BRUZZ - editie 1771

#1771

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

TIPS

13 | 10 | 2021

ALS DE ENE WEL EN DE ANDERE NIET BINNEN MAG

CORONAPAS VERSCHEURT BRUSSEL

+ BRUZZ CULTURE PAUL VAN NEVEL OVER 50 JAAR HUELGAS ENSEMBLE

ROSINE MBAKAM LE CINÉMA DOCUMENTAIRE POUR ÉCLAIRER L’OMBRE

AIMÉ MPANE SWINGS THE ADZE

MNF21-Bruzz-215x290mm.indd 1

22/09/21 16:11

Portrait © KIK-IRPA, Bruxelles

Design/illustration : Pam & Jenny Éd. resp. : Yamina El Atlassi, Brussels Museums Galerie du Roi 15 Koningsgalerij, 1000 BXL

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

PASJESMAATSCHAPPIJ Vrijdag is het zover: Brussel wordt weer iets meer een pasjesmaatschappij. Het Covid Safe Ticket (CST) zal vanaf dan voor een groot deel ons sociale leven bepalen. Het is een beetje een zwaktebod, een toegeven van de overheid dat ze een groot deel van de bevolking niet heeft kunnen bereiken, laat staan overtuigen van het nut van een vaccinatie. Blijft de vraag of de controle op het gebruik ervan zelf voldoende gecontroleerd zal worden. Restauranthouders, uitbaters van sportclubs en voorzitters van kleine verenigingen voelen zich niet geroepen om politieagent te spelen. Zeker niet in een stad waar de controle op ingevoerde maatregelen wel vaker laks is. Denk maar aan het alcoholverbod in het centrum van Brussel. Het kan nochtans werken. Dat bewijzen Nederland en Frankrijk. In beide landen leidde de invoering van de gezondheidspas tot een toename van de vaccinatiegraad en tot een sociaal leven dat zich relatief veilig kan afspelen. Iedereen die betrokken is bij de vaccinatiecampagne hoopt hier nog steeds op hetzelfde effect. Ook omdat ze weten dat het enige alternatief dat hen dan nog rest een verplichte vaccinatie is.

Lees de reportage over de invoering van het CST op p. 8-11 NL

INTERVIEW

“Het is onze rol om sociale drama’s te

voorkomen. Gas en elektriciteit zijn basisbehoeften” Jo Vanbelle, vrederechter in Elsene 18 REPORTAGE

“Onze bedden liggen nog altijd vol” Voor het personeel in de ziekenhuizen is de coronacrisis nog niet voorbij 12

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY Wordt de coronpas een Covid Splijt Ticket? 8, REPORTAGE De post-coronamode in het straatbeeld 24, INTERVIEW Wilson Fache, Brussels journalist in Kaboel 22, ECONOMIE Steeds minder bankkantoren in armere buurten 17, BIG CITY Wat had Karl Marx met Brussel? 27, COLUMN Nick Trachet 52

BRUZZ CULTURE « Le courage de Delphine met le monde face à ses responsabilités » Après le succès critique de Chez Jolie Coiffure, Rosine Mbakam consacre un film à son amie et sœur d’infortune, Delphine 29 NL Douglas Firs 34 , NL BruxellesVies Lise e Ma Neza 36, EN Marc Melià 37, NL Huelgas Ensemble 38, EN Aimé Mpane 42, FR Bwanga Pilipili 44, FR Eat & Drink Chez Nous 47, NL/FR/EN Select: film 48, NL/FR/EN Select: music, theatre & visual arts 50

MEER BRUZZ Aljudhur betekent zoveel als “geworteld” of “roots” in het Arabisch en is het thema in deze nieuwe BRUZZ podcastreeks. BRUZZ sprak met tien bekende Belgen met Marokkaanse roots over hun levensverhaal; over het laveren tussen twee culturen en het overwinnen van obstakels.

Deze week aflevering 2: kunstenaar en fotograaf Charif Benhelima Op BRUZZ.be en in je favoriete podcast app

SOCIÉTÉ DE PASS Vendredi, c’est le jour J : Bruxelles se rapprochera un peu plus d’une société de pass. Le Covid Safe Ticket va désormais déterminer une grande partie de notre vie sociale. C’est un peu un aveu de faiblesse de la part du gouvernement de ne pas avoir réussi à atteindre, et encore moins à convaincre une grande partie de la population de l’utilité de la vaccination. Reste à savoir si le contrôle de l’utilisation du Covid Safe Ticket sera lui-même suffisamment contrôlé. Les restaurateurs, les gérants de clubs sportifs et les présidents de petites associations n’ont pas vocation à jouer les gendarmes. Certainement pas dans une ville où le contrôle des mesures est souvent laxiste. Pensez par exemple à l’interdiction de la consommation d’alcool dans le centre-ville.

Pourtant, cela peut fonctionner. Comme le prouvent les Pays-Bas et la France.

Dans les deux pays, l’introduction du pass sanitaire a conduit à une augmentation de la couverture vaccinale et à une vie sociale relativement sûre. Toutes les personnes impliquées dans la campagne de vaccination espèrent obtenir le même résultat ici. Parce qu’ils savent bien que la seule alternative qui leur reste est la vaccination obligatoire.

Lisez le reportage sur le Covid Safe Ticket en p. 8-11 FR

PERMIT-SOCIETY Friday is the day: Brussels will move a bit closer to a society of permits.

From then on, the Covid Safe Ticket will largely determine our social life.

It’s somewhat of an admission of weakness on the part of the government that they have not been able to reach a large part of the population, let alone convince them of the usefulness of a vaccination. The question remains whether the use of the Covid Safe Ticket itself will be sufficiently monitored.

Restaurant owners, managers of sports clubs and chairmen of small associations do not feel called upon to play policeman. Certainly not in a city where control of introduced measures is often lax – just think of the alcohol ban in the centre of Brussels. But it can work, though. This is proven by the Netherlands and France. In both countries, the introduction of the health card led to an increase in vaccination coverage and to a social life that is relatively safe.

Everyone involved in the vaccination campaign is still hoping for the same effect here, also because they know that if not, the only alternative left is compulsory vaccination.

Read our article about the Covid Safe Ticket on p. 8-11 EN

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur RECHTZETTING De quote “Het lijkt wel alsof het beleid er alles aan doet om de biotoop te vernietigen, door enkel nog grote namen en gezelschappen te steunen” (BRUZZ 1770, p. 21) is niet van Guy Gypens, maar wel van Philippine Hoegen van het kunstenaarsplatform State of the Arts.

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 13 OKTOBER 2021

I

3

De week

BERNARD CLERFAYT KOMT DEZE WEEK MET VOORSTEL

Verbod op onverdoofd slachten legt breuklijn bloot in Brusselse meerderheid Na de hoofddoekenkwestie bij de MIVB riskeert het verbod op onverdoofd slachten in Brussel een nieuwe splijtzwam te worden binnen regering en parlement. Donderdag legt minister van Dierenwelzijn Bernard Clerfayt (Défi) zijn voorstel hierover op tafel.

— STEVEN VAN GARSSE

BRUZZ | DE WEEK

Minister Bernard Clerfayt (Défi) heeft woord gehouden. Zodra er een uitspraak is van het Grondwettelijk Hof over het verbod op onverdoofd slachten, zou ook hij een initiatief nemen.

En het Hof was, na advies van het Europees Hof voor Justitie, zeer duidelijk: het verbod op onverdoofd slachten in Waals en Vlaams Gewest is geen schending van de godsdienstvrijheid.

Het Brussels Gewest kan niet achterblijven, vindt Clerfayt. Halal- en koosjerslachtingen zonder verdoving moeten verboden worden. Als Europa zegt dat het mag, waarom zou hij, als Brussels minister van Dierenwelzijn, geen werk maken van dat verbod? Zo klonk het vorig week.

Maar zo eenvoudig ligt het natuurlijk niet. Tijdens de kiescampagne in de

lente van 2019 was het verbod op onverdoofd slachten een hot topic. In een filmpje, ‘La position des partis politiques sur l’abattage rituel’, vandaag nog te zien op YouTube, nemen de verschillende kopstukken van de Brusselse politieke partijen hun standpunten in.

Het filmpje was wellicht vooral een communicatie naar de moslims in Brussel, maar de posities van Ecolo, PS, CDH en One.brussels/ Vooruit (toen nog SP.A) waren wél heel duidelijk: in Brussel kan er pas een verbod op onverdoofd slachten komen als de moslims en joden er zich in kunnen vinden.

De meeste partijen vonden het ook geen probleem dat Brussel zich anders positioneert dan Vlaanderen of Wallonië, waar dat verbod al langer

Hoofdkantoor Groen/Ecolo bezet Leden van het collectief Tegengas bezetten maandagochtend de hoofdzetel van Groen en Ecolo in de Van Orleystraat in Brussel. Een dag na de grote klimaatmars waar tienduizenden mensen in mee stappen, vragen de activisten dat de daad bij het woord gevoegd wordt en keren ze zich met name tegen het subsidiemechanisme voor gascentrales.

4

I

13 OKTOBER 2021

bestaat. Brussel telt nu eenmaal een grote moslimgemeenschap.

Enkele maanden na het filmpje vormden PS, Ecolo, Défi, Groen, Open VLD en One.brussels/SP.A in het Brussels Gewest een coalitie. De dierenrechtenbeweging Gaia merkte toen verontwaardigd op dat er van een verbod op onverdoofd slachten niets in het regeerakkoord stond. De meerderheidspartijen hadden hier, zo was duidelijk, geen compromis over gevonden.

Maar nu komt het toch op het bord van de regering en parlement. Ecolo-parlementslid Ingrid Parmentier laat niet in haar kaarten kijken: “We wachten het voorstel van de minister af.

Wij vinden een juist evenwicht belangrijk tussen de godsdienstvrijheid en het dierenwelzijn. We weten dat

70

In de Vlaamse Rand komen er ongeveer 70 voetbalvelden extra toegankelijke groene ruimte bij en worden 22.000 bomen geplant. De Vlaamse regering investeert hiervoor bij de start van de Week van het Bos 2 miljoen euro in negen groene projecten, onder meer in Dilbeek, Zaventem en Vilvoorde.

dierenwelzijn aan maatschappelijk belang wint, maar we willen hierover een sereen debat.”

Parmentier ontkent niet dat het tot spanningen kan leiden binnen de meerderheid. “Het is niet opgenomen in het regeerakkoord,” zegt Parmentier. “Dat is een element. Maar net zo goed heeft ieder regeringslid de vrijheid om een voorstel op tafel te leggen.”

NOG LIEVER VEGETARIËR Een PS-standpunt kregen we niet te horen, maar het is bekend dat er nul animo is bij de PS om het onverdoofd slachten te verbieden in Brussel. Een standpunt waar ook Fouad Ahidar

(One.brussels/Vooruit) zich in kan vinden. “Ik ben een gelovige. Ik weet hoezeer het de gemoederen beroert.

Dit brengt alleen maar spanningen in de regering, in de samenleving. Het is aan de imam om te zeggen of het vlees halal is. En als hij vindt dat dat alleen kan na een onverdoofde slachting, wie ben ik om dat tegen te spreken? Nog liever word ik vegetariër dan voor het verbod te stemmen.”

Hoe moet het nu verder?

Veel zal afhangen van de vraag of minister-president Rudi Vervoort (PS) erin slaagt om de verdeeldheid binnen de regering hierover te overstijgen. Zoals hij daar, net voor de zomer, in de hoofddoekenaffaire op

Bezorgers zijn vaak sans-papiers Een groot deel van de maaltijdbezorgers in Brussel zijn mensen zonder papieren die in erbarmelijke omstandigheden werken. Dat meldt de krant Le Soir, die tientallen fietskoeriers ondervroeg.

Volgens de krant bestaat er een ‘markt’ van valse accounts op platformen zoals Uber Eats of Deliveroo. Veel bezorgers zijn afkomstig uit Noord- en West-Afrika, maar ook uit Zuid-Amerika, Pakistan, Syrië en Afghanistan.

CARTOON In Vlaanderen en Wallonië is onverdoofd slachten verboden, in Brussel ligt dat moeilijker.

KIJK OP DE WEEK

© SASKIA

een slimme manier is in geslaagd. Défi heeft toen wel moeten inbinden. Maar nu liggen de kaarten anders.

Clerfayt heeft, als minister van Dierenwelzijn, initiatiefrecht. En hij heeft Groen nu wel mee, net zoals Open VLD. Raakt de regering het er niet over eens, dan verhuist de kwestie ongetwijfeld naar het parlement. De piste die daar nu al circuleert, is dat er hoorzittingen zullen komen met moslims en joden, met dierenartsen, met Gaia. En dat elk parlementslid dan in eer en geweten zal kunnen stemmen. Maar of dat goed is voor de cohesie van de Brusselse meerderheid is nog maar de vraag.

BRUZZ | DE WEEK

VANDERSTICHELE

KI M

Onderzoek naar kalasjnikov

Brussel is een progressieve stad, de rest moet volgen Anuna De Wever, boegbeeld van de klimaatmars, woont intussen zelf in Brussel (op BRUZZ.be)

De politiezone BrusselHoofdstad-Elsene opent een onderzoek naar de opnames van een videoclip in de Antwerpsesteenweg in de Noordwijk. Daar komt een kalasjnikov in beeld.

De politie onderzoekt of het wapen echt is. De beelden zijn zaterdagavond gedeeld door secretaris Mario Thys van politievakbond NSPV. Er is te zien hoe een gemaskerde man met een wapen in de lucht schiet vanop een balkon.

32

De politie pakt bij een grote controleactie in de buurt van het Noordstation zaterdagavond 32 mensen zonder papieren op. Zeven onder hen hebben messen of drugs bij zich. Bij de actie is ook een medewerker van de Dienst Vreemdelingenzaken aanwezig. De politiezone Brussel-Noord wil de komende weken nog meer acties organiseren.

13 OKTOBER 2021

I 5

In beeld

EEN NIEUW LEVEN VOOR AMAL NL/ Brussel verwelkom-

de vorige week Amal, een 3,5 meter grote pop die een Syrisch meisje van negen verbeeldt. Amal is op zoek naar haar moeder, en heeft er al achtduizend kilometer op zitten. Het geesteskind van kunstenaar 6

I

13 OKTOBER 2021

Amir Nizar Zuabi staat symbool voor de tienduizenden kinderen die zo’n tocht al hebben afgelegd. Na Brussel gaat Amal nog door naar eindbestemming Manchester, waar ze aan de tweede reis begint: een nieuw leven.

UNE NOUVELLE VIE POUR AMAL FR/Bruxelles accueillait la semaine dernière Amal, une marionnette de 3,5 mètres de haut représentant une fillette syrienne de neuf ans.

Amal est à la recherche de sa mère et a déjà parcouru 8 000 kilomètres. L’enfant

spirituel de l’artiste Amir Nizar Zuabi symbolise les dizaines de milliers d’enfants qui ont déjà parcouru une telle distance. Après Bruxelles, Amal se rendra à Manchester, où elle entamera son deuxième voyage : une nouvelle vie.

A NEW LIFE FOR EN/ Last week,

Brussels welcomed Amal, a 3.5-metre doll representing a nine-year-old Syrian girl. Amal is looking for her mother and has already travelled 8,000 kilometres.

The brainchild of

Bijgedachte

Bijgedachte

Vooruitgang Bij dealles beesten af Uber

BRUZZ | DE WEEK

BRUZZ | DE WEEK

af, waarbij alle lasten voor de freelancer zijn en alle

waarmee rekening worden gehouden.of lusten voor de baasmoet – of je die nu werkgever platformbeheerder noemt.

Dat werd treffend geïllustreerd door datzelfde REDACTEUR REDACTEUR Die precarisering ziede je niet enkel in de slachthuis, maar nu bij varkenslijn.

Die BRAMVAN VAN vervoerssector, maar ook bijvoorbeeld in borst de BRAM dieren worden met een plaatje tegen de RENTERGHEM RENTERGHEM Zo deed mijn petekind en in juli haar eerste enhoreca. het hoofd geëlektrocuteerd vallen neemthet hetnieuws nieuws vakantiejob alslevenloos serveersteropinde een hippe pop-upbar neemt meteen daarna lopende in het bos.

Zij kreeg pas ‘s morgens telefoon met op de de korrel korrel op band. Een pijnloze dood dus, maar ook de melding of ze al dan niet moest werken die dag akelig, want er komt geen mens meer aan te – en dat was afhankelijk van het weer. De hele pas die het dier nog even in de ogen kijkt. maand hing zij aan een zijden draadje en op het En loop je de slachtlijn in omgekeerde einde ervan had ze – gezien het hondenweer – bijrichting dan vallenwij devroeger varkens die De discussie over het onverdoofd slachten is na niksverder, verdiend.

Terwijl bijop regenweer Vroeger woonden we aan de Koningsstraat, en als dood vrachtwagen liggen – gestorven weer terug. braspartij Zelf had ik tienzin jaar ook op metde onze vingers zaten te draaien, maar daar we nahelemaal een nachtelijke geen meer van de stress.

Nog verder op die Voor lijn, bij de geleden de eer om het vannamen we tenminste voor werden vergoed. inzetbaarhadden om de berg op teslachthuis strompelen, varkenskweker, dan weer biggen die Mechelen bezoeken, koeien stanheid werd toen zie nogjebetaald. een taxi. Intevijftig procentwaar van de gevallen leidde opeengepakt een benepen betonnen daard geslacht worden.

Twee rubberen Een goedezitten vriendinbedeelt dan weer drukwerk dat tothalal frictie.

Of het ging angstaanjagend snel, of ruimte, waar ze alleen aan het einde hunéén horens tillenwas het erg hoofd van eenEn stier op,was er als zelfstandige.

Enig probleempje: ervan is maar de chauffeur onbeleefd. altijd grotebuitenkomen. speler meer inAls België die de prijzen die argwaan debereikbaar route, en ofis, diewaarna wel zeker leven afleiding hebbenalzetwintig zodat de keelover goed eende jaarrubberen gelijk houdt, bij de minste kritiek de samenkortste was. reed een chauffeur helemaal een bal aan een ketting, te weinig man met eenZovlijmscherp mes dieeens in één keer werking stopzet verplicht met een tracker de verkeerde kant uit.of Toen daar ietslater van voor een dier dat en zo hem intelligent is dat oversnijdt.

Pas twee driewij seconden rond te lopen,zezodat ze teleren allen gamen. tijde weten waar hij zeiden, keerde naar de en gooide onderzoekers kunnen lijkt de stier dathijteterug beseffen, enBeurs zakt hij uithangt.

Tot meer zover de zelfstandigheid. hij ons uit zijn auto.

Geen vlees eten is natuurlijk de schokkend door zijn poten, waarna hij met Freelance is een Engels, hip woord, Uber in 2014 in Brussel opdook, was er oplossing, maar als ik mijn dus kinderen de zoals eenToen ketting ondersteboven wordt getakeld ook termen als platform, deeleconomie, flexibilidan ook weinig dat ons weerhield daar gretig stukjes ham van tussen de macaroni zie om leeg te bloeden. Daar hangt hij nog teit en vrijheid goed klinken. Maar in de verkeerde gebruik van te maken. Je wist op voorhand hoeveel peuteren, vrees ik dat het gewoon in ons zit. enkele tientallen lange seconden spartelend volgorde ondergraven ze het sociale stelsel waar je betalen moest, en dat was altijd een pak minder Toch mag dat ons er niet van weerhouden pijn te lijden, vooraleer finaal de geest te we in België zo voor gevochten hebben en waar we dan met de gewone taxi. Bovendien was de service te nemen geven. trots op mogen zijn. die het dierenwelzijn een pak beter. Dat vonden wij niet alleen. Toen de maatregelen bevorderen én de vleesconsumptie doen Dat de Brusselse PS zich nog altijd niet taxisector deze concurrentie aanklaagde, kon die afnemen. Door de ridicuul lage prijzen van wil uitspreken eenrekenen. verbod hierop, te sector op weinigover begrip Een vanviel de meest het vlees te verhogen bijvoorbeeld, iets wat verwachten.

De partij kent een groot vermelde commentaren op onze socialeaantal media moslims onder kiezers, was: ‘Je moet hethaar maar weten.’die zo’n verbod nietMaar zouden, smaken.

Want om halal het iswelja, niet omdat je niet vriendelijk bent, datzijn, je geen recht bescherming. te moet het hebt dier op bij sociale bewustzijn geslacht Omgekeerd iets wat hip, gebruiksvriendelijk worden.

En is dat wordt serieus genomen, dat en goedkoop is,Fouad niet noodzakelijk eerlijk. Dat geldt bewijst ook Ahidar (One.brussels/ ook voor verderop Uber.

Vooruit) in dit magazine: “Het is Volgens deom taxisector, en ook de vlees socialistische aan de imam te zeggen of het halal minister-president Rudidat Vervoort is.

En als hij vindt dat alleen (PS) kan zit na op eendie lijn, is Uber geen neutraal platform dat vraag en onverdoofde slachting, wie ben ik om dat aanbod afstemt, maar een werkgever, die het tarief tegen te spreken?” Of hoe goddelijke en de regels bepaalt, chauffeurs uit het systeem voorschriften toch nog de politiek bepalen. zet als ze te veel ritten weigeren en hen nauwgezet Dat de PS twijfelt, valt nog te begrijpen Vervoort heeft gelijk als hij zich afvraagt welke controleert. omdat ze zichdit niet op dit thema profi leert. vooruitgang Uber nu eigenlijk inhoudt. Als het Tegenover ‘werkgeversgedrag’ staat dan ook Maar dat een partijbetaalde als Ecolovakantie na al die – nu andere taxibedrijven ook zo’n handige app een minimumloon, enjaren een nog niet kan zeggen of ze nu voorHij ofistegen hebben – om de lagere prijs per strekkende pensioen, argumenteert Vervoort. daarin niet het onverdoofd is Verenigd gewoon laf. kilometer gaat, dan gaat dat automatisch ten koste alleen.

Alvast in slachten Californië,is,het KoninkDat Franstalige groenen het breder willendat van íémand, en dat is zelden de baas. Het is rijk,de Spanje en Nederland oordeelden rechters makkelijk om van opboer de achterbank Uber-chauffeurs hebben werkneook de noodlijdende ten goedevan zoude taxi om zien, en ook het recht transport en op heteen fokken zelf flexibiliteit en levert goedkope te vragen. Maar merscontract. komen, én het geldtarieven op dat geïnvesteerd in rekening willen brengen, mag geen excuus laten we toch chauffeur niet vergeten. Ook al is maar goed ook.

Want inZeker alle stilte kan worden in de betere levensomstandigheden zijnEn omdat nuisop de vlakte te blijven. als je hij soms wat onvriendelijk. tekentdat zich in België een nieuwe precarisering voor de dieren. weet hetook vlees van Vlaamse runderen, die Maar toen Ecolo net voor de verkiezingen meteen na de halssnede met een penschietvan 2019 daarvoor door de MR aan de tand toestel verdoofd worden, ook naar moslimLees meer over het Taxiplan op p. 8-9 werd gevoeld, zeiden ze zo’n verhoging van landen geëxporteerd wordt. Een compromis de vleesprijs zeker niet te willen.

Of hoe het is dus mogelijk.

22 SEPTEMBER 2021 ook aan de linkerzijde soms aan vijf minuten Toch heeft Ecolo ook gelijk door te stellen politieke moed ontbreekt. dat het slachten niet het enige element is

“Het is makkelijk om van op de achterbank om “Dat een partij als Ecolo flexibiliteit en na al die jaren nog niet goedkope tarieven kante zeggen of ze nu vragen”

© SASKIA VANDERSTICHELE

AGAINST THE WALL to dedicate Belgium’s biggest mural to him, artists Koen ‘Eres’ Deweerdt and Suarez AMAL Murals must have thought. The fresco is still in the making, but artist Amir Nizar Zuabi can already symbolises the tens of be viewed at Rogier.

thousands of children who have already travelled great distances.

After Brussels, Amal will continue to Manchester, where she will start her second journey: a new life.

© IVAN PUT

voor of tegen het onverdoofd slachten is, is gewoon laf”

I 7

Lees de analyse over het onverdoofd slachten p. 4-5 13 OKTOBER 2021

I 7

CORONAPAS WORDT VERPLICHT VANAF 15 OKTOBER

Wordt het CST een Covid Safe of een Covid Splijt Ticket?

Zaalvoetbalclubs die een kruis kunnen maken over de competitie, theaters die njet zeggen tegen het Covid Safe Ticket (CST) en een gemeenschapscentrum dat de politie optrommelt voor een agressieve bezoeker. De uitgebreide coronapas wordt pas op 15 oktober verplicht, maar veroorzaakt nu al hoogspanning. “Dit zal de ongelijkheid alleen maar vergroten.”

— KRIS HENDRICKX, FOTO’S IVAN PUT 8

I

13 OKTOBER 2021

OMGEKEERD EFFECT “Of het CST tot vaccinatie aanzet? Niet echt.

We proberen wel, maar ils s’en fichent,” merkt Rezki. “Die verplichting lijkt zelfs eerder een omgekeerd effect te hebben en veel leden net koppiger te maken. Zes maanden geleden lagen de kaarten misschien nog anders, maar ondertussen is het voor veel mensen een overtuiging geworden. Zoals de kaarten nu liggen, zullen de meeste ploegen geen matchen meer kunnen spelen voor de duur van het CST.” Geen matchen betekent meteen ook dat een echt wijkritueel wegvalt: twee- tot driehonderd mensen die elke vrijdag de eerste ploeg komen aanvuren.

Vrolijk wordt Rezki dan ook niet van de uitbreiding van het Covid Safe Ticket naar onder meer sportzalen. “Dit zal de ongelijkheid alleen maar vergroten. En natuurlijk zullen het weer de

B R U Z Z | R E P O R TA G E

armsten zijn die geen toegang meer krijgen tot sport, cultuur ...”

De zaalvoetbalploegen van Anneessens 25 zijn geen uitzondering. De federatie van het zaalvoetbal in Brussel en Waals-Brabant schat dat 75 Brusselse zaalvoetbalploegen zo in de problemen komen, op een totaal van 580. “Een effect op de vaccinatie zien we nog niet. Misschien bij het begin van de competitie, al is het dan natuurlijk al te laat,” zegt Serge De Grève.

En ook andere sporten delen in de klappen.

Circus zonder Handen, met negen Brusselse locaties, maakt er bijvoorbeeld een punt van om Brusselse jongeren met open armen te ontvangen.

Alleen staat die toegankelijkheid straks onder druk als het Covid Safe Ticket wordt ingevoerd.

“Voor de begeleiding van de groepen doen we vaak een beroep op zestienjarigen die zelf uit de circusschool komen en een les ondersteunen,” legt Thibaut Princen uit. “Als een deel van hen bij gebrek aan CST niet kan lesgeven, heeft dat een impact op ons aanbod.”

Zakt straks de hele amateursportsector dan als een pudding in elkaar in Brussel? Bij basketbalploeg Excelsior Brussel, die veel leden heeft uit Neder-Over-Heembeek, klinkt een ander geluid.

In de eerste ploeg is ondertussen vrijwel iedereen gevaccineerd. Bij de jeugdploegen is er nog een weg te gaan, maar laten steeds meer jongeren zich overtuigen, vertelt trainer Terry De Roover.

“Dat de coronapas verplicht wordt, speelt zeker mee.”

DE ROL VAN POLITIEAGENT Maandagavond, Gallaitstraat in Schaarbeek. In gemeenschapscentrum De Kriekelaar is een feest aan de gang met zo’n zeventig deelnemers. De sfeer is opperbest. Door de luidsprekers schalt ‘Paint it black’ van The Rolling Stones en de donkere dansvloer loopt vol met uitgelaten veulens. Dansfeesten zonder masker kunnen immers opnieuw sinds 1 oktober, weliswaar mét coronapas.

Kandidaat-bezoekers die zo’n pas niet hebben, durven weleens te morren, maar maken vervolgens zonder problemen rechtsomkeer. Tot een man opduikt die na enkele verbale uithalen aan het onthaal – tegen maskers en het CST – gewoon binnenstapt zonder coronapas. “We hebben toen de politie gehaald, die hem heeft buitengezet,” vertelt centrumverantwoordelijke Leen Rossignol.

“Alleen kwam die persoon vervolgens terug om wraak te nemen op de collega aan het onthaal. Die kreeg klappen en andere deelnemers hebben hem uiteindelijk opnieuw aan de deur gezet.” Het gemeenschapscentrum diende ondertussen een klacht in.

Het incident toont hoe snel het Covid Safe Ticket een cultuurorganisator in de rol van politie-

▼

W

oensdag, 17 uur. Vossenplein. In de gangen van het zwembad is het een drukte vanjewelste. Ouders komen en gaan om hun vaak kleine kinderen naar de zwemles te brengen. De begroeting met de zwemleraars – vrijwilligers van buurtclub Anneessens 25 – is hartelijk. De club is vooral bekend voor zijn zaalvoetbal, maar biedt evengoed yoga, jiujitsu, zaalhockey en huiswerkbegeleiding aan.

“Mijn zoontje is gek op water en zwemmen,” vertelt Myriame (45). De moeder van Mehdi (7) brengt haar zoontje met autismestoornis naar het zwembad, waar hij een persoonlijke begeleider meekrijgt in het water. “Als die activiteit hier straks zou stoppen door het Covid Safe Ticket zou dat een ramp zijn, ook voor de andere kinderen. Toen de zwembaden gesloten waren, zaten ze bijna twee jaar binnen opgesloten. Ik zeg u: als het zwemmen stopt, je casse tout à Bruxelles.”

Dat de zwemactiviteit onzeker is, kan vreemd lijken. Want het Covid Safe Ticket voor indoorsport zal pas vanaf 16 jaar gelden. “Alleen zijn hier veel kinderen vanaf 4 jaar die zich niet alleen kunnen omkleden,” legt Myriame, die zelf gevaccineerd is, uit. “De ouders moeten dus mee.”

En veel van die ouders zijn vandaag niet gevaccineerd, weet Mustapha Rezki, verantwoordelijke van Anneessens 25. Erger nog: van de zwemleraars zijn er maar twee van de zes gevaccineerd.

“En aangezien het vrijwilligers zijn, hebben ze een CST nodig. Maar waar moet ik nieuwe leraars vinden?”

De kopzorgen voor Anneessens 25 houden daar niet op. Van de dertien zaalvoetbaltrainers zijn er maar drie gevaccineerd. De eerste ploeg, die ondertussen in eerste nationale speelt? Vier van de vijftien spelers geprikt.

Myriame is gevaccineerd en gaat met haar zoontje Mehdi mee naar het zwembad: “Als dit stopt door het CST, is dat een ramp voor de kinderen.”

13 OKTOBER 2021

I 9

▼

CORONAPAS WORDT VERPLICHT VANAF 15 OKTOBER

agent kan duwen, ondervond de centrumverantwoordelijke. “Dat is echt geen fijne rol en tegen zo’n agressie zijn we ook helemaal niet gewapend.” Rossignol benadrukt tegelijk dat het maar om één persoon ging. “De week voordien hadden we ook al theater en toen was er geen probleem.

De meeste bezoekers en animatoren die niet gevaccineerd zijn, zijn ook geen antivaxers als die man, maar worden gewoon met veel foute informatie geconfronteerd die tot angst leidt. We zetten daar infosessies tegenover, onder meer voor jongeren.”

VERPLICHT DE VACCINATIE

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Dat ze geen politieagent willen spelen is voor heel wat cultuurinstellingen nu al een reden om zich tegen de uitbreiding van de coronapas te kanten. Een tiental Franstalige Brusselse theaters liet al weten dat ze het systeem niet zullen toepassen. En circa vierhonderd cultuurorganisaties uit Brussel en Wallonië kantten zich er vorige week nog tegen in een open brief. “Het is vooral onze rol niet (...),” klinkt het. “Het is tegen de ethiek en de waarden die we verdedigen met onze acties en producties. Als we een rol moeten spelen, dan is het net om te verbinden te midden van een sociale ramp (...).” De ondertekenaars betwijfelen ook dat culturele evenementen een groot aandeel hebben in de besmettingen.

“Wat het zwaarste weegt? Dat het de polarisering in de samenleving alleen maar zal versterken,” zegt Virginie Cordier, die als directeur van cultureel centrum La Vénerie in WatermaalBosvoorde mee ondertekende. “We zien dat nu al binnen ons personeel, ons publiek, de raad van bestuur ... We krijgen zelfs post van bezoekers die gevaccineerd zijn, maar weigeren om te komen als we het CST toepassen. Daarnaast vergeet men ook dat niet iedereen een smartphone heeft en zomaar probleemloos aan die QR-code raakt.”

De ondertekenaars en CST-rebellen zijn nagenoeg allemaal Franstalig, maar ook de Nederlandstalige cultuurinstellingen zijn niet meteen gelukkig over de coronapas. “We passen hem nu al toe omdat we het virus uit de wereld willen, maar eigenlijk zit de hele sector er verveeld mee,” zegt Michaël De Cock, artistiek leider van de KVS. “Het grootste bezwaar is inderdaad die polarisering. Als we de vaccinatie gewoon verplicht hadden gemaakt, was die coronapas ook niet nodig.”

De Cock is niet de enige die voorstander is van verplichte vaccinatie. “Die uitgebreide coronapas is erg ambigu,” vindt Céline Nieuwen-

huys, secretaris-generaal van de federatie van maatschappelijke Diensten en ook lid vande corona-adviesgroep GEMS+. “Enerzijds zeggen we dat de vaccinatie helemaal vrij is, maar wie er niet voor kiest, mag niet meer binnen sporten, niet meer op restaurant ... Dan kan je beter consequent zijn en daar veel middelen voor uittrekken.”

GEWOON DOEN Net als veel cultuurspelers vreest Nieuwenhuys dat het Covid Safe Ticket alleen maar tot meer verdeeldheid zal leiden. “Terwijl we na de coronacrisis juist het tegendeel moeten doen: voor meer sociale cohesie zorgen. Want als mensen vandaag het vaccin weigeren is dat niet alleen uit angst of gezondheidsafwegingen. Het is ook omdat ze zich niet ernstig genomen voelen door de overheid die ze nu wil vaccineren. Een onderzoek onder Molenbeekse jongeren was in dat verband erg boeiend. ‘Ah, plots wilt u iets van

“Dit zal de ongelijkheid vergroten. En het zullen weer de armsten zijn die geen toegang meer krijgen tot sport of cultuur” MUSTAPHA REZKI Verantwoordelijke van Anneessens 25 10

I

13 OKTOBER 2021

ons, terwijl we anders niet bestaan?’ was de teneur.”

Lang niet alle betrokkenen zijn vandaag overigens tegen de uitbreiding van de coronapas.

De voorzitter van de Brusselse horecafederatie ziet vooral de voordelen. “Brussel wordt daardoor straks de veiligste stad van het land om op restaurant te gaan en je kan die coronapas er ook makkelijk controleren,” zegt Fabien Hermans.

“De controle in bars? Dat is inderdaad een ander paar mouwen.”

En ook binnen de GEMS+ zit niet iedereen op de lijn van Nieuwenhuys. “De plekken waar het Covid Safe Ticket wordt ingevoerd zijn wel degelijk risicoplekken,” zegt infectiologe Erika Vlieghe. “Denk maar aan de cafés waar je vaak met een ventilatieprobleem zit.” Vlieghe is er ook niet van overtuigd dat de meningen over het CST nu muurvast zitten. “Kijk naar de reisvoorwaarden in de zomer, die hebben toen nog veel mensen overhaald om zich te laten vaccineren. Hoe langer je erover palavert, hoe meer het ook een existentiële kwestie en een welles-nietesdiscussie wordt. We moeten het nu vooral gewoon doen, in het besef dat het nu ook niet de magic bullet is die alles gaat oplossen.”

In het zwembad aan het Vossenplein lijkt zwemleraar Mohammed Vlieghe gelijk te geven.

Het liefst laat hij het vaccin aan zich voorbijgaan.

“Maar als de zwemactiviteit daardoor stopt? Dan haal ik volgend week mijn eerste prik, zeker?

CST : COVID SAFE OU COVID SPLIT TICKET ?

Des clubs de football en salle qui peuvent faire une croix sur la compétition, des théâtres qui disent « niet » au Covid Safe Ticket (CST) et un centre communautaire qui fait appel à la police en raison d’un visiteur agressif. Le pass sanitaire ne sera obligatoire que le 15 octobre, mais il suscite déjà de fortes tensions. Le CST risque-t-il de provoquer avant tout des divisions ? « Si mon fils ne peut plus aller à la piscine, je casse tout à Bruxelles », dit Myriam, mère de Mehdi. L’activité de natation d’Anneessens 25 est remise en question car la plupart des maîtres-nageurs bénévoles ne sont pas vaccinés. Le football en salle et de nombreux autres sports risquent également d’être touchés par le manque de joueurs et d’entraîneurs vaccinés. De nombreux acteurs du secteur du sport et de la culture craignent donc que le Covid Safe Ticket ne provoque davantage de divisions dans la société. La fédération de l’horeca et l’infectiologue Erika Vlieghe, en revanche, y sont favorables. « Il faut le faire maintenant », déclare Mme Vlieghe.

FR

Aan de ingang van de KVS wordt het CST gecontroleerd. “Met een verplichte vaccinatie was die coronapas niet nodig,” zegt artistiek leider Michael De Cock.

VAN ONZE REDACTRICE IN PARIJS

In Parijs doen ze het al maanden: leven met het Covid Safe Ticket Wie met de hogesnelheidstrein vanuit Brussel in Parijs aankomt, wordt nog op het perron in de Gare du Nord opgewacht door Franse agenten die ieders ‘pass sanitaire’ – wat bij ons het Covid Safe Ticket (CST) heet – screenen, merkte ik bij twee recente bezoeken aan de Franse hoofdstad. Het CST is in Frankrijk nog zeker tot 15 november een vereiste voor buitenlandse bezoekers, en ook sowieso voor passagiers op hogesnelheidstreinen.

Waar de agenten twee weken geleden nog zelf moesten kijken of de getoonde vaccinatiebewijzen over een tweede prik gingen, was dat vorige

week vervangen door een telefoonapp die de QR-codes van de Covid Safe Tickets van reizigers scant en letterlijk groen licht geeft als ze geldig zijn.

Ook horeca-uitbaters, organisatoren van recepties en evenementen, cultuurhuizen, zieken- en bejaardentehuizen beschikken over diezelfde smartphoneapp.

Op restaurant in Parijs?

Dan kun je gerust gaan zitten, maar voor het bedienende personeel je bestelling komt opnemen, vragen ze wel aan iedereen aan tafel om de gsm’s boven te halen met daarop de ‘pass sanitaire’.

Bij recepties of vernissages scant het security-

personeel ieders CST aan de ingang. Op een feestje met een 150-tal mensen krijgt iedereen na screening een polsbandje met daarop het woord ‘sécurité’, zodat de vrijwilligers aan de deur kunnen zien van wie het CST al nagekeken was en van wie nog niet.

Nooit wordt daarbij een identiteitskaart gevraagd: er zijn veel passanten en naar verhouding weinig controleurs. Maar als de QR-code gescand is, toont de app wel je persoonlijke gegevens – zo’n code illegaal gebruiken van iemand anders zou dus waarschijnlijk opvallen als je een andere leeftijd of geslacht hebt.

Hoewel de Franse wet die de ‘pass sanitaire’ oplegt, voorziet dat je daardoor geen mondmasker meer hoeft te dragen, is dat in Parijs nog niet te merken. Elke Franse prefect kan voor zijn regio het mondmasker blijven opleggen, en veel horecazaken of musea nemen liever het zekere voor het onzekere. Alleen op de recepties en het feestje vielen de maskers af na de ingang.

Vanwege de noodzaak om op allerlei plekken en evenementen een CST te kunnen laten zien, duiken overal in Parijs her en der witte tentjes op waar je corona(snel) tests kan laten doen. Wie zich niet wil vaccineren, kan zo’n test gebruiken om een tijdelijke ‘pass sanitaire’ te krijgen, en zo toch toegang.

— SARA DE SLOOVER

CST: COVID SAFE OR COVID SPLIT TICKET? Indoor football clubs that might just as well forget the league, theatres that say no to the Covid Safe Ticket (CST), and a community centre that calls the police on an aggressive visitor. The extended Covid pass won’t come into force until 15 October, but it’s already causing considerable tension. Does the CST risk being particularly divisive? “If my son’s swimming stops, I’ll go berserk,” says Myriam, mother of Mehdi.

Swimming is uncertain because many of the volunteer swimming teachers are not vaccinated, nor are many parents who have to accompany their children to the changing room. Indoor football and many other indoor sports are also at risk of being hit by a lack of vaccinated players and trainers.

Many people involved in sports and culture fear that the Covid Safe Ticket will create more division in society. The hotel and catering industry federation and infectiologist Erika Vlieghe are all in favour. “We just have to do it,” Vlieghe believes.

EN

13 OKTOBER 2021

I 11

DRUK BLIJFT HOOG BIJ VERMOEID ZORGPERSONEEL

‘Nee, voor ons is de coronacrisis nog niet voorbij’ B R U Z Z | R E P O R TA G E

Een vierde coronagolf in Brussel blijft voorlopig uit, maar voor het zorgpersoneel is de coronacrisis nog altijd de realiteit van elke dag. “Er zijn zoveel mensen die ervan uitgaan dat de crisis voorbij is en dat er bijna geen slachtoffers meer zijn.

Dat klopt niet.” — ANDY FURNIERE, FOTO’S IVAN PUT

12

V

orige week in het SintAnna Sint-Remi-ziekenhuis: nog altijd wordt er een vijftiental coronapatiënten verzorgd, van wie drie op intensieve zorg. “We zitten al sinds eind juli rond dat aantal, zonder extreme pieken, maar ook zonder dat het vermindert,” zegt hoofdarts Anne Fostier. “Onze bedden liggen over het algemeen vol. Enkele weken geleden moesten we nog patiënten doorverwijzen naar andere ziekenhuizen, ook in Vlaanderen.”

De specifieke zorg voor coronapatiënten weegt erg zwaar door. “Ik werk 30 uur per week, maar het voelt zeker aan als 40,” getuigt Katia Even, verpleeghulp op een Covidafdeling in het ziekenhuis. “Er is niet alleen de zorg en alle beschermingsmaatregelen die je in acht moet nemen, voor bijvoorbeeld kledij, het blijft emotioneel heel moeilijk om om te gaan met de overlijdens. In tegenstelling tot bij veel andere ziektes, zoals de meeste kankers, zie je bij Covidpatiënten dikwijls pas laat dat het de verkeerde kant uit gaat.

Mensen sterven vaker snel en onverwacht. Vergeet bovendien niet dat patiënten op een Covidafdeling alleen direct contact hebben met

I

13 OKTOBER 2021

ons, aangezien ze geen bezoek mogen ontvangen. Dat maakt het allemaal bijzonder zwaar.”

“Omdat Covidpatiënten geen bezoek mogen ontvangen, is het ook belangrijk dat we hun familie op de hoogte houden, wat emotioneel belastend is,” vult longarts Catherine Ars aan. “Soms kan de familie de situatie heel moeilijk begrijpen of accepteren.”

Wat de situatie voor verpleegkundige Even persoonlijk nog moeilijker maakt, is dat ze niet meer dezelfde solidariteit ervaart van de algemene bevolking zoals tijdens het begin van de crisis. “Er zijn zoveel mensen die ervan uitgaan dat de crisis voorbij is en dat er bijna geen slachtoffers meer zijn, zodat ze de meeste voorzorgsmaatregelen loslaten,” zegt ze. “Maar wij blijven hier wel degelijk voortdurend Covidpatiënten opvangen en bovendien kunnen de cijfers in korte tijd weer de hoogte ingaan.”

De hechtheid van het team is cruciaal om de moraal hoog te houden, zo benadrukt Even. “We zijn door de crisis nog sterker geworden als groep. We motiveren elkaar en kunnen altijd ons hart luchten bij een collega. Thuis praat

ik daarentegen nooit over het werk.

Als uitlaatklep ben ik sinds de start van de coronacrisis thuis wel gestart met breien (lacht).”

In de ziekenhuizen gelden nog altijd alle beschermingsmaatregelen voor wie Covidpatiënten moet verzorgen.

“Als uitlaatklep ben ik thuis beginnen te breien,” zegt verpleegkundige Katia Even.

13 OKTOBER 2021

▼

Nog altijd vraagt de zorg voor Covidpatiënten heel veel van het zorgpersoneel. “Maar de solidariteit van het begin is weg,” getuigt een van hen.

Behalve bij hun collega’s, kunnen de zorgverleners terecht bij een psycholoog van het ziekenhuis. Toch voorkomt dergelijke steun niet dat er mensen uitvallen. En vervangers vinden, is bijzonder moeilijk. “Er was voor 2020 al een tekort aan zorgpersoneel,” zegt hoofdarts Fostier. “Nu is het nog moeilijker om geschikte mensen te vinden en al zeker in België. Om die reden kijken we nu vaak naar het buitenland bij het rekruteren, naar landen zoals Portugal en Libanon bijvoorbeeld.”

Fostier stelt dat de uitval bij het personeel in haar ziekenhuis nog geen al te groot probleem vormt.

“We hebben een heel positief team en zijn nog volop in gevecht tegen deze ziekte. Misschien zal na de crisis posttraumatische stress wel een hoge tol eisen.”

Hoe groot de uitval in de Brusselse ziekenhuizen in het algemeen is, valt op dit moment moeilijk in te schatten. Maar het staat vast dat de zorgverleners fysiek en mentaal onder blijvend hoge druk staan door de combinatie van de hoge werklast, de personeelstekorten, de moeilijke zorg voor Covidpatiënten en het aanslepen van de pandemie. Zo vergroot het risico op burn-out en langdurige ziekte.

Sommigen kiezen ervoor om niet meer voltijds te werken, terwijl anderen het beroep vaarwel zeggen.

Ook in gesprekken met enkele verpleegkundigen van het Sint-Pietersziekenhuis komt de ernst van uitval bij het zorgpersoneel sterker naar boven. Zo getuigt Cédric Claert, verpleger op de afdeling Covid-intensieve zorg van het ziekenhuis, dat zowat de helft van zijn team sinds het begin van de crisis is uitgevallen.

“De pandemie is niet de enige reden waarom mensen uitvallen, ook voor de coronacrisis stond het zorgpersoneel al onder druk, maar het is uiteraard een doorslaggevende factor,” zegt Claert. Ook hij wijst op het tekort aan zorgpersoneel, waardoor heel moeilijk vervangers gevonden worden.

Hij kijkt met ongerustheid naar de winter, wanneer er in het algemeen meer patiënten binnenkomen. “Er is een groot verschil met de

B R U Z Z | R E P O R TA G E

VAARWEL

I 13

▼

DRUK BLIJFT HOOG BIJ VERMOEID ZORGPERSONEEL

eerste golf, toen we met zijn allen vol adrenaline deze onbekende uitdaging bevochten. De afwezigheid van zoveel collega’s weegt emotioneel zwaar.

Daardoor wordt er nog iets meer gevraagd van degenen die overblijven, met meer uitputting als gevolg.”

LA CRISE N’EST PAS ENCORE TERMINÉE POUR LES HÔPITAUX

TE VERMIJDEN LEED

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Een ander verschil met de eerste golf, is dat er nu vaccins beschikbaar zijn, maar dat heel wat mensen er bewust voor kiezen om zich niet te vaccineren. “De overgrote meerderheid van de Covidpatiënten bij ons, en specifiek ook van de ergste gevallen, zijn niet gevaccineerd. Natuurlijk staan we er vaak bij stil dat zoveel leed vermeden had kunnen worden door enkele prikken. Maar we behandelen uiteraard iedereen met dezelfde zorgvuldigheid en motivatie, dat moet benadrukt worden.”

Cristina*, eveneens verpleegkundige in het Sint-Pietersziekenhuis, zegt dat ze meer te maken krijgt met weerstand van bezoekers. “Ik krijg veel vaker vijandige reacties van mensen wanneer ik hen bijvoorbeeld

14

“We zijn door de crisis nog sterker geworden als groep. We motiveren elkaar en kunnen altijd ons hart luchten bij een collega,” zegt verpleegkundige Katia Even.

vraag om hun mondmasker correct te dragen. Als je vraagt om de regels te respecteren, word je dikwijls geconfronteerd met een bepaalde agressie, terwijl die regels er toch zijn om levens te redden.” Ook maakt ze zich zorgen over bepaalde versoepelingen, zoals de heropening van nachtclubs.

Beide verpleegkundigen wijzen in het algemeen op de nood aan dringende overheidsinvesteringen, om hun werkomstandigheden en lonen te verbeteren en zo het beroep aantrekkelijker te maken. Maar

DIETER GOEMAERE, DIRECTEUR ALGEMENE ZIEKENHUIZEN GIBBIS

‘Wij lopen marathons en sprints’ Dieter Goemaere, directeur algemene ziekenhuizen van de Brusselse koepelorganisatie van privéziekenhuizen (GIBBIS), ziet nog altijd de nasleep van de derde golf. Voorlopig gaat hij ervan uit dat er geen vierde golf komt.

“Daarvoor rekenen we op de burgerzin van de bevolking en roepen we iedereen op om zich te laten vaccineren.”

“Vanaf het einde van de zomer is ongeveer een derde van de Covidgevallen op intensieve zorg in Brussel gehospitaliseerd, terwijl we normaal ongeveer vijftien procent van de patiënten ten laste nemen. De nasleep van de

I

13 OKTOBER 2021

Bien que la quatrième vague de covid prévue à Bruxelles ne se concrétise pas pour le moment, la charge pour les professionnels de santé reste élevée. Ils sont soumis à une forte pression due à la combinaison d’une lourde charge de travail, d’une pénurie de personnel qui s’aggrave, de la prise en charge spécifique des patients covid et de la prolongation de la pandémie. Cela augmente le risque de burn-out et de maladie longue durée. Certain.e.s choisissent de ne plus travailler à plein temps, tandis que d’autres quittent carrément la profession.

Les soignant.e.s s’inquiètent de l’arrivée de l’hiver, saison où les patients sont plus nombreux.

Mais ils expliquent aussi comment ils gardent, malgré tout, la tête hors de l’eau et conservent leur passion pour le métier.

Dieter Goemaere, directeur des hôpitaux généraux de l’organisation bruxelloise de coordination des hôpitaux privés (GIBBIS), est favorable à la vaccination obligatoire du personnel de santé.

FR

derde golf is hier inderdaad moeilijker.”

“Tijdens de vorige golven lagen er meer patiënten op intensieve zorg, maar vergeleken met de zomer van vorig jaar, is er weinig verschil. Dat betekent dat er een blijvende belasting is, intussen al anderhalf jaar. Het is te vergelijken met een marathon lopen, terwijl je ook tussensprints moet plaatsen. Dit alles komt boven op de zorg voor niet-Covidpatiënten, waar we nog altijd een achterstand proberen in te halen.”

Zijn er nog transfers van patiënten naar Vlaamse of Waalse ziekenhuizen?

DIETER GOEMAERE:

allebei zijn ze ook vastbesloten om verder te blijven doen. “Helaas ben ik nog altijd dol op mijn beroep,” lacht Cristina. “Het persoonlijke contact met de patiënten en met de collega’s zorgt ervoor dat dit een passie blijft.”

Claert vindt dankzij een andere passie, de klimsport, een manier om de stress op te vangen. Hij gaat vier of vijf keer per week klimmen. “Zo kan ik mijn job en alle problemen errond na mijn werkuren ook snel achter me laten.” *De geïnterviewde wil liever niet dat haar familienaam wordt vermeld

Voorlopig niet, een paar weken geleden wel. Ook om ziekenhuizen de kans te geven om zich meer op de niet-Covidzorg te focussen.

voelen aan dat er meer zorgverleners afwezig zijn.

Ziekenhuizen proberen het personeel onder meer te ondersteunen met extra psychosociale zorg.

Aangezien de noden in Brussel groot blijven, houdt de hoge werkdruk voor zorgverleners aan.

Ook de problemen met de vaccinatiecampagne moeten wegen.

GOEMAERE: Ook voor de

coronacrisis was er al een tekort aan verpleegkundigen. De regering heeft geld vrijgemaakt om ziekenhuisverpleegkundigen aan te werven, maar vandaag is dat tekort aan verpleegkundigen op de arbeidsmarkt er nog altijd.

Ook de interimmarkt is zo goed als leeg. Het is nu zaak om het beroep van verpleegkundige aantrekkelijker te maken, door bijvoorbeeld specialisaties financieel beter te belonen.

Merkt u dat er meer mensen uitvallen?

GOEMAERE: Ik heb geen precieze cijfers, maar we

GOEMAERE: We zien inderdaad dat de grote meerderheid van de patiënten op intensieve zorg niet gevaccineerd is.

Ik kan enkel het belang van vaccinatie benadrukken om zoveel mogelijk opnames te vermijden.

Wij zijn voorstander van een verplichte vaccinatie van het ziekenhuispersoneel, als bescherming voor de patiënten.

Gaan ziekenhuizen na of hun personeel gevaccineerd is?

GOEMAERE: Nee, dat kunnen we niet maken met de huidige wetgeving, ook niet als we nieuwe mensen aanwerven.

— ANDY FURNIERE

THE HOSPITAL EMERGENCY IS NOT YET OVER Although the predicted fourth Covid wave in Brussels for the time being seems to stay away, the burden on healthcare providers remains high. They are under heavy pressure due to the combination of a high workload, staff shortages that have become even more precarious, the difficult care for Covid patients specifically and the dragging out of the pandemic. This increases the risk of burn-out and long-term illness in general. Some choose not to work full-time anymore, while others quit the profession altogether. Careproviders are worried about the coming winter, the season with traditionally more patients. But they also explain how they keep their heads above water in spite of this and maintain their passion for the profession. Dieter Goemaere, director of general hospitals at the Brussels umbrella organisation of private hospitals (GIBBIS), is in favour of compulsory vaccination for healthcare staff.

EN

Als je overal kan parkeren, dan zit je op rozen.

Bloemist Gertje en haar

ierd door edegefinanc ikkeling, m t rd o w t c tw Dit proje egionale On onds voor R tive Action Initiative, F s e e p ro u E het n Innova ewest. via het Urba ssels Hoofdstedelijk G ru B t e en door h

UNION EUROPEAN Development Fund European Regional

European Regional

MAN331024837 BXL MOBILITE (P) Fleuriste BRUZZ 215x290 BEL NL v2b.indd 1

els

russ b . e k i ob

airg c . w w w

UNION EUROPEAN Development Fund

V.U.: Camille Thiry - Sint-Lazarusplein 2 - 1035 Brussel.

aanhangwagen.

29/09/21 17:03

READY, SET, GO! Ontdek het Brusselse, Nederlandstalige sportaanbod op www.sportinbrussel.be of in de nieuwe Sportgids !

VGCSport_ADV_StartSeizoen_print215x95_DEF.indd 1

17/08/2021 14:14

LIVE: van 14 tot en met 16 oktober 2021, van 9.30 uur tot 17 uur Engelandstraat 57 – 1060 Brussel

DIGITAAL: van 14 tot en met 20 oktober 2021 Online

Technologieweek voor blinde en slechtziende personen

Er bestaan oplossingen om het leven van personen met een visuele handicap te vergemakkelijken! kom de technische hulpmiddelen ontdekken, vergelijken en testen bij de gespecialiseerde standhouders op de hulpmiddelenbeurs in de lokalen van de Brailleliga. neem deel aan videoconferenties en webinars of luister naar podcasts over verschillende thema’s rond toegankelijke technologieën.

Alle informatie en inschrijvingen via www.braille.be

NL Brailleliga Advertentie Bruzz BrailleTech 142x215 mm.indd 1

07/10/2021 14:02

Banken laten arme buurten steeds vaker links liggen Het aantal bankkantoren in het Brussels gewest blijft afnemen. Vooral minder welvarende buurten moeten het met steeds minder filialen doen. Voor heel wat mensen die geen toegang hebben tot een computer, is dat problematisch.

“In Molenbeek moet je soms een uur aanschuiven om geld af te kunnen halen.”

— ELLEN DEBACKERE

Z

o’n vijf jaar geleden kreeg Molenbeeks schepen van Economie Amet Gjanaj (PS) – hij woonde toen nog vlak bij het kanaal – een brief van zijn lokale ING-kantoor. Het filiaal zou sluiten en de klanten werden doorverwezen naar het kantoor aan het Zuidstation. Een jaar geleden – Gjanaj verhuisde intussen naar de buurt rond Karreveld – kreeg hij opnieuw een brief. Zijn nieuwe BNP Paribas Fortis-kantoor in de buurt van de Edmond Machtenslaan zou worden gesloten. Klanten werden doorverwezen naar het referentiekantoor aan het Zuidstation.

“Ik ben gelukkig niet iemand die elke dag naar het bankkantoor moet,” vertelt Gjanaj verontwaardigd. “Voor veel andere bewoners van Molenbeek is dat wel het geval.

Een groot deel van onze bevolking is kwetsbaar op sociaal-economisch gebied. Ze hebben thuis geen computer en hebben niet veel andere opties dan elke dag naar de bank of een automaat te gaan om te zien of hun inkomen gestort werd. Door het verdwijnen van zoveel bankfilialen, blijven er niet veel automaten over.”

De laatste vijftien jaar verlieten minstens vijf bankkantoren de Brusselse gemeente. Volgens Gjanaj is het motief daarachter puur commercieel. “Mensen die geen groot inkomen hebben, brengen niet voldoende op. Kantoren kosten de banken te veel geld. Banken willen zich met hun kantoren vooral richten op financiële producten of bepaalde investeringen die in onze gemeente niet meteen verkocht raken. En omdat er te weinig media-aandacht voor is, vertrekken ze in alle stilte en discretie.”

Volgens bankenfederatie Febelfin neemt het aantal bankkantoren al een hele poos af. “Het is een Europese tendens. In vergelijking met andere landen hebben de Belgen relatief gezien nog vrij veel bankkantoren,” vertelt woordvoerder Isabelle Marchant. “In Brussel verdwijnen er niet méér banken dan in Vlaanderen of Wallonië.”

Dat er verschillen zijn naargelang de buurten, staat buiten kijf, zegt de ngo Financité. “In arme buurten staan veel meer files bij kantoren en bankautomaten,” vertelt woordvoerster Morgane Kubicki. “In Molenbeek moet je soms een uur aanschuiven om geld af te kunnen halen. Er zijn nog erg weinig banken geïnteresseerd in Molenbeek, omdat ze er geen

producten kunnen aanbieden die geld opbrengen.”

Uit een analyse op basis van de huidige cijfers van spaargids.be blijkt dat de Brusselse gemeente met relatief het grootste aantal bankkantoren – Oudergem – verhoudingsgewijs maar liefst acht keer meer kantoren bezit dan de gemeente met relatief gezien het kleinste aantal kantoren: Vorst (zie grafiek).

Ook de schepenen van Economie in Schaarbeek en de Stad Brussel stellen vast dat bankkantoren vooral nog te vinden zijn in buurten met verhoogde economische activiteit.

Emir Kir, burgemeester van Sint-Joost-ten-Node, noemt het een regelrechte schande. “In 2018 hadden we 25 kantoren, nu zijn dat er ongeveer 15. Wij vragen dat de

federale overheid tussenbeide komt.

De mensen hier hebben geen laptop en bankdiensten zijn essentieel. Dit is het toppunt van winstbejag. Wij bekijken samen met het college hoe we meer automaten en kantoren kunnen behouden en zullen contact opnemen met Bpost. Onze boodschap aan de mensen is om enkel nog banken te steunen die op ons grondgebied blijven.”

Gevraagd om een reactie, laat ING weten mee te evolueren met het gedrag van de klanten. “Wij zullen altijd kantoren hebben: klanten die niet digitaalvaardig zijn, kunnen nog steeds in een kantoor terecht.” Bij KBC klinkt het dat de bank inspeelt op het veranderende klantengedrag.

“Vandaag bankiert amper 12 procent van de klanten in Vlaanderen en Brussel nog uitsluitend via het kantoor.” Belfius kon geen reactie geven.

In Molenbeek maken nieuwe spelers in de bankensector gebruik van de opportuniteit. Het gaat bijvoorbeeld om de uit Marokko afkomstige Chaabi Bank of Attijariwafa Bank. “Toch erg discriminerend,” vindt MolenGeek-oprichter Ibrahim Ouassari, die aanklaagt dat Belgische banken de gemeente links laten liggen. “Als je op Google in Molenbeek de dichtstbijzijnde bank vraagt, kom je bij Marokkaanse banken terecht, terwijl de hoofdzetel van KBC in dezelfde gemeente ligt.

Ongelooflijk dat ze in het hart van de gemeente geen kantoor meer openhouden.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

DALEND AANTAL BANKKANTOREN TREFT VOORAL SOCIAAL-ECONOMISCH ZWAKKEREN

AANTAL BANKKANTOREN per 1000 inwoners per Brusselse gemeenten in 2021 Oudergem Sint-Pieters-Woluwe Etterbeek Watermaal-Bosvoorde Ukkel Elsene Stad Brussel Sint-Lambrechts-Woluwe Evere Sint-Joost-ten_Node Sint-Agatha-Berchem Jette Anderlecht Ganshoren Koekelberg Schaarbeek Sint-Gilis Sint-Jans-Molenbeek Vorst

“Weinig banken zijn geïnteresseerd in Molenbeek, omdat ze er geen producten kunnen aanbieden die geld opbrengen,” oordeelt Morgane Kubicki van de ngo Financité. © PHOTONEWS

0

0,2 0,4

0,6

0,8 1,0

1,2 1,4

1,6 1,8 2,0

BRON: SPAARGIDS.BE/BISA INFOGRAFIEK © BRUZZ

13 OKTOBER 2021

I 17

VREDERECHTER JO VANBELLE ( ‘DE RECHTBANK’ )

‘Ik zal zelden gas of elektriciteit laten afsluiten’ BRUZZ | INTERVIEW

Vrederechter Jo Vanbelle is een van de centrale figuren in het Play4-programma De rechtbank. Met zijn streven naar efficiëntie maakt de vrederechter in Elsene niet alleen vrienden in de Brusselse magistratuur, maar toch is hij er heilig van overtuigd dat heel wat problemen kunnen opgelost worden als er buiten zijn rechtszaal even weinig tolerantie zou zijn voor tijdverlies. “Met efficiënte procedures worden huisjesmelkers nutteloos.”

— FILIP VAN DER ELST, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

V

an alle rechters staat de vrederechter het dichtst bij de burger. Bij hem moet je zijn voor ogenschijnlijk banale burenruzies, maar ook grootstedelijke problemen als kraakpanden en huisjesmelkerij komen op zijn bord terecht. Jo Vanbelle, vrederechter in Elsene, lijkt met zijn dandyeske uitstraling en zijn voorliefde voor sterrenrestaurants over de hele wereld niet meteen een ‘man van het volk’. Maar in De rechtbank laat hij zien hoe hij met een ontwapenende aanpak de angel uit menig conflict kan halen.

Bij Vanbelle moeten de zaken vooruitgaan. “Ik geloof in efficiëntie, ook al is niet iedereen het daarmee eens. Achterstand ontstaat door een gebrek aan organisatie en structuur,” vertelt hij vanuit zijn statige advocatenkantoor – Vanbelle combineert de job als vrederechter vooralsnog met een eigen kantoor gespecialiseerd in (internationaal) fiscaal en ondernemingsrecht – langs de Vijvers van Elsene. Hij woonde lange tijd zelf ook in Brussel, maar koos onlangs voor een verhuizing naar de Antwerpse rand, in Schilde.

“Brussel was me te kil geworden. Ik kon mijn oren en ogen niet geloven toen iedereen me in mijn nieuwe supermarkt vriendelijk goeiedag zei.”

Met permissie, maar de vrederechters lijken in De rechtbank soms meer op veredelde kleuterleiders.

JO VANBELLE: Soms heb ik in één dag bijna honderd zaken. Een vrederechter zonder managementvaardigheden kan die werklast niet 18

I

13 OKTOBER 2021

bolwerken. Tegelijkertijd is het geen bandwerk: je moet kwaliteit kunnen leveren.

Soms lijkt een vonnis willekeurig tot stand te komen, afhankelijk van de indruk die de rechter krijgt van de persoon die voor hem staat.

VANBELLE: Ik bereid mijn zittingen grondig voor.

Zo krijg ik al een goede indruk over welke richting het zou kunnen uitgaan. Een vonnis wordt niet beïnvloed door het been waarmee ik die ochtend uit bed ben gestapt. Net zoals bij elke rechter spelen mijn mensbeeld en mijn innige overtuiging wél een rol. Een rechter houdt rekening met wat híj rechtvaardig en juist vindt. Aspecten zoals empathie, inlevingsvermogen, ervaring en misschien zelfs je eigen leven spelen dan mee.

Daarom laten we rechtspleging niet over aan computers. Rechter zijn is te vergelijken met het ouderschap: een vader of moeder neemt beslissingen waarvan hij of zij denkt dat ze goed zijn voor de kinderen. Voor een rechter geldt hetzelfde.

Jo Vanbelle Studeerde rechten aan de KU Leuven (1990–1995) Advocaat sinds 1995 Managing Partner van Vanbelle Law, tussen 2015 en 2021 zes keer verkozen tot ‘Belgium’s best International Tax Law Firm of the Year’) Vrederechter in het arrondissement Brussel sinds 2005 Woont in Schilde

Vrederechter Jo Vanbelle behandelt soms honderd zaken in een dag: “Maar het mag geen bandwerk zijn, je moet kwaliteit leveren.”

De tijd van de vrederechters wordt weleens opgeslorpt door ogenschijnlijk banale burenruzies.

Vindt u dat soms geen tijdverlies?

VANBELLE: Het hangt natuurlijk af van het

vredegerecht in kwestie. Mijn collega in Maasmechelen, die ook in het programma voorkomt, krijgt in een minder verstedelijkte omgeving wellicht meer te maken met te fel overhangende bomen. Ik heb in Elsene zegge en schrijve één boom per jaar. Maar ook in Elsene zien we dikwijls dat soort ‘kleine’ zaken: de haag die te

dicht staat, de kleur van de vloer, de krijsende kanarie ... Dat zijn daarom geen bagatellen: het zou niet de eerste keer zijn dat er iemand een tweeloop bovenhaalt wegens een burenruzie.

Maar ik zie ook twee tachtigplussers die elkaar al decennialang het leven zuur maken. ‘Ben je daar dan niet te oud voor geworden?’ vraag ik me dan

Zaventem het vliegtuig neemt, passeer je tal van metaaldetectoren en controlesystemen, maar in ons gebouw is dat niet nodig?

Eén van de strafste zaken die we in ‘De Rechtbank’ te zien kregen, ging over een man van Afrikaanse origine die bij zijn terugkeer uit Kameroen vaststelde dat hij zonder verwittiging uit zijn appartement was gezet – de eigenares ging er immers van uit dat hij niet meer zou terugkeren. Erger nog: ze had het appartement inmiddels al verhuurd aan een andere huurder. Komen dat soort verhalen vaak voor?

VANBELLE: Ja, al zijn ze niet altijd waar. Het vergt

Wat bezielt zo’n verhuurder?

VANBELLE: Dat noem ik een Marie Antoinette-

complex, of voor een man: een Napoleon-complex.

‘Dat huis is van mij, dus ik doe wat ik wil,’ zo redeneren die mensen. Dat gebeurt vaker en meestal komen ze er zelfs mee weg: gas en elektriciteit afsluiten, het slot veranderen en een beetje brullen, dat volstaat. Nu is het uitgekomen en heeft het die vrouw een pak geld gekost, maar nog al te vaak passeert zoiets geruisloos.

BRUZZ | INTERVIEW

enige ervaring en een frisse neus om te kunnen inschatten of het daadwerkelijk klopt. Bij die zaak dacht ik meteen ‘hier zou het weleens kunnen’.

Die man wilde zijn voordeur openen, maar zijn sleutel paste niet meer. ‘Misschien heeft mijn vriendin iets met het slot gedaan,’ dacht hij, dus hij belde even aan. Kwam er iemand die hij niet kende de voordeur openen, in zijn eigen badjas. Kan je je dat voorstellen? Alleen zijn flatscreen en bed stonden er nog. Zijn kleren en andere spullen had de verhuurder in vuilniszakken achter slot en grendel in de kelder gestopt.

U bent vrederechter in het kanton Elsene, een van de rijkere gemeenten van Brussel. Laat zich dat ook zien in het vredegerecht?

VANBELLE: We hebben allicht minder huisjesmel-

kers dan pakweg Ganshoren of Schaarbeek, maar neem nu Matonge, de Troon- of de Malibranstraat: dat zijn zeker niet de rijkste kanten van Brussel.

Hoe werken huisjesmelkers? Vaak gaat het om verdiepingen boven winkels. Winkels hebben geen aparte ingang voor die bovenverdieping, en dus mag die niet afzonderlijk verhuurd worden. Maar de winkeleigenaren kunnen niets met die ruimte doen, en om leegstandtaks te vermijden, kiezen sommige zelfstandigen ervoor om die bovenruimte te verhuren. Die panden zijn volstrekt illegaal, met niets in orde, maar ze trekken mensen aan die onder de radar van de samenleving leven. Zij hebben niet de middelen om een degelijk appartement te huren.

Welke schrijnende toestanden komt u vaak tegen?

VANBELLE: Bijvoorbeeld een vrouw die het vluchte-

Gebeurt het soms dat ruziemakers voor, tijdens of na de zitting met elkaar op de vuist gaan?

VANBELLE: Ikzelf heb nog nooit te maken gehad met

fysiek geweld, maar er zijn in Brussel wel al eens

een vrederechter en griffier tijdens zitting doodgeschoten (vrederechter Isabelle Brandon en griffier André Bellemans in 2010, red.). De meeste rechtbanken zijn voorzien van bepaalde veiligheidsmaatregelen, maar wij hebben niets. Geen permanent veiligheidspersoneel en geen scanners, in het beste geval een paniekknop. Als je in

lingenstatuut heeft aangevraagd en met drie kleine kinderen in een kelder zonder daglicht woont, met overal schimmel op de muren. En daar betaalt ze dan 600 euro per maand voor. Doorgaans ruik ik al nattigheid als zo’n vrouw met haar drie kinderen naar de rechtszaal komt – dat doe je niet voor je plezier. Als er dan een verhuurder tegenover staat

▼

af. Het leert me dat het soms diep kan zitten, hoe rijk of hoe arm je ook bent.

13 OKTOBER 2021

I 19

VREDERECHTER JO VANBELLE IS EEN VAN DE CENTRALE FIGUREN IN TV-PROGRAMMA DE RECHTBANK

“Ik zie inderdaad schrijnende toestanden. Soms staat hier een vrouw met haar drie kinderen in de rechtszaal.

Dat doet niemand voor zijn plezier,” zegt Jo Vanbelle.

bestaan zelfs vzw’s om krakers te ondersteunen.

Hoe kan het kraken van private gebouwen worden aanvaard als maatschappelijk doel van een rechtspersoon?

Alleen voor publieke gebouwen is het verhaal soms genuanceerder. De redenering is dat wanneer de overheid haar eigen gebouwen laat verkommeren, maar er tegelijk niet in slaagt om behoeftige mensen correct te huisvesten, ze later ook niet moet komen klagen als haar panden worden gekraakt tot wanneer er een behoorlijke oplossing is gevonden.

In Nederland bestaat er bijvoorbeeld een actieve samenwerking tussen overheid en projectontwikkelaars om panden die wachten op renovatie legaal, voor een beperkte tijd en in goede leefomstandigheden, te laten ‘kraken’. Zo’n proactieve maatregel is in mijn ogen een betere maatregel dan een leegstandtaks.

De Brusselse regering voert in de praktijk vooral een gedoogbeleid tegenover kraakpanden. Komt het probleem daarmee op uw bord terecht?

VANBELLE: Ik kan begrijpen dat sommige politici

BRUZZ | INTERVIEW

sympathie hebben voor de beweegredenen van krakers, maar ik word niet betaald om sympathiek te zijn.

De energieprijzen zijn sterk gestegen. Wat zal daar volgens u de impact van zijn?

▼

VANBELLE: Energie wordt meer en meer een

die klaagt dat zij haar huur niet betaalt, dan graaf ik met plezier dieper en is het vonnis niet altijd wat hij vooraf in gedachten had.

Al is het natuurlijk niet zo dat ‘de sukkelaars’ altijd gelijk hebben. Niet iedereen woont in een krot. Talloze keren krijg ik mensen over de vloer die klagen over schimmel in de badkamer, maar dan blijkt dat ze nooit hun raam openzetten. Dan kan ik alleen maar zeggen: ‘Zet je raam open’. Dat heeft weinig te maken met klassenjustitie, maar met gezond verstand.

Wat vindt u van de Paritaire Huurcommissie, het initiatief van de Brusselse regering om buitensporige huurprijzen aan banden te leggen?

VANBELLE: Daar ben ik in de privésector geen voor-

stander van. In ons land zijn de overeenkomsten tussen partijen vrij. De overheid moet zich niet moeien in de vrijheid van mensen waar dat niet nodig is, en dus ook niet in de reguliere huurmarkt. Er zijn andere manieren om te strijden tegen huisjesmelkers. Wie komt bij hen terecht?

Mensen in armoede, die wel recht zouden hebben op een leefloon maar het niet krijgen. Mensen die 20

I

13 OKTOBER 2021

in een grijze schemerzone verkeren, van wie de aanvraag voor papieren nog loopt. Maak transparantere en efficiëntere procedures, en geef mensen sneller uitzicht op een betere financiële situatie, en dan worden huisjesmelkers al snel nutteloos.

Krijgt u ook vaker te maken met kraakpanden?

maatschappelijk relevant probleem – dat is het nu al. Een alleenstaande die 1.300 euro verdient en 650 euro huishuur en 200 euro aan nutsvoorzieningen betaalt, die moet zien rond te komen met 15 euro per dag. En dan zullen de energieprijzen nog toenemen? Natuurlijk komt dat niet goed. Ik kan daar niet veel aan doen, buiten hen een afbetalingsplan toestaan. Alle beetjes helpen, al gaat het maar om vijf euro per maand.

Het is onze rol als vrederechter om sociale drama’s te voorkomen. Wie niet meer in basisbehoeften als gas en elektriciteit kan voldoen, zit pas echt in de problemen. Ik zal dan ook zelden of nooit een elektriciteits- of gasleiding afsluiten, tenzij de mensen niet komen opdagen.

Want dan kan ik niet luisteren naar hun verhaal en heb ik geen keuze. Daarom is mijn boodschap: kom altijd naar je zitting.

VANBELLE: In Elsene vast en zeker: we hebben in

vergelijking met andere gemeenten misschien minder huisjesmelkers, maar meer grote panden die kunnen leegstaan en dus potentieel gekraakt kunnen worden. Maandelijks krijg ik minstens een paar zaken rond kraakpanden voorgeschoteld.

Ik maak daarin geen onderscheid: het is verboden en wordt dus ook niet getolereerd.

Ook al laat de eigenaar zijn pand al jaren verkrotten?

VANBELLE: Het blijft zijn pand. Al doet de eigenaar

daar twintig jaar niets mee, van private eigendommen blijf je af. Als ik morgen mijn kantoor binnenstap en er woont plots twintig man in deze zaal, dat kan je toch niet normaal vinden? Er

In Brussel zijn er te weinig vrederechters en het aantal zaken blijft toenemen. Kunt u die belangrijke sociale rol nog voldoende opnemen?

VANBELLE: De instroom van zaken moet absoluut

beperkt worden om de werklast behapbaar te houden. Ik moet me nu bijvoorbeeld buigen over alle niet-betaalde telefoonfacturen. Is dat echt nodig? Leg mij dan alleen de facturen voor die betwist worden. Per honderd zaken zijn er dat vijf of tien.

Onze tijd wordt te veel opgeslorpt door niet-essentiële zaken. Nog zoiets: parkeerboetes.

Soms krijgen wij nog zaken voorgelegd over parkeerboetes uit 2014. Weet jij nog waar je op 6 augustus 2014 je auto geparkeerd hebt?

BRUZZ RA

D

Starten overijverige advocaten soms te snel een rechtszaak voor zaken die ook anders opgelost kunnen worden?

VANBELLE: Er zijn in Brussel meer en meer

advocaten, terwijl de vraag niet evenredig is toegenomen. Het resultaat: al te veel advocaten hebben niet genoeg werk, wat een invloed kan hebben op de kwaliteit – die komt namelijk met ervaring – en op de wijze waarop cliënten worden gevonden. Het pro-Deosysteem barst immers uit zijn voegen. Dat resulteert in het inleiden van steeds meer zaken die eigenlijk met wat gezond verstand en goede wil perfect anders konden worden opgelost of gewoon vermeden.

U bent ook actief als zakenadvocaat. Is die combinatie vol te houden?

“In Elsene zijn er niet veel burenruzies over overhangende bomen, maar wel over de haag die te dicht staat of de krijsende kanarie. Dat zijn daarom geen bagatellen” JO VANBELLE Vrederechter

VANBELLE: Ik zou mijn activiteiten als

advocaat op termijn graag afbouwen en volledig overstappen naar de magistratuur.

Het beroep van advocaat wordt niet meer gerespecteerd zoals vroeger. Dat heeft het ook wel wat aan zichzelf te danken, maar dat is een ander debat. Notarissen en dokters: dat zijn de enige vrije beroepen die nog een zeker aanzien kennen bij de bevolking.

Bovendien is het advocatenwereldje zelf ook sterk veranderd. Je ziet veel advocaten die elkaar het licht in de ogen niet gunnen.

Toen ik begon aan de Balie, in 1995, was er nog een soort van kameraadschap. Je kon elkaar in de rechtszaal de duvel aandoen, maar na de zitting ging je samen een pint drinken. De stiel is heel hard en individualistisch geworden. Ik ben de fun in het vak kwijt, en dat heb ik niet in de magistratuur.

De rechtbank, elke donderdag om 20.35 uur op Play4

« LE GOUVERNEMENT N’A PAS À COMBATTRE LES LOYERS EXCESSIFS » Dans l’émission De Rechtbank sur la chaîne Play4, Jo Vanbelle, juge de paix à Ixelles, révèle au public tant les aspects austères qu’humoristiques de la profession. Des querelles de voisinage alternent avec des récits poignants sur la pauvreté et les marchands de sommeil. En tant que juge de paix dans une zone densément urbanisée, Vanbelle considère qu’il est de son devoir de contribuer à prévenir les drames sociaux. De plus en plus de gens peinent à joindre les deux bouts, et Vanbelle en est témoin tous les jours dans son greffe. Selon lui, la hausse des prix de l’énergie fait de la précarité énergétique un problème social encore plus important. Selon lui, des procédures plus rapides et plus efficaces seraient un élément de la solution mais il s’oppose aux initiatives gouvernementales visant à lutter contre les loyers excessifs – « le gouvernement ne devrait pas entraver la liberté des gens lorsque cela n’est pas nécessaire » – et il a peu de sympathie pour les squatters. « La propriété privée est sacrée » pour M. Vanbelle.

98.8 FMIO

of via BRU ZZ.be/live

FR

DOWNTOWN VAN MA TOT DO VAN 16U TOT 19U

MET GUNNAR CHEYNS

“GOVERNMENT MUST NOT COMBAT EXCESSIVE RENTS” In the television programme De Rechtbank, Jo Vanbelle, justice of the peace in Elsene, shows the public both the strict and humorous aspects of the profession. Banal neighbourly quarrels are alternated with harrowing stories about poverty and slum landlords. As a justice of the peace in a densely urbanised area, Vanbelle sees it as his task to help prevent social dramas. More and more people are struggling to make ends meet, and Vanbelle witnesses this every day in his court. Rising energy prices, he says, make energy poverty even more of a socially relevant problem. Faster and more efficient procedures are part of the solution, according to Vanbelle. But he does oppose government initiatives to combat excessive rents – “the government should not interfere in people’s freedom where it is not necessary” – and he has little sympathy for squatters. “Stay away from private property,” Vanbelle says.

EN

MET EEN POTIGE MUZIEKSELECTIE EN GRATIS BRUSSELTIPS LOODST GUNNAR JE DOOR DE AVONDSPITS

BRUSSELAAR IS JOURNALIST IN KABOEL

‘Ik was niet bang van de taliban, wel van hun handlangers’ BRUZZ | INTERVIEW

De Brusselse journalist Wilson Fache zet zich stilaan op de internationale kaart als Midden-Oostencorrespondent. Sinds 2015 reist hij de regio rond en bericht hij vanuit conflictgebieden die soms erg moeilijk bereikbaar zijn. Zo verbleef hij de voorbije weken in Kaboel. “Jonge gasten van amper zestien jaar oud lopen er plots met een kalasjnikov door de straten.” — ARNAUD DE DECKER

N

et toen iedereen Afghanistan probeerde te ontvluchten, verzette journalist Wilson Fache (29) hemel en aarde om het land binnen te raken. Sinds 2015 is Fache, opgegroeid in Schaarbeek, correspondent in het Midden-Oosten. Vanuit Jordanië, Libanon, Irak en nu Afghanistan brengt hij verslag uit voor media overal ter wereld. Na een maand ter plaatse maakt hij de balans op. “Op een avond nam een talibanstrijder ons hotel onder vuur.

De kogels waren bedoeld voor een journalist die een verdieping hoger uit zijn raam een manifestatie aan het filmen was. Mijn kamer zat vol scherven en kogelgaten.”

U bent in Brussel opgegroeid en hebt er ook gestudeerd. Vanwaar het idee om Midden-Oostencorrespondent te worden?

WILSON FACHE: Ik ben in Schaarbeek geboren en heb er ook heel lang gewoond. De journalistieke kriebels voelde ik al heel snel en ik schreef me in aan de IHECS-hogeschool in Brussel. Tijdens mijn opleiding groeide mijn fascinatie voor het Midden-Oosten. Voor mijn afstudeerproject trok ik naar Zaatari, in Jordanië. Daar was een van de grootste vluchtelingenkampen ter wereld – zo’n 120.000 personen leefden er toen. Ik heb er een documentaire gedraaid over het reilen en zeilen in dat kamp. Dat

was mijn eerste ervaring in de regio.

Na passages in Cyprus en Libanon ben ik in 2015 definitief naar de stad Erbil in Irak verhuisd.

Ik was toen 23 jaar. Het klinkt allemaal heel indrukwekkend, want er woedde toen een oorlog met IS,

“Dat de rust in Kaboel zou zijn teruggekeerd, is slechts schijn: een groot deel van de bevolking leeft er nog in angst en onzekerheid. Een humanitaire crisis ligt op de loer” WILSON FACHE Brusselse journalist in Kaboel

22

I

13 OKTOBER 2021

maar zodra ik ter plekke was, viel het goed mee. Het was een vredevolle en veilige stad.

In die periode hebt u een heel netwerk uitgebouwd. U hebt voor de grootste media kunnen schrijven.

FACHE: In het begin werkte ik vooral voor de RTBF, TV5 en La Libre Belgique. Maar nu schrijf ik ook voor Libération, Le Figaro, France Culture, France Info en nog een heleboel andere media. Ook voor de Engelstalige pers. Het vergt veel tijd om zo’n netwerk uit te bouwen, maar stilaan begonnen media mij te kennen, ze vertrouwden mijn werk.

Op 4 september kwam u aan in Afghanistan. Was het moeilijk het land binnen te raken?

FACHE: Een jaar geleden al wou ik in Kaboel gaan wonen, toen de VS

Wilson Fache verbleef tijdens de maand september in Kaboel en bracht vandaar verslag uit over de toestand in Afghanistan. © ADRIEN VAUTIER

het rond. Zo ook op die journalist in mijn hotel.

Ik was niet zozeer bang voor de taliban zelf. Zij tolereren min of meer journalisten en lieten ons werken. Het zijn eerder de handlangers ervan: ongeschoolde jonge gasten van zestien, achttien jaar oud die ineens over macht beschikken en met een kalasjnikov in het rond schieten. Voor hen was ik wel bang.

Wilson Fache Geboren in Schaarbeek (1992), 29 jaar In 2015 afgestudeerd als journalist aan de IHECS-hogeschool in Brussel Sinds 2015 MiddenOosten-correspondent voor internationale media Genomineerd voor verschillende persprijzen, waaronder de prestigieuze ‘Albert-Londres’

hadden aangekondigd dat ze zich uit Afghanistan zouden terugtrekken.

Die evolutie wilde ik vanuit het land zelf meemaken, maar het coronavirus stak daar een stokje voor. Ik moest mijn plannen herzien.

Uiteindelijk kreeg ik alles geregeld om in augustus van dit jaar te vertrekken. Eindelijk zou ik er kunnen berichten over de nakende terugtrekking van de VS en ook over de twintigste verjaardag van 9/11.

Het plaatje klopte. En toen gebeurde het: de val van Kaboel. Plots bleek dat ik niet meer verwelkomd zou worden door de Afghaanse regering, maar door de taliban. Iedereen werd in snelheid gepakt.

Hoe bent u er alsnog geraakt, terwijl iedereen het land net uit wilde?

FACHE: Mijn aankomst stond gepland op 20 augustus, maar op dat

moment was het plots ondenkbaar om er nog te landen. Alle commerciële vluchten werden geschrapt. Ik was te laat. Ik ben beginnen te onderhandelen met het Belgische en het Franse leger, met Amerikanen en zelfs met de veiligheidsdiensten in Qatar, tevergeefs. Uiteindelijk ben ik op 4 september Afghanistan binnengeraakt via buurland Oezbekistan. Een talibanstrijder controleerde aan de grenspost mijn paspoort, alles bleek in orde en ik mocht het land binnen. De procedure was eigenlijk heel simpel.

Hoe is de situatie nu in Kaboel?

FACHE: Vooral in het begin van de

reis voelde ik me onveilig, toen er nog heel wat manifestaties waren tegen de taliban. De sfeer was erg gespannen en de strijders waren onstuimig. Ze schoten regelmatig in

UN BRUXELLOIS À KABOUL Le journaliste bruxellois Wilson Fache est en train de se faire un nom sur la scène internationale en tant que correspondant au Moyen-Orient.

Depuis 2015, il voyage dans la région et réalise des reportages dans des zones de conflit parfois très difficiles d’accès. Le week-end dernier, il est rentré de Kaboul, où il a passé un mois à travailler comme correspondant pour des médias internationaux. « Ce ne sont pas les talibans qui m’inquiètent, mais plutôt leurs sous-fifres. Des jeunes de seize, dix-huit ans qui se promènent subitement dans les rues avec une Kalachnikov. » FR

FACHE: Ja en neen. Iedereen klaagt er over de erbarmelijke economische situatie. Mensen hebben geen werk meer, geld afhalen bij de bank is bijna onmogelijk geworden. De economische situatie is kritiek.

Daarnaast zijn er een heleboel mensen die nog steeds actief opgespoord worden door de taliban.

Zij vrezen – terecht – voor hun leven.

Er is opnieuw sprake van executies, arrestaties, martelingen. Dat de rust zou zijn teruggekeerd, is slechts schijn: een groot deel van de bevolking leeft er nog in angst en onzekerheid. Een humanitaire crisis ligt op de loer.

Daarnaast is er wel degelijk een soort routine teruggekeerd. Op de wegen is het opnieuw erg druk, marktkramers staan weer op hun vertrouwde plek, restaurants zijn open. Op dat vlak lijkt het normale leven wel te zijn teruggekeerd, mensen kunnen niet eeuwig verstopt blijven. Het is erg paradoxaal.

BRUZZ | INTERVIEW

Is de rust nu teruggekeerd in de hoofdstad?

A BRUSSELS NATIVE IN KABUL Brussels-based journalist Wilson Fache is gradually putting himself on the international map as a correspondent in the Middle East. Since 2015, he has been travelling around the region, reporting from conflict areas that sometimes are very difficult to reach. Last weekend, he returned from Kabul, where he spent a month working as a correspondent for international media. “It’s not the Taliban that worried me, rather their henchmen. Young guys sixteen, eighteen years old who suddenly walk the streets with a Kalashnikov.”

EN

13 OKTOBER 2021

I 23

LUXEWINKELS HALEN 10 TOT 15 PROCENT MEER OMZET DAN VOOR DE CORONACRISIS

Daar is het koketteren weer B R U Z Z | R E P O R TA G E

Sinds de heropening van de winkels vinden allerlei Brusselse jongeren de weg naar de luxeketens. Ze lijken te kiezen voor minder, maar duurdere stuks. Maar, schrijf de joggingbroek uit het coronajaar nog niet zomaar af. BRUZZ ging op zoek naar de nieuwe streetstyle in de bovenstad.

— EVA CHRISTIAENS, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

O

p de Waterloolaan lopen de drie vrienden Arnaud (24), Victor (21) en Reggae (24) in chique streetwear op een rij. Ze komen net van een sneakerwinkel en gaan nog wat kleren zoeken. De drie wonen in Anderlecht. Thuis in een joggingbroek zitten is niet aan hen besteed.

“Ik ben net veel meer beginnen te shoppen tijdens de Covidcrisis,” zegt Arnaud. “Je doet zelf opzoekwerk en leert ontwerpers kennen via Instagram.” Zijn twee vrienden hebben dat ook gedaan. Het was een beetje hun coronahobby. “Maar het is toch fijner dat we nu weer in de winkels kunnen kiezen. Zo kan je de stoffen aanraken en voelen,” zegt Victor.

Outfits shoppen en erin flaneren in de stad: in de bovenstad doen de luxewinkels het uitstekend. Beter dan voor de coronacrisis, zelfs.

Gemiddeld halen de Versaces, Prada’s en Diors van Brussel 10 tot 15 procent meer omzet dan voor de crisis. Hun publiek is ook jonger.

“Vroeger was de gemiddelde leeftijd van onze klanten 25 tot 35 jaar. Nu

24

I

13 OKTOBER 2021

is dat 15 tot 25 jaar. De klanten komen niet meer alleen uit de hogere wijken van Brussel, maar van overal. Luxe is gedemocratiseerd,” zegt Joël Jiberot, voorzitter van handelaarsvereniging W-Avenue en zelf manager van de Versace-winkel op de Waterloolaan.

Bij de winkel van Louis Vuitton staat inderdaad een lange rij van diverse meisjes en jongens van rond de twintig jaar. De breedgebouwde Jonas (21) staat aan de overkant van de straat aan te schuiven voor een wafel. “Ik droom ook van een Vuitton-tas,” lacht hij, maar hij moet er nog voor sparen. Jonas werkt als model en woont in de Marollen. Hij geeft sinds de coronacrisis zeker het dubbele van zijn normale budget uit aan kledij. Hij is net nog een jas gaan kopen. “Ik koop meer, maar ook duurder,” zegt hij. Zijn lievelingsaankoop dit jaar was een kostuum van 350 euro.

Trendwatchers noemen het revenge shopping: het budget dat gedurende al die maanden thuis is opgespaard, vloeit nu vlotjes van onze rekening. Voor de een in de

vorm van een reis, voor heel wat Brusselaars eerder als een modeaccessoire. “Zonnebrillen, oorbellen, kleine lederwaren of riemen doen het heel goed,” zegt Jiberot van W-Avenue. “De luxemerken zetten daar nu sterk op in om te verjongen.

Een jonge klant geeft gemiddeld 750 euro uit per aankoop. En misschien komen ze maar één keer, ze komen wel met meer.”

BEWUSTER KOPEN Bij het lagere winkelsegment ligt dat anders. Aan de overkant van de straat is de 25-jarige Elise snel-snel gaan shoppen bij de ketens op de Guldenvlieslaan. “Ik doe nu veel minder winkels dan vroeger omdat je nog altijd met het mondmasker zit,” zegt ze. Elise werkt zelf als verkoopster in een kledingzaak in het stadscentrum. “Ik zie overal een

trend naar minder kopen, maar bewuster. Klanten kopen basics, zoals een degelijke zwarte broek, maar nog geen gekke dingen. Zelf kies ik nu ook voor de essentie.”

Elise draagt een donkerblauwe trui en broek, maar heeft wel een opvallende riem en een zwart harnas aan. Dat is van een Frans merk, legt ze uit, en volledig veganistisch.

Volgens het internet kost zo’n harnas 160 euro. Opnieuw een bewuste uitgave voor een accessoire.

De goede cijfers van de luxemerken zijn nog niet doorgesijpeld tot de kleinere modeboetieks. Afgelopen zomer lag de omzet zowel in de Dansaertstraat als de Kastelijnwijk tot 30 procent lager dan voor corona. Bij de winkels aan de Guldenvlieslaan en de Louizalaan is er geen centraal zicht op de omzetcijfers. “Vooral het tussen-

Jongeren staan in de rij voor een handtas van Louis Vuitton.

Exclusief en duur, maar gewild door jong en oud.

gamma lijdt,” denkt Jiberot. “Een groep mensen blijft kiezen voor kwantiteit in het lagere prijzengamma. Wie een beetje middelen heeft, kijkt meer en meer naar het hogere gamma. De winkels daartussen hebben het moeilijk.”

Mode Unie, de organisatie voor zelfstandige modeondernemers, denkt dat er beterschap komt zodra de mondmaskerplicht in Brussel kan verdwijnen. “In Vlaanderen zien we het funshoppen nu al terugkeren sinds de klanten weer zonder mondmasker mogen passen. Er is ook weer zin om te shoppen, want er zijn opnieuw feesten om naartoe te gaan. De omzet ligt opnieuw op het niveau van voor corona,” zegt directrice Isolde Delanghe. “Ik kan me wel voorstellen dat Vlaamse shoppers nu minder snel naar Brussel zullen komen, omdat je telkens het mondmasker moet opzetten. Dan is het een zaak van Brussel om de stad weer in een goed daglicht te zetten.”

JOY DRESSING

▼

Of het nu aan de mondmaskers ligt of niet, de Brusselaar blijft voorlopig gerichter shoppen. De een staat in de rij voor een luxehandtas, de ander is op zoek naar de juiste zwarte broek. “De klanten komen stilaan terug, maar er zijn nieuwe gewoontes gekweekt. Mensen gaan niet zo snel meer in de file staan op zaterdag om in de stad te shoppen.

Ze doen hun shopping sneller en

“De klanten komen niet meer alleen uit de hogere wijken van Brussel, maar van overal. Luxe is gedemocratiseerd” JOËL JIBEROT Damien Gaspard van luxeboetiek Smets: “Zaterdagshoppen verdwijnt wat, mensen komen snel na het werk.”

Voorzitter handelaarsvereniging W-Avenue 13 OKTOBER 2021

I 25

LUXEWINKELS HALEN 10 TOT 15 PROCENT MEER OMZET DAN VOOR DE CORONACRISIS

Victor (links), Arnaud (midden) en Reggae genieten ervan om nu weer echt te winkelen.

Elise komt shoppen op de Guldenvlieslaan.

Haar opvallende harnas komt van Baby Turns Blue, een Frans, veganistisch merk.

▼

Estella zweert bij een jogging: “Ook dat is een stadslook.”

26

I

korter in de week na het werk,” zegt uitbater Damien Gaspard van luxeboetiek Smets in de Naamsestraat. Dat merkt hij in zijn eigen omzetcijfers.

Is er dan al sprake van een postcoronamode in Brussel?

Modejournalisten hadden voorspeld dat het najaar één en al durf en plezier zou uitstralen. Joy dressing, noemen ze dat: vrolijke, kleurrijke patronen die ons met z’n allen moeten opbeuren. Na anderhalf jaar thuiszitten hoort de joggingbroek aan de haak, klinkt het, en is het weer tijd om te koketteren op hakken of in kostuum. Maar wie doordeweeks in Brussel loopt, ziet er nog geen zee van kleurrijke outfits op straat.

“Ik blijf gewoon een jogging dragen,” zegt Estella (24) uit Vorst, 13 OKTOBER 2021

die er thuis zes heeft hangen. “Het is een stadslook, het is heel individueel. Misschien zullen mensen wel wat meer uitgeven aan kledij, maar dat verandert de look niet.” Ook bij Smets verkopen de hoodies en joggingbroeken tegen luxeprijzen nog altijd goed.

“Mensen blijven kiezen voor gemakkelijke, huiselijke kledij. De jogging zal nog wel een tijdje in de mode blijven,” denkt uitbater Gaspard.

En toch: op de Guldenvlieslaan doet kostuumwinkel Bouvy al een maand gouden zaken. “Wij hebben de laatste weken enorm veel kostuums verkocht voor trouwfeesten en smokings voor de rally’s (bals voor jonge adel en hogere kringen, red.),” vertelt uitbaatster Ira Correa de Olivera. “Jongens van 18 jaar

worden nu gelanceerd. Het kostuum komt zeker terug, maar dan losser.

Met sneakers, zonder das of met open kraag. Je ziet nu veel prints met grote ruiten. Voor deze winter hebben we nog op veilig gespeeld, maar de zomercollectie wordt heel extravagant.”

Dat verwacht ook Joël Jiberot.

“Luxe is een lifestyle geworden,” zegt de Versace-man. “Jongeren pronken nu al met hun luxemerken op Snapchat of Instagram. Ze hebben niet gewacht op het uitgaansleven om te koketteren, want met één post op sociale media hebben ze veel meer zichtbaarheid dan op café. We zijn vertrokken voor een hele periode van extravaganza, kleur en gekke vormen. De modehuizen drukken dat door, de rest zal wel volgen.”

ON PEUT DE NOUVEAU SE PAVANER Depuis le déconfinement, toutes sortes de jeunes Bruxellois trouvent le chemin des magasins de luxe. Le client moyen du boulevard de Waterloo a désormais 20 ans et dépense environ 750 euros par achat. « Les clients ne viennent plus seulement des quartiers riches de Bruxelles », affirme Joël Jiberot, président de l’association des commerçants W-Avenue. Mais le training, grand favori du covid, n’a pas dit son dernier mot. Ailleurs à Bruxelles, les client.e.s continuent à faire moins d’achats, plus ciblés, vite faits, à la recherche de basiques confortables.

FR

Big City Big City

Er valt heel wat te vertellen over het weer in België. Dat STEL ZELF JE VRAAG de gaten gehouden door de In de schaduw van een besefte ook astronoom en geheime politie. Om die paar kantoorgebouwen in EN STEM OP BRUZZ.BE STEL ZELF JE VRAAG statisticus Adolphe reden weten we vrij veel OpOp hethet eerste gezicht lijkt Sint-Joost-ten-Noode ligt eerste gezicht lijkt EN STEM OP Quetelet. Al voor het ditdit een absurde vraag.

Het over het doen en laten van de Verbondstraat, op een een absurde vraag.

STEL ZELF JEJE VRAAG ontstaan van ons land, in Het STEL ZELF VRAAG woord ‘steenweg’ voor Marx tijdens zijn tijd in paar meterisvan metrohalte BRUZZ.BE woord ‘steenweg’ is voor 1827 overtuigde hijNiets koning EN STEM OP BRUZZ.BE EN STEM OP BRUZZ.BE deze smalle straat al alin deze Brussel.

Madou. deze smalle straat Willem I der Nederlanden overschat, laat staan datdat er er straat doet nog vermoeden overschat, laat staan ervan om een Sterrenwacht GEVANGENIS opop deze plek ruimte zou dat hier bijna 180 deze plek ruimte zou jaar te bouwen in Sint-Joost. zijn voor een stadspaleis. geleden, grote ideeën Zo weten we dat hij ook in zijn voor een stadspaleis.

HetEn werd een Observatoritoch.

Brussel zou werden neergeschreven Elsene gewoond heeft en En toch.

Brussel zou um Brussel voor Sterrenkunde, niet zijn, mochten door een paar revolutionaidat hij samen met Engels Brussel niet zijn, mochten maar er werden ook er er hier en daar geen reen schrijvers. een vereniging oprichtte LAURENS UIT GENT hier daar geenOp nummer verdoken architecturale dagelijks meteorologische 3 woonde Mozes Hess, die voor Brusselse Duitsers, verdoken architecturale Big Cityop die parels zijn, precies waarnemingen gehouden, schreef over het Joodse die twee keer per week parels zijn, precies op die plek waar je ze hethet minst nationalisme.

Twee huizen samenkwamen, in café De zoals onder meer temperaplek waar je ze minst — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEMZwaan op de Grote Markt. verwacht. verder, op nummer 7, tuurmetingen.

Quetelet mat verwacht.

Big City Big City —— JULIAN In In dede Vlaamsesteenweg JULIANUIT UITSINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE stond het huis Hij was ook een bourgonVlaamsesteenweg en noteerde vier keer per van sociaal wacht die verrassing wetenschapper diër, die hield van etentjes wacht diehet verrassing dag hoe warm was. Daten filosoof toen nog landelijke Er valt heel wat te vertellen deFriedrich gevel van Engels.

Hun met vrienden, die en achter de gevel van wasachter voor die tijd ongebruihoger gelegen Ukkel. In over het weer in België. Dat STEL ZELF JE VRAAG nummer 46,46, waar het gedeelde buurman op uitmondden in potje nummer waar het eerste instantieeen werden de besefte ook astronoom kelijk. Daardoor behoren de en EN STEM OP BRUZZ.BE Huis voor Podiumkunsten metingen zowel indiscusstatisticus Adolphe nummer 5 was de man die kaarten of hevige Huis voor Podiumkunsten Zes maanden nana haar OpOp hethet eerste gezicht lijkt Brusselse temperatuurZes maanden haar eerste gezicht lijkt Sint-Joost als in Ukkel Quetelet.

Al is. voor het LaLa Bellone vinden huwelijk met de graaf beviel ditvinden een absurde Het uit te geen geschiedenisboek sies rond de eettafel.

Maar Bellone te is.vraag. huwelijk met de beviel dit een absurde vraag.

STEL ZELF JEJE VRAAG waarnemingen tot de uitgevoerd.

Zo graaf kon ook het ontstaan van ons land, in Het STEL ZELF VRAAG ze ze al al van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is voor Langs demeer straatkant straalt van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is Karl voor verdwijnen zal, hij verkondigde zijn ideeën Langs de straatkant straalt verschil inwas temperatuur 1827 overtuigde hij koning EN STEM OP BRUZZ.BE EN STEM OP BRUZZ.BE Vermoedelijk haar man deze smalle straat al oudste ter wereld en was Vermoedelijk was haar man deze smalle straat al hethet gebouw weinig binnen envan buiten de stad Willem I der Nederlanden Marx. niet enkel aan de keukenniet dede vader hethet kind, overschat, laat staan datdat er er weinig niet vader van kind, overschat, laat staan België eengebouw vanuit: deop eerste worden Maar ervan om een Sterrenwacht maar wel debestudeerd.

Zonnekoning deze plek ruimte zou bijzonders een maar wel de Zonnekoning op deze plek ruimte zoude Marx voorspelde dat tafel.

In 1848 gaf hij bijzonders uit: een toen de activiteiten zo een goed te bouwen ineen Sint-Joost. zelve.

ZeZe was een van zijn zijn voor stadspaleis. landen die de meteorologie zelve. was een van zijn zijn voor een stadspaleis. kleurloze gevel met als volledig werden Het werd een Observatorieconomie en vooral het merkwaardige speech kleurloze gevel met maîtresses enen werd door En toch.

Brussel zou maîtresses werd door voor En toch.

Brussel zou uitgebreid bestudeerden. overgenomen intot Ukkel, um Brussel voor Sterrenkunde, weliswaar een mooie zelfs benoemd niet zijn, mochten hem zelfs benoemd totover Brussel niet zijn, mochten weliswaar een mooie kapitalisme een grote rol eenhem groep liberalen raakte het oude gebouw maar er werden ook eerste hofdame, dede hoogste er er hier daar geen Quetelet was sterk eerste hofdame, hoogste hier en daar geen omkadering rond deende omkadering rond zouden spelen in het het belang van de vrouwelijke positie aan het verdoken architecturale van de Sterrenwacht in dagelijks meteorologische vrouwelijke positie aan het verdoken architecturale overtuigd van verregaande voordeur.

Achter die Franse hof. parels zijn, precies opop diedie Sint-Joost in verval.

Op het waarnemingen gehouden, voordeur.

Achter die Franse hof.Alleen parels zijn, precies verloop van de geschiedevrijhandel. hadden Steeg het haar allemaal plek waar je ze het minst plateau in Ukkel daarenteonder meer temperaKarl Marx werd opgepakt in Brussel, omdat hij ervan verdacht samenwerking tussen Steeg het haar allemaal plek waar je ze het minst voordeur ligtzoals een nauwe voordeur ligt een nauwe nis.

Hij was ervan dienaar toeschouwers zijn — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM hethet hoofd?

Misschien verwacht. gen kon de Sterrenwacht tuurmetingen. naar hoofd?

Misschien verwacht. Quetelet mat werd wapens te kopen om een revolutie te leiden. verschillende landen.

Dan gang, enovertuigd wie diedie neemt, —— JULIAN wel, want ze ze raakte In de Vlaamsesteenweg JULIANUIT UITSINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE gang, en wie neemt, dat het grootse scherpe noot over die wel, want raakte In de Vlaamsesteenweg uitbreiden en in 1913 en noteerde vier keer per verwikkeld verschillende wacht diedie verrassing ziet het ‘Bellonahuis’ verwikkeld verschillende wacht verrassing konden immers gegevens splitste in dein organisatie in dag hoe warm het was. Dat ziet het ‘Bellonahuis’ deel van het kapitaal in vrijhandel niet zien moordschandalen.

ZeZe werd achter dede gevel van moordschandalen. werd achter gevel van twee: de Koninklijke was voor die tijd ongebruiverschijnen.

Het valt te worden uitgewisseld en de niet enkel verdacht dede nummer 46,46, waar het verschijnen.

Het valt te studeren, te reizen, ideeën Drie jaar lang woonde handen zou komen van aankomen.

Eenenvan sociale niet enkel verdacht van waar hetde Sterrenwacht het kelijk.nummer Daardoor behoren moord opop haar eigen man, Huis voor Podiumkunsten bestempelen als een moord haar man, Huis voor Podiumkunsten veranderingen in de bestempelen als een Koninklijk Meteorologitemperatuuruit te wisselen en vooral Marx als twintiger in eenBrusselse steeds beperktere revolutie van deeigen lagere maar ook van die op andere LaLa Bellone te vinden is. maar van diehet op andere Bellonehet te vinden is. verborgen parel, maar scheook Instituut, KMI. waarnemingen tot de atmosfeer voorspeld. verborgen parel, maar het maîtresses van Lodewijk Langs de straatkant straalt heel wat neer te schrijven.

Brussel, van 1845 tot groep kapitaalkrachtigen. klasse, dat zagen zij maîtresses van Lodewijk Langs de straatkant De dagelijkse temperaoudste ter wereld en was straalt is ook een stedenbouwXIV. Ze werd verbannen van het gebouw weinig XIV. Ze werd verbannen van het gebouw is ookVolgens eeninspanningen stedenbouwDankzij de Inspiratie was er genoeg, 1848. Hij belandde hier hem die immers liever niet. tuurmetingen in Ukkel België een vanzou deweinig eerste hethet Franse hofhof enen kwam in inzijn bijzonders uit: een Franse kwam bijzonders uit: een kundige fl ater.

Er werd nog altijd de referentie landen die de meteorologie kundige flater.

Er werd van Quetelet had België ingevelmetmet van want Brussel was in die tijd omdat hij na Duitsland ook evolutie een revolutie Het moet ook rond Brussel terecht.

Eerst zou kleurloze gevel Brussel terecht.

Eerst zou die kleurloze voor België.

Omdat die al uitgebreid bestudeerden. immers volledig rond een tijdje in in het kasteel weliswaar mooie immers volledig rond ze een tijdje het kasteel weliswaar een mooie een heel goed voorbeeld Frankrijk moest ontvluchde rest van deeen bevolking tijdzegeweest zijn dat Marx 1876 al weerbulletins. zo lang vanaf dat plateau Quetelet was sterk van Tervuren gewoond omkadering rond dede van Tervuren gewoond omkadering rond gebouwd, waardoor het gebouwd, waardoor het zou van wat hij beschreef. Er ten, wegens zijn toen veroorzaken.

Het noghebben, sterker in de gaten gebeuren, zalomdat daar ook niet overtuigd vanAchter verregaande Naarmate de jaren maar omdat ze hethet voordeur. diedie hebben, maar ze voordeur.

Achter vrijwel onzichtbaar is.ligt snel verandering in komen, samenwerking tussen ook daar te te bont maakte, voordeur een nauwe vrijwel onzichtbaar is. ook daar bont maakte, voordeur ligt een nauwe was letterlijk en figuurlijk controversiële ideeën. Hij nodig zijn om tot een werd gehouden.

Zeker vorderden, werden die want dat zou de nauwkeuverschillende landen.

Dan werd ze ze verplaatst naar hethet gang, enhad wie die neemt, Dat Bellonahuis net werd verplaatst naar gang, en wie die neemt, Dat Bellonahuis had net een kloof tussen de kwam hier terecht omdat ideale, klasseloze maatomdat er zich een revolutie steeds accurater, ook omdat Bellonahuis.

Daar woonde ziet het ‘Bellonahuis’ righeid van de langeterkonden immers gegevens Bellonahuis.

Daar woonde ziet het ‘Bellonahuis’ zozo goed op de Grote Markt goed op de Grote Markt ze ze een paar jaar. verschijnen.

Het valt te mijnstudies in het gedrang worden uitgewisseld en dete is boven- en de benedenstad. het jonge België een van de schappij te komen.

Dat in Frankrijk ontketende. een paar jaar. verschijnen.

Het valt er altijd meer samenwerNa haar volgden bestempelen een kunnen staan, want kunnen brengen. veranderingen inals de Na haar volgden Tempebestempelen als een kunnen staan, want De rijken fl oreerden in de meest vooruitstrevende althans kort samengevat Door een misverstand over welgestelde bewoners verborgen parel, maar hethet kingarchitect was tussen landen. ratuurmetingen zijn atmosfeer voorspeld. welgestelde bewoners verborgen parel, maar JanJan Cosijn De site van het KMI in Ukkel, hier gefotografeerd in de jaren 1920. architect elkaar op.op.

Inprecisiewerk.

1913 lietliet isCosijn ook een stedenbouwhoofdstad die groeide, landen van Europa was.

Er wat Marx neerschreef in een erfenis, werd gedacht elkaar In 1913 is ook een stedenbouwimmers Dankzij de inspanningen Quetelet beperkte zich tekende ookvan het Bakkersburgemeester Karel Buls kundige flater.

ErEr werd © PHOTONEWS burgemeester Karel Buls kundige flater. werd Vandaag gebeuren de Quetelet had België in tekende het Bakkersmaar er was tegelijkertijd heerste een strikte hetook wereldberoemde Het dathethij geld kreeg om huis opkopen dede immers volledig rond echter niet tot de meteorohet huis opkopen door immers volledig rond metingen metdoor automati1876 al weerbulletins. huis, waar nu het café LeLe Het Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw. huis, waar nu het café stad Brussel.

De politie gebouwd, waardoor het Het Bellonahuis dateert late zeventiende eeuw. ook heel uit watdearmoede en scheiding der machten, en Communistisch Manifest. wapens te kopen ommaar een stad De politie gebouwd, waardoor het scheBrussel. thermometers, Naarmate dein jaren logie, hijd’Espagne verrichtte ookonzichtbaar Roy wordt © BELGA heeft er een bureau gehad, vrijwel is.

Roy d’Espagne wordt heeft een bureau vrijwel onzichtbaar BELGA elke er dag, stipt omgehad, acht vorderden, werden die is. mensen©die van het armere de vrije meningsuiting, de Best wel straf hoe we revolutie te leiden.

Hijuur de kostuums van de Dat Bellonahuis had net bestuderen en gebruikte andere domeinen pioniersbestuderen.

Ook de steeds meer.

Ook de wijken de de er nog Dat Bellonahuis had net uitgebaat.

Het Bellonahuis ’skostuums morgens,van wandelt steeds accurater, ook omdat uitgebaat.

Het Bellonahuis platteland naar de stad persvrijheid en het recht op parallellen kunnen trekken werd opgepakt belandde Ommegang zijn eren bewaard zozo goed opop dede Grote Markt Ommegang er bewaard goed Grote Markt iemand hetzijn grasveld van altijd meer samenwerstatistiek om bijvoorbeeld werk.

Zo paste hij deNicolaas temperatuurmetingen rond de Sterrenwacht, die ontwierp hijer voor enen hethet was ook een kunnen staan, want ontwierp hij voor Nicolaas was ook een kunnen staan, want vluchtten. samenkomen moesten tussen zijntussen visies en de een nacht inop,de gevangenis het KMI naar een van kingarchitect was landen. bezienswaardigheid tijdens JanJan Cosijn criminaliteit, huwelijksen kansberekening en waren minder accuraat.

De toen aan de SchaarbeekseBally, vermoedelijk een De site van het KMI in Ukkel, hier gefotografeerd in de jaren 1920. bezienswaardigheid tijdens architect Cosijn Bally, huidige vermoedelijk een de58. witte houten bakken, Quetelet beperkte zich gevrijwaard worden. economische vanExpo het stadhuis.

Lang zat In In de jaren 1980 tekende ook hethet Bakkers© PHOTONEWS Het gezin Marx was niet Expo 58. de jaren 1980 tekende ook Bakkersweer symbool voor de centrale poort.

Er zijn wapenhandelaar.

Dat zou zijn opvolgster: Olympia zelfmoordcijfers in kaart te statistiek, die tot dan toe dichte bebouwing hield – poort lag, raakten dichter om op een kwikthermomeechter niet tot de meteoroweer symbool voor Er zijn wapenhandelaar.

Dat zou zijn Olympia werd hethet een huis voor huis, waar nu hethet café LeLe de centrale HetHet Bellonahuis dateert uituit debij late zeventiende eeuw. een huis voor gaf wel huis, waar nu café die rijkeren.

Binnenpoort. bepaalde lijnen, situatie.

Maar misschien hijopvolgster: erwerd niet, maar het Bellonahuis dateert de late zeventiende eeuw.Zijn ter te observeren in welke logie, hij verrichtte ook in podiumkunsten.

DeDe ruimte Roy d’Espagne wordt © BELGA opoffering. nog andere indicaties naar een verklaring kunnen Mancini, een bekend maar vooral werden gebruikt inzijn toen al – de warmte vast en bebouwd.

De eerste podiumkunsten. ruimte Roy d’Espagne wordt brengen. © BELGA opoffering. andere indicaties naar een verklaring kunnen zijn Mancini, een bekend maar publicaties brachten wel te nogandere straffer isHet dat hij Het nog de tussen doorslag voor het stemming dehuis temperatuur bestuderen enverstaan. gebruikte Want domeinen pioniersbestuderen. Ook de steeds meer. Ook de wijken hethet oude enen hetgezin uitgebaat.

Bellonahuis tussen oude huis het uitgebaat.

Het Bellonahuis hethet oorlogsen hethet voor dede verschillende vooral berucht fiwerd guur aan de astronomie, toe in de dat beïnvloedde de straatverlichting maakte oorlogsen voor verschillende vooral berucht fi guur aan ons die dag zal brengen. statistiek om bijvoorbeeld werk.

Zo paste hij de temperatuurmetingen rond de Sterrenwacht, die nieuwe huis een ontwierp hij voor Nicolaas werdte eenverlaten. ontwierp hijManifest voor Nicolaas destijds weinig op en zijn hoewel Marx hier welkomMINNARES Communistisch Marxnieuwe om huis België VAN DE jachtleven te huwelijksvinden in dedetoen aanhet verwijzingen die invermoedelijk de het Franse hof, in de tijd Het oude gebouw van de criminaliteit, enin kansberekening VERHUIZING waren minder accuraat.

De deMINNARES Schaarbeekseoverdekte binnenkoer, waar Bally, VAN DE overdekte binnenkoer, waar Bally, vermoedelijk een sociale wetenschappen.

Hijendieeen waarnemingen.

De voor hetbreidde instituut jachtleven te vinden verwijzingen die in de het Franse hof, in de tijd gezin zich uit.

In was, moest hij beloven om neerschreef met ene Dat betekende meteen het weer symbool voor de culturele instelling Laer de centrale poort.

Er zijn wapenhandelaar.

Dat zou zijn opvolgster: Olympia Sterrenwacht staat zelfmoordcijfers in kaart te statistiek, die tot dan toe dichte bebouwing hield – poort lag, raakten dichter ZONNEKONING weer symbool voor de culturele instelling La demaar centraleevengoed poort. Er zijn wapenhandelaar.

Dat zou zijn opvolgster: Olympia façade, gevel verscholen zitten.

Zo van Zonnekoning LodeZONNEKONING maar evengoed gevel verscholen zitten.

Zo inzijn van Zonnekoning Lodewou de variabelen van Sterrenwacht verhuisde moeilijker omtijd deMancini, sterren In defaçade, negentiende eeuw opoffering.

Bellone nunu geregeld nog andere indicaties naar een verklaring kunnen bekend maar trouwens nogmeest altijd, het vooral werden gebruikt toen al een – de warmte vast bebouwd.

De eerste drie jaar werden zijn niets te publiceren buurman van nummer 7, einde van een opoffering.

Bellone geregeld nog andere indicaties naar tegen een verklaring kunnen zijn brengen.

Mancini, een bekend maaren staatheter op het dak een prijkt hethet beeld van wijk XIV. Daar kwam ze Het iswaar niet duidelijk welke optredens, ontmoetingen oorlogsen hethet voor de verschillende vooral berucht figuur ligt aan het naar de ze stichter de astronomie, toe in de verstedelijkte dat beïnvloedde de aan maakte er op het dak een straatverlichting prijkt beeld van wijk XIV. kwam Het is niet welke optredens, ontmoetingen het oorlogsen voor de verschillende vooral berucht figuur aan sociale fenomenen daarom inDaar 1890 naar het goed teduidelijk nemen en tehier Brussel eerste in het Belgische politieke Friedrich Engels.

Een van staat vruchtbare periodes van MINNARES VAN DEDEdrie kinderen en culturele activiteiten jachtleven te te vinden in in de verwijzingen diedie in in dede het Franse hof, in in de tijd VERHUIZING MINNARES VAN genoemde Queteletplein, sociale wetenschappen.

Hij standbeeld waarnemingen.

De het voorversieringen het instituut en culturele activiteiten jachtleven vinden de verwijzingen het Franse hof, de tijd van een Bellona, dede Romeinse terecht toen ze ze trouwde met Nicolaas Bally standbeeld van een Bellona, Romeinse terecht toen trouwde met versieringen Nicolaas Bally ZONNEKONING organiseert.

De schoonheid maar evengoed verscholen zitten.

ZoZo Infaçade, van Zonnekoning LodeZONNEKONING Het leven beleid.

En dat deed hij niet. om deBrussel ‘s wereld meest beroemde Marx, enDe dat organiseert. schoonheid maar evengoed gevel verscholen zitten. van Zonnekoning Lode- Karl in de schaduw vanin deonze wougevel de variabelen van Sterrenwacht verhuisde moeilijker sterren geboren. defaçade, negentiende eeuw pelikaan. staat dan godin van dede oorlog, boven graaf Eugène de Savoie. liet aanbrengen en welke mag dan wel verdoken zijn, staat er Die opop het dak een prijkt hethet beeld van wijk XIV. Daar kwam zede Het iswaar niet duidelijk welke pelikaan.

Die staat dan godin van oorlog, boven de graaf Eugène de Savoie. liet aanbrengen en welke mag dan wel verdoken zijn, staat er het dak een prijkt beeld van wijk XIV. Daar kwam ze Het is niet duidelijk welke Astro Tower. sociale fenomenen daarom in 1890 naar het goed te nemen en te verstedelijkte Brussel gingBally zijn gangetje, maar hij met stad.

Hijvannam in Brussel de publicaties werd dus wordt gelukkig wel nog standbeeld een Bellona, dede Romeinse toen ze ze trouwde versieringen Nicolaas wordt gelukkig wel nog standbeeld van een Bellona, Romeinse terecht toen trouwde met er er versieringen Nicolaas Bally terecht mee uitgepakt. pelikaan.

DieDie staat dan godin van deBrussel. oorlog, boven dede graaf Eugène dede Savoie. liet aanbrengen en welke werd wel nauwlettend in tijd om testaat bezinnen, teliet geschreven in LUANA DIFFICILE altijd mee uitgepakt. pelikaan. dan godin van de oorlog, boven graaf Eugène Savoie.— altijd aanbrengen en welke

Waarom wordt de gemiddelde Wat verhaal Watisishet hettemperatuur verhaal van onsde land gemeten achter achter deverstopte verstopte in Ukkel? gevel La gevelvan van LaBellone?

Bellone?

BRUZZ | BIG CITY

WE CAN FLAUNT IT AGAIN Since the shops reopened, young people from Brussels are finding their way to the luxury chains. The average customer on Waterloolaan is now 20 years old and spends about 750 euros per purchase.

“Customers no longer only come from the posher parts of Brussels. Luxury has been democratised,” says Joël Jiberot, chairman of the W-Avenue traders association.

But don’t write off the Covidyear trousers just yet. Elsewhere in Brussels, customers continue to shop less and more focused, in search of comfortable basics.

EN

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY

xxxx

BRUZZ | BIG CITY

Waarom wordt Wat hadisKarl Marx de gemiddelde temperatuur Wat het verhaal Wat is het verhaal met Brussel? van onsde land gemeten achter achter deverstopte verstopte in Ukkel? gevel La gevelvan van LaBellone?

Bellone?

LeesLees bekij k de Lees enen bekij ken de en bekij k de Lees en Lees kbekij de Lees kbekij de k de Lees en bekij kbekij deen antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden opop dede Big-Cityvragen viavia antwoorden Big-Cityvragen Big-Cityvragen op op dedeBig-Cityvragen op dede Big-Cityvragen viavia via via bruzz.be/bigcity Big-Cityvragen bruzz.be/bigcity op de op Big-Cityvragen via bruzz.be/bigcity BRUZZ.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity 2 8 2I 82180I MI2 4A2AF4ERFBTER2BU0RA2UR1AI R2I0 22 01 2 1

2 8 2I 82180I MI2 4A2AF4ERFBTER2BU0RA2UR1AI R2I0 22 01 2 1

VOLGENDE WEEK VOLGENDE KEER VOLGENDE KEER

Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile een nieuw BigBig City-verhaal. elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile een nieuw Big City-verhaal.

Difficile een nieuw City-verhaal. elke donderdagnamiddag vertelt Luana

Difficile een nieuw BigBig City-verhaal.

Difficile een nieuw Big City-verhaal.

Difficile een nieuw City-verhaal.

VOLGENDE WEEK

Waarom wordt demagaIn het volgende Waarom wordt de Wat gebeurt er als er onder gemiddelde temperatuur gemiddelde temperatuur zine krij gt u alweer mij nons huis een metrolij neen van ons land gemeten in in van land gemeten wordt gebouwd?

Ukkel? antwoord op een Ukkel? prangende vraag.

13 OKTOBER 2021

toen nog la hoger geleg eerste insta metingen z Zes maanden n Zes maanden Sint-Joost a huwelijk met de huwelijk met uitgevoerd. ze ze al al van haar van haae verschil inwt Vermoedelijk Vermoedelijk binnen envab niet de vader niet de vader worden maar wel debes ZoZ maar wel de toen de acti zelve.

ZeZe was ee zelve. was als volledig maîtresses enen w maîtresses overgenom hem zelfs beno hem zelfs ben raakte het o eerste hofdame eerste hofdam vrouwelijke pos van de Ster vrouwelijke p Franse hof.

Sint-Joost Franse hof. i Steeg hethet plateau inhaU Steeg naar hethet hoofd? gen kon de naar hoof wel, want ze ze raae wel, want uitbreiden verwikkeld in ve verwikkeld splitste dein o moordschandal moordschand twee: de Ko niet enkel verda niet enkel ver Sterrenwac moord opop haar moord ha Koninklijk M maar ook van d maar van scheook Institu maîtresses van maîtresses va De dage XIV. ZeZe werd ve XIV. werd tuurmeting hethet Franse hof Franse hoe nog terecht. altijd d Brussel Brussel terec voor België ze ze een tijdje in ih een tijdje zo lang van van Tervuren ge van Tervuren gebeuren, hebben, maar hebben, maaoz snel verand ook daar te te bon ook daar b want dat zo werd ze ze verplaa werd verpl Bellonahuis.

Da righeid van Bellonahuis. ze ze een paar jaar mijnstudies een paar ja Na haar volg kunnen bre Na haar vo welgestelde bew ratuurmetin welgestelde b elkaar op.op.

Inpre 19 elkaar In immers burgemeester K burgemeeste Vandaag ge hethet huis opkope huis opko metingen m stad Brussel. D stad scheBrussel. therm heeft er een bur heeft een elke er dag, stb dede kostuums va kostuums ’s morgens Ommegang zijn Ommegang iemand hetz enen hethet was ook was oo het KMI op bezienswaardig bezienswaard de58. witte ho Expo In In de Expo 58. d om opeen eenhu werd het werd het een ter te obser podiumkunsten podiumkunst stemming tussen hethet oude tussen oud ons die dag nieuwe huis wew nieuwe huis Het oude ge overdekte binne overdekte bin dede culturele ins Sterrenwac culturele i Bellone nunu gere trouwens n Bellone ge optredens, ligt aanontm het optredens, on enen culturele acta genoemde culturele organiseert.

DeD organiseert. in de schad mag dan wel ve mag dan wel Astro Towe BRUZZ | BIG CITY

Big BigCity City

er er wordt gelukk wordt gelu altijd mee uitge altijd mee uit

VOLGEND VOLGE VOLGEN Waarom w Waarom Wat gebeurt gemiddelde t gemiddelde mij nons huis e van ons land van lan wordt g Ukk Uk I 27

BLIJFEN K K PLADE BIB IN

STICKERACTIE

1

Jette

3 2

Laken

Ganshoren

7 6

Haal je gratis stickerposter in 1 van de 20 Brusselse bibliotheken.

Koekelberg

Sint-AgathaBerchem

Bij elke uitlening krijg je een gratis pakje stickers.

Maak Brussel compleet met een unieke sticker per gemeente.

12

© Adrien Herda

Verzamel ze allemaal!

13

Sint-JansMolenbeek

Sint-Gillis

www.brusselsebibliotheken.be

magazine

Elke week verrassende reportages, fijne cultuurtips, en mooie beelden uit de stad.

SMART CURATION 【MUSIC FESTIVAL】

#1755

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

021 26 | 05 | 2

INTERVIE

WS

A N A LY S E

|

S

TIPS

|

INTERVIE

|

WS

A N A LY S E

|

S

+BRUZZ

FR

021 18 | 08 | 2

EN

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

NL

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

+ BRUZZ CULTURE

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

NL

021 19 | 05 | 2

EN

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

TIPS

|

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

NL

#1724

#1763

#1754

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

SELECT THE

EN

TIPS

DEFINITELY TO DO BEST THINGS IN BRUSSELS

INTERVIE

WS

|

A N A LY S E

S

|

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

020 30 | 09 | 2

NL

+

FR EN

ALSO DURING

TIPS INTERVIE

WS

|

A N A LY S E

S

|

TIPS

COLINE & TOITOINE KLEURRIJK ZWARTKIJKEN

ARNO VERSION

PIANO

FEAT. LE PLUS BEAU SOFIANE PAMART

CRÉONS

INTERNATIONAL

HALF PENCIL, HALF SPRAYCAN

FESTIVALS

MEET MEE DE IT LUCHTKWALITE

3000 BUISJES AR HAPPEN NA ADEM

ZZ

ARE COMING TO BRUSSELS

CONCERTS

BRUSSE LSE BOKSEN HOUDT RECHT JONGE REN

Vechten voor de toekomst

ARS JONGE BRUSSELA TE VEREN DE RUIM

VERO EN ONZE SATELLIET HELE KUNNEN DE IENEN WERELD BED

WIE MOET DE

RENOVATIE BETA

LEN?

+ BRUZZ CULTURE

ONZE TORENS ROTTEN WEG

DIKKE

SWAG LIMBURGSE PLAGE OP BRUSSELSE

NYI ONYA JENNY AMBUKIYE SAPE ODE URBAINE

À LA

EUROPESE WIJK LOOPT LEEG

N VINCEN BEECKMALIFE” “PHOTOGRAPHY

‘Waar zijn al ’ die mensen?

IS

*

DE ZES TIPS OM ER CORONAWINT DOOR TE KOMEN

au Grand amour Camping Kitsch

GA SNEL NAAR BRUZZ.BE/ABONNEMENT

VENUES IN THE CITY CENTER

#1744

#1756

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

|

TIPS

+ BRUZZ CULTURE

EN

INTERVIE

WS

|

S A N A LY S E

|

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

NL

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

INTERVIE

THE LOCKDOWN

WS

|

S A N A LY S E

|

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

021 05 | 05 | 2

EN

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

NL

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

021 10 | 03 | 2

THE ARTS, A HEART FOR ALSO DURING

TIPS

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

FR

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

NL

#1762

#1752

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

021 02 | 06 | 2

021 14 | 07 | 2

EN

TIPS INTERVIE

WS

DE RING ROND

Get your tickets 【fiftylab.eu】

150 BRONNEN

|

TIPS

【17–18–19.11’21】

DE STILSTAND

VAN HET SEKSW

ERK

R JUSTITIEMINISTE QUICKENBORNE VEEL VOOR’ VINCENT VAN BRUSSEL NIET STELT ZONDER ‘VLAANDEREN

FOUNDATION THE LOKAL FOTOTEK OUVRENT BOUTIQUE FRANKY ET JOHNNYHEYVAERT DANS LE QUARTIER

WS

|

A N A LY S E

S

|

IS INSCHRIJVINGSTIJD OKEN WEER AANGEBR ZELF HOE ZORG JE VOOR EEN GOEDE ?

MIX OP SCHOOL

IZEN CULTUURHU VUIST MAKEN EEN

KLEI NE REVOLTE

EN

+ BRUZZ CULTURE CABIN FEVER

EXTREEM LUISTEREN AMEEL MET BRECHT

CHASSOL

UN CHOU À BRUXELLES

ICHRAF NASRI

POLITICAL BODY

Een abonnement op BRUZZ magazine is gratis voor wie in het Brussels Gewest woont. Woon je buiten het Brussels Gewest? Voor slechts € 25 krijg je BRUZZ magazine een jaar lang in je bus!

II

TIPS

HOE HOT IS DE BRUSSELSE HIPHOP?

TER

N ESTIVALE LA LA DESTINATIO DES BRUXELLOIS PLUS PRISÉE

TUTIE ‘‘MET PROSTI N KOOP JE GEE STEMMEN’

FR

INTERVIE

IN DE STAD

RUE DE MANCHES

NL

WEEK VAN DE IEK BELGISCHE MUZ

BRUSSEL

DIT WATER NODIG ‘WE HEBBEN WERELD’ IN EEN DROGERE

AFKEER VAN DE

Photography : © Daniil Zozulya

|

S A N A LY S E

EN VEEL GELD HOE VLAANDER KAN BESPAREN

VAN DE IN HET HOOFD ARS VACCINTWIJFELA

* + booking fee

KATHERINE LONGLY IE PHOTOGRAPH BLIEKE ET NICOLE

NEEM EEN ABONNEMENT EN MIS GEEN ENKEL NUMMER

FOR €49

Wednesday , Thursday & Friday

JONGEREN IN

LOCKDOWN

‘ON ZE JEU GD S’ ON TG LIPT ON

EN SKATERS VRAG BEGRIP BRUSSEL OM UCTUUR EN INFRASTR

‘WIJ ZIJN E LIEVE JONG MENSEN’

Culture.

NL | FR | EN

ROSINE MBAKAM, CINÉASTE DES HÉROÏNES ANONYMES

‘Delphine m’a aidée à trouver mon cinéma à moi’ 29

Culture. Cinéma

FR

Après un passage remarqué au festival du film documentaire Cinéma du Réel à Paris et une première outre-Atlantique au MoMa à New York, Les Prières de Delphine est enfin visible dans la ville qui lui sert de décor. Pour l’occasion, BRUZZ a rencontré sa réalisatrice Rosine Mbakam, révélée en 2018 avec Chez Jolie Coiffure, et l’héroïne de son film, Delphine.

— SOPHIE SOUKIAS, PHOTOS: HELEEN RODIERS

BRUZZ

| INTERVIEW

A

près Chez Jolie Coiffure, consacré « remarkable debut » par le New York Times, la Bruxelloise-Camerounaise Rosine Mbakam enchaîne avec le documentaire Les Prières de Delphine. Il n’est pas question cette fois de l’histoire de Sabine, Camerounaise au caractère bien trempé qui tient un salon de coiffure dans la galerie Matongé à Ixelles, mais du récit de Delphine, amie de longue date et sœur d’infortune. Si les histoires diffèrent, le procédé de Rosine Mbakam reste inchangé : celui de faire émerger la parole de son interlocutrice tout en se laissant complètement guider par cette dernière. Dans Chez Jolie Coiffure, Sabine refusait que Rosine pose sa caméra derrière la vitrine de son commerce « parce que c’est à l’intérieur que le film se passe ». Dans Les Prières de Delphine, la (seule et unique) protagoniste du film formule elle aussi ses règles du jeu.

C’est que, dans le cinéma de Rosine Mbakam, la parole est reine. Parce que la réalisatrice choisit de filmer des poétesses du quotidien (qu’il s’agisse de sa propre mère dans Les deux visages d’une femme Bamiléké, de Sabine ou de Delphine) dont le verbe puissant et imagé transporte le.la spectateur.rice vers d’autres possibles. Mais aussi parce que son dispositif filmique, d’apparence simple, révèle une parole qui, souvent, n’avait encore jamais été prononcée. Dans Les Prières de Delphine, Delphine déroule le fil de son histoire devant une caméra-confidente. Assise ou étendue sur le petit lit qui meuble sa pièce de vie, elle raconte, entre rires et larmes, mais toujours la tête haute, la solitude de sa jeunesse dans un quartier populaire du Cameroun, ses blessures de survie, la prostitution et puis son arrivée à Bruxelles pour le meilleur et pour le pire. Une histoire de souffrance et de résilience qui, comme tant d’autres, traversait anonymement les rues de Bruxelles dans l’indifférence générale. Avant que Rosine Mbakam la sorte de l’ombre grâce aux lumières du cinéma.

Rosine Mbakam et Delphine, parlez-nous de votre rencontre.

DELPHINE : On s’est rencontrées par hasard, il y a

14 ans. Mon mari, qui était ami avec un profes30

seur de cinéma, m’a fait savoir qu’une Camerounaise fréquentait l’Insas et qu’il y avait des critiques à son égard. Je n’ai pas écouté les critiques et j’ai demandé à la voir. Ça a tout de suite collé.

ROSINE MBAKAM : Les conversations que Delphine surprenait entre son mari et ce professeur ont confirmé une intuition. J’ai appris qu’il trouvait que je n’avais pas ma place à l’Insas, que je n’avais pas les capacités pour être dans cette école et que je prenais la place de quelqu’un d’autre.

DELPHINE : J’ai dit à Rosine : « Il faut que tu sois forte parce que ça n’est pas à lui de décider si tu restes ou si tu rentres. C’est ta détermination qui va prouver que tu mérites cette place et qu’ils ont tort ». Rosine venait à la maison, je lui faisais des petites tresses, je la soutenais.

C’est donc à Bruxelles que vos destins se sont croisés.

ROSINE : Oui. Delphine vient de la partie anglo-

phone du Cameroun. En arrivant à Bruxelles, c’était plus compliqué pour elle. Elle subissait une double exclusion. Pour toutes les deux, les seuls moments où on parlait vraiment, c’était quand on se retrouvait. On parlait un mélange d’anglais, de pidgin (créole à base lexicale anglaise, NDLR) et de français !

DELPHINE : Je cherchais toujours un moyen de faire rire Rosine. Quand je la voyais rentrer des cours, elle avait le visage triste. J’utilisais le pidgin pour la faire rire, et puis on continuait la soirée et on oubliait la journée.

Rosine Mbakam, dans votre film Prism, réalisé avec Eléonore Yameogo et An van Dienderen et à découvrir en décembre au Beursschouwburg, vous revenez sur l’épisode douloureux de vos études à l’Insas.

ROSINE : Je débarquais du Cameroun, je n’avais

pas les codes de la société belge. Même ce qu’on me reprochait, je ne le comprenais pas parce que je n’avais aucun repère. C’est ici que j’ai découvert que je suis noire, parce qu’on m’a fait savoir que ça dérange.

Qu’est-ce qui vous a amenée au cinéma ?

ROSINE : Quand j’étudiais, je n’envisageais pas le

cinéma comme un métier, peut-être parce que dans les films européens qui ont façonné mon imaginaire, je voyais des gens différents et loin de moi. J’avais envie de faire de la communication et la cellule audiovisuelle d’un centre de

« Le cinéma est par excellence une expression de pouvoir entre le filmeur et le filmé. Et ce pouvoir a longtemps été utilisé sur l’Afrique » ROSINE MBAKAM

Rosine Mbakam, à la fin de votre film Les Prières de Delphine, vous expliquez à quel point cette amitié avec Delphine n’aurait pas été possible au Cameroun.

ROSINE : J’ai grandi au Cameroun dans un

quartier populaire. Mes parents me disaient que pour m’en sortir, je ne devais pas fréquenter les jeunes filles qui n’étudiaient pas et qui étaient soit dans la prostitution, soit dans la débrouillardise ou qui glandaient dans le quartier. Ça aurait été compliqué de rencontrer Delphine parce que j’aurais eu peur de fâcher mes parents ou d’être assimilée à ces filles, dont je ne connaissais pas du tout la réalité par ailleurs.

santé dans mon quartier formait des jeunes.

C’est comme ça que j’ai commencé à utiliser une caméra. Un jour, pour m’exercer, je devais filmer le témoignage d’une dame séropositive. C’était la première fois que je voyais une femme marginalisée et exclue de sa famille, se livrer. Cela m’a donné envie d’entendre d’autres témoignages. À l’époque, je recueillais une parole pure, sans artifices, je n’utilisais pas mon pouvoir de réalisatrice.

Aujourd’hui, dans vos films documentaires, vous restez fidèle à cette première interview.

ROSINE : J’essaie de retrouver ce sentiment. Je

« Dans le cas de Delphine, notre amitié était la condition pour la filmer », dit Rosine Mbakam (à gauche).

logie, moi j’entends : « Tu vas faire le cinéma des blancs ou ton cinéma à toi ? ».

DELPHINE : Si je devais raconter mon histoire de la façon dont Rosine voulait que je la raconte à la base, je pense que je lui aurais dit : « Non, rentre chez toi ». Elle amène son carnet de bord, mais je reste le pilote pour que l’avion ne s’écrase pas (rires). C’était la première fois que je me confiais et je voulais que Delphine montre que j’étais en train de causer avec une copine et non pas que j’étais en train d’être filmée.

Rosine ne connaissait rien de votre histoire ?

DELPHINE : C’était la première fois que j’en parlais

BRUZZ

« C’était la première fois que je racontais mon histoire à quelqu’un. En rencontrant Rosine, je me suis sentie à l’aise, mais ça a mis des années pour que je parle de moi »

| INTERVIEW

à quelqu’un. En rencontrant Rosine, je me suis sentie à l’aise, mais ça a mis des années pour que je parle de moi. Elle avait une façon de m’écouter et de me prendre dans ses bras qui me permettait de pleurer sur son épaule. C’est très difficile d’être seule dans un pays sans famille, Rosine est plus qu’une amie, elle est une sœur.

DELPHINE

Rosine Mbakam, la parole, et la libération de celle-ci via le dispositif filmique, forment l’identité de votre cinéma.

ROSINE : J’essaie de trouver un endroit où la

Si vous accueillez la parole des femmes que vous filmez, vous vous laissez aussi guider par celles-ci.

Dans Les Prières de Delphine, Delphine vous fait savoir poétiquement qu’elle est le « pilote de votre carnet de bord ».

ROSINE : Je pense que Delphine m’a aidée à

trouver mon cinéma à moi. C’est-à-dire un cinéma où le réalisateur ne s’attend pas à ce qu’on lui obéisse. Et ça n’est pas ce qu’on nous apprend à l’école. On nous demande de diriger.

Le cinéma est par excellence une expression de

pouvoir entre le filmeur et le filmé. Et ce pouvoir a longtemps été utilisé sur l’Afrique. La propagande coloniale passait par des images et des sons. En tant que réalisatrice, je suis consciente de ce pouvoir. Je sais ce que ce pouvoir a construit en moi en tant que dominée. Je sais que ce pouvoir a enfermé mon image et ma personne.

Est-ce qu’en tant que noire, je vais utiliser ce pouvoir de la même façon ? Non. En s’imposant pendant le tournage, Delphine déconstruit une manière de faire du cinéma qui est très occidentale. Quand, avant de démarrer l’interview, je commence à faire la « balance des blancs » sur ma caméra et qu’elle se moque de cette termino-

Delphine, dans la première scène du film, Rosine vous informe que certains passages pourront être retirés du film à votre demande. Finalement, vous acceptez que soient conservés au montage des moments où vous ne cachez pas votre vulnérabilité, ni vos émotions, ni même vos larmes.

DELPHINE : Pendant la scène en question, Rosine

pleurait aussi. Je lui ai dit de continuer à filmer parce que je savais que si on s’arrêtait, comme elle me le proposait, je ne pourrais plus reprendre. Pour une fois que j’avais la force de

▼

tente de saisir la pureté de quelque chose au-delà de tout langage cinématographique.

personne filmée trouve l’espace pour être vraiment, au-delà de ce que moi je viens chercher et questionner. Mon cinéma ne vient pas de l’envie de traiter de sujets, c’est une envie de me grandir et de me nourrir.

31

ROSINE MBAKAM, CINÉASTE DES HÉROÏNES ANONYMES

ROSINE : Tout à fait. En Europe, les gens ont une

certaine idée de ce qu’est l’Afrique et de ce que devrait être le cinéma africain. À chaque fois que je suis allée voir un producteur, le regard que ce dernier posait sur les personnages que je voulais filmer me choquait. J’ai compris que je ne voulais pas que cette collaboration soit une bataille. Je veux d’abord raconter des histoires. Ça me protège moi et les gens que je filme.

Les Prières de Delphine sera montré à Flagey mais vous tenez également à ce que le film bénéficie d’une visibilité en dehors des institutions et du circuit classique de la distribution.

ROSINE : Je veux ramener le cinéma vers des gens

BRUZZ | INTERVIEW

qui n’y ont pas toujours accès. Ça me ramène à d’où je viens et qui je suis. Je ne viens pas d’une famille d’intellectuels et je n’ai pas un héritage artistique. Je sais comment le cinéma est venu à moi, dans mon quartier. C’est pourquoi nous tenons à organiser des projections dans des associations de travailleuses du sexe en Belgique ainsi que chez l’habitant. Sinon, comment les gens qui sont étrangers à l’institution cinématographique peuvent-ils se confronter aux histoires comme celle de Delphine ? Delphine habite bien quelque part à Bruxelles, comment toucher les Delphine, et il y en a beaucoup.

Le film sera aussi montré au Cameroun.

ROSINE : Avec notre cinéma ambulant Caravane

▼

« Pour une fois que j’avais la force de parler, il fallait que j’aille jusqu’au bout », dit Delphine (à droite). « Son courage met le monde face à ses responsabilités », ajoute Rosine Mbakam.

parler, il fallait que j’aille jusqu’au bout. Au quotidien, j’affiche toujours un sourire, c’est impossible de savoir ce qu’il y a au fond de moi.

C’est le soulagement qui a fait couler les larmes.

histoire. Elle remet en cause une société, une manière de la voir et de la construire.

Cinéma, on organise des projections de quartier gratuites, notamment dans les écoles. Le but est que les gens puissent voir leur réalité au cinéma et construire un autre imaginaire. Étant jeune, je n’ai pas vu assez de gens comme moi faire des films. Je me dis que peut-être un jour, en Afrique ou ailleurs, une fille comme j’ai été se dira que si moi j’arrive à raconter ces histoires, elle peut y arriver aussi. Cela permettra à la pensée occidentale d’être confrontée à d’autres formes de pensée. Tout s’exporte de l’Afrique aujourd’hui, ses ressources minières, son café, son cacao, mais ce qui ne s’exporte pas assez, c’est la pensée africaine. Et c’est en écoutant ces manières différentes de raconter ces autres histoires que le déséquilibre entre l’Afrique et l’Occident pourra peut-être se résoudre.

À l’instar de ce que vous faites via votre cinéma ?

ROSINE : Le cinéma européen est devenu un

Le film vous a fait du bien.

DELPHINE : C’est le fait de parler à une amie qui

m’a fait du bien. Je ne pensais pas au film sur le moment. Certaines personnes, au lieu de s’enfermer, devraient pouvoir trouver la bonne oreille à qui parler. Alors, j’espère et je prie vraiment pour que le film inspire d’autres personnes avec une histoire similaire à se confier, pour se sentir moins seules.

ROSINE : Delphine a la force de se confronter à son vécu, et elle accepte de le faire devant tout le monde. Son courage met le monde face à ses responsabilités dans le déroulé de sa propre 32

concept, une manière schématique de créer l’émotion au lieu de la laisser émerger. À chaque fois que je filme quelqu’un, je cherche la bonne distance pour raconter son histoire. Dans le cas de Delphine, notre amitié était la condition pour la filmer. Tout le monde ne peut pas filmer Delphine. Tout le monde ne peut pas filmer l’Afrique. Ça ne veut pas dire qu’on ne peut pas le faire, mais il faut trouver la bonne distance.

Vous avez lancé votre propre société de production, Tandor. Était-ce une manière de vous assurer de faire du cinéma comme vous l’entendiez ?

LES PRIÈRES DE DELPHINE Première au festival En ville! 14/10, 19.30, Flagey, www.festivalenville. be & > 6/11, Flagey, www.flagey.be

X “DELPHINE HEEFT ME GEHOLPEN MIJN EIGEN FILMSTIJL TE VINDEN” NL

DIO

A BRUZZ R

98ia .B8RUZFZ.bMe/live

of v

JOIK,

UPTOWN

ELKE WERKDAG VAN 7U TOT 10U

MET ROBBE PETITJEAN

“DELPHINE HELPED ME TO FIND MY OWN STYLE IN FILMMAKING” After a noteworthy parcours at the Cinéma du Réel documentary festival in Paris and a transatlantic premiere at New York’s MoMA, Rosine Mbakam’s Les prières de Delphine is finally showing in the city where the film is set. BRUZZ seizes this opportunity to speak with director Rosine Mbakam, who made her mark in 2018 with Chez Jolie Coiffure, and Delphine, the film’s heroine. “I think Delphine helped me discover ‘my’ cinema: a cinema in which the director doesn’t expect people to obey without question,” says Mbakam. “By claiming her role while shooting, Delphine deconstructed a way of filming that is very Western.” Sitting on the bed in her living room, in an intimate camera setting, Delphine tells her life story. With a smile and with some tears, but always with her back straight, she tells about her lonely childhood in a working class neighbourhood in Cameroon, her struggle for survival, prostitution and finally her arrival in Belgium with its ups and downs. A story of trial and error which, like so many others, takes place in the anonymous streets of Brussels, under indifferent eyes. Until Rosine Mbakam brought her out of the shadows.

O

EN

ROBBE SERVEERT EEN STEVIGE PORTIE ACTUALITEIT EN MUZIEK BIJ DE KOFFIE

N O H , . . .* surprise your ears, with voices from all over the world.

V

* Mongolian throat singing, Sámi chanting, traditional Japanese plays

Na een opgemerkte passage op het documentairefestival Cinéma du Réel in Parijs en een trans-Atlatische première in het New Yorkse MoMA is Les prières de Delphine van Rosine Mbakam eindelijk te zien in de stad waar de film zich afspeelt.

BRUZZ grijpt deze kans om te spreken met regisseur Rosine Mbakam, die zich in 2018 liet opmerken met Chez Jolie Coiffure, en Delphine, de heldin van de film. “Ik denk dat Delphine me geholpen heeft ‘mijn’ cinema te ontdekken: een cinema waarin de regisseur niet verwacht dat men zonder meer gehoorzaamt,” zegt Mbakam. “Door tijdens het draaien haar rol op te eisen, deconstrueerde Delphine een manier van filmen die erg westers is.” Zittend op het bed in haar leefruimte, in een intieme camerasetting, vertelt Delphine haar levensverhaal. Met een lach en met tranen, maar altijd met rechte rug, praat ze over haar eenzame jeugd in een volkswijk in Kameroen, haar strijd om te overleven, de prostitutie en uiteindelijk haar aankomst in België met zijn voor- en tegenspoed. Een verhaal van vallen en opstaan dat, zoals zovele andere, zich afspeelt in de anonieme straten van Brussel, onder onverschillige ogen. Tot Rosine Mbakam haar uit de schaduw haalde.

HOOMEI,

ARS MUSICA

09 — 27 NOV 2021

A R S M U S I C A . B E . I N T E R N AT I O N A L CO N T E M P O R A R Y M U S I C F E S T I VA L #arsmusica

bru

Culture. Pop

‘Van sommige songs moet ik echt bekomen’ NL

Na een heftig jaar tussen rouw en nieuw leven vertaalt Gertjan Van Hellemont met Douglas Firs de intiemste gevoelens van zijn kleine zolderkamer naar het grote podium. “Ik heb het gevoel dat het verwerken nu pas begonnen is.” — TOM ZONDERMAN

“They say living life is easy,” zingt Gertjan Van Hellemont aan het begin van de vierde Douglas Firs-plaat, Heart of a mother. De zachte rimpeling van zijn leven werd vorig jaar een grote golfslag, en dat lag niet aan dat kleine rotbeest dat eenieders leven zuur maakte. Begin 2020 kreeg hij in één week tijd te horen dat hij voor het eerst vader zou worden, en dat zijn moeder ongeneeslijk ziek was. Kort nadat ze stierf, overleed ook zijn grootmoeder.

Heen en weer geslingerd tussen blijheid en droefenis toog Van Hellemont twee hoog in zijn huis, waar hij op zolder een studio had gebouwd. “Vluchtgedrag,” noemt hij dat. “Ik praat niet snel over grote emoties met familie en vrienden, of zelfs mijn vriendin. Ik had zoiets heftigs ook nog nooit meegemaakt, maar je merkt snel dat iedereen verdriet of littekens heeft. Dus dacht ik, ik val er niemand lastig mee en verwerk het op mijn manier. Door muziek te maken. Het gekke is wel dat ik nooit heb beseft dat ik iets aan het verwerken was. Ik heb nog altijd niet het gevoel dat Heart of a mother een rouwplaat is.”

2020 heeft hem veranderd, denkt hij. “Zulke dingen maken je heel bescheiden, want de trein van het

34

leven rijdt genadeloos verder. Ergens heeft het ook wel iets moois. Er valt een leven weg, er komt een leven bij.

En zelf zit je daar ergens tussenin. Ik denk dat ik wel anders in het leven sta. Dat ik meer vanuit vogelperspectief leef. Het ene meer relativeer, het andere meer waardeer.”

“It wasn’t easy to make this record, but it was also impossible not to make it,” schreef je op Instagram.

GERTJAN VAN HELLEMONT: Op een bepaald moment was ik mij aan het afvragen waar mijn volgende plaat over zou gaan. Tot de inspiratie me plots door de strot werd geramd.

Puur inhoudelijk had ik Heart of a mother natuurlijk liever niet gemaakt, dan had ik nu een levende moeder, en een vrolijke rock-’n-rollplaat onder de arm.

Heart of a mother wordt met lof overladen. Voelt dat vreemd?

VAN HELLEMONT: Ik heb daar even mee geworsteld, op de releasedag. Ik werd toen met een heel zwart gevoel wakker en vond dat ik die plaat niet had mogen maken, maar dat ben ik snel anders gaan zien. Ik merkte dat mensen echt iets aan die liedjes hebben, mensen die misschien net als ik niet makkelijk over die dingen praten, maar wel via muziek begrip

Eerlijke, diep snijdende muziek wordt doorgaans als waardevoller beschouwd. Terecht?

Gertjan Van Hellemont Geboren in 1987, groeit op in Meise, studeert muziekproductie aan de Hogeschool Gent Richt in 2008 Douglas Firs op, een indierockband die geurt naar country, folk en americana Debuteert in 2012 met het album Shimmer & glow, daarna volgen nog The long answer is no, Hinges of luck Speelt gitaar bij onder meer The Bony King of Nowhere Mist in 2020 zijn enige zomeroptreden door de geboorte van zijn zoon Brengt Heart of a mother uit op Arlette Records, een label dat hij opricht samen met zijn broer en bandlid Sem, als ode aan zijn overleden moeder

VAN HELLEMONT: Dat denk ik niet.

Mijn twee lievelingsplaten van Beck zijn Midnite vultures en Sea change.

De eerste is een funky funplaat, de tweede een diep, emotioneel break-upalbum. Voor mij zijn ze even waardevol. Op sommige momenten heb je het ene nodig, op sommige het andere. Als alle muzikanten beslissen om alleen nog rouw- en break-upplaten te maken, dan zou ik in een andere wereld willen leven. (Lacht)

Je hebt je album thuis geschreven en ingeblikt. Hoe belangrijk was dat?

VAN HELLEMONT: Achteraf gezien klopte dat helemaal. Ik vind het ook tof om te weten dat het technisch lukt om hier alle instrumenten op te nemen, en te beseffen dat ik hier nog vijftig platen kan maken. (Lacht) In een studio opnemen geeft een ander gevoel. Je wilt elke seconde van die dure tijd benutten en bent je bewust van de tijd die je verspilt aan slechte takes. Wanneer je een gitaarlick inblikt terwijl de studiolamp brandt, speel je elke noot gedecideerd. In de opnames die ik thuis heb gemaakt, hoor je het zoeken soms nog, het aarzelen. Dat is een andere, rustigere toon. Eerst wilde ik de zanglijnen opnieuw opnemen, maar er zit een tristesse in die moeilijk weer op te roepen was in de studio.

Is de verleiding niet groot om je op te sluiten in zo’n homestudio?

VAN HELLEMONT: Dat is een gevaar, ja. Je kan ook blijven experimenteren. Het was goed dat mijn vriendin zwanger was. Dat was een duidelijke deadline.

Voor je vorige platen ging je overzees, naar de VS en naar Canada.

Wat hoopte je daar te vinden?

VAN HELLEMONT: Ik lijd aan wat je Wanderlust noemt. (Lacht) Escapisme. Weg zijn, op avontuur. Dat hoeft niet ver te zijn. Voor mijn vorige plaat wilde ik twee maanden alleen ergens schrijven, en dat is Montréal geworden. De trip voor het album daarvoor, naar Chicago, deed ik voor Tom Schick, een geluids-

mixer die al met Wilco en Norah Jones had samengewerkt. Hij heeft mij en mijn broer Sem meegenomen naar The Loft, de werkplek van Wilco die toen even niet in gebruik was. Dat was een muzikantensprookje, een van de mooiste weken uit mijn leven.

Met je zolder heb je nu je eigen Loft.

VAN HELLEMONT: (Grinnikt) Misschien wel. Ik heb die plek nu twee jaar. Als ik hier binnen wandel, denk ik, ha, mijn droom is gelukt.

vertaal je dat naar het podium?

VAN HELLEMONT: Ik heb net een paar try-outs gedaan, en die waren heel intens. Van sommige songs vraag ik me zelfs af of ik ze nog moet spelen.

‘Until it won’t’ hakt er echt in, het was aanklampen om het einde te halen. Daarna spelen we een song waarin ik weinig moet doen en kan bekomen. Gelukkig heb ik al vier platen, niet elk nummer is zo heftig.

Eigenlijk heb ik het gevoel dat het verwerken nu pas begint. Zo’n tekst schrijven en opnemen, dat is soms

“Ik zou niet willen leven in een wereld waarin artiesten alleen maar rouwen break-upplaten maken” GERTJAN VAN HELLEMONT

‘Until it won’t’, een ode aan je grootmoeder, heb je dan weer in de aanstaande babykamer opgenomen.

VAN HELLEMONT: Dat liedje wilde ik een minder afgewerkte studioklank geven. Alles wat ik probeerde, was te netjes, waardoor het een soort foute meligheid kreeg. Ik heb veel plekken uitgeprobeerd, onder meer in een vogelkijkhut aan het Damvalleimeer. Uiteindelijk is het die kinderkamer geworden, die stond nog leeg. De ramen isoleren niet goed, waardoor je de auto’s voorbij hoort rijden. Dat vond ik mooi, het klonk bijna als de zee.

Al die emoties die je in de intimiteit van je huis hebt gekanaliseerd, hoe

ook gewoon heel technisch werk.

Nu, met de concertreeks die begint, beleef ik die verhalen veel sterker.

Je vader sluit de plaat af met een prachtige ode aan je moeder. Komt hij live meespelen?

VAN HELLEMONT: Nee, dat zou hij niet overleven. (Lacht) Hij heeft dat nummer live opgenomen in onze living, samen met Sam Vloemans, Jasper Hautekiet en Bart Vervaeck, en toen was hij al ongelofelijk nerveus. In de AB zou dat niet goed komen. Hij komt wel kijken.

DOUGLAS FIRS 16/10, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

LE COEUR D’UN FILS

HEART OF A SON

Début 2020, Gertjan Van Hellemont apprend la même semaine qu’il sera père pour la première fois, et que sa mère est atteinte d’une maladie incurable. Peu de temps après, sa grand-mère décède également. Déchiré entre joie et tristesse, il se rend dans son grenier, où il a construit son propre studio. En résulte Heart of A Mother, le quatrième album de son groupe Douglas Firs. « J’ai l’impression que la transformation ne fait que commencer », déclare-t-il à la veille de la tournée qu’il entreprend actuellement.

In early 2020, Gertjan Van Hellemont in the same week learned that he would become a father for the first time and that his mother was incurably ill.

Shortly afterwards, his grandmother also died. Torn between joy and sadness, the musician went to his attic room where he had installed his own studio. The result is Heart of a Mother, the fourth album by his band Douglas Firs. “I feel like the coming to terms with it has only just begun,” he says on the eve of the tour he is now undertaking.

FR

BRUZZ | INTERVIEW

voelen. Sowieso is muziek een kunstvorm die op emoties drijft en dat ook mag hebben.

EN

35

BruxellesVies Storyboard WIDE VERCNOCKE

Het collectieve niet-thuishoren

Drie weken lang deelt een Brusselse creatieveling zijn/haar/ hun kijk op de wereld. LISETTE MA NEZA studeerde film aan LUCA School of Arts, is dichter, schrijver van liedteksten en columns, en Belgisch en vicewereldkampioen Poetry Slam.

Instagram: @diemeisjevanbrussel

NL/ Ze is zoals Montréal, tweetalig.

Zoals Dubai, Arabisch.

Ze is zoals Kigali, ik loop er vrouwen tegen het lijf die op mij lijken, die zoals ik kijken naar de mensen, naar het land, naar de wereld.

Ze is zoals niets anders, chaotisch, ze ligt overhoop. Ze holt en ze loopt en ze schreeuwt het uit. Ze schrikt af, als een kat, die eigenlijk alleen maar geknuffeld wil worden.

Ze is zoals Berlijn, heb ik gehoord, het kleine Parijs, heb ik gehoord. Za’atar, guaraná antartica, empanadas, ayran, tiramisu, makisu, pondu, açaï, fufu.

En ze is de hoofdstad van Europa, gelukkig is zij, de hoofdstad van Europa.

Ze is van mij.

Ze is Zwart en Zuid-Amerikaans, ze is Vlaams, wit en alles wat ik – net niet.

En ze is van mij. Ze is van mij. Niet geboren, niet getogen en toch is ze van mij. Evenveel van mij.

Bambi is meer dan een stel hertenogen. Toch wanneer de verwonderde blik van de lui van Kopergietery aan het werk wordt gezet.

KOPERGIETERY: BAMBIRAPTOR 17/10, 15.00 (8+), Bronks, www.bronks.be 36

Er zijn maar weinig gedachten die ik over Brussel heb overgehouden, zoveel sta ik er niet bij stil. Ik leef gewoon, van dag tot dag, ik doe maar wat en af en toe vraagt iemand mij ernaar. Een samenvatting van waar ik woon en waarom.

Het weinige dat ik denk of vind of constateer is wel telkens weer, telkens weer. Telkens weer datzelfde gevoel

over Brussel. Wanneer ik op mijn achttiende een deel werd van de vijfhoek ging het enorm snel en vertegenwoordigde ik haar ineens overal. De vragen van waar kom je vandaan, werden voortaan beantwoord met Place Liedts, met Schaarbeek, Brussel. Nooit België, zelfs nooit Europa, af en toe Nederland, nog altijd Rwanda, maar altijd, altijd Brussel, altijd.

De grijze stad, die amper water bevat en veel te weinig groen, werd een deel van mijn hart. De talen, de mensen, de eindeloze verhalen hadden mij een nieuw verhaal gegeven, een nieuw deel van mijn leven. Ik ervoer en ervaar nog steeds een vervreemding, ik hoor hier niet thuis, ik zoek nog naar een plek, ik wil hier blijven, maar ik wil hier weg. Ik blijf ontdekken dat het hier een plek is van komen en gaan, maar altijd toebehoren is. Wie is nou echt een Brusselaar? De vastgoedondernemer die zijn familiebedrijf overneemt en in heel Brussel huizen verhuurd? Of de half-Nigeriaanse, half-Vlaamse dj, die enkel Frans spreekt? Of de Roemeense moeder die een workaholic is? Of de Afghaanse mannen van voor alles wat er gebeurd is, die er wat van proberen te maken, hun broertjes van school ophalen? Of de politicus? Of de wereldreiziger die kijkt naar een dansspektakel in de publieke ruimte? Of de bruine meisjes op de VUB, in de KVS, in het Parlement? Ik heb ontdekt dat wij allemaal Brusselaars zijn. Jong, nieuw, oud, altijd, allemaal. Niemand hoort echt in Brussel thuis en tegelijkertijd; wij allemaal. De mensen die voor ons kwamen zijn niet te herleiden tot een plek of taal of een grens of één perspectief, niet tot één soort muziek – en dat is Brussel. Het collectieve niet-thuishoren. Het collectieve, van hier en van daar en van ergens anders zijn, maar toch allemaal, zodra je hier bent, van Brussel en dat voor altijd. Dat is het weinige dat ik weet of denk of voel – over een stad zoals de mijne.

De hele reeks herlezen? Ga naar BRUZZ.be/bruxellesvies

You may also like

BRUZZ | PORTRAIT

© MAYLI STERKENDRIES

MARC MELIÀ

‘The vocoder helps me to build a fluid personality’ EN

Every week our radar spots young or unknown talent.

Marc Melià has been spending a few years in the musical underground of Brussels, but now he really deserves his place in the spotlight.

— TOM ZONDERMAN

Marc Melià was born in Mallorca.

After moving to Barcelona at the age of twenty, he turned up in Brussels in 2009. That had to do with the band Lonely Drifter Karen, the shimmering folk project around the Austrian Tanja Frinta, for which he played keyboards. “We had to perform in northern Europe all the time, so Brussels seemed perfect to us as a temporary base of operations,” says Marc Melià. In the meantime, that temporariness has been converted into indefiniteness. Certainly for Melià, because Lonely Drifter Karen has swerved out of sight.

The Spanish native feels very much at home in Brussels. As a keyboardist and arranger he lends a hand to artists and bands such as David Numwami, Françoiz Breut and Flavien Berger. The latter, an

electro pop singer who hails from Paris and now also calls Brussels his home, can also be heard on Melià’s new second solo album, Veus. That title doesn’t rhyme with dEUS: it’s pronounced “veiws”, which is Catalan for “voices”. Melià has a thing about voices: he doesn’t consider himself the greatest singer, but that’s not the reason why he uses his voice so sparingly or distorts them with a vocoder.

“Every voice is unique, that makes you very recognisable as a person. But I love the idea of transforming just that voice into something electronic, making it very big or very small, creating multiple identities of yourself. That means that you can’t recognise who or what it is. That’s how I build, in a way, a fluid personality.”

GUINNESS BOOK In a way, Melià makes a machine (for those in the know: a Prophet 08 synthesizer) fuse with his body, just like our phones have become a kind of external brain. “You can sing super fake and still get that straight with AutoTune. You can also adjust

the colour and timbre. In a few years, you might be able to sing in the voice of your favourite singer.”

Whose voice would he like to sing with himself? That of Robert Wyatt, he says, once the sound wizard of the British avant-pop group Soft Machine and today a retired solo artist. “I love his vocal timbre and the way he sings, very natural and pure.” (Laughs) Melià may these days be an electronics wizard, but his roots lie in classical music. As a child he learned to play the piano, Igor Stravinsky’s Le sacre du printemps enchanted his mind. “I expect I hold the Guinness World Record of most times of listening to that record.

(Laughs) But in the meantime, I’ve broadened my horizons a lot.”

The electronics kicked in when Melià came to terms with the fact that he wasn’t carrying around a real piano, but an electronic surrogate. “It felt like I was faking it. So I went in a completely different direction and became a full-blooded electronic musician. A liberation.”

MARC MELIÀ Veus (release: 15/10) 27/10, 19.30, Botanique, www.botanique.be 37

Culture. Klassieke muziek

VIJFTIG JAAR HUELGAS ENSEMBLE IN VIJF SCHARNIERMOMENTEN

Hiep hiep Huelgas!

NL

In 1971 stond het Huelgas Ensemble voor het eerst op de planken in een klein zaaltje boven het Leuvense cultcafé De Blauwe Schuit. Daar aanwezig: zes genodigden en zes familieleden. Vijf decennia, goed honderd albums en duizend concerten later duikelen Paul Van Nevel en de zijnen nog even onverstoord als toen de mooiste renaissancepolyfonie op uit kloosterarchieven en bibliotheekkelders. Ter ere van hun jubileum maakt de dirigent de balans op, aan de hand van vijf sleutelmomenten. — JASPER CROONEN, FOTO BART DEWAELE

1

JOHANNES RODERICI SCHRIJFT DE ‘HUELGAS CODEX’ NEER (1300) In het onherbergzame noorden van Spanje slijt een kloosterling in de cisterciënzerabdij van Burgos zijn dagen met het noteren van muziek. Versierd in weelderig rode inkt pent hij zowat tweehonderd muziekwerken neer. Een bloemlezing van een- en meerstemmige stukken uit de late dertiende eeuw. Wanneer hij de laatste noten op balken getekend heeft, blaast hij zijn kaars uit en stopt hij zijn pennenvrucht in de bibliotheek. Daarmee verdwijnt zijn perkamenten handschrift eeuwenlang tussen de plooien van de geschiedenis. Tot twee monniken het aan het begin van de twintigste eeuw opnieuw openslaan.

Nog eens zestig jaar later wandelt ene Paul Van Nevel de abdij binnen. Hij mag er zich twee weken lang, tussen de zusters, over het manuscript buigen.

“Voor alles wat we met het Huelgas Ensemble doen, wil ik het origineel zien. Dat is van in het begin, van toen ik de codex van Las Huelgas bestudeerde, de ambitie van het ensemble

38

geweest. Ik wou weten wat de invloed op een uitvoerend muzikant is als hij van het origineel leest, en niet van een transcriptie. Bij renaissancepolyfonie komt veel invulwerk kijken. Er zijn regeltjes die wij vandaag niet meer kennen, maar die voor een uitvoerder toen zo voor de hand liggend waren dat ze niet eens genoteerd werden.

Ik geloof dan ook niet dat je ooit kan beweren dat je uitvoering authentiek is. Je moet altijd keuzes maken waarvan je het antwoord niet met honderd procent zekerheid kan achterhalen.”

“Om die reden vertrouw ik een moderne transcriptie nooit blindelings. Ik wil weten hoe de uitgever dat origineel heeft ingevuld. Als uitvoerder mag je namelijk zo weinig mogelijk interpreteren. Je moet doen wat er staat. Het is allemaal een kwestie van je zo goed mogelijk informeren. En de eerste bron is het origineel, dus daar moet je altijd weer naartoe. Zo simpel is het. Ik lees bijvoorbeeld ook heel weinig muziekwetenschappelijke artikels. Niet omdat ik het werk van onderzoekers niet waardeer. Maar voor mij is dat tijdverlies. Als ik het origineel bekijk, begrijp ik het.”

Paul Van Nevel gaat al vijf decennia als een muzikale Sherlock Holmes op snuistertocht, niet met een pijp, maar met een sigaar tussen de lippen.

▼

BRUZZ | INTERVIEW

2

AAN HET CONSERVATORIUM VAN MAASTRICHT (1969) “Het verhaal van het Huelgas Ensemble begint eigenlijk bij mijn oudste broer,” vertelt Paul Van Nevel, het kakkenestje van het kroostrijke gezin Van Nevel, acht jaar jonger dan de vijf andere kinderen. Wanneer hij als knaap meezingt in het bisschoppelijk koor van het college in Hasselt, is zijn broer daar al dirigent.

“Het repertoire dat we zongen was immens breed.

Dat ging van Palestrina over Bach tot Bartók. Daar heb ik de smaak te pakken gekregen. Aan het conservatorium van Maastricht is de passie helemaal tot ontplooiing kunnen komen. Mijn leraar daar heeft ons echt gestimuleerd in de oude muziek. In een klimaat waar eigenlijk zo goed als niets bestond. In de jaren 1970 waren we al lang blij als er eens een nieuwe partituur opdook.”

“Later in Basel, toen ik aan de Schola Cantorum studeerde, zijn mijn ogen helemaal opengegaan. Daar had ik een vak bronnenkennis en notatie dat me heeft doen inzien hoeveel repertoire er ligt te sluimeren in de bibliotheken. Maar het is dankzij mijn leraar in Maastricht dat we dat pad van de oude muziek zijn ingeslagen. In eerste instantie speelden we met het ensemble ook hedendaags repertoire, wereldcreaties. En we waren een instrumentaal ensemble, met blokfluiten. Maar al snel had ik door dat die oude muziek in de eerste plaats vocale muziek is. Veel ensembles gebruiken wel instrumenten, maar dat is eerder bij gebrek aan vocale mogelijkheden dan vanuit historische correctheid.”

“Het heeft een tijdje geduurd, maar vandaag vertrekt alles bij ons vanuit de esthetiek van de zangstem. Daar zijn zoveel verschillende facetten aan. De dynamiek en het gevoel van ruimte. De manier van zingen is ook uniek. In de oude muziek bind je alle noten aan elkaar. Dat is in de barok en de romantiek totaal anders. De laatste vijftien jaar is daar nog een nieuwe tendens bij gekomen: hoe spreek je het uit? Het Frans van de zestiende eeuw werd anders uitgesproken dan het Frans van de vijftiende eeuw. Om nog maar te zwijgen van het Latijn. Op het concilie van Trente werd afgesproken dat dat de taal van het katholieke geloof werd, waardoor heel veel oude muziek in het Latijn gezongen wordt. Maar op dat concilie verstonden de Italianen het Latijn van de Fransen niet, en omgekeerd. Als je bij die middeleeuwse componisten uit onze contreien, de zogenaamde ‘Franco-Flamands’, een Latijnse tekst hebt, moet je die dus met het juiste accent uitspreken.

Dominus spreken de Fransen bijvoorbeeld als ‘oe’ uit, en niet met een u-klank. Dat zijn ogenschijn-

39

▼

VIJFTIG JAAR HUELGAS ENSEMBLE IN VIJF SCHARNIERMOMENTEN

lijk kleine details, maar in een lange tekst geeft dat wel een andere kleur. Dat is de laatste etappe die we nu met het ensemble aan het nemen zijn."

BRUZZ

| INTERVIEW

3

TELEFOON VAN WOLF ERICHSON (1980) In 1971 staat het Huelgas Ensemble voor het eerst op de planken in een klein zaaltje boven het Leuvense cultcafé De Blauwe Schuit. Voor een select gezelschap van zes genodigden en zes familieleden. Van twaalf toehoorders gaat het in geen tijd naar volle zalen.

Als een van de enige oudemuziekensembles, en bovendien het enige vocale van België, hebben ze al snel een unieke positie in het veld. In 1976 komt de Kredietbank, op dat moment een van de grote cultuursponsors, aankloppen bij Van Nevel.

Ze organiseert een tentoonstelling rond de Mechelse componist Philippus de Monte, en wil een bijbehorende elpee opnemen. De bank spaart kosten noch moeite en haalt Wolf Erichson als producer aan boord. Een referentie. Hij heeft in de jaren 1960 bij het toonaangevende label Telefunken de vele pioniersopnames met oudemuziekpaus Nikolaus Harnoncourt begeleid, dat zegt genoeg.

Tien jaar na de promoplaat krijgt Van Nevel telefoon uit de Verenigde Staten. “Ik viel zowat van mijn stoel. Wolf Erichson belde mij op. Of ik

hem nog kende… ‘Dat zal wel,’ zei ik. Hij was net ingelijfd door Sony om een nieuw label op te starten, specifiek gericht op oude muziek: Vivarte.

Hij vroeg me of we niet geïnteresseerd waren om de middeleeuwen en de renaissance op ons te nemen. Ik had natuurlijk geen minuut bedenktijd nodig om die beslissing te nemen. We zijn meteen beginnen op te nemen. In een verschroeiend tempo van drie cd’s per jaar. Dankzij die man zijn we zo internationaal kunnen evolueren.”

4

DE ONTDEKKING VAN ANTOINE BRUMEL (2004) Tijdens ons gesprek krijgt het (kunst) onderwijs in Vlaanderen een aantal niet mis te verstane vegen uit de pan. “Het Huelgas Ensemble ontstond uit boosheid,” liet Van Nevel in eerdere interviews optekenen. Na vijftig jaar is die boosheid nog steeds niet weggeëbd. “Al in het middelbaar vond ik het jammer dat we wel over de Memlings en de Van Eycks leerden, maar niet over Orlandus Lassus, Josquin des Prez of Arnoldus de Lantins. Hoe komt het toch dat we een heel belangrijk deel van het kunstpatrimonium gewoon vergeten? Zonder daar een missionarisrol in te willen spelen, is dat wel een van de drijfveren van het Huelgas Ensemble. Niet alleen van mij, maar ook van de zangers.”

“Mijn opvolging zal een nieuw tijdperk betekenen. Dat hoop ik toch. Ik zou niet willen dat er een klein Van Nevelke komt te staan” PAUL VAN NEVEL

Paul Van Nevel in actie met Huelgas Ensemble. “Bij ons vertrekt alles vanuit de esthetiek van de zangstem.”

“In vijftig jaar tijd heb ik een pak muziek gekopieerd en ontdekt. En ik heb nog zeker voor vijftig jaar werk, hoor. Er zijn zoveel nog onbekende componisten die zeer goede muziek hebben geschreven, maar vaak zijn dat dan wat stukjes her en der verspreid in koorboeken en manuscripten. Dus er komt wat meer zoekwerk bij kijken.

Maar mijn leraar aan het college zei altijd: ‘Als je iets vindt, heb je slecht gezocht.’ Het zoeken is belangrijk.”

Daarom gaat Van Nevel nu al vijf decennia als een muzikale Sherlock Holmes op snuistertocht – in zijn geval niet met een pijp, maar met een sigaar tussen de lippen. Welke componisten hem in die immense catalogus altijd zijn bijgebleven, vraag ik. “Antoine Brumel,” antwoordt hij zonder te moeten nadenken. “Toen we zijn twaalfstemmige mis Et ecce terrae motus uitvoerden, hebben we hem echt opnieuw op de kaart gezet. Iets recenter was er ook Simone de Bonnefont. Zijn requiemmis is heel origineel en heel persoonlijk.”

© DAMON DE BACKER

5

40

EEN TRAMPOLINE VOOR DE VOLGENDE VIJFTIG JAAR (16 OKTOBER 2021) Op 16 oktober worden in de Henry Le Boeuf-zaal de gouden verjaardagskaarsen uitgeblazen. Niet toevallig daar, want de band tussen Huelgas en Bozar is al bijna dertig jaar heel nauw. “Dat is allemaal dankzij Paul Dujardin,” zegt Van Nevel. “Hij is ons altijd blijven steunen, ook toen het ensemble door moeilijke periodes ging. We mogen zeker niet klagen over de aandacht voor onze muziek in Brussel. We hebben onze jaarlijkse afspraken in Bozar met een trouw nichepubliek.”

Ter ere van hun gouden jubileum toont het Huelgas Ensemble een brede staalkaart van hun repertoire. Met zelfs uitstapjes naar de barok van Buxtehude en de twintigste-eeuwse Cinq rechants van Olivier Messiaen. Een subtiele knipoog naar het moderne repertoire uit de prille beginjaren.

“Misschien wel het allerbelangrijkste: we gaan

19.10 → 13.11

© DAMON DE BACKER

HOrs pisTEs #11 gewoon voort. Ik wil zelf nog een vijftal jaar dirigeren, maar ook daarna is mijn opvolging ondertussen binnenskamers geregeld. Uiteraard zal dat een nieuw tijdperk betekenen. Mijn opvolger zal, als het zover is, ongetwijfeld andere accenten leggen. Enfin, dat hoop ik toch. Ik zou niet willen dat er een klein Van Nevelke komt te staan. Maar dit jubileum mag vooral geen slotakkoord worden. Op het concert krijgen de bezoekers een boek met de titel The first fifty years. Die ‘first’ is essentieel. De eerste vijftig jaar zijn een trampoline naar de volgende vijftig jaar.

Hoe stom zou het zijn om er na vijftig jaar expertise gewoon mee te stoppen!”

50 JAAR HUELGAS ENSEMBLE 16/10, 20.00, Bozar, www.bozar.be

HIP HIP HUELGAS !

HIP HIP HUELGAS!

En 1971, le Huelgas Ensemble se produisait pour la première fois sur scène dans une petite salle située au-dessus du café de Louvain, De Blauwe Schuit. Étaient présents : six invités et six membres de la famille. Cinq décennies, une bonne centaine d’albums et un millier de concerts plus tard, Paul Van Nevel et sa bande continuent d’exhumer les plus belles polyphonies de la Renaissance des archives des monastères et des caves de bibliothèques. « Mais nous avançons », dit Paul Van Nevel. « Je compte encore diriger pendant environ cinq ans, mais ma succession est déjà réglée.

Bien sûr, cela marquera le début d’une nouvelle ère. Je l’espère en tout cas. Je ne voudrais pas qu’il y ait un nouveau petit Van Nevelke. »

In 1971, the Huelgas Ensemble performed on stage for the first time in a small room above Leuven’s cult café De Blauwe Schuit. Present were six guests and six family members. Five decades, a good hundred albums and a thousand concerts later, Paul Van Nevel and his gang are still digging up the most beautiful Renaissance polyphony from monastery archives and library cellars, just as undisturbed as they were then. “But we just go on,” says Paul Van Nevel when he takes stock of the first fifty years. “I want to spend another five years or so conducting, but my succession has been arranged. Of course, that will mean a new era. Well, I hope so anyway. I wouldn’t want there to be a little ‘Van Nevelke’ taking my place.”

FR

EN

Les Halles de Schaerbeek 22a, rue Royale Sainte-Marie - 1030 Bruxelles reservation@halles.be | 02 218 21 07

Culture. Exhibition

‘I prefer Martin Luther King to Malcolm X’ EN

The Brussels-Congolese artist Aimé Mpane, one of the most important African artists of his generation, wants to rebalance that which is out of kilter. His portraits, sculptures and plywood mosaics often have political overtones, but prefer to focus on a common source rather than feast on feelings of revenge.

— TOM PEETERS, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE

Born and raised in Congo and now living and working in Belgium, visual artist Aimé Mpane (°1968) is a product of two worlds between which the balance has long been lost. Rather than to the past, however, it is to the future he focuses his gaze. “It’s so much more productive,” he says, emphasizing that respect, rapport and dialogue are also key concepts in his art.

“Going head-to-head with weapons drawn does not produce progress.

You have to try to be intelligent and grow up.” It seems an increasingly naive message in times of polarisation and radical decolonisation, but Aimé Mpane believes in it fully. The fact that he is only the first artist of Congolese descent with a solo exhibition in the Royal Museums of Fine Arts of Belgium is to him interesting rather than poignant or vindictive. In this, too, he differs from the Black Lives Matter protest

movement, which wants to assign blame, deface statues and, ideally, remove them from public space.

Mpane prefers to restore them by putting a disclaimer on them. That he is a man of rapprochement rather than confrontation is proven by, among other things, the sculpture he made at the request of the Belgian embassy in Kinshasa. A black man putting down his suitcase on the ground to welcome a white man. Mpane’s artworks, which are often literally transparent and which therefore bear readings from various angles, mirror and reflect, but are essentially hands reaching out. “I want to mitigate conflict by, certainly in my art, redressing power imbalances. I want the Congolese and the Belgian to be on equal footing.”

A few years ago, under the name RE/STORE, the artist was involved in the decolonisation project of the

“Going head-to-head with weapons drawn does not produce progress. You have to try to be intelligent and grow up” AIMÉ MPANE

42

Aimé Mpane in his studio near Nivelles.

“More than ever, I understand that our oxygen comes from the trees, and that insight is visible in my recent work.”

AfricaMuseum in Tervuren. To complement two new works, he and Belgian artist Jean-Pierre Müller hung a gauze over a series of stereotypical colonial images. The images he hung on it question what is covered (and not hidden). Even then he deliberately did not mention anything about a “repair”. To him, that sounded too pejorative. “If you want to fix, you always start with one party being (or having been) in the wrong. If you show respect for each other, without forcing anything, you achieve more. In a way, I want to take things to their spiritual dimension. Like Nelson Mandela and Desmond Tutu, I am an adherent of the Ubuntu philosophy, a traditional African concept based on humanity towards others.

It’s good that people are moving to make things right, but the way the Black Lives Matter movement is

doing it is not in my nature. It also sometimes leads to unnecessary violence, and it does nothing to alleviate inequality. I prefer Martin Luther King to Malcolm X.”

RUBENS AND LEOPOLD II In his new solo show “Remedies”, Mpane continues in the same remedial vein. The museum asked him to shed new light on a work of art from their collection. Not unexpectedly, his choice fell on Four Studies of the Head of a Moor (1614)

by Peter Paul Rubens, which in the 1950s appeared on the 500-franc note (with the head of Leopold II on the other side). “First and foremost, I found it fascinating that the work has changed names a number of times: N*g*r heads became Moors, or Untitled. It shows how we ourselves are evolving and constantly adding new layers and emphases.”

Born in 1968 in Kinshasa, Congo into a family of woodworkers Studied sculpture at the Institut des Beaux-Arts and obtained a bachelor’s degree in Monumental painting from the Académie des Beaux-Arts in 1990 In 2000, he obtained a master’s degree in painting and tri-dimensional research at La Cambre in Brussels Exhibited his installations, murals and portraits extensively in Congo, Belgium and the US Dialogue, solidarity and hope are at the heart of an oeuvre that carves deep into our colonial past and the human soul Worked on the decolonisation project of the AfricaMuseum, for example with the sculpture Nouveau souffle ou le Congo bourgeonnant

‘WITPOOT’ (REEKS I), 2021 © COURTESY AIMÉ MPANE, PHOTO KRISTIEN DAEM

In 2021, he will be the first Congolese artist with a solo show in the Royal Museums of Fine Arts of Belgium

his generation, with solo and group exhibitions in Congo, Belgium and the United States.

THE GRANDFATHER’S ADZE The pandemic, most of which Mpane spent in his new studio in the woods around Arquennes (near Nivelles), has brought him back in touch with nature. “Over the past few years, I had constantly been on the road. During the lockdown, I was able to recharge my batteries by doing simple things in nature. More than ever, I understood that our oxygen comes from the trees, and that insight is visible in my recent work.” As a child, he saw his father working wood with large machines.

He himself prefers the adze (a kind of axe, but with a steel blade perpendicular to the handle), with which his grandfather made small sculptures, because it gives immediate results.

“It feels like an extension of my hands. By carving layer by layer, I can penetrate deep into the raw wood, like a woodpecker removing a worm from a tree. I love the idea of descending deep into a piece of wood or a head, revealing different dimensions. In my case, the adze is the material of choice for repeating our reality.” This has already resulted in unique portraits which he calls “bifaces”, because they have a front and a back, and which oscillate between painting and sculpture, primitive and contemporary art, fiction and reality.

AIMÉ MPANE: REMEDIES 15/10 > 13/2, Royal Museums of Fine Arts of Belgium, fine-arts-museum.be

VREDEVOLLE REMEDIES

REMÈDES PACIFIQUES

Aimé Mpane is een van de invloedrijkste kunstenaars van Congolese afkomst van zijn generatie en de eerste met een solo in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten. Zijn met dissel gekerfde portretten, doorzichtige sculpturen van luciferstokjes en mozaïektapijten van triplex dekken vaak een politieke lading, maar focussen liever op een gemeenschappelijke bron dan te teren op revanchegevoelens. “Met getrokken wapens tegenover elkaar staan, levert geen vooruitgang op,” vertelt hij.

Aimé Mpane est un artiste d’origine congolaise parmi les plus influents de sa génération, et le premier à recevoir une exposition solo (Remedies) aux Musées royaux des Beaux-Arts. Si ses portraits sculptés à l’herminette, ses sculptures translucides en allumettes et ses tapisseries mosaïques en contreplaqué ont souvent une portée politique, ils mettent l’accent sur une origine commune plutôt que sur des sentiments de vengeance. « C’est bien plus productif », affirme-t-il. « Se défier armes à la main, ça n’avance à rien. »

NL

BRUZZ | INTERVIEW

Aimé Mpane

In his version, Mpane replaced the head of one of the “Moors” with that of Leopold II. Thus “Moors” become “Congolese”. Putting a chef’s hat on them also removes the power differential. “This places them on a more equal footing with Leopold II and makes it seem as if a dialogue could take place... The next step, of course, is to think that they could pull off the same nonsense as Leopold II...” Specifically, Mpane crafted a pliable mosaic carpet, consisting of squares of plywood attached together with fishing line, on which the heads were painted (or carved). “For me it works like a puzzle: first you break down your image and then reassemble it piece by piece, but slightly different. It validates the idea of agreement and dialogue, while at the same time indicating that multiple readings are always possible.”

One striking feature of the mosaic is a symbol that we cannot identify at first sight, but which also appears to be on old film bobbins.

Mpane alludes to the fact that (just like our opinions about a work of art or a time frame) they always have to be replaced. The artist, who was already an excellent draughtsman at a young age, remembers the symbol from his youth. When he arrived in Kinshasa at the age of fifteen, a few smaller cinemas asked him to draw the images on the film banners in a larger format so that filmgoers could see what the film was about. “Those ‘posters’ then hung there for several months...and were my first exhibitions.” After studying sculpture and painting in Kinshasa and Brussels, Mpane became one of the most important African artists of

FR

43

Under the skin

QU’EST-CE QUI REMUE L’ÂME ARTISTIQUE DE BWANGA PILIPILI ?

‘Je refuse la blessure narcissique’

BRUZZ | PORTRAIT

FR

Actrice de cinéma et de théâtre, Bwanga Pilipili se glisse dans tous les rôles et dans tous les corps, d’une animatrice radio génocidaire à une gentille nounou des beaux quartiers, en passant par Art Garfunkel. On l’a vue aussi transposer le spleen tchékhovien à Kinshasa ou faire rimer hip-hop et poésie. — GILLES BECHET, PHOTO SOPHIE SOUKIAS Enfant, Bwanga Pilipili adorait raconter des histoires et rêvait d’être comédienne, et ce n’est que dans la trentaine qu’elle a osé entreprendre des études à l’Insas. Un peu moins de dix ans après être sortie de l’école bruxelloise des arts du spectacle, elle multiplie les projets comme pour rattraper le temps perdu. Comédienne, autrice, metteuse en scène, elle est sur tous les fronts et pas toujours là où on l’attend. « Pour moi, c’est d’abord une question de

autre corps, un autre souffle. Il faut respirer au même endroit, il faut chercher une attitude. C’est tout un travail d’interprétation dans les rapports entre le texte et le corps qui m’intéresse beaucoup. » Si un bellâtre aux boucles blondes et à la voix d’ange peut avoir la peau noire pourquoi, ne serait-ce pas le cas aussi des personnages de La Cerisaie de Tchekhov ? Pour Bwanga Pilipili, qui avec Datcha Congo a transposé la pièce du dramaturge russe à

« Il y a tellement de talents autour de nous qu’on ne voit pas spécialement sur les plateaux ou si peu » curiosité et de gourmandise et un peu de hasard aussi, même s’il y a parfois un peu de frustration par rapport aux rôles qu’on va proposer à une comédienne noire, mais je n’en fais certainement pas une blessure narcissique. » Un des projets théâtraux les plus improbables de la rentrée est certainement de voir Kristien De Proost et Bwanga Pilipili en perruque blonde, interpréter en play-back les plus grands hits de Simon & Garfunkel. Cette proposition, plus subversive qu’il n’y paraît, est une manière pour les deux autrices et comédiennes d’aborder la rivalité et les rapports de force au sein d’un duo artistique ou d’une relation entre sœurs et de questionner les processus créatifs et ce qui est de l’ordre de l’inné et du don. « C’est hyper jouissif parce qu’il faut arriver à rentrer complètement dans un 44

Kinshasa, c’était une évidence. Les interdits culturels ne sont pas de mise. « Tout était là. Quand je suis retournée au Congo et que j’ai rencontré des anciens notables du régime de Mobutu avec cette saudade d’un passé révolu et qu’en même temps, je voyais ces jeunes hyper connectés rêver d’ailleurs, en Asie ou d’autres pays d’Afrique, cela faisait sens. En plus, dans La Cerisaie, il y a ces histoires d’amour et de magnifiques personnages de femmes pour qui j’ai eu la chance de travailler avec six interprètes éblouissantes. » Le spectacle, monté en 2018 au Tarmac des auteurs dans la capitale congolaise, n’a pas atteint les scènes bruxelloises parce que ses comédiennes ont été privées de visa et puis qu’on a connu une pandémie.

Déçue bien sûr, Bwanga Pilipili va de l’avant sur d’autres projets avec, par exemple, Luttes, lettres et forces, un

spectacle monté pour les Midis de la Poésie avec la DJ Rokia Bamba. « J’avais envie de faire entendre des morceaux de textes qui ont été importants pour moi et qui m’ont portée dans mon parcours, en même temps que le hip-hop qui prend une large place dans ma culture musicale.

Certains rappeurs et rappeuses pratiquent une langue poétique magistrale. On en revient aux liens entre le corps, la musique et le texte.

On n’y échappe pas. »

GRAND ÉCART Dans les mois qui viennent, Bwanga Pilipili aura aussi une actualité chargée sur les écrans qu’ils soient grands ou petits. Elle sera une nounou dans le film Les Femmes du square de Julien Rambaldi. On la verra aussi dans Fils de, une série de braqueurs et d’héritage avec Marka et Béatrice Dalle, une plongée dans une nuit bruxelloise très colorée où elle incarne Safi une coiffeuse mère célibataire, qui tourne badass. « C’était très jouissif pour moi de faire le grand écart avec le personnage loufoque et procédurier de Salomé que je joue dans la websérie Le Trou. Dans chaque rôle, je ne peux m’empêcher d’apporter quelque chose de moi, sinon je ne m’amuse pas. » En septembre dernier, Bwanga Pilipili recevait le prix d’honneur des Golden Afro Artistic Awards qui met

en lumière les artistes afrodescendant.e.s, une étape supplémentaire pour visibiliser la large diaspora africaine présente à Bruxelles. Un prix qui trône en bonne place aux côtés d’une petite moule dorée dressée sur son socle noir, consacrant le Machin Théo Francken du travailleur immigré, décerné en 2018 lors de la sixième édition de cette parodie décalée des Magritte du cinéma. « Ce prix est une boutade, mais il dit aussi quelque chose parce qu’on était dans une période où plein de gens découvraient la situation du parc Maximilien, où des êtres humains, hommes, femmes, et enfants parfois, étaient dans la détresse et le dénuement. Avoir ce prix-là était une tribune pour dévoiler ce qui est caché. » Dévoiler l’invisible, c’est aussi une des missions de Bruxelles/Africapitales, vitrine de Noël de la bouillonnante créativité afroxelloise qui se tient aux Halles et dont Bwanga Pilipili est la co-créatrice. « Il y a tellement de talents, d’énergie positive autour de nous qu’on ne voit pas spécialement sur les plateaux ou si peu. À mon petit niveau, je mets à profit ma curiosité et mes contacts pour essayer de tendre vers un monde un peu plus juste. » KRISTIEN DE PROOST / BWANGA PILIPILI : SIMON, GARFUNKEL, MY SISTER & ME 12 > 21/10, Le Rideau, rideaudebruxelles.be

KAMELEON OP DE PLANKEN

CHAMELEON ON STAGE

De Brusselse Bwanga Pilipili, actrice in cinema en theater, transformeert graag voor haar rollen, of ze nu Art Garfunkel speelt, een radiopresentatrice die oproept tot genocide of een nanny van een bourgeoisfamilie. We zagen haar ook al Tsjechovs weemoed verplaatsen naar Kinshasa, of hiphop verbinden met poëzie. “Voor mij is het eerst en vooral een kwestie van nieuwsgierigheid, gulzigheid, en ook een beetje toeval. Soms is er wat frustratie over het soort rollen dat men voorstelt aan een zwarte actrice, maar ik laat het niet verworden tot een narcistische blessure.”

The Brussels-based actress in cinema and theatre Bwanga Pilipili likes to transform for her roles, whether she plays Art Garfunkel, a radio presenter calling for genocide or the sweet nanny of a bourgeois family.

We have also seen her transfer Chekhov’s melancholy to Kinshasa, or link hip hop to poetry. “For me it is first and foremost a matter of curiosity, greed and a bit of coincidence. Sometimes I get a bit frustrated about the kind of roles that people usually come up with for a black actress, but I don’t let it turn into a narcissistic injury.”

NL

EN

Bwanga Pilipili 1978, naît dans le Kivu en RDC 2007-2012, étudie à l’Insas en interprétation dramatique 2012, joue dans Les monologues du vagin de Eve Ensler 2013, joue dans Hate Radio de Milo Rau 2014, joue Augustine dans le film Black de Adil El Arbi et Bilall Fallah. S’enchaînent d’autres rôles au cinéma 2018, écrit et met en scène Datcha Congo 2020, co-écrit et interprète Simon, Garfunkel, my sister and & me avec Kristien De Proost

BRUZZ | INTERVIEW

2021, interprète Safi Botembe dans la série TV Fils de

BRUSSELS PHILHARMONIC

PEER GYNT the entire Grieg masterpiece live on stage

Brussels Philharmonic & Vlaams Radiokoor Filip Jordens narrator Stéphane Denève conductor

Edvard Grieg initially did not

think much of Peer Gynt, the social satire disguised as a fairy tale that

his friend Hendrik Ibsen had written.

And yet he turned the story of the

Edvard Grieg Peer Gynt, op. 23

egotistical Peer Gynt, a scamp who leaves a swath of destruction and broken hearts behind him, into a

musical blockbuster and audience pleaser.

Tristan Versteven and Brechtje

Louwaard of theater company Het

Banket wove together text, music and imagery. Actor Filip Jordens narrates, and graphic artist Gerda Dendooven creates imagery projected on stage in real time.

FLAGEY thu 28.10

20:15

en français sous-titré en néerlandais

fri 29.10

20:15

in het Nederlands, ondertiteld in het Frans

© GERDA DENDOOVEN

tickets: flagey.be

BRUSSELSPHILHARMONIC.BE MET DANK AAN DE BELGISCHE TAX SHELTER & BELGA FILMS FUND

BRUZZ Select. Eat & Drink

Chez Nous se décline sous la forme d’une enseigne 100% « CO2 neutral » et s’est déjà taillé une belle réputation pour ses brunchs à la carte.

Croire en nous FR

Recyclage, zéro déchet, assiettes à partager et produits locaux, une nouvelle enseigne du quartier du Châtelain coche toutes les cases du goût du jour. En bonus, Chez Nous invite au dépaysement. — MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE Encore une adresse qui s’est pris la crise sanitaire de plein Amerikaansefouet… mais qui a malgré tout straat 95 rue Américaine, vu le jour. On doit Chez Nous, Elsene/Ixelles, qui s’appelait ZERO au départ, 02-315.84.76, cheznousbxl.be, à un trio frais et enthousiaste. di/ma/Tu > Son objectif ? Créer un endroit za/sa/Sa 12 > 14.30 100% « CO2 neutral » basé sur & 18.30 > 22.30, zo/di/Su 11 > 15.00 un principe d’upcycling façon « les déchets des uns sont les trésors des autres ». Pour ce faire, les initiateurs du projet n’ont pas ménagé leur peine en sollicitant de nombreux partenariats et en mettant la main à la pâte du chantier. Le résultat vaut le détour qui s’affiche assez improbable entre autres grâces à des pièces CHEZ NOUS

•••

uniques. Tables en plastique recyclé, banquettes de l’armée belge transformées, luminaires issus d’impressions 3D, grands miroirs et terrasse-jardin avec les pieds dans le gravier. Le décor séduit notamment en raison de ses choix chromatiques qui évoquent l’atmosphère de certaines maisons d’Ibiza, voire des cantinas mexicaines. Chez Nous s’est déjà taillé une belle réputation pour ses brunchs à la carte (logique, quand on sait combien la version « buffet » engendre le gaspillage). Le tableau noir permet le choix entre préparations sucrées et salées telles

que pancakes (7 euros), brioche perdue (7 euros), granola (5,50 euros), gravlax de saumon (9 euros), rillettes de rouget (8 euros) ou encore toast aux champignons et jambon de Parme (7,50 euros). Sans oublier, un intéressant breuvage classique revisité : le mimosa au jus de mandarine (11 euros). Il reste que l’on a choisi de tester le lieu pour sa carte du soir. Premier constat, l’accueil super chaleureux témoigne d’une équipe ultra motivée. Côté assiette, l’expérience s’avère schizophrène. Disons-le d’emblée, les entrées ne convainquent pas,

une impression de saveurs juxtaposées plutôt que nouées ensemble. Ceci culmine dans les « sot-l’y-laisse» (15 euros) proposés avec une crème d’ail et une vinaigrette de concombre. À l’opposé, les plats regorgent de cette gourmandise dont les prémices nous ont privé. C’est surtout vrai avec les choux-fleurs rôtis aux épices (14 euros) dont les harmonies rappellent le talent d’un Yotam Ottolenghi. En dessert, l’audacieux siphon de mousse au chocolat à l’huile d’olive et poudre d’olives vertes (7 euros) fait mouche en mêlant goût de cacao, fruit et amertume. Enfin, tonnerre d’applaudissements pour la carte des boissons, courte mais juste, panachant bières locales (Beerstorming) et vins biodynamiques (« Bangarang » de chez Mosse, Domaine de L’Ecu …).

BRUZZ Select. Cinema

FILM OF THE WEEK

The Knights Who Say ‘En garde!’

EN

In The Last Duel, Adam Driver and Matt Damon play misogynistic knights who battle each other in a sensational duel.

Better a rattling knight epic from Ridley Scott than none at all. — NIELS RUËLL THE LAST DUEL

•••

US, UK, dir.: Ridley Scott, act.: Adam Driver, Matt Damon, Jodie Comer, Ben Affleck

La France is anything but douce in The Last Duel, a grim, chilly knight epic from Ridley Scott.

The director of such classics as Alien, Blade Runner and Thelma & Louise is a crack at portraying men who take each other’s lives with a sword.

Think of his debut film The Duellists, Kingdom of Heaven and of course the five Oscars awarded Gladiator.

The Last Duel is no cabinet painting but it keeps the suspense two and a half hours and culminates in a mind-boggling fight that smoothly outshines most of the action scenes of 2021. Horses rear up, lances splinter, swords smash into chain mail, battle

Adam Driver (on the left) and Matt Damon: all knight, no chivalry.

axes cleave the air under the watchful eye of Charles VI, a French king nicknamed the Deranged.

Screenwriters Matt Damon and Ben Affleck – they won the Oscar a quarter of a century ago with the screenplay for their breakthrough film Good Will Hunting – base their work on historical events. In 1386, France last officially resorted to a duel to decide a court case. If knight Jean de Carrouges won, that would be proof that his rival Jacques Le Gris had raped his wife Marguerite de Thibouville. If God let De Carrouges lose, it would immediately be proven that his wife had lied and that she would be tortured and burned.

SABLE-RATTLING

Jodie Comer plays Marguerite de Thibouville. Was she raped or did she cheat on her husband?

48

The history of the duel, the quarrel between the knights and the rape are told three times: from the perspective of the three people involved. In Akira Kurosawa’s Rashomon (1950) that construction creates ambiguity, here redundancy, on top of the battles that satisfy the hunger for sable-rattling but hardly

advance the story.

Last comes the perspective of Marguerite (Jodie Comer from Killing Eve) and she turns the knight movie into a medieval #MeToo drama.

Ridley’s knights are not chivalric. Adam Driver, the actor who smoothly alternates between arthouse-toppers and Star Wars, portrays Le Gris as an opportunist impressed by his own intelligence and charm. Matt Damon tries endearingly hard to look as surly as possible as the ambitious, hot-tempered brute De Carrouges.

The film’s grimness and seriousness can be praised. It doesn’t always have to be fun.

But every once in a while, the seriousness receives a serious dent. Damon’s beard and neckerchief are a hoot, as is Ben Affleck’s blonde haircut.

His count Pierre d’Alençon is a horny buck who welcomes you at his orgies with “Come in, take off your pants.” It throws the film off balance but not out of the saddle.

FOCUS

MORE FILM

De man van 500 films NL

Zijn leven is een filmscenario geworden, dat filmscenario zijn leven. Zoals te verwachten is Boris Lehman er, ondanks zijn aangekondigde pensioen, niet in geslaagd geen nieuwe films te maken. — NIELS RUËLL

“Boris Lehman: Belgische cineast, geboren in Lausanne in 1944. Leeft en werkt voornamelijk te Brussel, in België. Heeft zo’n 500 films geproduceerd en geregisseerd.” Zo stelt Boris Lehman zich voor op zijn website. Het is onbegonnen werk om dat aantal te factchecken. Lehman maakt films sinds de jaren 1960. Grote, lange, kleine, dikke en dunne. Fictie, documentaire, experiment, essays, reisverslagen en probeersels. Sommige verdwenen per ongeluk of opzettelijk. Andere vermenigvuldigden zich in verschillende versies.

Filmen, producen, vertonen, monteren, bedenken, inspreken, documenteren, acteren: de zwerver-verteller doet veel zelf. Vaak is hij

UNE HISTOIRE D’AMOUR

zelf het onderwerp-voorwerp van zijn films. Waardoor het filmen onvermijdelijk ook zelf een onderwerp wordt. Net als haarverlies, ziektes en passies. Bevriend raken, niet zo moeilijk want hij is vergroeid met filmstad Brussel, is het risico lopen in beeld te komen. Leven en werk zijn in elkaar versmolten. De gewoonte is ontstaan om hem een cineast ‘in de eerste persoon enkelvoud’ te noemen. Cultuurtempels als Bozar, Cinematek en Cinéma Nova én de buitenlandse equivalenten en festivals presenteren zijn werk.

Lehman maakt er een erezaak van er altijd bij te zijn.

In 2017 kondigde hij aan met pensioen te gaan na Funérailles (de l’art de mourir), het laatste deel van zijn

Babel-saga. Dat is niet gelukt.

Tijdens de pandemie heeft hij twee langspeelfilms, twee kortfilms en een opera afgewerkt. Cinéma Nova vertoont drie van zijn laatste vier films. Voor Une histoire d’amour werkte hij samen met een vriendin die hij vijf jaar geleden huwde voor een dag.

Sequel Une histoire de cheveux barst van de reislust en de introspectie. In het samen met Sarah Moon Howe geregisseerde Fantômes du passé komt zijn hartinfarct aan bod, de herinneringen die vervolgens opwelden en de behoefte aan een inventaris van zijn leven.

BORIS LEHMAN & CO. 17/10, Cinéma Nova, www.nova-cinema.org

1

Eiffel •• FR, dir.: Martin Bourboulon, act.: Romain Duris, Emma Mackey, Pierre Deladonchamps

NL/ Over de ontstaansgeschiedenis van de Eiffeltoren,

pronkstuk van de Wereldtentoonstelling van 1889, bestaan vast sterke verhalen. Maar deze dure, wat chauvinistische productie gelooft niet dat een groot publiek echt geïnteresseerd is in het fenomenale staaltje bouwkunde of de gevaren die de bouwploeg overwon. De focus ligt op een speculatieve liefdeshistorie. Ingenieur-ondernemer Gustave Eiffel zou zich hebben laten inspireren door zijn jeugdliefde. Romain Duris uit L’auberge espagnole en L’arnacoeur en Emma Mackey uit Sex education proberen elkaar te imponeren. De occasionele constructiescènes maken meer indruk. (NR)

2

Nous Tous BE, dir.: Pierre Pirard

FR/En quête d’une vie plus riche de sens, le chef d’entreprise Pierre Pirard s’est reconverti en enseignant dans une école de Molenbeek. Un tout nouveau monde avec de fortes inégalités s’est ouvert à lui. Inspiré par l’écrivain franco-libanais Amin Maalouf et son appel à se rapprocher de « l’autre », il a réalisé un documentaire sur la cohabitation harmonieuse malgré les différences de religion, de culture ou de nationalité.

Huit histoires provenant de cinq pays différents prouvent que c’est possible. Le village sénégalais de Palmarin est un exemple édifiant pour les régions désirant œuvrer pour un monde sans conflits communautaires. (NR)

3

Venom: Let There Be Carnage

US, dir.: Andy Serkis, act.: Tom Hardy, Woody Harrelson, Naomie Harris

EN/ Venom is an alien blubber with superpowers and an

insatiable appetite for food that is alive. To survive on Earth, he needs a host and his choice falls on an investigative journalist. The two bicker like an old couple but are dependent on each other. Especially when Carnage is around, an alien symbiote that feels at home in a serial killer. Superhero bombast constructed around an anti-hero, an overdose of dark CGI and bland jokes: the press was not kind on Venom in 2018, but the film racked up $856 million nonetheless. The sequel accounted for the best opening weekend in America since the start of the Covid crisis. Eat that! (NR) 49

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

FOCUS SPECTACLE

THEATRE & DANCE

Europalia is running like clockwork EN/ This season, the multidisciplinary culture

festival Europalia will not focus on a particular country, but on cross-border train travel. From now until mid-May, Europalia: Trains & Tracks promises more than seventy events all over Belgium. Next year, for example, we are looking forward to the “Inner Travels” exhibition at Bozar, which brings together the work of Rinus Van de Velde and artists such as Bonnard, Monet and Tinguely. Or to the programme on railway lines on the African continent at the AfricaMuseum. Or to the “station novels” that Lize Spit, Rob van Essen and Thomas Gunzig will be writing.

But what’s on the agenda for the next few weeks? From 15 October you can visit the opening exhibition “Tracks to Modernity” at the Royal Museums of Fine Arts, about the revolution that the invention of the train caused in painters such as Monet, Spilliaert, Léger, De Chirico, Mondrian, Delvaux and Magritte. They will also be joined by a contemporary creation by the Dutch Fiona Tan, and by the installation Delirious Departures from the Brussels-based CREW, which from 18 November onwards will use VR and AI to

transform a space in the museum into the departure hall of a train station. On 15 October, in the hallway of Brussels North station, French choreographer Boris Charmatz will present his durational performance La Ronde, a six-hour sequence of duets.

Train World in Schaarbeek/Schaerbeek will go on a nostalgic tour from 26 October with an exhibition about the Orient Express, for which even two original carriages will be opened to the public. The longest train route in our country – Ostend-Eupen – will become the art parc “Endless Express”, with works in public places by Che Go Eun, Inas Halabi, Flaka Haliti, Chloé Malcotti, Sophie Nys, Marina Pinsky and Laure Prouvost.

Following the book Afropean by Johny Pitts, slam poet and musician Lisette Ma Neza travelled around Europe by train, in search of the Afro-European identity. During a literary evening on 26 November, Muntpunt will present the new work she wrote about it. Even then, we are still far from the end stop. (MB) EUROPALIA: TRAINS & TRACKS 14/10 > 15/5, various locations, www.europalia.eu

GARDENIA - 10 JAAR LATER

1

Weerzien met oude bekenden

NL/ In 2010 maakte Les Ballets C de la B de internationale succesvoorstelling Gardenia. Geïnspireerd door de film Yo soy así, over de sluiting van een travestiecabaret in Barcelona, gunden daarin negen oudere Belgische artiesten een ontroerende blik op hun leven tussen man-en-vrouw-zijn, werkelijkheid en fictie.

De zestigers van toen zijn nu zeventigers geworden en komen opnieuw samen op het podium om verder te vertellen over de grote levensthema’s. Ook regisseurs Frank Van Laecke en Alain Platel en componist Steven Prengels tekenen weer present. (MB) GARDENIA - 10 JAAR LATER 19 > 23/10, KVS BOL, www.kvs.be

2

Mon traître, ce héros

FR/ Être un héros ou un traître tient parfois à peu de chose, en fonction des circonstances du moment et du vent de l’Histoire. Adeline Rosenstein s’est penchée sur les retranscriptions des interrogatoires entre résistants et leurs geôliers pour en faire un objet théâtral fascinant. Avec un mélange de détachement et d’empathie, elle transpose ces situations de tension sur le plateau pour les commenter et les expliquer. Jouant sur une certaine déréalisation de ce matériau documentaire, elle interroge la représentation des gestes et des attitudes, ainsi que les ressorts du soupçon, de la manipulation et de la trahison qui alimentent le double jeu. (GB)

LABORATOIRE POISON 13 > 15/10, Les Halles, www.halles.be

3

Protest dance EN/ The nightclubs are once again open.

Some expect an ecstatic revival of the Roaring Twenties. In her radical solo The Dancing Public, at the same time an exhausting dance party and a spoken word concert at an infernal pace, the Danish dancer and choreographer Mette Ingvartsen investigates the historical background of dance manias from the Middle Ages to modern times. Collective outbursts of incessant and uncontrollable dancing were not infrequently the result of masses of bodies feeling the need to rid themselves of the stress of epidemics, natural disasters and poverty. (MB) THE DANCING PUBLIC 13 > 15/10, Kaaitheater, www.kaaitheater.be

50

MUSIC & NIGHTLIFE

ART & LITERATURE

WIN! Send in the keyword in bold along with your address and phone number to win@bruzz.be

RAY LEMA

1

Er is leven na de dood NL/ “Van sterven ga je dood,” klinkt het op het

tweede album van Madou, dat veertig jaar na zijn debuut als een feniks uit zijn as herrijst. Er ligt een heel leven tussen beide platen van de Brusselse groep rond zangeres Vera Coomans en Wiet Van de Leest, die vandaag omringd worden door hun zonen Thomas Devos en Louis Van de Leest. En toch sluit Is er iets? perfect aan bij de eigenzinnige mix van chanson en pop waarmee Madou destijds uit de band sprong. Ook tekstueel vinden de songs opnieuw die spanning tussen de poëzie van het alledaagse en onthutsende waarheden. Verhalen die in de stem van Coomans een unieke aarding vinden. (TZ)

MADOU 16/10, 19.30, Botanique, www.botanique.be 11/11, 19.00, Pilar, pilar.brussels

2

KO au premier round

FR/ Trente ans après sa mort, le pianiste franco-congolais Ray Lema rend hommage à Franco – non pas le dictateur espagnol, mais le compositeur et guitariste congolais qui a apporté des arrangements modernes à la rumba traditionnelle. Avec son Tout Puissant Orchestre Kinois de Jazz, Franco, alias Luambo Makiadi, a esquissé un tableau à la fois vibrant et délicieusement satirique de la vie quotidienne et de la société au Congo. Sous l’appellation « On rentre KO, on sort OK ! », Lema s’entoure d’une belle brochette de musiciens comme le chanteur bruxellois-congolais Fredy Massamba et le guitariste belgo-congolais Rodriguez Vangama. (TZ)

ART WITH A VIEW. 25 YEARS PROXIMUS ART COLLECTION

1

In de schaduw van de eenzame cowboy

NL/ 75 jaar geleden publiceerde ene Maurice De Bevere, de Kortrijkse zoon van een pijpenfabrieksbaas, het eerste verhaal van Lucky Luke, ‘Arizona 1880’, in tijdschrift Robbedoes. Dat stripje, een parodie op het in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog populaire westernfilmgenre, werd meteen een succes. Vandaag is Morris’ stripreeks rond de eenzame cowboy, zijn trouwe paard Jolly Jumper, de niet al te pientere hond Rataplan en de Dalton-vierling wereldwijd striperfgoed. Voor Seed Factory voldoende reden om zich om te turnen tot saloon en een hele rist hedendaagse meesters uit te nodigen voor een eerbetoon aan de cowboy die sneller schiet dan zijn schaduw. (KS)

2

Le beau geste FR/ L’art est-il le dernier refuge du geste ? Du

geste de la main à celui de la pensée, l’objet d’art émerge toujours en antithèse de l’objet manufacturé ou fonctionnel. Dans sa nouvelle exposition, l’Iselp explore ce que le geste au travail et le langage du corps peuvent nous dire de la création. Quel est le sens et la singularité d’une œuvre artistique quand on s’intéresse aux gestes et aux matériaux nécessaires pour la produire. À travers leurs œuvres récentes, huit artistes belges, Hughes Dubuisson, Camille Dufour, Barbara Geraci, Olivia Hernaïz, Hélène Moreau, Pauline Pastry, Alice Pilastre et Éric Van Hove nous apportent des réponses et d’autres questions. (GB)

SAVOIR FAIRE 15/10 > 11/12, Iselp, www.iselp.be

3

3

EN/ We will have to wait a little longer for new

music, but Blu Samu is slowly pushing back towards the spotlights that revealed her to be one of the new, promising voices on the Brussels rap scene three years ago. In Pilar, the blue-blooded samurai will open the new edition of the Asap festival, this time under the name “The Lived Space Edition”, that will illuminate the public space in Brussels with talks, performances, visual arts and music. Blu Samu will not be cutting the cake on her own, instead she has invited the young Antwerp hip-hop sensation Shaka Shams. The Sound Track laureate with the deep hum presents his new EP Action Only Vol. 1. (TZ) BLU SAMU + SHAKA SHAMS 14/10, 20.00, Pilar, pilar.brussels

NL/ Madou, de Brusselse eightiescultband rond Vera Coomans, liet de voorbije jaren al af en toe van zich horen, maar is nu echt terug: 40 jaar na zijn debuutalbum is er de opvolger Is er iets? (zie muziektip hiernaast). Mail ‘Madou‘

LUCKY LUKE 75 YEARS 14/10 > 31/12, Seed Factory, www.seedfactory.be

RAY LEMA 16/10, 19.00, Bozar, www.bozar.be

Samu in space

MADOU

3x2 tickets, Botanique, 16/10

MOHAMED TOUKABRI

10x2 tickets, Beursschouwburg, 21/10

FR/ Le chorégraphe et danseur basé à Bruxelles

Mohamed Toukabri représente de manière poétique le cycle naturel de la vie et de la mort dans The Power (of) The Fragile, en mettant en scène un fils et une mère, la sienne. Envoyez « power »

Who you gonna call?

EN/ Apart from a few thousand employees and

a server full of elevator music, the two Proximus Towers, linked by their iconic sky-high footbridge, also hold a hidden but impressive art collection. Because this collection is now celebrating 25 years, Proximus is opening its doors to the general public. Until 19 December, every Thursday, Friday and Saturday, you can come and enjoy an intimate moment with an artistic helpdesk, manned by – among many others – Jeff Wall, Rineke Dijkstra, Panamarenko, Sol LeWitt, Jenny Holzer, Harry Gruyaert, Lili Dujourie, Dirk Braeckman, Andreas Gursky and Sammy Baloji. Who you gonna call? (KS)

DIEDERIK PEETERS

5x2 tickets, Kaaitheater, 21/10

EN/ In Apparitions, Brussels-based performance artist Diederik Peeters plays an illusionist who gets lost in his own illusions. To the strange tones of a theremin, he breathes new life into optical tricks by Méliès and Houdini, and gives us a glimpse of the 22nd century. Email “Peeters”

ART WITH A VIEW. 25 YEARS PROXIMUS ART COLLECTION > 19/12, Proximus Towers, www.artwithaview.be 51

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80

Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. sales@bruzz.be Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; DISTRIBUTIE Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; BE98 3393 Ute IBAN: Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 Utevan Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be Vlaams Brusselse Buiten België: 30 euro per Media jaar. vzw ALGEMENE DIRECTIE Buiten België: 30 euro per jaar.

DirkOPLAGE De ALGEMENE Clippeleir DIRECTIE BRUZZ Flageyplein OPLAGE Dirk De Clippeleir OPLAGE : 62.609 exemplaren. 18, 1050 Brussel, HOOFDREDACTIE OPLAGE : 62.609 exemplaren.

02-650.10.65 Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), ADVERTEREN? HOOFDREDACTIE ABONNEMENTEN ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650 10 61 Josiane De Troyer Mathias Declercq Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be Mathias Declercq Gratis sales@bruzz.be CULTUUR & UITin Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; GerdDISTRIBUTIE Hendrickx CULTUUR & UITute.otten@bruzz.be Ute Otten, 02-650.10.63, DISTRIBUTIE IBAN: BE98 3631 6044 3393 Gerd UteHendrickx Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be REDACTIE van Vlaams Brusselse Media vzw ALGEMENE DIRECTIE Nathalie Carpentier, EvaDIRECTIE Christiaens, Sarajaar.

De Buiten 30 euro per Dirk REDACTIE De ClippeleirBelgië: ALGEMENE Sloover, KrisDirk Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn DeCarpentier, Clippeleir OPLAGE 51.000 exemplaren.

Nathalie Eva Christiaens, Sara De HOOFDREDACTIE Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn HOOFDREDACTIE ADVERTEREN? Marthe Paklons, Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Mathias Declercq Post, KurtPitteurs Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Kristof hoofdredacteur), 02-650 10 61, (algemeen sales@bruzz.be Zonderman Mathias Declercq Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom CULTUUR & UIT DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, MEDEWERKERS GerdZonderman Hendrickx ute.otten@bruzz.be CULTUUR & UIT Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Gerd Hendrickx REDACTIE ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir MEDEWERKERS Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, SaraMichaël De Nicolas Bechet, Bellon, REDACTIE Trachet, Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Pitteurs (algemeen Sloover,HOOFDREDACTIE Kris Hendrickx, BettinaKristof Hubo, Jasmijn Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nathalie Carpentier, EvaVan Christiaens, Sara DeNick hoofdredacteur), Renterghem Post, Kurt Snoekx, Sophie Bram Soukias, Roan Van EINDREDACTIE Sloover,Tom Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Van Bogaert, Michel Verlinden Eyck,Trachet, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom &Van UIT Gerd Hendrickx Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Karen De CULTUUR Becker, Geert der Hallen, Sophie Zonderman Eyck, Steven Van Maarten TomKris REDACTIE Eva Garsse, Christiaens, SaraVerdoodt, De Sloover, Soukias EINDREDACTIE Zonderman MEDEWERKERS Hendrickx, Bettina Hubo, Post, Kurt Karen De Becker, Geert VanJasmijn der Hallen, Sophie VORMGEVING Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Eyck, Steven Soukias MEDEWERKERS Patrick Jordens, TomPlaizier Peeters, Niels Ruëll, Nick Heleen Rodiers, Ruth Van Garsse, Tom Zonderman Nicolas Bechet, Michaël Bellon, Trachet, Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden VORMGEVING VERTALING Patrick Jordens, Tom Nicolas Peeters, Alsteen, Niels Ruëll, NickBechet, MEDEWERKERS Gilles Heleen Rodiers, Ruth Plaizier JohnEINDREDACTIE Arblaster, Frédérique Beuzon, Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Michaël Bellon, Patrick Jordens, Tom Peeters, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Martin McGarry, Laura Jones VERTALING Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, EINDREDACTIE Soukias Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Michel Verlinden FOTOGRAFIE Karen& DeILLUSTRATIE Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Holmer-Arblaster, Laura Jones,Becker, MartinSophie McGarry EINDREDACTIE Karen De Noémie Soukias BartVORMGEVING Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, HeleenSoukias, Rodiers, Ruth Plaizier Geert Van der Hallen Marsily, FOTOGRAFIE Steve Michiels, Ivan Put, & ILLUSTRATIE VORMGEVING VERTALING Saskia Vanderstichele, Vercnocke VORMGEVING Plaizier, HeleenNoémie Rodiers Bart Dewaele, Wide Kim, Ruth Wauter Mannaert,

voorjenader onderzoek. kwam slachten! terug met een moet er al een hele hoopIktegelijk forse met rustig inhoud, dat laatste verwijderde Ik lietpistolet de stukken bakken in ruime olie COLOFON Nick Trachet NickTrachet Trachet omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen.

Nick enikikeven voegde gehakte ajuinHet aan ding Brusselaar die de stad woog 45 gram, bolrond met een diameter van Brusselaar die de stad toe, wat pepertjes en look. Na anderhalf uur was endedewereld wereldculinair culinair en centimeter, de hoogte zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, ontdekt ontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg dan eten we wat later.

In de tropen zijneen maaltijden krokante, dunne korstkrijgt omhuld trouwens ergmaar relatief, iedereen een rond bord een voor nader onderzoek.

Iktegelijk kwam terug wanneer hij of zij thuiskomt, eten magslachten! dan met al een vederlicht wit Geen spoor van moet jebroodkruim. er al een hele het hoop pistolet metvoor inhoud, dat laatste verwijderde Ik altijd liet desesamzaadjes, stukken rustig bakken in ruime olie lauw zijn, er forse is genoeg iedereen. nieuwlichterij als slaapbollen ‘masa harina’nemen. op de of verpakking.

NickTrachet Trachet even omerde maten tewat kunnen Het voegde behoorlijk gehakte ajuin aan ding Ik deeden erikik wat water bij om het stoven rustig Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: puur gladde korst.

Het broodje Is het u ook Alles inwandelt, de Nick voeding lijkt Masa harina isuur duswas niet hetzelfde Brusselaardie diededestad stad woog 45 gram, en bolrond metanderhalf een diameter van Brusselaar toe, wat pepertjes look.

Na verder te laten lopen.

Nu had ik al kip met ajuin het zeker al zijn opgevallen: op de vitrine hangt dat jecentimeter, er niet onmiddellijk inmaïsmeel. kunt kleiner te worden. Niet lang geledenen kwam hetculinair als ‘gewoon’ en dewereld wereld culinairis zo groot de de hoogte zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit,Dat laatste (het rook daarvoor écht naar is kip in te dehoog. keuken), maarhet ik had vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. bijten, moet inerg en nieuws Nutella kleinere potten op de markt ontdekt isInniet genixtamaliseerd jekwam kan er terug met een ontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is met dan eten we het wat later. deJe tropen zijneen maaltijden voor nader onderzoek.

Iktegelijk moet je er al een hele hoop slachten! het nog graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van een twee breken of lichtelijk pletten.

Om het tewerken breken brengt. Voor dezelfde prijs als de vroegere niet zo goed mee krokante, dunne korst omhuld rond eenvoor trouwens ergmaar relatief, iedereen krijgt een bord forse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde agussi?

Agussi – ook bekend als egusi, agushi of Afrikaanse mama op, met kleurrijke hoofddoek.

Ik liet de stukken rustig bakken in ruime olie wanneer hij of zij thuiskomt, het eten mag dan al vederlicht wit broodkruim.

Geen spoor van kent een pistolet een snede in de bovenkant. grotere, uiteraard! Ja, de hazelnoten zijn duurder Mexicaanse gerechten. Masa geeft egushi – wordt voornamelijk gebruikt in iedereen.

Het gaatmeneer! over diepvrieskip.

Maar niet om de nu lauw zijn, er is altijd genoeg voor nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of Nick Trachet ik even om de maten te kunnen nemen.

Het een instantdeeg wanneer het Technisch is dat om het zwellen van het deeg in geworden En de mensen houden niet Nick Trachet en ik voegde er behoorlijk wat gehakte ajuin aan ding Nick Ik deed watzaden water bij om het stoven rustig Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet West-Afrika.

Het zijn de van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’.

Het zijnTrachet legkippen zonnebloempitten: puur gladde korst.

Het broodje Is het u ook Alles inwandelt, de voeding lijkt gemengd wordt met water, essende hete oven op teervangen.

Maar een leraar van prijsverhoging, dus doen zeBrusselaar het via volumeBrusselaar die de stad verder woog 45 gram, bolrond met een diameter van de stad toe, wat pepertjes en look. dedie stad en dehet laten lopen.

Nu ik al kip met ajuin het zeker zijn Brusselaar opgevallen: opgeleden de vitrine hangt isvele zotegroot dat je ertieel niethad onmiddellijk in kunt Na anderhalf uur was kleiner teal worden.

Niet langdie kwam soort, of van pompoensoorten, gepeld en die te oud zijn volgens de normen van de voor tortilla’s. tamales, geschiedenis op rust vertelde mij lang geleden dat verkleining. (het rook écht naar kip in de keuken), maar ik had vaker wel dan niet een reclame voor pluvera. en de wereld culinair wereld culinair ontdekt bijten, daarvoor het te hoog. Jegordita’s, moetde hethoogte in taai!bedroeg nieuws datgaan Nutella kleinere potten op degemalen. markt en de wereld culinair centimeter, zeven resultaat lijkt is wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren uiteraard niet detwaalf kip nog steeds oneetbaar Maakt niet uit, empanada’s, die sneeHet denog vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de enzovoort.

Laatst kwam mijn huisgenote terug van de van een het graag wat Afrikaanser.

Kennen Meestal staat dezelfde er het lachende gezicht twee breken of lichtelijk pletten.

Omjullie het te breken brengt.

Voor prijsvoor als de vroegere der. Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke verloren, maar zijn ook niet meer gepast ontdekt Een andere vorm van genixtamaontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg dan we later. zijneen maaltijden genitaliën van een de godin Ceres.

Sewat non è vero …Inofde tropen dagelijkse zoektocht naar voedsel de agussi?

Agussi –eten ook bekend als agushi Afrikaanse mama op, met kleurrijke hoofddoek. kent pistolet een snede inegusi, de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja,met de hazelnoten duurder winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft met de zijn Afrikaanse liseerde maïs isinhominy. Die term egushi – wordt voornamelijk gebruikt HetIkgaat overeen diepvrieskip. niet om niet de nu Pistolets zijn per defi nitie wit.

Ze staan ‘vogels-zonder-kop’. kreeg pakje datMaar meer Technisch is dat om het zwellen van het deeg in krokante, maar dunne korst omhuld rond geworden meneer!

En de mensen houden trouwens erg relatief, iedereen krijgt een bord een Van agussi maakt men ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur van tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar vind je terug de keuken Het de zaden van in een overal dominerende ‘plofkip’. zijnvia legkippen symboolWest-Afrika. voor de oven godin en dus puur zijn. van heel leek alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin de hete opzijn te moeten vangen.

Maar eenmeloenleraar van prijsverhoging, dus doenHet ze het volumewanneer of zij thuiskomt, het etenspoor mag van dan al vederlicht wit broodkruim.

Geen bindt erg mooi en geeft een romig Azië en Afrika. Men isoud er ginder verzot Bij ons hethij zuiden van de Verenigde Staten. soort, of van vele pompoensoorten, en die te zijn volgens deop. normen van de saus. Agussi geschiedenis op rust vertelde mijgepeld lang geleden dat verkleining.

Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!

Pistolets zat wat dus moet doorgaan voor koploos resultaat.

Laat enkele scheppen rustig meestoven wasIkkip vroeger iets voor zonen feestdagen, tot gemalen.

Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet Het zijn vaak de hele zaadkernen Mexico mee te nemen.

Maïs werd wacht al lang op de kans om dit zijn,gebakken, er isverzinnebeeldt; altijd genoeg als sesamzaadjes, slaapbollen of snee denieuwlichterij vruchtbaarheid de voor iedereen.

Laatst kwam mijn huisgenote terug van worden de uitdiehet filauw jnste meel simila bij de pluimgedierte. Het lekenmaar wel zijn porties voor der.

Je vindt vandaag van agussi in vrijwel elke de huid dus), verloren, ook niet meer voor met de kip engenitaliën roer regelmatig om.de Hier kunnen eenwoord fenomenale brave kip maïs (zonder hiergepast gezien als een graansoort zoals eens teontwikkeling gebruiken.

Ikde moet van de godin Ceres.

Se non è vero … dagelijkse zoektocht naar voedsel met de Ik deed er wat water bij om het stoven Wie langs de Afrikaanse winkels wandelt, moet Romeinen.

Dat gaf in het Duits het woord puur gladde korst. rustig lilliputters. vuistdik, maarsmaak chocoladereepzonnebloempitten: Het broodje Is uNiet ook opgevallen?

Alles in de voeding lijkt Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne die liever heeft met de wel nu ook nog groene groenten bij, zoals degradeerde tot de goedkoopste proteïne opeen dekip diedefi behandeld werden andere, maar een die meer hethet herlezen, want het is onverPistolets zijn per nitieokra’s, wit. Ze staan met oplossin‘vogels-zonder-kop’.

Ik kreeg een pakje dat meer Semmel, nog steeds de naam voor deze broodjes dun.

Kolibries zonder kop!

Van agussi maakt men ‘soep’.

Eigenlijk dikkehad ik al kip met ajuin textuur van tandpasta.

Dus gaan deze vogels naarzeker bijvoorbeeld verder te laten lopen.

Nu het zeker al zijn opgevallen: op de vitrine hangt maar ook spinazie.

Een markt.

Hetzelfde in Afrika.

Met vreugde bezingen gen met hogeje pH, vervolgens opbracht dan de granen van de oude trouwd en te nietworden. zo makkelijk te langmoest is zo groot dat erenpuur niet onmiddellijk in kunt kleiner geleden kwam hetsaus. symbool voor de godin en moeten dus zijn. leek alsof hetNiet broodbeleg bevatten.

Daarin Agussi bindt erg In mooi enmuseum geeft een romig Azië ende Afrika.

Men is er verzot op. Bijin ons het van dat het van Er was een tijd dat van deginder werkman tomaatje zorgt ervoor datland. je jegedroogd. kan vergissen met ze vaker daar de wel goedkope kip die uit onze per Die korrels, die dan eigen- maar wereld.

De armen inzuiden Zuid-Europa, schrijven.

Maar ik ben erportie zeker vancontreien Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!

Pistolets Heleenhad Rodiers, Ruth Plaizier zat wat dus moet doorgaan voor koploos John Arblaster, Frédérique Beuzon, (het rook écht naar kip in de keuken), ik dan niet een reclame voor pluvera. bijten, daarvoor is het te Je moet het in nieuws dat Nutella kleinere potten op de markt resultaat.

Laat enkele scheppen rustig meestoven hoog. was kipwas vroeger iets zon- en feestdagen,Napels tot zag iktot verkoolde die de uitbargroot Dat toen devoor ‘terrassiers’ Marsily, Steve Ivan Put, George Holmer, Martin McGarry, LauraMichiels, Jones VERTALING Frédérique Beuzon, VERTALING worden uit het fipistolets jnste meel gebakken, simila bij de pluimgedierte.

Het leken welgrote porties voorde VERANTWOORDELIJKE UITGEVER lijk nog moeten gemalen worden, delen van Afrika en later ook in hete pepers, jolijt van iedereen!

Laat dat moest hetnaar uw zijn. beleefde tafelgesprekken vliegtuig ginder wordt gevlogen, mogelijk met de kiphet en roer regelmatig om.

Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip Greta Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta nog graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van een Kristof Pitteurs sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben twee breken of lichtelijk pletten.

Om het te breken nog met de schop werkten.

Vandaag doen ze dat brengt.

Voor dezelfde prijs als de vroegere FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Romeinen.

Dat gaf in het hetokra’s, woord lilliputters.

Niet vuistdik, maar chocoladereepworden alszoals dusdanig de proteïne Verenigde Staten kregen deze de kijker zal zetten. het onbepaalde sudderen.

DeDuits agussisaus isverkocht. Het metinsubsidies van de EU.Oefen Die moet wel erg op Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry McGarry nutijd ookverder nog groene groenten bij, degradeerde tothandel de goedkoopste de Flageyplein 18, 1050 Elsene.Mannaert, Noémie Bart Dewaele, Kim, Wauter VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Semmel, nog steeds deook naam deze broodjes dun.

Kolibries zonder kop! met de Bobcat ofmarkt.

Kubota moeten ze het na hun agussi?

Agussi –voor ook bekend alsin egusi, agushi of && ILLUSTRATIE Afrikaanse mama op, met kleurrijke hoofddoek. zou moeten bestaan insnede blik, nat dus. ‘moderne’ manier vanmaar maïs alvast voorzijn, de spiegel! ergoverleefd. vullend, smaakt een kleineen beetje bitter, maar winstgevend want de en eigenaars van merk zeker bijvoorbeeld spinazie.

Een Hetzelfde in Met vreugde bezingen kent pistolet een de bovenkant.

Marsily,FOTOGRAFIE Steve Michiels, Ivan Put, grotere, uiteraard!

Ja, deAfrika. hazelnoten zijn duurder ILLUSTRATIE Bruzz is Kristof eenFOTOGRAFIE uitgave van de Vlaams BrusselseBart Dewaele, Pitteurs in het zuiden van dat land.

In het museum van Er was een tijd dat de portie van de werkman Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Het binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fi tness.

Greppels graven is een Kim, Wauter Mannaert, Noémie Steve Spijtig genoeg heb ik er hier in verwerken voorgeschoteld.

Het Nixtamalisatie is het proces van Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met ze daar de goedkope kip die uit onze contreien per ook wat muskusachtig.

Te eten met de vingers, staan in de top vijfhonderd van de Belgische egushi – wordtisvoornamelijk gebruiktvan inMedia Het gaat over diepvrieskip.

Maarhouden niet om niet de nu vzw, wordt gedrukt op deElsene. persen vanMarsily, EcoNoémie Flageyplein 18, in 1050 dat om het zwellen het deeg geworden meneer!

En dewordt mensen Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Napels zagTechnisch iktot verkoolde pistolets die denatte uitbargrootkoken moest zijn.

Dat was toen Michiels, Ivan Put, UITGEVER ken en de ware pistoletoloog trekt eerst dat zittend beroep geworden. ”Tu sais où est le de ‘terrassiers’ de hete pepers, jolijt van iedereen!

Laat vliegtuig naar ginder gevlogen, mogelijk PrintVERANTWOORDELIJKE CenterMarsily, (DPG Steve Media) Brussel nog geen gevonden. gevolg was een ziekte die eeuwenbasisch (alkalisch) en malen boven een bord rijst.

Smakelijk. fortuinen.

Saskia Vanderstichele, Vercnocke Vercnocke Bruzz is een uitgave vanWide de Vlaams Brusselse West-Afrika.

Het zijn de zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen Kristof Pitteurs sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog met de schop werkten.

Vandaag doen ze dat en wordt gesubsidieerd door onbepaalde tijd verder sudderen.

De agussisaus is met subsidies van de EU. Die handel moet wel erg de hete op te vangen.

Maar een leraar van prijsverhoging, dus doen via volumekruim uitgeteisterd: zijn broodje, zo Misschien is eroven plaatsniet voor problème?” zei een op deze in extra de juiste winkels langhet de arbeiders heeft van maïs, teneinde het te Ik kocht zo’n kip groothandelaar en devoedzamer winkelier waarschuwMedia vzw,1050 wordt gedrukt de persen van Eco Flageyplein 18, Elsene.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER de Vlaamse Gemeenschap en op deUITGEVER Vlaamse VERANTWOORDELIJKE met de Bobcat ofde Kubota moeten ze de na hun ergoverleefd. vullend, smaaktof een kleinvele beetje bitter, maar de winstgevend zijn, want de en eigenaars van het merk soort, van pompoensoorten, gepeld en die oud zijn volgens normen van Print (DPG Media) gekeken?

Waar shoppen pellagra!

Eerst dachtSmakelijk. men dat het maken.

Deinvolkeren van maïs, we beleg. vroegmarkt Rungis mij de ooit zuchtend.

“C’est Pitteurs Bruzz isKristof eenCenter uitgave van de Vlaams Brusselse de mij: te “Poulet dur!”

Strong chicken lees je Gemeenschapscommissie.

Kristof Pitteurs geschiedenis op rust vertelde mij lang geleden dat verkleining.

Het binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren de fitness. Greppels graven is een ook wat Te eten met de vingers, staan in denaar top vijfhonderd van de Belgische enFlageyplein wordt gesubsidieerd door van Eco Media vzw, wordt gedrukt op deElsene. persen 18, 1050 1050 Elsene.

Flageyplein Amerikanen tegenwoordig? ging om een schimmel van demuskusachtig. maïs, denken aanZulke de Azteken, maar que les gens ne mangent plus.”

Een groot weleens inhierbij Engelstalige recepten.

Surinamers in Het resultaat lijkt watverzinnebeeldt; op amandelpoeeierindustrie. dieren gaan uiteraard nietdeboven ken een en gemalen. de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend beroep geworden. ”Tudeel sais où est levan Printde Center (DPGde Media) Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse bord rijst.

Smakelijk. fortuinen. die snee de vruchtbaarheid Laatst kwam mijn huisgenote terug BRUZZ eenuitgave uitgave Vlaams Brusselse Bruzz isiseen vanvan de de Vlaams Brusselse Het hele verhaal vanextra de nixtamamoederkoren rogge, ook Noord-Amerikaanse en wordt gesubsidieerd door Nederland hebben het over “harde kip”, enzoals ja gepast van de andere bevolking loopt rond ineen een elfenlijfje, Gemeenschapscommissie. uit zijnJe broodje, zovandaag is er plaats voor problème?” zei groothandelaar op de voor in dekruim Ik kocht zo’n kip en demeer winkelier waarschuwder. vindt agussi in vrijwel elke MediaGemeenschap vzw, wordt wordt gedrukt verloren, maar zijn ook niet Media vzw, gedrukt opde depersen persenvan vanEcoEco de Vlaamse en op de Vlaamse lisatie leert ons dat je producten en maar pas vorige eeuw werd het culturen tot inde de huidige Verenigde genitaliën van de godin Ceres.

Se non è vero … dagelijkse zoektocht naar voedsel met de Print Center (DPG Media) mensen, dat zijn ze ook.

Als je de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl van de Print Center Media) beleg. Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend. mij: “Poulet dur!” Strong chicken lees je“C’est Gemeenschapscommissie.

Afrikaanse winkel.altijd moet behandelen ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft met de wordtgesubsidieerd gesubsidieerd door enenwordt door ingrediënten duidelijk dat deel het om een aminoStaten, hingen af van maïs alskolonialen) basis van mwamba voor de leest, que leslichamen gens ne mangent plus.”

Een groot weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers inging boekskes.

Bij(moambe virtuele hoort virtueel Pistolets zijn per definitie wit. Ze staan ‘vogels-zonder-kop’.

Ik kreeg een pakje dat meer deVlaamse Vlaamse Gemeenschap Gemeenschap en de endedeVlaamse Vlaamse met een minimum aan respect voor zuuren vitaminegebrek.

Dat uitte voor hun voeding.

Zij wreven de Van agussi maakt men ‘soep’. Eigenlijk dikke Nederland hebben het in over “harde kip”, en ja van bevolking loopt rond in een elfenlijfje, textuur tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar Gemeenschapscommissie. moet die Impressions kip van uren ende uren sudderen de voedsel. d’une paupiette de veau.

Gemeenschapscommissie. symbool voor de godin en moeten dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin de oorspronkelijke gebruiken, zich in een ruwe huid (pella agra) gekookte granen fi jn op een mensen, dat zijn ze ook.

Als je de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl van de palmolie.

EenAfrika. moderne kipzijn kan daar tegen, De zondagse broodjes zoniet geëvolueerd. saus. Agussi bindt erg mooi en geeft een romig Azië en Men isook er ginder verzot op.

Bij ons van mwamba (moambe voor deen kolonialen) leest,verwardheid, millennia van ervaring tot ook wondjes, kalkstenen metate, een handmolen boekskes.

Bij virtuele lichamen hoort virtueel Volkorenpistolets zijnhebben een ontheiliging!

Pistolets zat wat dus moet doorgaan voor koploos die smelt na een half uurtje al totfieen hoopje Hoe klein die viennoiserieën en jn gebak zijn Laat geleid enkele meestoven was kipprut. vroeger voor en feestdagen, totde dood.resultaat. moet dieiets kipvrouwen uren en zonuren in voedsel.

Impressions d’une paupiette dede veau.en zelfs recepten die scheppen niet toevallig rustig zijn vermoeidheid of wrijfsteen, waarop de op sudderen miserabele geworden!

De boterkoeken ekoeken voor degeëvolueerd. worden uit het Fusion fijnste meel gebakken, simila bij de pluimgedierte.

Het leken wel porties voor palmolie.

Een(koffi moderne kipzijn kan daar tegen, De zondagse broodjes ook zoniet geëvolueerd. kitchen isom. Hier kunnen Mexicanen hadden daar, door met de kip handen knieën dethuis basis maakten en roer regelmatig een ontwikkeling de brave kip Maarfenomenale ik en kwam dus met zo’nuurtje beest.

Het Antwerpenaars) zijn bijna verdwenen en vervandie smelt na een half al tot een hoopje Hoe kleinvuistdik, die viennoiserieën enchocoladereepfieigen jn gebak zijn Romeinen.

Datnugaf in het Duits het woord lilliputters.

Niet maar interessant, en dan ook leuk, hun voedseltraditie, nooit last voor tortilla’s,niet empanada’s, woog overigens eens 1,2 hakte nu ook nog groene groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tot dezoveel: goedkoopste proteïne opdede miserabele prut. gen door petieterige ‘croissants’.

In kilo. mijn Ik jonge geworden!

De boterkoeken (koffi ekoeken voor maar soms zou je er toch een van. enzovoort.

Zo ontstond een deegje Semmel, nog steeds deook naam voor deze broodjes dun.

Kolibries zonder kop! de kip, zodra ze ontdooid inzijn handige Maar ikwas, kwam dus thuis met zo’n beest.

Het jaren jeHetzelfde met die dingen nog eenbijna kleine Antwerpenaars) verdwenen en vervanbijvoorbeeld spinazie.

Een markt. indroog Afrika.

Met vreugde bezingen MELD NIEUWS probleem aan kunnen over houden.

Genixtamaliseerde maïs (hetmaar zeker datkon voedzamer was dan woog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo.

Ik hakte stukken: idealiter moet elke eter een stuk krijgen gen door petieterige ‘croissants’.

In mijn jonge Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd in het zuiden van dat land.

In het museum van Er was een tijd dat de portie van de werkman politieagent ko slaan.

Vandaag passen ze woord in een komt Smakelijk. van nextamalli gemalen maïs.

Het wel vlees, heel tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen ze daar de goedkope die onze contreien per in het de kip,is zodra zekip ontdooid was, in Het handige met een evenredig deel van vel enuit been. welkommet via jaren kon je met die dingen nog een kleine MELD NIEUWS holle kies.

En dan de pistolets: het is niet omdat Nahuatl, dekrijgen Aztekentaal) wordt Napels zag ik verkoolde pistolets die bruzz.be/meldnieuws ondankbaar werk. de uitbargroot moest zijn.

Dat was toen de stukken: idealiter moet elke eter een stuk velvliegtuig is de voornaamste smaakdrager inVandaag een kip en ‘terrassiers’ Zelf MELD nieuwsNIEUWS gespot? Tips zijn altijd de hete pepers, tot jolijt van iedereen! Laat naar ginder gevlogen, mogelijk politieagent kowordt slaan. passen ze in een ze broodjes dat zeevenredig klein In Persberichten kunnen via Tips zijn altijd vandaag industrieel aangeboLater isheten men de maïs gaanmoeten weken De hele reeks nalezen?

“Op de vitrine van met een deel vanzijn. vlees, vel enook been.

Het welkom Zelfvia nieuws gespot? holle kies.

En dan de pistolets: het is niet omdatze dat zonder been erin kan je niet peuzelen, wat sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog met de schop werkten.

Vandaag doen redactie@bruzz.be bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS onbepaalde tijd verder sudderen.

De agussisaus is met subsidies van de EU. Die handel moet wel erg mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met welkom via MELD NIEUWS vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en den.

Kijk bij maïsmeel naar de naam en koken met basische stoffen zoals BRUZZ.be/trachet ze broodjes dat ze klein moeten Persberichten kunnen via Tips wereldwijd als droevig wordtheten ervaren.

Verder was zijn. In Afrikaanse winkels Zelf nieuws nieuws gespot?

Tips zijn altijd Zelf gespot? zijn altijd bruzz.be/meldnieuws overleefd. met de Bobcat of Kubota moeten ze met na hun been erin kan jeen niet peuzelen, wat varkensgehakt ofzonder leverworst, versierd met Belgian kalkwater (calciumcarbonaat), erg vullend, smaakt een klein beetje bitter,redactie@bruzz.be maar winstgevend zijn, want de eigenaars van het merk welkomvia via kunnen via mijn betere tijden at ik er maximaal twee, welkom Persberichten ook de nek erbij, wereldwijd het ultieme peuzelstuk enervaren. in het Verder was als droevig wordt bruzz.be/meldnieuws BRUZZ.be/meldnieuws welisdan kaliumcarbonaat zelfs hydroxides pickles.

Vandaagnaar zieofik nogfi broodjes, maarversierd daar graven varkensgehakt of leverworst, met Belgian Hetvaker binnenste soms niet helemaal doorbakredactie@bruzz.be werkuren de tness.

Greppels is een hangt ook wat muskusachtig.

Te eten met de vingers, VOER UW EVENEMENTkunnen IN OP viavia staan inikde top van de Belgische karkas vond deook eierstokken terug.

Lang geleden Persberichten devijfhonderd nek erbij, het ultieme peuzelstuk en in het Persberichten kunnen kalk). kan(loog, ik ergebluste misschien welTijdens vijf vandat op?ikEn ikbroodjes, ben nietmaar daar pickles.

Vandaag zie nog ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR redactie@bruzz.be redactie@bruzz.be niet een reclame lasfortuinen. ik een authentiek Italiaans recept voor VOER UW EVENEMENT IN OP karkas vond ik de eierstokken terug.

Lang geleden ken en de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend beroep geworden. ”Tu sais où est le boven een bord rijst. Smakelijk.

ENTER YOURVOTRE EVENT ON weken het voedzame zetmeelwel vijf van op? En ik ben niet kan ik er misschien zo’n grotelaat eter meer.

ENCODEZ ÉVÉNEMENT SUR las ik een authentiek Italiaans recept voor spaghetti met eierstokken van kip, maar daarvoor www.agenda.brussels ENTER YOUR EVENT ON voor pluvera” kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra problème?” zei een groothandelaar op de zo’n grote eter meer. los van de harde zaadhuid en uit de Ik kocht zo’n kip enslager de winkelier waarschuwVOER UW EVENEMENT IN OP Onlangs hoorde ik van een die nog spaghetti met eierstokken van kip, maar daarvoor www.agenda.brussels VOERUW UW EVENEMENT VOER EVENEMENT ININ OPOP SUR ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT Onlangs hoorde ik van een slager die nog celwanden, wat het malen makkelijouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, “van lees beleg. Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend.

ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR de mij: “Poulet dur!”

Strong chicken je“C’est ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, “van maakt en een WWW.BRUZZ.BE ENTERYOUR YOUREVENT EVENTON ON ENTER dieker échte, grote”.

Ikmooier heb mijresultaat daarheen gespoed www.agenda.brussels WWW.BRUZZ.BE que les gens ne mangent plus.”

Een groot De hele reeks bruzz.be/trachet weleens in nalezen?

Engelstalige Surinamers in die échte, grote”.

Ikrecepten. heb mij daarheen gespoed deel www.agenda.brussels www.agenda.brussels geeft.

Ook worden Devitamines hele reeks zoals nalezen? bruzz.be/trachet niacine uit de zaadhuid losgeweekt.

Nederland hebbenloopt het over en ja van de bevolking rond“harde in eenkip”, elfenlijfje, WWW.BRUZZ.BE WWW.BRUZZ.BE T O B E5de R2 2conquistadores 0 5 2 I 2 8 O K Toen WWW.BRUZZ.BE 208 O K T O Bze E R 2ook.

0de 2 0 maïs I 2 gegomd mensen, dat zijn Als je de oude recepten onthaard, en gekneed naar de stijl van de De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet in triomf introduceerden in Europa, van mwamba voor de kolonialen) leest, boekskes.

Bij(moambe virtuele lichamen hoort virtueel vergaten ze echter het recept uit © SHUTTERSTOCK

Harde kip Pistolets

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

)

B R U Z Z | C U LT U R E B R U Z ZB R| UTZRZ A| CC H ET U LT U R E

)

52

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

Harde kip Pistolets Nixtamalisatie

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels “Pistolets zijn per hangt vaker weldefi dannitie “Pistolets zijn per defi nitie wit.

Zeeen staan symbool voor niet reclame wit. Ze symbool devoor godin en staan moeten dus voor pluvera” “Toen deen conquistadores de godin moeten dus puurpuur zijn.zijn.

Volkorenpistolets Volkorenpistolets de maïs introduceerden zijn een ontheiliging!” zijn een ontheiliging!” in Europa, vergaten ze het recept uit Mexico mee te nemen”

moet die kip uren en d’une uren sudderen voedsel. paupiette in dede veau.

5 2 Impressions palmolie.

Een moderne kip kan daar niet tegen, De zondagse broodjes zijn ook zo geëvolueerd. die half uurtje alen totfieen hoopje Hoesmelt kleinna dieeen viennoiserieën jn gebak zijn miserabele prut. geworden! De boterkoeken (koffiekoeken voor de Maar ik kwamzijn dus bijna thuis verdwenen met zo’n beest.

Het Antwerpenaars) en vervanwoog overigens niet eens zoveel: 1,2 hakte gen door petieterige ‘croissants’.

In kilo. mijn Ik jonge de kip, zodra ze ontdooid was, in handige jaren kon je met die dingen nog een kleine stukken: idealiter moetVandaag elke eter passen een stukzekrijgen politieagent ko slaan. in een met een evenredig deel van vlees, vel en been. Het holle kies. En dan de pistolets: het is niet omdat vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en ze broodjes heten dat ze klein moeten zijn. In zonder been erin kan je niet peuzelen, wat mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met wereldwijd als droevig wordt ervaren. Verder was varkensgehakt of leverworst, versierd met Belgian ook de nek erbij, het ultieme peuzelstuk en in het

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels “Pistolets zijn per hangt vaker weldefi dannitie

Jos Gra Ge Re IBA van Bu

OP OP

AD Ma sale

DIS Ute

AL Dir

HO Kri Ma

CU Ger

RE Na Slo Pos Eyc Zon

ME Nic Pat Tra

EIN Kar Sou

VO He VE Joh Ma

FO Bar Ma Sas

VE Kri Fla

Bru Me Prin en de Ge

SAMEN LATEN WE BRUSSEL BEWEGEN

Word KLIK Reporter met je klas en laat jullie Bru else stem horen!

Zit jouw klas vol verhalenvertellers, meningen, ideeën en ontgaat er jullie niets? Dan ben je de leerkracht van een klas vol geboren reporters en zijn wij op zoek naar jou!

Schrijf je klas in op BRUZZKET.BE/KLIK

KLIK is een project van BRUZZ en Onderwijscentrum Brussel voor leerlingen uit het vierde, vijfde en zesde leerjaar.

BRUZZ tv

BRUZZ 24 Nieuws, cultuurtips en verhalen uit de hoofdstad

op BRUZZ tv elke dag om 18u live en nadien herhaald

Kijk naar BRUZZ tv via Proximus (15), Telenet (110), VOO (62) en via BRUZZ.be

BRUZZ_BRUZZ24_V002.indd 3

30/09/2021 15:36

DB623070I9

Lokaal Bestuur Machelen zoekt enthousiaste collega’s (m/v)

Teamleider openbaar domein (groen/rein & wegen) C4 - C5 - contractueel - voltijds - onbepaalde duur

Functie: Je organiseert en optimaliseert de operationele werking van de ploeg bestaande uit meewerkende ploegverantwoordelijken, arbeiders en hulparbeiders die instaan voor het onderhouden en het beheer van het openbaar domein op een ecologische, duurzame en energie-efficiënte wijze.

Profiel: • diploma secundair onderwijs in een technische richting • EN minimum 4 jaar professionele ervaring in het groen- en wegenbeheer • rijbewijs B (rijbewijs C is een troef) Interesse? Solliciteren kan tot uiterlijk 3 november 2021 naar personeelsdienst@machelen.be Wij bieden: mooie work-life balance • maaltijdcheques 8 euro • hospitalisatieverzekering • fietsvergoeding • gratis abonnement openbaar vervoer woon- en werkverkeer • meerekenbaarheid relevante dienstjaren Meer info op www.machelen.be/vacatures

machelen.be

DB734907I1

DB619941H9

DB734226I1

Interessante jobs in je mailbox? Maak een job alert aan op

Ontdek je carrièrekans en surf nu naar mijntoekomstbijroularta.be DB721637F1

Super isolerend glas Geluidswerend glas Vervangen enkele beglazing

Vragen over glas?

Wij hebben alle antwoorden!

THUIS IN BRUSSEL Meer dan 70 jaar ervaring Ruim 400m2 inspiratie

www.desmaele.be

DB706813C1

regiotalent.be

n e d e i b d r o o Antw n e g n i g a d t i op je u , r e v e g k r e als w

dat begint voor ons met het stellen van de juiste vragen Actiris weet hoeveel werk je elke dag verzet als werkgever. Daarom helpen we je graag om de geknipte premie, opleiding of kandidaat te vinden voor jouw bedrijf of zaak. Maar we willen nog meer doen. De ongekende uitdagingen waar onze economie vandaag mee kampt, vraagt om aangepaste diensten. Laat ons samen bouwen aan de oplossingen van morgen!

Ga naar www.actiris.brussels/ikdeelmijnuitdagingen en doe mee aan onze grote enquête voor Brusselse werkgevers.

Jouw uitdagingen, onze oplossingen.

4146-Actiris GSE 2021 215x290 NL Bruzz.indd 1

Scan mij

23/09/2021 14:30