BRUZZ - editie 1782 by bruzz.be

#1782

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

A N A LY S E S

12 | 01 | 2022

TIPS

+ BRUZZ CULTURE MARTHA VERSCHAFFEL “IK ZIE MIJN VERHALEN ALS FILMS, NIET ALS STRIPS” ILIONA AU-DELÀ DU SPLEEN

CARLOTTA BAILLY-BORG “AFTER THE FIRST STEPS, THE STRUGGLE BEGINS”

ˇDIT JAAR LANCEREN WE TIEN NIEUWE ONTWERPERSˇ DIETER VAN DEN STORM CREATIEF DIRECTEUR MAD BRUSSELS

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY

#1705 WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL TOOR AFGIFTEKAN X ANTWERPEN

P303153

| 4 | 2020

WE HOE GEVEN NDIGEN VERPLEEGKU CT DAT HET RESPE ENEN? ZE VERDI

020 22 | 4 | 2

IN DE BAN VAN CORONA

INTERVI

A N A LY S

IN DE BAN VAN CORONA

TIPS

INTERVI

VIER DODEL

IJKE POLITI

INTERVI

st De toekom van de stad in 15 vragen

en Hoe voorkom we een nieuwe armoedegolf?

Gaan we

LES SALLES DE CINÉMA LLES SURVIVRONT-E À LA CRISE?

Kunnen we alle een dak Brusselaars boven hun hoofd

BRUSSELSE

INTERVI

HORECA HERO

PENT VOOR

ZICHTIG

elkaar nog

TUSSEN HUIDH

ONGER EN DIGITA

Brusselaar Draait de kosten? op voor de

INTERVI

EWS

TIPS

IN DE BAN VAN CORONA

R BOVEN

WEER NAA

‘De vogelsiller, zingen st horen maar we ze beter’

Vakantie in eigen stad

Kruipen we al straks allema nog in een theaterzaal?

ES A N A LY S

L KAN BRUSSE WE EEN AUTOLU N? STAD WORDE

MATTER, OOK

LE INDIGESTIE

ven cultuur bele Collectief dagen in virtuele

GINGEN EACHTERVOL

én agenten ‘Nabestaanden elijkheid’ duid wachten op

ION TIPS + 40 STAYCAT

op z’n Brussel

BREEKT DE ICIPATIE BURGERPART ECHT DOOR?

EWS

TIPS

WE KIJKEN

elijk Een smakie weerz n

geven?

| 2020 06 | 05

EN ES A N A LY S

SPECIAL EAT & DRINK

BEZEN GEVEN s?

elke Moeten we een Brusselaar stukje groene ruimte geven?

P303153

20 1 | 7 | 20

SANTÉ! SCHOL! CHEERS!

Zullen we genoeg om plaats krijgen de te sporten in openbare ruimte?

Will we still experience way concerts the we used to?

Wint de lokale van de winkel het ra? shoppingcent

A N A LY S

EWS

TIPS

P303153

020 10 | 6 | 2

EN |

#1707

VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL TOOR AFGIFTEKAN X ANTWERPEN

P303153

FR 020 13 | 5 | 2

TIPS

plaats Heeft Brussel voor het rusthuist? van de toekoms

MOETEN WE ANDERS GAAN WONEN?

DOMICILE

Le bonheur e devant la port

A N A LY S

EWS

SPECIAL L BRU SSE NA NA CO RO

n Rusthuize blijven op slot

laars De Brusse ad die de st e draaiend houden

(DÉ)LIVRÉS À

EWS

VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL TOOR AFGIFTEKAN X ANTWERPEN

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL TOOR AFGIFTEKAN X ANTWERPEN

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY

VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL TOOR AFGIFTEKAN X ANTWERPEN

#1715

#1712

#1708

#1702 WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL TOOR AFGIFTEKAN X ANTWERPEN

4.000 KINDE

REN OP DE WACH

IN BRUSSEL

DESIGNING

#BLACKLIVES slikken is ‘Beledigingen voor ons’ kost dagelijkse

TLIJST

eg nooit geno Waarom er alig onderwijs is Nederlandst

(FOR) A BETTE

R WORLD

labels are w How fashionchange e to instigat

BRUSSEL 2000

20 JAAR NA t een nieuw ‘Brussel heef nodig’ stadsproject

#1703

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL TOOR AFGIFTEKAN X ANTWERPEN

P303153

20 8 | 4 | 20

020 29 | 4 | 2

INTERVI

IN DE BAN VAN CORONA

EWS

A N A LY S

IN DE BAN VAN CORONA

TIPS

A N A LY S

020 17 | 6 | 2

TIPS

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL TOOR AFGIFTEKAN X ANTWERPEN P303153

P303153

020 27 | 5 | 2

EW INTERVI

#1716

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL TOOR AFGIFTEKAN X ANTWERPEN

EN |

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL TOOR AFGIFTEKAN X ANTWERPEN P303153

P303153

TIPS

#1713

#1710

#1706

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL TOOR AFGIFTEKAN X ANTWERPEN

NL FR

20 8 | 7 | 20

INTERVI

EWS

A N A LY S

TIPS EW INTERVI

A N A LY S

TIPS INTERVI

EWS

A N A LY S

TIPS

IEN MUSEA GOO OPEN DEUREN WEER

‘Twee en maand zonder kunst: horror’ KET

‘We doen dit voor ’ de anderen

stad haar kop

NADEPRESSIE

F TOT CREAT

NEMENT

aphie de la photogr Petit guide domestique

ART SOUS CONFI

IEF

vakantie

m je de paas

AFSTUDEREN

GD OVERBEVRAA

NDERNEMERS cheurd, BEGRAFENISO zijn echt vers ‘De gezinnenmet hen mee huilen’ ik wil vaak

POUR LES SENIO

LA DOYENNE EN WEER

N DRAAI PLATENZAKE w zijn een trou ‘Vinylfreaks komen terug’ publiek, die

DE LEFTO AAN VAN DE VOORAVOND TDAG FEES

ALISME À BOZAR

DU MINIM maeker ueline Mes À 92 ans, Jacq e rétrospective d’un fait l’objet

ce: UN MAGAZINE ent du silen Nos aînés sort onnes âgées !’ pers ‘place aux

TIJD IN CORONA

De klas20 van 20

RANTAIN TEN IN QUA

NA HET GEDOE

MDE EUROS

nen Nieuwe plan n rijpe Parking C

VLAAMSE Vlamingen ‘Zonder destad toch zou onze jn’ zi anders

E ARCHIVÉE trace LA QUARANTAIN s laisser une ain’ dem ‘Nous voulion ulation de pour la pop

TADION

voor

MOVIE LOVER VLAAMS MINIS

TER BENJAMIN

DALLE

l geklopt voor

‘Ik heb op tafe

Brussel’

De stad p op haar ko S UNITE!

ews Our film revi

are back

VAN CORON

020 15 | 4 | 2

A N A LY S

TIPS

P303153

020 20 | 5 | 2

INTERVI

EWS

A N A LY S

TIPS

EWS

ES A N A LY S

TIPS

AAL OP TWEE

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL TOOR AFGIFTEKAN X ANTWERPEN P303153

P303153

020 24 | 6 | 2

020 15 | 7 | 2

EWS

A N A LY S

NEM

de Petit guide domestique

NL FR

INTERVI

TIPS EW INTERVI

A N A LY S

TIPS INTERVI

EWS

A N A LY S

TIPS

WIELEN

OUDERS, BLIJ

E KINDEREN

Eerste g in schooldare een ande wereld

nog ‘We waren echt’ h zo it o no WS ITS HEART

de erende won ‘Dit is een e barst’ die weer open

20 3 | 6 | 20

ART SOUS CONFI

‘De fiets heeft mij gered’

SINT-JAN, EEN DAG IN VAN BRUSSEL ZIEKENHUIS HET KLEINSTE

ANDERLECHT

P303153

BRUSSEL MASS

BEZORGDE

VAN ADIL IN

VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL TOOR AFGIFTEKAN X ANTWERPEN

INTERVI

IN DE BAN VAN CORONA

NA DE DOOD

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL TOOR AFGIFTEKAN X ANTWERPEN

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY

WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL TOOR AFGIFTEKAN X ANTWERPEN

TOT CREATIEF

#1714

#1717

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY LES 1050 ELSENE/IXEL TOOR AFGIFTEKAN X ANTWERPEN P303153

#1711

#1709

#1704 WEEKBLAD IRE HEBDOMADA WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW

ADEPRESSIEF

paasvakantie Zo kom je de tie door in isola

BRUSSELS FOLLO ort time to supp ity’ ‘Now is the arts commun the global

ALAIN MARO

N (ECOLO)

GEZON beginnen’ s moet nog ‘De echte crisi STER DHEIDSMINI

THE DIARY OF

THE CHINESE

‘Wuhan is

ARTIST TAN

DE JAC HTH

GOLESE 60 JAAR CON KHEID ONAFHANKELIJ

BRU SSE L

lgië Congo is Bee, ‘Co over de ze erd’ ke ge om en

Van de stad eaan naar de oc

TAN

sels’ a lot like Brus

AVE N VAN

NSBRE VERTROUWE

UK TUSSEN

POLITIE EN

JONGEREN

tie voor de poli ‘Het respect worden’ moet hersteld

BLANCHE ON

LIFE AFTER

LOCKDOWN

will ‘Next summer fantastic’ no doubt be

DIRECTRICE

VERLAAT JOODS

MUSEUM

itisme is de ‘Het antisemn fors toegenomen’ laatste jare

LE VIRUS N’A

PAS ARRÊTÉ

LE STREET ART

ANS D’INDÉ

ques

s fres de nouvelle Explosion à Bruxelles et graffitis

TER-PRESIDEN

T SPREEKT

DE MINIS : ik wil Di Rupo nietboeken’ ‘Ik ben Elio hiedenis niet in de gesc

PENDANCE

DU CONGO

60 décolonial ‘Le combat iné’ n’est pas term

BRUZZ magazine Elke week verrassende reportages, fijne cultuurtips, en mooie beelden uit de stad.

NEEM NU EEN ABONNEMENT en krijg het magazine wekelijks in je bus. Een abonnement op BRUZZ magazine is gratis voor wie in het Brussels Gewest woont. Wie buiten het Brussels Gewest woont betaalt slechts 25 € per jaar.

Ga snel naar BRUZZ.be/abonnement

(DÉ WE LEREN UIT

DE CRISIS

WAT en weer beseff “We zullen kent” wat werk bete

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

SPARADRAP Sinds maandag zijn de scholen weer open en misschien is het de pessimist in mij, maar ik vrees dat tussen het moment dat ik dit neerschrijf en het moment dat u dit leest een aantal klassen al opnieuw dicht is, met de snelheid waarmee de nieuwe omikronvariant om zich heen grijpt. Maar in de Nederlandstalige scholen in Brussel woedt een ander virus dat vooral op langere termijn schade aanbrengt: het lerarentekort. Alleen al in het gemeenschapsonderwijs liep dat op van 130 tot 183 voltijdse leerkrachten. Voor alle duidelijkheid: zonder rekening te houden met leerkrachten die uitvallen door corona. Dankzij de inzet van het Onderwijscentrum Brussel (OCB), dat inspringt waar de nood het hoogst is, moest nog geen enkele Brusselse school de deuren sluiten. Hulde daarvoor. Maar het blijft branden blussen, sparadrap-oplossingen ook hier. En dat is jammer. Voor dit magazine zagen we een week lang vanaf een Schaarbeekse schoolbank de inzet en het enthousiasme van Brusselse leerkrachten. Het aanhoudende personeelsgebrek dreigt dat te ondergraven. Er is wel een plan. Dat stelde minister Weyts eind vorig jaar voor. Maar hoe langer men nog talmt met de uitrol ervan, hoe precairder de situatie dreigt te worden. Lees meer over de heropening van de scholen op p.15 en de reportage op de schoolbanken op p.16-19 NL

REPORTAGE

“Leerkracht, het is nog altijd het schoonste beroep ter wereld” Onze reporter zat een week mee op de schoolbanken 16

REPORTAGE

“Hier slaap ik veel beter dan in Libië” Hotel Mercure wordt opvangcentrum 24

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY Dieter Van Den

Storm, creatief directeur bij MAD Brussels 8, ANALYSE De heropening van de scholen 15, Het einde van Allee du Kaai 20, De rol van Brussel in het Essex-drama 26, BOEK Jacob Kats 30, BIG CITY Waarom zijn spruitjes Brussels? 32 COLUMN Nick Trachet 54

BRUZZ CULTURE « Je ne peux m’empêcher d’aborder des questions existentielles » Sur son nouvel EP, la Bruxelloise Iliona affirme son caractère bien trempé 33

SPARADRAP Depuis lundi, les écoles sont de nouveau ouvertes et peut-être est-ce pessimiste de ma part, mais je crains qu’entre le moment où j’écris ces lignes et le moment où vous les lirez, un certain nombre de classes aient déjà fermé, vu la vitesse à laquelle le nouveau variant Omicron se propage. Mais dans les écoles néerlandophones de Bruxelles, un autre virus fait rage et cause des dégâts à plus long terme : la pénurie d’enseignants s’est accentuée ces dernières semaines. Rien que dans l’enseignement communautaire, le nombre d’enseignants manquants à temps plein est passé de 130 à 183. Que les choses soient claires, c’est sans tenir compte des enseignants hors service à cause du corona. Grâce aux efforts de l’OCB (Centre d’enseignement bruxellois) – qui interviennent là où les besoins sont les plus grands – aucune école bruxelloise n’a dû fermer ses portes. Bravo à eux. Mais c’est parer au plus pressé, une solution sparadrap, ici aussi. Et c’est bien dommage. Pour ce magazine, nous avons passé une semaine sur les bancs d’une école de Schaerbeek à observer le dévouement et l’enthousiasme des enseignants bruxellois. La pénurie persistante de personnel menace de miner ces derniers. Cependant, il y a un plan, que le ministre Weyts a présenté à la fin de l’an passé. Mais plus on tarde à le mettre en place, plus la situation risque de devenir précaire. Lisez-en plus sur la réouverture des écoles en p.15 et lisez le reportage sur les bancs de l’école en p.16-19 FR

BAND-AID EN Ugo Woatzi 36, NL Eliott Knuets 38, NL Martha Verschaffel 40, EN Carlotta Bailly-Borg 44, FR David Murgia 46, FR Eat & Drink Il Gastronomico 49, NL/FR/EN Select: film 50, NL/FR/EN Select: theatre, music, visual art 52

MEER BRUZZ De week van de Belgische Hip Hop Van 31 januari tot 6 februari viert BRUZZ de Belgische muziek, en hoe kunnen we dat beter doen dan met een week vol Belgische Hip Hop op BRUZZ radio (98.8 FM)? We draaien een hele week lang Hip Hop van eigen bodem, doorspekt met jouw favoriete nummers. Kies daarom jouw drie favoriete Belgische hiphop, r&B, soul en funky grooves en maak de week van de Belgische Hip Hop nu al legendarisch! Stemmen kan op BRUZZ.be/belgischehiphop

The schools opened again this Monday and maybe it is the pessimist in me, but I fear that before you read this, a number of classes will already have closed again, considering the speed at which the new omicron variant is spreading. But in the Dutch-speaking schools in Brussels, another virus is raging that is causing damage more long term: the shortage of teachers. In community education alone, it rose from 130 to 183 full-time teachers – not taking into account teachers who drop out because of Covid. Thanks to the efforts of the educational centres – who step in where the need is greatest – not a single Brussels school has had to close its doors. But it remains fire-fighting and band-aid solutions. For this magazine, we spent a week by a Schaerbeek school desk observing the dedication and enthusiasm of the teachers of Brussels. The persistent staff shortage threatens to undermine that. However, at the end of last year Minister Weyts proposed a plan. But the longer it takes to roll it out, the more precarious the situation threatens to become. Read more about the reopening of the schools on p. 15 and on p. 16-19 EN

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 12 JANUARI 2022

De week

CEO VAN UNION DENKT AAN VERHUIZING NAAR DROGENBOS

‘Stadion bĳ ons is onmogelĳk’ Liefst wil voetbalclub Union in Vorst blijven spelen, maar de gesprekken met de gemeente over een nieuw stadion gaan niet vooruit. De CEO van Union dreigt daarom met een verhuizing naar Drogenbos, al blijkt dat bluf te zijn. “Wij staan open voor gesprekken, maar een stadion bij ons kan echt niet.” — KEVIN VAN DEN PANHUYZEN

BRUZZ | DE WEEK

Dat het Joseph Mariënstadion bijdraagt tot de legende die Union Saint Gilloise (opnieuw) aan het worden is, staat vast. Sinds 1920 is het stadion in het Vorstse Dudenpark de thuisbasis van de club met stamnummer tien. De Unionisten wonnen er vier van hun elf landstitels. Daar, achter de beschermde art-decogevel op de Brusselsesteenweg, werd het legendarische Union 60 geboren, de ploeg die in de jaren dertig zestig wedstrijden ongeslagen bleef. Na 21 speeldagen staat de club verrassend op kop in haar eerste seizoen in 1A sinds 48 jaar, maar in de lijst van voetbalstadions volgens capaciteit in eerste

klasse A bengelt het Joseph Mariënstadion helemaal onderaan, met een capaciteit van 8.000. Voor een club die in 1A wil blijven, is het stadion te klein. De historische gevel en oude staantribunes mogen dan wel charmant zijn, de infrastructuur is te verouderd. “Het is moeilijk om in de huidige context van het moderne profvoetbal te voetballen in een stadion waar commercieel zo weinig mogelijk is,” zei Union-CEO Philippe Bormans vorig jaar al in een interview met BRUZZ. “We draaien nu elk jaar miljoenen verlies.” De club ging op zoek naar grond voor een nieuw stadion, bij voorkeur in dezelfde gemeente. “Het is

Slachtoffer overstromingen herdacht

12 JANUARI 2022

4.589 De Intercommunale Coöperatieve Vennootschap voor Crematie (ICVC), die dertien Brusselse gemeenten verenigt, registreerde 4.589 crematies in het crematorium in Ukkel. In 2020 vonden er nog 5.900 crematies plaats, dat waren er meer dan het jaar voordien, vermoedelijk door de oversterfte toen.

euro, maar verhuist Union Saint Gilloise binnenkort ook van Vorst naar Drogenbos, aan de andere kant van de gewestgrens? Bormans liet de naam Drogenbos vallen in de hoop druk te zetten op Vorst. “Wij hebben Union ontvangen op het college. Zij zijn spontaan naar ons gestapt, omdat ze in Vorst weinig gehoor krijgen,” bevestigt burgemeester van Drogenbos Alexis Calmeyn (Drogenbos Plus–LB). “Wij begrijpen de bekommernis van Union om grond te vinden en staan open voor gesprekken, maar op ons grondgebied is er geen enkele locatie die het zou toelaten om een nieuw stadion te bouwen. Dat kan echt niet. Bovendien hebben

we ook de politiecapaciteit niet. Een stadion is onmogelijk.”

VERVUILDE GROND Waar wel over te praten valt wat Drogenbos betreft, is de aanleg van nieuwe oefenterreinen voor Union. Trainen doen de Unionisten vandaag nog in Lier, bijna zestig kilometer verder. Calmeyn: “Daarover lopen gesprekken met de eigenaar van de grond, Audi. Maar ook dat wordt moeilijk. Het terrein wordt in twee gesplitst door de Zenne. Bovendien is de grond vervuild en zou de grondbestemming gewijzigd moeten worden.” In Vorst is er sprake van twee mogelijke sites: Bempt en de site achter Vorst

Muurklimmen in een kerk Het openbaar onderzoek over de plannen voor een klimhal in de Sint-Antonius van Paduakerk in de Genuastraat is net van start gegaan. In de kerk wordt het mogelijk om de drie subdisciplines van de klimsport te beoefenen. In de eerste plaats snelheid, maar ook bouldering, waarbij sporters een wand beklimmen op ongeveer 4,5 meter hoogte en lead, waarbij een moeilijke route geklommen wordt van 20 meter.

In het Jubelpark organiseren vrienden en kennissen vrijdag een kleine herdenking voor Rosa, een Brussels meisje dat die dag zestien zou worden, maar vorige zomer op tragische wijze overleed tijdens de overstromingen in Wallonië. Ze was daar op kamp met verschillende jongeren. Voor Rosa’s vrienden is ze een slachtoffer van de klimaatverandering.

niet evident,” zei Bormans in juli vorig jaar over de samenwerking met Vorst. Ruim een half seizoen later is daar weinig aan veranderd. Vanuit het Spaanse La Manga, waar blauw-geel op winterstage was, kwam de CEO terug op het stadiondossier in een interview met enkele Franstalige kranten. “Ik hoop dat we in Brussel kunnen blijven, de eerste keuze is die voor een stadion in Vorst. Maar tegelijk is de eerste keuze vooral om vooruitgang te boeken. Op een zeker ogenblik, moet je een beslissing nemen en op dit moment is Drogenbos de enige gemeente die ons welkom heet.” Er is geld voor het nieuwe stadion, 50 miljoen

Philippe Bormans, de CEO van Union, zoekt een plek voor een nieuw stadion, voorlopig zonder veel succes. © IVAN PUT

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

Nationaal, waar het historische Bertelsonstadion verstopt ligt. Of Union er een kans maakt, blijft onduidelijk. Waarnemend burgemeester van Vorst Mariam El Hamidine (Ecolo) laat niet in haar kaarten kijken en is niet onder de indruk van Bormans’ blufpoker. “Er zijn regelmatig gesprekken. Zij weten even goed als ik dat wij wachten op een studie van Perspective.brussels die het een en ander moet verduidelijken,” reageert ze. Zodra die studie bekend is, wil ze de Vorstenaren ondervragen over de toekomst van de club binnen de gemeente. “Wat Union wil, is één ding. Voor ons is het leven van de Vorstenaren de prioriteit.”

Kalevoetwijk wordt opgefrist

Er kwamen zelfs Vlamingen speciaal naar hier BAKKER LUC DE WEERDT uit Sint-Gillis zag drieduizend driekoningentaarten over de toonbank gaan. In twee ervan zat een gouden muntstuk. (in ‘Het Laatste Nieuws’)

De Ukkelse Kalevoetwijk wordt de komende jaren veiliger gemaakt voor fietsers en voetgangers. Tegen 2025 wordt het geplaveide deel van de Sint-Jobsesteenweg langs de Groene Wandeling, tussen de Gulden Kasteelstraat en de Alsembergsesteenweg, volledig heraangelegd. Ook de Egide Van Ophemstraat wordt tegen 2025 heraangelegd tussen de Vergeet-mij-nietjesstraat en het station van Ukkel-Kalevoet.

Je hond aan de leiband houden is in Wallonië en Vlaanderen verplicht. In Brussel worden loslopende honden gedoogd, als het baasje het dier onder controle heeft. Maar nu in een maand tijd minstens drie reeën zijn doodgebeten door loslopende honden in het Zoniënwoud, vraagt een Waalse boswachter om de wetgeving in de drie gewesten gelijk te schakelen. 12 JANUARI 2022

I 5

In beeld

SHOPPEN TOT JE DRINGEND MOET NL/ Corona of geen

corona, wanneer de laatste nieuwjaarsvuurpijl is afgeschoten, starten de koopjes. En in de jacht op dat ene prachtstuk met een korting van vijftig procent wordt de druk 6

12 JANUARI 2022

soms zo groot, dat het dichtstbijzijnde toilet niet meer bereikbaar is. Of hoe deze kleine man duidelijk maakt dat een openbaar toilet in een voetgangerszone geen overbodige luxe is. Zeker niet tijdens de koopjes.

FAIRE DU SHOPPING JUSQU’À NE PLUS POUVOIR SE RETENIR FR/ Coronavirus ou non, lorsque les derniers feux d’artifice de la Saint-Sylvestre ont fini d’exploser, les soldes débarquent inéluctablement dans le pays. Et lors de la chasse au trésor démarqué à 50 pourcents, la pression est

parfois tellement élevée qu’on n’arrive plus jusqu’à la toilette la plus proche. Ou comment ce petit homme met en avant qu’une toilette publique dans le piétonnier n’est pas du luxe. Surtout pas pendant les soldes.

SHOP UNTIL YOU JUST EN/ Covid or no covid,

when the last New Year’s Eve fireworks have gone bang, the sales begin and in the hunt for that one piece of beauty at half the price, the pressure sometimes gets to be so great that

Bijgeda

Bijgedac

Bijgedachte

Vooruitgang ‘t Hof van Commerce Kinderen Uber alles baas

BRUZZ | DE WEEK

de kachel ook bijaf, hen moet roken, vragen zijde freelancer zijn e waarbij alle lasten voor De van zomervakantie is nie een vergoeding aan deinkorting bezetters, aan–de wie lusten voor de baas of jezedie nu werkgever o het ‘onderverhuren’. Voor eigenaars vangoeie zaak. Zeker in alleen voordehet lerennoemt. een platformbeheerder panden zijn zij een aantrekkelijke partij, REDACTEUR grootsteden is er ook een dimensie. REDACTEUR Die precarisering zie want je sociale niet enkel in de ze zijn zelfbedruipend. Kinderen uit kansarme milieus ontberen BRAMVAN VAN vervoerssector, maar ook bijvoorbeeld in dein BRAM Op zich is daar niks mis maar op die grote vakantie structuur, een veilige omgevin RENTERGHEM RENTERGHEM horeca. Zo mee, deed mijn petekind in juli haar eer manier krijgen sociale projecten die geen én gezonde voeding. “Het wordt vakantiejob als serveerster in een vaak hippe pop-u neemt neemthet hetnieuws nieuws (financiële) drempels inbouwen voor vergeten,” professor in hetwillen bos.zegt Zij kreeg pas ‘sonderwijskunde morgens telefoon m op opde dekorrel korrel hun partners – endedus geen geld kunnen melding of ze al dan niet moest werken die Martin Valcke (UGent), “maar sommige verdienen aan hun bezetters –afhankelijk het almaarvan het weer. De hele – en dat was kinderen krijgen alleen op school regelmatig moeilijker op de maand leegstandsmarkt. Eneen laat dat draadje en op h hing aan en gezond te zij eten. In dezijden Verenigde Staten net de waarschuwing zijn van Allee du Kaai, het hondenweer – einde ervan had ze – gezien spreekt men daarom van de Summer Hunger Redacteur de vrijhaven rechtnategenover ThurnTerwijl & Taxis, niks verdiend. Vroegervolgend woonden we aan deisKoningsstraat, en als Schoolbussen rijden er inwij devroeger zomer bij danregen ook Vanaf schooljaar ons landdie weer BRAM VAN RENTERGHEM aan z’n laatste jaar begint: “Sociale ook met onze vingers zaten te draaien, maar d we na een nachtelijke braspartij geen zin meer rond met eten.” een beetje verder gesplitst, en lopen ook de tijdelijke gebruiksprojecten zijn met uitsterneemt het nieuws deop korrel tenminste voor werden vergoed. Voor inzetba hadden om de op berg te strompelen, namen we Betere leerprestaties, een gezondere schoolvakanties niet meer gelijk. Tenminste, ven bedreigd.” heid werd toen nog betaald. een taxi. In vijftig procent van de gevallen leidde voeding meer oefenkansen in het Nederals Vlaanderen niet op de valreep meegaat indaar nog Komt bij datén ook overheden Een goede vriend bedeelt dan weer drukwe dat tot frictie. Of het ging angstaanjagend snel, of lands – want ook dat mag het plan van de Franstalige onderwijsminister vooral hippe kunstenaars en start-ups in niet vergeten als zelfstandige. Enig probleempje: er is maar de chauffeur was erg onbeleefd. En altijd was er hunde leegstaandeworden: panden heel willen. Die moeten kinderen spreke wat Brusselse Caroline Désir (PS) om twee weken van grote speler meer in België die de prijzen al tw die argwaan over de route, en of die wel zeker de het merk Brussel wat Berlijnse glans geven, Wie een goeie vijftien jaar geleden de wereld buiten de schoolpoort eendewoord zomervakantie af teeen houden, en aan jaar gelijk houdt, bij denauwelijks minste kritiek same kortste was. Zo reed chauffeur eensdehelemaal of op termijn zelfs tot een Brusselse rondreisde,herfstkon daten makkelijk doen via te plakken. Nederlands. krokusvakantie werking stopzet en hem verplicht met een trac de verkeerde kant uit. Toen wij daar iets van eenhoorn Opnieuw dreigen sociale en zo ongeveer alle Couchsurfing, een website waarop je nagaat – toch Redenen genoeg Minister Désirhij wilterug de hervorming haar leiden.rond te lopen, zodat dus, ze te allen tijde weten wa zeiden, keerde naar de Beurs en gooide en soms wazige projecten uit de boot te eens. wie in de buurt nog een zetel of bed ter experts zijn het hierover grote trofee – zelfs met een jaar uithangt. Tot zover de zelfstandigheid. hij onspolitieke uit zijn auto. vallen. beschikkinguitstellen heeft, waar je dan gratis mag Wat houdtisdeeen Vlaamse dan nog als Vlaanderen alsnogopdook, aan boord Freelance Engels, politiek dus hip woord, zo Toen Uber in 2014 in Brussel was er Spelen projecten als Allee du Kaai tot slot slapen. Dat leidde tot talloze unieke ontmoeook termen als platform, deeleconomie, dan ook weinig dat ons weerhield daar gretig tegen om Franstalig België achterna te flexib klimt. ook nog parten: de overorganisatie. De eis tingen en evenveel vakantieliefdes. In ruil teit enVolgens vrijheid onderwijsdeskundigen goed klinken. Maar in deisverke gebruik vaneigenlijk te maken. Je wist op voorhand hoeveel gaan? het Er zijn weinig redenen om dat van eigenaars en overheden dat elk project werd van je verwacht dat je thuis ook een bed volgorde ondergraven zeeindelijk het sociale je betalen moest, en dat was altijd een pak minder een kwestie van lef, om diestelsel knop wa niet te doen. Zo ziet de Nieuw-Zeelandse tot in de puntjes gedetailleerd en met aanbood, al werd de tel niet al te strikt we inom België zo voor en gevochten hebben en dan met de gewone taxi.John Bovendien degrote service eens te draaien, deze discussie, diewaa al onderwijsdeskundige Hattie was twee welomlijnde, goed geplande methodieken bijgehouden: zolang je het principe respectrots de op jaren mogen1970 zijn. loopt, definitief te een pak beter. Dat vonden wij niet alleen. Toen de sinds factoren die leerverlies veroorzaken: tv-kijken uitgeschreven moet zijn, voor het kan teerde, was het goed. taxisector deze concurrentie aanklaagde, kon die beslechten. Als dieen vakantie dan nog eens In 2008en zagvakantie. Airbnb het licht het sector op weinig begrip rekenen. Een van de meest twee lange maanden aanhoudt, en door speelveld veranderde radicaal. Want die vermelde commentaren op onze sociale media wanhopige ouders ingevuld wordt met uren leuke ontmoetingen bleven overeind, alleen was: ‘Je moet het maar weten.’ schermtijd, valtook welgeld te begrijpen waarom kreeg je er als gastheer nu voor. Maar het is niet omdat je niet vriendelijk bent, Couchsurfing verdween naar de achtergrond leerlingen in september bijna niks meer weten dat je geen recht hebt op sociale bescherming. en nog wat van laterwat kochten investeerders ze het jaar ervoor hebben geleerd. Omgekeerd is iets wat hip, gebruiksvriendelijk en panden op om De ze via Airbnb te verhuren, heeft oog voor Franse Gemeenschap goedkoop is, niet noodzakelijk eerlijk. Dat geldt waardoor we nueen mijlenver van het oorspronnog ander ook voor Uber. aspect: het ritme. Want niet kelijke ideealleen staan. worden twee weken vakantie elders Volgens de taxisector, en ook de socialistische Iets gelijkaardigs is aandehet gebeurenmet in dede katholieke gepland, ook koppeling minister-president Rudi Vervoort (PS) zit op die ‘markt’ van leegstaande panden, ook die in lijn, is Uber gaat geen op neutraal platform dat vraag feestdagen de schop. Daardoor kanen Brussel. Waar een leegstand overheidsgeaanbod afstemt, maar een werkgever, diezeven het tarief een cadans aangehouden worden van bouw een vrijplaats zou kunnen zijn – weg en de regels chauffeurs uit hetZosysteem weken les enbepaalt, twee weken vakantie. is het van de commerciële logica en weg van de vele zet als ze te veel ritten weigeren en hen nauwgezet probleem van het soms erg korte derde regeltjes en wetten – gebeurt nu net het Vervoort heeft gelijk als hij zich afvraagt w controleert. trimester het oudevan systeem omgekeerde. De legaleinbezetting een ook van de vooruitgang Uber nu eigenlijk inhoudt. Als he Tegenover ditblok ‘werkgeversgedrag’ staat dan ook baan, want elk is in dit nieuwe systeem worden goedgekeurd. Terwijl Allee du Kaai pand gebeurt volgens een almaar strakker én – nu andere taxibedrijven ook zo’n handige ap een minimumloon, betaalde vakantie en een ministertevan Onderwijs Ben even lang. er net prat op gaat Vlaams te improviseren, commercieel kader. hebben – om de lagere prijs per strekkende pensioen, argumenteert Vervoort. Hij is daarin niet Weyts (N-VA) is te deze week Bianca Debaets (CD&V) vindt die experimenteren, te bevragen, bij sturen enalvast het overle Dat komt omdat er voor het minimaal op kilometer gaat, dan gaat dat automatisch ten alleen. Alvast in Californië, het Verenigd Koninkmet Vlaamse Onderwijsraad begonnen. “omdat ook gewoon even dede dingen op zijn beloop orde zettenloskoppeling van zo’n pandjammer – denk aan water,die feestdagen van íémand, en dat is zelden de baas. Het is rijk, Spanje en Nederland oordeelden rechters dat wil laten, vooraleer in raad te grijpen, waar men licht en warmte –heel tochveel watgezinnen geld nodigwel is, iets In die is het vooral uitkijken naar de voor nog iets makkelijk om van op de achterbank van de tax Uber-chauffeurs recht hebben op een werknewil zijn vooraleer iets tevan doen. Volgens rode Zullen die de kan wat collectieven en vzw’sEn niet zomaar spiritualiteit positie de vakbonden. betekenen”. inderdaad, flexibiliteit en goedkope tarieven te vragen. M merscontract. chilipeper Anthony Kiedis leidt net dat tot kunnen ophoesten. Die hebben daar kiezen vantoch eende voorlopig meerderheid moet hebben in in onze laten we chauffeurnipte niet vergeten. Ook En zeker dat is een maarplaats goed ook. Want alle stilte creativiteit en genie. Het zou jammer subsidies voor nodig, maar krijgen niet van leerkrachten die zijn liever een lange vakant samenleving, datdie kan ook metprecarisering één hij soms wat onvriendelijk. tekent zich ookmaar in België een nieuwe mocht verliezen juist te uitblazen? Of kieze altijd, waardoor bedrijven als Entrakt entussen hemel heeft om écht te door kunnen feestdag – de pendeltocht enBrussel dat nadrukkelijk Berlijn achterna te willen Interim Vastgoedbeheer om de hoek komen ze de kant van het kind, dat zeker in Brussel aarde hoeft niet telkens met een hele hollen. kijken. Zij voorzien in de basis, maar omdat

RAN AGAINST THE WALL © IVAN PUT

to dedicate Belgium’s biggest mural to him, NEED TO GO artists Koen ‘Eres’ Tracks”. SomeDeweerdt of the and Suarez the nearest toiletare is now no on carriages Murals must have longerspecial accessible. Or at Train display thought. The fresco is how this littleinman World Schaarbeek. still in theInmaking, but makesorder it clear a onlookers to that prevent can already be viewed at public toilet in a from taking the objects Rogier. pedestrian zone is no with them, the woman in superfluous luxury. the photo glues them Certainly not during the sales. down. The exhibition was

“Het is makkelijk “Waar een om leegstand van op de “Heel wat kinderen overheidsgebouw achterbank om eten enkel school een vrijplaats zou open flexibiliteit Voor hen is kunnen gezond. zijn, gebeurt goedkope tarieven een lange zomervanu net het teomgevragen” keerde” kantie nefast”

vakantie geëerd worden. Het ook Lees meer overtehet Taxiplan opbetekent p. 8-9 dat al te lange lesperiodes ingekort worden, want net als ellenlange vakanties putten die de kinderen alleen maar uit. Lees de analyse van Allee du Kaai op p.20

gebaat is bij een modernere vakantieregeling? In Franstalig België kozen ze voor dat 22 SEPTEMBER laatste. Benieuwd wat ze in Vlaanderen zullen doen. 12 JANUARI 2022

Lees de analyse over de nieuwe schoolvakanties p. 18-21

I 7

Interview CREATIEF DIRECTEUR DIETER VAN DEN STORM WIL PROFIEL MAD BRUSSELS AANSCHERPEN

MAD Brussels De vzw MAD (Mode and Design) Brussels werd in 2010 opgericht door de Stad Brussel en het Brussels Gewest. Doel: Brussel op de kaart zetten als stad van modeontwerpers en designers. Kort nadien gingen de bestaande vzw’s Modo Brussels en Designed in Brussels op in het MAD. In 2017, twee jaar later dan gepland, nam MAD Brussels zijn intrek in een nieuw gebouw tussen de Nieuwe Graanmarkt en de Papenvest. Daarvoor werden door architectenbureau V+ en Rotor drie bestaande gebouwen grondig verbouwd en samengesmolten tot één geheel, met wit als overheersende kleur. Het nieuwe onderkomen kostte ruim acht miljoen euro, betaald door de Stad, het Gewest en Europa. Die drie zijn, samen met de Franse Gemeenschap, vandaag nog steeds de sponsors van het centrum, dat veertien medewerkers telt.

12 JANUARI 2022

BRUZZ | INTERVIEW

Dieter Van den Storm staat zelf even in de vitrine: “MAD Brussels is een matchmaker tussen de ontwerper en de industrie.”

▼

‘Wĳ zĳn geen museum, maar een economisch steunpunt’ 12 JANUARI 2022

I 9

CREATIEF DIRECTEUR DIETER VAN DEN STORM WIL PROFIEL MAD BRUSSELS AANSCHERPEN

Of Mode and Design Brussels (MAD Brussels) de ambities waarmaakt? “Ik merk dat sommige mensen veel, te veel verwachten van MAD Brussels. Het blijft een economisch steunpunt,” zegt creatief directeur Dieter Van Den Storm, die sinds het recente vertrek van algemeen directeur Yamila Idrissi mee de koers uitzet. — BETTINA HUBO, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

M BRUZZ | INTERVIEW

AD Brussels, het centrum voor mode en design aan de Nieuwe Graanmarkt, heeft in zijn relatief korte bestaan bewondering geoogst, onder meer met het schitterende witte hoofdkwartier dat midden in de Dansaertwijk verrees, maar er weerklonk ook kritiek: dat de output van dit prestigeproject van Brussel-Stad en het Gewest niet altijd duidelijk is, dat het MAD geen meerwaarde is voor de handelszaken in de buurt, dat het prachtige gebouw niet toegankelijker is. Ook aan de top van de kleine organisatie rommelde het. Oprichtster Alexandra Lambert, gelieerd aan de PS, bleef lang de gangmaker van het hele project, maar na verloop van tijd ontstond er enige controverse over haar functioneren. Na tien jaar bleek haar rol uitgespeeld en ze vertrok begin 2020. Vervolgens werd Yamila Idrissi, voormalig Vlaams Parlementslid voor SP.A (Vooruit), gekozen als algemeen directeur. Zij bleek niet de juiste vrouw op de juiste plaats. Vorige maand, amper een jaar na haar aantreden, werd dan ook besloten dat ze zou stoppen.. Nu is de leiding in handen van een duo: Dieter Van Den Storm, die lang in de raad van bestuur zat en begin vorig jaar creatief directeur werd, en zakelijk leider Daphrose Nkundwa. Zij moeten de rust laten wederkeren en de lijnen voor de toekomst uitzetten. Of er een nieuwe algemeen

“In Antwerpen heb je hele grote namen, Dries Van Noten bijvoorbeeld. Zo’n naam missen wij in Brussel” DIETER VAN DEN STORM Creatief directeur Mad Brussels

directeur zal komen, is nog niet beslist. “Ik heb het afgelopen jaar al een en ander in gang gezet,” zegt Van Den Storm. “De tentoonstelling van Ever Meulen was een toptentoonstelling. Op dat elan wil ik verder gaan.”

MAD Brussels bestaat ruim tien jaar en kreeg vijf jaar geleden een erg zichtbare plek in de stad. Toch bestaat bij velen de indruk dat het centrum nog steeds niet op kruissnelheid zit. Wat vindt u? DIETER VAN DEN STORM: We bouwen, proberen zo op kruissnelheid te komen. Maar we zijn er nog niet, neen. Ik denk dat het scherper kan. Voor velen, mensen uit de sector en het grote publiek, was het in het verleden niet altijd duidelijk waarvoor MAD Brussels stond. Die flouheid wil ik eruit. Voor mij zijn er twee pijlers: ontwerpers op zakelijk niveau ondersteunen, een heel belangrijke pijler, zeker sinds corona, maar niet zo zichtbaar. Anderzijds willen we die ondersteuning ook creatief invullen en willen we visibiliteit geven aan de sector en de ontwerpers. Dat uit zich in tentoonstellingen, workshops en lezingen. Twee pijlers dus, die in evenwicht moeten zijn. Dat was voorheen niet altijd het geval.

Dat het aan de top rommelde, wijt de sector aan het feit dat de twee algemeen directeuren ‘politieke benoemingen’ waren. VAN DEN STORM: Even benadrukken, de laatste

aanstelling is verlopen via een strenge aanwervingsprocedure, waaraan veel kandidaten hebben meegedaan. Maar het is inderdaad zo dat de creatieve wereld een heel specifieke wereld is. Er is kennis van zaken nodig om het creatieve proces te begrijpen, te sturen, om ontwerpers te helpen met heel specifieke vragen. Bij een politieke benoeming begin je wat dat betreft met een achterstand. Maar het kan ook een sterkte zijn. Alexandra Lambert heeft dankzij haar politieke netwerk MAD Brussels kunnen oprichten.

Bij het grote publiek is MAD Brussels nauwelijks bekend. Hoe komt dat? VAN DEN STORM: Je mag niet vergeten dat mode en

design een niche zijn. We zijn ook geen museum, er is een designmuseum in Brussel, aan het 10

12 JANUARI 2022

Dieter Van Den Storm (44) Studeerde Germaanse talen (bachelor) aan de KUB en communicatie in Mechelen Specialiseerde zich in design en werkte voor Designed in Brussels, Bozar en de Biënnale Interieur Kortrijk Freelancejournalist Sinds begin 2021 creatief directeur van MAD Brussels Woont in Brussel

Hoe pakken jullie die zakelijke ondersteuning aan? VAN DEN STORM: De ondersteuning is heel divers

en gaat van communicatie- en verkoopadvies tot hulp bij het uitbouwen van een internationaal netwerk. We hebben jaarlijks meer dan honderd dossiers van ontwerpers die we op de een of andere manier helpen. Voorts stimuleren wij ontmoetingen, ook met de industrie. Deze sector hangt erg af van ontmoeting en kruisbestuiving. Wij zijn een matchmaker. Aan vijf ontwerpers geven we een werkplek. Ze krijgen een atelier voor twee jaar en worden al die tijd gecoacht. Het contract van de huidige vijf loopt binnenkort af en we zullen het aantal verdubbelen. Vanaf de zomer hebben we dus tien residenten. De residenten mogen om beurten een creatieve vitrine maken. Zo wordt hun werk zichtbaar en krijgen ze meer bekendheid. De creatieve invulling is niet altijd evident. Resortecs bijvoorbeeld, een van onze huidige residenten, is een ontwerper die een draad ontwikkeld heeft die smelt op hoge temperaturen zodat textiel makkelijker te recycleren valt. Dat is een hoogtechnologisch product dat moeilijk te promoten valt bij de man in de straat. Dat is ook niet de bedoeling van deze start-up, die vooral fabrikanten wil overtuigen.

Staat Brussel dankzij het MAD beter op de kaart als stad van mode en design? VAN DEN STORM: Daar werken we constant aan.

We zitten bijvoorbeeld in verschillende eindexamenjury’s van mode- en designopleidingen en reiken jaarlijks prijzen uit aan de tien beste studenten. Vanaf nu komt daar iets bij. We gaan de hele zomer met die tien aan de slag om hen dan in september voor te stellen als de nieuwe Brusselse generatie die je niet mag missen. Nieuw talent in de markt zetten, is ook onze rol.

Sommigen hadden gehoopt dat jullie prachtige gebouw, dat met overheidsgeld is neergezet, meer publiek zou zijn. De vitrines zijn vooral langs buiten te bekijken. Het leuke dakterras en het MAD Café zijn niet toegankelijk.

kant van de Nieuwe Graanmarkt als achteraan, aan de Papenvest, vitrines. De vitrines achteraan, waar de residenten exposeren, kunnen inderdaad alleen van buitenaf bekeken worden. Vooraan, op de Nieuwe Graanmarkt, mogen de mensen wel de inkomhal binnenlopen. En bij de grote tentoonstellingen gebruiken we ook de grote kelderzaal. Onze bedoeling is zeker om meer te doen met dit gebouw, meer grote tentoonstellingen zoals de

“Ik wil meer regelmaat, minstens twee grote tentoonstellingen per jaar en tussendoor constant vitrines rond kleine thema’s, zodat er altijd iets te zien is voor wie passeert” DIETER VAN DEN STORM Creatief directeur Mad Brussels

expo van Ever Meulen, die afgelopen zomer 3.500 mensen trok. Vroeger werd er nogal willekeurig geprogrammeerd, met soms lange periodes zonder expo. Dat creëert de perceptie dat er weinig gebeurt. Ik wil meer regelmaat, minstens twee grote tentoonstellingen per jaar en tussendoor constant vitrines rond kleine thema’s, zodat er altijd iets te zien is voor wie passeert.

BRUZZ | INTERVIEW

publiek van te maken, hoewel we proberen om, met kleine en grote evenementen, ons publiek te verbreden.

De expo van Ever Vermeulen was enigszins verrassend. Je verwachtte zijn tekeningen niet meteen in een centrum voor mode en design. VAN DEN STORM: Hij maakte zijn tekeningen van

Brussel op vraag van het Franse modehuis Louis Vuitton. Bovendien wil ik de activiteiten opentrekken. Alles hoeft niet mode- of productgerelateerd te zijn. Voor mij gaat het om de hele creatieve industrie, dus ook de grafische vormgeving. Als we het niet wat opentrekken en alleen maar stoelen laten zien, zullen we het niet halen.

VAN DEN STORM: Ik kan me voorstellen dat dit

De handelaars van de Dansaertwijk hadden verwacht dat MAD Brussels extra passage en klanten zou brengen. Het MAD is voor hen geen echte meerwaarde, zeggen ze. VAN DEN STORM: Zoals gezegd, we zijn geen

museum zoals het Modemuseum van Antwerpen of Hasselt. En we doen wel degelijk inspanningen voor de buurt en de handelaars. Aan de laatste stockverkoop, de MAD Sales, namen ook modezaken uit de buurt deel. En dankzij de ▼

Atomium, en er is een modemuseum, aan de Grote Markt. Daar trekken de toeristen naartoe. Een museum gaat over het artistieke, aangevuld met wetenschappelijk onderzoek. Design en mode zijn zoveel meer, er is een zeer zakelijke kant, namelijk het verkopen. Ik zie het MAD als een infocentrum, een economisch steunpunt, een incubator. Het is niet de bedoeling om er een centrum voor een groot

gebouw, een pareltje, andere verwachtingen schept. Die zullen we moeten bijstellen. Want neen, dit is geen publiek gebouw waar je zomaar vrij doorheen kan lopen. En het is nooit de bedoeling geweest om het MAD Café, ons eigen cafetaria, publiek te maken. Idem voor het dakterras. Dat is een leuke plek, maar ze is niet makkelijk bereikbaar. Je moet eerst het hele gebouw door. Het publieksgedeelte beperkt zich tot de gelijkvloerse verdieping. Daar heb je zowel aan de

12 JANUARI 2022

I 11

▼

CREATIEF DIRECTEUR DIETER VAN DEN STORM WIL PROFIEL MAD BRUSSELS AANSCHERPEN

expo van Ever Meulen bezochten toch 3.500 mensen de wijk. Dit voorjaar houden we in het MAD de eerste Brussels Jewelry Week, een initiatief dat in heel wat Europese landen al langer bestaat. We laten deze expo eind april van start gaan, in de week van Art Brussels, omdat er dan veel internationaal volk in de stad is. Dat is een interessant publiek voor het MAD, maar ook voor de buurt.

“Siré Kaba, die deze zomer plots bekend werd door de jurk die ze voor prinses Delphine ontwierp, krijgt al jaren steun van ons” DIETER VAN DEN STORM

BRUZZ | INTERVIEW

Creatief directeur Mad Brussels

De MAD Sales blijven een speerpunt van jullie programmatie? Het initiatief dateert al uit de tijd van Modo Brussels. VAN DEN STORM: Klopt, maar het goede van het

verleden moet je nooit weggooien. Je kan het wat aanpassen. Dan doen we ook. Bij de jongste editie waren er voor het eerst product designers bij. Volgende keer wil ik een eregast uitnodigen, zodat er niet alleen iets te kopen, maar ook iets te beleven valt. De MAD Sales zijn voor veel mensen de instap om het MAD te ontdekken. In deze economisch lastige covidtijden zijn ze ook voor de ontwerpers van groot belang.

Ook in Antwerpen zijn er de jaarlijkse stockverkopen. Wat is het verschil tussen de Brusselse en Antwerpse modescene? VAN DEN STORM: In Antwerpen heb je heel grote

namen die al meegaan van in de jaren tachtig. Dries Van Noten bijvoorbeeld, die op zichzelf al veel volk trekt. Zo’n naam missen wij in Brussel. Deze stad moet het hebben van het globale aanbod van onafhankelijke, kleine ontwerpers. De Brusselse modescene heeft een andere uitstraling, meer rock-and-roll, eclectischer ook. En je vindt het multiculturele van de stad erin terug. Siré Kaba, die deze zomer plots bekend werd door de jurk die ze voor prinses Delphine ontwierp, krijgt al jaren steun van ons. De nieuwe Brusselaars, die een eigen verhaal aan het schrijven zijn, moeten wij ook mee opnemen in onze programmatie. Dat was in het verleden niet altijd zo. Toen was het meer ‘ons kent ons’.

Dieter Van Den Storm, met op de achtergrond het gebouw van MAD Brussels: “Ik kan met voorstellen dat dit gebouw, een pareltje, andere verwachtingen schept.”

VAN DEN STORM: Neen, de ontwerpen moeten

esthetisch zijn en toch minstens aan een van die drie criteria beantwoorden. De ontwerpers zijn daar tegenwoordig zelf ook heel hard mee bezig. Het is echt een generatiewissel ten opzichte van de Diors en Chanels.

bezig. Wij werken net aan het bewustzijn waarom een mode- of designobject iets meer kost. Maar we krijgen ook geen vragen vanuit die hoek.

Wat zijn op dit moment de grote uitdagingen voor de ontwerpers? VAN DEN STORM: Door corona zijn er veel

Jullie verlenen alleen steun aan ontwerpers die inclusief, innovatief en duurzaam werken, lees ik op de website. Wie zich louter met de esthetiek bezighoudt, kan niet terecht bij het MAD? 12

12 JANUARI 2022

Wat dan met de fast fashion, de goedkope wegwerpmode die een heel belangrijk deel van de mode-industrie vormt? VAN DEN STORM: Daar houden we ons niet mee

gelegenheden tot ontmoeting weggevallen. Er zijn geen beurzen meer. De nood aan kruisbestuiving is dus hoog. Bovendien is de economische impact van de pandemie voor de sector erg

DE NOUVEAUX HORIZONS POUR LE MAD BRUSSELS Après le départ de Yamila Idrissi en tant que directrice générale du MAD Brussels, le centre de la mode et du design, le flambeau a été passé à Dieter van Den Storm, directeur créatif depuis le début de l’année dernière, et à la directrice financière Daphrose Nkundwa. Interviewé dans nos pages, Dieter Van Den Storm rappelle que le MAD repose sur le soutien financier et sur la promotion des jeunes créateurs. Il explique pourquoi le MAD n’est pas encore tellement connu du grand public et comment, via de grandes expositions, il souhaite attirer plus de monde au sein du magnifique bâtiment du Nouveau Marché aux Grains. Et il dévoile quelques projets pour 2022 : au printemps, le MAD organisera la première édition de la Brussels Jewellery Week, et dès l’été, il n’y aura pas cinq mais dix créateurs en résidence. Et en septembre, le MAD présentera dix créateurs fraîchement diplômés. La nouvelle génération bruxelloise en quelque sorte. FR

NEW HORIZONS FOR MAD BRUSSELS After the recent departure of Yamila Idrissi as general manager of the centre for fashion and design MAD Brussels, the leadership is now in the hands of a duo: Dieter Van Den Storm, creative director since the beginning of last year, and business manager Daphrose Nkundwa. In this interview with Dieter Van Den Storm, he emphasises that MAD rests on two pillars: business support on the one hand and the promotion of young fashion designers on the other. He explains why MAD is not yet very well known to the general public and tells how he wants to get more people on the floor of the beautiful white MAD building on Nieuwe Graanmarkt through large exhibitions. He also reveals some of his plans for 2022: this spring, MAD will organise the first Brussels Jewellery Week; from the summer, not five, but ten designers will be in residence at the centre; and in September, MAD will introduce ten recently graduated designers, that is the new Brussels generation. EN

“Als we het niet wat opentrekken en alleen maar stoelen laten zien, zullen we het niet halen.” DIETER VAN DEN STORM Creatief directeur Mad Brussels

groot gebleken. En dan is er de snelheid, de druk van de opeenvolging van collecties. Veel jonge ontwerpers worstelen daarmee. Ze willen trager werken, bewuster omgaan met materialen, geen vier collecties per jaar maken. Maar ze moeten opboksen tegen de grote modehuizen die, zo bleek tijdens de modeweek in Parijs, ondanks Covid grootser dan ooit uitpakken om de kleinere te overtreffen. De strijd wordt nog bitsiger. Je voelt dat er twee snelheden ontstaan.

12 JANUARI 2022

I 13

Op zoek naar een nieuwe job?

Maak mee hét verschil. Word leerkracht in Brussel! www.leerkrachtBXL.be

KOM NAAR DE INFOBEURS VOOR ZIJ-INSTROMERS OP 26/01 VAN 14U TOT 19U.

Zoek je Nederlandstalige

Kinderopvang in Brussel? Start je aanvraag op

www.kinderopvanginbrussel.be

Op www.kinderopvanginbrussel.be kan je Nederlandstalige kinderopvang aanvragen voor je baby of peuter tussen 0 en 3 jaar. Registreer je aanvraag indien mogelijk meer dan 7 maanden voor je met de opvang wil starten.

Met de steun van

BRUSSELSE SCHOLEN WACHTEN INVLOED VAN VIJFDE GOLF AF NA DRIE WEKEN KERSTVAKANTIE

Het wordt puzzelen in het onderwĳs

Een CO₂meter boven de klasdeur meet de luchtkwaliteit. © BELGA

In de weken voor de kerstvakantie was de druk in het onderwijs al erg hoog, door alle quarantaines. En dat was nog voor de enorm besmettelijke omikronvariant echt voet aan de grond kreeg in België. Het Overlegcomité greep in, ook bij de schoolgaande jeugd. Kinderen vanaf zes jaar moeten sinds een maand een mondmasker dragen. De kerstvakantie voor het basisonderwijs werd met een week verlengd. Scholen zijn nu ook verplicht om in elke klas en andere ruimte waar veel mensen samenkomen CO₂-meters op te hangen. Schoolreizen en -uitstappen met overnachting zijn tot nader order verboden.

CODE ORANJE In haar beide vestigingen in Schaarbeek en Anderlecht heeft de Tienerschool twee CO₂-meters, telkens in de kleinste lokalen. Natuurlijk zijn dat er niet genoeg voor elke klas, zegt directrice Frieda Luppens van de school voor kinderen tussen 10 en 14. “Dat zal niet lukken tegen maandag. Maar de scholengroep heeft extra CO₂-meters aangekocht en zodra die er zijn, hangen we ze op. In onze nieuwbouw zijn de lokalen gelukkig vrij groot en is er een goed luchtzuiveringssysteem.” De Sint-Jorisschool, een lagere

school in het centrum van Brussel, installeerde twee weken voor de kerstvakantie al CO₂-meters in alle klassen. “Om het zacht uit te drukken: de maatregelen veranderen vrij vaak en zijn vrij wispelturig,” zegt directeur Brian Rotsaert. “We zijn met onze scholengroep altijd al een beetje strenger geweest dan nodig, om niet voor verrassingen komen te staan. Zodra CO₂-meters sterk werden aangeraden, hebben we ze aangekocht.” De inzet ervan loopt goed. “De leerlingen kunnen zelf ook zien wanneer de CO₂-meter op oranje staat en ze een kwartier de klas uit moeten,” zegt Rotsaert. “Ze hebben nog nooit op rood gestaan. We zitten in afwachting van onze nieuwbouw

in een niet goed geïsoleerd oud gebouw, en voor de verluchting is dat een groot voordeel.”

SOEPELERE QUARANTAINEREGELS Daarnaast versoepelden de beleidsmakers vorige week de testen quarantaineregels, ook in het onderwijs. Een quarantaine in een klas in het lager onderwijs is voortaan pas nodig vanaf vier besmettingen. De quarantaine zal ook maar vijf in plaats van zeven dagen duren. Brian Rotsaert hoopt op een beetje respijt, maar denkt dat de verandering in de praktijk weinig verschil zal uitmaken. “Met de kerstvakantie al in zicht moesten we in december uiteindelijk toch twee

“Onze CO₂-meters hebben nog nooit op rood gestaan. We zitten in een niet goed geïsoleerd, oud gebouw, en voor de verluchting is dat een groot voordeel” BRIAN ROTSAERT Directeur Sint-Jorisschool

klassen sluiten voor quarantaines. Als de omikronvariant echt zo veel besmettelijker is, zal die zich dus heel makkelijk verspreiden. Waar ik echt bang voor ben, is dat er veel leerkrachten zouden uitvallen.” In het secundair onderwijs moeten enkel niet-gevaccineerde leerlingen nog een week in quarantaine na een hoogrisicocontact. De nieuwe regels gelden voorlopig tot de krokusvakantie. De Tienerschool bleef voor de vakantie gespaard van grote corona-uitbraken, zegt de directrice, “maar het is hout vasthouden. Op het einde hadden we vier afwezige leerkrachten in één vestiging, en op een ploeg van vijftien mensen hakt zoiets er toch wel op in.” Hoe ze nu tegen de heropstart aankijkt? “Ik heb zin om er weer in te vliegen, maar het is toch wel dubbel,” zegt Luppens. “Wat als we weer moeten puzzelen? Het is bang afwachten, je kan je eigen dag zelfs niet plannen, omdat je zo afhankelijk bent van de coronasituatie. Veel liever ben ik pedagogisch bezig.” “Het wordt weer een periode van tellen wie er is en wie niet,” reageert Rotsaert. “We hebben geen andere keuze, maar je kunt je werk als leerkracht of directeur momenteel niet optimaal doen. Er is veel minder ruimte voor onderwijskundige vernieuwing dan anders.” 12 JANUARI 2022

B R U Z Z | R E P O R TA G E

In de afgelopen maand veranderden opnieuw heel wat coronamaatregelen in het onderwijs, dat noodgedwongen een week eerder in kerstverlof ging. Onder welke omstandigheden starten de scholen deze week? “De leerlingen kunnen zelf ook zien wanneer de CO₂-meter op oranje staat en ze een kwartier de klas uit moeten.” — SARA DE SLOOVER

I 15

Reportage

GROETEN UIT SCHAARBEEK: EEN WEEK IN DE KLAS

‘Kĳk juf, jĳ hebt dezelfde kleur als ik’ B R U Z Z | R E P O R TA G E

Een nijpend lerarentekort, klaagzangen over het niveau én als toetje een mondmaskerplicht voor de lagere school. Het onderwijs kreeg het zwaar te verduren in de eerste helft van het schooljaar. Onze reporter nam in november plaats in de klas van haar dochter en keek een week lang met onbevangen kinderblik naar de lespraktijk. — KIRSTEN BERTRAND, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

mad, Marwa, Miraç, Houdaifa, Evan, Ensar, Diama, Hayrunissa, Rouguatou, Hafsa, Massilya, Aïsha, Elisa, Melek, Mariama, Insaf, Hira en Polly. Aan het begin van het schooljaar verschenen de namen van de achttien kinderen uit 1A in de WhatsAppgroep voor de ouders. Niet dat ik vooral Emma’s en Jules verwacht had, wij wonen in Schaarbeek, maar ik was wel verrast dat onze dochter het enige kind met Nederlandstalige ouders in haar klas, en bij uitbreiding in heel de basisschool, was. Het Nederlandstalige onderwijs in Brussel zit al jaren in de lift, al valt er wel een bijzondere contradictie te bespeuren. Het aantal Vlaamse Brusselaars neemt jaar na jaar af, maar het Nederlands blijft groeien. De meerderheid van de kinderen en jongeren in het Nederlandstalige onderwijs spreekt geen Nederlands meer thuis. Hoe gaat men in de dagelijkse praktijk met dat gegeven om? En wat betekent het voor actuele discussies zoals die rond het niveau, diversiteit en het lerarentekort? Ik vroeg de directie of ik een

12 JANUARI 2022

week mocht volgen in de klas van mijn dochter, een eerste leerjaar in de Nederlandstalige GO! basisschool De Mozaïek. De school ligt langs de Haachtsesteenweg, in de levendige Helmetwijk. Ze telt een kleine driehonderd leerlingen.

DEMOCRATISERINGSGOLF “Bloed! O nee. BLOOOEEEDDD!!!” Zesjarigen wisselen hun melktanden en die ijzeren natuurwet blijft gewoon doorlopen, ook als ze in de hoek van de klas een spannend verhaal voorgelezen krijgen. Vanmorgen is het Melek die trots een wit rechthoekje uit haar onderkaak vist, maar eerder deze week verloor ook Hafsa al een tand in de klas. Zou het tandengebeuren geen ideaal lesonderwerp zijn? “Ik hou me strikt aan de planning,” zegt juf Anna Amedzi (25). Het is het eerste jaar dat ze voor de klas staat. “Maar de komende weken kunnen we er zeker een les rond ontwikkelen, het onderwerp past goed in de doelen rond gezondheid.” Klas 1A heeft wekelijks elf uur taal, acht uur rekenen en vier uur wereldoriëntatie. Daar komen

nog twee uur godsdienst en twee uur lichamelijke opvoeding bij. De school kiest voor het maximale aantal taaluren omdat ze zoveel kinderen met een andere thuistaal onderwijst. “In heel diverse klassen is het cruciaal dat men de doelen niet verlaat,” stipt hoogleraar onderwijs- en ontwikkelingspsychologie Wim Van den Broeck (VUB) aan. “De lat moet hoog blijven, met deze kinderen moeten we hetzelfde proberen te doen als met de arbeiderskinderen in de democratiseringsgolf van de jaren 1960 en 1970. Zij kunnen die sprong nu nog maken.”

VEILIG LEREN LEZEN Maandag 15 november. 9 uur. “Vandaag gaan we een nieuwe letter leren. De h!” Juf Anna laat horen hoe de h klinkt: “Hhhhhhhh …” De methode heet ‘Veilig leren lezen’ en wordt gebruikt in heel wat eerste leerjaren in Vlaanderen en Nederland. Leerlingen leren steeds één nieuwe letter in combinatie met eerder geleerde letters. Zo komen ze sneller tot vlot lezen van woorden, zinnetjes en stukken tekst. Alleen:

Juf Anna Amedzi staat sinds dit jaar in het eerste leerjaar in basisschool De Mozaïek in Schaarbeek.

het schrijven van de h wordt uitgesteld, want De Mozaïek is in een proefproject gestapt om het schoonschrift later aan te bieden. “We zien onze kinderen jaar na jaar schrijfmotorisch achteruitgaan,” legt directrice Wendy Gautier (45) uit. “Ze kunnen de swipebeweging heel goed maken, maar knippen, plakken en tekenen doen ze veel minder en dat vertaalt zich in hun schrijfmotoriek. De universiteit van Antwerpen toonde aan dat het nuttig is om later met schrijven te beginnen, en om in de eerste maanden te oefenen om de pols los te maken. Het is de bedoeling dat ze aan het eind van het schooljaar de doelen van schoonschrift gewoon bereiken.”

LEESNIVEAU

▼

Na de speeltijd steekt zorgjuf Karen Weltens (49) haar hoofd om het hoekje. Ze haalt de kinderen één voor één uit de klas om hun leesniveau te testen, ter voorbereiding van de zogenoemde AVI-toets. Weltens noteert de tijd die een leerling nodig heeft om een tekst te lezen en hoeveel fouten die maakt.

In de klassen van De Mozaïek wordt diversiteit benoemd en omarmd. 12 JANUARI 2022

I 17

GROETEN UIT SCHAARBEEK: OUDER ZIT ZELF EEN WEEK IN DE KLAS

B R U Z Z | R E P O R TA G E

▼

“Op de basisschool is er onderscheid tussen technisch en begrijpend lezen. De AVI-toets brengt de vaardigheid in kaart op het gebied van technisch lezen – het correct en vlot uitspreken van een tekst. Technisch lezen is een voorwaarde voor het begrijpend lezen,” verduidelijkt Gautier. De Mozaïek zet in op het opkrikken van het leesniveau. Als leerlingen uitstromen, heeft de helft het technisch lezen onvoldoende onder de knie. “Zulke kinderen zijn vogels voor de kat, het Nederlands komt in alle vakken terug, waardoor ze in het middelbaar onderwijs zeker vastlopen.” Weltens is tevreden met het resultaat. “Er is een kopgroep van een vijftal leerlingen, een middenmoot, en een staartpeloton van een drietal kinderen,” legt ze uit. Zowel kop als staart probeert ze apart te benaderen, zonder de doelen te lossen. “Sterke leerlingen krijgen al een nieuwe, uitdagende opdracht als de rest nog met de vorige bezig is. Kinderen die het moeilijker hebben, spijker ik apart bij én ze krijgen extra oefeningen mee voor thuis.” De sterke leerlingen helemaal lostrekken van de zwakkere, acht ook professor Van den Broeck niet wenselijk. “Er zijn kinderen die de basisschool in drie, vier jaar kunnen doorlopen, maar dan kan het dat ze sociaal-emotioneel achterop raken, én je doorbreekt het groepsgevoel. Zo’n klas is een gemeenschap, die hou je best zoveel mogelijk samen.”

MEERTALIGHEID De voertaal in de klas is Nederlands. In het begin was juf Anna streng. “Als ik Turks of Arabisch hoorde, zei ik: ‘Dat is verboden!’ Nu moedig ik hen

Van Den Broeck uit. “Het ontwikkelt meer inzicht in hoe taal werkt dan een eentalige leeftijdsgenoot.” Hebben Nederlandstalige kinderen ook voordelen bij zo’n meertalige omgeving? In de vorige basisschool van Gautier schreven zeven Nederlandstalige ouderparen hun kinderen samen in. “Die leerden in korte tijd vlot Frans, daar hebben we ook op ingespeeld via extra lesuren – de leeromgeving daar liet dat toe – dus het kan zeker tot een wisselwerking leiden”. Van den Broeck is terughoudender. “Het is goed dat de thuistaal wordt gewaardeerd, maar soms wordt het belang ervan overschat. Het gros van deze kinderen moet Nederlands leren als tweede taal, en dat vraagt grote inspanningen. Daar moet de school zoveel mogelijk oefentijd aan besteden.”

IJSBERGREKENEN Dinsdag 16 november. 11 uur. Juf Anna prutst aan haar laptop. In het moderne eerste leerjaar ruikt het niet langer naar krijt. Er wordt een werkschrift met rekenoefeningen op het bord geprojecteerd. De gebruikte methode heet ijsbergrekenen. Heel het GO! voert die aanpak voor wiskunde in, maar het lerarentekort strooit roet in het eten. De methode wordt aangeleerd in het eerste en het tweede leerjaar, maar intussen is de leerkracht van 1B naar een andere school vertrokken. Gautier moet ervoor zorgen dat de eerstejaars het ijsbergrekenen toch beheersen, want volgend jaar bouwt de leerkracht van het tweede leerjaar op de verworven kennis verder. “De leerplannen los ik nooit,” zegt ze. “Niemand moet bij mij aankomen

“Wij weten wat we doen, wij hebben expertise, maar luister alsjeblief naar onze noden” WENDY GAUTIER Directrice De Mozaïek

juist aan om het altijd eerst in het Nederlands te proberen, zonder hun thuistaal af te wijzen.” “Als ik bij een inschrijving een moeder gebrekkig Nederlands hoor praten tegen haar kind, leg ik uit dat ze gerust haar moedertaal kan spreken,” vertelt directrice Gautier. “Die taal beheerst ze vaak beter en dat biedt voordelen voor haar kind om het Nederlands te verwerven.” Wat zijn die voordelen precies? “Als de moedertaal rijk genoeg is, en als meertaligheid thuis goed wordt gehanteerd – de moeder spreekt bijvoorbeeld consequent Frans en de vader consequent Turks tegen het kind – dan zie je dat het een groter linguïstisch bewustzijn krijgt,” legt 18

12 JANUARI 2022

met iets dat we in het derde jaar zouden moeten aanbrengen, terwijl dat in feite al in het eerste jaar moet gezien zijn.” De leerstof inoefenen gebeurt nu vaak via invulboeken. En die liggen steeds meer onder vuur. “Ik volg die kritiek wel,” zegt de directrice. “Er zijn te veel invulboeken, en die maken leerlingen passief, het mogen er gerust minder worden.” Gautier zet in op een feedbackcultuur. Ze woont regelmatig zelf een les bij. “Wij filmen tegenwoordig lessen in de kleuterschool, enkele jaren geleden was dat ondenkbaar. Bespreekbaar maken van wat goed en slecht gaat zonder dat

iemand zich aangevallen voelt, is daarbij cruciaal.” Woensdagochtend 17 november. 9 uur. Op een korps van 24 leerkrachten, heeft Gautier half november nog steeds drie vacatures. Ze zoekt nog iemand voor het eerste en het vijfde leerjaar, én een zorgleerkracht voor de kleuterschool. Op het einde van onze volgweek zal de deeltijdse turnjuf vertrekken naar een baan dichter bij huis. Ook voor de vakken katholieke én islamitische godsdienst (negentig procent van de leerlingen volgt islamlessen) is het voortdurend behelpen. “En dan mogen we nog van geluk spreken, in andere scholen is het nog erger.” Voor de directrice gaat de niveaudaling hand in hand met het lerarentekort. “Je hebt te weinig vat op het lesgeven als je teamsamenstelling voortdurend wijzigt.” Ze vindt dat de top van het onderwijs meer naar de vloer moet luisteren. “Neem nu de Koala-test van Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts om het taalniveau van kleuters te meten. Wel, daar komen net dezelfde kinderen uit die we voor de testronde ook al in het vizier hadden. Voor ons betekent die test veel extra planlast. Eigenlijk zijn er drie weken verspild. En dat is wat stoort. Wij weten wat we doen, wij hebben expertise, maar luister alsjeblief naar onze noden. Los het lerarentekort op, kijk kritisch naar de planlast, en biedt ons goede handvaten om onze doelen te bereiken.” Professor Van den Broeck ziet nog mogelijkheden. Hij vindt dat scholen nu te veel opties hebben om een lesmethode te kiezen, zonder dat het per se een goede is. “Daar zouden we het kaf meer van het koren moeten scheiden door scholen goede informatie te geven over wat werkt en wat minder goed werkt. Dan zullen ze sneller de juiste aanpak hebben en geen ineffectieve methodes gebruiken.” ‘s Mans pensioen is nakende, en hij zegt dat hij erop broedt om zich verder toe te leggen op die kwaliteitssprong die het onderwijs moet maken.

ROLMODELLEN Donderdag 18 november. 13.30 uur. Klas 1A is doorgaans rustig en enthousiast, maar als de sfeer te vrolijk wordt, grijpen juf Anna of zorgjuf Karen in. Discipline en klasmanagement zijn heilig, net als conflicten oplossen. Juf Anna, die opgroeide in een gezin met Congolese roots, is de eerste leerkracht van kleur in het korps van de Mozaïek. “Toen Diama aan het begin van het schooljaar naar mijn arm wees en zei: ‘Hey juf, kijk! Jij hebt dezelfde kleur als ik’, wist ik: dit is speciaal.” Zelf had ze geen rolmodellen van kleur. “Dat is aan het veranderen. Ik ben blij dat ik mijn steentje kan bijdragen.” Gautier houdt in haar aanwervingen rekening met de Brusselse realiteit. Haar lerarenkorps was voor de komst van juf Anna nog helemaal wit. “Als ik twee even sterke kandidaten heb, en er zit een persoon van kleur bij, zal ik altijd voor die laatste kiezen.” Ook in de klas wordt diversiteit benoemd en omarmd. Hafsa volgt in het weekend Arabische les en juf Anna vraagt om daarover kort iets te

LES ÉLÈVES FLAMANDS, GRANDS ABSENTS DES ÉCOLES NÉERLANDOPHONES L’enseignement néerlandophone de Bruxelles a du succès depuis de nombreuses années, malgré un phénomène paradoxal : le nombre de Bruxellois flamands diminue chaque année, mais le néerlandais continue à gagner en importance. La majorité des enfants et des jeunes dans l’enseignement néerlandophone ne parle plus le néerlandais à la maison. Au début de l’année scolaire, ma fille était le seul enfant avec des parents néerlandophones de sa classe, et par extension de toute l’école primaire. Quid de la gestion au quotidien de l’école ? Et quel est l’impact sur la discussion très actuelle sur le niveau, la diversité et la pénurie d’enseignants ? J’ai demandé à la direction si je pouvais suivre les cours de ma fille pendant une semaine, en première année de l’école primaire GO De Mozaïek. L’école se trouve sur la chaussée de Haecht et compte un peu moins de trois cents élèves. FR

xxx

Polly is de enige leerling in haar klasje met Nederlandstalige ouders.

vertellen. “Zo voelt Hafsa zich betrokken en leren haar medeleerlingen iets bij.” Vrijdag 19 november. 9 uur. De juf doet een oproep aan haar zesjarigen om hun agenda thuis te laten zien. Ze krijgen drie à vier keer per week huiswerk. Alleen: ouders spreken de taal niet altijd voldoende om hun kinderen te helpen. En dus zetten sommigen in op bijlessen. “Elke zaterdag komt een studente de kinderen twee uur met Nederlands helpen,” vertelt Hélal Fatoumata, moeder van Mariama Bah uit 1A. Zij is kinderverzorgster en spreekt Frans, haar man werkt in het Afrikamuseum in Tervuren en spreekt een mondje Nederlands, maar zijn moedertaal is het Pulaar, uit Guinee. Het stel heeft het huiswerk verdeeld: moeder doet de cijfers, vader de letters. “We vinden het belangrijk dat onze kinderen goed Nederlands leren. Dit land is tweetalig, Mariama en Ibrahim zullen zich zo beter uit de slag kunnen trekken, zeker op de jobmarkt.”

TWEE SNELHEDEN Professor Van den Broeck vindt het van betrokkenheid getuigen, maar waarschuwt voor de trend. “Kinderen moeten genoeg aan de school alleen hebben, anders creëer je twee snelheden. Maar bijlessen zijn voor allerlei vakken aan een opmars bezig, zeker ook in Vlaanderen.” Hij vraagt zich af of er geen andere modellen in ons onderwijssysteem moeten komen. “Zodat anderstalige ouders ‘s

avonds bijvoorbeeld Nederlandse les kunnen volgen op de school van hun kind. Dat zou de zaken mogelijk vooruit helpen.” De school probeert te investeren in de brug met de ouders, maar de taalbarrière blijft een struikelblok. Dat, en een wereldwijd virus. Gautier: “Ik was net voor de eerste lockdown bezig met de oprichting van een ouderraad, maar door corona is dat blijven liggen. Daar moet ik opnieuw werk van maken.” De ouderlijke interesse is er wel, zo blijkt uit een oproep om een voorlees-expo te bezoeken. Op vrijdagmiddag dagen maar liefst zestien ouders op. In de bib krijgen ze uitleg over het belang van voorlezen en hoe dat ook in de eigen moedertaal kan. En dat je niet altijd hippe boekjes nodig hebt, maar dat ook een folder van Colruyt kan volstaan.

SCHOONSTE BEROEP Zorgcoördinator Sofie Verbaanderd (39) is opgetogen met de opkomst. Ze vindt het triest dat ‘haar’ onderwijs zo alarmistisch in het nieuws komt. Ze behaalde een diploma logopedie aan de universiteit, stapte in een praktijk, maar maakte tien jaar later een carrièreswitch. “Ik werd er niet gelukkig van. Dit werk doe ik oneindig veel liever. Het vormende, dat contact met die kinderen. Je ziet ze in het eerste leerjaar binnenkomen, en je begeleidt hen tot in het zesde. Echt waar, het is nog steeds het schoonste beroep ter wereld.”

DUTCH-SPEAKING SCHOOL WITH ONLY ONE FLEMISH PUPIL Dutch-language education in Brussels has been on the rise for years, although there is a particular contradiction. The number of Flemish inhabitants of Brussels is decreasing every year while Dutch continues to grow. The majority of children and young people in Dutch-speaking education no longer speak Dutch at home. At the beginning of the school year, the names of all 18 children from class 1A appeared in the Whatsapp group for the parents. Not that I expected very many Emma’s and Jules, but my daughter was the only child with Dutch-speaking parents in her class, and by extension in the entire primary school. How does the school deal with this in its daily operations? What does it mean for current discussions, such as those about standards, diversity and the teacher shortage? I asked the school if I could follow my daughter’s class for a week, a year one class at the Dutch-speaking GO! primary school De Mozaïek. The school is located along the Haachtsesteenweg, in the lively Helmet district. It has almost three hundred pupils. EN

12 JANUARI 2022

I 19

B R U Z Z | A N A LY S E

DE SOCIALE UTOPIE DIE EVEN WERKELIJKHEID WERD

‘Er komt geen nieuwe Allee du Kaai’ 20

12 JANUARI 2022

Nu Allee du Kaai op zijn einde loopt, blikt een boek terug op de plek die de voorbije acht jaar een vrijhaven werd voor buurt- en stadsbewoners die elders uit de boot vielen. Voor projectverantwoordelijke Tine Declerck de aanleiding om een noodkreet te slaken, want het sociale, tijdelijke gebruik bevindt zich in een diepe crisis. “Gelijkaardige projecten worden door de steeds strakkere kaders en regelgeving onmogelijk gemaakt.” — TOM PEETERS, FOTO’S IVAN PUT

ijdens de woensdagpermanentie is Allee du Kaai alles tegelijk: speel-, praat- en vertrouwensbarak, altijd rumoerig, maar ook kalmerend, want er wordt zowel ingezet op vrijheid als op veiligheid. Niets moet en (bijna) alles kan in deze no-nonsenseruimte in een moeilijke, heterogene buurt. Kinderen raken al skatend, voetballend en worstelend hun adrenaline kwijt. Tienermeisjes verkopen het ene moment limonade en Freedom-pintjes achter de bar, het andere amuseren ze zich aan een van de pingpongtafels. Elders oefenen street dancers nieuwe moves en sjouwen jongvolwassenen met meubels. Terwijl we neerploffen in een comfortabele zetel, krijgen we net als iedereen die hier binnenvalt een kop koffie of thee aangeboden. Vertrouwen ontvang je door het te schenken, hebben we onthouden uit het kleurrijke, maar kritische naslagwerk dat afwisselend speels en ernstig terugblikt op dit unieke sociaal experiment. Initieel was het de bedoeling dat de lancering van het boek zou samenvallen met de volledige afbraak van het tijdelijke gebruiksproject dat al sinds 2014 broeit tussen de Havenlaan en de Materialenkaai, maar Allee du Kaai krijgt nog wat respijt en zal uiteindelijk in twee fasen uitdoven. Tegen begin maart moet de vzw Toestand, die het project runt, iets meer dan de helft van haar 9.000 vierkante meter ‘teruggeven’ aan Leefmilieu Brussel. In maart 2023 volgt de rest. Zoals voorzien, wordt er dan plaats geruimd voor een publiek stadspark, inclusief grasplein, skate- en sportterreinen. Dat moet de kanaalzone tussen de Sainctelettebrug en het Redersplein extra ademen groenruimte geven. Voor het zover is, zet het boek in de verf hoe spectaculair Allee du Kaai was en nog even zal zijn, want “straks is het definitief gedaan,” stelt projectverantwoordelijke Tine Declerck. “Er komt ook geen nieuwe Allee du Kaai. Elke oproep om een gebouw of een stuk grond een tijdelijke gebruiksfunctie te geven, of die nu komt van de stad of de privé, is zo gepredestineerd dat wat wij nu doen in de toekomst onmogelijk wordt. De regelgeving, de kaders en de context zijn sinds 2014 danig veranderd dat sociale tijdelijke gebruiksprojecten met uitsterven bedreigd zijn.” En dat terwijl de sleutel achter het succes van Allee du Kaai net lag bij een erg pragmatische mindset. “Vooraf amper plannen maken kan vanuit zakelijk perspectief dramatisch klinken, maar voor het sociale en participatieve experiment dat wij op deze plek wilden ontwikkelen is het een zegen gebleken. Het was ook de enige manier om ervoor te zorgen dat wat er zou gebeuren gaandeweg gemeenschappelijk werd ingevuld. Leg je zoiets op voorhand vast, dan is er geen inspraak van de mensen voor wie je het doet.”

B R U Z Z | A N A LY S E

Allee du Kaai stond en staat voor een waaier aan projecten, hier in beeld gebracht door Julie Guiches van Oiseaux Sans Tête.

BUURTLIVING Renaud Tondeur, directeur bij Leefmilieu Brussel, noemde het destijds door Toestand ingediende dossier “zot, chaotisch en slordig”, maar hij zei ook dat de principes goed zaten en dat dat belangrijker was voor een langetermijnproject 12 JANUARI 2022

I 21

DE SOCIALE UTOPIE DIE EVEN WERKELIJKHEID WERD

B R U Z Z | A N A LY S E

Dansen in minder populaire stijlen, pingpongen of boogschieten, ook daar is Allee du Kaai een uitgelezen plek voor.

dan een gedetailleerd plan. “Dat is nog steeds zo,” vervolgt Declerck. “Enkele weken geleden deed de stad een oproep om voor het gebouw naast Manneken Pis een tijdelijk gebruiksproject voor te stellen. Het moet echter zo strikt uitgewerkt zijn qua budget en logistiek dat je haast niet meer kan stilstaan bij de noden van de buurt.” “Wij hadden toen we hier aankwamen makkelijk onze vrienden kunnen uitnodigen en een programmatie kunnen uitstippelen waarbij vooral filmstudenten en kunstenaars aan hun trekken zouden komen, maar dat was niet het vertrekpunt.” Meer zelfs, alle aanvragen van de overheid, banken of multinationals om in deze superdiverse omgeving een hippe reclamespot te komen draaien werden systematisch afgewezen.

ING, Apple en Brussel Bad kregen principieel nul op rekest. “Een organisatie als Brussel Bad biedt ook een zandbak en hiphopworkshops aan, maar onze insteek is niet commercieel. Onze zandbak is er in de eerste plaats voor de kinderen uit de nabijgelegen appartementsblokken, die nergens anders terechtkunnen. Krijg ik verschillende aanvragen binnen voor een vergaderzaaltje, dan gaat de voorkeur altijd uit naar die groep die elders het minst makkelijk toegang heeft tot ruimte.” Ruimtes worden bij Allee du Kaai opgevat als hefbomen om de samenleving op een harmonieuzere manier te herprogrammeren, heet dat in het theoretische deel van het boek, verwijzend naar het dik vijfhonderd jaar oude Utopia van de Engelse humanist Thomas More. “Eigenlijk

vullen wij de gaten op die de maatschappij laat liggen. Met een gratis skate-stage kan een moeder uit de buurt haar kroost een namiddag vertier bezorgen, terwijl ze zelf misschien haar sociale isolement doorbreekt, want tegelijk bieden wij hier een livinggevoel. Wil je zelf een project voorstellen, dan geven we je eerst enthousiasme en vertrouwen. De administratieve rompslomp is voor later. Mensen worden elders al genoeg bij het handje gehouden. Ja, we zijn een kiekenkot, maar wel een dat goed functioneert.”

DYNAMISCHE KOTERIJ Toen een papa uit een appartement in de Maritiemwijk op de pelouse een konijnenhok bouwde voor zijn kinderen, speelden andere buurtbewoners daar meteen op in door

“Mensen worden elders al genoeg bij het handje gehouden. Ja, we zijn een kiekenkot, maar wel een dat goed functioneert” TINE DECLERCK Projectverantwoordelijke Allee du Kaai

12 JANUARI 2022

ook engagementen aan te gaan. Van dat soort dynamiek leeft Allee du Kaai op. Hoe langer je rondloopt in dit onbestemd stukje niemands- en allemansland, hoe meer hun slogan ‘Voor koterij, tegen hokjes’ tot zijn recht komt. “Fans van pakweg salsa en hedendaagse dans komen overal al aan hun trekken, maar liefhebbers van krumping, een dansstijl uit de hiphop waarmee je jongeren soms aan Brussel-Luxemburg aan de slag ziet gaan, hadden niet eens een dak boven hun hoofd.” Dat hebben ze nu wel, in een containerlokaal dat Leefmilieu Brussel hier vorig jaar optrok. “Krijgen we binnenkort ook nog even hun tuiniersgebouw (dat eerst voorzien was voor de krumpers) in bruikleen, dan hebben we zowel een poort aan de Havenlaan als aan de Materialenkaai. ‘Ga je daar nog aan beginnen als alles tegen de grond moet?’ vraagt men ons nu. Maar waarom niet? Zes maanden is gigantisch lang om iets te ontwikkelen.” Leefmilieu Brussel laat in het boek alvast doorschemeren dat ze het jammer vinden dat die sociale dynamiek grotendeels zal wegvallen wanneer Allee du Kaai vervangen is door een publieke groenpromenade. Zonder overdekte ruimtes zullen

PRAGMATIEK VAN HET HUIS “Je kan je afvragen hoe relevant een participatief project uit 2014 nog is in 2022,” besluit Declerck met een kritische noot. “Een aanpasbaar traject had de noden van de buurt beter kunnen evalueren. Een moeder die toen graag een schommel voor haar peuter in het park wilde, heeft nu een tiener in huis.” Het had ook kunnen helpen om beter in te spelen op andere maatschappelijke uitdagingen. De (in 2026 voorziene) opening van een spuitlokaal voor drugsverslaafden pal tegen het havengebouw beantwoordt aan een reële nood, maar over de concrete invulling (naast een zandbak) kunnen vragen gesteld worden.

Met de migratiecrisis is Allee du Kaai altijd bewust pragmatisch omgesprongen. “Daardoor zie je migranten in de eerste plaats als mensen. We vragen niet waar ze vandaan komen of in welke fase van hun traject ze zitten, maar of ze een koffie willen of zin hebben om te pingpongen. Voor het aspect ‘slapen’ werken we samen met andere organisaties en vrijwilligers. Onze expertise ligt in het delen en activeren van ruimte, een dagfunctie. We tolereren dat er ’s nachts een slaapzak wordt gelegd, maar ’s ochtends moeten de tuin, de kaai en het skatepark opgeruimd en vrij zijn.” Ook voor de lancering van het boek toont Allee du Kaai zich op zijn flexibelst. “We hebben ons altijd aangepast aan de maatregelen. Het colloquium met debatten is uitgesteld, maar via rondleidingen tonen we wat we doen en verwezenlijkt hebben. Voor de gelegenheid transformeren we Allee du Kaai in een museum. Noem het een relikwie of een met uitsterven bedreigde diersoort die je één keer moet gezien hebben voor ze definitief van de aardbol is verdwenen. Ik kom hier dagelijks, maar sta soms nog altijd met open mond te kijken naar wat voor een crazy plek dit is.”

LA FIN DE L’ALLEE DU KAAI

THE END OF ALLEE DU KAAI

Avant la démolition définitive, Allee du Kaai et l’asbl Toestand passent en revue une expérience sociale unique qui leur a permis de créer, pendant huit ans, une soupape mentale entre l’avenue du Port et le Quai des Matériaux à destination des riverains qui ne pouvaient se rendre ailleurs. Un livre et des visites guidées montrent comment l’état d’esprit enthousiaste et pragmatique d’Allee du Kaai en a fait un endroit où tout était possible. « La législation, le cadre et le contexte ont tellement changé depuis le début du projet en 2014 qu’il est tout bonnement impossible de faire un nouveau Allee du Kaai », déplore la responsable de projet Tine Declerck.

With the final demolition in sight, Allee du Kaai and Toestand vzw look back on the unique social experiment with which they have provided mental breathing space in the North Quarter for the past eight years. Initiatives were primarily aimed at neighbourhood and city residents who had been left out elsewhere. A book and guided tours show how Allee du Kaai, with its enthusiastic, pragmatic mindset, was everything at once: a chicken shed, a neighbourhood living room, a free haven... “But the regulations, frameworks and context have changed so much since the start of the project in 2014 that a new Allee du Kaai is impossible,” project manager Tine Declerck warns.

B R U Z Z | A N A LY S E

hun parkwachters-animatoren het verschil moeten maken. Daar was ook Allee du Kaai vragende partij voor, want als eerstelijnswerkers kunnen ze direct inspelen op de noden van de parkgebruikers. “Idealiter installeren ze zich zelfs voor wij hier vertrokken zijn om zo langzaam het vertrouwen met de buurt op te bouwen. Als het park er is, zouden we ook met Toestand graag beperkt aanwezig blijven. Een zaaltje in het gerenoveerde Ackermansgebouw aan de overkant van de brug is een mogelijkheid.”

BOOK LAUNCH ALLEE DU KAAI 12/1, 14.00-22.00, Allee du Kaai, alleedukaai.be, toestand.be/nieuws/ musee-allee-du-kaai-museum (voor tijdsslot museumrondleiding) 12 JANUARI 2022

I 23

KLEIN KASTEELTJE AL LANGER OVERSTELPT MET AANVRAGEN

Hotel Mercure wordt opvangcentrum voor asielzoekers Net voor de jaarwisseling opende in Evere een nieuw noodopvangcentrum voor asielzoekers in ons land. Hotel Mercure, een gesloten hotel in de Jules Bordetlaan, heeft plaats voor vierhonderd mensen. Dat moet het Klein Kasteeltje in het stadscentrum helpen te ontlasten.

B R U Z Z | R E P O R TA G E

— EVA CHRISTIAENS, FOTO’S IVAN PUT

“Ik heb me gisteren aangemeld in het Klein Kasteeltje. Zij hebben me na de middag naar hier gestuurd met een busticket en een routeplannetje, maar ik ben verloren gelopen,” vertelt de 26-jarige Ivan. “Ik begrijp niet goed waarom we niet in Brussel kunnen blijven, maar er was waarschijnlijk niet genoeg plaats.” Ivan vluchtte uit zijn thuisland Kameroen met de truck via Nigeria en Niger, te voet door Algerije en Libië en met de boot naar Italië. Nu zoekt hij asiel in België. “In Kameroen word ik bedreigd door mijn schoonfamilie.” Dankzij enkele voorbijgangers vond Ivan de weg naar zijn nieuwe, tijdelijke opvangplek in Evere. Hij heeft er goed geslapen, “veel beter dan in Libië,” en bekomt wat in de hotellobby. In Hotel Mercure zijn samen met Ivan donderdag opnieuw een

dertigtal mensen aangekomen. In totaal verblijven er nu honderdvijftig mensen sinds de opening op 29 december. De nieuwe bewoners krijgen vrijdagochtend allemaal een korte infosessie in een zaaltje. “We leggen hen de huisregels uit, zoals onze vaste etenstijden,” zegt medewerker Elie Joel Nzeyimana van het Rode Kruis, die infobrochures uitdeelt aan de nieuwe bewoners. “Er is ook een sociaal begeleider aanwezig voor vragen over hun dossier. Maar aangezien dit een transitcentrum is, wordt die begeleiding minder gebruikt.” Een transitcentrum, dat wil zeggen dat de focus op de doorstroom ligt. In de regel zullen de bewoners hier niet erg lang blijven: het is de bedoeling om iedereen in enkele weken tijd door te verwijzen naar een van de permanente

opvangstructuren in ons land. Een rol die normaal voor het Klein Kasteeltje is weggelegd, maar de voorbije maanden werd dat aanmeldcentrum overstelpt met nieuwe aanvragen. De opvangcapaciteit in ons land was te klein om alle asielzoekers in de wachtrij te helpen. Een deel van hen moest daardoor noodgedwongen op straat slapen. Hotel Mercure in Evere moet nu een tijdelijke buffer bieden.

STAPELBEDDEN “Dit is het verlengstuk van het Klein Kasteeltje. Mensen komen naar hier na de introductie van hun asielaanvraag,” zegt Hanne Michiel, adjunct-verantwoordelijke voor het hotel bij het Franstalige Rode Kruis. Er is plaats voor vierhonderd personen in honderd kamers.

“Dat is een uitdaging. Wij hebben nog nooit een aankomstcentrum uitgebaat, alleen onthaalcentra waar mensen doorgaans langer blijven. We moesten ons dus wat heruitvinden,” zegt François Romedenne, adjunct-directeur van het departement asielopvang bij het Rode Kruis. “Wij kunnen de mensen bijvoorbeeld geen gedetailleerde, individuele begeleiding geven. Daar is geen tijd voor. Onze sociale begeleiders geven alleen algemene informatie.” Veel activiteiten voor de bewoners zijn er ook nog niet. Er wordt gedacht aan een pingpongtafel en volgende week wordt het wifinetwerk uitgebreid. Dat werkt nu nog niet op de kamers. “Het is wel onze volgende prioriteit, want contact houden met familie is een basisrecht,” zegt Hanne Michiel. De focus ligt op noodopvang. Alle

“De coronacrisis heeft mensen niet verhinderd om te vluchten uit hun land. Het heeft alleen het aankomen bemoeilijkt,” zegt François Romedenne van het Rode Kruis.

12 JANUARI 2022

Ivan (26) vluchtte uit Kameroen en hoopt in ons land asiel te krijgen. “In mijn thuisland word ik bedreigd door mijn schoonfamilie.”

infobrochure in het zaaltje, maar ze wil liever niet reageren. Volgens het Rode Kruis verblijven er nu drie gezinnen in het hotel en nog eens een tiental niet-begeleide minderjarigen. De rest zijn jonge mannen. “Ik ben al sinds 2014 in Europa. Ik kwam met de boot aan in Italië en bleef dan twee jaar in Nederland,” vertelt Tarif (29) uit Syrië, die woensdag aankwam in het hotel. Hij kreeg zowel in Italië als Nederland geen asiel, maar wil het nog een keer proberen in België. “Ik hoor van enkele Syrische vrienden dat België de Dublinregels iets losser behandelt. Daar ligt mijn hoop.”

EXTRA CAPACITEIT Zekerheid heeft Tarif daarover lang niet. Vrijdag kondigde staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) aan dat hij de termijn voor zogenoemde Dublintransfers verlengt van zes naar achttien maanden (de Dublintransfers voorzien in een terugkeer naar het eerste land van aankomst in de Europese Unie, waar vluchtelingen hun asiel moeten aanvragen en afwachten). Zo kan ons land die mensen nog tot anderhalf jaar na hun aanvraag in België terugsturen binnen de EU. “Anders blijven zij in een opvangplaats zitten van iemand die hier voor het eerst aan de deur van het Klein Kasteeltje aanklopt,” zegt Mahdi. Verder heeft Fedasil de voorbije maand bijna duizend extra opvangplaatsen gecreëerd.

Het Rode Kruis plant zelf nog duizend extra opvangplaatsen tegen eind juni, zegt Romedenne. “Het aantal asielaanvragen is nog niet even hoog als tijdens de opvangcrisis van 2015, maar het stijgt wel weer opvallend sinds een jaar. De coronacrisis heeft mensen niet verhinderd om te vluchten uit hun land. Het heeft alleen het aankomen bemoeilijkt,” zegt hij. “Zo krijg je nu een bottleneck. We weten niet of we al op het hoogtepunt zitten.” De buffercapaciteit blijft alvast nog een tijdje open. “Asielaanvragen fluctueren, maar de Europese cijfers geven aan dat er niet onmiddellijk een daling zal zijn,” zegt Mahdi via zijn woordvoerster. Voor Hotel Mercure loopt de overeenkomst

tussen Fedasil en de hoteleigenaar tot eind juni 2023. Het Rode Kruis engageert zich voor drie maanden als uitbater. “Mogelijk kunnen we dat verlengen,” zegt Romedenne. De gemeente Evere benadrukt dat het een tijdelijke oplossing is. “De eigenaar wil hier op termijn woningen bouwen en zal daar dit jaar nog een vergunning voor aanvragen. Het is geen structureel centrum,” zegt burgemeester Ridouane Chahid (PS). Op een à twee buurtbewoners na heeft nog niemand geklaagd over het centrum, zegt hij. “En dan nog zouden wij ons als gemeente niet verzetten tegen deze oplossing. In het midden van de winter kunnen we geen mensen op straat laten slapen.”

UN NOUVEAU CENTRE POUR DEMANDEURS D’ASILE

A NEW RECEPTION CENTRE FOR ASYLUM SEEKERS

Juste avant le Nouvel An, un nouveau centre d’accueil de crise pour demandeurs d’asile a ouvert ses portes à Evere. L’hôtel Mercure sur l’avenue Jules Bordet, qui avait fermé ses portes, peut accueillir jusqu’à 400 personnes. Actuellement, il compte 150 réfugiés qui attendent leur transfert vers des structures d’accueil permanentes. L’hôtel Mercure doit désengorger le Petit Château au centre-ville, où se forment de longues files d’attente depuis plusieurs mois.

Just before the turn of the year, a new emergency reception centre for asylum seekers in our country opened in Evere. Hotel Mercure, a former hotel on Jules Bordetlaan, has room for 400 people. At the moment, 150 refugees are staying there. In a few weeks they must be referred to permanent reception structures. The Mercure Hotel should thus help to relieve the pressure on the Petit-Château near the city centre.

B R U Z Z | R E P O R TA G E

bewoners krijgen bij hun aankomst propere handdoeken en lakens en elke dag zijn er drie maaltijden. Het Rode Kruis moest hier redelijk snel handelen. De beslissing om het centrum op te richten viel begin december, de sleuteloverdracht volgde op 19 december. “We hebben dit hotel in tien dagen tijd ingericht tot een volwaardig opvangcentrum,” zegt Hanne Michiel. Alle dubbele bedden uit de hotelkamers zijn vervangen door twee metalen stapelbedden en in de plaats van stoffen matrassen kwamen er meer hygiënische plastieken exemplaren. Elke verdieping heeft een gemeenschappelijk salon. In de lobby op de gelijkvloerse verdieping zitten heel wat mannen op hun gsm te scrollen. De wifi doet het alleen beneden. “Dat is het enige lastige,” zegt de Syriër Saad, 35 jaar oud, terwijl hij met zijn kersverse kamergenoten aan het babbelen is. Saad verbleef al acht jaar in Duitsland, maar kreeg daar geen asiel. Hier heeft hij al twee nachten goed geslapen. Van het honderdvijftigtal bewoners is de meerderheid alleenstaand en man. Zij krijgen geen voorrang in de permanente opvangcentra en zitten alleen of in groepjes te roken of zitten samen in de lobby, hun kamer of de gangen. Toch loopt ook een jonge moeder met een peuter en baby op de arm in de hal van Hotel Mercure. Zij is gisteren aangekomen en krijgt haar

Een jonge moeder met twee kleine kinderen verblijft sinds donderdag in Hotel Mercure.

12 JANUARI 2022

I 25

Analyse

PROCES ESSEX-DRAMA ONTHULT VIETNAMESE SMOKKELNETWERKEN IN BRUSSEL

B R U Z Z | A N A LY S E

Brussel als laatste tussenstop Brusselse taxichauffeurs en Anderlechtse safehouses spelen een cruciale rol in het overlijden van 39 Vietnamezen in een koelcontainer in Essex. De rechtszaak die volgde op het drama en die nog steeds aan de gang is, toont hoe onze hoofdstad een belangrijk knooppunt vormt in soms maandenlange tochten met het Verenigd Koninkrijk als eindbestemming. “Brussel is in deze zaak geen annex: het is een centraal punt.” — ELLEN DEBACKERE

n een koelwagen in het Zuid-Engelse graafschap Essex werden op 23 oktober 2019 de levenloze lichamen van 39 Vietnamezen, onder wie drie minderjarigen, aangetroffen. Al relatief snel bleek dat de container een dag eerder in Zeebrugge was vertrokken en deel uitmaakte van een internationaal smokkelnetwerk. Een Joint Investigation Team waarbij zowel België, Ierland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en de Europese autoriteiten werden betrokken, werd vrijwel

12 JANUARI 2022

meteen opgericht. In het kader van het Belgische onderzoeksonderdeel volgden er huiszoekingen in onder meer Anderlecht, Schaarbeek, Sint-Jans-Molenbeek, Sint-Pieters-Leeuw, Ganshoren, Brussel, Ukkel en Etterbeek. Die mondden uit in een rechtszaak waarvan de debatten op 15 en 16 december voor de correctionele rechtbank van Brugge werden gehouden en waar zich in totaal 23 beklaagden moesten verantwoorden voor hun aandeel in de mensen-

DE EUROPESE ROUTE Mensen waren vaak maandenlang onderweg, via verschillende routes. Brusselse taxis en safehouses in VK

De koelwagen waarin de Vietnamezen omkwamen, werd in Zeebrugge verscheept naar Engeland. © SHUTTERSTOCK

ESSEX

BIERNE

In oktober 2019 stierven 39 Vietnamese migranten in een koelwagen in het Britse Essex. © POLICE ESSEX

Anderlecht maken deel uit van het smokkelnetwerk.

Slachtoffers worden langs veel verschillende routes uit Vietnam naar Europa gesmokkeld. Vaak gaat het traject via Rusland.

RUSLAND

EUROPA

CHINA

BRUSSEL

B R U Z Z | A N A LY S E

ZEEBRUGGE

VIETNAM

DUITSLAND

Onder de 23 beklaagden die zich in het kader van het Belgische luik van het onderzoek moesten verantwoorden voor hun aandeel in de mensensmokkel, bevonden zich ook Brusselaars. © BELGA

smokkel. Uit het proces en het onderzoek die eraan voorafgingen, blijkt dat mensen soms maandenlang onderweg waren, via veel verschillende routes. Erg vaak vormde Brussel een belangrijke schakel in hun tocht. “Slachtoffer N.* werd bijvoorbeeld de avond vóór het vertrek van de vrachtwagen nog vanuit Parijs naar Brussel vervoerd,” vertelt advocaat Luc Arnou, die als raadsman optreedt voor Federaal Migratiecentrum Myria en vzw PAG-ASA, dat zich in de zaak burgerlijke partij heeft gesteld. “N. had haar gsm nog bij zich. Uit haar mobiele gegevens leidden de onderzoekers af dat haar laatste moment in Vietnam dateerde van 30 augustus 2019. Nadien was de vrouw gelokaliseerd in achtereenvolgens Myanmar, Turkije, Griekenland, Malta, Spanje en Frankrijk.” Vanuit Frankrijk werd ze uiteindelijk door een Brusselse taxichauffeur naar Brussel gevoerd, waarna ze op 22 oktober 2019 in het Noord-Franse Bierne op het dodelijke transport werd gezet. De odyssee die N. ondernam, was niet uitzonderlijk. Via allerlei routes – vaak via Rusland – belandden de gesmokkelde mensen in Europa. Zodra ze in Europa waren, werden de slachtoffers opgevangen in safehouses gerund door Vietnamese personen, al dan niet zelf illegaal in het land. In België was er sprake van verschillende safehouses, hoofdzakelijk in Brussel gelegen. “België is klein en heeft veel toegangswe-

gen via snelwegen en trein- en luchtverkeer,” verklaart Sarah De Hovre van PAG-ASA, dat ten tijde van de smokkel in 2019 zo’n drie minderjarige, Vietnamese slachtoffers opving. “Daarom wordt Brussel vaak als draaischijf en transitplek uitgekozen. Het is ook een kosmopolitische stad met veel netwerken, ook illegale. Soms is het verblijf van de slachtoffers er erg kort, maar soms blijven ze maanden in Brussel en worden ze tewerkgesteld in nagelstudio’s of restaurants om een deel van hun reis terug te betalen.” Tijdens de procesgang kwamen vooral adressen in de Ninoofsesteenweg en de Gespstraat in Anderlecht ter sprake, maar ook locaties in Schaarbeek en Elsene werden opgegeven. Zo blijkt uit het onderzoek dat een appartement op de tweede verdieping in de Ninoofsesteenweg al sinds ten minste juli 2018 gebruikt werd om migranten tijdelijk op te vangen. “Uit het verhoor van T.*, een slachtoffer van een mislukt transport, blijkt dat deze man in het safehouse in de Ninoofsesteenweg was ondergebracht, waar hij verbleef met ongeveer tien andere Vietnamezen,” aldus Arnou. “Ze mochten er geen lawaai maken en de organisatie besliste wie wanneer vertrok.” De eigenaar van de pizzeria op de benedenverdieping getuigde dat hij er al lang Vietnamezen, die zich steeds verplaatsten met taxi’s, in groepjes van vier of vijf binnen en buiten zag komen. Op een bepaald moment mocht T. vertrekken richting 12 JANUARI 2022

▼

PARIJS

I 27

▼

PROCES ESSEX-DRAMA ONTHULT VIETNAMESE SMOKKELNETWERKEN IN BRUSSEL

Brugge, maar werd hij aangereden door een auto. Hij werd eerst in de struiken gelegd, maar nadien toch door een ander slachtoffer op de trein geholpen richting Brussel. In augustus 2018 trof de Brusselse politie T. aan aan de ingang van haar parking in de Frankrijkstraat. De man droeg geen linkerschoen en zijn linkerbeen was gebroken.

MET DE TAXI NAAR DE LAADPLAATS

B R U Z Z | A N A LY S E

Niet enkel de safehouses waren in Brussel gelegen, ook de taxichauffeurs die de Vietnamezen transporteerden, waren doorgaans Brusselaars, veelal van Belgische of Marokkaanse nationaliteit. Ze vervoerden slachtoffers vanuit locaties in Europa naar Brussel en vanuit Brussel naar de laadplaatsen. De ochtend van 22 oktober 2019 werden vier chauffeurs ingeschakeld om naar het Noord-Franse Bierne te rijden, waar de Vietnamezen de koelcontainer zouden betreden. De vier taxichauffeurs waren afkomstig uit Dilbeek, Anderlecht, Schaarbeek en Vorst. Een van de vier chauffeurs had voordien al mensen opgepikt in Oostenrijk en Duitsland om ze naar Brussel te brengen. Zo vervoerde hij een van de slachtoffers van het dodelijke transport bijvoorbeeld eerder van Berlijn naar metrostation Aumale om naar het safehouse in de Gespstraat te gaan. “Hoewel de volledige smokkelroute grotendeels in Vietnamese handen is, besteden ze duidelijk een aantal zaken uit,” zegt Stef Janssens, expert in mensenhandel en mensenmokkel bij Myria. “Ze maken gebruik van de systemen en infrastructuur die al bestaan. De taxiritjes moeten

vooral actief op parkings langs de E40-autosnelweg en opereerden hoofdzakelijk vanuit de kampen in Calais. Vervolgens werden de smokkelslachtoffers op de trein gezet naar het Brusselse Noord- of Zuidstation, waar ze werden opgepikt door de smokkelaars. Aan het Brusselse Zuidstation was er ook sprake van niet-geregistreerde taxichauffeurs of ‘zwartrijders’ die klanten moesten afhalen en wegbrengen. “Brussel vormde duidelijk een centraal punt in dit Vietnamese smokkelnetwerk,” duidt Janssens. “Via de safehouses vormde de hoofdstad een verzamelpunt en vanuit Brussel werden de slachtoffers naar de laadplaatsen gevoerd. Het smokkelnetwerk was al operationeel sinds 2018 en was sindsdien ook aanwezig in Brussel. Brussel is in deze zaak geen annex: het is een centraal punt.” Dat Brussel een draaischijf vormde in het smokkelnetwerk richting het Verenigd Koninkrijk, hoeft volgens Janssens niet te verbazen. “Zelfs los van de Vietnamese smokkelnetwerken vormt Brussel een centraal punt in smokkelfenomenen. Zo weten we dat slachtoffers die in de kampen van Calais zitten soms de opdracht krijgen om het openbaar vervoer richting Brussel te nemen. Daar moeten ze vervolgens contact opnemen met hun smokkelaar die zich in het Maximiliaanpark of in de omgeving van het Noordstation bevindt. Van daaruit worden ze naar een parking vervoerd of gaan ze met het openbaar vervoer naar de omgeving van een snelwegparking, waar een andere smokkelaar hen staat op te wachten om

“Brussel is een multi-etnische stad: als smokkelaar is dat natuurlijk een meer interessante omgeving dan pakweg Knokke” STEF JANSSENS Expert in mensenhandel en mensenmokkel bij Myria

natuurlijk zo normaal mogelijk lijken. Het zou opvallen indien er plots veel Vietnamese taxichauffeurs zouden rondrijden. Daarom maken ze gebruik van al actieve taxichauffeurs.” De dag vóór het dodelijke transport werden zo een vijftiental mensen uit Brussel, een aantal mensen uit Parijs en nog een aantal mensen uit Duitsland naar Bierne gevoerd. Volgens het jaarrapport 2020 van Myria is het overigens niet de eerste maal dat Brusselse taxichauffeurs worden ingezet bij smokkelactiviteiten. In 2016 smokkelde een Syrisch-Egyptisch smokkelnetwerk slachtoffers afkomstig uit Syrië, Eritrea, Soedan, Ethiopië en Afghanistan naar het Verenigd Koninkrijk. De smokkelaars waren 28

12 JANUARI 2022

hen op een vrachtwagen richting het Verenigd Koninkrijk te plaatsen. Het gebeurt soms ook dat slachtoffers rechtstreeks van Calais naar een parking gaan – zonder tussenstop in Brussel – maar dat geldt vooral voor hen die voldoende geld kunnen neerleggen. Brussel is zonder meer een knooppunt. Het is een multi-etnische stad: als smokkelaar is dat natuurlijk een meer interessante omgeving dan pakweg Knokke. Na Brussel gaat het traject altijd richting de kust.”

BRUSSELS PARKET KOMT NIET TUSSEN Daarom is het evenmin een toeval dat de twee minderjarige Vietnamese jongens die uit een Nederlandse opvang verdwenen, meteen naar

Anderlecht reden, benadrukt Janssens. De zaak bracht het Brusselse parket in een netelige situatie. Op 11 oktober 2019 ontsnapten twee Vietnamese jongens uit een opvang voor minderjarige vluchtelingen in Nederlands Limburg waar ze in de lente van 2019 naartoe werden gebracht nadat ze door de Nederlandse politie aangetroffen werden in de laadruimte van een vrachtwagen. De twee Vietnamese jongens werden opgehaald door een Brusselse taxichauffeur. Later zou blijken dat het om een van de vier taxichauffeurs ging die ook een van de ritjes naar Bierne uitvoerde op de vooravond van het Essex-drama. De Nederlandse politie achtervolgde de Brusselse taxi ongemerkt tot aan het safehouse in de Gespstraat in Anderlecht, waar de minderjarige

aldus parlementslid Segers. Het Brusselse parket verwijst vandaag echter naar de communicatie die het eerder al bracht: “Er is een uitvoerig telefonisch onderhoud geweest tussen de magistraat met dienst van het parket van Brussel en de officier van Justitie van het parket van Limburg over de vraag of er voldoende elementen voorhanden waren die onmiddellijk verder onderzoek bij hoogdringendheid noodzaakten. De hieruit voortvloeiende beslissing om niet onmiddellijk tussen te komen werd weloverwogen genomen in overleg tussen de betrokken magistraten en politie.” Minister Van Quickenborne stelde zowel een intern onderzoek in, als een onderzoek op het

niveau van Eurojust, een agentschap van de Europese Unie (EU) dat de samenwerking tussen de gerechtelijke autoriteiten in de hele EU ondersteunt. Omdat het onderzoek tot voor kort nog lopende was, kon niet dieper ingegaan worden op alle resultaten van dat onderzoek. Segers geeft alvast aan een nieuwe vraag over de zaak te stellen zodra het proces afgerond is. Hoewel er 39 doden vielen, schreeuwden alle beklaagden tijdens het proces hun onschuld uit. Zowel de vermoedelijke organisatoren, eigenaars van safehouses als taxichauffeurs beweerden niet op de hoogte te zijn geweest van de mensensmokkel. Het vonnis wordt op 19 januari verwacht. *Volledige naam gekend bij de redactie

BRUXELLES, DERNIÈRE ESCALE De lichamen van de 39 Vietnamese slachtoffers van het koelwagendrama in Essex komen aan op de luchthaven van Hanoi, Vietnam. © BELGA

Le 23 octobre 2019, dans le comté d’Essex en Angleterre, les corps sans vie de 30 Vietnamiens, dont trois mineurs, ont été retrouvés dans un camion réfrigéré. Très rapidement, un réseau international de trafiquants utilisant Bruxelles comme plaque tournante a été mis en cause. Le procès qui a suivi le drame et qui est encore en cours montre que notre capitale est un endroit clé pour des longs trajets (de parfois plusieurs mois) ayant le Royaume-Uni comme destination finale. Tant le caractère cosmopolite de la capitale que son accessibilité ont permis à des chauffeurs de taxi bruxellois et à des planques anderlechtoises de jouer un rôle crucial dans le réseau de trafiquants vietnamiens. Bruxelles formait la dernière étape avant de tenter la traversée vers le Royaume-Uni. FR

B R U Z Z | A N A LY S E

jongens nog ruim een week verbleven. Omdat de taxi in het geheim werd gevolgd door de Nederlandse politie, werden ook de Belgische federale politie en het Brusselse parket op de hoogte gebracht van de rit en de bestemming van de jongens. Dat blijkt onder meer uit een antwoord op een parlementaire vraag van Ben Segers (Vooruit) aan de minister van Justitie, Vincent Van Quickenborne (Open VLD) in februari 2021. Het Brusselse parket besliste evenwel om niet in te grijpen, waardoor het niet verhinderde dat de twee jongens twaalf dagen later dood werden aangetroffen in een koelwagen in Essex. “Er moet iets misgegaan zijn bij de overdracht van de zaak van de Nederlandse politie naar de Belgische,”

BRUSSELS AS THE LAST STOPOVER On 23 October 2019, the lifeless bodies of 39 Vietnamese migrants, including three minors, were found in a refrigerated truck in Essex in southern England. It soon became clear that the container was part of an international smuggling network with Brussels as its hub. The court case that followed the tragedy and is still ongoing shows how our capital is a major hub in sometimes months-long journeys with the UK as their final destination. Both the cosmopolitan character of the capital and its easy accessibility enabled Brussels taxi drivers and Anderlecht safe houses to play a crucial role in the Vietnamese smuggling network. Brussels was the last stop before venturing across to the UK. EN

12 JANUARI 2022

I 29

PIONIER VAN HET BELGISCHE SOCIALISME EN HET VLAAMSE THEATERLEVEN IN BRUSSEL

Maak kennis met Kats! Hij was wegbereider van het socialisme in België en ook grondlegger van het Nederlandstalige theater in Brussel. Toch verdween theatermaker, journalist, en gevreesd activist Jacob Kats tussen de plooien van de geschiedenis. Auteur Johan Wambacq wekt hem weer tot leven in de Brusselse straten, cafés en volkshuizen van het jonge België. — MICHAËL BELLON

BRUZZ | BOEK

Eerst even voor alle duidelijkheid: zeg nooit ‘Jacob Cats’ tegen ‘Jacob Kats’. Jacob Cats is de zeventiende-eeuwse Nederlandse dichter en politicus uit Den Haag die door onze Noorderburen nog altijd waarderend ‘Vader Cats’ wordt genoemd, en die zijn naam gaf aan het Catshuis, de ambtswoning van de Nederlandse minister-president. Zoveel eer viel de Belgische, Brusselse Jacob Kats nooit te beurt. ‘Onze’ Jacob Kats leefde van 1804 tot 1886. Hij werd geboren in Antwerpen, maar verhuisde met zijn ouders eerst naar Lier en op zijn vijftiende naar Brussel. Hij werd dus volwassen onder respectievelijk het Franse bewind, de Verenigde Nederlanden van Willem I, en het kersverse België van Leopold I. In zijn lange leven haalde Jacob Kats voortdurend krantenkolommen, politie- en rechtbankverslagen en zelfs de briefwisseling van de koning, maar honderddertig jaar na zijn dood doet hij zelfs in de aan hem schatplichtige middens van socialisten of theaterliefhebbers geen belletje meer rinkelen. Tenzij dan bij auteur Johan Wambacq die net het goed gestoffeerde non-fictieboek Kats! Of hoe in de vroege negentiende eeuw een

Brusselse theatermaker aan de wieg van het socialisme stond schreef. Daarin laat hij met de hulp van fragmenten uit Kats’ theaterteksten en opiniestukken, maar ook van politieverslagen, krantenartikels of nog andere bronnen Kats weer onvermoeibaar door de Brusselse straten lopen. Om in cafés en zaaltjes meetings te organiseren om er betere arbeids- en levensvoorwaarden voor het werkvolk te bepleiten. Of om dat werkvolk zelf te emanciperen, te instrueren en ook wel te vermaken met theaterstukken in het Nederlands.

THEATER ‘POUR LES FLAMANDS’ “Op wat historici na, kent inderdaad niemand nog Jacob Kats,” zegt Johan Wambacq. “Er is geen straat of steeg naar hem genoemd, laat staan een film over hem gemaakt. Nochtans looft niemand minder dan de Duitse politica en filosofe Rosa Luxemburg Kats in haar historische essay Der dritte Akt uit 1902 als ‘misschien wel de origineelste van de internationale socialistische pioniers, de schepper van de eerste arbeidersvereniging, van de eerste democratische volksliederen, van het eerste volkstheater in Vlaande-

ren’. Het belang van Kats kan dus nauwelijks overschat worden.” In 1930 schreef Julien Kuypers een geromantiseerde biografie van Jacob Kats, en Kats wordt uiteraard nog vermeld in historische naslagwerken. Maar Wambacq koos voor een literaire documentaire die Kats zelf aan het woord laat met zijn teksten, en hem met kritische duiding in zijn tijd plaatst: het jonge België dat kon bogen op industrialisatie, treinverbindingen en stadsontwikkeling, maar dat ook kreunde onder de macht van vorst, kerk en patronaat, en de verwoestende gevolgen van verpaupering, alcoholisme en analfabetisme. Wambacq is zelf een ancien van het Brusselse theater. Hij werkte tussen 1970 en 2015 voor Beursschouwburg en Kaaitheater. Hij is dichter (Waar is mijn hoed?, 2020), richtte uitgeverij Fluxenberg op, en publiceerde eerder al non-fictieboeken met Het paleis op de heide over architect Maxime Brunfaut en Tis of tisni over Jan Decorte. Wambacq: “Ik kwam Kats toevallig op het spoor toen ik in 2014 informatie sprokkelde over de roots van het Vlaamse theater in Brussel. Meestal situeert men die in 1877, het

“Kats’ journalistieke teksten, toneelstukken en gedichten zijn nog altijd perfect leesbaar en spreken meer aan dan die van erkende ‘coryfeeën’ uit de literatuur” JOHAN WAMBACQ Auteur

12 JANUARI 2022

Jacob Kats is vrijwel onbekend, maar hij zette het eerste professionele Vlaamse theater in de hoofdstad op.

‘geboortejaar’ van de Koninklijke Vlaamse Schouwburg (KVS). Maar in 1835 al begint Kats met een toneelgroep binnen de Maetschappij der Verbroedering, een ‘sociaal-artistiek project’ dat hij met enkele vrienden heeft opgericht. En in 1850 zet hij het Tooneel der Volksbeschaving op. Telkens is hij er zowel

BASISINKOMEN EN WERELDTAAL

KATS! Of hoe in de vroege negentiende eeuw een brusselse theatermaker aan de wieg van het socialisme stond, Johan Wambacq, 296 blz., Mammoet (uitgeverij EPO) in co-editie met uitgeverij Fluxenberg, 24,90 euro,

www.epo.be, www.fluxenberg.be, www.johanwambacq.be

“Kats’ journalistieke teksten, toneelstukken en gedichten zijn nog altijd perfect leesbaar en spreken meer aan dan die van erkende ‘coryfeeën’ uit de literatuur,” aldus Wambacq. “Maar het is natuurlijk politiek theater. Agitprop avant la lettre.” Dat is inderdaad het straffe: Kats’ lange mars die leidde tot een vaste structuur voor het Nederlandse theater in Brussel, liep gelijktijdig met zijn decennialange ijver voor sociale rechtvaardigheid. Kats moest al op zijn zesde gaan werken in de weverij, en leerde pas op zijn achttiende lezen en schrijven dankzij het kosteloze (Nederlandse) avondonderwijs van Willem I. Terwijl Kats’ vrouw zo goed en zo kwaad als het kon een breigoedwinkel bestierde in Brussel, schreef en speelde Kats niet alleen toneel, maar stampte hij ook het ene na het andere satirische, politieke of sociaal-artistieke opinieblad uit de grond (waarin onder meer Hendrik Conscience debuteert) en organiseerde hij in Brussel en de rest van Vlaanderen talloze meetings om zijn sociale boodschap te verkondigen. Wambacq beschrijft en documenteert die hele periode van ‘vroegsocialisme’ in België uitvoerig. Lang voor Kats de Duitse banneling Karl Marx in 1848 in Brussel zijn Communistisch Manifest zag publiceren, en nog langer voor de Brusselse dokter César De Paepe in 1878 de Brusselse Socialistische Partij oprichtte, is Kats – mede dankzij de hulp en inspiratie van eertijdse Belgische revolutionairen en sociale denkers als Lucien

geld, een goede locatie en vooral aan interesse van het Brusselse stadsbestuur. Ook Kats’ theatermakker Felix Vande Sande krijgt nadien nog af te rekenen met de onwil van burgemeester Jules Anspach (“Il n’y a plus de Flamands à Bruxelles”), maar profiteert uiteindelijk toch van een gunstig politiek gesternte om de

INFILTRANTEN EN PROVOCATEURS Met zijn documentatie en citaten maakt Wambacq ons ook ooggetuige van het buitengewoon spannende leven dat Kats omwille van zijn strijd leidde. Liefst driemaal belandde hij in de gevangenis omdat de gevestigde machten de acties van die oproerkraaier liever niet zagen slagen. Met af en toe een droge en welgemikte eigentijdse bedenking tussendoor reconstrueert Wambacq hoe Kats als beroepsagitator werd geschaduwd door zogenaamde mouchards, en hoe infiltratie en politionele provocatie courante praktijken waren om het volk in toom te houden en hun leiders in den amigo te doen belanden. Als dat niet lukte, werden rellen in de Marollen of betogingen in het centrum met geweld gestopt. Zelfs Leopold I zag er persoonlijk op toe dat Kats kort werd gehouden. “Nochtans,” onderlijnt de auteur, “was Kats géén gewelddadig revolutionair, integendeel, hij pleitte voor geweldloos verzet en voor volksverheffing. Een revolutie die niet gerijpt is in de geesten, was volgens hem gedoemd om te mislukken.”

UN SOCIALISTE AVANT-GARDISTE

A PIONEER SOCIALIST IN BRUSSELS

Le Bruxellois Jacob Kats a vécu de 1804 à 1886. Bien avant Karl Marx ou César de Paepe, il a ouvert la voie au socialisme en Belgique, et longtemps avant la création du Théâtre Flamand KVS, il a été le fondateur du théâtre néerlandophone de Bruxelles. Grâce à son activisme théâtral et ses meetings politiques, il était constamment présent dans les journaux, rapports de police ou judiciaires et même dans la correspondance du roi. Cent trente ans après sa mort, l’auteur Johan Wambacq le tire de l’oubli.

Jacob Kats from Brussels lived from 1804 to 1886. He was the pioneer of socialism in Belgium long before Karl Marx or César De Paepe, and the founder of the Dutchlanguage theatre in Brussels long before the establishment of KVS. With his activist theatre and his political meetings, his name constantly appeared in newspaper columns, police and court reports and even the king’s correspondence. One hundred and thirty years after his death, Johan Wambacq wrote a book about him.

auteur, acteur als regisseur. En wanneer hij in 1858 zijn toneelspelersgezelschap met vijf andere Brusselse kringen fuseert tot het Vlaemsch Tooneelverbond is dat de eerste aanzet tot een professioneel Vlaams theater in de hoofdstad.” Het Vlaemsch Tooneelverbond wordt gefnuikt door een gebrek aan

Jottrand en Edouard Ducpétiaux – bezig over een basisinkomen, korte werkdagen, coöperatieve werkorganisaties, gelijkheid van man en vrouw enzovoort. Voor het ontstaan van het Esperanto opperde Kats ook al het idee van een ‘wereldtaal’. Voor de internationale arbeidersklasse zou zo’n taal dezelfde emancipatorische kracht kunnen hebben als de Nederlandse volkstaal in Brussel en Vlaanderen, waarvan hij de kennis en het gebruik zo vurig promootte.

BRUZZ | BOEK

eerste directeur van de KVS te kunnen worden.

12 JANUARI 2022

I 31

Big City Big City Big BigCity City toen nog landelijke en Er valt heel wat te vertellen hoger gelegen Ukkel. In over het weer in België. Dat inboeten. Tijdens de Ze staan niet alleen STEL ZELF JE VRAAG eerste instantie werden de besefte ook astronoom en voedselschaarste was deze bovenaan de lijst van STEL ZELF JE VRAAG EN STEM OP BRUZZ.BE EN STEM OP BRUZZ.BE metingen zowel in nog statisticus Adolphe groentena vaak wel seizoensgroenten, ook Zes maanden haar OpOp het eerste gezicht lijkt Zes maanden na haar het eerste gezicht lijkt Sint-Joost als in Ukkel Quetelet.bovenaan Al voor het beschikbaar, maar de geur de lijst Het van huwelijk met dede graaf beviel ditdit een absurde vraag. huwelijk met graaf beviel een absurde vraag. Het STEL ZELF JEJE VRAAG uitgevoerd. Zo kon ook het ontstaan van ons land, in STEL ZELF VRAAG en de smaak deden mensen producten vol Brusselse ze al van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is voor ze al van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is voor verschil in temperatuur 1827 overtuigde hij koning EN STEM OP BRUZZ.BE denkenwas aan oorlogskost. trots prijken de spruitjes. EN STEM OP BRUZZ.BE Vermoedelijk haar man deze smalle straat al al Vermoedelijk was haar man deze smalle straat binnen envan buiten degroente stad Willem IDoor der Nederlanden won de hen ligtstaan dedat naam niet deGelukkig vader hethet kind, overschat, laat staan er ervan niet de vader van kind, overschat, laat dat worden bestudeerd. Maar ervan om een Sterrenwacht later aan belang. onze stad bij heel wat maar wel deweer Zonnekoning opop deze plek ruimte zou maar wel de Zonnekoning deze plek ruimte zou toen de activiteiten zoeen goed te bouwen ineen Sint-Joost. Spruitjes zijn zelfs mensen in verschillende zelve. Ze was een van zijn zijn voor stadspaleis. zelve. Ze was een van zijn zijn voor een stadspaleis. alsaanrader volledig werden HetEn werd een Observatoriom in een talen op hun bord. maîtresses enen werd door toch. Brussel zou maîtresses werd door En toch. Brussel zou De overgenomen intot Ukkel, um Brussel voor Sterrenkunde, winterdieet te verwerken. Ze Fransen smullen van Choux hem zelfs benoemd niet zijn, mochten hem zelfs benoemd tot Brussel niet zijn, mochten ANDERS UIT SCHAARBEEK zouden tot drie keer meer de Bruxelles, de Polen raakte het oude gebouw maar er werden ook eerste hofdame, de hoogste er er hier en daar geen eerste hofdame, de hoogste hier en daar geen C bevatten dan een verorberen ze als brukselka vrouwelijke positie aan het verdoken architecturale vanvitamine de Sterrenwacht in dagelijks meteorologische vrouwelijke positie aan het verdoken architecturale City sinaasappel. Daarnaast enBig de Turken happen Franse hof. parels zijn, precies op diedieze als Sint-Joost Op het waarnemingen gehouden, Franse hof. in verval. parels zijn, precies op bevorderen zeallemaal de weerstand Brüksel weg. Steeg hethet allemaal plek waar je ze hethet minst De spruitjesplateau inhaar Ukkel daarentezoals onder meer temperaSteeg haar plek waar jelahanas ze minstMaar — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM kwekers werden en de werking van het waaraan hebben de groene naar het hoofd? Misschien verwacht. genhet konhoofd? de Sterrenwacht tuurmetingen. naar Misschien verwacht. Quetelet mat Big City Kuulkappers —ook Big City JULIAN UIT SINT-JOOST-TEN-NODE wel, want ze raakte In de Vlaamsesteenweg zenuwstelsel. Er zijn knolletjes die Brusselse — JULIAN UIT SINT-JOOST-TEN-NODE wel, want ze en raakte In devier Vlaamsesteenweg uitbreiden in 1913 weinig en noteerde keer per genoemd. verwikkeld in verschillende diedie verrassing groenten die zo rijk zijn stempel tewas. danken? verwikkeld in verschillende wacht verrassing splitste de organisatie in aan dagwacht hoe warm het Dat © KONINKLIJKE moordschandalen. Ze werd deHet gevel van goeie als spruitjes. verhaal in moordschandalen. Ze werd achter de gevel vanontspruit toen nog landelijke en Er valt heel wat te vertellen BIBLIOTHEEK twee: de stoffen Koninklijke wasachter voor die tijd ongebruiniet enkel van dede nummer 46,46, waar hethet Jeverdacht zou ze kunnen Sint-Gillis. Meer bepaald in hoger gelegen Ukkel. In over het weer in België. Dat niet enkel verdacht van waar STEL ZELF JE VRAAG Sterrenwacht en het kelijk.nummer Daardoor behoren de eerste instantie werden de besefte ookvroeger astronoom en moord op haar eigen man, Huis voor Podiumkunsten bestempelen als superhet gebied dat moord op haar eigen man, Huis voor Podiumkunsten EN STEM OP BRUZZ.BE Koninklijk MeteorologiBrusselse temperatuurmetingen zowel in statisticus Adolphe Zes maanden nana haar Op– het eerste gezicht lijkt maar ook die opop andere LaLa Bellone teQuetelet. vinden Zes maanden Op het eerste gezicht lijkt foodvan en mede daardoor Obbrussel Hoog Brussel – Sint-Joost als inhaar Ukkel Alis. voor het maar van die Bellone te vinden is. huwelijk met dede graaf beviel ditde een absurde vraag. Het scheook Instituut, het andere KMI. waarnemingen tot huwelijk met graaf beviel dit een absurde vraag. Het STEL ZELF JEJE VRAAG uitgevoerd. Zo kon ook het ontstaan van ons land, in STEL ZELF VRAAG maîtresses van Lodewijk Langs de straatkant straalt doet de export van heette. Het lag toen nog ze ze al al van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is voor maîtresses van Lodewijk Langs de straatkant straalt van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is voor De dagelijkse temperaoudste ter wereld en was verschil in temperatuur 1827 overtuigde hij koning EN STEM OP BRUZZ.BE EN STEM OP BRUZZ.BE Vermoedelijk was haar man smalle straat al al en XIV. Zespruiten werd verbannen van hethet gebouw weinig het heel goed. buiten Willem dedeze stadsomwalling Vermoedelijk was haar man deze smalle straat XIV. Ze werd verbannen vanIn binnen envan buiten de stad I der Nederlanden niet dede vader hethet kind, overschat, laat staan datdat er er tuurmetingen in Ukkel België eengebouw van deweinig eerste niet vader van kind, overschat, laat staan hethet Franse hofhof enen kwam in inzijn bijzonders een Duitsland Grootdroeguit: die naam omdat het worden bestudeerd. Maar ervan om een Sterrenwacht Franse en kwam bijzonders uit: een maar wel de Zonnekoning op deze plek ruimte zou maar wel de Zonnekoning op deze plek ruimte zou nogBrittannië altijd deEerst referentie landen die meteorologie toen de activiteiten zo goed te bouwen ineen Sint-Joost. Brussel terecht. zou kleurloze gevel met zelve. ZeZe was een van zijn zijn voor stadspaleis. ze op opde een heuvel lag, vanwaarzelve. was een van zijn zijn voor een stadspaleis. Brussel terecht.zijn Eerst zouheel kleurloze gevel met als volledig werden HetEn werd een Observatorimaîtresses enen werd door toch. Brussel zou voor België. Omdat die uitgebreid bestudeerden. maîtresses werd door En toch. Brussel zou ze een tijdje in het kasteel weliswaar een mooie wat borden terug te al uit je naar de stad kon ze een tijdje in het kasteel weliswaarum een mooie overgenomen in Ukkel, voor Sterrenkunde, hem zelfs benoemd tot Brussel niet zijn, mochten hem zelfs benoemd tot Brussel niet zijn, mochten zo lang vanaf dat plateau Quetelet was sterk van Tervuren omkadering rond de raakte het oude gebouw er werden ook eerste hofdame, dede hoogste hier en daar geen vinden,gewoond maar ook Amerika kijken. maar Iner de zestiende eeuw van Tervuren gewoond omkadering rond de eerste hofdame, hoogste er hier en daar geen vrouwelijke positie aan het verdoken architecturale van de Sterrenwacht in dagelijks meteorologische gebeuren, zalinteresse daar niet overtuigd vanhet verregaande vrouwelijke positie aan het verdoken architecturale hebben, maar omdat zeook hetin voordeur. Achter die heeft veel de was een agrarisch hebben, maar omdat ze het voordeur. Achter die Franse hof. parels zijn, precies opop diedie Sint-Joost waarnemingen gehouden, Franse hof. in verval. Op het parels zijn, precies snel verandering in komen, samenwerking tussen ook daar te bont maakte, voordeur ligt een nauwe Brussels gebied,ligt waar boeren voedsel Steeg hethet allemaal plek waar je ze het minst ook groene daar te bolletjes. bont maakte, voordeur een nauwe plateau inhaar Ukkel daarentezoals onder meer temperaSteeg haar allemaal plek waar je ze het minst — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM naar hethet hoofd? Misschien verwacht. want dat zou de nauwkeuverschillende landen. DanQuetelet mat werd ze verplaatst naar hethet gang, enen wie die neemt, gen kon de Sterrenwacht tuurmetingen. naar hoofd? Misschien verwacht. sprouts worden naar voor de Brusselaars werd ze verplaatst naar gang, wie die neemt, —— JULIAN wel, want ze ze raakte In In dede Vlaamsesteenweg JULIANUIT UITSINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, want raakte Vlaamsesteenweg uitbreiden en in 1913 en noteerde vier keer per Bellonahuis. Daar woonde ziet het ‘Bellonahuis’ righeid van de langeterkonden immers gegevens traditie geserveerd tijdens kweekten. Zeker in de verwikkeld in verschillende wacht die verrassing Bellonahuis. Daar woonde ziet het ‘Bellonahuis’ verwikkeld verschillende wacht diehet verrassing splitste deinorganisatie in dag hoe warm was. Dat moordschandalen. ZeZe werd achter dede gevel van ze ze een paar jaar. verschijnen. Het valt te mijnstudies in het gedrang worden uitgewisseld en degevel moordschandalen. werd achter de van vol bijvoorbeeld Thankswinter was werden velden twee: de Koninklijke voor die tijd ongebruieen paar jaar. verschijnen. Het valt te niet enkel verdacht van dede nummer 46,46, waar hethet niet enkel verdacht van nummer waar Sterrenwacht en het kelijk. Daardoor behoren de Na haar volgden bestempelen als een kunnen brengen. veranderingen de giving-maal. geplantin met kolen. Door de Na haar volgden Tempebestempelen als een moord opop haar eigen man, Huis voor Podiumkunsten moord haar eigen man, Huis voor Podiumkunsten Koninklijk MeteorologiBrusselse temperatuurwelgestelde bewoners verborgen parel, maar het maar ook van die op andere La Bellone te vinden is. Hoewel ze behalve in stijgende bevolkingsgroei, maar ook van die op andere La Bellone te vinden is. ratuurmetingen zijn atmosfeer voorspeld. welgestelde bewoners verborgenwaarnemingen parel, maartothet sche Instituut, het KMI. de maîtresses van Lodewijk Langs dede straatkant straalt maîtresses van Lodewijk straatkant straalt elkaar op.op. Inprecisiewerk. 1913 liet is ook een stedenbouwDe dagelijkse temperaoudste ter wereld en was moestuintjes niet meer op konden dehetLangs boeren de vraag elkaar In 1913 liet is ook een stedenbouwimmers Dankzij de inspanningen XIV. ZeZe werd verbannen van gebouw weinig XIV. werd verbannen van het gebouw tuurmetingen in Ukkel België een vanuit: deweinig eerste burgemeester Karel Buls flater. Erbijzonders werd hethet Franse hofhof enen kwam in inzijn bijzonders een grote schaal in Brussel naar groenten niet meer burgemeester Karel Buls kundige fllanden ater. Er werd Franse kwam uit: een Vandaag gebeuren de vankundige Quetelet had België in nog terecht. altijd deEerst referentie die degevel meteorologie Brussel zou kleurloze met Brussel terecht. Eerst zou kleurloze gevel met hethet huis opkopen door dezal immers volledig rond gekweekt worden, bijhouden. Zerond zochten een huis opkopen door de hun immers volledig voor België. Omdat die al uitgebreid bestudeerden. metingen met automati1876 al weerbulletins. ze ze een tijdje in in het kasteel weliswaar een mooie een tijdje het kasteel weliswaar een mooie stad Brussel. De politie gebouwd, waardoor het zo lang vanaf dat plateau Quetelet was sterk van Tervuren gewoond omkadering rond de naam naar hun origine oplossing om op de stad Brussel. De politie gebouwd, waardoor het van Tervuren gewoond omkadering rond de sche thermometers, maar Naarmate de jaren gebeuren, zalomdat daar niet overtuigd van verregaande hebben, maar omdat zeook hethet voordeur. diedie heeft er een bureau gehad, vrijwel onzichtbaar is.Achter hebben, maar ze voordeur. Achter blijven verwijzen. Daar zorgt beschikbare oppervlakte nog heeft er een bureau vrijwel onzichtbaar is.tussen elke dag, stipt omgehad, acht uur vorderden, werden die snel verandering in komen, samenwerking ook daar te te bont maakte, voordeur ligtligt een nauwe ook daar bont maakte, voordeur een nauwe de kostuums van de Dat Bellonahuis had net want dat zou de nauwkeuverschillende landen. Dan de Orde van de Kuulkappers werd ze ze verplaatst naar hethet meer groenten te doen gang, enen wie diedie neemt, de kostuums van de Dat Bellonahuis had net werd verplaatst naar gang, wie neemt, ’s morgens, wandelt er nog steeds accurater, ook omdat Bellonahuis. Daar ziet het ‘Bellonahuis’ righeid van dewoonde langeterkonden immers gegevens Ommegang zijn ereen bewaard zozo goed opop de Grote Markt Bellonahuis. Daar woonde ziet het ‘Bellonahuis’ Ommegang zijn er bewaard goed de Grote Markt medehet voor, Brusselse groeien. Het lukte de boeren iemand grasveld van er altijd meer samenwerze ze een paar jaar. verschijnen. Het valt te mijnstudies in het gedrang worden uitgewisseld en dete een paar jaar. verschijnen. Het valt enen hethet was ook een kunnen want was ook een kunnen staan, want vereniging die de cultuur en omstaan, een plant te kweken die Na haar volgden bestempelen als een kunnen brengen. veranderingen in de Na haar volgden Tempebestempelen als een het KMI op, naar een van kingarchitect was tussen landen. bezienswaardigheid tijdens Jan Cosijn welgestelde bewoners verborgen parel, maar het ratuurmetingen zijn atmosfeer voorspeld. welgestelde bewoners verborgen parel, maar het De site van het KMI in Ukkel, hier gefotografeerd in de jaren 1920. bezienswaardigheid tijdens architect Jan Cosijn het erfgoed van de groente verticaal groeide, waarop elkaar op. In 1913 liet is ook een stedenbouwde witte houten bakken, Quetelet beperkte zich elkaar op. precisiewerk. In 1913 liet is ookde eeninspanningen stedenbouwimmers Dankzij Expo 58. In In de jaren 1980 tekende het Bakkers© PHOTONEWS Expo de jaren 1980tijdens tekende ook het Bakkersin58. eer willen houden zichook verschillende kleine burgemeester Karel Buls kundige flater. ErEr werd burgemeester Karel Buls kundige flater. werd Vandaag gebeuren de vanmeteoroQuetelet had België in om opeen eenhuis kwikthermomeechter niet totnu de werd het voor huis, waar het café Le het huis opkopen door de immers volledig rond Het Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw. werd het een huis voor huis, waar nu het café Le huis opkopen door de immers volledig rond jaarlijkse culinaire conferenkooltjes1876 ontwikkelden. Dat metingen met automatial weerbulletins. Het Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw. het stad Brussel. DeDe politie gebouwd, waardoor het ter te observeren in welke logie, hijd’Espagne verrichtte ookdein stad politiemaar gebouwd, waardoor podiumkunsten. DeDe ruimte Roy wordt © BELGA scheBrussel. thermometers, Naarmate jaren podiumkunsten. ruimte Roy d’Espagne wordt © BELGA ties. bracht meer oponzichtbaar dan de is.is.het heeft er een bureau gehad, vrijwel heeft een bureau vrijwel onzichtbaar elke er dag, stipt omgehad, acht uur vorderden, werden die bestuderen en gebruikte stemming de temperatuur andere domeinen pioniersbestuderen. Ook de steeds meer. Ook de wijken tussen het oude huis en hethetniet uitgebaat. Het Bellonahuis dede kostuums van dede Dat Bellonahuis had netnet tussen het oude huis en uitgebaat. Het Bellonahuis Zijn je tafelgenoten plantensteeds languit over het veld kostuums van Dat Bellonahuis had ’s morgens, wandelt er nog accurater, ook omdat Ommegang zijn er er bewaard zo goed opop dede Grote Markt ons die dag zal brengen. statistiek om bijvoorbeeld werk. Zo paste hij de temperatuurmetingen rond de Sterrenwacht, die nieuwe huis werd een ontwierp hij voor Nicolaas Ommegang zijn bewaard zo goed Grote Markt nieuwe huis werd een ontwierp voor Nicolaas iemand het een grasveld van ergroeien. altijd meer samenwerde grootste fan, nog deze te latenhij enen hethet was ook kunnen staan, want was ook een kunnen staan, want Hettip: oude gebouw van de en kansberekening en warenbezienswaardigheid minder accuraat. De overdekte toen aan de Schaarbeeksebinnenkoer, waar Bally, vermoedelijk een het KMI op, naar een van king was tussen landen. overdekte binnenkoer, waar Bally, vermoedelijk een tijdens architect Jan Cosijn spruiten zouden in het De spruitjesteelt werd criminaliteit, huwelijksDe site van het KMI in Ukkel, hier gefotografeerd in de jaren 1920. bezienswaardigheid tijdens architect Jan Cosijn de58. witte houten bakken, Quetelet beperkte zich Expo In In de jaren 1980 tekende ook hethet Bakkersweer symbool voor dede culturele instelling Laer dede centrale poort. zijn wapenhandelaar. Dat zou zijn opvolgster: Olympia © PHOTONEWS Sterrenwacht staat zelfmoordcijfers in Er kaart te statistiek, diesucces tot dan toe dichte bebouwing hield poort lag, raakten dichter Expo 58. de jaren 1980– tekende ook Bakkersweer symbool voor culturele instelling La centrale poort. Er zijn wapenhandelaar. Dat zou zijn opvolgster: Olympia begin van het seizoen wat een en stonden in om opeen eenhuis kwikthermomeechter niet totnu de het meteorowerd het voor huis, waar café Le Het Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw. werd het een huis maar voor huis, waarzijn het café Le Het Bellonahuis bebouwd. dateert uit de late De zeventiende eeuw. opoffering. nunu geregeld nog andere indicaties naar een verklaring kunnen Mancini, een trouwens nog altijd,dan hettegen vooral werden in nuzijn toen al –terde warmte en Bellone eerste tebekend observeren invast welke logie, hij verrichtte ook inbrengen. opoffering. Bellone geregeld nog andere indicaties naar een verklaring kunnen Mancini, een bekend maar podiumkunsten. De ruimte Roy d’Espagne wordt eeuw verdween dan het walling tegen de grond ging, Kuulkappers. In die tijd bitterder smaken voor degebruikt belangrijkste © BELGA podiumkunsten. De ruimte Roy d’Espagne wordt © BELGA stemming dehuis temperatuur bestuderen en gebruikte andere domeinen pioniersbestuderen. Ook devooral steeds meer. Ook de wijken optredens, ontmoetingen oorlogsen het voor de verschillende berucht figuur aan tussen hethet oude enen hethet Het Bellonahuis ligthet aaneinde het naar de seizoen. stichter de astronomie, toeuitgebaat. in beïnvloedde de straatverlichting maakte tussen oude huis uitgebaat. Het Bellonahuis optredens, ontmoetingen oorlogshet kooltjes voor de verschillende vooral berucht fi guur aan laatste grote spruitjesveld in breidde de stad steeds meer dat werden deen kleine van het inkomsten vandehet dorp. Dehethet ons huis diehuis dag zaleen brengen. statistiek om bijvoorbeeld werk. Zo paste hij deNicolaas temperatuurmetingen rond deMINNARES Sterrenwacht, die VAN nieuwe werd ontwierp hijhij voor DEDE nieuwe werd een ontwierp voor Nicolaas en culturele activiteiten jachtleven te vinden in de verwijzingen die in de het Franse hof, in de tijd VERHUIZING MINNARES VAN genoemde Queteletplein, sociale wetenschappen. Hij waarnemingen. De het voor het instituut en culturele activiteiten jachtleven te vinden in de verwijzingen die in de het Franse hof, in de tijd uit, in de richting van accuraat. De Sint-Gillis. trouwens ‘sprotjes’ En de spruitjeslucht, die bewoners van Obbrussel Het oude gebouw van de criminaliteit, huwelijksen kansberekening en een waren minder toen aan de Schaarbeekseoverdekte binnenkoer, waar Bally, vermoedelijk overdekte binnenkoer, waar Bally, vermoedelijk een ZONNEKONING organiseert. DeDe schoonheid façade, maar evengoed verscholen zitten. van LodeZONNEKONING weer symbool voor dede culturele instelling Laer dede centrale poort. Er zijn wapenhandelaar. Dat zou opvolgster: Olympia Sterrenwacht staat zelfmoordcijfers in kaart te statistiek, die ingezet totZo dan toe dichte bebouwing hield –Zonnekoning lag, raakten dichter organiseert. schoonheid façade, maar evengoed gevel verscholen zitten. Zo van Zonnekoning Lodein de van de wougevel de variabelen van Sterrenwacht verhuisde moeilijker om dezijn sterren In negentiende eeuw weer symbool voor culturele instelling La centrale poort. Er zijn wapenhandelaar. Dat zoude zijn opvolgster: Olympia voormalige dorpen zoals genoemd. Maar een poort kanschaduw je vermijden door ze werden massaal opoffering. Bellone nu geregeld nog andere indicaties naar een verklaring kunnen zijn Mancini, een bekend maar trouwens nog altijd, het brengen. vooral werden gebruikt in zijn toen al – de vast bebouwd. Deis eerste opoffering. Bellone nu geregeld nog andere indicaties naar een verklaring kunnen Mancini, eenwarmte bekendwijk maaren mag dan wel verdoken zijn, staat er op het dak een prijkt het beeld van XIV. Daar kwam ze Het niet duidelijk welke TRADITIE IN ERE mag dan wel verdoken zijn, staat er op het dak een het beeld van wijk XIV. Daar kwam ze Het is niet duidelijk welke Astro Tower. socialeprijkt fenomenen daarom in 1890 naar het goed waar te nemen en te verstedelijkte Brussel Obbrussel. Hierdoor bevolkingsgroei heeft ook niet te koken, maar te tijdens de teelt en het optredens, ontmoetingen het oorlogsen het voor de verschillende vooral berucht fi guur aan ligt aan het naar de stichter de astronomie, toe in de dat beïnvloedde de aan straatverlichting maakte optredens, ontmoetingen het oorlogsen het voor de verschillende vooral berucht figuur er er wordt gelukkig wel nog standbeeld van een Bellona, dede Romeinse terecht toen ze ze trouwde met versieringen Bally MINNARES VAN DEDE Nicolaas en culturele activiteiten jachtleven te te vinden in in de verwijzingen diedie in in dede het Franse hof, in in de tijd VERHUIZING MINNARES VAN wordt gelukkig wel nog standbeeld van een Bellona, Romeinse toen trouwde met de versieringen Nicolaas Bally genoemde Queteletplein, sociale wetenschappen. Hij waarnemingen. De het voor het instituut en culturele activiteiten jachtleven vinden de gevolg. verwijzingen het Franse hof, de tijdterecht verdwenen de velden beetje verstedelijking tot stoven. oogstseizoen. Ze kregen Na de oorlogsjaren moest ZONNEKONING organiseert. De schoonheid maar evengoed gevel verscholen zitten. Zopelikaan. van Zonnekoning LodeZONNEKONING altijd mee uitgepakt. Die staat dan godin van dewou oorlog, boven dede graaf Eugène de Savoie. lietliet aanbrengen en welke organiseert. De schoonheid maar evengoed gevel verscholen zitten. Zo pelikaan. van Zonnekoning LodeinEugène de schaduw van de de variabelen van Sterrenwacht verhuisde moeilijker om de sterren Infaçade, defaçade, negentiende eeuw altijd uitgepakt. Die staat dan godin van de oorlog, boven graaf de Savoie. aanbrengen en welke —mee bij beetje. Begin twintigste Toen de tweede stadsomzelfs een specifi eke bijnaam: spruit aan populariteit LUANA DIFFICILE mag dan wel verdoken zijn, staat er er op het dak een prijkt hethet beeld van wijk XIV. Daar kwam ze ze Het iswaar niet duidelijk mag dan wel verdoken zijn, staat op het dak een prijkt beeld van wijk XIV. kwam Het is niet welke Astro Tower. sociale fenomenen daarom inDaar 1890 naar het goed teduidelijk nemenwelke en te verstedelijkte Brussel

Waarom wordt Waarom zĳn de gemiddelde Wat verhaal Watisishet hettemperatuur verhaal spruitjes Brussels? van onsde land gemeten achter achter deverstopte verstopte in Ukkel? gevel La gevelvan van LaBellone? Bellone?

BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY

Waarom wordt de gemiddelde Wat verhaal Watisishet hettemperatuur verhaal van ons land gemeten achter achterde deverstopte verstopte in Ukkel? gevel La gevelvan van LaBellone? Bellone?

Bellona, dede Romeinse Bellona, Romeinse godin van dede oorlog, boven godin van oorlog, boven

standbeeld van een standbeeld van een pelikaan. DieDie staat dan pelikaan. staat dan

versieringen Nicolaas Bally versieringen Nicolaas Bally lietliet aanbrengen enen welke aanbrengen welke

terecht toen ze ze trouwde met terecht toen trouwde met dede graaf Eugène dede Savoie. graaf Eugène Savoie.

VOLGENDE KEER VOLGENDE KEER

Lees en bekĳk de

Lees en k bekĳ k en deen Lees en bekĳ kkbekĳ de Lees en bekĳ de Lees bekĳ k de Lees Lees en bekĳ de k de antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden op dede Big-Cityvragen viavia Big-Cityvragen op dede Big-Cityvragen via de op Big-Cityvragen opBig-Cityvragen de op Big-Cityvragen via bruzz.be/bigcity op de op Big-Cityvragen via via via bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity BRUZZ.be/bigcity bruzz.be/bigcity 2 8 2I 82180I MI2 4A2AF4ERFBTER2BU0RA2UR1AI R2I0 22 01 2 1

32 I 12 JANUARI 2022 2 8 2I 82180I MI2 4A2AF4ERFBTER2BU0RA2UR1AI R2I0 22 01 2 1

er er wordt gelukkig wel nog wordt gelukkig wel nog altijd mee uitgepakt. altijd mee uitgepakt.

Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile een nieuw Big City-verhaal. Difficile eeneen nieuw BigBig City-verhaal. Difficile nieuw City-verhaal. Difficile een nieuw BigBig City-verhaal. Difficile een nieuw Big City-verhaal. Difficile een nieuw City-verhaal.

VOLGENDE KEER VOLGENDE VOLGENDE KEER VOLGENDE WEEKVOLGENDE WEEK wordtWEEK Waarom dede Waarom wordt dede Waarom wordt Waarom wordt Wat gebeurt er als er onder Wat gebeurt er als er onder gemiddelde temperatuur gemiddelde temperatuur gemiddelde temperatuur gemiddelde temperatuur Werd onze in Brussel? mĳ nons huis een metrolĳ n tĳd afgesteld van ons land gemeten in in van land gemeten mĳ nons huis een metrolĳ n van ons land gemeten in in wordt gebouwd? Ukkel? van land gemeten Ukkel?

wordt gebouwd? Ukkel? Ukkel?

Culture. NL | FR | EN

‘Le désenchantement, c’était devenu un peu épuisant’ © ROXANE DIAMAND

DANS LA TÊTE BRÛLÉE D’ILIONA

Culture. Pop

Avenir de la chanson française, femme d’affaires, artiste à tout faire, Iliona se réinvente déjà au-delà du spleen et de la formule piano-voix. Deuxième étape d’une carrière menée en toute indépendance, Tête Brûlée affirme le caractère bien trempé de la Bruxelloise. — NICOLAS ALSTEEN

BRUZZ

| INTERVIEW

l’écart des standards et des traditions, Bruxelles remanie la chanson française à sa façon : sans complexe, mais avec de belles ambitions. Après Stromae et Angèle, le nom d’Iliona offre désormais de nouvelles sensations à un genre appelé à évoluer. Productrice, compositrice et réalisatrice, la chanteuse met ainsi toutes ses forces dans un deuxième disque ouvert au changement. Tête Brûlée ose tout, même répondre à Françoise Hardy. À la question « Comment Te Dire Adieu », Iliona lui rétorque « Si tu m’aimes demain » : une réplique romantique dopée par une mélodie lumineuse. Loin de voir la vie en rose pour autant, la Bruxelloise dompte le spleen qui l’avait révélé l’an dernier avec une bonne dose de fantaisie. Sous des textes écorchés, Tête Brûlée tente en effet le pas de côté ou le geste décalé. Peu importe le mouvement, finalement, pourvu que le plaisir soit au rendez-vous.

L’année dernière, le public vous découvrait via les huit titres de l’EP Tristesse. Vous revenez aujourd’hui avec neuf morceaux emballés sous la pochette de l’EP Tête Brûlée. Qu’est-ce qui vous empêche encore de parler d’un album ? ILIONA : Avant de sortir un album et d’aborder les enregistrements selon des critères ultra professionnels, j’avais besoin de me faire la main, d’apprendre toutes les facettes du métier. En cela, je considère Tristesse et Tête Brûlée comme des étapes d’apprentissage. Elles étaient nécessaires. Parce que sortir des chansons en 2022, ce n’est pas seulement faire de la musique. C’est aussi prévoir des clips, concevoir des visuels, s’impliquer dans le marketing et gérer de multiples questions administratives. L’idée, c’est de tirer des enseignements de l’expérience acquise au cours des deux dernières années et d’envisager l’avenir avec, qui sait, un album à la clé.

Les chansons de Tête Brûlée prennent du recul avec la mélancolie et dansent volontiers sur des airs rétrofuturistes. Comment expliquez-vous ce changement de paradigme ? ILIONA : C’est une réaction épidermique à la

réception médiatique qui a suivi la sortie de Tristesse. En interview, la plupart des journalistes me parlaient, fort logiquement, de nostalgie et de 34

désenchantements. C’était plombant et un peu épuisant. Pour recharger mes batteries et me nourrir d’énergies positives, j’ai composé des morceaux situés aux antipodes de l’esthétique proposée sur Tristesse. Si ma proposition est plus lumineuse et entraînante, c’est d’abord lié à une forme de lâcher-prise. Cet état d’esprit se manifeste dans les sonorités des nouvelles chansons. En revanche, les textes sont toujours fidèles à mon style. Je ne peux m’empêcher d’aborder des questions existentielles, des thèmes un peu philosophiques ou carrément mélancoliques.

Les sujets des chansons, justement, vous présentent plutôt comme une personne réservée et romantique, nostalgique, voire casanière. Cette perception semble en parfaite contradiction avec les réalités de votre métier... ILIONA : À partir du moment où je choisis de vivre

de ma musique et de la partager avec un public, je dois accepter toutes les règles du jeu. Mon métier me demande des efforts. Comme dans toutes les professions, il y a certains aspects qu’on aime moins. Moi, de nature, je ne suis pas à l’aise avec les déballages médiatiques et tout

brûlée ». Au quotidien, ce comportement ne me correspond pas vraiment. En revanche, dans mon rapport à la création, c’est une description fidèle de la situation. Je fonctionne à l’instinct, de façon très impulsive. Cet état d’esprit reflète bien la mise en œuvre du disque. Durant sa conception, j’étais téméraire et je-m’en-foutiste. Je n’ai d’ailleurs pas hésité à mélanger des textes un peu tristes avec des sons électroniques plutôt joyeux et dansants.

Dans le genre, un morceau comme ‘Ta Vedette’ marche sur les traces de Lio. C’est presque une version contemporaine du tube ‘Amoureux solitaires’. Est-ce un clin d’œil assumé ? ILIONA : C’est totalement involontaire. Mais je prends la comparaison comme un compliment. Parce que j’ai énormément de respect pour le travail de Lio. Elle a toujours eu cette capacité à chanter des trucs hyper déprimants ou dérangeants sur des airs entraînants et festifs. Il s’agit d’une démarche dans laquelle je me reconnais profondément. Enrober un sujet grave sous des airs ultra pop et naïfs, ça lui donne souvent plus d’impact.

Sur le nouveau disque, le morceau ‘Wherever you hide, the party finds you’ plante quelques mots d’anglais sur une plage instrumentale. Est-ce une façon d’amorcer un futur chanté dans une autre langue que le français ? ILIONA : J’ai quelques morceaux dans les tiroirs, mais je ne suis pas encore prête à les sortir... Je me sens plus à l’aise avec ma langue maternelle pour exprimer certaines émotions et faire preuve de subtilités dans l’interprétation. Pourtant, quand je compose, je chante souvent mes premières démos en anglais. Ensuite, je transpose les idées en français. C’est un peu le

« J’ai refusé un nombre incalculable de concerts juste pour me préserver » ce qui a trait à la notoriété. Mais j’ai appris à me protéger. J’ai refusé un nombre incalculable de concerts, par exemple. Juste pour me préserver, éviter de cramer l’envie, la passion. Décliner des opportunités et des propositions, ce n’est jamais facile. Pourtant, c’est ce qui me permet d’être là aujourd’hui. Apprendre à s’écouter, comprendre ses limites, c’est une donnée essentielle pour trouver son rythme et avancer dans ce milieu.

Tête Brûlée est le titre de votre EP, mais aussi le nom d’une nouvelle chanson. A-t-elle une portée particulière ? ILIONA : Au-delà du titre et de la chanson, je me retrouvais parfaitement dans l’expression « tête

monde à l’envers, mais je fonctionne comme ça. Cela doit être lié à ma culture musicale qui, depuis toujours, est plutôt anglo-saxonne. Ma référence ultime, c’est la musique des Beatles. Et puis, tous les sons que j’écoute à la maison sont des trucs chantés en anglais. C’est une langue que je ne maîtrise pas assez, mais j’ai l’impression qu’elle permet des tours de passe-passe impossibles à réaliser en français. En ce qui concerne ‘Wherever you hide, the party finds you’, il s’agit d’une compo instrumentale imaginée comme telle. La version avec des paroles n’existe pas. Le titre en anglais est surtout l’occasion de donner une dimension plus universelle au morceau.

Iliona 2000, naissance à Bruxelles 2007, pose ses doigts sur un piano et se découvre une passion pour la musique 2008, compose son tout premier morceau : une chanson d’amour adressée à Nick Jonas, la voix et le sourire des Jonas Brothers 2015, enregistre ses premières compos en français 2018, s’enferme dans sa chambre avec un ordinateur et s’initie à la production musicale 2021, sort son premier EP Tristesse

BRUZZ

| INTERVIEW

2022, Tête Brûlée voit le jour

Sur son nouvel EP Tête Brûlée, Iliona dompte le spleen qui l’avait révélé l’an dernier avec une bonne dose de fantaisie.

Sur le nouvel EP, la chanson ‘Garçon manqué’ aborde la question du genre et de l’apparence. Est-ce une thématique qui vous tient à cœur ? ILIONA : Il y a quelques jours, j’ai retrouvé d’anciennes photos de famille. Sur certains clichés, il était impossible de m’identifier. J’avais une coupe au bol, de grosses baskets et des vêtements de garçon. À l’époque, c’est ma mère qui m’habillait. Je lui en suis reconnaissante. Parce qu’elle m’a éduqué dans le déni des codes sexuels. Je trouve ça important d’être bien dans sa peau avec une robe ou un pantalon. Qu’on soit une fille ou un garçon. La chanson en elle-même est davantage un clin d’œil à mon adolescence, à la quête d’identité qui s’y rapporte et à toutes les questions existentielles qui se posent. Aujourd’hui, les jeunes me semblent bien plus libres de leurs mouvements qu’autrefois. Ils portent indifféremment des vêtements XXL ou des chemises cintrées. La société évolue et, fort heureusement, l’expression « garçon manqué » tend à disparaître.

Après le succès rencontré en France avec vos premiers titres, avez-vous changé votre approche de la musique à l’heure de composer les nouveaux morceaux ? ILIONA : Je ne pense pas… Parce que je n’ai

aucune explication valable à donner pour justifier l’enthousiasme du public français qui a vraiment accroché au morceau ‘Moins joli’. Comme je ne comprends pas les raisons de ce succès, je suis passée à autre chose. Reste que ma présence dans les médias français a plutôt renforcé ma belgitude. Être cataloguée « artiste belge », c’est comme un superpouvoir. Ça te

procure une protection. En France, je peux me permettre de dire des mots incompréhensibles, personne ne m’en tient rigueur. Je peux m’amuser ou m’étonner de trucs absurdes : tout le monde met ça sur le compte de l’humour belge. Depuis que je fais des interviews en France, je me sens plus Belge que jamais.

“DE DROEFENIS WAS WAT AFGEZAAGD GEWORDEN”

“THE SADNESS HAD BECOME A BIT STALE”

De hoop van het Franse chanson, zakenvrouw, kunstzinnig multitalent: Iliona is al veel meer dan een zangeres-pianiste met melancholische stem. Op de ep Tête brûlée, de tweede etappe in haar geheel onafhankelijk uitgebouwde carrière, geeft de Brusselse blijk van een sterke wil. “Om mijn batterij op te laden en me te laven aan positiviteit, heb ik nummers gemaakt die tegenhangers zijn van de esthetiek van mijn vorige ep Tristesse,” zegt Iliona. “De sfeer is veel lichtvoetiger, en dat is te danken aan het feit dat ik de teugels losliet. Die ingesteldheid vind je in de sound van de nieuwe liedjes. De teksten zijn wel trouw aan mijn stijl. Ik zoek altijd antwoorden op existentiële, filosofische of melancholische vragen.”

The future of French chanson, businesswoman, artistic multi-talent: Iliona is already much more than a singer-pianist with a melancholic voice. On the new EP Tête brûlée, the second stage of her completely independent career, the Brussels native shows a strong will. “To recharge my batteries and revel in positivity, I made songs that are counterpoints to the aesthetic of my previous EP Tristesse,” Iliona says. “The atmosphere is much more light-hearted and upbeat, and that’s mostly because I let go of the reins. That attitude is reflected in the sound of the new songs. The lyrics, on the other hand, are true to my style. I’m always looking for answers to existential, philosophical or melancholic questions.”

Culture. Photography

‘I want to create utopias for our communities’ Ugo Woatzi, an emerging talent in contemporary photography, presents his first solo exhibition at the gallery that’s what x said. In his series Chameleon, he explores the queer community’s methods of camouflage and celebrates their beauty. So that acceptance and the dream may triumph. — SOPHIE SOUKIAS For Ugo Woatzi (30), the discovery of photography has been a lengthy process, the roots of which lie in childhood and the impossibility of being oneself. “I grew up in the south-west of France in a little village an hour and a half from Toulouse. In an environment in which I had to do everything that was expected of a man: play rugby, chop wood, and fix things. It was always hugely restrictive and constraining and that’s why I now need to show that there are a thousand possible ways to be masculine.” Having moved to Brussels to

MASK 2019 © UGO WOATZI

Ugo Woatzi: “Protective measures are a reality for the queer community, and I want to show that in my work.”

finish a master’s he wasn’t very enthusiastic about, in political science at ULB, Ugo Woatzi seems to have found his way in the city at the same time as discovering his own path in life. “It was in Brussels that I began to accept that I was a queer person. It was there that I began to explore the world at night, which is a space of incredible liberation.” Determined to follow his heart, the young man set sail for Johannesburg to study photography for a year at the Market Photo Workshop, a school founded by the South African photographer David Goldblatt,

before returning to Brussels to complete his training at the LUCA School of Arts. “I have always loved photography, but it took me some time to convince myself that it was possible.” In South Africa, Ugo Woatzi mostly studied African photography. This artistic initiation would have the effect of decentring his gaze and enabling him to envision the practice beyond the sacrosanct codes of Western photography. “It did me a lot of good and I think there are many elements in my photos that lie outside of the European aesthetic.” A few years later, while in residence on Réunion, the photographer would continue to explore other realities. “I had to find my place as a white man in a land that was a former colony. It was a constant process of learning about positioning, repositioning, and discovery. It enriched my work and my life enormously.”

OUT OF EUROPE Among his main sources of inspiration, Ugo Woatzi includes Zanele Muholi’s iconic black-andwhite portraits of South-African black lesbian women, the work (featuring many self-portraits) of the well-known contemporary African photographer Samuel Fosso, the free and unique nudes of the gay Chinese photographer Ren Hang, who was taken too soon, and the surrealism of the intensely bright and colourful portraits of the Dutch photographer Viviane Sassen. “They are photographers who do a huge amount of work with bodies, composition, and colours. They employ visual metaphors that are extremely powerful.” “It was when I discovered photography that I began to accept

ESCAPE 2019 © UGO WOATZI

myself.” During his training in Johannesburg, Ugo Woatzi gravitated instinctively towards self-portrait, a way of exploring his gender and his identity, of experimenting with his body and staging it. “I was alone with my camera; I wasn’t bothering anyone. Suddenly, everything became possible.” In doing so, the photographer laid the foundations for his aesthetic, a trademark poetic style in which the notion of performance is combined with the intensity of the flash lighting and of the symbolic resources that nature provides. “That period constituted a form of personal therapy that then enabled me to turn my attention to the people in my community and people like me and to carry out this photography project with them. And, when I create an image with a person, we take care of one another.” So began the series entitled Chameleon, made up of portraits of people he knew and of still lifes. The work was developed through a collaborative process that involved exchanges and discussions with the

subjects who agreed to present themselves in front of Ugo Woatzi’s camera. For his part, he always ensures that he has their consent. “For example, some people don’t want their faces to be shown. Such protective measures are a reality for the queer community, and I want to show that in my work.” In the intimate atmosphere that pervades his images (“it’s just me and the model”), the photographer invites his subject to join the performance, the game of fiction and self-exploration. “I think that notion of performance goes back to childhood. When I was a child, I very quickly realised that I could not show who I was because I would immediately get called a faggot. To survive at school, I had to perform and be someone else. Today, when I go out in public, I still sometimes

have to play the part of the virile and hetero man.” The title of the series, Chameleon, relates back to that idea of permanent adaptation. “In some spaces it is possible for us to be ourselves, in others it is not. My photos taken at night reflect that duality of fear and excitement, danger and experimentation. For the queer community, the world at night is the ultimate space of self-expression.”

A KINDER SOCIETY The bodies are mixed with an interplay of textures, colours, objects, and materials, in which a bouquet of flowers often appears, poetic and fragile. In the same way, the relatively cramped compositions of Ugo Woatzi’s flash photographs leave little of the surrounding space visible. Just enough to let the

viewer’s imagination run wild. “I try to disregard space in order to create a dreamlike utopia that can be understood as a space of acceptance and hope for a queer community that faces a lot of cruelty and violence. I tackle difficult subjects using an aesthetic that enables me to disconnect from an exhausting reality and to dream. The fiction provides a kind of healing.” In the construction of this earthly

UGO WOATZI: CHAMELEON 14/1 > 13/2, that’s what x said, www.thatswhatxsaid.com

HEILZAME UTOPIEËN

UTOPIES GUÉRISSEUSES

Opkomend talent in de hedendaagse fotografie Ugo Woatzi heeft zijn eerste solotentoonstelling in de galerie that’s what x said. In de reeks Chameleon onderzoekt hij de camouflagemechanismen van de queer gemeenschap, maar viert hij er ook de schoonheid van. “Ik probeer een ruimte van aanvaarding en hoop te creëren voor een gemeenschap die veel bitterheid en geweld te verwerken krijgt. Ik kaart zware thema’s aan via een esthetiek die me toestaat te deconnecteren van een zware realiteit en te dromen.”

Talent émergent de la photographie contemporaine, Ugo Woatzi reçoit son premier solo à la galerie that’s what x said. Dans sa série Chameleon, il explore les mécanismes de camouflage de la communauté queer en même temps qu’il en célèbre la beauté. « J’essaie de créer un espace d’acceptation et d’espoir pour une communauté qui doit faire face à beaucoup d’aigreur et de violence. Je parle de sujets difficiles en utilisant une esthétique qui me permet de me déconnecter d’une réalité épuisante et de rêver. »

BRUZZ | INTERVIEW

BLOOM 2020 © UGO WOATZI

“I have always seen nature as a sort of escape, a space of calm and freedom”

utopia, the vegetation, seascapes, and streams add to that sense of escape. “I was born in the countryside, and I lived there until I was 18. I have always seen nature as a sort of escape. School and my social environment were not comfortable spaces and nature represented a space of calm and freedom. I also see natural spaces as fluid spaces. In my work, I try to make the link between the fluidity of bodies, of our identities, and of masculinities, and the fluidity of nature.” Having presented Chameleon as part of group exhibitions in spaces such as Contretype in Brussels and at the FOMU in Antwerp, Ugo Woatzi has been given his first solo exhibition at the recently opened gallery in the Marollen/Marolles district that’s what x said. “Each time, I try to present a different staging that is adapted to the space.” In parallel with the exhibition, the photographer will work alongside the drag queen Athena Sorgelikis to lead a cycle of workshops with six teenagers in their final year at secondary school. The objective is to “queer” their class photo. “The individual portrait of the class photo is extremely coded. The goal is to help them to create their own utopian portrait, to try out makeup and experiment with their clothes if they want to. In other words, to dream. I think it is good to act as early as possible, so that society becomes kinder.”

You may also like ELIOTT KNUETS

‘Ik was op het juiste moment op de juiste plaats’ NL

Als de grote Wynton Marsalis naar je vraagt wanneer je zelfs nog achttien moet worden, dan heb je, euh, de juiste snaar geraakt. 2022 kondigt zich aan als een boerenjaar voor de piepjonge Brusselse jazzgitarist Eliott Knuets. — TOM PEETERS

Zijn examens zijn net afgelopen als een enthousiaste Eliott Knuets op ons Zoom-scherm floept. De 17-jarige muzikant uit Dworp wou ons nog voor de kerstvakantie spreken, want daarna is hij er even tussenuit. Het is te zeggen, in de Franse Alpen zullen hij en zijn klasgenoot Jonathan Collin elke avond een korte jazzset spelen in de hotelbar, in ruil voor gratis skipassen en overnachtingen. Slim gezien, want zo kan het duo meteen de stukken inoefenen die ze op 13 januari brengen in het kader van het festival Djangofolllies. Dat wordt een bijzonder concert, niet alleen omdat het tweetal dan voor het eerst het werk van de legendarische gitarist Django Reinhardt voor een Belgisch publiek zal interpreteren, maar ook omdat Knuets achttien wordt. Het signaal om daarna nog een versnelling hoger te schakelen, met onder meer een

Bozar-concert, een eerste album en een carte blanche op Brosella. Al van jongs af hoorde Knuets de roep van de gitaar. “Toen ik twee of drie was, nam ik elk voorwerp vast om erop te tokkelen. Mijn vader was een grote rockfan en dus gebeurde dat soms ook op de tonen van Deep Purple of The Beatles.” Getroffen door zijn geestdrift kochten zijn ouders hem een eerste klassieke gitaar op een rommelmarkt. Later zou een vriend van zijn vader hem akkoorden leren spelen en schreef hij zich in aan de academie van Alsemberg. In het vijfde leerjaar kwam hij terecht bij jazzgitarist Peter Hertmans, die een buurman bleek te zijn. “Mijn moeder herkende hem aan de schoolpoort omdat ze ooit een muziekstage bij hem gevolgd had, en sprak hem aan. Eigenlijk wist ik toen nog niets van jazz. Bij mijn vorige privéleraar had ik vooral solo’s van

“Toen alles gesloten was, kon ik plots acht uur per dag gitaar spelen op mijn kamer. Ik vond het zo inspirerend en fijn dat mijn familie me op een bepaald moment vroeg om me meer te zien”

Van jongs af hoorde Eliott Knuets de roep van de gitaar: “Toen ik twee of drie was,

Led Zeppelin geleerd. (Lacht) Maar door elke zaterdag bij Peter op bezoek te gaan, stopte mijn interesse in rock, en nu speel ik haast alleen nog jazz. Via hem ben ik erin gerold, én via Pat Metheny, wiens platen mijn moeder grijsdraaide. Hij zal wellicht altijd mijn lievelingsgitarist blijven.” Die invloed klinkt straks ook door op Knuets’ debuutalbum, dat uitkomt op 12 februari en het directe resultaat is van de lockdown. “Toen alles gesloten was, zelfs mijn school, kon ik plots acht uur per dag gitaar spelen op mijn kamer. Ik vond het zo inspirerend en fijn dat mijn familie me op een bepaald moment vroeg om me meer te zien!”

CRUCIALE ONTMOETINGEN Intussen liep Knuets school aan de Brusselse kunsthumaniora en de

jazzacademie in Waterloo, waar hij onder meer les kreeg van zijn oom, pianist Olivier Collette, die net als Peter Hertmans, contrabassist Sam Gerstmans en drummer Daniel Jonkers in zijn band speelt. “Binnenkort doe ik ook enkele concerten met Heptone Colours, de groep die verbonden is aan de club die Olivier runt in Itter en waar mijn debuut werd opgenomen.” Dat artistieke ontmoetingen cruciaal zijn in je ontwikkeling als jazzmuzikant ondervond Knuets nogmaals op 19 februari 2020. Toen was hij toevallig te weten gekomen dat er in het café naast Bozar een open jam zou plaatsvinden met muzikanten van het Brussels Jazz Orchestra en het orkest van Wynton Marsalis, die er die avond hadden gespeeld. “Het zat helemaal vol toen ook Wynton om halftwaalf met zijn

Storyboard

BRUZZ | STORYBOARD

NOÉMIE MARSILY

nam ik elk voorwerp vast om erop te tokkelen.”

trompet kwam binnengestapt. Al was het door de drukte niet de bedoeling twee keer mee te spelen, ik heb aan zijn gitarist toch gevraagd of het mocht. Al een geluk: na onze jam en een korte babbel gaf hij me zijn nummer en is de bal voor mij echt aan het rollen gegaan. Tijdens de lockdown nodigde de manager van zijn bigband me uit voor een concert, dat door de pandemie helaas niet in New York kon doorgaan.” In januari 2021 nam Knuets samen met zijn band een concert op in Waver, dat uiteindelijk in april gestreamd werd op het YouTube-kanaal van de bigband. Intussen is de jonge gitarist ook te gast geweest op een livestream van het Brussels Jazz Orchestra en ontving hij een invitatie om in maart de studio in te duiken met de Duitse pianist Florian Ross. “Ik was op het juiste moment op de

juiste plaats. Echt zot! Eerst was het mijn droom om na mijn middelbaar direct naar New York te trekken, maar daar ga ik nu nog even mee wachten. Ik heb beslist om mijn bachelor in Basel te doen. Met leerkrachten als Mark Turner, Ambrose Akinmusire, Brad Mehldau en de gitaristen Kurt Rosenwinkel, Wolfgang Muthspiel en Lionel Loueke hebben ze daar een soort van superschool waar ik me klaar kan stomen voor de volgende stap.”

ELIOTT KNUETS Eliott Knuets & Jonathan Collin duo: 13/1, 20.30, Les Riches-Claires, www.djangofolllies.be Eliott Knuets & friends: 6/2, 11.00, Bozar, www.bozar.be Heptone Colours: 22/2, 20.30, Théâtre Marni, www.theatremarni.com

Those who hope to celebrate Carnival in a few weeks but are still looking for an outfit can find inspiration in Mothmeister’s macabre masks and stuffed animals. MOTHMEISTER 14 > 30/1, La Maison de l’Image, lamaisondelimage.be 39

Culture. Beeldverhaal

MARTHA VERSCHAFFEL MAAKT VAN ‘PASSAGES’ EEN BLIJVER

Van verhalen, de dingen die voorbĳgaan NL

Zou het kunnen dat we het mooiste beeldverhaal dat we dit jaar onder ogen zullen krijgen al achter de kiezen hebben? Met Passages, haar tweede beeldverhaal, dat bij Grafik wordt gepresenteerd en tentoongesteld, doet de Gentse Martha Verschaffel een glorieuze en poëtische gooi naar die titel. — KURT SNOEKX, FOTO IVAN PUT

de tijd te verdrijven. (Lacht) Die haast tastbare verveling van momenten waarop niets gebeurt maar alles mogelijk wordt, wilde ik op een of andere manier in het boek krijgen.” Het is de leegte die creativiteit aanwakkert, de traagheid die tot introspectie leidt. “Precies, ja,” knikt Martha Verschaffel. “De films van Chantal Akerman inspireren me net door hun traagheid en uitgesponnenheid. Door hoe ze toont dat heel banale handelingen, door er intens naar te kijken, ontzettend mooi kunnen zijn. Dat diepe kijken zijn we verleerd, geloof ik. De traagheid zit nog in ons allen, alleen komt ze niet meer vanzelf en moet je ze opzoeken. Het vergt iets om tijdens het lezen van een boek niet te grijpen naar een oplichtend scherm. Maar ik ben ervan overtuigd dat we die rustpunten nodig hebben.” Passages reikt een fascinerend spel aan tussen beweging en onbewogenheid. Van mensen die onderweg zijn, niet noodzakelijk naar een plaats, maar naar een moment. Een moment van echt contact, van zekerheid, van inzicht, van intentie of verzoening. Wat we graag als resttijd, de rafelranden van een leven, verbeelden, herijkt Martha Verschaffel tot een bitterzoete kern van het menselijke bestaan. “Omdat ik het over tijd wilde hebben, over hoe we tijd beleven en over hoe tijd zich afwikkelt in een verhaal, kwam ik vrij natuurlijk uit bij personages die onderweg zijn, die zoeken naar, die wachten of verdwalen en het besef van tijd helemaal kwijt zijn. Tot een week voor de deadline zat er nog een klokje in de verhaallijn over het computerspel. Zo’n concrete tijdsaanduiding zou de ervaring van het verhaal, de pogingen van de lezer om zelf de tijd in te vullen, onderuit hebben gehaald.”

BRUZZ | INTERVIEW

onontkoombaar is en wat ons ontglipt. r zal toch niets gebeurd zijn?” klinkt het “Dat gevoel dat je iets niet helemaal kan terloops in Passages, het tweede beeldverdoorgronden, dat er een bedoeling aan de basis haal dat de Gentse stripmaker Martha van een werk ligt die groter is dan je begrijpt, is Verschaffel zopas bij het weergaloze Bries wat ik zelf heel erg zoek in de boeken en films uitgaf. Vanachter een stomende fluitketel wordt die mij interesseren,” vertelt Martha Verschaffel. gewacht op een aankomst. Elders klimmen “Iets als het puzzelachtige Pale fire van Nabokov meisjes in bomen en wordt getwijfeld tussen bijvoorbeeld, dat voor Passages een belangrijke links en rechts en andere dilemma’s. Een inspiratiebron was. Maar dat wankelen, die computerspel zuigt een lichaam leeg en komt onzekerheid zit ook in de personages, die hortend, bit na byte, zelf tot stilstand. En in een allemaal twijfelen en zoeken. weids, onherbergzaam, En in mij: ik heb vijf jaar gehavend landschap kan een gewerkt aan Passages, niet vrouw altijd nog terug. voortdurend, in meer en Er gebeurt niets, met minder intensieve periodes, andere woorden, en net dat Martha maar door die traagheid, die niets gebeurt in de vier, subtiel Verschaffel inherent lijkt aan mijn werk, is met elkaar verweven verhaalGeboren in Gent in 1987 het maakproces heel erg gaan lijnen van Passages glorieus. samenlopen met mijn eigen De tijd verglijdt, stolt, wordt Schrijft in haar jeugd meer dan leven en zijn er elementen uit gedood, verzandt in een loop, ze tekent, maar laat vandaag haar beelden en woorden samen wondat leven in het boek geslodijt uit, krimpt in elkaar. derlijke verhalen suggereren pen.” Onder een stolp wordt wachten existentieel, Studeert af als master BeeldenWACHTEN OP EEN IDEE de Kunsten aan Sint-Lucas vertragen keuzes, woekert Gent eindeloze twijfel, worden “Misschien het meest sporen bijster gezocht, dikken autobiografische deel in Begint met het maken van zines en debuteert in 2015 bij Bries met kamers in tot harde hulzen en Passages is de verhaallijn van het onheilspellende Lily komen verbindingen hortend de twee meisjes die in de (of niet) tot stand. bomen klimmen,” verduideDoceert Illustratie aan het KASK in Gent De lezer raakt te midden lijkt Martha Verschaffel. “Die van die volle leegte tegelijk haakt terug naar mijn Deelt een atelier met haar neef, verward en verwonderd. kindertijd, toen ik veel tijd stripmaker Lukas Verstraete, die als klankbord fungeerde voor Nooit helemaal in staat om de doorbracht met mijn nicht. haar tweede bij Bries verschenen vinger te leggen op de Hele namiddagen vulden we beeldverhaal Passages grootsheid die in Passages met gesprekken, de meest geborgen ligt. Martha zinloze eerst. Alsof je zonder Verschaffel beweegt niet in aanknopingspunt bent, je behapbare verhalen, maar in de ondoorgrondeergens ophoudt tussen een speelveld en een plek lijkheid die leven en kunst innig met elkaar die volledig losstaat van de realiteit. We moeten verstrengelt. Een essentie die enkel in grijstinuren, een eindeloze tijd naar mijn gevoel van ten – middels grafietpotlood en -poeder – te toen, op de grond gelegen hebben, gewoon vatten is, in een precair evenwicht tussen wat wachtend op een idee – dat was haar manier om

LOST IN THE DREAM Passages reikt verder dan het hier en nu. Terwijl de meerderheid van de personages elk uit hun tijd een ruimte van leven boetseren – op verbluffende wijze door Martha Verschaffel in

In Passages maakt Martha Verschaffel met verschillende kadercomposities tijd en ruimte, claustrofobie en eindeloosheid tastbaar.

▼

“

BRUZZ

| INTERVIEW

▼

MARTHA VERSCHAFFEL MAAKT VAN HAAR BEELDVERHAAL ‘PASSAGES’ EEN BLIJVER

een diversiteit aan kadercomposities gegoten –, beweegt een vrouw zich door een woest, door geen randen in te tomen landschap. Haar verhaal – ook één van zoeken en dolen, twijfelen en schroomvol naderen – weeft subtiel details uit de verschillende afzonderlijke ruimtes aan elkaar, om aan het eind te openen op een duizelingwekkend raster waarin de verschillende kamers zij aan zij liggen. Tegen elkaar aanschurkend met muren uit povere materialen, die makkelijk te verwijderen zijn en toch overeind blijven. Omdat die ruimtes en routines ons nu eenmaal door de dag helpen. Omdat grenzen houvast bieden, voorspelbaar zijn, en omdat de onbegrensde blik angstaanjagend is. “Het zijn precies die kaders en rasters van de afzonderlijke verhaallijnen die over elkaar gelegd op de cover staan,” vertelt Martha Verschaffel. “Om het belang ervan te duiden. En het contrast tussen enerzijds de claustrofobische beslotenheid en het open landschap. Die vormelijke afbakeningen hebben pas na verloop van tijd al hun inhoudelijke betekenissen gekregen. Door die lange duur van het maken, knopen losse eindjes soms als vanzelf, heel onbewust, aan elkaar. Soms schrok ik van hoe zoveel van dit boek een overdachte keuze had kunnen zijn,

“Door die lange duur van het maken, knopen losse eindjes soms als vanzelf, heel onbewust, aan elkaar” maar eigenlijk toevallig en intuïtief tot stand kwam. Omdat je voor jezelf een wereld creëert waar je vijf jaar lang in zit en waar onvermijdelijk het leven in doordringt. Het is pas achteraf dat ik besefte hoe het feit dat ik in die vijf jaar een arbeidershuisje in Gent had gekocht, erin heeft doorgewerkt. Dat ik het heel raar vond om plots mijn buren te horen, om te weten dat er zich achter dat fragiele muurtje een heel leven afspeelde dat aan het zicht onttrokken is.” Die beweging tussen nabijheid en afstand speelt ook in de dromen die al zo lang een voedingsbodem zijn voor de verhalen van Martha Verschaffel. “Ik droom veel, vaak claustrofobische, bevreemdende dromen. Al meer dan vijftien jaar schrijf ik ze op en houd ze bij. Intussen telt dat document 200 pagina’s, die ik koester en waar ik naar blijf teruggrijpen. Soms letterlijk, als verhalende inspiratiebron, maar vooral als structuur, een gebrekkige logica van onafgemaakte verhaallijnen of plotse transformaties van omgevingen. Ook omdat een droom een plek is waar je de realiteit verwerkt, en een boek net zo’n realiteit is. Op momenten

dat ik intensief aan iets werk, ga ik soms als het ware oplossingen dromen. Ik vind het leuk dat dat proces ’s nachts gewoon doorloopt. En dat je zo met dingen komt die je tegelijk heel eigen zijn en je ergens ook ontsnappen.”

PASSANT-ZONDER-NAAM Het is een van de vele aspecten van het werk van Martha Verschaffel die tot verwondering nopen: de radicale vrijheid waarvan haar manier van vertellen is doordrongen. “Ik heb altijd dingen willen maken waarvan ze in de winkel niet zouden weten waar ze te leggen. Mijn liefde voor het boek was er altijd al, maar als kind schreef ik veel meer dan ik tekende. Het is maar door mijn studies aan Sint-Lucas in Gent, door met eigen zines bezig te zijn en door Ward (Zwart, de in 2020 plots overleden tekenaar en lange tijd spin in het zineweb van het Antwerpse stripfestival Grafixx, red.) te zijn voortgestuwd in die ambitie, dat ik met beelden ging schrijven en uiteindelijk

naar grotere verhalen ben geëvolueerd.” “Ik houd erg van het niet-pretentieuze van een boek, en van de mogelijkheden van het beeldverhaal. Van hoe je met die hybride van woord en beeld alle kanten op kan en niets hoeft te ensceneren, zoals bij fotografie, maar in beeld kan brengen wat je maar wilt. Tegelijk zie ik mijn verhalen vaak niet als strips maar als films die beeld voor beeld worden uitgetekend en die je af en toe op pauze zet. In dat midden tussen film en strip zweef ik graag.” Het verleent Martha Verschaffels werk een wonderlijke eigenzinnigheid. En dat schept natuurlijk weer andere problemen, lacht ze. “Na mijn debuut Lily in 2015 kreeg ik af en toe de commentaar dat er meer een helder verhaal in had moeten zitten. Terwijl dat voor mij niet natuurlijk aanvoelde. Ik werd plots geconfronteerd met een publiek, terwijl ik eigenlijk gewoon boeken voor mezelf dacht te maken. (Lacht) Ik heb die verwachtingen wel kunnen loslaten, en ik ben er zelfs mee gaan spelen. Passages vertrekt in zekere zin vanuit die noodzaak die je als lezer kan voelen om verschillende verhaallijnen met elkaar te verbinden, en het gebrek aan noodzaak bij de maker om dat verband op te helderen. Zie het een beetje als dat moment dat je op straat een passant kruist die je denkt te kennen, maar van wie de naam je ontglipt en die je dan ook gewoon laat gaan. Niet alles hoeft altijd te worden beantwoord, soms mag iets eenvoudigweg uitdoven.” Of als een weerhaakje van verwondering in de lezer blijven zitten. Voortdurend op dat magische punt van verdwijnen en verschijnen.

MARTHA VERSCHAFFEL: PASSAGES Boek: Bries, 240 p., €32, www.thebriesspace.be Lancering expo & signeersessie: 21/1, 18.00, Grafik, www.grafik.brussels

MARTHA VERSCHAFFEL CRÉE UN LIVRE DE RÊVE

MARTHA VERSCHAFFEL DREAMS UP A BOOK

Se pourrait-il que nous ayons déjà entre les mains la plus belle BD de l’année ? Avec Passages, publié par la maison d’édition anversoise Bries et bientôt exposé à Grafik, Martha Verschaffel signe une glorieuse et poétique tentative dans ce sens. À partir de rêves, du temps qui passe et d’une mine de plomb, la créatrice de bandes dessinées gantoise crée un deuxième roman graphique dans lequel – à part un jeu vidéo sur ordinateur, un thermos qui attend, des filles qui grimpent aux arbres et une promenade dans un paysage inhospitalier – rien ne se passe. Et c’est justement le fait que rien ne se passe dans les quatre intrigues, subtilement imbriquées, de Passages qui rend ce livre magistral.

Could it be that we have already been blessed with the most beautiful graphic novel we’ll see this year? With Passages, published by the unparalleled Antwerp publishing house Bries and soon to be exhibited at Grafik, Martha Verschaffel makes a glorious, poetic bid for that title. From dreams, the passing of time and graphite, the Ghent comic strip maker creates a second graphic novel in which – apart from a jolting computer game, a waiting thermos, girls climbing trees and a ramble through an inhospitable landscape – nothing happens. And it is precisely that nothing that magisterially happens in the four, subtly interwoven storylines of Passages.

magazine

Elke week verrassende reportages, fijne cultuurtips, en mooie beelden uit de stad. #1755

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

021 26 | 05 | 2

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

021 19 | 05 | 2

TIPS

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

INTERVIE

A N A LY S E

TIPS

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

#1724

#1763

#1754

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

INTERVIE

A N A LY S E

+BRUZZ

021 18 | 08 | 2

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

+ BRUZZ CULTURE

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

SELECT THE

TIPS

DEFINITELY TO DO BEST THINGS IN BRUSSELS

INTERVIE

A N A LY S E

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

020 30 | 09 | 2

FR EN

ALSO DURING

TIPS INTERVIE

A N A LY S E

TIPS

COLINE & TOITOINE KLEURRĲK ZWARTKĲKEN

ARNO VERSION

PIANO

FEAT. LE PLUS BEAU SOFIANE PAMART

CRÉONS

HALF PENCIL, HALF SPRAYCAN

BRUSSE LSE BOKSEN HOUDT RECHT JONGE REN

Vechten voor de toekomst

ARS JONGE BRUSSELA TE RUIM VEROVEREN DE

EN ONZE SATELLIET HELE KUNNEN DE IENEN WERELD BED

MEET MEE DE IT LUCHTKWALITE

3000 BUISJES AR HAPPEN NA ADEM

WIE MOET DE

RENO

VATIE BETALEN?

JONGEREN IN

+ BRUZZ CULTURE

ONZE TORENS ROTTEN WEG

DIKKE

SWAG LIMBURGSE PLAGE OP BRUSSELSE

NYI ONYA JENNY AMBUKIYE SAPE ODE URBAINE

À LA

EUROPESE WIJK LOOPT LEEG

N VINCEN BEECKMALIFE” “PHOTOGRAPHY

‘Waar zijn al ’ die mensen?

KATHERINE LONGLY IE PHOTOGRAPH BLIEKE ET NICOLE

DE ZES TIPS OM ER CORONAWINT DOOR TE KOMEN

au Grand amour Camping Kitsch

NEEM EEN ABONNEMENT EN MIS GEEN ENKEL NUMMER GA SNEL NAAR BRUZZ.BE/ABONNEMENT #1744

#1756

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

021 02 | 06 | 2

TIPS

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

+ BRUZZ CULTURE

INTERVIE

A N A LY S E

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

021 10 | 03 | 2

THE ARTS, A HEART FOR ALSO DURING

TIPS

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

A N A LY S E

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

021 05 | 05 | 2

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

INTERVIE

THE LOCKDOWN

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

#1762

#1752

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

021 14 | 07 | 2

TIPS INTERVIE

DE RING ROND

A N A LY S E

NL FR EN

TIPS

INTERVIE

IN DE STAD

DIT WATER NODIG ‘WE HEBBEN WERELD’ IN EEN DROGERE

RUE DE MANCHES

TER

N ESTIVALE LA LA DESTINATIO DES BRUXELLOIS PLUS PRISÉE

VAN HET DE STILSTAND

SEKSWERK

R JUSTITIEMINISTE QUICKENBORNE VEEL VOOR’ VINCENT VAN BRUSSEL NIET STELT ZONDER ‘VLAANDEREN

FOUNDATION THE LOKAL FOTOTEK OUVRENT BOUTIQUE FRANKY ET JOHNNYHEYVAERT DANS LE QUARTIER

A N A LY S E

IS INSCHRIJVINGSTIJD OKEN WEER AANGEBR ZELF HOE ZORG JE VOOR EEN GOEDE ? MIX OP SCHOOL

IZEN CULTUURHU VUIST MAKEN EEN

KLEI NE REVOLTE

+ BRUZZ CULTURE CABIN FEVER

EXTREEM LUISTEREN AMEEL MET BRECHT

CHASSOL

UN CHOU À BRUXELLES

ICHRAF NASRI

POLITICAL BODY

EN SKATERS VRAG BEGRIP BRUSSEL OM UCTUUR EN INFRASTR

‘WIJ ZIJN E LIEVE JONG MENSEN’

Een abonnement op BRUZZ magazine is gratis voor wie in het Brussels Gewest woont. Woon je buiten het Brussels Gewest? Voor slechts € 25 krijg je BRUZZ magazine een jaar lang in je bus!

De Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) in Brussel zoekt nieuwe collega’s: • Projectverantwoordelijke geïntegreerd breed onthaalproject (GBO-project) (niveau A) • Deskundige duurzaamheid in patrimonium - Projectleider infrastructuur en beheer (niveau A) • Financieel deskundige thesaurie (niveau B) • Verantwoordelijke uitleendienst (niveau B) • Onderwijsondersteuner (niveau B) • Technicus gebouwenbeheerder (niveau C) • Allround klusjesman of klusjesvrouw (niveau D) • Busbegeleider voor onze onderwijsinstellingen (contract voor een schooljaar) We bieden je een aantrekkelijk loonpakket met onder andere een aanvullend pensioen, een hospitalisatieverzekering, maaltijdcheques, gratis woon-werkverkeer met het openbaar vervoer, een fietsvergoeding, ... Met 35 vakantiedagen en allerlei verlofvormen bouw je aan een goede work-in-life balans. Ontwikkelkansen krijg je volop dankzij een zeer uitgebreid leeraanbod.

Wie zijn wij?

De VGC is de Nederlandstalige overheid in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en telt ruim 1.200 medewerkers. We richten ons tot de Nederlandstalige Brusselaars en tot iedereen die zich aangesproken voelt door het Nederlandstalig netwerk van diensten en voorzieningen. De VGC wil de kwaliteit van het leven in de stad verbeteren.

Zet jij mee je schouders onder Brussel?

Je vindt de uitgebreide functieomschrijvingen en onze andere vacatures op www.vgc.be/vacatures

TIPS

HOE HOT IS DE BRUSSELSE HIPHOP?

HOE KAN BESPAREN

150 BRONNEN

WEEK VAN DE IEK BELGISCHE MUZ

BRUSSEL

VEEL GELD VLAANDEREN

TUTIE ‘‘MET PROSTI N KOOP JE GEE STEMMEN’

LOCKDOWN

‘ON ZE JEU GD S’ ON TG LIPT ON

Culture. Exhibition

‘It’s the happy accidents that I search for’ EN

With “Trouble”, one half of a double bill that also takes place at Vitrine Gallery in Basel, Carlotta Bailly-Borg and her fluid, feeling and falling characters are taking over Ballon Rouge for the first time. — KURT SNOEKX, PHOTOS IVAN PUT

The American Theatre looks worn out under a drizzly winter sky. A peeling strip wall on the outer façade is mirrored in the free-flowing nature in the courtyard of the circular building, which was built in 1958 as an American pavilion at the Brussels World’s Fair. But in one of the spaces surrounding that courtyard, it is teeming with life. There Carlotta Bailly-Borg’s anthropomorphic characters rummage, crawl and tumble their way into the world outside their narrow frames. Over the coming weeks, that world will consist of two places: Vitrine Gallery in Basel and Ballon Rouge in Brussels, where “Trouble”, one half of Carlotta Bailly-Borg’s new double bill, organized by Ballon Rouge, will be unfolded. A nice token of appreciation for the path that the Paris-born painter, who has since moved to Brussels, has followed in recent years. An itinerary

that, among other things, led to solo and group shows at the Fondation Van Gogh in Arles, La Friche la Belle de Mai in Marseille, the Fondation Ricard and Palais de Tokyo in Paris, Goldsmiths CCA in London, Efremidis Gallery in Berlin and Island, Attic, Beursschouwburg, Musée et Jardin Van Buuren and Feeelings in Brussels, and in 2020 to a place in “Generation Brussels”, the group exhibition where the Brussels Gallery Weekend puts young Brussels artists in the limelight. “It was such a weird time,” Evelyn Simons, the curator of both the 2020 edition of “Generation Brussels” and the current double bill, remembers. “Everyone was looking for a bit of comfort during those dark days. Seeing Carlotta’s figures stumble, fall and crawl off the canvas provided just that. Her creatures are not right and just and pure, they are uncomfortable, awkward, morally conflicted. They are trying to find their place, trying to engage with each other, with their environment. What you can see are our own struggles. This is us.”

EAGERNESS AND FIRE Humankind, captured in frivolous, almost hectic lines. Feeling around in the spirit of the times. Colliding with our own and other people’s limits. Stumbling, in free fall. It is this eternal struggle, the human condition, that keeps Carlotta

Bailly-Borg’s characters moving, and gives us comfort. We are not alone. “My characters are never really comfortable,” says Carlotta Bailly-Borg. “They struggle to interact, to exist, but I don’t want us to feel pity for them. They occupy this in-between position we all share. I first thought of calling the show ‘Empathy’. But that sounded a bit too cheesy, and I believe too much in the concept of empathy to relegate it like that. So I called it ‘Trouble’ instead, because they look like they are in it. (Laughs) It’s a play of words, you can also read it as the French word for ‘disarray’ or ‘bewilderment’.” The place where Carlotta Bailly-Borg tackles this chaos exudes eagerness and fire. Books about De Chirico, John Stezaker, Gustave Van de Woestyne, La beauté insensée, Betty Woodman, Yokai, La peinture florentine, R.B. Kitaj, Tshuguharu Foujita, Painters of the Bauhaus and Walter Swennen occupy a cupboard, audio tapes of Steve Reich, The Fall, Wire and the writings of Antonin Artaud form a tower against the wall. It is all food for the curious mind. A mirror for the wide and fixed frame of reference from which she draws inspiration. “I’m really into medieval iconography, but I’m also attracted to Japanese erotic art, to astronomy or certain landscapes, to anthropomorphic shapes or frescoes with scenes of a battle or an orgy

“When I paint, I struggle. It’s only struggling! Okay, and a bit of pleasure too”

– where you don’t really know exactly what you’re looking at. So it can be many different things that inspire me, no matter what time period or culture they originate from... It could be anything, but it’s not everything.” The common denominator? The questions that have permeated every culture since time immemorial and touch on love, desire, conflict, life. “Our struggles,” Carlotta Bailly-Borg nods. “As for me, when I paint, I struggle. It’s only struggling! Okay, and a bit of pleasure too.” (Laughs)

LAYER AFTER LAYER “Most of the time I have a clear idea of where I’m going and what I’m supposed to do. So I start out really enthusiastically, but after those first steps, the struggle begins. Then you fight and fight and fight until you finish,” Carlotta Bailly-Borg says. It

Carlotta Bailly-Borg Born in Paris in 1984 Graduates from the École Nationale Supérieure d’Arts de Cergy in 2010 Becomes an artist in residence at Palais de Tokyo’s Creation Laboratory in 2013 Does solo and group shows (curated by the likes of Michel François, Lilou Vidal, Richard Venlet, Helena Kritis and Angel Vergara) at Fondation Vincent van Gogh in Arles, Goldsmiths in London, Island and Attic in Brussels, Galerie Nathalie Obadia in Paris and Onomatopee in Eindhoven Is nominated for the 22nd Prix Fondation d’entreprise Pernod Ricard in Paris in 2020 Her work is shown as part of Generation Brussels 2020 by Evelyn Simons, who is also curating her current double bill “Trouble”/ “Family Affair” at Ballon Rouge in Brussels and Vitrine Gallery in Basel

Carlotta Bailly-Borg in her studio in Expo 58’s American Theatre.

is part of the process, of that web between the premeditated and the intuitive. “Sometimes the process of creation is really condensed and compressed, and all of a sudden you get this boost of confidence. At other times it is stretched out in time and filled with doubts and things not working out. There is no rule as to how to approach it. I think about the work – and unfortunately I spend a bit too much time inside my head – but it’s really the accidents I search for, they give oxygen to my paintings.” Carlotta Bailly-Borg’s fiery, capricious practice creates plenty of room for happy accidents and surprises. As varied as her references and inspirations are, as diverse are the supports on which she rethinks the medium of painting. In her studio there are examples of experiments with glass, ceramics,

paper, cloth and scrolls, and at the Fondation Ricard, only a few months ago, she rearranged the exhibition space by adding plaster walls and glass doors for her characters – a vocabulary in themselves, spreading across whatever surface they encounter, always being defined by its limitations – to inhabit. That touching of everything that presents itself shows an infectious impatience, an insatiable hunger for experimentation. “You never know until you try, right?” Carlotta Bailly-Borg asks rhetorically. “Take the new series that I’ll be showing at Ballon Rouge. I had this blissful idea of for once sticking to the canvas, only this time adding flowers to it through photo transfer. When it’s in your head, it is this really weird mix of a realistic, photographic aspect and painting. But seeing the results now – with the occasional cracks in

the transferred photos, and the happy accidents that make the layering tangible – it really excites me. I like the fact that you can see the layering, I like the idea of the palimpsest. It is what painting is after all: one layer after the other.”

CARLOTTA BAILLY-BORG: TROUBLE 12/1 > 19/2, Ballon Rouge, www.ballonrougecollective.com

TROEBELE SPIEGEL

MIROIR TROUBLE

Met Trouble, één helft van een double bill die zich ook in Vitrine Gallery in Basel afwikkelt, palmt Carlotta BaillyBorg voor het eerst solo Ballon Rouge in. De in Parijs geboren, naar Brussel verkaste schilder laat er haar vloeibare, (net als wij) tastende en tuimelende personages los op het canvas. “Na werk op glas, keramiek, muren en textiel ben ik blij om nog eens gewoon doeken te tonen,” lacht ze in haar atelier in het Amerikaans Theater. “Al blijft het een strijd. Het is altijd alleen een strijd! Oké, en een beetje plezier ook.”

Avec Trouble, la moitié d’une exposition en deux actes qui se tient également à la galerie Vitrine de Bâle, Carlotta Bailly-Borg décroche son premier solo à Ballon Rouge. La peintre d’origine parisienne, qui s’est installée à Bruxelles, laisse libre cours à ses personnages fluides, tâtonnants et dégringolants sur la toile. « Après avoir travaillé le verre, la céramique, sur mur et sur textile, je suis heureuse de pouvoir à nouveau montrer des toiles ordinaires », dit-elle en riant dans son atelier au Théâtre Américain.

Under the skin

QU’EST-CE QUI REMUE L’ÂME ARTISTIQUE DE DAVID MURGIA ?

‘J’adore jouer en dehors des théâtres’

BRUZZ | PORTRAIT

Tête d’affiche du dernier film de Tony Gatlif (sélection officielle au festival de Cannes 2021), le comédien David Murgia est un raconteur hors pair. Que ce soit dans ses spectacles écrits avec Ascanio Celestini ou avec le Raoul collectif, il dévoile le monde dans un flot enivrant où il fait exister les invisibles. — GILLES BECHET, PHOTO SOPHIE SOUKIAS Alors que les théâtres étaient fermés pendant le confinement, on a parfois vu David Murgia (frère de Fabrice) devant les portes sur une estrade improvisée raconter des tranches de vie de ces personnages comme il les aime. Ces « invisibles », en marge de l’histoire, rouages de la machine capitaliste et privés de récit sont magnifiés par sa magie de conteur. Son texte était basé sur les pièces qu’il était censé jouer ce soir-là, mais aussi largement improvisé en fonction de ce qu’il avait vu en chemin, les errances d’un clochard,

et poursuivie avec Pueblo. « Ascanio est un poète. Alors moi ce que j’essaye de faire, c’est de travailler sa poésie. La dire et la chanter. L’accompagner. Je ne cherche pas à bien apprendre mon texte, ni à bien jouer, ni même à faire une performance éclatante, mais à fabriquer des belles images précises qui racontent des enjeux modernes du capitalisme. Ce qui m’intéresse, c’est d’arriver à raconter ces images-là avec une poésie, avec la force et la violence qu’elles contiennent. Les mots pour fabriquer

« Je ne cherche pas à bien apprendre mon texte, ni à bien jouer, ni même à faire une performance éclatante » des gens agglutinés devant les grilles d’un parking. « J’adore jouer en dehors des théâtres dans les librairies, dans des fêtes de quartier ou sur des piquets de grève. C’est pour ça que ces spectacles sont très très légers, très mobiles. Ils sont essentiellement basés sur le récit, sur la parole. Il n’y avait pas de décor, juste un accordéon qui m’entraîne quand j’essaye de raconter la situation. »

UN GESTE POÉTIQUE Raconteur observateur, c’est un rôle qu’il a endossé avec empathie tout au long de sa collaboration avec le dramaturge et comédien italien Ascanio Celestini. Il y a d’abord eu Discours à la nation, une fable sur le langage du pouvoir, et puis sa trilogie de la périphérie entamée avec Laïka 46

ces images peuvent changer, mais le geste poétique reste le même. » Dans Pueblo, David se met dans le regard d’un gars qui observe le monde depuis la fenêtre de son petit appartement de la périphérie. Par son récit, il développe de l’empathie pour les personnages qu’il voit à travers les rideaux de l’appartement d’en face. Une clocharde, un gitan, une tenancière de bar, un manutentionnaire, une caissière de supermarché. « C’est un mouvement qui m’amène à ressentir une part de réalité de la vie et du quotidien de ces personnes, même si elle est tout à fait fantasmée, inventée. Cette empathie, c’est un mouvement de l’imagination aussi. Ce n’est pas que soutenir Viva for life, ce n’est pas que donner un euro par SMS au Télévie, c’est faire un mouvement de

déplacement de sa propre personne vers l’autre et commencer à imaginer son histoire. » Les textes d’Ascanio Celestini et les spectacles de David Murgia emportent le spectateur dans un flot de paroles, de vagues de mots qui débordent et qui tanguent. « Souvent, les gens sont impressionnés par ce texte qu’ils m’imaginent apprendre par cœur, mais ce n’est pas vraiment un texte appris par cœur. C’est plutôt comme un souvenir, comme quand vous racontez la soirée du dernier Noël. Vous n’avez pas appris le texte par cœur, mais vous savez exactement dans quel ordre ça s’est passé et à force de la raconter vous allez reprendre la même structure, sans jamais avoir appris le texte, puisque c’est un souvenir. »

UNE COMMUNAUTÉ Parallèlement aux spectacles écrits avec Ascanio Celestini, David Murgia joue dans ceux du Raoul collectif, un laboratoire permanent de création avec qui il a créé Le Signal du promeneur, Rumeur et petits jours et le dernier Une cérémonie. Trois spectacles drôles, poétiques et inattendus qui parlent d’utopie et d’engagement, de sous-bois, de radio et de petits matins de fête. « On n’a pas de metteur en scène parce qu’on est tous metteurs en scène. Chacun travaille et réécrit le texte à sa façon. Tout ça crée une communauté qui a l’objectif de faire le plus beau

spectacle possible. » Juste avant le deuxième confinement, David Murgia a tenu le rôle principal dans Tom Medina, le dernier film de Tony Gatlif. Projeté au festival Cinemamed, il n’a pas encore de distributeur en Belgique. Il y joue un personnage inspiré par la vie du réalisateur. Tom est un jeune homme en liberté surveillée débarqué contre son gré dans une Camargue mystique où il est amené à devenir gardien de chevaux. Si on le voit peu au cinéma, c’était là un rôle qu’il ne pouvait refuser. « Quand je fais un spectacle avec Ascanio et avec le Raoul, je sais que ce seront des aventures de vie, que je vais me transformer, que je vais y laisser une partie de moi et que je vais me construire avec de nouveaux matériaux. Avec Tony, j’étais à peu près sûr que ça allait se passer de la même manière, ça allait être une tranche de vie et ces deux mois bloqués en Camargue étaient en effet quelque chose d’exceptionnel. » Entre les planches et la caméra, le cœur de David ne penche pas, tant les métiers sont différents. « Même si l’idée reste la même, c’est-à-dire construire une fable poétique et pertinente. Il y a mille chemins pour y arriver, tant qu’on s'investit de façon intègre dans cette mission-là, c’est ça qui compte. » PUEBLO 18 > 22/1, Théâtre National, www.theatrenational.be

VERTELLER VAN HET ONZICHTBARE

STORYTELLER OF THE INVISIBLE

Wie speelt de hoofdrol in de film Tom Medina van Tony Gatlif, die vorig jaar in de officiële Cannes-selectie zat? David Murgia, verteller extraordinaire. Terwijl de theaters tijdens de lockdown dicht waren, zagen we hem op een geïmproviseerd platform soms verhalen vertellen van personages uit de voorstellingen die hij maakte met Ascanio Celestini of met Raoul collectif. “Ik probeer als acteur niet om mijn tekst goed uit het hoofd te leren, maar wel om mooie beelden te verzinnen die iets zeggen over de hedendaagse toestand van het kapitalisme.”

Who will star in Tony Gatlif’s film Tom Medina, which was in the official Cannes selection last year? David Murgia, storyteller extraordinaire. While the theatres were closed during the lockdown, we sometimes saw him on an improvised platform telling stories about his invisible characters, from the performances he made with Ascanio Celestini or with Raoul collectif. “As an actor, I am not trying to memorise my lines, but to come up with beautiful images that tell something about the contemporary state of capitalism.”

David Murgia 1988, naissance à Verviers 2008, apparition au cinéma dans Sœur Sourire de Stijn Coninx 2008, diplômé du Conservatoire de Liège 2010, joue dans Rundskop 2012, Meilleur Espoir masculin aux Magritte pour son rôle principal dans La Tête la première 2012, Le Signal du promeneur, premier spectacle du Raoul collectif suivi de Rumeur et petits jours (2015) 2013, Discours à la nation, première collaboration avec Ascanio Celestini, suivie de Laïka (2017) et Pueblo (2022)

BRUZZ | INTERVIEW

2021, tête d’affiche de Tom Medina de Tony Gatlif (sélection officielle à Cannes)

BY MANY, FOR MANY

#MadeInBXL

#AllEars

#ChallengeTheSystem

#KaaitheaterCoProduction

MEG STUART BUREN BODIES OF KNOWLEDGE HEINE AVDAL & YUKIKO SHINOZAKI/FIELDWORKS RADOUAN MRIZIGA ANNA FRANZISKA JÄGER & NATHAN OOMS KHADIJA EL KHARRAZ ALAMI

CUQUI JEREZ METTE EDVARDSEN DANIEL LINEHAN DAVID WEBER-KREBS AHILAN RATNAMOHAN TINE VAN AERSCHOT KATE MCINTOSH VERA TUSSING

#WeHearYou(th)

MOHAMED EL KHATIB KYOKO SCHOLIERS CHOKRI BEN CHIKHA & ACTION ZOO HUMAIN

GET YOUR TICKETS AT

JAN—JUN 2022

& many others

kaaitheater.be & {PAY WHAT YOU CAN}

KaaiAd_BRUZZ_20211215.indd 1

08/12/2021 15:59

BRUZZ Select. Eat & Drink

Il Gastronomico fait place à une sorte de boudoir feutré dans lequel un chef oeuvre depuis une cuisine ouverte. Une enseigne résolument placée sous le signe du confort.

Boudoir de poche FR

Enseigne populaire à succès, Ricotta & Parmesan relève le défi d’un écrin chic pour faire vivre une expérience feutrée aux convives. Le nom de cette enseigne à contre-courant ? Il Gastronomico. — MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE

IL GASTRONOMICO

•••

Greepstraat 55 rue de la Fourche, Brussel/ Bruxelles, 02-307.62.49, www.ilgastronomico.be, di/ma/Tu > sa/za/Sa 12 > 14.00 & di/ma/Tu > vr/ve/Fr 19 > 22.00

Plus que jamais les voies de la restauration sont impénétrables. Alors qu’un nombre croissant de chefs désertent les cimes de la gastronomie de haut vol pour « bistroter » en toute liberté, certains audacieux – inconscients? – accomplissent le chemin inverse. Renaud Waeterloos est de ceux-là. Dans la mesure où le nom de ce restaurateur n’est pas forcément connu du grand public, on rappellera que l’homme se cache derrière un incontestable « carton » bruxellois ouvert depuis 1999 : Ricotta & Parmesan. Cette adresse immanquablement prise

d’assaut a bâti son succès sur une formule populaire offrant au convive le choix entre une dizaine de sortes de pâtes fraîches différentes à assortir avec plus de vingt-cinq sauces maison. Imparable. Défiant toutes les lois du profit, Waeterloos a sacrifié une vingtaine de couverts très rentables pour faire place à une sorte de boudoir feutré dans lequel un chef œuvre en toute transparence depuis une cuisine ouverte. Avec un nom qui annonce clairement le programme, Il Gastronomico ne lésine pas pour installer le convive dans le

confort : assises moelleuses, nappes épaisses, luminaires d’époque et habillage de bois couleur bleu voûte céleste. Reprenant une structure de repas à l’italienne – antipasti, pasta, secundi… –, la carte mise sur des préparations en phase avec les saisons. En entrée, la burrata (22 euros) est travaillée avec subtilité, déclinée qu’elle est sur un lit de poireaux vinaigrés. Élégante dans l’assiette, la composition se révèle grâce à la présence de noisettes du Piémont qui confèrent un léger goût torréfié à l’ensemble. Du côté du plat, on ne résiste pas à l’appel des bigoli aux œufs (26 euros), pâtes longues et épaisses, parfaitement texturées pour croiser le fer avec la Tuber Melanosporum (Truffe noire) sur fond de préparation joliment beurrée. Au rayon de ce qui peut être amélioré, on pointera un service manquant un peu de délicatesse et une carte des vins franco-transalpine (de 32 à 150 euros) qui gagnerait à faire entrer quelques références de vins au naturel. 49

BRUZZ Select. Cinema

FILM VAN DE WEEK

Madonna met lam NL

Uit IJsland komt het eigenaardige Lamb aangehuppeld. Kruip wat dichter tegen je geliefden aan. Het is soms even nodig als enige nederigheid tegenover de natuur. — NIELS RUËLL LAMB

••••

IS, dir.: Valdimar Jóhannsson, act.: Noomi Rapace, Hilmir Snær Guðnason, Björn Hlynur Haraldsson

Het allesbehalve schaapachtige Lamb dompelt je onder IJslands natuurgeweld dat te ontzagwekkend, te mistig en te gevaarlijk is om als wondermooi te beschouwen. In een van de mensenwereld afgezonderde schapenboerderij gaat het koppel Maria (Noomi Rapace) en Ingvar (Hilmir Snær Guðnason) vreugde- en bijna woordeloos door de dagen. Het duurt even voor we de intrieste oorzaak te weten komen: het verlies van hun enige kind. Een minimalistisch, contemplatief familiedrama lijkt zich te ontplooien, tot een schaap lammert en Maria zich

Hilmir Snær Guðnason en Noomi Rapace als kinderen vreugdeloos koppel schapenboeren.

als een Moeder Gods ontfermt over de bovennatuurlijke boreling, Ada. De posters en trailers verraden de aard van het beest. Laat je liever verrassen. De zorg voor Ada doet

Maria wondergoed. De pijn kan eindelijk naar buiten, het geluk weer naar binnen. Het is hartbrekend, ook omdat je weet dat het niet kan blijven duren. De eigenlijke moeder en haar tijdelijk ingetrokken schoonbroer sputteren tegen en op bedreigingen reageert natuurkracht Maria met vuur. Niemand weet wat de toekomst brengt, maar Noomi Rapace speelt wellicht de rol van haar leven. De Zweedse brak door als hacker-wreker Lisbeth Salander in The girl with the dragon tattoo en kon vervolgens internationaal (Prometheus) aan de bak. Maar dit is van een hoger niveau.

FOLKHORROR

Dit sinistere natuursprookje won in Cannes terecht een prijs voor originaliteit. 50

Met een mise-en-scène en precisie die jaren ervaring doet vermoeden slaagt regisseur Valdimar Jóhannsson erin om in zijn uitgepuurde debuutfilm het intieme met het mythologische te verweven. Schrijver en dichter Sjón – ooit muzikant bij Björks The Sugarcubes en nu scenarist van de volgende film van Robert Eggers, de regisseur van The lighthouse – bouwt hier voort op een reeks

volksverhalen. De fotografie gebruikt het zachte natuurlicht als een deken en profiteert van natuurkrachten waar geen enkel special effect tegenop kan. De geluidsband – wat kan onder meer geblaat eng zijn – laat stiltes renderen, en speelt een sleutelrol in de onheilspellende sfeer, en in het gestaag opdrijven van de spanning en het ongemak. Het kan folkhorror worden genoemd, maar trek je dat niet aan. Het sinistere, ruw-poëtische natuursprookje won op het Festival van Cannes terecht een prijs voor originaliteit. De eigenaardige film met een ijselijk einde is niet boven élke verdenking verheven. Er gebeuren rare, irrationele dingen. Er zijn groteske taferelen die lachwekkend kunnen worden bevonden, waarna afhaken een optie is. Hoop dat het u niet overkomt, want bereidheid tot opschorting van ongeloof wordt met een beklijvende ervaring beloond. Niet elk lijden, niet elk ongeluk kan worden weggenomen, zo almachtig is de mens niet. Maar dat Jóhannsson die onmacht verteld krijgt, is niet niks.

FOCUS

MORE FILM

Un certain je ne sais Bucquoy NL

Zijn nieuwe film is voor volgende maand, zijn oude films, zoals het beruchte La vie sexuelle des Belges, voor deze. Met een retrospectieve en carte blanche lanceert Cinematek een Jan Bucquoy-offensief. — NIELS RUËLL

Hoe berucht is Jan Bucquoy nog? Tot de vele exploten van de belhamel uit Harelbeke behoren de oprichting van een Slipmuseum in Schaarbeek, verschillende bestormingen van het koninklijk paleis, een campagne om elke erfenis via loterij te herverdelen en een ruime bijdrage tot de reputatie van café De Dolle Mol. Niet elke onderneming liep uit op een sisser, een kater of een nacht in het cachot. Zo regisseerde hij onder meer een handvol films, waarvan de eerste de beste is: La vie sexuelle des Belges uit 1994. Met de vertoning van de gerestaureerde versie gaat in Cinematek een retrospectieve van start. Het door Jean-Henri Compère vertolkte hoofdpersonage heet Jan Bucquoy. De minst fictieve Bucquoy verfilmde namelijk met humor,

CAMPING COSMOS

overtuiging en verbeelding zijn herinneringen aan vele vrouwen en misavonturen. Tot in Singapore was men geprikkeld. Na amper twee jaar was er een sequel. Camping Cosmos of La vie sexuelle des Belges n°2 ontbloot de vulgariteit van een kustcamping in de jaren 1980. Arno, Jan Decleir en Herman Brusselmans spelen een gastrol, maar het werd vooral een cultfilm dankzij de présence van Lolo Ferrari, een pornoactrice met een enorme borstomtrek, die zich in 2000 van het leven zou benemen. Bucquoy bleef films maken en bleef die La vie sexuelle des Belges noemen en nummeren, ook al gingen ze over de sluiting van Renault Vilvoorde, politieke campagnes of een vent die alleen maar kan vrijen met vrouwen die naar vis ruiken.

Cinematek vroeg hem om ook zelf een filmprogramma samen te stellen. Hoewel hij graag Jean-Luc Godard citeert, zit er geen film tussen van de Franse filmrevolutionair. Bucquoy breekt liever een lans voor La maman et la putain van Jean Eustache, The killing van Stanley Kubrick, An autumn afternoon van Yasujiro Ozu én Alles moet weg van Jan Verheyen, de man die volgens Bucquoy de Vlamingen leerde houden van films uit eigen land. Alain Jessua bestempelt hij dan weer als “de Michel Houellebecq van de cinema”. Bucquoy weet altijd wat te zeggen. RETROSPECTIEVE & CARTE BLANCHE JAN BUCQUOY 12 > 31/1, Cinematek, www.cinematek.be Bioscooprelease La dernière tentation des Belges: 2/2

Memoria •••• CO, dir.: Apichatpong Weerasethakul, act.: Tilda Swinton

NL/ Elf jaar nadat Tim Burton hem de Gouden Palm

overhandigde voor Uncle Boonmee who can recall his past lives maakt de Thai Apichatpong Weerasethakul nog steeds sjamanistische films die moeilijker na te vertellen zijn dan een droom, maar even fel bedwelmen. Toch als je het toelaat. De immer avontuurlijke Tilda Swinton (Doctor Strange, The French dispatch, Derek Jarman) schrijdt door Colombia, nieuwsgierig naar de verklaring voor de onbeschrijfelijke knal die ze soms in haar hoofd hoort. De climax mag verklapt worden: staren naar een man die niets vergeet maar in slaap valt. Het is een beleving. (NR)

Lingui TD, dir.: Mahamat-Saleh Haroun, act.: Achouackh Abakar Souleymane, Rihane Khalil Alio

FR/ Dans la banlieue de N’djaména, les Marie de quinze ans, enceintes de façon inattendue, ne sont pas vénérées mais honnies. Du moins, si elles ne veulent pas de l’enfant. La religion, les traditions et les lois interdisent et combattent l’avortement. Mais cela n’arrête pas Maria et sa mère célibataire. Le Tchad ne compte pas beaucoup de réalisateurs, mais Mahamat-Saleh Haroun est un habitué des grands festivals de cinéma. Son style n’est pas sentimental et il ne manque jamais de courage pour aborder les sujets les plus difficiles. Comme la guerre civile ou la tradition patriarcale et religieuse qui opprime les femmes. (NR)

Scream 5 US, dir..: Matt Bettinelli-Olpin, Tyler Gillett, act.: Neve Campbell, Courteney Cox, Kyle Gallner

EN/ Twenty-five years ago, horror maestro Wes Craven

and devious screenwriter Kevin Williamson renewed the slasher in spectacular fashion. The youngsters to be stabbed were, for the first time, aware of the existence of slashers and the sometimes laughable banter of the genre. It didn’t stop Ghostface from stringing them along with his/her/their knife. Numerous copycats turned the postmodern horror comedy into a sub-genre. Scream 3 was a stinker. Scream 4 was acceptable, in 2011. It’s a scared wait to see what Scream 5 will be. The old guard is there, apart from Wes Craven. Just over five years ago, he found out whether there is in fact a heaven. (NR) 51

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

THÉÂTRE

THEATRE & DANCE

« Ce n’est pas une critique des maisons de repos » FR/ Ce sera sans doute la dernière maison. Ce qui s’y passe, certains préfèrent ne pas le savoir, ne pas le voir. Pour son premier spectacle, Magrit Coulon, ses comédiennes et comédien, ont observé pendant 18 mois les résident.e.s d’une maison médicalisée à Ixelles. Au fil des petites joies et tragédies du quotidien, l’ordinaire devient étrange et l’étrange passe pour ordinaire. « Ce n’est pas une critique de ces lieux », prévient d’emblée Magrit Coulon, « c’est un regard théâtral sur des moments qui font partie de la vie. » Avec une irrévérence respectueuse, elle nous restitue avec ses trois comédien.ne.s les gestes étirés dans le temps et dans l’effort, les silences et les discours qui s’effilochent. La force du spectacle surgit de la confrontation entre la jeunesse des acteurs qui, sans maquillage et sans déguisement, se glissent dans des corps et la voix de personnes âgées. « C’est comme faire un pont entre deux extrêmes qu’on penserait difficilement joignables et ça peut toucher les gens, je crois, qu’une équipe jeune s’investisse dans un tel sujet. »

Entre documentaire et évocation suspendue, Home ne joue pas la carte psychologique et vise l’incarnation plus que l’illustration. « On n’a pas cherché à travailler des personnages, c’est plutôt l’assemblage d’une suite de détails que nous avons observés et avec lesquels on a composé une partition physique. » Sans apitoiement et sans fausse pudeur, c’est une empathique plongée en apnée dans la vieillesse, ultime étape d’un voyage que nous aurons tous à parcourir mais dont on a tendance à ne retenir que des clichés. Home est une vitrine sur un espace clos, qui vit avec ses propres règles et son propre temps, un travail d’atmosphère et de regards où le public est placé dans la position du visiteur d’une maison de retraite venu partager quelques bribes de leur quotidien. « On laisse du temps au spectateur pour se remettre à l’endroit du vrai temps des choses et peut-être aussi de s’interroger sur la place des personnes âgées dans notre société et dans leur vie. » (GB)

HOME, MORCEAUX DE NATURE EN RUINE 12 > 22/1, Théâtre National, www.theatrenational.be

INFIDÈLES

Bergmania NL/ Niet alles hoeft te veranderen in 2022.

Wat goed was mag hetzelfde blijven. Zoals tg STAN dat samenwerkt met de Roovers, en stukken speelt van en over de invloedrijke Zweedse toneel- en filmregisseur en -schrijver Ingmar Bergman, over driehoeksverhoudingen enzovoort. Na Scènes de la vie conjugale en Après la répétition neemt tg STAN nu het stuk Infidèles onder handen, terwijl het ook put uit Bergmans autobiografie Laterna magica. Ruth Becquart, Robby Cleiren, Jolente De Keersmaeker en Frank Vercruyssen spelen hun creatie voor het eerst in het Nederlands. (MB)

TG STAN & DE ROOVERS: INFIDÈLES 13 > 15/1, 20.30, Kaaitheater, www.kaaitheater.be

Le galop des centauresses

FR/ Après deux solos, la chorégraphe bruxelloise Mercedes Dassy rassemble quatre danseuses issues d’univers chorégraphiques différents avec qui elle capte l’énergie d’un rituel nocturne, magique et adolescent, fêtard et politique. Par le chant et par la danse, ces quatre centauresses, figures de l’altérité féminine, entre cyborgs et créatures mythologiques, surmontent leurs peurs pour rompre ce qui doit être rompu, nourrir ce qui doit arriver et convertir un vertige de pensées en mouvements et en actions. Dans l’ici et le maintenant, ces corps hybrides inventent des interactions physiques capables d’inverser la paralysie, et faire rupture avec ce qui les entrave. (GB) MERCEDES DASSY : RUUPTUUR 13 > 22/1, Atelier 210, www.atelier210.be

Shamanic voices EN/ A choreographer of the voice, Flora Detraz

explores its supernatural dimensions. For this show, she has invented three characters, blind shamans, sleepwalkers, and visionaries, deep inside a cave, or perhaps at the base of a glottis, in a kind of danced concert. Her performers are defined as much by the sounds they produce as by the ways they move around and dance. The body thus becomes the site of reveries and a receptacle for apparitions. And the voice becomes a tool for causing discord by creating a dialogue between the interior and the exterior, the visible and the invisible, what we see and what we hear. (GB) FLORA DETRAZ: GLOTTIS 15/1, 20.00, Les Halles, www.halles.be

MUSIC & NIGHTLIFE

ART & LITERATURE

WIN! Send in the keyword in bold along with your address and phone number to win@bruzz.be

RAY LEMA

Gloedvolle orgelstukken NL/ Het hammondorgel van Maxime Moyaerts is

het soepel pompende hart van het BAM! Trio. Aangevuld met Arnaud Cabay op drums en Bastien Jeunieaux op gitaar hebben de drie Walen de voorbije jaren een vinnige triosound gecreëerd die in staat is uit het klassieke jazzidioom te breken. Dat was al te horen op het vorig najaar verschenen debuut One, dat aanstekelijke grooves en soulvolle, dromerige gitaarpartijen koppelde aan dat gloedvolle orgelgeluid dat zeker in de winter hetzelfde effect heeft als een warm deken en doet dagdromen naar verre horizonten. (TP)

BAM! TRIO 15/1, 18.00, Jazz Station, www.jazzstation.be 12/5, 20.30, Théâtre Marni, www.theatremarni.be

Baroque et intense

FR/ Originaire du sud de la France, l’artiste multidisciplinaire et chanteuse Mathilde Fernandez, également moitié du duo ascendant vierge, est établie sur la scène bruxelloise depuis quelques années. Il y a moins d’un an, on a pu goûter à sa performance intense et baroque et à ses affinités avec Kate Bush, Nina Hagen et Jeanne d’Arc, lors d’un livestream au Botanique. Ce week-end, en attendant un premier album, elle présentera son troisième EP. Après Final Vegas et Hyperstition, Sensible propose une exploration poussée de la voix et de l’âme excentrique et gothique. (TP)

MATHILDE FERNANDEZ 14/1, 19.30, Botanique, www.botanique.be

Strings of Glass EN/ For the first time, Philip Glass entrusted a

composition to a non-American ensemble. The French Tana Quartet is not just any string quartet. It seems ideally cast to provide the work that the American composer based on his score for the Broadway production King Lear with the necessary Shakespearian drama. In addition to the world premiere of Glass’ “String Quartet No. 9 - King Lear”, which is also the name of the new album by Tana Quartet, “Der Tod und das Mädchen” by Franz Schubert and “And So” by Caroline Shaw are also on the programme. (TP) TANA QUARTET 15/1, 17.30 & 20.30, Bozar, www.bozar.be

SHARON VAN OVERMEIREN

Sculptuur in tijden van scrollen

NL/ Dertien jaar geleden trok Sharon Van Overmeiren naar Brussel om er aan Sint-Lukas beeldhouwkunst te gaan studeren. Sindsdien is het hek van de dam. Ze zette haar opleiding voort aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen, ging in 2016 in residentie in Wiels en een jaar later in de Jan van Eyck Academie in Amsterdam. Al dat weten propt ze vandaag in een sculpturale praktijk, die bevreemdende, hoogst interpellerende objecten uit de visuele flow van hoog en laag en alledag scrollt, klikt en bevrijdt. Check ook haar Gulle waard, die ze tussen het middeleeuwse Steen in Antwerpen en onze huidige blik schuift. (KS)

CONCERT NAAR KEUZE

5 vouchers (waarde 30 euro), Ancienne Belgique

NL/ Momenteel is het oorverdovend stil in de AB,

maar weldra zwaaien de deuren weer open voor concerten met beperkte bezetting. Boek nu alvast tickets voor The Bony King of Nowhere (2/2), Juicy (8/2) of Black Flower (16/2) met behulp van onze voucher. Mail ‘voucherAB‘

SHARON VAN OVERMEIREN 13/1 > 19/2, Damien & The Love Guru, www.damienandtheloveguru.com

Dans l’œil de Varda

FR/ Tout le monde se souvient d’Agnès Varda, cinéaste, artiste, mais moins de son travail de photographe qui fut pourtant sa première activité artistique. Les photos présentées ici, pour la plupart inédites, documentent l’œuvre et la personnalité de quatre artistes avec qui Varda avait noué de vraies relations d’amitié. On retrouve la céramiste Valentine Schlegel pétrissant la terre. On voit Alexander Calder, à la plage, dans la rue ou brandissant ses mobiles. Il y a Germaine Richier entourée de ses sculptures aux formes tourmentées. Enfin, elle a aussi capturé la relation artistique fusionnelle du couple Vera et Pierre Székely. (GB)

CALDER, RICHIER, SCHLEGEL, SZÉKELY PAR AGNÈS VARDA 14/1 > 5/3, Galerie Nathalie Obadia, www.nathalieobadia.com

DAVID HOCKNEY

10x2 places, Bozar, > 23/1

FR/ Les expositions durent longtemps et nous avons souvent tendance à reporter les visites. Mais maintenant, plus d’excuses : il ne reste que deux petites semaines pour aller voir l’expo phare de cet automne. Ne manquez pas ce rendez-vous avec l’extravagant artiste britannique de 84 ans, David Hockney. Envoyez « Hockney »

Colour, cut, compose EN/ In the summer of 2021, Xavier Hufkens

showed some of Rachel Eulena Williams’ work in the group show “Gridscape”, which explored how artists use systems and structures to free expression. Today, the American artist – born in Miami in 1991 and currently living in Brooklyn, New York – is doing her first solo exhibition in the Brussels gallery space. That is joyous and just. Rachel Eulena Williams’ mesmerizing, colourful works exist somewhere between painting and sculpture: she first colours rolls of untreated canvas and cotton before cutting them up and assembling the fragments into compositions that challenge eyes and mind, genres, traditions and history. (KS)

FILMS OF YOUR CHOICE

5x2 tickets, UGC De Brouckère & Toison d’Or

EN/ Film lovers can’t complain about the current

cinema offer. At UGC, your choices include Licorice Pizza, Don’t Look Up, Spider-Man: No Way Home, or our film of the week: Lamb. Email “UGC”

RACHEL EULENA WILLIAMS: JOY & RAIN 13/1 > 18/2, Xavier Hufkens, www.xavierhufkens.com 53

Nick Trachet

COLOFON

BRUZZ

| CULINAIR

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

Een nieuw jaar begint met goede voornemens. Die mogen niet te hoog gegrepen zijn, zoals iedereen met een beetje ervaring weet. Mijn voornemen is alvast de snelkookpan, de cocotte minute zoals de Fransen zeggen, vaker te gebruiken. De snelkoker is een miskend apparaat. Hij is zo goed als onzichtbaar in kookprogramma’s. Dat valt misschien te verklaren omdat er niets te zien valt wanneer dat ding staat te sissen. Dat levert slechte televisie op. Maar ook in de professionele keuken is men blijkbaar nog altijd niet aan de ‘autoclaaf’ (zo heet een snelkoker in de wetenschappelijke wereld). Buiten het feit dat een snelkoker snel kookt, is hij ook bijzonder energiezuinig. Dat was trouwens het eerste wat schrijver John Evelyn in zijn dagboek noteerde nadat hij zo’n ding aan het werk had gezien in 1682. Denis Papin, de uitvinder, kookte een groot diner van meerdere gangen met ‘slechts zes ons kolen’. Ook toen was energie duur. Het apparaat laat toe zelfs beenderen en huiden te koken tot nuttig voedsel in de vorm van gelatine. Maar het zou duren tot de negentiende eeuw voor het instrument echt ingang vond in de voedingswereld. Onder druk wordt collageen van beenderen en vel sneller omgezet in eetbare gelatine, de bouillon die zich vormt bij het koken is helderder en smaakvoller. Er ontsnappen minder geurtjes uit de pot en, raar maar waar, binnen in de snelkoker is de

NICK TRACHET

CULI NAI R

Kippensoep

“Een geliefd Portugees gezegde luidt: kippensoep en voorzichtigheid hebben nog nooit iemand kwaad gedaan” FOTO © SHUTTERSTOCK

bouillon stil, het mengsel gaat door de hoge druk niet zieden. Het is dus een voorzichtige manier van koken. Na het feesten is het hoog tijd voor kippensoep. Een geliefd Portugees gezegde luidt: kippensoep en voorzichtigheid hebben nog nooit iemand kwaad gedaan. Zeker niet na overdadig feesten. Mijn moeder maakte er elke keer klaar in de week na Nieuwjaar.

Kies voor een betere soepkip. Een goedkope plofkip wordt onherkenbaar in deze bereiding en heeft smaak noch geur. En daar is het hem hier natuurlijk om te doen! Het mag dus een stevig beestje zijn. Die lijkt duurder, maar je hebt er meer plezier van. Plof het hele Nick Trachet dier in de snelkoker, en Nick Trachet giet er water op. Breng aan de kook, met een wijze greep zout erbij. Schuim wat af wanneer het vocht

Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

bijna kookt. Enkele keren opnieuw. Dan doe je er een roosje steranijs bij (dat is nieuwlichterij, maar wel erg smakelijk), wat peperkorrels, een zestal tenen look, een takje selder, een grote ajuin en een grote wortel. Die hoeven helemaal niet te worden gepeld of geschild. Ajuinschillen zorgen voor een mooie gouden kleur in het kookvocht, de schil van de wortel bevat het meeste smaak. Enkel goed spoelen en schrobben en de toppen verwijderen. Dan enkele takjes peterselie (krul-, geen platte), verse laurier en tijm. Doe het deksel erop en geef ze vijftig minuten sissen op het vuur. Na een tijdje zal de geur je tegemoetkomen. Laat de snelkoker gewoon gesloten afkoelen. Haal dan voorzichtig de hele kip en de groenten uit de ketel en laat het vocht staan op een koude plek. De volgende dag kun je het vet afscheppen, al wordt kippenvet nooit zo hard als rundvet. Nu heb je een vrij heldere kippenbouillon en wat overkookte groenten. Die vijftig minuten in de snelkoker komen overeen met twee en een half uur koken in een gewone ketel. De overblijvende groenten zijn nog eetbaar, maar niet erg gastronomisch. Wil je groenten in de eindsoep, dan neem je verse, maar deze keer wél netjes geschild en gesneden. Laat die aanstoven in wat boter en dan weer koken met de soep. Opdienen met wat vlees van de kip erbij (of niet, dat kan voor iets ander worden gebruikt). Smakelijk.

Harde kip Pistolets

ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar. OPLAGE 55.000 exemplaren. ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur) CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias VORMGEVING Ruth Plaizier, Heleen Rodiers VERTALING Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene. BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (DPG Media) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

COLOFON COLOFON BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Gewest. Rest van België: 25 euro per jaar; Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3393 IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 Vlaams Buitenvan België: 30 Brusselse euro per Media jaar. vzw Buiten België: 30 euro per jaar. OPLAGE OPLAGEOPLAGE : 62.609 exemplaren. OPLAGE : 62.609 exemplaren. ADVERTEREN? Marthe ADVERTEREN? Paklons, 02-650 10 61 Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be sales@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De ALGEMENE Clippeleir DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), HOOFDREDACTIE MathiasKristof Declercq Pitteurs (algemeen hoofdredacteur),

MELD NIEUWS

Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws voor nader onderzoek. Ik kwam terug met een moet je er al een hele hoop tegelijk slachten! forse met rustig inhoud, dat laatste verwijderde Persberichten kunnen via Ik lietpistolet de stukken bakken in ruime olie NickTrachet Trachet omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen. Nick enikikeven voegde gehakte ajuinHet aan ding hele BrusselaarDe diedede stad reeks woog 45 gram, en bolrond metanderhalf een diameter van redactie@bruzz.be Brusselaar die stad toe, watnalezen? pepertjes look. Na uur was endedewereld wereldculinair culinair en centimeter, de hoogte zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, Voer uw evenement in op BRUZZ.be/trachet ontdekt ontdekt centimeter. Zo’n raspistolet is met erg dan eten we wat later. In de tropen zijneen maaltijden Encodez votre événement sur krokante, dunne korstkrijgt omhuld trouwens ergmaar relatief, iedereen een rond bord een Mathias Declercq CULTUUR & UIT on wanneer hij of zijbroodkruim. thuiskomt, het etenspoor mag van dan al Enter your event vederlicht wit Geen Gerd Hendrickx CULTUUR & UIT lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of www.agenda.brussels Gerd Hendrickx REDACTIE

Wie langs deopgevallen? Afrikaanse winkels moet Is het u ook Alles inwandelt, de voeding lijkt het zeker zijn opgevallen: de vitrine hangt kleiner tealworden. Niet langopgeleden kwam het vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. nieuws Nutella kleinere potten op de markt Meestal staat dezelfde er het lachende gezicht van een brengt. Voor prijs als de vroegere Afrikaanse mama op, kleurrijke hoofddoek. grotere, uiteraard! Ja,met de hazelnoten zijn duurder Het gaatmeneer! over diepvrieskip. Maarhouden niet om niet de nu geworden En de mensen overal dominerende ‘plofkip’. Het zijn legkippen van prijsverhoging, dus doen ze het via volumedie te oud zijn volgens de normen van de verkleining.

Ik deed er wat waterpuur bij om het stoven zonnebloempitten: gladde korst. rustig Het broodje verder latendat lopen. ik al kip met is zotegroot je erNu niethad onmiddellijk inajuin kunt (het rook daarvoor écht naar is kiphet in te dehoog. keuken), maarhet ik had bijten, Je moet in hettwee nog breken graag wat Afrikaanser. Kennen of lichtelijk pletten. Omjullie het te breken agussi? Agussi – ookeen bekend alsinegusi, agushi of kent een pistolet snede de bovenkant. egushi – wordtisvoornamelijk gebruiktvan in het deeg in Technisch dat om het zwellen West-Afrika. Het de zadenMaar van een de hete oven opzijn te vangen. eenmeloenleraar soort, of van veleop pompoensoorten, en geschiedenis rust vertelde mijgepeld lang geleden dat

Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De REDACTIE Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Zonderman Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, MEDEWERKERS Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Bechet, Michaël Bellon, Trachet,Nicolas Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick EINDREDACTIE

DB623070I9

Nederlands, français or English

A new language en avant!

GO! SCHOLENGROEP BRUSSEL

español o italiano Deutsch

In 31 kinderdagverblijven verspreid over het Brussels Gewest geven we onze kleinste ketjes een warme tweede thuis. We helpen hen bij hun eerste stapjes om later grotere sprongen te maken en verder te groeien tot échte wereldburgers.

HEB JIJ EEN HART VOOR KINDEREN EN WIL JE MEE BOUWEN AAN HUN TOEKOMST? Stuur dan je CV en motivatiebrief naar Sabine Winters, directeur kinderdagverblijven - sabine.winters@sgrbrussel.be

SURF NAAR WWW.VDAB.BE VOOR DE VACATURES

Ondernemingsnummer: 0427.388.334 Vergund als bewakingsonderneming door FOD BiZa

DB744352L1

Klaar voor een nieuwe start?

cvosemper.be Cursussen voor volwassenen Overdag en ’s avonds, online en in de klas in Brussel en de Noordrand

Cours pour adultes Jour et soir, en ligne et en classe à Bruxelles et en périphérie nord

Adult education

Bewakingsagent - Voltijds/vast contract

Solliciteer vandaag nog via deze QR codes of stuur je CV op naar Elke.Ots@securitas.be . Vind al onze vacatures terug op jobs.securitas.be

Daytime and evening classes, online and in class in Brussels and the northern periphery

Regio Brussel

Securitas NV Sint-Lendriksborre 3 1120 Brussel +32 (0)2 263 55 55 www.securitas.be DB744424L1

Haven van Antwerpen

Inschrijven S’inscrire Enrol online

DB744224L1

Boordevol energie?

one of us Vind net als Vanessa de juiste kicks, zowel in de ring als bij KBC Brussels. Ga de uitdaging aan op de kbcbrussels.be/jobs Ga uitdaging aan op kbc.be/jobs Verantwoordelijk uitgever: KBC Groep NV, Havenlaan 2, 1080 Brussel, België. BTW BE 0403.227.515, RPR Brussel, IBAN BE51 7340 0896 8162, BIC KREDBEBB. www.kbc.be, DWOS 000, 01-08-2019 t.e.m. 31-12-2019