricikluar, nevojiten vetëm 1800 litra ujë, 2700 kW energji dhe asnjë pemë.

Qelqi: qelqi riciklohet në fabrika të dedikuara qelqi, ku pasi pastrohen, copëzat shkrihen.

Plastika: për fat të keq, jo e gjithë plastika në treg mund të riciklohet, prandaj është e nevojshme të pyesni komunën tuaj se cilat lloje të plastikës pranohen dhe të kontrolloni llojin e treguar në paketim. Materialet mblidhen, lahen, klasifikohen sipas llojit dhe reduktohen në shtresa që posedojnë karakteristika kimike të ngjashme me lëndën e parë të virgjër. Ato ruhen dhe më pas shiten në industritë që i përpunojnë për riciklim.

Disa nga këto kompani fillojnë me plastikën e përzgjedhur dhe e bëjnë produktin e përfunduar, të tjerat e transformojnë plastikën për ta ricikluar në topa të vegjël, të cilat u dërgohen kompanive të tjera. Për shembull, nga 20 shishe PET, mund të përftoni një batanije leshi. Plastika e ricikluar përdoret për qëllime të panumërta, duke përfshirë ndërtimin e mobiljeve të reja të rrugës, të tilla si stola, gardhe dhe objekte lojërash për parqet publike. Konsorciumi Kombëtar për Mbledhjen, Riciklimin dhe Rikuperimin e Paketimeve Plastike (Corepla) thekson se, përkundër angazhimit të qytetarëve, riciklimi i këtij materiali është ende një biznes kompleks: vetëm 43.5% në fakt transformohet në objekte të reja, edhe atë shpesh me cilësi më të ulët se ato origjinale, ndërsa 40% përfundon te mbeturinat në termocentralet e energjisë dhe 16.5% në deponi. Pavarësisht mbledhjes selektive të mbeturinave , plastika mbetet një pro-

blem i madh mjedisor. Vini re se nga 3 korriku 2021, hyn në fuqi Direktiva 2019/904 e BE-së, që ndalon disa produkte plastike njëpërdorimshe nga tregu i BE-së. Në Abruco, Komuna e San Vito Kietinos (CH), e ka zbatuar këtë direktivë tashmë nga viti 2019, përmes një procesi pjesëmarrës të ndarë me territorin. comes into force, banning certain single-use plastic products from the EU market. In Abruzzo, the Municipality of San Vito Chietino (CH), has implemented this directive already from 2019, through a participatory process shared with the territory.

Alumini dhe metalet: alumini është një nga materialet më të përshtatshme për riciklim, pasi nevojitet vetëm 5% e energjisë së nevojshme për të krijuar alumin të virgjër nga boksiti për ta bërë atë një lëndë të parë dytësore. Riciklimi i kanaçeve metalike të bëra nga kallaji kursen 60-75% të energjisë, në krahasim me prodhimin nga hekuri dhe kallaji i papërpunuar.

Mbetjet organike: të njohura zakonisht si mbetje organike ose të lagështa, janë pjesë e biodegradueshme e mbeturinave shtëpiake dhe zakonisht përbëjnë rreth një të tretën e mbeturinave të përgjithshme të krijuara nga një shtëpi. Përdoren për të prodhuar komposton, një pleh natyror që mund të zëvendësojë tokën e sipërme ose plehun kimik.

Pjesët elektronike dhe kompjuterike: këto quhen WEEE (Mbetje të pajisjeve elektrike dhe elektronike) dhe riciklohen në një mënyrë të veçantë: ato çmontohen në qendra të specializuara, me mbledhje derë më derë me kërkesë ose përmes dyqaneve. Riciklimi i këtyre materialeve kufizon dëmet mjedisore në disa nivele: shmang lëshimin e substancave të dëmshme dhe humbjen e materialeve të vlefshme dhe pakës-

on burimet e energjisë të nevojshme për të prodhuar pajisje të reja, duke ulur kështu emetimet e CO2-shit.

Kur ndarja e mbeturinave nuk kryhet siç duhet në burim, gjenerohet një pjesë e parikuperueshme, e cila përfundon në deponi.

Gjithashtu ju kujtojmë se: Mbeturinat e rrezikshme nuk duhet të hidhen me mbeturinat shtëpiake, por duhet të dërgohen në qendrat ose kontejnerët përkatës. Një shembull është vaji i përdorur i gatimit: kur vaji i përdorur përfundon në tuba, ai i bllokon ato dhe mund të futet në ujërat nëntokësore dhe det, duke krijuar një shtresë vaji që nuk lejon oksigjenimin e ujit.

PËR TË KRYER SIÇ DUHET MBLEDHJEN SELEKTIVE TË MBETURINAVE: Shmangni mbledhjen dhe hedhjen e letrës në qese ose kontejnerë plastikë.

Shmangni mbledhjen dhe hedhjen e qelqit në qese ose kontejnerë plastikë ose letre.

Shmangni përdorimin e qeseve plastike për mbeturinat organike; duhet të përdoren qeset e biodegradueshme.

KU SHKOJNË SENDET QË DUAM T'I HEDHIM PLATFORMA COMIECO

LETRA KARTONI

CARTA QELQI E CARTONE

shishet shishkat kavanozat

FABRIKA E LETRËS TETRAPAK

Fabrika e autorizuar e klasifikimit

COMIECO (Konsorciumi Kombëtar për Rikuperimin dhe Riciklimin e Paketimit me Bazë të Celulozës)

COREVE (Konsorciumi i rikuperimit të xhamit)

Letra dhe kartoni i ri

Prodhuesit e qelqit (Enë të reja qelqi)

PLASTIka > COREPLA (Konsorciumi Kombëtar për Mbledhjen dhe Riciklimin e Paketimeve Plastike)

SHUMË MATERIALE

CARTA MATERIALET E ORGANIKE CARTONE

CARTADHE BATERITË E FARMACEUTIKA CARTONE

paketim plastik metale

Fabrika e autorizuar e klasifikimit

Bimët e biodegradueshme

METAL >CIAL/ RICREA (Konsorciumi Kombëtar për Riciklimin e Paketimeve të Aluminit dhe Çelikut)

Objektet e reja metalike

KOMPOSTOJA

(Kondicioneri i tokës)

Pirgjet

Impiantet e autorizuara (cobat)

Asgjësimi

Barnat

Impiantet e autorizuara

Rikuperimi

MBETURINAT E MËDHA MBETURINAT E MËDHA

WEEE

Mbledhje falas derë më derë me rezervim përmes telefonit 800-02-02-29

Mbledhje falas derë më derë me rezervim përmes telefonit 800-02-02-29

Materialet e rikuperueshme Materialet e parikuperueshme

WEEE

TUB

TË PAKLASIFI KUARA

FSHIRJA FSHIRJA

Mbledhje falas derë më derë me rezervim përmes telefonit 800-02-02-29

Mbledhje falas derë më derë me rezervim përmes telefonit 800-02-02-29

Impiantet e autorizuara për trajtimin me biostabilizim

PLASTIKA > Materialet e ndërtimit dhe HEKURI mobiljet e rrugës DRURI Rikuperimi i bakrit, hekurit, plastikës, të ripërdorshme në industri

Rikuperimi i bakrit, hekurit, plastikës, të ripërdorshme në industri

Deponia (rreth 30% në formën e fraksionit të thatë) rikuperimi përmes prodhimit të CBR ose CFS (rreth 70% përdoret për rikuperimin e energjisë)

Objektet e autorizuara të rikuperimit

KOSITJA DHE KRASITJA MOWING AND PRUNING

Deponia

Qendra koordinuese për WEEE

mbetjet e pajisjeve elektrike dhe elektronike

TË PAKLASIFIKUARA

parazgjedhja në impiantet e autorizuara

Bimët e biodegradueshme

KOMPOSTOJA

(Kondicioneri i tokës)

CIKLI I MATERIALEVE TË VEÇANTA DHE URBANE

PRODUKTI

PËRDORIMI/KONSUMI

CIKLI I PRODHIMIT

LËNDA E PARË

MBETURINAT E VEÇANTA

RECOVERED MATERIALS

RIKUPERIMI I ENERGJISË NË IMPIANTET E PRODHIMIT

TRAJTIMI

RRITET ME RIKUPERIMIN E ENERGJISË ASGJËSIMI

LËNDA E PARË

PRODUKTI

PËRDORIMI/KONSUMI PËRGATITJA RIPËRDORIMI RICIKLIMI RIKUPERIMI I MATERIALEVE

MBETURINAT URBANE

PËRZGJEDHJA (p.sh. ndarja e përbërësve të ndryshëm të shumë materialeve)

MBLEDHJA PËR RICIKLIM

RIKUPERIMI I ENERGJISË NË IMPIANTET E PRODHIMIT

PASTRIMI/MIRËMBAJTJA E ZONAVE URBANE (fshirja, mirëmbajtja e kopshteve dhe parqeve)

TRAJTIMI (p.sh. biologjik mekanik)

DJEGIA ME RIKUPERIM TË ENERGJISË

DEPONIA

MBLEDHJA PA KLASIFIKIM

MËNYRA MË E MIRË PËR TË PAKËSUAR MBETURINAT ËSHTË TË MOS I PRODHONI ATO!

Shmangni hedhjen e materialeve pa paketim në plastikë; sendet e forta plastike duhet të hidhen në koshat e mbeturinave të mëdha.

Shmangni vendosjen e mobiljeve dhe objekteve që janë ende të përdorshme në koshat e mbeturinave të mëdha; ato duhet të dërgohen në qendrat e ripërdorimit.

Shmangni futjen e ushqimit dhe të mbetjeve organike te mbeturinat e paklasifikuara; ato duhet të shkojnë me mbetjet organike ose në koshin e plehrave.

Në strategjinë e 4 R-ve dhe në mbledhjen selektive të mbeturinave, mund të shtojmë një "R të gjashtë", që do të thotë respekt dhe përgjegjësi. Është thelbësore të jemi gjithnjë e më të vetëdijshëm se sa zgjedhjet tona të përditshme mund të ndikojnë në territorin dhe botën përreth nesh, qoftë si prodhues dhe konsumatorë, ashtu edhe si organe administrative dhe politike.

SHMANGNI SENDET E HEDHSHME BLINI MALLRA ME AFAT TË GJATË DHE TË RIPARUESHME ZGJIDHNI MALLRA NGA MATERIALE TË RIKUPERUESHME DHURONI MALLRAT E PËRDORSHME QË NUK JU NEVOJITEN OSE ÇOJINI NË QENDRAT E RIPËRDORIMIT, NË VEND SE T'I HIDHNI.

BLINI VETËM GJËRAT QË JU NEVOJITEN DISA TË DHËNA PËR T'I SHOSHITUR – sa më shumë mbeturina të prodhojmë aq më shumë burime duhen për t'i mena Tabela 05 Të dhëna përmbledhëse rajonale dhe krahinore të prodhimit dhe mbledhjes selektive të mbeturinave (të dhënat e ISTAT për 2021, 2019)

Rajoni

Abruzzo

Krahina

L’Aquila

Teramo

Pescara

Chieti

Popullata

296.491

307.412

318.678

383.189

Mbledhja e veçantë (t)

79.635,311

94.508,608

78.622,345

123.341,729

130.392,394

146.309,569

153.417,975

170.158,029

61,07%

64,59%

51,25%

72,49%

Mbledhja e veçantë për frymë (kg/banor*vit)

268,59

307,43

246,71

321,88

Mbeturinat komunale për frymë (kg/banor*vit)

439,79

475,94

481,42

0,00

Mbeturinat urbane (t) Shkalla e mbledhjes së veçantë (%)

Tabela 06

Të dhëna të detajuara të prodhimit rajonal dhe krahinor të mbeturinave komunale dhe të mbledhjes selektive (të dhënat e ISTAT për 2021, 2019)

Rajoni

Abruzzo

Krahina

L’Aquila

Teramo

Pescara

Chieti

Fraksioni organik (t)

31.117,805

46.987,670

30.552,774

53.651,721

Letra dhe kartoni (t)

15.519,795

15.631,860

17.230,273

24.917,019

Qelqi (t)

12.103,795

11.562,275

9.030,515

15.184,556

Druri (t)

2.124,928

2.747,530

2.250,680

2.990,877

Metali (t)

995,560

1.651,824

1.511,855

1.633,225

Plastika (t)

6.380,240

6.123,748

5.611,676

8.726,719

WEEE (t)

1.306,436

1.239,665

1.004,947

1.906,293

Tekstilet (t)

1.238,446

556,886

853,958

866,921

Selektive (t)

153,770

212,219

168,295

204,451

Mbeturinat e ndërtimit dhe prishjes (t)

1.742,990

623,120

1.001,149

1.369,177

Pastrimi e rrugëve dhe rikuperimi (t)

3.167,013

1.639,170

3.274,570

3.822,245

Mbeturinat e përziera të mëdha për rikuperim (t)

2.523,220

2.546,760

4.235,380

5.606,480

Të tjera (t)

1.261,360

2.985,880

1.896,270

2.462,050

RD total (t)

79.635,311

94.508,608

78.622,345

123.341,729

Deponimi i mbeturinave të mëdha (t)

118,465

30,380

-

81,210

Të paklasifikuara (t)

50.638,617

51.770,581

74.795,630

46.735,090

RU total (t)

50.638,617

146.309,569

153.417,975

170.158,029

Tabela 06

Të dhëna të detajuara të prodhimit rajonal dhe krahinor të mbeturinave komunale dhe të mbledhjes selektive (të dhënat e ISTAT për 2021, 2019)

Rajoni

Abruzzo

TOTALI Fraksioni organik (t)

162.309,970

Letra dhe kartoni (t)

73.298,946

Qelqi (t)

47.881,100

Druri (t)

10.114,015

Metali (t)

5.792,464

Plastika (t)

26.842,383

WEEE (t)

5.457,340

Tekstilet (t)

3.516,211

Selektive (t)

738,734

Mbeturinat e ndërtimit dhe prishjes (t)

4.736,436

Pastrimi e rrugëve dhe rikuperimi (t)

11.902,998

Mbeturinat e përziera të mëdha për rikuperim (t)

14.911,840

Të tjera (t)

8.605,560

RD total (t)

376.107,993

Deponimi i mbeturinave të mëdha (t)

230,055

Të paklasifikuara (t)

223.939,918

RU total (t)

600.277,966

Tabela 07 Të dhëna përmbledhëse të prodhimit të mbetjeve speciale kombëtare, makro-zonës dhe rajonit të Abruzzo-s (të dhënat e ISTA 2021, 2019)

Zona gjeografike VERI

Mbeturinat e veçanta Mbeturinat e veçanta Mbeturinat e veçanta me kodEWC të jo të rrezikshme (t) të rrezikshme (t) papërcaktuar (t)

Gjithsej (t)

81.676.686

6.970.103

0

88.646.789

QENDËR

25.708.975

1.287.263

0

26.996.238

JUG

36.434.016

1.897.281

0

38.331.297

ITALI

143.819.677

10.154.647

0

153.973.324

100.470

0

0

ABRUCO

2.833.816

Tabela 08 Tendencat në gjenerimin e mbeturinave të veçanta në Rajonin e Abrucos, vitet 2014 - 2019 (të dhënat e ISTAT për 2021, 2019)

Viti

Mbeturinat e veçanta Mbeturinat e veçanta jo të rrezikshme (t) të rrezikshme (t)

Mbeturinat e veçanta me kod EWC të papërcaktuar (t)

Gjithsej (t)

2019

2.833.816

100.470

-

2.934.286

2018

2.620.509

102.702

-

2.723.211

2017

2.349.348

91.381

-

2.440.729

2016

2.241.189

98.244

16

2.339.449

2015

2.258.295

103.475

7

2.361.777

2014

2.338.747

95.351

1

0

Pavarësisht nga rritja e praktikës së mbledhjes selektive të mbeturinave, të dhëna më pak inkurajuese janë ato që lidhen me prodhimin rajonal të mbeturinave të veçanta, e cila tregon një prirje në rritje nga viti 2014 në 2019, edhe pse më pak e dukshme në disa vite. Lajmi i mirë, megjithëse jo mjaftueshëm për të qenë shpresëdhënës, është se shumica e mbeturinave të veçanta (68.9%) përfundojnë në ciklet e rikuperimit të materialit, duke kontribuar pjesërisht në parimet e pakësimit dhe rikuperimit.

SE MI LASCI NON VALE

CDCA Abruzzo 3491357990 abruzzo@cdca.it cdca.abruzzo@gmail.com www.cdcaabruzzoaps.wordpress.com www.contrattodifiumefeltrino.it

Ministero del Lavoro e delle Politiche Sociali Direzione Generale del Terzo Settore e della responsabilità sociale delle imprese