BRUZZ Select - september 2024

Le photographe Stephan Vanfleteren nous ouvre les portes de son atelier

Film director Johan Grimonprez breaks the silence on Lumumba

Dragot & Abel Baeck in ‘Hannibal’

Oorlog, opera en technobeats

Gala

SUN 22 SEP

Un festival organisé par / Een festival georganiseerd door / A festival organised by Molenbeek for Brussels 2030, la Maison des Cultures et de la Cohésion Sociale & Kanal-Centre Pompidou. En collaboration avec / In samenwerking met / In collaboration with Architecture Workroom Brussels, Cinemaximiliaan, Charleroi Danse, Cultureghem, Decoratelier, Ecole de Cirque de Bruxelles, Foyer/MigratieMuseumMigration, iMAL, Kaaitheater, Recyclart, UP - Circus & Performing Arts, Vaartkapoen, Zinneke. Avec / Met / With Seppe Baeyens & Leon Collective, Banda Quetzal, Bert Berg, Cie La Drache, Cie Demestri-Lefeuvre, Cie des Chaussons Rouges, Serge-Aimé Coulibaly, Maria-Lucia Cruz Correia & Natural Contract Lab, Sofia Douieb, Sara Dziri, Lucas Engels, Equinox, Fatoum, Fieldworks, Andrew Graham & laGeste, Marah Haj, Ictus, Kadania, La Chorale au Sucre, LOG (Ulla & Perila) & Ant Hampton, Lisette Ma Neza, Lisa Matthys, MetX, Milan Emmanuel, Mille Lundt & Ake Fievez, Laure Prouvost, Palestinian Circus School, Patrimoine à Roulettes, Ras El Hanout, Remork & Karkaba, Anna Rispoli & Territorio Domestico & Ligue des Travailleuses Domestiques sans Papiers, Singing Molenbeek, Danae Theodoridou, La Tournoyante, Einat Tuchman & Espace Tous, Underclouds, Alexander Vantournhout, Wim Vandekeybus & Ultima Vez, Kris Verdonck & A Two Dogs Company, Les Voyageurs sans Bagages, Jozef Wouters, YouYou Group.

Sdralevich.

Onthecover

14Gala Dragot en Abel Baeck ontketenenin Hannibal een oorlogtussenoperaentechno

Stories

28 L’atelierpourlequel Stephan Vanfleteren atoutplaqué

34Mary Lattimore stripstheharp of itsloftyimage

40 DeBrusselsekunstenaar Leen Voet herbezoekthaarschooltijd inTurnhout

44Johan Grimonprez tearsdown thesilentempire of neocolonialism

50Marc Zinga,ça n’est pasque le cinéma

Everymonth

06The secret life of Hendrickx Ntela

12Stem uit de stad Nina Vandeweghe

20Portret LaryssaKim

22WTF? TheAddamsFamily

22Wide Vercnocke Centrumrat lachtdeseptemberblues weg

26In the picture AgnèsGeoffray

33Ogenblik Brutaal

37Eyecatcher MARO

52Eat & Drink 5xKebab

54Streetlife Onha

September2024 20 26 34

Picksofthemonth

08Made in Brussels

18Music

24Theatre & Dance

38Art & Literature

48Film

Cover: © SaskiaVanderstichele

COLOFON

BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80

Vlaams Brusselse Media vzw Buiten

Look at the world with fresh eyes

NL/ Vakantienemenisherbronnen,een change of scenery dieaanstuurtop reflectiedie,alshetgoedis,uitmondtin eennieuweblik. Dat ispreciesookde kracht van kunst,dieje van bij destart van ditcultureleseizoenmetandere ogennaardewerelddoetkijken.Zotrok StephanVanfleterenuitBrussel weg om zijnfotografischeblik te verfijnen,geeft deAmerikaansemuzikanteMary LattimoreinBozardeharpeennieuw elanentransformerende KVS enDe Munt dePunischeoorlogen tot een hedendaagseoperaopeentechnobeat.

FR/ Prendredesvacances,c’estse ressourcer,opérerunchangementde décorquipousseàlaréflexionpour déboucherensuitesurunnouveau regard.L’artestdotédumêmepouvoiret cettenouvellesaisonculturelle va vous fairevoirlemondeautrement.Stephan VanfleterenaquittéBruxellespour affinersonsensdelaphotographie,la musicienneMaryLattimoreoffreun nouveausouffleàlaharpeàBozar,etle KVS etLaMonnaietransposentles guerrespuniquesenunopéracontemporainauxrythmestechno.

EN/ Aholidayisre-energising,achange ofscenerythatpromptsreflectionthat, hopefully,resultsina new outlook. Preciselythatisalsothe power ofart,as isdemonstrated by thestartofthe new culturalseason.Justlook at Stephan Vanfleteren who leftBrussels to refine hisphotographicgaze,American musicianMaryLattimore who revitalisestheharp at Bozar,orthe KVS andDe Munt/LaMonnaiethattransformthe Punic Wars into acontemporaryopera onatechnobeat.Theyallmake you see theworldwithdifferenteyes.

BE98

6044

OPLAGE 46.000 exemplaren ADVERTEREN? Marlies De Deygere, 02-650.10.81, marlies.dedeygere@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir COÖRDINATOR SELECT Tom Zonderman ART DIRECTOR Heleen Rodiers EINDREDACTIE Kurt Snoekx, Sophie Soukias WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER Eva Christiaens, Heleen Rodiers, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Tom Zonderman (redacteurs); Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Andy Furniere, Maren Moreau, Tom Peeters, Niels Ruëll, Michel Verlinden (medewerkers) VERTALING Frédérique Beuzon, Aurélien Garcia, George Holmer, Laura Jones FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Agneskena, Lennert Nuyttens, Thomas Ost, Ivan Put, Heleen Rodiers, Sophie Soukias, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Koen Cypers, Flageyplein 18, 1050 Elsene.

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw wordt gedrukt bij Printing Partners Paal-Beringen en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie

La vie secrète de Hendrickx Ntela

‘C’est parce que j’aime la musique que je danse’

FR Championne de krump et figure incontournable des street dances, les créations de Hendrickx Ntela font souffler un vent nouveau sur les théâtres. Elle n’en serait pas là où elle est sans une passion dévorante pour la musique.

Texte

Gilles Bechet Photo Thomas Ost

« Quand je suis triste, je mets de la musique ; quand je suis joyeuse, je mets de la musique et quand j’ai besoin d’un coup de boost, je mets de la musique. Si la musique ne m’avait pas tant fait vibrer, je n’aurais pas dansé », lâche Hendrickx Ntela alors qu’elle nous a donné rendez-vous chez Tropicall Records, magasin de vinyles, CDs et cassettes niché dans la rue Haute.

D’aussi loin qu’elle se souvienne la musique a toujours fait partie de sa vie. Dans la maison de son enfance, la musique était omniprésente, son père ingénieur, et DJ à ses heures, avait des goûts éclectiques de la rumba congolaise à la soul, et notamment Marvin Gaye, sans oublier le funk. « Un de ses disques me faisait tellement envie, c’était Thriller de Michael Jackson, que j’ai décidé de lui emprunter pour le garder dans ma chambre. » Quand elle a eu assez d’argent de poche, le premier disque vinyle qu’elle a acheté, c’était Midnight Marauders de A Tribe Called Quest. « J’ai toujours été attirée par la musique ‘comme avant’. J’ai l’impression qu’elle est plus ancrée, plus vraie et plus organique. » Ado, Ntela voulait évidemment devenir musicienne. « J’ai commencé à jouer de la batterie, mais ce n’était pas très convaincant. Mon père m’a offert un piano électrique et j’ai suivi quelques tutos sur YouTube, puis j’ai laissé tomber.» Et la danse est arrivée.

Quand elle a découvert le krump, elle a découvert sa musique aussi. Le krump est tellement particulier que ceux qui le pratiquaient ont créé une musique spécifique qui s’accorde avec les mouvements. « Je n’écoute presque jamais de la musique krump à la maison, parce que c’est une musique qui se danse plus qu’elle ne s’écoute. »

Quand elle crée une nouvelle pièce, elle part rarement de la musique. « Pour préparer une nouvelle création, on s’isole dans une pièce et on cherche des mouvements sur des nappes sonores de notre musicien Morf. Je préfère une musique pas trop définie qui laisse plus de liberté aux mouvements. Après, quand on voit la direction que ça prend, on ajoute des beats et des sons. » Quand elle a emménagé dans son nouvel appartement, elle s’est acheté un Crosley voyager. C’est un tourne disque compact au look vintage qui se referme comme une valise. « Je me suis dit que comme ça je pourrais l’emmener avec moi partout où je vais. » On peut lui faire confiance, la musique ne la quittera jamais.

Hendrickx Ntela orchestre le Ch’eza Street Battle au Théâtre National le 7/9, Infos : theatrenational.be

Made in Brussels

Capital craftsmanship

La céramique dans la peau

FR Luna-Isola Bersanetti quittait

Paris à 18 ans pour apprendre la céramique à La Cambre. Son parcours sans faute se voit couronné d’une participation au MAD Graduation Show, une expo réunissant les diplômés designers les plus prometteurs de la capitale .

Texte Sophie Soukias

D’aussi loin qu’elle se souvienne, Luna-Isola Bersanetti a toujours voulu faire de la céramique, « pour le contact avec la terre et les techniques collectives ancestrales dominées par les femmes ». Comme prévu, la céramique la fait vibrer, au point qu’elle rêve de faire vibrer la céramique elle-même. De la mettre en mouvement, de la voir s’incarner. Un fantasme qu’elle concrétise dans un travail de fin d’études, Reptiliennes, où elle mêle porcelaine, textile et performance. Une série unique dont une pièce est à admirer à la rentrée au MAD.

Qui sont ces «reptiliennes» qui ont inspiré le nom de votre série ?

LUNAISOLA BERSANETTI : Je m’inspire de figures légendaires comme les sirènes ou les femmes à moitié serpent comme Mélusine. Je cherche

à les sortir des récits misogynes dans lesquels elles ont été enfermées. J’assemble des morceaux de céramique en porcelaine pour créer des « peaux » reptiliennes qui sont ensuite portées par des performeuses qui leur donnent vie et revisitent leurs mythologies.

Parce que c’est un matériau très fragile, on n’associe pas tout de suite la porcelaine au mouvement et à la performance.

BERSANETTI : Il arrive que des morceaux de céramique se brisent pendant la performance mais c’est ce paradoxe qui m’intéresse, cette dualité entre vulnérabilité et résilience. Entre la fragilité de la céramique et la peau épaisse du reptile qui lui sert d’armure. Chacune des peaux que je crée symbolise une mue, une carapace qu’en tant que femmes, nous avons dû abandonner pour pouvoir évoluer dans un monde dominé par les inégalités de genre.

La mode gagnerait-elle à investir davantage les théâtres ?

BERSANETTI : Certainement. Je me suis souvent demandé si ma place était dans la mode et les défilés car ce qui m’intéresse, c’est l’artisanat. La dimension artistique mais aussi la pratique collective. Or dans le monde de la mode, la démarche est plus égocentrique. Le Mad Graduation Show est à découvrir du 27/9 au 16/11 au MAD, infos: mad.brussels

Bien touffeté

FR/ On connaissait déjà le tapis ou la housse de coussin, mais un cache-pot tufté, c’est un petit truc en plus pour votre intérieur. Sabira Bouflah « tuft » depuis plusieurs années avec sa marque Sabibiche. Elle a même travaillé pour des marques comme Kipling. Vous trouverez ses pots de fleurs tout doux au magasin de plantes Gruun. Et si vous y prenez goût, vous pourrez suivre une initiation sur Wecandoo. (EC)

SABIBICHE Cache-pot à 59 euros, Instagram: sabi_biche

Een museum gewijd aan design en zijn geschiedenis.

8th passa porta’s noble prize 19.11.2024

&

ZA 12.09 | 20:30

Clarice Jensen I.s.m. Wunderkammer Festival

ZA 21.09 – 20:30

La Vie & L’Amour (première)

Chris Lomme en Mathias Vergels

DO 03.10 – 20:30 Havoc

Antigone/ Haider Al Timimi

WO 09.10 – 20:30U Tango van de Lage Landen

Eva De Roovere, Astor en Frank Vaganée

ZO 24.10 – 13:30 TOT 18:00 FamilieDag BOS (2,5+)

DO 24.10 – 20:30 Foreshadow Alexander Vantournhout/ not standing

WO 06.11 – 19:30

Gravity and other Myths Ten Thousand Hours

DO 07.11 – 20:30

Josse Jnr.

LOD & ROBIN / Ahilan Ratnamohan, Josse De Pauw & Etuwe Bright Junior

VR 15.11 – 20:30 De Warme Winkel Brideshead Revisited

ZA 16.11 – 15:00 WASCO! hetpaleis & Voetvolk/ Lisbeth Gruwez & Maarten Van Cauwenberghe

ZA 23.11 – 20:30 History Of Britpop Luc Janssen en band

DO 12.12 – 20:30 Ão Club 1700: Ão Mar

DO 19.12 – 20:30 Anatole Comp.Marius

ZA 21.12 – 15:30 EN 19:30

I think we

Collectief

PRIX DU PUBLIC «UNÉPOUSTOUFLANT SURVIVALURBAIN» CINEMATEASER «UNTHRILLER IMPLACABLE! » CINÉ TÉLÉ REVUE «AVECUNGÉNIAL ROMAINDURIS » MAD MOVIES

JONATHANFELTRE NATACHAKRIEF JONASBLOQUET THOMASMUSTIN AVECLAPARTICIPATIONDE ROMAINDURIS

Boost je dag

NL/ Vergeet die ochtendkoffie, start een superfoodritueel. Dat is toch wat yogaleerkracht Isaline Tala Delforge uit Haren doet. De Brusselse richtte drie jaar geleden Aho Botanicals op, dat poeders uit planten en paddenstoelen vol heilzame krachten puurt. Ze heeft ook poeders met rauwe cacao om de dag verkwikt te starten. Brusselse koffiebars als The Wild Lab experimenteren er al mee, nu jij nog. Een theelepel per dag zou volstaan. (EC)

AHO BOTANICALS Amor, cacao + rose adaptogenic blend voor 25 euro, ahobotanicals.com

Where the wild things are

EN/ Inga Lichtenfeld makes kids clothing for toddlers, teenagers, and fun lovers in the heart of Sint-Gorik/Saint-Géry. The German woman learned sewing in Paris, but still ended up in Brussels. With Aesthete, she says she wants to let children run wild in natural fabrics. And if they get too small, just bring the clothes back and get a discount coupon. (EC)

AESTHETE Oversized hoodie for 112 euro, aesthete-kidswear.com

Back to school

EN/ Designer Sacha started her clothing brand Valeur Couture two years ago in her home in Sint-Lambrechts-Woluwe/ Woluwe-Saint-Lambert, inspired by her own son. She had already started a lingerie brand and followed fashion courses in London. But for the kids, everything has to be softer and more snug. Sacha sews hats, leggings, and bodysuits for the little ones, as well as T-shirts and skirts for those a little bigger. (EC)

VALEUR COUTURE Printed sweatshirt for 39,90 euro, valeurcouture.com

Septemberbling

NL/ Juwelen voor dat extra tikje zelfvertrouwen, dat wil de Schaarbeekse Catherine Crémer vrouwen gunnen. Ze ontwerpt en smeedt al twee jaar juwelen in haar atelier. Geen evident parcours, want Crémer werkte als chemisch wetenschapper eerst in de Brusselse bouwsector. Haar juwelen zijn licht, comfortabel en dromerig. Om de zomersfeer nog wat vast te houden. (EC)

ATELIER BASAALT Aube-oorringen aan 124 euro, atelierbasaalt.com

Back to business

EN/ Nothing’s too classy for hard-working night owls, as with the new streetwear from 11PM, you can stay after hours for a drink. Pieterjan Van Biesen and Marie-Charlotte Vermeulen met each other backstage at Natan, where they both used to work. They started their own label just before the summer. Their looks go from basic to a bit more avant-garde. And the two lines in the logo refer to the stretchable hours of your day. Who will stay out the longest? (EC)

11PM The Architect Shirt for 390 euro, 11pm-studio.com

Stem uit de stad

Nina Vandeweghe

‘Met de zomer brak ook het hoogseizoen voor daders van seksuele intimidatie aan’

“Iiiiieeek!” “Aaaah!” Het klinkt alsof er zich buiten een horrorfilm afspeelt. Bij elke bries hoor ik in de verte de Zuidfoor-bezoekers schreeuwen op de V-Maxx, een 60 meter hoog monster van een attractie met een vaart van 120 kilometer per uur. Eindelijk! Na lang wachten zijn de broeierige zomeravonden dan toch aangebroken. Ik ben net weer thuis na een avondje terrassen met vrienden en lig uitgeput, oververhit op de zetel.

Ik wilde het er niet over hebben, maar kan niet anders: met de zomer brak ook het hoogseizoen voor daders van seksuele intimidatie aan. Nergens anders dan in Brussel – niet in Berlijn, Antwerpen, Parijs, Madrid, Londen enzovoort – heb ik daar zoveel last van. Na elke wandeling kom ik verslagen thuis. De nieuwe Ramblas, de Anspachlaan, voelt voor mij aan als een miskleun. Naast de mislukte stadsplanning en de ongezellige ketens, waarbij voetgangers, fietsers en deelsteppers kriskras door elkaar bewegen, voelt de voetgangerszone aan als een Wilde Westen, gedomineerd door nietsontziende daders.

Vooral wanneer de avond valt, lijken mannen hun kans schoon te zien. Ik voel me een waaghals als ik de zone doorkruis. Geen enkele oversteek gaat voorbij zonder dat ik word geknuffeld, nagefloten, achtervolgd of telefoonnummers krijg aangeboden door roofdieren. Met handgebaren maken ze duidelijk dat ik ‘wauw’ ben. Terwijl ik ongemakkelijk voorbijloop, hoor ik kreunende geluiden zoals “mmm” en “psst”, smakkende lippen, gevolgd door toespelingen als: “You’re beautiful”, “T’es belle”, “Je t’aime” en meer van dat.

THE STINK EYE

Vrouwen worden nog steeds geobjectiveerd op basis van hun uiterlijk. Waarom wordt enkel vrouwen aangeleerd om zich daaraan aan te passen? Wanneer gaan we mannen iets bijbrengen? Soms ga ik de straat op met mijn baggy short en T-shirt en denk: vandaag ben ik Billie Eilish. It will not be about my body. Maar helaas merk ik dat mijn outfit weinig verschil maakt. Mijn vracht aan blonde haren speelt vermoedelijk ook een rol. Mannen vinden blonde vrouwen nog steeds het meest aantrekkelijk. Blond wordt geassocieerd met jeugdigheid en promiscuïteit. Zo is onze persoonlijke voorkeur minder persoonlijk dan we denken en wordt ze beïnvloed door maatschappelijke vooroordelen en diepgewortelde stereotypen – zoals in porno vaak geblondeerde vrouwen figureren.

Als vrouw mag je je niet té sexy te kleden. Moet je de kortste route naar huis nemen. Niet te veel drinken. Doen alsof je gek bent of naar de grond staren als een man je lastigvalt. Ik weiger me aan te passen, protesteer en doe af en toe een jurkje aan. Meestal kies ik voor het ‘BiFi’- of Bodycon-kleedje. Het is lang genoeg om niet te veel bloot te geven, sluit strak aan en benadrukt mijn vrouwelijke rondingen. Ik voel me dan net een BiFi-worstje, geperst in dat strakke plastic velletje. Mannen gaan er helemaal wild op, ongeacht waar ik ben in de stad. Van Brussel-Zuid tot Brussel-Noord gedragen mannen zich ongehoord! Klinkt als een hit. Shout-out naar Zwangere Guy? ;-)

Met het gedachtegoed van Audre Lorde – ”Your silence will not protect you” – en Sara Ahmed – “A complaint can be how you live with yourself because a complaint is an attempt to address what is wrong, not to cope with something, not to let it happen, not to let it keep happening. You refuse to adjust to what is unjust” – wapen ik me en ga tegen intimiderende mannen in. Ik steek mijn middelvinger op, ga in gesprek, zeg in mijn beste Frans “Ferme-toi” en geef hun the stink eye. Dat leidt meestal tot de voorspelbare escalatie: scheldpartijen, beledigingen als “hoer” of “slet”, en een duw is ook niet ongebruikelijk. Maar ik heb in ieder geval iets ondernomen om mijn onvrede te uiten. Ik roep elke vrouw op om hetzelfde te doen. Revolutie! Zonder actie is revolutie onmogelijk. Het is héérlijk toch, een vrouw te zijn.

NINA VANDEWEGHE is beeldend kunstenaar. Elke twee maanden schrijft ze hier over het leven in haar stad.

Theater/dans/opera

Gala Dragot en Abel Baeck, het jonge geweld in ‘Hannibal’

De Punische oorlogen op een technobeat

NL De KVS slaat bij de start van het nieuwe seizoen de handen in elkaar met De Munt. Hannibal haalt de rauwe realiteit van de Punische oorlogen naar het heden met een mix van opera, techno en de aanstormende talenten Gala Dragot en Abel Baeck.

Tekst Michaël Bellon Foto’s Saskia Vanderstichele

In de derde eeuw voor Christus begon de Carthaagse legeraanvoerder Hannibal Barkas aan een tocht naar Rome, waarvoor hij onder meer met zijn olifanten de Alpen overstak. De veldtocht was een episode in de Punische oorlogen tussen het Noord-Afrikaanse en het Zuid-Europese machtscentrum, en kan gelden als metafoor voor alle hedendaagse oorlogen, de spanning tussen de weerszijden van de Middellandse Zee, en het flankerende narratief van een Europese cultuur die bedreigd zou worden door de barbaren.

Regisseurs Junior Mthombeni en Michael De Cock gaan met de KVS een samenwerking met De Munt aan voor een hedendaagse opera, die Henry Purcells barokopera over de getroebleerde Carthaags-Romeinse romance tussen Dido en Aeneas als uitgangspunt neemt voor een gesamtkunstwerk. Dat bevat slam, opera, techno, dans, acteerwerk, video- en projectietechnieken,

live schilderkunst en akoestische instrumenten. Op het podium staan onder anderen mezzosopraan Raphaële Green, harpiste Jutta Troch, acteurs Marios Bellas en Alix Konadu, danser Zach Swagga, visueel artieste Elke Gijsemans, zangeres Justine Bourgeus alias Tsar B, zangeres Gala Dragot en technocomponist en dj Abel Baeck (NO LABEL).

Wij plukten die laatste twee jonge veulens uit de repetitiezaal om hen hun kijk te laten geven op de krijgsverrichtingen in de cruciale laatste weken van creatie. “Een interessant concept, een enorm diverse cast met veel leuke combinaties en heel veel potentieel,” klinkt het alvast bij Gala Dragot en Abel Baeck.

HOERA VOOR DE KUNSTHUMANIORA

Gala Dragot uit Grimbergen gooide eerder al hoge ogen als winnares van The Voice Kids 2020 en behoorde vervolgens tot de drie finalisten van het tv-concours Eurosong

2023, dat uiteindelijk gewonnen werd door Gustaph. Momenteel werkt ze aan een eerste ep, en in februari zal ze te zien zijn in de film Come back, met ook Veerle Baetens en Zwangere Guy.

Abel Baeck uit het nabije Buggenhout is dan weer een geschoolde klassieke pianist, die afstudeerde aan het Conservatorium van Antwerpen en zich daarna op elektronische muziek richtte en componeert onder de artiestennaam NO LABEL.

Allebei studeerden ze aan de Kunsthumaniora Brussel, al kwamen ze elkaar daar nooit tegen, omdat hij er net weg was toen zij er aan haar laatste twee jaar middelbaar begon. Maar als het gaat over die school als broeihaard van artistiek talent en plek om als jonge mens helemaal open te bloeien, willen ze er graag nog even ambassadeur van zijn. “Wow, ja! Sorry,” verontschuldigt Gala Dragot zich enthousiast, “maar ik kan me niet inhouden als het over de Kunsthumaniora gaat. Daarnaartoe gaan was, denk ik, de beste beslissing van mijn leven. De mensen die ik daar heb ontmoet, werden allemaal zo geconsumeerd door hun passie, dat had ik nog nooit gezien. Ik voelde mij er vrij en heb er heel veel geleerd over muziek.”

Abel Baeck bevestigt: “Als je sowieso zeker bent dat je iets in de kunsten wilt doen, dan raad ik de school echt aan. Ik ben er begonnen als pianist, en heb er mijn eerste stappen gezet in de klassieke muziek, de jazz en daarna de elektronische muziek. Zo heb ik uiteindelijk mijn passie gevonden in compositie en creatie van elektronische dansmuziek als dubstep, techno en drum-’n-bass, maar af en toe ook nog van klassieke muziek, en gemengde projecten zoals dit.”

Theater/dans/opera Gala Dragot en Abel Baeck, het jonge geweld in ‘Hannibal’

Want waar Dragot en Baeck elkaar uiteindelijk wél leerden kennen, was in het hyperdiverse en multidisciplinaire

SOCHA-collectief dat Junior Mthombeni en Tom Kestens oprichtten, en dat ook de basis vormde voor de cast van Hannibal. Dragot: “Op een dag kwam er op de trein een man naar mij toe. Als vrouw alleen ben je dan altijd sceptisch, maar het was Tom Kestens, de papa van een goede vriendin en klasgenote. Toen hij naar mijn interesses vroeg, begon ik over mijn fascinatie voor opera. Net

van zowat alle artistieke disciplines. Op welke manier raken jongeren de dag van vandaag dan nog in de ban van opera en klassieke muziek? “Ik denk dan meteen aan de populariteit van soundtracks bij films en series,” zegt Baeck. “Audiovisuele media zijn toegankelijk en prikkelen de nieuwsgierigheid en de verbeelding. Als je naar filmmuziek luistert, dan plak je daar meteen een beeld op.” “Helemaal waar, bij mij was een corny anime zelfs een trigger. Your lie in April, keitriestig en emotioneel, maar mét

“De mensheid boekt zoveel vooruitgang, maar oorlog blijft een barbaarse constante”

Gala Dragot

op het moment dat hij voor de voorbereiding van dit project op weg was naar De Munt. ‘Kom dan ook maar af,’ zei hij. Wat een toeval!”

EXCELLENTIE

Hannibal wordt dus een hedendaagse opera, gestoffeerd door hedendaagse beoefenaars

klassieke muziek.”

Toch blijft de stap naar een statig instituut als De Munt groot voor jonge toeschouwers en makers. Staat opera van zijn kant wel dicht genoeg bij nieuwe generaties? Baeck: “Opera hoeft niet te veranderen, maar er mogen er gerust meer nieuwe worden gemaakt, waarin ook andere

genres een plaats vinden. In Hannibal gebruiken we heel veel invloeden, motieven en structuren van opera voor iets wat een compleet nieuwe ervaring moet opleveren.”

“We moeten de waardevolle operatradities zeker behouden,” zegt Dragot. “Maar De Munt toont nu ook al hoe je daar experimenteel, open en hedendaags mee kan omgaan. Ik was net in Berlijn en ben daar naar keiveel opera’s gegaan. Maar die hebben me echt niet zo geprikkeld als die in De Munt, die soms radicaal durven te zijn op alle vlakken. Wagner noemt opera een gesamtkunstwerk waarin alles is verwerkt. Uiteindelijk komt het daarop neer: excellentie op elk vlak.”

RUIGER, HARDER, AGRESSIEVER

Daarmee zijn we bij Hannibal aanbeland. Wat mogen de toeschouwers daarvan verwachten? “Ik leg het uit zoals het mij is uitgelegd,” begint Baeck. ”Wanneer Hannibal van Carthago naar Rome trekt, luistert hij via de airpods in zijn oren naar Dido and Aeneas van Purcell. Maar door de gruwel van de oorlog raakt die opera vervuild. Hij wordt ruiger, harder en agressiever. Vandaar de techno en de elektronica die wij erin brengen.”

Bij oorlog denken we vandaag aan Gaza, Soedan, Congo en Oekraïne, en dat mag, want Hannibal hint ook naar geopolitiek. Dragot: “De mensheid boekt zoveel vooruitgang, maar oorlog blijft een barbaarse constante. Elkaar land afpakken is helaas nog steeds een ding.”

Baeck: “Ik moet zeggen dat ik daar door dit project ook veel over heb bijgeleerd, want er is in Hannibal ook plaats voor persoonlijke verhalen van de makers. Ik kom uit een gezin in Buggenhout waar ik veel kansen kreeg, maar wat sommige mensen uit onze ploeg hebben meegemaakt, is ongelofelijk. Ik moet in die complexe materie van wat oorlog teweegbrengt mijn weg nog vinden.”

“Ook mijn perspectief is enorm verbreed,” pikt Dragot in. “Mijn ouders hebben een migratie-achtergrond. Ze zijn rond hun veertigste na het communisme eerst als politiek vluchteling van Albanië naar Griekenland en dan naar België gekomen. Drie keer hebben ze hun leven opnieuw opgestart en opgebouwd. Hun parcours was zowat mijn maatstaf op het vlak van migratie, waardoor ik altijd vrij streng was voor migranten. Maar er zijn ook andere verhalen met andere contexten, waardoor je meer begrip krijgt voor wie het als migrant moeilijker heeft.”

Baeck: “Wij beginnen onze repetities altijd met een gesprek in een cirkel, en dan

Abel Baeck en Gala Dragot: “Naar de Kunsthumaniora Brussel gaan was de beste beslissing van mijn leven. De mensen daar werden zo geconsumeerd door hun passie - dat had ik nog nooit gezien.”

vertellen we hoe het met ons gaat. Artiesten in een moeilijke situatie zeggen daar dan soms iets over. Om zoiets te horen van je collega, de medemens met wie je werkt, dat is van grote waarde. En als groep kan je er ook op inspelen. Als iemand een slechte dag heeft, dan is het niet het moment om veel druk te zetten op die persoon.”

TECHNOPARTY

In Hannibal zie je dus een oorlog gevoerd worden in al zijn verraderlijke abstractie, terwijl de verhalen en de echte tragiek van individuele slachtoffers er als contrapunt naast worden geplaatst. Vormelijk staat tegenover de eenstemmige propaganda en oorlogstaal een ongeziene meerstemmigheid van een keur aan artiesten, die dan ook nog eens migreren naar elkaars kunstdisciplines.

Dragot zal voornamelijk maar niet alleen zingen: “Iedereen gaat interdisciplinair te werk. Een danser wordt een acteur, en een muzikant op een bepaald moment een danser. Ik ben zelf echt benieuwd hoe alles in de laatste weken vorm gaat krijgen en hoe we de ideeën en de scènes die we al hebben structuur gaan geven. Het wordt waarschijnlijk een constante metamorfose.”

Baeck: “Mijn achtergrond als klassieke pianist en componist komt hier in ieder geval mooi van pas. Wat de muziek betreft, hebben we met muziekdramaturg Tom Swaak heel gedetailleerd naar het materiaal van de opera van Purcell gekeken, en daarin

“Opera hoeft niet te veranderen, maar er mogen er gerust meer nieuwe worden gemaakt, waarin ook andere genres een plaats vinden”

Abel Baeck

gezocht naar elementen, motieven, structuren en energiebogen die we kunnen gebruiken om alles te hercomponeren en in een elektronisch arrangement te steken. De grootste valkuil daarbij is dat je gewoon een aanstekelijke beat onder een klassiek fragment plaatst. Daarvoor was ik heel erg op mijn hoede. Ik wilde iets origineels doen, dat het oorspronkelijke stuk niet beschadigt. We blijven soms heel dicht bij het materiaal, maar soms drijven we er ook heel ver van af.” Wie ook een grote impact zullen hebben,

‘LA

GUERRE POLLUE L’OPÉRA’

zijn de twee visuele artiesten: Elke Gijsemans, die voor grafisch werk zorgt, en Francesc Isern van Teatro Barcelona, die kan toveren met licht. Baeck: “Hij heeft ons al een paar zaken laten zien, en wat hij kan is echt crazy. Wat ook al vaststaat, is dat in de zaal alle stoelen worden weggehaald. We slaan veel wegen in, maar gaan sowieso voor die combinatie van techno en opera, we willen echt dat mensen rechtstaan om te dansen. We zitten ook dicht op het publiek omdat er dan meer connectie mogelijk is.”

FR/ En ce début de saison, le KVS s’allie à La Monnaie pour Hannibal, une création qui non seulement met en scène la réalité crue des Guerres puniques dans un contexte contemporain mais mixe aussi opéra et techno dans un spectacle global avec une équipe comprenant entre autres Gala Dragot et Abel Baeck.

‘AN OPERA POLLUTED BY WAR’

EN/ At the start of the new season, the KVS is joining forces with De Munt/La Monnaie. Not only does Hannibal bring the raw reality of the Punic Wars to the present, but it also mixes opera and techno in an inviting overall spectacle with a multidisciplinary team including Gala Dragot and Abel Baeck.

Gala Dragot en Abel Baeck: “In Hannibal gebruiken we heel veel invloeden, motieven en structuren van opera voor iets wat een compleet nieuwe ervaring moet opleveren.”

Picks of the month Music

Chassol dépeint Basquiat

FR/ Récemment consacré par deux grandes expositions à Montréal et Paris, le travail de Jean-Michel Basquiat sert aujourd’hui de force motrice au nouveau spectacle de Christophe Chassol. Considéré comme l’un des artistes majeurs du siècle dernier, Jean-Michel Basquiat s’est éteint en 1988, emporté par les drogues et la dépression. De son vivant, pourtant, le peintre avait saisi toute l’énergie et les couleurs de New York, à la charnière des années septante et quatre-vingt. Musicien, avant d’être peintre, il a participé à l’émergence de la scène no wave et aux premiers pas du hip-hop. Fan de jazz, de rock bruitiste, de musiques contemporaine et

expérimentale, l’artiste peignait en injectant des « mélodies » au cœur de ses créations picturales. Entre performance instrumentale et hommage au peintre, le pianiste français Christophe Chassol met l’œuvre de Basquiat en musique. À commencer par Action Comics One. Sur cette toile à la naïveté enfantine, Basquiat revisitait la couverture du premier numéro d’Action Comics, magazine de 1938 qui acte l’apparition de Superman. De là, Chassol invente et expérimente, harmonisant des citations du peintre (« Plus je peins, plus j’aime tout », etc.), ainsi que des dialogues d’enfants confrontés au travail de Basquiat. Un régal. (NAL)

CHASSOL PLAYS BASQUIAT 27/9, Flagey, flagey.be

In de flow

NL/ Thebe Neruda Kgositsile debuteerde als 15-jarige mc bij Odd Future, het hiphopcollectief van Tyler, the Creator. Tussen mixtape Earl, waarbij hij een eerste bommetje dropte in Los Angeles, en Voir dire, zijn recente collab met The Alchemist, zitten opnieuw vijftien jaar. Maar wie maalt om cijfers? Als jonge dertiger is Earl Sweatshirt nog steeds in de flow van zijn leven. (TP)

EARL SWEATSHIRT 7/9, Ancienne Belgique, abconcerts.be

Goed nieuws

NL/ De Londense drummer Tom Skinner wrikte zich twee jaar geleden onder de aandacht van zijn twee imposante broodheren Thom Yorke (en diens band The Smile) en Shabaka Hutchings (van wijlen Sons of Kemet) vandaan met zijn spirituele jazzalbum Voices of bishara. ‘Goed nieuws’ betekent dat laatste woord in het Arabisch, en dat is precies wat we dachten toen zijn show in Brussel werd aangekondigd. (TZ)

TOM SKINNER 14/9, Flagey, flagey.be

Beyond the summer depression

EN/ What began as a bedroom project for the Norwegian singer Marie Ulven Ringheim to write off her queer struggles has grown into a stadium-filling group therapy session, in the wake of her second LP I’m Doing It Again Baby!, which came out this spring. Get over your “Summer Depression” with an extra dose of “Serotonin” by listening to the catchy indie pop from Girl in Red. (TP)

GIRL IN RED 5/9, Vorst Nationaal/Forest National, vorst-nationaal.be, forest-national.be

In the top corner

EN/ The Mannschaft did not exactly deliver a top performance at the Euro 2024 championship, but you can always count on Meute to kick the ball in the top corner. The German 11-man brass band transcribes techno classics for horns, drums, and triangles and does not need interference from the VAR to completely blow you away. (TZ)

MEUTE 25/9, Ancienne Belgique, abconcerts.be

Sur le trône du rock anglais

FR/ La chanteuse Hannah Merrick et le guitariste Craig Whittle donnent le meilleur d’eux-mêmes sous la couronne de King Hannah. Venu de Liverpool, le groupe s’abreuve à la source du rock nineties pour délivrer Big Swimmer, un deuxième album inspiré par la vie sur les routes d’Amérique. Quelque part entre PJ Harvey, Mazzy Star et Portishead. (NAL)

KING HANNAH 13/9, Ancienne Belgique, abconcerts.be

Double Bill

FR/ Héritier de Leonard Cohen, disciple de Johnny Cash, l’élégant Bill Callahan hisse sa voix de baryton au sommet de mélodies acoustiques grattées avec parcimonie. De passage en Europe pour quatre résidences exclusives, le guitariste américain se produira à Paris, Londres et Dublin. À Bruxelles, il est attendu au KVS. (NAL)

BILL CALLAHAN: SOLO RESIDENCY 20 & 21/9, KVS BOL, kvs.be

Rauwe emotie

NL/ “Hij bood de safespace waarin ik de rauwe emotie kon zijn,” beschreef Chantal Acda hoe haar held Bill Frisell haar album Silently held van gitaarpartijen voorzag. Live is hij er niet bij, wel pianist Kevin Hayes, die aanschuift bij The Atlantic Drifters, de band die Acda’s breekbare liedjes van jazzy poten en oren voorziet. (TP)

CHANTAL ACDA & THE ATLANTIC DRIFTERS 27/9, Bozar, bozar.be

Coup de cœur

Tom Zonderman writes about music and art

Alice Coltrane brings light into darkness

Elsewhere in this magazine, Brussels-based artist Laryssa Kim speaks to us about her love for “deep listening”: “The idea of really immersing yourself in the music, and doing nothing else but listening. I think it’s something very powerful.” For Kim, this way of listening is nothing less than a spiritual experience. At Atelier 210, they have known this for years. On a regular basis, they organise Blackout Sessions, where you submit yourself to (historically significant) music albums. In complete darkness. Without any phones tinkling, glasses rattling, or hullaballoo by all too talkative concertgoers. Isn’t that just amazing?

BACK TO SATCHIDANANDA

There is no record better to make you see the light during a Blackout Session than Journey in Satchidananda by American pianist and harpist Alice Coltrane. The title of this 1971 record, for which the legendary harpist and composer summoned double bassist Charlie Haden and saxophonist Pharoah Sanders, refers to the Indian guru Satchidananda Saraswati, who became a friend of Alice Coltrane after the death of her husband John. The latter gets a beautiful tribute with “Something about John Coltrane”, on which the tanpura, a buzzing string instrument from India, triggers transcendence. Journey in Satchidananda is a beacon in spiritual jazz. 37 minutes and six seconds of pure mystical listening pleasure, soul-expanding music making you a new person at every listen. I have already invited Laryssa Kim to join me on that spiritual journey.

BLACKOUT SESSION #91: JOURNEY IN SATCHIDANANDA 25/9, Atelier 210, atelier210.be

‘Ik heb het gevoel dat ik niet thuishoor in het hier en nu’

NL Voor Laryssa Kim is muziek maken en luisteren een spirituele ervaring die je dichter bij jezelf en uiteindelijk ook bij de andere brengt. “Jezelf kwetsbaar opstellen is iets heel intiems,” zegt de Italiaans-Brusselse artieste.

Tekst Tom Zonderman Foto Heleen Rodiers

Als kind wilde Laryssa Kim modeontwerper worden, daarna striptekenaar, waarna ze ervan droomde om als actrice voor de camera te staan. Alleen stuurden haar ouders aan op een zekere job, en zo studeerde ze uiteindelijk (Japanse) talen in Rome, de stad waar ze opgroeide in een gezin met een Congolese vader en een Italiaanse moeder. Tot ze na een tussenstop in Barcelona in Amsterdam verzeild raakte, en daar bij een theater- en danscollectief belandde. In haar tienerjaren was de Brusselse muzikante verliefd geworden op de reggae van Bob Marley, waarna ze in reggaebands speelde, maar in Nederland ontdekte ze nieuwe muziek. Ze zag hoe muzikanten met elektronische apparatuur texturen creëerden eerder dan songs, kocht muzikaal knutselmateriaal en begon zelf te experimenteren met loops. Ze verknipte improvisaties die ze daarna met effecten bewerkte en probeerde nieuwe dingen uit met haar stem. De liefde voor die manier van muziek maken stuwde haar een pad op dat naar België leidde. Ze studeerde composition acousmatique aan het conservatorium van Bergen, en nestelde zich elf jaar geleden in Brussel. “Ik voelde me er ongelofelijk welkom,” vertelt ze. “Ik heb

hier de ruimte en de middelen gevonden om mezelf te ontplooien.”

Die ontplooiing leverde een boeiende, meanderende zoektocht op langs avant-garde, ambient en r&b. Dat leverde niet per se makkelijke muziek op, maar niettemin werd Kim al internationaal opgepikt door onder meer de BBC en het Amerikaanse muziekmagazine Pitchfork, op wiens festival in Londen ze in november mag aantreden. “Ik vind niet dat ik moeilijke muziek maak, maar je moet er wel op het juiste moment naar luisteren. Ik ben verzot op cake met aardbeien en slagroom, maar ik eet dat niet op elk moment van de dag. (Lacht) Zo moet je mijn muziek ook niet spelen als je zin hebt in een wild feestje.”

EEN ANDERE DIMENSIE

Kims ongrijpbare, bedwelmende, soms zelfs lichtjes unheimische muziek heeft iets droomachtigs. “Ik heb heel lucide dromen,” knikt de muzikante. “Dromen zijn zo mysterieus. Zonder iets te doen, reis je, ontdek je dingen, ontmoet je nieuwe mensen. Vaak is het alsof je in een surrealistisch schilderij terechtkomt, in het surrealisme zit niet voor niets veel symboliek uit dromen. Ik zie mijn muziek als een soort van landschap dat mijn dromen laat ‘zien’.”

Het verwondert niet dat Kim haar eerder dit jaar uitgebrachte album Contezza doopte, Italiaans voor ‘bewustzijn’. Meditatie, reflecteren over het spirituele, de staat tussen droom en werkelijkheid, zijn belangrijke thema’s in haar werk. “Ik heb Contezza opgevat als een ritueel, ernaar luisteren is in het beste geval een soort van exorcisme. Elke song maakt deel uit van een transformatie die uiteindelijk leidt naar een nieuwe, rijpe en open liefde.”

Voor haar bevreemdende droomwerelden vond Kim inspiratie bij filmmakers als David Lynch en Hayao Miyazaki. Een van haar favoriete films is La montaña sagrada van de Chileens-Franse cultregisseur Alejandro

Jodorowsky. “Ik hou van artiesten die stukjes van een andere werkelijkheid tonen. Al mijn hele leven heb ik het gevoel dat ik niet thuishoor in het hier en nu, dat er ergens een andere realiteit bestaat waar ik wel in pas. Of die nu droomachtig is, een spirituele thuis of een andere dimensie.”

NAAKT

Tijdens haar studies in Bergen kwam Kim veel over compositie en technische aspecten van muziek te weten, maar ze leerde vooral ook anders luisteren. “Ik hou van wat je in het Engels ‘deep listening’ noemt: het idee dat je je echt onderdompelt in de muziek en dat je met niets anders bezig bent. Ik denk dat dat iets heel krachtigs is. Ik zeg niet dat iedereen op die manier naar muziek moet luisteren, maar voor mij werkt het wel om er een spirituele ervaring van te maken.”

Kims muziek is niet alleen spiritueel, maar vooral ook heel intiem. Die intimiteit zou je de essentie van haar werk kunnen noemen. “Intimacy is not a matter of being naked, but allowing the space for yourself to be yourself in front of someone else,” vat ze haar zienswijze samen op Contezza. “Ik vind het teder als mensen zeggen dat ze ‘intiem’ met iemand zijn geweest, maar voor mij betekent intimiteit meer dan seks. Echte intimiteit ervaar je als je je kwetsbaar kan opstellen. Dat is ook het idee van liefde voor mij, dat je door je open op te stellen zichtbaar wordt voor jezelf en de andere.”

Het is een intimiteit die onder druk staat, zegt ze. “De toekomst ziet er donker uit, ik voel het gewicht van de historische context waarin we ons nu bevinden. Nadenken over wat er op ons afkomt, ook over mijn carrière als artiest, boezemt me soms angst in. Ik focus liever op het heden en projecteer mezelf niet te ver in de tijd.”

Contezza is uit bij City Tracks. Laryssa Kim zakt op 29/9 samen met Liew Niyomkarn af naar Atelier 210, atelier210.be

Laryssa Kim: “Dromen zijn zo mysterieus. Zonder iets te doen, reis je, ontdek je dingen, ontmoet je nieuwe mensen. Mijn muziek is een uitdrukking van die dromen.”

WTF?

What is so familiar about that strange

Addams family?

The great Russian writer Leo Tolstoy began his novel Anna Karenina with the world-famous sentence: “All happy families are alike, even when, like the Addams family, they flourish in the eccentric, macabre, and grotesque.” We can hardly blame him. The Addams family may consist of a childishly enthusiastic father (Gomez), a sarcasm-fuelled – “Salt, pepper, or cyanide?” –, uprooted mother (Morticia), a vulnerable brother (Pugsley), a daughter who puts her dolls under the guillotine and decapitates those around her with strident one-liners (Wednesday), and a creepy bald uncle (Fester) who likes to roast himself on the electric chair in the basement. So what if the Addams family lives in a dreary mansion next to a graveyard and a swamp and are assisted by a butler who looks like Frankenstein’s monster (Lurch) and a severed hand (Thing). None of that matters. Follow their adventures and sooner or later you’ll be singing your conclusion to the music of Sister Sledge: “We are family.” Well, at least if you are part of a happy family, because every unhappy family is unhappy in its own way but that’s another story.

The story of the Addams family begins in 1938 when, for a cartoon series in The New Yorker, Charles Addams comes up with the bright idea of performing a gothic version of the American nuclear family in a pitch-black parody. The fears of any normal family are what makes the Addams family happy and that to which a normal family aspires makes the Addams family unhappy. So everything is exactly the same, just the opposite. But it works both ways. There is the contrarian humour,

the slapstick, and the recognisable, relatable mockery of normality and the ideal family, and in the same pen stroke all the outcasts, outsiders, eccentrics, lovers of the macabre, too much mascara, and funeral clothes are brought together. Strange and yet familiar. It doesn’t just work in cartoons from the 1940s. It also works in TV series, films, musicals, and games from all subsequent decades. The Netflix series Wednesday by Tim Burton, patron saint of outsiders, which features a delightfully vile and deadly funny Jenna Ortega as a swarthy, rebellious teenager, has become wildly popular. We had loads of innocent fun in the 1990s lot with two Barry Sonnenfeld films starring Christina Ricci as Wednesday. This was partly due to an outstanding Anjelica Huston who, as Morticia, gets away with jokes like “Hush, Mama! It’s for charity! Widows and orphans. We need more of them.” But the very catchy film music by composer Marc Shaiman also made you sense how fun and colourful these morbid weirdos really were. So it is hardly that odd that Flagey is gearing up for a film concert. The music will be played live by the Brussels Philharmonic conducted by Dirk Brossé during the screening of The Addams (1991). Put on your jolliest funeral costume and bring a decapitated doll. Anyone who makes fun of you for such eccentricity has failed to understand The Addams Family NIELS RUËLL

The screening of Barry SonnenThe Addams Family with a live soundtrack by the Brussels Philharmonic will take place on 20/9 in Flagey, flagey.be

VOCALISSIMO

PHÄNOMEN

LIV REDPATH, SAMUEL HASSELHORN & INGE SPINETTE

Liefde en verlangen nemen kosmische dimensies aan!

Ontdek het mooiste van Hugo Wolf en Robert Schumann, gebracht door de winnaar van de Elisabethwedstrijd 2018 en een van de grootste opkomende sopranen van het moment.

L’amour et le désir s’élèvent à des dimensions cosmiques !

Découvrez les plus belles mélodies d’Hugo Wolf et de Robert Schumann, interprétées par le lauréat du Concours Reine Elisabeth 2018 et l’une des jeunes sopranos les plus en vue du moment.

17.9.2024 — 20:00

Picks of the month Theatre & Dance

Party like it’s 2030

EN/ 2030 is tomorrow and yet no one knows what the world will look like six years from now. But Molenbeek takes the matter in its own hands with the Brussels 2030 project, and gathers all its forces to help the city win the title of European Capital of Culture. As a starter for this hopeful event, several cultural players from Molenbeek came together to organise MolenFest, a mind-blowing programme with dance, circus, music, theatre, debates, films, and parties in an invigorating mix of cultures and audiences. From Cinemaximiliaan to KANAL – Centre Pompidou, from Recyclart to Charleroi Danse’s Raffinerie, from Decoratelier to Ultima Vez, artists will invade parks, squares, and cultural spaces in Molenbeek. We’ll be seeing

the Palestinian Circus School’s unifying project, as well as Seppe Baeyens and the Leon Collective, a community of dancers and musicians of all generations who love nothing more than to get out of the theatre and take over the public space. In the Saint-Jean-Baptiste church, voices of the YouYou Group will unite for a contemporary pastoral choir. On the K1 sports field, Juliette Chevalier and La Drache will take the audience away to follow Beste Cantate, a collective physical exaltation of farandoles. Along with the Singing Molenbeek collective, visual artist Laure Prouvost will conclude the festivities with a parade along the canal. (GB)

MOLENFEST 2024 12 > 22/9, various locations, molenbeekforbrussels2030.eu

Être Fame

FR/ Un festival célébrant l’émancipation des femmes et autres minorités de genre à travers des créations qui renouvellent le regard. Bienvenue au Fame Festival, une compilation salutaire d’ateliers, concerts, spectacles et discussions répartis dans une douzaine de hotspots culturels de la capitale. (SOS)

FAME FESTIVAL 20 > 28/9, divers lieux, famefestival.be

Le feu des origines FR/ Notre terre brûle. Qu’en dirait Lucy notre lointaine ancêtre depuis son désert éthiopien ? Jorge León la convoque par la voix de la soprano afro-américaine Claron McFadden dans un spectacle qui interroge nos rêves d’avenir et notre devenir commun. (GB)

JORGE LEÓN, CLARON MCFADDEN, SIMONE AUGHTERLONY, ROKIA BAMBA: BRÛLER 12 > 15/9, Les Halles, halles.be

Dansgeweld

NL/ Mooni Van Tichel studeerde aan dansschool P.A.R.T.S. en is huiskunstenaar bij workspacebrussels. Na een paar solo’s heeft ze een eerste groepsvoorstelling klaar. Daarin voeren vier dansers als stop-motionsuperhelden een eindeloze strijd op een vaste beat. (MB)

MOONI VAN TICHEL: STILL / ALIVE 19 & 20/9, Beursschouwburg, beursschouwburg.be

Forgotten voices

EN/ By juxtaposing sounds and forgotten female voices from here and there, from yesterday and today, like African American soprano Ruby Elzy, Norwegian composer Maja S.K. Ratkje, or Canadian electro artist Debby Friday, choreographer Jan Martens makes the music genre dance. (GB)

JAN MARTENS: VOICE NOISE 24 > 28/9, La Raffinerie, charleroi-danse.be

Fire of emotions

EN/ In Samara, a piece for five dancers, choreographer Lila Magnin offers a festive ode to our capacity and our desire to be multiple. With an explosive combination of musical styles, they explore our dualities between joy and anger, when changes affect our perception. (GB)

LILA MAGNIN: SAMARA 24 > 28/9, La Balsamine, balsamine.be

Kritische massa

NL/ In zijn soloperformance Zonderzeeër vraagt de Kempense theatermaker en acteur Sander Deckx zich af of opgaan in de massa mogelijk en wenselijk is voor wie niet op de massa lijkt –zoals hijzelf, die een rolstoel gebruikt. En wat is de waarde van autonomie en de invloed van de blik van de ander? Naast Zonderzeeër kan je in deze double bill ook Record van de ItaliaansBrusselse Francesca Grilli zien. (MB)

SANDER DECKX: ZONDERZEEËR & FRANCESCA

GRILLI: RECORD 13/9, GC De Kriekelaar, kaaitheater.be

Nouvelle vie

FR/ Sur une scène ouverte où traînent les objets du quotidien, une femme, accompagnée de ses enfants et de son chien, nous invite à la suivre sur le chemin de la métamorphose d’un corps de femme opprimée et délaissée en femme résistante et libérée. (GB)

GAIA SAITTA : LES JOURS DE MON ABANDON 25/9 > 4/10, Théâtre National, theatrenational.be

Coup de cœur

Michaël Bellon schrijft over podiumkunsten en literatuur

Bavo Buys bestormt de bühne

In Luanda Casella’s campy tragedie Elektra unbound maakten drie jonge acteurs hun opwachting. Alle drie gaven ze blijk van metier en présence. Maar een van hen stak er toch bovenuit. Bavo Buys heeft charisma te koop en neemt probleemloos een grote scène in. In Elektra unbound vertolkte die als een jonge diva het drugsverslaafde kind van een Hollywood-ster op haar retour. Het stuk werd prompt geselecteerd voor het TheaterFestival in Antwerpen. Dat kan zeker ook te maken hebben met de prestatie van Buys, want die is ook nog geselecteerd met een tweede stuk waarin die meespeelt: de feministische komedie Up your ass van Valerie Solanas, bewerkt door Nona Demey Gallagher en Lieselot Siddiki. Als klap op de vuurpijl is Buys op het TheaterFestival ook nog eens geselecteerd voor de Acteursgilde Theaterprijs in de categorie -35 jaar. Niet slecht voor iemand die eerst werd geweigerd door de theaterscholen, en daardoor pas onlangs is afgestudeerd aan het Gentse KASK Drama.

GENDER EN SCIFI

Het goede nieuws is dat we Bavo Buys deze maand nog een derde en vierde keer aan het werk kunnen zien, en dan wel in Brussel. Zo duikt die op in Oh deer!, de eerste BRONKS-productie van het nieuwe seizoen. En met Planet Winter speelt ook de afstudeervoorstelling van de non-binaire Bavo Buys en hun beste vriendin Malique Fye, zelf een transvrouw, in de stad. Samen met Martha Balthazar en Matilde Casier tackelden zij Ursula K. Le Guins scifiklassieker The left hand of darkness (1969), over een mens die reist naar een buitenaardse planeet waar aliens zonder gender leven.

PLANET WINTER 3/9, KVS BOX, kvs.be & OH DEER! 28 & 29/9, BRONKS, bronks.be

Photographer Agnès Geoffray

‘Violence is not the preserve of men’

On the walls of the Contretype art and photography centre in Sint-Gillis/ Saint-Gilles, the French photographer Agnès Geoffray (1973) celebrates indomitable women in black and white. Those fighters who, since the dawn of time, have refused to bow down. With their whole hearts and bodies, they have never stopped striving for their rightful place in the world. In her novel Les Guérrillères published in 1969, the feminist lesbian icon Monique Wittig endeavoured to write the mythology of those rebel women. She depicted Amazons living in total harmony within a community made up entirely of women. Their sexuality blossomed as a result. To defend that precious freedom, they prepared themselves for war.

More than half a century later, Agnès Geoffray has borrowed the title of Monique Wittig’s book to extend the writer’s poetic saga with contemporary images. The Amazons captured by the photographer are not charging on horseback; they bear neither spears nor shields. Rather than antique lyricism, Agnès Geoffray presents strippeddown portraits of women whose rebelliousness is conveyed through the simplest details: an ambiguous posture, a hard stare that speaks volumes.

PORTRAITS OF WOMEN ON FIRE

In La femme penchée, a woman’s body defies the laws of gravity, refusing to fall as it teeters dangerously. “I like the idea of a body that is capable of abandoning itself at the same time as resisting,” explains the photographer. This position, tinged with surrealism, calls to mind the numerous suspended bodies that appear in Agnès Geoffray’s solo and group exhibitions (at Centre Pompidou and Jeu de Paume in Paris, at Les Rencontres de la Photographie in

Arles, etc.). One is also reminded of the self-portraits of the American photographer Francesca Woodman (1958-1981), a tragic figure whose otherworldly compositions transgressed reality and social conventions. Likewise, in Tout geste est renversement, Agnès Geoffray photographs the intensely free body of a woman doing a headstand. Her upturned skirt hangs over her face, revealing a large pair of pants from which two long legs extend. “The title of this image is inspired by a Monique Wittig quote and pays homage to the power she ascribes to pelvic movements, particularly when it comes to rethinking sexuality,” says the photographer. As always with Agnès Geoffray, the false nostalgia of black and white blurs the temporal parameters of the image, giving the viewer the impression of familiarity: haven’t I seen this image somewhere before? Is it a collective reference?

In the series Les Orageuses, Agnès Geoffray revives the memory of the pétroleuses, the women accused of having started fires when the Paris Commune was crushed in 1871. At the time, they were photographed in prison. Agnès Geoffray transcribes the determination in their bearing and the defiance in their eyes in a series of contemporary portraits that open up new perspectives. “The women I photograph have a stoic and impassive gaze. These images are not violent per se, but they contain echoes of possible acts of dissidence and rebellion. As if those women were waiting to jump into action,” says Agnès Geoffray. “Violence is seldom associated with women. I can assure you, however, that violence is within us.”

SOPHIE SOUKIAS

Agnès Geoffray’s Les Guerillères is on display at Contretype from 12/9 to 17/11, contretype.org

Agnès Geoffray presents stripped-down portraits of women whose rebelliousness is conveyed through the simplest details: an ambiguous posture, a hard stare that speaks volumes.

Stephan Vanfleteren accepte sans résistance de jouer les arroseurs arrosés. Dans le clair-obscur de sa cage d’escalier, on distingue un être mi-peintre, mi-marin, rescapé d’un autre siècle. À l’instar des créatures qui peuplent son Atelier

Photographie

Stephan Vanfleteren quitte son atelier le temps d’un passage au Hangar

‘Si vous me cherchez, je serai au café en compagnie d’un marin’

FR En 2010, Stephan Vanfleteren plaquait Bruxelles, où il était devenu une légende vivante du photoreportage, pour tout recommencer sur les rivages de la Côte belge. Il rêvait d’une vie d’artiste, sculptant la lumière dans l’intimité de son atelier. Un livre (Ed.Hannibal Books) et une exposition au Hangar reviennent sur treize années à faire des portraits.

Texte et photo Sophie Soukias

Je laisse peu de gens entrer dans mon atelier, c’est trop personnel », lance d’emblée Stephan Vanfleteren, cheveux et barbe hirsutes, bonnet de docker assorti à une chemise couleur bleu de travail. A-t-il été marin dans une autre vie, ou alors sculpteur ? De sa main brunie, caressée par les vents et le soleil d’été, il force un étroit passage entre les immenses toiles de fond qui tapissent son studio de photographie. Trois cloisons, une baie vitrée. Son « île », comme il l’appelle, est la raison pour laquelle il quittait voilà bientôt quinze ans Bruxelles, la ville où il avait appris son métier de photographe reporter. Sur un coup de tête, avaient dit certains. « Je serais super malheureux si je travaillais encore pour un journal aujourd’hui. »

Le cœur de Stephan Vanfleteren l’appelait ailleurs. À Furnes. 1h40 en voiture de Bruxelles, 10 minutes de la mer, où l’atten-

dait une vieille bâtisse suffisamment grande pour accueillir un atelier d’artiste, un projet de maison d’édition (Hannibal Books) partagé avec son épouse et fidèle collaboratrice Natacha Hofman, et un foyer pour leurs trois enfants (un fils et des jumelles). Retour en Flandre-Occidentale, retour aux sources. Car Stephan Vanfleteren est un enfant des dunes. Un gamin d’Oostdunkerque dont le voisin était un pêcheur. La mer, le photographe ne cessera d’y revenir, hanté par le visage profondément ridé de cet homme chaussé de sabots et englouti par la fumée de sa pipe. À l’époque où Stephan Vanfleteren travaillait pour le quotidien flamand De Morgen et qu’il tardait des fois à refaire surface à la rédaction, ses collègues savaient que c’était parce qu’il s’était échappé à la Côte pour tirer le portrait de ses amis pêcheurs.

Dans son atelier, il semble se dérober autant que sur les bords de mer. « C’est

peut-être une façon pour moi de me retrancher d’un monde devenu de plus en plus complexe. Je suis de près l’actualité mais je ne me vois plus faire de reportages. Parce que je ne photographie plus aussi vite qu’avant, mais pas seulement », confie celui qui a couvert aussi bien le génocide rwandais que la guerre du Kosovo.

CONTRÔLE D’IDENTITÉ

« À l’époque, on partait dans des lieux qui nous étaient parfois complètement étrangers sans se soucier de notre responsabilité en tant que simples photographes de passage », dit Vanfleteren en embrayant sur le temps révolu de la street photography et des instants volés à la Cartier-Bresson.

« Aujourd’hui, il faut courir derrière les passants pour leur demander de signer une autorisation. À l’ère d’internet et des réseaux sociaux, les gens veulent à tout prix contrôler leur image. C’est positif parce qu’on sait à quel point une photographie peut être détournée. Mais je pense aussi qu’on passe à côté de beaucoup de belles choses. »

Dans son studio, tout est permis pourvu que l’artiste et son modèle s’y retrouvent. Si le photographe doit rendre des comptes, c’est à la lumière. Une lumière 100% naturelle dont il est totalement à la merci. « Je photographie des gens d’aujourd’hui avec une lumière ancienne (en opposition au rendu technologique des flashs et des spotlights, NDLR). » Qu’il s’agisse d’immortaliser Stromae, Mads Mikkelsen, Warren Ellis ou un voisin tout endimanché qu’il a l’habitude de croiser en allant à la boulangerie. « C’est une rencontre entre deux êtres. J’espère capter ce petit quelque chose d’exceptionnel qui va jaillir de cette interaction. Tout à coup, une sorte de

Dans l’atelier de Stephan Vanfleteren, il n’est pas rare de verser une larme. En témoigne ce mineur polonais rattrapé par ses souvenirs. Photographie

« Grâce à la photographie, je reste à l’état mélancolique et je ne bascule pas du côté dépressif de la force »

proximité indescriptible se crée entre le modèle et moi. »

Certains portraits sont des commandes, d’autres sont le fruit d’une invitation adressée personnellement par le photographe à ses modèles. « J’ai un penchant pour les professions hors du temps comme les majorettes, les membres d’une fanfare, les pêcheurs, les mineurs », dit Vanfleteren. « Je pense à ce mineur polonais, un très bel homme, qui pendant le shooting à l’atelier s’est mis à se remémorer son passé dans la mine. Ses yeux ont commencé à se remplir de larmes. » Le photographe appuie sur le déclencheur. Il tient son portrait. Ce ne sera ni la première, ni la dernière fois que ses invités laisseront libre cours à leurs émotions dans l’intimité de son studio. « Le fils de ce mineur, qui l’avait accompagné ce jour-là, n’avait jamais vu son père pleurer. Je

ne veux pas qu’on oublie ces hommes qui sont descendus dans les charbonnages pour faire de la Belgique ce qu’elle est. Même si la photographie ne fait que retarder un processus inéluctable. Tout finira par disparaître. »

L’ARCHE DE NOÉ

Est-ce donc ça, la mélancolie douce-amère qui s’invite dans les portraits de Stephan Vanfleteren ? Peu de sourires, beaucoup de regards intenses, parfois tragiques, émanant de visages aux traits archaïques, sortis tout droit de récits bibliques. « Un photographe, c’est un peu comme Noé qui tente de sauver dans son arche ce qui est condamné à disparaître », dit l’homme, qui ne renie pas la charge dramatique qui hante son travail. « La photographie me permet de voir la beauté dans la vie. Grâce à la photographie, je reste

à l’état mélancolique et je ne bascule pas du côté dépressif de la force. »

La beauté, Stephan Vanfleteren ne la trouve pas seulement auprès des vieux loups de mer, des anciens partisans grecs et des rescapés du grisou – « Je ne suis pas que le photographe des vieilles gueules, même si c’est l’image qui me colle à la peau ». C’est tout le cycle de la vie qui l’émerveille. De la vie intra-utérine, au dernier souffle de l’âme, en passant par les premiers jours ici-bas, l’enfance, l’adolescence et les divers stades de la maturité adulte. Ses enfants, en particulier ses filles jumelles, lui ont aussi servi de modèles : visages d’anges sauvages, torses lisses à la peau satinée dont seuls de longs cheveux dorés viennent cacher la nudité. « Je voulais les photographier au summum de leur jeunesse. J’espère pouvoir continuer à les photographier longtemps. » Stephan Vanfleteren photographie aussi bien des êtres boutonnés jusqu’au cou que des corps laissés à découvert. Tous genres, âges et morphologies confondus. « C’est très rare qu’une séance de nu ne soit pas convenue à l’avance, et c’est souvent le modèle lui-même qui en fait la demande », dit le photographe. « C’est sûr qu’aujourd’hui, on est très attentif à la question du consen-

« En observant ce cygne mort, je vois la mort, certes. Mais je m’émerveille aussi de la nature », dit Stephan Vanfleteren.

Stephan Vanfleteren: Atelier 13/9 > 21/12

tement », répond l’intéressé lorsque nous évoquons le nouveau regard porté sur la photographie dénudée depuis la multiplication récente de témoignages (regroupés autour de l’hashtag « balance ton photographe ») dénonçant les abus commis par les photographes sur leurs modèles, souvent féminins.

Pour sa part, c’est sur le tard, entre les murs de son atelier que l’artiste s’est réellement essayé au nu. « Mon point de vue n’est pas érotique. Je suis tout simplement fasciné par le corps. Et cette fascination ne fait que grandir au fur et à mesure que je sens mon corps vieillir et se transformer. »

LA VIE DANS LA MORT

Dans le travail en atelier de Stephan Vanfleteren, cette conscience exacerbée de la mort qui s’approche atteint son paroxysme dans les portraits qu’il dédie à des animaux inanimés, saisis juste après qu’ils aient rendu l’âme : un cygne, un loup, une taupe, … Cet espace-temps où la mort les a laissés immobiles, sans avoir encore eu le temps de dégrader leur éclat. « En observant ces créatures, je vois la mort, certes. Mais je m’émerveille aussi de la nature : le cou majestueux d’un cygne, la texture de son plumage, le design splendide de ses ailes. Photographier la mort me donne envie de vivre », dit celui qui a regardé la mort en face dès ses premières expéditions en zones de guerre dans les années nonante. « En voyant la mort, je m’accroche à la vie. »

Stephan Vanfleteren n’a pas peur de parler et ne craint pas non plus d’être photographié – « Partout sauf dans mon atelier ». C’est dans l’obscurité d’une cage d’escalier souterraine qu’il se prête au jeu de l’arroseur arrosé. Son regard creusé par d’épais sourcils est sans cesse attiré par le faisceau de lumière sous lequel il est posté. Un véritable tableau en clair-obscur pour lequel il semble taillé sur mesure.

Lui qui aime tellement la « lumière ancienne », que pense-t-il de la jeune garde de photographes actuels ? « Je suis ébloui par la façon dont la nouvelle génération fait usage des smartphones, par exemple, et par leur manière de transgresser les codes. Je suis content de constater qu’il y a encore des jeunes qui veulent faire de la photographie. Le plus important est d’être fidèle à soimême. J’aime savoir ce que font les jeunes, mais vous ne me trouverez pas dans une boîte de nuit à Berlin à photographier les tendances de la dancescene », dit l’intéressé. « Si vous me cherchez, je serai sans doute dans un café, en compagnie d’un marin. »

BEELDHOUWER VAN LICHT

NL/ In 2010 liet Stephan Vanfleteren Brussel, de stad waar hij een levende legende van de reportagefotografie werd, achter zich om aan de Belgische kust zijn droom na te jagen: het beeldhouwen van licht in de intimiteit van zijn atelier. Een boek en een expo bij Hangar blikken terug op dertien jaar portretfotografie.

SCULPTOR OF LIGHT

EN/ In 2010, Stephan Vanfleteren left Brussels, the city where he became a living legend of photojournalism, to start all over again on the Belgian coast. He dreamt of an artist’s life, sculpting the light in the privacy of his studio. A book and an exhibition at Hangar look back on thirteen years of portraits.

Originaire de Oostdunkerque, Stephan Vanfleteren a toujours été fasciné par les pêcheurs. Ils furent parmi les premiers à être invités dans son atelier.

PHOTOS

CINE-CONCERT: THE ADDAMS FAMILY

KOOKY, SPOOKY, GHOULISH FUN FOR THE ENTIRE FAMILY! WITH DIRK BROSSÉ (CONDUCTOR)

CLOSE ENCOUNTER

OPEN REHEARSAL: MAHLER 3

MAHLER 3

“ALL DESIRE WANTS ETERNITY”

WITH KAZUSHI ONO (CONDUCTOR) MICHÈLE LOSIER (ALTO) & VLAAMS RADIOKOOR

EXTRA: MAHLER DECONSTRUCTED

SHADES OF SCHÖNBERG

FESTIVAL: AIMEZ-VOUS SCHÖNBERG ? WITH KAZUSHI ONO (CONDUCTOR) & VLAAMS RADIOKOOR

SCHÖNBERG: PIERROT LUNAIRE

PICTURES AT AN EXHIBITION

Ogenblik

Fotograaf Heleen Rodiers staat met haar analoge camera een ogenblik stil bij een plek in de stad

Brutaal. Een vroege zomerdag. De zon schuift af en toe achter de wolken. Ideaal weer voor een groene wandeling tussen Zenne en Woluwe. Mijn pad van Evere tot Woluwe Shopping Center loopt langs parken, holle wegen en een groen kerkhof, maar ook langs de Sterrenbeeldenwijk in Sint-Lambrechts-Woluwe. Een ontwerp uit 1969 van de architecten Georges Pepermans en Eric d’Oultremont. Brutaal staart de modernistische structuur in gewapend beton me aan. De grijze mastodont, symbool van menselijke orde en vernuft, wordt omzoomd door getrimde plukjes groen. Ik sta stil, druk af en stel me de struik voor zonder haagschaar. Uitdagend komt hij de grijze orde verstoren.

Music

Mary Lattimore brings the harp into the 21st century

‘Sometimes I want to fly away on a giant bird’

EN Bozar closes its Opening Week with the mesmerizing Mary Lattimore, the US musician who stripped the harp of its lofty, classical image. “My goal is to make it feel more personal and less precious.” Text Tom Zonderman

“

An enormous 88 pound sculpture,” Mary Lattimore calls the overgrown, 47-stringed instrument that she carries with her to concert halls and festivals around the world, and thus also to Bozar. “You adapt your life to having this, um, this thing that you love,” the affable musician tells us with a smile over Zoom from her home in Echo Park, the hilly, hip neighbourhood in the east-central region of Los Angeles. “I use a trolley, I make sure that I don’t live in an apartment that has a lot of stairs, I have a minivan...” Lattimore makes things even easier for herself when she comes over to Europe: she keeps a second harp in a climate-controlled storage room in Brussels. “It was expensive to do that at the time, but it’s a good investment,” she says. “I had just won a fellowship, and I decided to use the prize money to buy an extra instrument.”

The harp is one of the oldest instruments in the world. You don’t need much imagination to see how our distant ancestors once discovered that they could not only hunt cave bears and woolly rhinos with their bows, but also produce sound. Throughout the history of music, the harp has always had this somewhat elevated, solemn image, even though jazz musicians such as Alice Coltrane and Dorothy Ashby, and more recently folk artists like Joanna Newsom, among others, have changed that image considerably.

Recently, a remarkable number of female musicians have embraced the instrument, which initially required substantial male arms to be played and carried, although

Lattimore does not want to go along with that. The American musician belongs to a new generation of harpists, including Dutchman Remy van Kesteren, who freed the instrument from its classical conventions and brought it into the 21st century. Lattimore mixes harp sounds with electronics, loops, delays and what not, lending her harp sounds to noise god Thurston Moore, indie beacons Kurt Vile and Sharon Van Etten, and musicians from The Cure and Slowdive, among others. Her most recent album, Rain on the Road, is a collaboration with American accordionist and multiinstrumentalist Walt McClements.

“For a lot of people, the harp seems something very delicate, untouchable almost,” Lattimore says. “They think they can’t get too close, because they are scared they might damage it. The harp is often regarded as a museum piece, my goal is to make it feel more personal and less precious.” After her shows, Lattimore sometimes invites people to play the instrument. “They see me playing really fast and a lot of notes, but you could play just five strings and that would sound magical. There’s beauty in the simplicity too.”

CHANNELLING E.T.

With a mother who also is a harpist, the harp seemed inevitable for Lattimore. Little Mary started playing the instrument when she was 11. Initially somewhat against her will. “It took until I was 16 or 17, when I learned how to play Debussy and Ravel, to really embrace the instrument,” she says. Didn’t she just want to rebel with a dose of punk and rock and roll as an adolescent? “I

was rebellious in different ways. (Laughs) I didn’t listen to a lot of harp music, I loved rock ‘n’ roll. For a long time, I kept those worlds apart, until my listening and my playing merged together in my midtwenties.”

Lattimore grew up in North Carolina and spent a few years living in Philadelphia. That she eventually moved to California has partly to do with her instrument. “In the Northeast there’s a lot of snow and the ice, moving a harp and getting to gigs is not easy. I couldn’t see a future in which I would have to deal with that every winter. Apart from that, I just love sunshine. And also, I wanted to get into film scoring. Los Angeles is obviously a good place to live for that.”

And so it happened. In recent years, Lattimore’s compositions included a score for Welcome Space Brothers, a wonderfully strange documentary about The Unarius Academy of Science, an extraterrestrial-channelling school in Southern California which, in the late 1970s, became a prolific film-making collective under the direction of their outlandish spiritual leader Ruth E. Norman. And she scored This is Brighton, a coming-of-age documentary about the American skater Brighton Zeuner. “Skateboarding and playing the harp have something in common,” Lattimore observes, “they can be pretty solitary.”

DOWN BY THE WATER

Lattimore’s ambient soundscapes thrive on visual poetry. For her album Silver Ladders, she commissioned US photographer and director Rachael Pony Cassells to come up with a “visual score”. To the song “Wawa By the Ocean”, an ode to the local chain of convenient stores that has acquired a kind of cult status, and at the same time a love letter to the New Jersey area, choreographer and director Ryan Walker Page directed a music video full of expressive dance moves in the rolling hills on the California coast.

Lattimore has a special bond with the sea, and with water. “I find it pretty spiritual to hang out by the ocean and to be around water. We are born in water, and the harp sounds like water. I recorded Silver Ladders in Newquay in Cornwall, in the South West of the UK near the Atlantic Ocean. There are a lot of references to water there, the ocean being the light and dark, the storm and stress. It’s such a part of human life.”

Lattimore’s music not infrequently conveys a sense of melancholy and comfort. Goodbye, Hotel Arkada, the solo album she released last year, refers to a hotel in Croatia that was in need of refurbishment. For Lattimore, the past glory symbolised decay and loss, the change and transience we all face. The album celebrates and mourns the tragedy and beauty of the ephemeral, all that is lived and lost to time.

That feeling of consolation culminated on Goodbye, Hotel Arkada in the opening song “And Then He Wrapped His Wings Around Me”. A title with a heavenly touch, as if an angel descended to dab her tears. “It kind of is,” she says. “As a kid I won a drawing context. As a reward, I was invited to a live performance of Sesame Street with a couple of friends. After the show I got to meet Big Bird backstage, and he gave me big hug.”

It felt like something she would never experience again, Lattimore tells me, so she decided to immortalize the moment in a song. “From what I remember, I felt very short. (Laughs) Of course, ‘And Then He Wrapped His Wings Around Me’ is also an escapist song. Sometimes you just dream about being taken away into a different situation, especially in such a brutal political climate. At a time when the world seems very cruel, who doesn’t want to be enveloped by something warm and friendly or fly away on a giant bird?”

On 26/9, Mary Lattimore closes Bozar’s Opening Week, bozar.be

DE HARP ALS MODERN INSTRUMENT

NL/ De Amerikaanse muzikante Mary Lattimore ontdeed de harp het voorbije decennium van zijn plechtstatige, klassieke imago. In haar ambientachtige klanklandschappen sluiten melancholie en troost elkaar in de armen. Samen met de accordeonist Walt McClements mag ze de Opening Week van Bozar afsluiten.

LA HARPE, UN INSTRUMENT MODERNE

FR/ Au cours de la dernière décennie, la musicienne américaine Mary Lattimore a libéré la harpe de son image solennelle et classique. Dans ses paysages sonores ambient, mélancolie et consolation s’entrelacent. Avec l’accordéoniste Walt McClements, elle clôturera l’Opening Week de Bozar.

Eyecatcher MARO Stem vol saudade

Leeftijd 29

Roots Lissabon, Portugal

Studeerde aan het Berklee College of Music in Boston Woont in Los Angeles

Je kent haar misschien van ‘Saudade, saudade’, de brok melancholie waarmee ze in 2022 indruk maakte op het Eurovisiesongfestival in Rome

Maar wist je dat ze ooit twijfelde tussen een carrière als dierenarts of muzikante

Instagram maro.musica

“‘We’ve been loving in silence’ van een artieste genaamd MARO was de soundtrack van mijn leven toen ik door een moeilijke periode ging,” bekende de Amerikaanse zangeres Billie Eilish onlangs in een video-interview, waarna ook broer Finneas een vat superlatieven opentrok over de Portugese artieste. Natuurlijk zette Mariana Brito da Cruz Forjaz Secca het bewuste fragment meteen online: “De zoetste woorden van de coolste van allemaal.” De onverwachte fanboodschap zorgde voor een nieuwe piek in luistercijfers bij de zangeres wier passage op het Eurovisiesongfestival in Rome twee jaar geleden de wereld een eerste keer wist te ontroeren. ‘Saudade, saudade’ zong ze toen. Het gevoelige, spaarzaam gearrangeerde nummer typeert een oeuvre waarin melancholie dienstdoet als een schouder om op uit te huilen. Op haar Trio Tour, die ook de Botanique aandoet, laat ze zich alleen begeleiden door de akoestische gitaren van haar Catalaanse vrienden Darío Barroso en Pau Figueres. Ook op haar recentste album hortelã, met gestripte versies van haar songs, was hun discrete getokkel al een smaakvolle metgezel van haar lichthese, weemoedige stem. MARO zingt dan ook erg persoonlijke songs over onvoorwaardelijke liefde en onontkoombaar verlies, kortom: de pijn van het zijn. En toch hoor je in een docu, die de opnames van de plaat volgt (en te zien is op YouTube), Barroso zeggen dat het lang geleden is dat hij zo gelachen heeft. De ontspannen sfeer in de studio kwam ook de artistieke prestaties ten goede. Tranen door de slappe lach, zoals wanneer MARO spontaan ‘My heart will go on’ inzet, vormen het ideale tegengewicht voor tranen van ontroering. “Veel songs van pakweg Sufjan Stevens en Bon Iver zijn zo mooi dat het er niet meer toe doet dat ze niet perfect zijn,” had je haar dan al horen zeggen. “Net dat maakt ze magisch.” Ook MARO’s voordracht koppelt een perfecte timing aan imperfecties van het moment, en een uitgebreide muzikale opleiding aan levenservaring. Na haar studies aan het Berklee College of Music in Boston verhuisde ze naar Los Angeles, waar haar talent werd opgepikt door Quincy Jones. De Britse muzikant Jacob Collier nam haar mee op tournee als extra zangeres en instrumentalist. In haar thuisland won ze het Festival da Canção. En voor het elektronicaduo Odesza zong ze ‘Better now’ in. Onlangs verscheen ‘Chiquitinha’, uit de ep Pirilampo, die ze opnam met Berklee-studiegenoot NASAYA. Een eerbetoon aan haar opa, geschreven twee dagen voor zijn dood. “Als songs evolutions (zie Pokémon, red.) hadden, dan was ‘Chiquitinha’ de eerste, gevolgd door ‘Can you see me?’ en vele andere tot ‘Saudade, saudade’,” schreef ze op haar socials. “Ik hou er nog evenveel van als toen ik het vier jaar geleden schreef, en moet er nog steeds om huilen.”

TOM PEETERS

MARO speelt op 1/9 in de Botanique, botanique.be

Picks of the month Art & Literature

Memory in blue

EN/ In Thu-Van Tran’s work, words, images, colours, and matter are being covered and uncovered. Among these words we find those of Marguerite Duras, an essential figure in the work of the Vietnamese-born, Paris-based artist. Through the works of The Sea Wall’s author, she brings the colonial history of her native country back to the surface, with all its violence, poisons, and natural beauties. In the heart of this exhibition, in La Loge’s peculiar space, still infused with its former masonic activity, Duras’ essay collection Écrire is dissected, disseminated. Pages drift away from the book to become autonomous, words are reduced to a ghostly presence, dissimulated and magnified by the methylene blue. In absence and oblivion, the

artist sees the genesis of a new language, bridging worlds. In the main hall, an installation where images of the film 24 heures à Hanoï are projected, following the duplicated wanderings of a silent woman in a city where past and present, life and death are colliding in the course of one rotation of the Earth. Images and words are acting as traces of memories that Thu-Van Tran questions to allow contaminated memories to settle. Laying on a bed of white stones, we also see the porcelain sculpture from the Le génie qui redresse le ciel series, inspired by a Vietnamese legend in which stones turn into birds, just for one night, to offer a peaceful rest to mourning families. (GB)

THU-VAN TRAN: WRITE AS THE BEASTS CRY AT NIGHT 5/9 > 20/10, La Loge, la-loge.be

Twee voor de prijs van één NL/ Villa Empains tentoonstelling over Josef en Anni Albers loopt op haar laatste benen, en daar is Bozar al met een spotlight op een ander gevierd en invloedrijk kunstenaarskoppel: Hans/Jean Arp en Sophie Taeuber-Arp, twee veelzijdige figuren uit de twintigste-eeuwse abstracte kunst. (KS)

HANS/JEAN ARP & SOPHIE TAEUBER-ARP. FRIENDS, LOVERS, PARTNERS 20/9 > 19/1, Bozar, bozar.be

Buiten de lijntjes NL/ Nog steeds overvalt ons een gevoel van gemis bij de gedachte aan Cultures Maison, het jammerlijk teloorgegane festival dat de vinger aan de pols hield van verrukkelijk rauwe beeldvertellingen. LaVallée wil dat gat een beetje helpen vullen met het gloednieuwe festival voor wilde grafiek Bords Perdus. (NL)

BORDS PERDUS 8 > 10/9, LaVallée, lavallee.brussels

History is the rest

EN/ His first, semi-autobiographical coming-of-age novel, We the Animals (2011), was already showered with accolades, and was made into a film in 2018. But his second book, Blackouts, a deep extravagant dive in hidden queer histories, received an even higher honour: American author Justin Torres was awarded the National Book Award for Fiction 2023. (KS)

JUSTIN TORRES 25/9, Passa Porta, passaporta.be

Haut les murs

FR/ Le street art habille les villes et occupe une place majeure dans l’Histoire de l’art du 21e siècle. Déployée sur plusieurs niveaux, l’exposition offre avec des installations in situ, des œuvres marquantes et des documents d’archive, une anthologie visuelle du mouvement, né aux États-Unis dans les années soixante et présent sur tous les continents. (GB)

URBND 13/9 > 15/12, Espace Vanderborght, urbnd.com

Feest van de poëzie NL/ Poëziemarkt en -festival Poetik Bazar is flink op weg om een vaste waarde te worden. Deze vierde editie viert de dichtkunst middels ontmoetingen met onder meer een rist Turkse dichters én de Franse Morgane Ortin (zie foto), bekend van het populaire Instagram-account Amours Solitaires. (KS)

POETIK BAZAR 20 > 22/9, Les Halles, poetikbazar.be

Fleurs de soie

FR/ Il y a des maisons où la beauté respire des murs. Pour faire écho au goût de Victor Horta pour le tissu, le musée a demandé à cinq artistes contemporains, Louisa Carmona, Flore et Pauline Fockedey, Elise Peroi et Marc Van Hoe de créer une œuvre textile inédite pour prendre place dans une des pièces de la maison. (GB)

COMME SUR DU VELOURS 13/9 > 30/5, Musée Horta, hortamuseum.be

Blind date

EN/ After sixteen years came the curtain call for the Brussels Gallery Weekend, an event in which the galleries celebrated the strength of their unity. No worries, its successor RendezVous was ready in no time to turn the city into a frivolous art temple, with no less than 50 galleries. (KS)

RENDEZVOUS 12 > 15/9, various locations, rendezvousbxl.com, Instagram: rendezvousbxl

Coup de cœur

Kurt Snoekx secrétaire de rédaction

Un câlin pour Alix Garin

Fin avril se tenait le festival de bande dessinée BDFIL à Lausanne en Suisse. Ce n’est pas la porte à côté, mais la Belgique étant le pays invité, avec une expo et un grand nombre de rencontres, des duels graphiques et plus encore, c’était suffisant pour me convaincre de sauter dans un train. L’exposition organisée par le Centre Belge de la BD n’était pas mémorable. Exceptée le dernier panneau, sans texte truffé d’erreurs, mais avec seulement une image : l’étreinte entre Clémence, le personnage principal de la première BD Ne m’oublie pas d’Alix Garin, et sa grand-mère vacillante. Une image dont la chaleur humaine continue à me bouleverser.

VULNÉRABILITÉ ABSOLUE

Le road trip qu’entreprennent Clémence et sa grand-mère est à la fois un enlèvement et un sauvetage. Clémence refuse la disparition de sa mamie sous l’effet des médicaments et décide de l’emmener. La suite est un rapprochement et un adieu dont l’intimité est si authentique et si complexe que l’on ne peut que compatir. Alix Garin publie maintenant sa deuxième BD Impénétrable, qui va encore plus loin dans la vulnérabilité. Une histoire dont le noyau est une douleur physique, encore entourée de tabou – le vaginisme – mais qui aborde bien d’autres thèmes encore. Tels que la honte, le désir, le corps, la vie, l’amour… La vulnérabilité. Le fait de se mettre à nu. Impénétrable est un regard absolument sensible sur le corps et la vie d’Alix Garin. Un geste immense et mémorable. Un câlin, comme sur le panneau à Lausanne, pourrait être un début d’idée sur une façon de la remercier.

ALIX GARIN: IMPÉNÉTRABLE à paraître le 6/9 chez Le Lombard, dédicaces à la Librairie Flagey (15/9) et à la Librairie BDWeb (21/9)

Schilderkunst

Leen Voet bij galerie Baronian: tussen school en schilderij

‘Het liefst muis ik overal tussenuit’

NL Vorig jaar triomfeerde Leen Voet nog met een overzichtstentoonstelling in museum M in Leuven, deze maand toont de Brusselse, die al dertig jaar een eigenzinnig pad tussen figuratie en abstractie bewandelt, nieuw werk bij galerie Baronian. Met Heilig Graf, landschap en portret hangt ze twee reeksen schilderijen op aan haar schoolcarrière aan het Heilig Graf in Turnhout.

Tekst Maren Moreau

Er valt niet te ontsnappen aan die priemende, staalblauwe ogen die centraal oplichten in een nieuw schilderij van Leen Voet. Het zelfportret toont een fascinerend contrast tussen levendige, primaire kleuren en een verontrustende blik. Het zijn die typische tinten en die unieke stijl – tussen figuratief en abstract, zowel onbevangen als scherp – die haar vorig jaar een overzichtstentoonstelling opleverden in museum M in Leuven. Deze maand toont Leen Voet nieuw werk in haar thuisstad Brussel. De twee reeksen schilderijen verwijzen naar haar schoolcarrière aan het Heilig Graf in Turnhout. Ondanks haar fascinatie voor het instituut is ze allerminst schools te noemen. Net als haar geliefde katten stippelt ze al dertig jaar een eigenzinnig pad uit langs tradities en scholen.

Bij galerie Baronian is een aantal nieuwe werken te zien uit de reeks Bert Vandael, een

verwijzing naar jouw leraar aan de kunsthumaniora in de jaren 1980. Hoe is die reeks ontstaan?

LEEN VOET: Het is een omvangrijke serie in ontwikkeling, die ik over een langere termijn tot stand laat komen en waar ik aan werk tussen andere reeksen door. Uiteindelijk zal de serie zestig werken omvatten. Ieder nieuw olieverfschilderij is een herformulering van een schoolwerkje in aquarel, dat tijdens mijn late tienerjaren tot stand kwam aan de kunsthumaniora en deel uitmaakte van een artistieke training in opdracht van onze leraar Bert Vandael. Ik toon steeds zowel die eerste versie als de recente herformulering. Eerdere werken uit de reeks waren al te zien in de overzichtstentoonstelling in museum M en in eerdere expo’s bij Baronian.

Ik ben geïnteresseerd in het uitschakelen van artistieke keuzes. Net zoals bij andere reeksen, volgt ook deze reeks een strak schema van vooropgestelde regels. Ondanks

de systematische manier van werken heeft ieder werk uit de serie een eigen karakter.

De tweede reeks die je toont, is gebaseerd op een zelfportret uit die schoolperiode. Vanwaar die donkere blik?

VOET: Heilig-Graf, portret is een zelfportret als jong meisje, gebaseerd op een duister zelfportretje dat ik schilderde toen ik 17 of 18 was. In die tijd had ik een fascinatie voor het concept van de getormenteerde kunstenaar. Die ogen zijn inderdaad zeer verontrustend. Het is een diepe, donkere blik en geen portret van een knap, lachend meisje dat je kan associëren met jeugdigheid. De frontale, nagenoeg symmetrische compositie benadrukt dat. Ondanks een bepaalde donkerte was ik nochtans een gelukkige, onbezonnen tiener met veel humor.

In jouw schilderijen zit iets onbevangens. Hoeveel plezier zit er in jouw werk?

VOET: Veel! Ik hou erg van kleurvibraties en de sensuele aanwezigheid van een verflichaam. Het fascineert me hoe je met die ingrediënten steeds weer nieuwe ervaringen en omgevingen kan laten ontstaan.

Hoe hee de kunsthumaniora bijgedragen tot de kunstenaar die je vandaag bent?

VOET: Ik heb niet het gevoel dat ik met deze reeksen emotioneel terugkeer naar die tijd, dat is ook niet de bedoeling. Maar ik vind het boeiend om bepaalde zaken weer op te rakelen, zoals overtuigingen uit andere tijden.

Ik heb heel goede herinneringen aan mijn schooltijd. Bert Vandael was een fascinerende figuur met gevoel voor humor. Ondanks

Schilderkunst

Leen Voet bij galerie Baronian: tussen school en schilderij

de klassieke opleiding had ik het gevoel dat ik veel ontdekte. Dat was later ook zo aan KASK in Gent en Sint-Lukas in Brussel. Maar ik had nooit een gevoel van eenheid bij een school. Voor mij is een school een ontmoetingsplek waar verschillende mensen en ideeën samenkomen. Ik denk niet dat ik de stempel draag van een opleiding of tot een groep van kunstenaars uit een welomschreven generatie behoor. Daarvoor ben ik te koppig. Ik muis liever overal tussenuit.

In jouw werk zi en veel verwijzingen naar mannelijke figuren. De laatste jaren worden machtsrelaties en dus ook mannen in machtige posities in vraag gesteld. Hoe kijk jij daar vandaag naar?

VOET: Ik hou ontzettend van mannelijke aanwezigheden, ik apprecieer hun gezelschap en hun manier van reageren. Al kom ik misschien zelf wel uit een soort van matriarchaat, met een moeder die heel beslist en actief was. (Lacht) Pas gaandeweg ontdekte ik dat vrouwen niet altijd alles beslissen en de wereld anders in elkaar steekt. De mannelijke figuren in mijn werk worden niet om hun mannelijkheid aangehaald, wel om contexten te omschrijven die vanuit bepaalde overtuigingen ontstonden. De kunstenaar, de kerk, de leraar, de architect ... Ik ben geïnteresseerd in hoe een individu binnen een instituut functioneert.

Je bent iemand die niet graag in de picture staat. Hoe komt dat?

VOET: Ik leef graag discreet, ik ga ook niet graag op de foto, omdat ik een portret heel

“Ik denk niet dat ik de stempel draag van een opleiding of tot een generatie of groep kunstenaars behoor. Daarvoor ben ik te koppig”

privé vind. Het is natuurlijk interessant om te weten hoe iemand eruitziet, maar ik weet niet wat dat dan zou bijdragen tot het begrip van mijn werk. Vandaar ook die reeks zelfportretten die ik nu tentoonstel. Ik schilder mezelf, maar dan een versie uit een tijd die voorbij is. Van een kunstenaar moet vooral het oeuvre gezien worden, niet het gezicht.

Wat is jouw band met Brussel?

VOET: Ik ben hier 24 jaar geleden komen wonen voor de kunst. Voor zijn omvang heeft Brussel heel veel te bieden op artistiek vlak. Ik hou ook van de gelaagdheid en de complexiteit van de stad. Ik maak graag lange wandelingen in woonwijken en

tussenbuurten, speurend naar diverse vormen van leven. Ik koos voor het noorden van de stad, waar ik mentale ruimte ervaar en niet gehinderd word door te veel trendy invloeden. Ik kan er observeren zonder gezien te worden. Ondertussen werk ik al veertien jaar in mijn huidige atelier. Het is een heel fijne plek met een ontspannen sfeer, die me net genoeg plaats biedt om te kunnen werken.

Leen Voets Heilig Graf, landschap en portret is van 12/9 tot en met 5/10 te zien bij galerie Baronian, baronian.eu

LEEN VOET : ENTRE ÉCOLE ET RÉCRÉATION

FR/ L’année dernière, Leen Voet a connu un très grand succès avec son expo au musée M de Louvain. Ce mois-ci, l’artiste bruxelloise expose de nouvelles œuvres à la galerie Baronian. Heilig Graf, landschap en portret présente deux séries de peintures liées à ses études à l’institut Heilig Graf de Turnhout.

LEEN VOET: BETWEEN SCHOOL AND PLAYGROUND

EN/ Last year, Leen Voet triumphed with a retrospective at museum M in Leuven and this month, the Brussels painter is showing her new work at gallery Baronian. With Heilig Graf, landschap en portret, she presents two series of paintings influenced by her years at the Heilig Graf school in Turnhout.

Neem nu een abonnement op BRUZZ magazine

Bovendien ontvang je maandelijks ook BRUZZ Select bij je thuis!

Ga naar BRUZZ.be/abonnement

En krijg het magazine wekelijks in je bus

An intimate and soulful portrait of love, life, and growing up

IN THEATRES 25/9

LANG LEVE !

ROULEZ VIEILLESSE !

Cinema Palace 9/9 | CC Strombeek 29/9

Lang Leve is een ode aan ouderen in de cinema. Sterker nog - een pleidooi tegen de tendens waarbij vrouwen van het scherm verdwijnen naarmate ze ouder worden. Vier kortfilms, gemaakt door een nieuwe generatie filmmakers, gaan tegen de stroom in en vertellen elk een uniek verhaal, met juist de oudere iconen van de Belgische cinema in de hoofdrol. De vertoning wordt voorafgegaan door een inleiding van Femke De Sutter, onderzoeker aan de UGent, die zich buigt over leeftijdsdiscriminatie in de Belgische cinema. Na de vertoning gaat zij in gesprek met de jonge filmmakers om deze thema’s verder uit te diepen. Een inspirerende filmavond verzekerd!

Roulez Vieillesse ! est une ode aux personnes âgées dans le Septième Art. Plus encore, c’est un plaidoyer contre la tendance qui veut que les acteur·ices et plus particulièrement les femmes, disparaissent du grand écran à mesure qu’elles vieillissent. Quatre courts métrages, réalisés par une nouvelle génération de cinéastes, s’inscrivent à contre-courant de cette tendance et racontent chacun une histoire unique, portée par des icônes âgées du cinéma belge en tête d’affiche. La projection sera précédée d’une introduction par Femke De Sutter, chercheuse à l’UGent, qui se penche dans ses recherches sur la discrimination fondée sur l’âge dans le cinéma belge. Après la projection, elle discutera avec les jeunes réalisateur·ices pour approfondir ces thèmes. La promesse d’une soirée cinéma passionnante à venir !

DALTON

Johan Grimonprez breaks the silence with ‘Soundtrack to a Coup d’État’

Why we should keep talking about Lumumba

EN In the excellent film essay Soundtrack to a Coup d’État, Johan Grimonprez links the assassination of the Congolese Prime Minister Patrice Lumumba to jazz masters, the Cold War, Belgian mercenaries, and the Civil Rights Movement. The avant-premiere in Matonge did not go unnoticed. The hope is that it won’t stay quiet anywhere.

Text Niels Ruëll Photos Lennert Nuyttens

Aaargh!” Not everyone applauds the animated screening of Soundtrack to a Coup d’État that solemnly opened the second edition of the Contrechamps Film Festival, Viva Matonge, at the end of June. One member of the audience in the well-filled Cinéma Vendôme in the heart of Matonge, prefers screaming in the dark, despite the sun shining outside. Her

“Aaargh” is appropriate. The cry expresses the anger that the spirited, groovy documentary about the assassination of Congolese Prime Minister Patrice Lumumba arouses and echoes the screams with which director Johan Grimonprez fires and finishes his film.

That scream pierces through the marrow and escapes the throat of jazz singer Abbey Lincoln in “Triptych: Prayer/Protest/Peace”.

That is the third track on We Insist! Max Roach’s Freedom Now Suite, the groundbreaking album with which jazz legend Max Roach took a stand against America’s never-ending racial and political abuses in 1960. Abbey Lincoln and Max Roach were also involved in the 1961 raid on the United Nations Security Council in New York with loud protests of the liquidation of Congo’s first democratically elected Prime Minister Patrice Lumumba. “Murderers! Slave drivers! Ku Klux Klan Motherfuckers!”

The jazz-driven, visually swirling, abrasive Soundtrack to a Coup d’État baffles by linking together Lumumba’s assassination, the Cold War, jazz ambassador Louis Armstrong, decolonisation, the beginnings of the Civil Rights Movement, and Soviet leader Nikita Khrushchev getting angry in the United Nations by banging his shoe on the table.

GROUND ZERO

“Everyone knows that Khrushchev rammed his shoe on the table at the United Nations General Assembly, but hardly anyone knows why. Through his son Sergei, we got hold of his audio memoirs and home movies. A student of mine digitised six, seven years of

recordings and searched them for keywords like ‘shoe’. We discovered that Khrushchev’s father would have preferred his son to become a cobbler (laughs) and that Khrushchev banged his shoe on the table because of the Belgian-American approach to the situation in Congo,” grins Grimonprez, who alternates between the Greek island of Andros and his pied-à-terre and workplace at the Brussels Vismarkt/Marché aux Poissons.

“On 5 September 1960, President Joseph Kasavubu dismisses Prime Minister Lumumba and vice versa. On 14 September there is Mobutu’s first coup. On 22 September, the United Nations General Assembly begins. Sixteen newly independent countries join. A landslide. Patrice Lumumba is the most obvious absentee. All the great leaders inevitably talk about the Congo crisis.”

In full Cold War, Khrushchev wants to get the Global South on his side with a decolonisation resolution. The US would rather send out jazz legends Dizzy Gillespie and Louis Armstrong to win over the newly independent countries. “They were not passive pawns of the propaganda machine. Dizzy Gillespie stipulates that he is not doing it to

cover up segregation in the homeland. We know from Armstrong that he grilled Moïse Tshombe who, with the support of the Belgian Union Minière du Haut-Katanga, had declared Katanga’s independence when he was accommodated by him in Katanga. ‘You share a bed with the big money!’ But Armstrong did not know that Larry Devlin, the man who accompanied him in Congo, was not an agricultural adviser or writer at all but the boss of CIA operations in Congo and thus one of the main characters behind the plot to bring Lumumba down. Armstrong was furious when he found out. He briefly considered moving to Ghana.”

In December 1960, the UN adopts the Declaration Concerning the Granting of Independence to Colonial Countries and Peoples. “The decolonisation resolution set a lot in motion. There was a tremendous sense of hope and solidarity. The Global South arose. The Non-Aligned Movement (countries that did not want to be involved in the Cold War between the Western and the Eastern Bloc, ed.) was on the rise. The Independence Movement and Pan-Africanism were a great inspiration for the Civil Rights Movement. Just look at Malcolm X’s speeches. He named one of his daughters

after Lumumba. But that optimism was brutally nipped in the bud,” says Grimonprez. “The flip side of the decolonisation movement and resolution is the assassination of Lumumba on 17 January 1961. That’s ground zero, that is where the West shows how it would deal with Congo and the Global South. From then on, there is no more postcolonialism, there is neocolonialism. In a neocolonial move, people re-appropriate the African continent. In the earth under Eastern Congo lie trillions of dollars.”

THE HEROINE ANDRÉE BLOUIN

Grimonprez enjoys international acclaim after high-profile documentaries on plane hijackings, terrorism, and media manipulation (Dial H-I-S-T-O-R-Y), Alfred Hitchcock doppelgangers (Double Take), and the despicable arms industry (Shadow World). Soundtrack to a Coup d’État fittingly had its world première at Sundance. The US’s most important film festival awarded the film with the Special Jury Award for Cinematic Innovation and was followed by several other festivals.

During the animated post-screening discussion in Matonge, Grimonprez is flanked by two Congolese people of great

standing who ended up in Brussels: musician Marie Daulne, who caused a furore with Zap Mama, and writer Jean Bofane, whose Congo Inc. is a key novel about Congo. “I was immensely moved by his book. It also allows me to end my film with a bit about what is going on now in Eastern Congo. We must not nostalgically focus on the past. The situation now is perhaps even worse than before,” Grimonprez says.

Jean Bofane calls Lumumba’s assassination “more of a trauma than a legacy.” “We had already had to flee to Brussels. After his arrest, people everywhere were talking about him. Everyone seemed happy. As if an animal were to be killed and everyone would get a piece of the meat. I was six years old. I did not know and understand enough but that brutality shocked me. For four years I suffered from weekly nightmares about it. It deeply, deeply traumatised me and made me the human being I am.”

In the film, Marie Daulne lends her voice to Andrée Blouin. “I came across Andrée Blouin as an occasional footnote and wanted

“Soundtrack to a Coup d’État does not want to close debates but to open them. This is a story I was never told in school. Down with the silent empire”

Johan Grimonprez Director

to know more about her,” Grimonprez says. “I fell off my chair when I read her hard-tofind memoir. She was Lumumba’s adviser, a real freedom fighter, an inspired Pan-Africanist. She set up a women’s movement, knew almost all the first independent heads of state in Africa and was friends with Sékou Touré.”

Marie Daulne calls it an immense honour to lend her voice to Andrée Blouin. “Worst of all, I didn’t even know her. We do not talk nearly enough about these women. We all know the great heroes of the Civil Rights Movement and know what they did for the

Director Johan Grimonprez: “Belgium did say sorry for its involvement in Lumumba’s murder. But a sorry is not enough. Eastern Congo is still bleeding.”

liberation and emancipation of blacks in the United States. But we virtually never know the name of those who fought for the equally necessary liberation of the Belgian or Congolese black. Not even me. How can that be? How come we don’t know our history,” says the musician. “I think we urgently need to change that by putting fabulous heroines like Andrée Blouin forward as examples for young and old. I am incredibly grateful to people like Johan Grimonprez and Jean Bofane for breaking the silence.”

Marie Daulne did not respond to a question from moderator Raïssa Ay Mbilo about her family history and flight from Congo. “I am not starting a new line of discussion because that will be long and very sensitive. I have always preferred resistance. That resistance resonates in my body of work with Zap Mama. Protecting our dignity. Holding our heads high. Mary Angelou said: ‘You are reduced to dust but the dust puffs up again.’”

EASTERN CONGO IS STILL BLEEDING

Belgium’s involvement is no longer a topic of discussion. “Ludo De Witte’s books, especially The Assassination of Lumumba, led to a Parliamentary enquiry into Belgium’s involvement in the murder. That caused a lot of controversy but many, including De Witte, are unhappy with the conclusions that they say are too vague,” Grimonprez says. “In fact, it was a soft cover-up. But the telegrams in the report really do put their finger on the wound. The fact is that Belgium was involved in Lumumba’s murder. There is no reason to continue to deny that. Internationally, Belgium did say sorry and the king visited Mukwege’s Panzi Hospital. But that is merely window dressing. A sorry is not enough. Eastern Congo is still bleeding.”

Some in the audience asked Grimonprez why he did not focus more on Belgium or the death of UN secretary-general Dag Hammarskjöld. “That’s another story and if we go down that route, we won’t be done by breakfast. There is a lot that is not in the

Soundtrack to a Coup d’État

film. But also a lot that is.”

Images and testimonies about the 1964 crackdown on the Simba uprising in Eastern Congo did get a prominent place. “There was a genocide taking place there whilst the BRT was broadcasting the We Insist! concert with Abbey Lincoln and Max Roach. Lumumbists were simply massacred,” Grimonprez says. “The paratroopers and Colonel Frédéric Vandewalle’s mercenaries did some bad stuff there. Operation Ommegang is a very black page in our history. Yet they are still celebrated every year as heroes who freed Belgians from the clutches of beasts.” The director feels that we do not talk enough about 1964. “There were enormous atrocities. Congo had to remain ‘ours’, or at least its mineral resources. Léonie Abo is one of the few who spoke out about that genocide. Her testimony is both harsh and heartbreaking. That had to be in the film. It gives a voice to what happened to Lumumba, to the rebels, to the genocide. Congo was simply raped.”

The use of a few gruesome images is questioned by a young man in the audience. “Congratulations on your film that demystifies the propaganda that this country has maintained for 60 years. Surely when Belgium sees this, nobody can deny the need for a street named after Léonie Abo or a Lumumba Avenue. But as a race-conscious and decolonised person, I want to ask, post-George Floyd (whose death by police

led to global Black Lives Matter protests, ed.), about the choice to show the images of Belgian mercenaries killing a man. The murder of black bodies has a nasty history in cinema.”

Johan Grimonprez replied that he was aware that telling this story was “tricky”. “But I think trauma is shared by the one who undergoes it and the one who causes it. We talked a lot about those extremely painful images. You really would not want to see the images we left out. But I think that image is crucial. Images of the Vietnam War provoked strong protests. Images of concentration camps continue to remind us of what was done to Jewish people. I hope it is not cheap Blaxploitation but substance for debate. But if I hurt people with that image, I’d like to hear it. Because I could certainly be wrong. Soundtrack to a Coup d’État does not want to close debates but to open them. This is a story I was never told in school. Down with the silent empire.”

SOUNDTRACK VOOR EEN STAATSGREEP

NL/ In zijn nieuwe filmessay Soundtrack to a coup d’état linkt de internationaal gereputeerde regisseur Johan Grimonprez (Dial H-I-S-T-O-R-Y, Double take, Shadow world) de moord op de Congolese premier Patrice Lumumba aan jazzmeesters, de Koude Oorlog, Belgische huurlingen en de Civil Rights Movement.

BANDE-SON D’UN COUP D’ÉTAT

FR/ Dans son nouvel essai cinématographique Soundtrack to a Coup d’État, Johan Grimonprez (Dial H-I-ST-O-R-Y, Double Take, Shadow World) fait le lien entre l’assassinat de Patrice Lumumba, les légendes du jazz, la guerre froide, des mercenaires belges et le mouvement américain des droits civiques.

Writer Jean Bofane, whose Congo Inc. is a key novel about Congo: “Lumumba’s assassination is more of a trauma than a legacy.”

At the end of June, an animated screening of Soundtrack to a Coup d’État opened the second edition of the Contrechamps Film Festival, Viva Matonge.

Picks of the month Film

Au-delà de la restitution

FR/ En 2021, le Musée du Quai Branly à Paris restitue à la République du Bénin 26 œuvres d’art que des soldats français avaient pillées à la fin du XIXe siècle en Afrique de l’Ouest. Mati Diop a assisté à l’emballage de ces objets d’art, caméra en main. On est saisi quand une imposante sculpture se met à parler, dans l’obscurité de sa caisse bien scellée. « Il fait très sombre ici », maugrée Ghézo, roi du Dahomey. Ne décrochez pas face à ce gimmick. La suite de ce film, récompensé par un Ours d’or à la Berlinale, vaut le déplacement. La Franco-Sénégalaise Mati Diop, qui avait marqué le Festival de Cannes il y a cinq ans avec un premier film Atlantique, va au-delà du débat européen sur la restitution d’œuvres d’art

volées pendant la colonisation. Elle préfère se plonger dans les conséquences bien plus intéressantes, la vision et les sentiments du peuple qui se réapproprie ses œuvres et son histoire. Le point culminant de cet essai cinématographique est un débat organisé par des étudiants qui se questionnent. Le fait de restituer seulement 26 des milliers de trésors volés n’est-il pas un affront ? La restitution n’est-elle pas un outil de propagande des présidents ? Les musées ne sont-ils pas un truc d’Occidentaux ? Est-ce que le Bénin ne ferait pas mieux de s’occuper d’abord des nombreux habitants qui rêveraient de manger plusieurs repas par jour ? La restitution n’est pas la fin mais le début. (NR)

DAHOMEY FR, BJ, SN, dir.: Mati Diop, sortie : 25/9

Hold-up à Bruxelles

FR/ Un étudiant, serrurier le soir, se retrouve impliqué dans un braquage et tente de survivre. Ce film d’action se déroule à Bruxelles, où des criminels se font semer par un vélo qui s’engouffre dans une station de métro. Hollywood a déjà contacté le réalisateur de ce premier film prometteur, Michiel Blanchart. (NR)

LA NUIT SE TRAÎNE BE, dir. :

Men at work

EN/ Would you believe that George Clooney has not been in a decent film for a decade? Commercials for Nespresso don’t count. “El Sympatico” urgently owes us a hit. In the action comedy Wolfs, like his movie star colleague Brad Pitt, he plays a fixer who is no longer used to cooperate with others. Circumstances will force the lone wolves to get along. (NR)

Michiel Blanchart, act. : Jonathan Feltre, Romain Duris, Jonas Bloquet, Mustii, sortie : 4/9

WOLFS US, dir.: Jon Watts, act.: George Clooney, Brad Pitt, Amy Ryan, release: 18/9

Look who’s knocking

EN/ “I’m doing Beetlejuice only just because I really want to do it,” Tim Burton told us last year about the sequel to his morbidly funny cult classic, with Michael Keaton as the manic poltergeist. “We worked in the spirit of the original film. Snappy. Creative. Without knowing what we’re doing.” Sounds good, doesn’t it? (NR)

BEETLEJUICE BEETLEJUICE US, dir.: Tim Burton, act.: Michael Keaton, Winona Ryder, release: 11/9

Gezin stort in

NL/ Heb je al eens intens ruziegemaakt met een losbandige zus, een dementerende vader, een doodzieke moeder of een overambitieuze broer? Het is klein bier vergeleken met de ineenstorting van de volledig van elkaar vervreemde familie Lunies. Drie uur lang dissecteert regisseur Matthias Glasner zonder sentiment of opsmuk het familierot. Het leverde de Duitser terecht de Zilveren Beer voor beste scenario op. (NR)

STERBEN DE, dir.: Matthias Glasner, act.: Corinna Harfouch, Lars Eidinger, release: 25/9

Porno chic

EN/ Fifty years ago, cinemas were taken by storm by a relatively tasteful erotic movie with Sylvia Kristel in the starring role: Emmanuelle Audrey Diwan thought it was time for a 2024 update. With L’événement, her film adaptation of a book about abortion by Annie Ernaux, Diwan won the Golden Lion in Venice. (NR)

EMMANUELLE FR, dir.: Audrey Diwan, act.: Noémie Merlant, Naomi Watts, Will Sharpe, release: 25/9

Le Peterbos dans les Pyrénées FR/ Chaque hiver, une quinzaine de jeunes du Peterbos, la cité de logements sociaux d’Anderlecht, partent faire une randonnée dans les Pyrénées espagnoles et en reviennent transformés. Les réalisateurs Younes Haidar et Zohra Benhammou les ont suivis, avec le soutien de BRUZZ, et signent un documentaire délicat. (NR)

RUPTURE BE, dir. : Younes Haidar, Zohra Benhammou, sortie : 4/9

Hatelijke Hendrik

NL/ Bloed, zweet en stront. Dat zat er in het parfum waarmee Jude Law zich besprenkelde in Firebrand. De omgang van de Britse despoot Hendrik VIII met vrouwen geurde scherper. Firebrand focust niet op de echtgenotes die hij liet onthoofden, maar op zijn zesde vrouw: de vooruitstrevende Katherine Parr. (NR)

FIREBRAND UK, dir.: Karim Aïnouz, act.: Jude Law, Alicia Vikander, release: 25/9

Coup de cœur

Niels Ruëll schrijft over film

Hij die met de zon spreekt en je in slaap wiegt

Zeg tegen Quentin Tarantino dat je tijdens zijn films in slaap dommelt en de inglourious basterd is in staat om je een muilpeer te verkopen. Zeg hetzelfde tegen Apichatpong Weerasethakul, zijn Thaise collega die in 2010 de Gouden Palm won met Uncle Boonmee who can recall his past lives, en hij zal zachtaardig naar je glimlachen, iets over zijn slapeloosheid vertellen, met veel wijsheid op de overeenkomsten tussen film en droom wijzen, en slapen onze intiemste activiteit noemen. Hoe ik dat weet? Omdat ik erbij was toen een collega tijdens een interview Weerasethakul voor de voeten wierp dat zijn films hem in slaap wiegden. Het was geen belediging en werd ook niet zo opgevat. Weerasethakul maakt geen films maar verwonderende waakdromen waarin wezens waakdromen. Ze doen ook de kijker waakdromen.

DE DIEPTEN VAN DROMEN

Die wonderlijke ervaring ligt binnen handbereik, want Bozar heeft de beeldende kunstenaar uitgenodigd. Memoria, met Tilda Swinton, en Uncle Boonmee who can recall his past lives, met een junglecreatuur met rode ogen, worden opnieuw vertoond, en de Thaise filmsjamaan zal ook enkele geheimen toelichten tijdens een masterclass. Het speerpunt van de feestelijkheden is zijn eerste virtualrealitywerk A conversation with the sun. Dat zou een verontrustende ervaring zijn die op muziek van Ryuichi Sakamoto de diepten van dromen en herinneringen verkent en terugkeert naar de oorsprong van het leven.

CLOSE-UP: APICHATPONG

WEERASETHAKUL 16 > 29/9, Bozar, bozar.be

Théâtre

L’étoile de cinéma Marc Zinga ne résiste pas à l’appel des planches bruxelloises

‘C’est le langage qui fait de nous des humains’

FR Si vous connaissez Marc Zinga, c’est parce que vous l’avez vu au cinéma. En haut de l’affiche d’Augure de Baloji ou à jouer les méchants dans le James Bond de Sam Mendes. Au théâtre Le Rideau, l’acteur bruxellois signe son grand retour sur les scènes théâtrales de Belgique. L’occasion d’admirer son jeu «en vrai».

Talent précoce, le comédien (né en 1984) s’était fait connaître au micro du groupe funk The Peas Project, avant de se consacrer uniquement au théâtre au cinéma et à la télévision. Sur les planches, il a joué Aimé Césaire, Claudel ou Camus. Derrière la caméra, il a été révélé par Les Rayures du Zèbre de Benoît Mariage qui lui a valu le Magritte du meilleur espoir masculin en 2015, mais aussi dans La Miséricorde de la Jungle de Joël Karekezi en 2018. À l’aise dans les films d’auteur comme dans les films d’action ou de comédie, il prend plaisir à diversifier les palettes de son jeu. À l’occasion de son retour à la scène, il revient sur son amour de la langue et sur les difficultés d’accepter l’autre pour ce qu’il est. Au Rideau, il incarne un des deux rôles forts d’une pièce emblématique du dramaturge français Bernard-Marie Koltès, emporté par le sida en 1989 au sommet de sa carrière.

Qu’est-ce qui vous a amené dans ce projet ?

MARC ZINGA: C’est un texte dont on avait parlé il y a déjà quinze ans avec Jean-Michel (Van den Eeyden, metteur en scène, NDLR) à l’époque d’un de mes premiers spectacles à la sortie du conservatoire de Bruxelles. On était impressionnés par la virtuosité de Koltès et par le côté vertigineux du texte. C’était quelque chose qui nous intéressait et que l’on a gardé chacun dans un coin de notre tête. Au fil de mon parcours, j’ai continué à maintenir un rapport très affectueux au théâtre de texte et à la langue.

Qu’est-ce qui vous rend si sensible au pouvoir de la langue ?

ZINGA: J’ai tendance à penser que la langue est un des plus vieux outils de l’humanité. C’est grâce à ça qu’on est arrivé à faire corps, à faire groupe, plus que les autres primates. Il y a quelque chose dans notre inconscient, dans notre psyché profonde, qui accorde à la

langue une place déterminante, fondamentale, qui nous permet d’être au monde.

Quand vous avez relu la pièce de Koltès pour la travailler, est-ce qu’il y a des résonances différentes par rapport au monde contemporain qui vous sont apparues ? Entre aujourd’hui et le moment où vous avez découvert la pièce après vos études, l’eau a coulé sous les ponts, la société s’est même radicalement transformée.

ZINGA: Je pense que dans la préparation de ce projet, j’ai pu y voir des choses auxquelles je n’étais pas attentif précédemment et, notamment en ce qui concerne le rapport entre les deux personnages : un dealer et un client. Dans la part documentée de l’écriture de Koltès, le client semble être européen, blanc et français, alors que le dealer serait probablement un immigré. Il est intéressant d’observer que cette structure sociale est encore totalement présente aujourd’hui, en dépit des quelques variations qu’on peut trouver sur le profil des personnages. On s’est posé la question de la pertinence de la distribution entre les deux rôles et on a décidé de rester fidèle à Koltès. Fabrice Adde interprète le client, et moi je joue le dealer.

Enfant, le métier d’acteur vous faisait-il déjà rêver ?

ZINGA: Ce qui m’a capté, c’était d’abord le jeu. J’ai des souvenirs de films dont le jeu

d’acteur m’a marqué et puis j’ai un souvenir très fort de captations théâtrales à la RTBF dans les années nonante. J’avais conscience que c’était du théâtre qu’on filmait et j’avais l’émotion d’un spectateur de théâtre. À l’école, enfant, j’ai participé à une comédie musicale, sur un plateau de théâtre et j’y ai goûté pour la première fois le plaisir du jeu et le lien au spectateur. Sans le nommer, je pense que ce que je cherchais, c’était de produire sur le spectateur l’émerveillement que le théâtre ou le cinéma produisaient sur moi.

Après les derniers Magritte, Baloji a dénoncé ce qu’il a ressenti comme un vote sanction qui conforte l’invisibilisation des artistes et comédiens africains ou afro-descendants. Partagez-vous ce sentiment en fonction des rôles qui vous sont proposés ?

ZINGA: C’est le lot de tous les acteurs et actrices de subir les effets de leur physique, de ce qu’ils dégagent et d’être parfois cantonnés à un type d’emploi. Ce principe continue à exister parce que le théâtre, comme le cinéma, étant des arts populaires, ils s’adressent à la psyché collective. Et dans la psyché collective, chacun par son apparence renvoie à une certaine idée, peu importe le niveau de civilisation et de détachement qu’on essaie d’atteindre par rapport à ces notions-là. Je crois qu’il faut faire attention parce qu’on a en nous, dans notre ADN humain, le besoin d’identifier l’autre comme étant autre. On l’essentialise et on le tient à distance. C’est en ayant conscience de ces mécanismes et en ayant de l’entrain dans ce qu’on aime faire qu’on peut trouver son chemin.

Marc Zinga joue au Rideau du 20/9 au 4/10 dans Dans la solitude des champs de coton, une pièce de Bernard-Marie Koltès mise en scène par Jean-Michel Van den Eeyden, infos: lerideau.brussels

MARC ZINGA KEERT TERUG NAAR HET THEATER

NL/ De kans is groot dat je Marc Zinga al zag acteren. Als hoofdrolspeler in Baloji’s Augure bijvoorbeeld, of als slechterik in Sam Mendes’ Bond-film Spectre. De Brusselse acteur maakt nu zijn terugkeer naar de Belgische bühne bij Théâtre Le Rideau, een mooie kans om hem eens ‘in het echt’ te zien acteren.

MARC ZINGA RETURNS TO THE THEATRE SCENE

EN/ If you know Marc Zinga, you probably saw him in a movie. As the lead in Baloji’s Augure for example or playing the villain in Sam Mendes’ Bond film Spectre. The Brussels actor is now making his comeback on the theatre scene at Théâtre Le Rideau, the perfect chance to enjoy his acting “in real life.”

Texte Gilles Bechet Photo Sophie Soukias

Eat & Drink 5 x Kebab

FR Le kebab accède enfin à la reconnaissance. Un retour de flamme mérité pour un casse-dalle qui, lorsqu’il est fait dans les règles de l’art, force le respect.

Texte Michel Verlinden

Photos Saskia Vanderstichele

1. Au four et au moulin

Qu’on l’appelle kebab, dürüm ou shawarma et qu’elle soit servie enroulée dans un pain ou sur assiette, cette street food trouve ses origines du côté des cuisines levantine et turque. Son statut a évolué avec le temps. Les kébabiers – du moins ceux qui ne cèdent pas à la tentation d’acheter des broches surgelées (une facilité qui se justifie économiquement car la viande s’affiche à moins de 5 euros le kilo, là où ceux qui font le choix de la qualité paient le double, voire le triple) – méritent d’être reconnus pour leurs bons et loyaux services. Il serait juste qu’ils accèdent au titre de chefs, eux qui cumulent les aptitudes du boucher et du grillardin.

Une nouvelle adresse bruxelloise, ouverte depuis le 3 mai dernier, témoigne de cette excellence. On la doit à un duo complémentaire : Ziyed Moncer, un spécialiste du marketing digital, et Youssef Assi, chef d’atelier de Georges Baghdi Sar (My Tannour, Chiche, Kamoun…). Ensemble, ils ont imaginé Lafeh (« emballer » en arabe), une enseigne dédiée au shawarma libanais sous forme de comptoir. Ce petit espace ouvert sur la rue fait place à deux broches ayant la particularité d’être tapissées de pierre de lave. En plus de faire lui-même les broches (bœuf et poulet)

chaque matin, Youssef Assi prépare également le « saj », le pain libanais, de manière quotidienne dans un atelier à Zaventem. On commande ici le shawarma de son choix : poulet, bœuf, halloumi, falafel, voir pour les connaisseurs, bœuf ET halloumi, une combinaison super efficace. Mention pour la version au poulet (8€) , qui panache cuisse et blanc de poulet, aligne sauce à l’ail et au persil, cornichons et frites – ces dernières ne sont pas une concession au goût des Belges mais bien un classique libanais. La garniture qui tue ? Les tomates disposées sous la broche

qui grillent lentement en s’imbibant du jus de viande. Tranchées en morceaux, celles-ci sont ajoutées au sandwich afin de rendre juteuse la moindre bouchée. Divin. Mention aussi pour l’achta (la fameuse glace à la fleur de lait, 5€) et les boissons qui dépaysent (bières sans alcool à 3,50€, sodas tunisiens Boga à 2€ ou, pour le même, prix les « bonjusses », ces berlingots de jus d’ananas libanais ).

LAFEH ••••

2 rue de la Fourche, Bruxelles, Instagram : lafeh_

3. Syrie to go

Cette adresse qu’on ne présente plus est prise entre deux feux. À l’entrée, le «tannour », soit une sorte de four à pain populaire au Moyen-Orient. Au bout du restaurant, un autre four, celui-là consacré au fumage et à la cuisson lente de la viande. Au centre ? Un chawarma d’exception – disponible en version agneau fumé, bœuf, poulet ou halloumi – imaginé par l’excellent Georges Baghdi Sar.

MY TANNOUR •••• 5 adresses, mytannour.com

4. Au bon gras

Cette enseigne qui ne paie pas de mine – et qui n’a pas d’horaires fixes non plus – vaut pourtant le détour. En cause, un petit gimmick qui fait toute la différence : avant de donner le dernier coup de chaud au chawarma, le grillardin a ici la bonne idée de tremper le pain dans la graisse s’écoulant de la broche. Le résultat est aussi alléchant que juteux. Une petite merveille que l’on recommande de déguster avec modération.

AL OMARAA ••• 75 chaussée de Mons, Anderlecht

2. Ich bin ein Berliner

Avec ses döners un peu plus chers (10€), Sébastien de Bergeyck rend hommage à la version berlinoise du célèbre sandwich turc. La particularité ? La présence d’un pain épais imaginé dans les années septante par des kébabiers comme Mehmet Aygün ou Kadir Nurman. La mie est ici signée par la boulangerie Renard et la broche maison alterne hauts de cuisse de poulet avec et sans peau.

PANAM •••

14 place Fernand Cocq, Ixelles, Instagram : panam.kebab

5. Pain gaufré

Situé à Schaerbeek, le snack Mus's Kebab fait beaucoup parler de lui en raison de son fameux pain gaufré. On préférera ici les kebabs aux durums, dans la mesure où le côté croustillant de cette sorte de galette passe mieux avec le bœuf haché épicé. Présenté à la manière d’un döner kebab, la spécialité s’affiche super généreuse. Un conseil : ne pas passer à côté de la sauce maison piquante.

MUS’S KEBAB ••••

220 rue de Brabant, Schaerbeek, mussdoner.com

Streetlife

La photographe Agneskena parcourt les rues de Bruxelles en quête des reines et rois de la mode

Onha (25 ans)

« Je qualifierais mon style de minimalisme décontracté. Je m’inspire de mes musiciens préférés et de mes héros personnels. Comme Kendrick Lamar – il propose sans efforts les tenues les plus simples. En grandissant, mon truc c’était de trouver les meilleurs deals en ligne, mais je dirais que les pièces les plus uniques de ma garderobe proviennent des friperies. Pour moi, la mode c’est une question d’être bien avec soi-même. Quel que soit le sens que vous donniez à ces mots. »

“A STRANGE BEAST OF A FILM” LETTERBOXD JOURNAL

AND EXASPERATING”

Jorge León, Simone Aughterlony, Claron McFadden, Rokia Bamba

POETIK BAZAR

Cathy Blisson & Amaury Vanderborght

LUNDYNAMITE

Robyn Orlin & Moving Into Dance Mophatong

SNAP FESTIVAL

Lisa Vereertbrugghen

Baro d’evel

Mercedes Dassy

Chunky Move

HP24 (Hors Pistes)

FATSABBATS

HAHALLES

Michèle Noiret

Ivo Dimchev

Joris Lacoste & HYOID voices

Dorothée Munyaneza

David Bobée & Joey Starr