BRUZZ - editie 1762

#1762

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

TIPS

14 | 07 | 2021

DE RING ROND BRUSSEL HOE VLAANDEREN VEEL GELD KAN BESPAREN

150 BRONNEN IN DE STAD ‘WE HEBBEN DIT WATER NODIG IN EEN DROGERE WERELD’

RUE DE MANCHESTER LA DESTINATION ESTIVALE LA PLUS PRISÉE DES BRUXELLOIS

SKATERS VRAGEN BRUSSEL OM BEGRIP EN INFRASTRUCTUUR

‘WIJ ZIJN LIEVE JONGE MENSEN’

#StaycationBXL

Beleef een zomer lang vakantie in eigen stad.

In je wijk of verspreid over Brussel, 120 StaycationBXL-projecten voor creatief, sportief, digitaal of spelplezier.

Ontdek ook het vakantieaanbod van de 22 gemeenschapscentra voor nog méér zomerplezier!

Meer info op www.staycation.brussels.

Inhoud / Sommaire Sommaire / Inside / Inside

Edito Edito SKATERS

VACCINTWIJFEL Jongeren en de publieke ruimte: het is altijd al NL

een moeilijk huwelijk geweest en waarschijnlijk Wie de vaccinatietabellen tot in detail uitpluist, wordt zal het dat ook blijven. Want wanneer de hormonen je al eens verrast. In Aartselaar bijvoorbeeld is al 107 brein overnemen – en dat gebeurt weleens als je jong procent van de bent 80-plussers Voor die overschrijding – druk je jeingeënt. al eens luidruchtiger uit dan nodig. is een administratieve uitleg, maar belangrijker dat En als dat dan nog gebeurt op een uuris dat de in een goegemeente met de afstandsbediening van de gemeente als Sint Joost slechts 63 procent van de 85-plustelevisie in de hand in zijn zetel zakt, leidt dat sers is ingeënt. Maar wie zijn die mensen die twijfelen tot om Dat blijkt nu weer op het Moricharplein in gevaccineerd teonvrede. worden?

Een aantal van hen laten we in dit Sint-Gillis. Omwonenden zijn er gestart met een REPORTAGE magazine aan het woord. leiddeom ookhetopskaten onzeop redactie discussie.

Moet dat petitie waarinDat ze vragen het pleintot onmogelijk te maken, ook wel?

Dat moet!

De vaccintwijfelaars aan de kant zetten als in complottheorieën al is nog lang niet bewezen dat de overlast van de skaters komt. Net deze week “Het is goed dat vrouwen op deze manier een beetje makkelijk. Sommigen van hen Sk8 twijfelen nietEen eens over het gingisinte Neder-Over-Heembeek het skatepark Port open. goed meer van de publieke ruimte kunnen innemen”gelovende gekken initiatief, maar hetZemag niet de bedoeling zijn bij om het skaters weg te stoppen in medische nut van het vaccin. stellen vooral vragen dwingende van de Naar het zwemuurtje voor vrouwen 12 een uithoek vande de geïnterviewden stad. Dat zeggen wij niet, datwanneer zeggen dewe jongeren die we vaccinatiestrategie.

Een van zegt dat die om de zaken te veranderen voor dit magazine hebben geïnterviewd. Maar als er iets is wat de coronacrisis twijfelaars willen overtuigen niet de argumenten doorslaggevend zullen zijn, duidelijk heeft gemaakt, is het wel hoe belangrijk het is dat ook jonge eren.ZOMERREEKS Niet omOPniks te doen” STAP MET ... maar wel wie zeBrusselaars aanbrengt. dankrijgen komt in plots het En hobbelige van hunEn plaats de stad. dan is hetparcours vreemd om vast te overheid én wetenschap in beeld.

We hebben het ook over de saga rond de stellen dat Brussel nog steeds geen skate-infrastructuur heeft die naam oor Huisvesting en Gelijke Kansen “Hier zijn majestueuze panden, waardig. mondmaskerplicht.

Eerst zeker geen mondmasker, dan verplicht, nu verplicht in 10 maar je ziet al vaak aan de Lees deruimte reportage over Brusselse skaters opzit. p 29 33dat allemaal de Brusselse openbare tenzij je op een terrasstoel Als- je gevels welke miserie er zich optelt, zou het wel heel arrogant zijn om niet naar die twijfelaars te luisteren. achter schuilhoudt” Lees de analyse en de getuigenissen op p14 - 17 SKATERS NL

Parlementslid Gilles Verstraeten (N-VA)

Les jeunes et l’espace public : cela a toujours été un mariage difficile et FR wandelt osheid diedoor naKuregem 24 HÉSITATION VACCINALE cela va sans doute le rester. Car, quand les hormones agissent sur le d volgt, moet cerveau, et cela surtout on est ado, on s’exprime plus bruyamSi vous lisez en détail lesarrive tableaux dequand vaccination, vous risquez d’être FR ment que nécessaire. Et quand on fait cela à une heure où Monsieur DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, ANALYSE De verbreding van surpris. À Aartselaar, par exemple, 107 % des plus de 80 ans ont déjà été gepakt” Tout-le-monde est assis dans son canapé la zapette en main, cela peut créer de Ring 8, PORTRETTEN Een nieuw leven in de bloemen 14, Vrijwilligers vaccinés. Il y a une explication administrative ce dépassement, maisMorichar ce qui à du mécontentement.

C’est ce qui seàpasse apparemment place

brengen 150 Brusselse bronnen in kaart 20, INTERVIEW Lionel Rigolet e BLM-betoging est plus important, c’est que %une despétition plus de 85demander ans d’une Saint-Gilles.

Des seulement riverains ont 63 lancé pour que le skate van Comme Chez Soi 18, COLUMN Nick Trachet 54

soit interdit sur la place, même si rien ne prouve lesces skaters soient commune comme Saint-Josse ont été vaccinés.

Mais quique sont personnes responsables des nuisances.

Cette semaine ànous Neder-over-Heembeek, le à qui hésitent à se faire vacciner ? Dans ce magazine, donnons la parole skatepark Sk8 Port ouvrait ses portes. Une belle initiative mais le but n’est pas un certain nombre d’entre elles. Cela a donné lieu à quelques discussions dans de refouler les skaters dans un coin reculé de la ville. Ce n’est pas nous qui le In beeldBRUZZ 6, Bijgedachte 7, COVER STORY VacCULTURE notre rédaction.disons, Faut-il faire Il le faut ! C’est trop facile dedans rejeter les cele sont les ?jeunes que nous avons interviewés ce magazine. n het woord 14, INTERVIEW Grégor Chapelle sceptiques du vaccin des fouschose qui croient auxduthéories du acomplot.

Mais s’ilcomme y a bien quelque que la crise coronavirus prouvé, c’est «Si22,être un artiviste Certain.e.s d’entre ne doutent pas des avantages médicaux vaccin.

Ils Il est qu’ileux est essentiel que les jeunes Bruxellois aient aussi leurdu place en ville. an Actiris ANALYSE Kan eenc’est hoofddoek bij faire de l’art avec passion et donc étrange de constater que Bruxelles ne dispose toujours pas d’unede mettent principalement en cause le caractère contraignant de la stratégie ITY Hoe ziet het kanaal er onder water uit? 26, infrastructure pour le interrogées skateboard digne de ceque nom.si on veut les conviction, alors je le suis » vaccination. L’une des personnes affirme Lisez le reportage sur les skaters bruxellois en p 29 - 33 achet 52 convaincre, ce ne sont pas les arguments qui seront décisifs, mais ceux qui les Portrait à fleur de peau de Pitcho amènent. Et c’est là que le parcours chaotique entre gouvernement et science Womba Konga 44 entre en scène.SKATERS Dans ce magazine, nous évoquons également la saga autour de l’obligation du masque buccal. Au départ, pas de masque, puis il est devenu Young people and public spaces has always been a difficult combination EN EN Skateboarding in Brussels 29, NL Vantage Point Tristan obligatoire 34, et maintenant, il est obligatoire dans l’espace public bruxellois, à and probably always will be. Because when the hormones take over your ijd dat FR Rue de Manchester 36, FR Column Arno Boey 38, NL Theater moins que vousbrain ne soyez à une terrasse.when En prenant tout –cela compte, – whichassis happens sometimes you are young you en tend to be Aan Zee: De reus in de mens 40, NL/FR/EN Select: film 47, NL/FR/EN il serait très arrogant de ne pas écouter zelf het louder than you have to be. Ifces thatindécis. happens whilst the general public is 53 l’analyse et les enTVp14 - 17in their hands, that causes slumped in témoignages their seats with the remote rtelde”Select: music, theatre & visual arts 50, EN Eat & Drink Le CartelLisez

ULTURE

et Rap game PRETTIGE VAKANTIE geschiedenis Het BRUZZ magazine 44

discontent. This is now evident once again on place Moricharplein in

BONNES VACANCES

Sint-VACCINE Gillis/Saint-Gilles. Local residents have started a petition asking for DOUBTING THE

ENJOY THE HOLIDAYS

skating on the square to be made impossible, even though it is far from

Anyone who scrutinises vaccination tables will surprises.

In week, evident that it is the the skaters who are causing thefind nuisance.

Only this EN Le BRUZZ magazine The BRUZZ magazine the skatepark Sk8 Port opened in Neder-Over-Heembeek.

A good initiative, Aartselaar, for example, 107% of the over-80s have already been fait une petite pause gaat er even tussenuit. is taking a break. butis the should notexplanation be to hide skaters in aseemingly remote corner of the city.

There anintention administrative for this impossiestivale et revient le Op woensdag 18 The next issuevaccinated. will r: Pabloaugustus Dalas 28, EN P.A.R.T.S. Graduation That is not what we say, that is what the young people we interviewed mercredi 18 août. verschijnt appear on 18 August. ble feat, but what is more important is that in a municipality such as Sint- for this magazine say. But if there is one thing that Covid has made clear, it is how het volgende nummer.

Dominique Goblet & CarolineEnSury 32, Joost/Saint-Josse, only 63% of the over-85s have been vaccinated. But who attendant, In the meantime, important it is that young people in Brussels also have their place in the city.

BlijfEls intussen op 38, FRl’info continue via are who are hesitant about being vaccinated? In this magazine, viathese people ernot 36, NL Moors Qudus Onikeku 42,stay informed It is then certainly strange to note that Brussels still does not have a skate de hoogte via BRUZZ tv, BRUZZ BRUZZ tv, we let a number of them speak. also caused some discussion at our editoinfrastructure worthyThis of the name. dy 48 NL BRUZZ Eat & tv, Drink Beiruti radio, 50 BRUZZ.be et BRUZZ BRUZZ radio,rial team. ShouldRead we do it?

Yes, we must do it! It is too easy to dismiss vaccine the reportage about skateboarders on p29 - 33 radio, BRUZZ.be en nos réseaux BRUZZ.be and doubters as conspiracy theorists. Some of them do not even doubt the medical de sociale media.

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur sociaux. social media. benefits of the vaccine. They mainly question the coercive nature of the vaccination strategy. One of the interviewees says that if we want to convince them, is not the arguments that will be decisive, who it is that puts them is het zover! MELD De nieuwe NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via itBRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnenbut via redactie@bruzz.be forward.

Just like that, then, the bumpy road of government and science russelse quartiers 1 4 J of ULI 2021 I comes into the picture.

In this magazine, we also talk about the saga an. Ontdek de leukste compulsory face masks. First the word was no face mask, then it was n Brusselse wijken! compulsory, now compulsory in public in Brussels unless you are sitting on a bonnee krijgt de BRUZZ terrace chair. If you add all that up, it would be very arrogant not to listen to

UZZ

3

De week

REGERINGSCOMMISSARIS NAM ZELF ONTSLAG NA PERSOONLIJKE AANVALLEN

Affaire-Haouach zal nog een tijd blijven nazinderen Met de affaire rond Ihsane Haouach blijven de discussies over neutraliteit en de diverse samenleving hoog op de politieke agenda staan. Ecolo loopt hier wel serieuze averij mee op. — STEVEN VAN GARSSE

BRUZZ | DE WEEK

Ihsane Haouach, regeringscommissaris bij het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (IGVM) nam vrijdag ontslag.

Haar positie was onhoudbaar geworden.

De regeringscommissaris was half mei aangesteld door staatssecretaris voor Gelijke Kansen Sarah Schlitz (Ecolo). Een perfect profiel, zo leek het. De Brusselse is handelsingenieur met een diploma van Solvay, pianiste, theaterspeelster, onderneemster. Maar met hoofddoek.

Dat leidde al snel na haar aanstelling tot controverse.

De N-VA nam haar op de korrel. De MR ging er politiek op door en het veroorzaakte zelfs een incident binnen de raad van bestuur van het IGVM. Corentin de Salle, MR-vertegenwoordiger, vroeg haar tijdens de vergadering om haar hoofddoek af te leggen.

Een interview in Le Soir deed haar de das om. Ze liet er uitschijnen dat het

principe van de scheiding van Kerk en Staat aangepast moest worden aan de demografische evolutie. Er kwam later ook een uitspraak naar boven drijven van een jaar geleden in een publicatie van de European forum of Muslim Women.

Daarin stelde ze dat moslimvrouwen onvoldoende hun collectieve macht gebruiken. Ze betreurde ook dat moslimkiezers voor politici kiezen die de moslims onvoldoende verdedigen.

Op de sociale media werd Haouach al een tijd in verband gebracht met verenigingen die banden zouden hebben met de Moslimbroederschap, een islamistische organisatie met roots in Egypte. Ze hebben onder meer in het hart van de Europese wijk hun kantoor. In Le Soir ontkende Haouach dat ze ook maar iets met de Moslimbroederschap te maken heeft. “Ik ken die nog van ver, noch van dichtbij.”

Groene Haltes nu ook in Brussel TreinTramBus lanceert nieuwe ‘Groene Halte-wandelingen’, deze keer ook in Brussel. Met de uitgestippelde wandelingen wil de organisatie de rol van het openbaar vervoer in de recreatieve verplaatsingen stimuleren. Het gaat om wandelingen tussen haltes van trein, tram, metro en/of bus. Zo zijn er wandelingen van Leopoldswijk naar Sint-Joost, van Koekelberg naar het centrum en van Brussel-Noord naar Jette.

4

I

14 JULI 2021

Donderdag bezorgden de Belgische inlichtingendiensten premier Alexander De Croo (Open VLD) een rapport waaruit zou blijken dat Haouach geen lid is van de Moslimbroederschap, maar er wel mogelijks contact mee heeft gehad, zonder dat ze zich daarvan bewust zou zijn geweest.

Die praktijk zou wel couranter zijn bij de moslimbroeders.

HAATBERICHTEN Het is niet duidelijk of Haouach ontslag heeft genomen naar aanleiding van dat rapport. Ze zegt zelf dat dat rapport geen rol heeft gespeeld, maar dat ze te maken kreeg, van in het begin, met onophoudelijke haatberichten. En dat ze de werking van het IGVM niet in gevaar wil brengen.

Haouach zal volgens de krant La Libre deze week ondervraagd worden door de Staatsveiligheid, onder meer over haar contacten met de Europese organisaties die

16 pct

In dertig jaar tijd is Brussel bijna al zijn mussen en de helft van zijn merels kwijtgeraakt.

Bij alle vogelsoorten samen gaat het om een daling van zestien procent tegenover dertig jaar geleden. De belangrijkste redenen volgens biologe Anne Weiserbs zijn renovaties van huizen, voedselgebrek en vervuiling.

mogelijk aanleunen bij de Moslimbroederschap.

In het parlement eisen oppositiepartijen N-VA, CDH en Défi duidelijkheid over de inhoud van het rapport, maar daar willen premier De Croo en staatssecretaris Schlitz maandag in het parlement niet op ingaan. “Geclassificeerde informatie,” zo klinkt het.

De affaire zet intussen de spanningen op scherp tussen coalitiepartners Ecolo en MR, die al langer op ramkoers zitten als het over neutraliteit en de diverse samenleving gaat.

Bij Ecolo beseffen ze dat de aanstelling van Haouach wellicht niet de beste zet was. Het was bedoeld als statement, een vrouw met hoofddoek én een cv waar moeilijk naast kon worden gekeken. Maar het ontploft nu in het gezicht van de groene partij. Niet alleen zijn er, zo blijkt nu, wel wat vragen te stellen over hoe Haouach naar de samenle-

ving kijkt, ze had vooral, als regeringscommissaris, die de belangen hoort te dienen van de regering, enige discretie aan de dag moeten leggen. In de Kamer viel op hoe staatssecretaris Schlitz maar met moeite de verdediging opnam van Haouach, en Ecolo al helemaal niet.

Voor de MR is het een godsgeschenk. De Franstalige liberalen vroegen al langer het ontslag van Haouach en krijgen nu helemaal gelijk. Wat deze affaire tegelijk ook aan de oppervlakte brengt is dat er aan de linkerzijde een heel nieuwe stem is in het maatschappelijke debat die de verdediging opneemt van de vrouwen die volgens de islam willen leven. Ze vragen ‘redelijke aanpassingen’ en zien in de liberale samenleving voldoende instrumenten om dat te bereiken. Een bepaald deel van Ecolo, zeker in Brussel, is door die ideeën gecharmeerd.

Autovrije straat aan de Heizel ‘Levendig Heizel’ is de naam van een project dat is opgezet door het wijkcomité Triangle van Laken, in samenwerking met de Stad Brussel en Heroes for Zero. De Dikkelindenlaan wordt tot 27 augustus gesloten voor autoverkeer, en in de plaats worden allerlei activiteiten georganiseerd. Het project moet zowel rodeorijders tegenhouden als buurtbewoners een gezellige tijd bezorgen.

CARTOON

KIJK OP DE WEEK Staatssecretaris Sarah Schlitz (Ecolo) en premier Alexander De Croo gaven in de Kamer uitleg over het ontslag. © BELGA

Maar in een opiniestuk onlangs op de website van Knack waarschuwt Dyab Abou Jahjah ervoor dat dat ten nadele kan zijn van de cohesie in de samenleving. Hij vreest dat dit soort ‘neo-islamisme’ kan leiden tot een “fragmentatie van de samenleving langs identiteitslijnen zodat iedereen ‘zichzelf kan zijn’”.

Het is ook wat CDHKamerlid Georges Dallemagne in interview in Le Vif voorspelt: “We zijn de basis aan het leggen van een maatschappij waarbij iedereen in zijn eigen exclusieve gemeenschap leeft, waar iedereen zich slachtoffer voelt van de andere en waar de samenleving er minder één is van verantwoordelijke burgers.”

Of het allemaal zo ver komt valt nog te bezien, maar voor de Vivaldi-regering komt het debat ongelegen. De standpunten binnen de regering hierover liggen ver uit elkaar. Het minste incident volstaat om de vlam weer in de pan te krijgen.

En daar kan de oppositie alleen maar garen bij spinnen.

WAUTER

Microbrouwerijen werken samen

Dat Antwerpen de zelfverklaarde hoofdstad is van Vlaanderen, weten we, maar Brussel is de échte hoofdstad Brussels Burgemeester PHILIPPE CLOSE (PS) tijdens zijn 11 julitoespraak in de plantentuin van Meise

In het Arsenaal, op een steenworp van de VUB, hebben vier microbrouwerijen de handen in elkaar geslagen, in de vorm van de coöperatie CoHop. Om de brouwzaal te financieren, zoeken ze echter nog ‘coHoperanten’. CoHop is de eerste coöperatie van microbrouwerijen in Brussel.

Het gaat om de brouwerijen Witloof, DrinkThatBeer, 1B2T (1 bier, 2 tartines) en de bakkerij-brouwerij Janine.

500

De Brusselse regering bestelt 500 sorteerbakken voor de metrostations van MIVB. De bakken zullen in de loop van 2022 in alle 69 stations worden geïnstalleerd. Sinds de aanslagen in 2016 staan er in de stations bakken met doorzichtige vuilniszakken die aan eenvoudige ringen zijn bevestigd. Die worden nu vervangen door exemplaren van betere kwaliteit.

14 JULI 2021

I 5

In beeld

DAAR IS DE FOOR NL/ Vanaf 17 juli

kunnen we weer eendjes vissen, krijtjes schieten, suikerspinnen eten of van in het reuzenrad naar Brussel kijken. Vorig jaar nog werd de foor op het laatste nippertje geannuleerd, dit jaar gaat de 140ste editie nu zaterdag dus wel 6

I

14 JULI 2021

LA FOIRE EST DE RETOUR van start – al is dat, gezien de stijgende coronacijfers, voor vele foorkramers toch weer met een bang hartje.

Verplichte mondmaskers, een foor in vier zones en eenrichtingsverkeer moeten het risico beperken.

Genieten dus, maar met maatregelen.

FR/À partir du 17 juillet, on pourra à nouveau faire la pêche aux canards, manger une barbe à papa ou contempler Bruxelles depuis la grande roue.

L’année passée, la Foire du Midi était annulée en dernière minute, mais cette année, la 140e édition aura bien lieu.

Même si, compte tenu des contaminations en hausse, les forains ne sont pas tout à fait tranquilles. Le port du masque obligatoire, une foire divisée en quatre zones et une circulation à sens unique doivent limiter les risques. On pourra donc profiter, en respectant les mesures.

THE FAIR IS BACK IN EN/ From 17 July,

we can again go fishing for ducks, shoot crayons, eat candyfloss or watch Brussels from the top of the Ferris wheel. Last year the funfair was cancelled at the last minute, but this year the 140th

Bijgedachte

REDACTEUR BRAM VAN RENTERGHEM neemt het nieuws op de korrel

© BART DEWAELE

TOWN edition will start on Saturday – although, given the rising Covid numbers, many funfair-goers will stay away. Mandatory face masks, a fairground in four zones and one-way traffic should limit the risk, so enjoy, but take care.

Gij zult zwijgen, allochtoon! Het was de titel van een stuk van opiniemaker Pascal Debruyne op de website van MO*, enkele jaren terug. Belgen met een andere huidskleur of culturele achtergrond houden zich maar beter gedeisd, was zijn stelling, of zij mogen zich aan pesterijen, georkestreerde trol-acties of zelfs ontslag verwachten.

Het lijstje is behoorlijk lang intussen.

Dyab Abou Jahjah die moest vertrekken bij De Standaard, Youssef Kobo die weg moest bij het kabinet Bianca Debaets (CD&V), Jihad Van Puymbroeck die ei zo na niet voor VRT NWS mocht beginnen, Said Bataray, die op Twitter van werkelijk alles de schuld kreeg en daarom maar de hastag #deschuldvansaid begon, diversiteitsambtenaar Alona Lyubayeva die door de Vlaamse regering de laan werd uitgestuurd, en Rachida Lamrabet die niet verder mocht werken bij Unia.

Daar is sinds kort een naam aan toe te voegen: Ihsane Haouach, regeringscommissaris bij het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen. Gewezen commissaris, want afgelopen vrijdag nam ze ontslag, onder druk van de vele haatberichten en persoonlijke aanvallen, zei ze zelf.

Anderen oordeelden dat dat niet de ware toedracht kon zijn. Ze zou banden hebben met de Moslimbroeders, iets wat meteen door Theo Francken (N-VA), Georges-Louis Bouchez (MR) en anderen veelvuldig ge(re)tweet werd.

Maar die link bleek volgens het rapport van de Staatsveiligheid niet bezwarend. Ze is geen lid. Het kwaad was echter al geschied, de link tussen haar en het politieke islamisme was al gelegd.

Dus terwijl men luidkeels het enorme belang van de scheiding tussen Kerk en Staat verdedigde, traden zij een ander fundament van de rechtsstaat met voeten: dat je onschuldig bent tot het tegendeel bewezen is. Maar van bewijs was geen sprake, zij hadden het rapport van de Staatsveiligheid nog niet eens ingekeken.

Over die Kerk en Staat valt overigens nog wat te zeggen. In het befaamde interview met Le Soir vroeg ze zich af “hoe die scheiding kan passen in een veranderde demografie”.

Ze stelde een neutraliteit voor waar levens-

beschouwelijke tekenen in openbare ambten wel moeten kunnen, en de beambte neutraal moet handelen. Een niet geheel van de pot gerukt idee, getuige de vele andere landen die dat wel al zo regelen. Waarom zou een moslim zich immers moeten uitkleden tot op het uniform van een atheïst? Alsof dat zijn of haar denken zou veranderen.

Maar daarmee porde Haouach in wat sociaalpsychologe Margalit Cohen-Emerique de ‘gevoelige zones’ noemt. Homorechten, de gelijkheid man-vrouw, Nederlands kunnen spreken in Brussel, of de scheiding tussen Kerk en Staat: het zijn zeer recent en o zo moeizaam verworven rechten. Aanvallen hierop, of zelfs maar het ter discussie stellen van een onderdeel ervan, ligt zeer gevoelig. Heel wat mensen reageren dan ook als door een wesp gestoken: afblijven is de boodschap.

Dit gaan we niet meer omkeren!

De verbetenheid waarmee Bouchez en anderen reageerden, moet dus niet louter electoraal geïnterpreteerd worden. Daar zit naar alle waarschijnlijkheid een oprechte bezorgdheid onder over die scheiding tussen Kerk en Staat.

Toch is dit geen excuus om een talentvolle vrouw zo massaal en zo publiekelijk de grond in te boren.

Dat dat toch gebeurde is volgens onder meer Yassine Boubout louter omdat zij een hoofddoek droeg. Dat is echter maar de helft van het verhaal.

De andere helft, schuilt in die andere drie woorden die ze in de mond nam: “een veranderende demografie”.

BRUZZ | DE WEEK

Over gevoelige zones

“De oprechte bezorgdheid over de scheiding tussen Kerk en Staat is geen excuus om een talentvolle vrouw zo massaal en zo publiekelijk de grond in te boren”

Want voor veel mensen is het probleem niet per se dat zij een hoofddoek draagt, maar dat er intussen zoveel vrouwen een hoofddoek dragen.

Ook dat ligt zeer gevoelig. En als twee gevoeligheden samenvallen, dan moeten er blijkbaar koppen rollen.

Lees ook het artikel op p4 over het ontslag van Ihsane Haouach 14 JULI 2021

I 7

BRUSSELSE REGERING VERZET ZICH TEGEN VERBREDING VAN DE RING

De nieuwe Ring heeft nog een lange weg te gaan Tot 23 juli kan iedereen zich uitspreken over de herinrichting van de Ring rond Brussel. Er liggen nog drie alternatieven voor, maar geen van die alternatieven is goed voor de Brusselse regering, die zich mordicus tegen een verbreding kant. Maar door dat verzet zou Vlaanderen weleens flink wat geld kunnen besparen. — BRAM VAN RENTERGHEM B R U Z Z | A N A LY S E

O

wee de journalist die het waagt van de verbreding van de Ring te spreken. Die wordt meteen op de vingers getikt door de Werkvenootschap, de organisatie die instaat voor wat zij liever de herinrichting van de Ring rond Brussel noemen. Dat is niet louter semantiek, want de Brusselse regering heeft zelfs in haar regeerakkoord staan dat ze zich zal verzetten tegen een verbreding.

Maar dat die Ring moet worden aangepakt, daar zijn vriend en vijand het over eens. “Die werd grotendeels in de jaren 1970 aangelegd,” zegt professor emeritus Willy Miermans (UHasselt).

“Het autovolume was toen de helft van nu. Nooit had men gedacht dat er nu zes miljoen personenwagens zouden zijn in België.” Het gevolg: de Ring is helemaal verzadigd, en door de vele weefbewegingen is de kans op een ongeval vrij groot, waardoor alles meteen potdicht zit.

DRIE ALTERNATIEVEN Dus moet er iets gebeuren. Na jaren van studeren liggen nu nog drie alternatieven voor, waar burgers en overheden nog tot 23 juli hun zegje

“Ze willen de files oplossen door de capaciteit uit te breiden. Mijn voorstel gaat de andere kant op: begin eens met rekeningrijden” WILLY MIERMANS Professor emeritus UHasselt 8

I

14 JULI 2021

over kunnen doen. Voor de duidelijkheid: het gaat om de R0 Noord, van Groot-Bijgaarden tot Sint-Stevens-Woluwe. De zuidelijke stukken worden later aangepakt.

Het eerste alternatief probeert de huidige toestand zoveel mogelijk te behouden, en te optimaliseren. Dat kan bijvoorbeeld door afritten te sluiten, omdat ze te dicht bij andere afritten liggen en chaos veroorzaken. Zoals het nu voorligt zouden de afrit Wemmel en de afrit DiegemWoluwelaan sneuvelen. Dat dat op protest stuit bij de burgemeesters van de gemeenten rond die Woluwelaan, noemt Miermans niet verrassend.

“De burgemeesters hebben in de jaren zeventig voor al die afritten gezorgd, maar je moet daar voor de verkeersveiligheid echt wel in knippen.”

Het tweede alternatief scheidt het plaatselijke verkeer van het doorgaand verkeer. Mensen die van Oostende naar Luik moeten of omgekeerd – zo’n 12 procent van het totale ringverkeer – hebben de huidige drie rijstroken dan voor zich. .

Enkel wie via de A12 of E19 uit Antwerpen komt, kan nog invoegen. Al het andere, plaatselijke verkeer gaat dan via een parallelle tweebaansweg, aan weerszijden van de hoofdweg. Op het viaduct van Vilvoorde kan dat niet, maar ook daar wordt een extra rijstrook bestudeerd.

Ook dat idee kan op bijval rekenen bij verkeerskundige Miermans. “Principieel is dat een goede zaak. We hebben de historische fout gemaakt om de ring rond steden te koppelen aan de autosnelwegen, waardoor lokaal en doorgaand verkeer vermengd worden. In Milaan heeft men dat al succesvol ontkoppeld.”

Het derde alternatief is een combinatie van de andere twee alternatieven, met in het westen een optimalisatie van de bestaande toestand, en in het oosten een parallelle weg voor lokaal verkeer, die er al min of meer ligt in de vorm van de R22.

BELGA

“De Ring werd grotendeels in de jaren 1970 aangelegd,” zegt verkeersdeskundige Willy Miermans. “Nooit had men gedacht dat er nu zes miljoen personenwagens zouden zijn in België.”

BELGA

Drie alternatieven dus. Maar wie de folder leest die de Werkvennootschap in 250.000 brievenbussen bedeelde, krijgt stellig de indruk dat alternatief 2, over de hele Ring een parallelle ringweg, de meest heldere en logische keuze is.

Een slinkse manier van de Werkvenootschap om hun eigen voorkeur door te drukken?

“Zeker niet,” zegt woordvoerder Marijn Struyf.

“Maar mobiliteitstechnisch is het gewoon

Drie alternatieven VARIANT 1: De bestaande situatie blijft grotendeels behouden, wel komen er rijstroken bij en verwijnen sommige op- en afritten. De blauwe lijnen op het kaartje zijn de bestaande parallelwegen.

N20

9

2

0

A

9 E1

12

N20

Machelen

N2 9

1 A20

Strombeek

N9

ZONE VILVOORDE

ZONE ZAVENTEM

GrootBijgaarden

SintStevensWoluwe

E40

E40

ZONE WEMMEL

>

VARIANT 2: Het doorgaand verkeer wordt gescheiden van het lokaal verkeer, dat over een parallelle weg gaat, hier zichtbaar als rode lijnen.

De hoofdrijbaan heeft over het algemeen drie rijstroken, de parallelbaan doorgaans twee. In deze variant moet in Groot-Bijgaarden, Strombeek, Machelen en Sint-StevensWoluwe op voorhand gekozen worden voor de hoofd- dan wel de zijrijbaan.

N20

9

2

Machelen

N2

A20

Strombeek

N9

1

ZONE VILVOORDE

ZONE ZAVENTEM

GrootBijgaarden

SintStevensWoluwe

E40

E40

ZONE WEMMEL

>

B R U Z Z | A N A LY S E

90

9

A

E1

12

N20

VARIANT 3: Deze is dezelfde als variant 2 met dit verschil dat de parallelbanen tussen Groot-Bijgaarden en Strombeek er niet komen. Vandaag ligt er wel al een parallelbaan tussen Groot-Bijgaarden en Zellik, maar die zou verbouwd worden naar de hedendaagse ontwerpnormen van een snelweg. xxxx

N20

9

2

Machelen

Strombeek

1 A20

N2

90

A

9 E1

12

N20

N9

ZONE VILVOORDE

Het eerste scenario dan maar en iedereen tevreden? Toch niet, want zelfs in het optimalisatie-alternatief komen er rijstroken bij, bijvoorbeeld tussen Zellik en Jette. “Die hebben we nodig omdat het verkeer anders naar het onderliggende wegennet wordt geduwd,” zegt Marijn Struyf van de Werkvenootschap. “De extra rijstrook verhoogt dan wel de capaciteit op de Ring, maar niet de totale verkeersvraag. Het is

ZONE ZAVENTEM

SintStevensWoluwe

>

niet de bedoeling om meer auto’s aan te trekken, wel om het sluipverkeer uit de dorpskernen te halen en weer op de Ring te zetten, waar ze thuishoren. Het gaat dus om een verschuiving, niet om een verhoging.”

Maar die redenering volgt verkeersdeskundige Miermans niet. “Vlotter verkeer op de hoofdweg leidt tot meer auto’s. Kijk naar Nederland, waar na de miljardeninvesteringen in extra rijstroken

▼

de betere oplossing. In 2013 besliste de Vlaamse regering om de Ring opnieuw in te richten met een parallelstructuur. Maar men merkte op het terrein verzet daartegen, het was volgens hen nooit gestaafd dat dat de enige juiste oplossing was. Dus vroegen de groenen, en de hele Brusselse regering, om ook de optimalisatie van de bestaande infrastructuur mee te bekijken.”

GrootBijgaarden

E40

E40

ZONE WEMMEL

14 JULI 2021

I 9

BRUSSELSE REGERING VERZET ZICH TEGEN VERBREDING VAN DE RING

Protest aan het Laarbeekbos tegen de verbreding en de uitbreiding van de Ring. Ook de Brusselse regering verzet zich tegen de verbreding.

B R U Z Z | A N A LY S E

▼

BELGA

alles toch gewoon weer vol staat. Het sluipverkeer zal trouwens niet verdwijnen als het op de hoofdweg iets makkelijker wordt. Mensen blijven sluipen omdat ze het gevoel hebben dat het rapper gaat. De files zullen immers niet verdwijnen.”

Dat laatste geeft de Werkvenootschap ook toe.

Toch houdt ze vast aan die extra rijstroken. Ook het alternatief met een parallelle ringweg kan volgens hen niet met minder rijstroken, omdat dat verkeer naar het onderliggende wegennet zou duwen.

En net dat kan niet voor de Brusselse regering in het algemeen en mobiliteitsminister Elke Van den Brandt, die beducht is voor het aanzuigeffect.

“Zowel theorie als empirisch onderzoek toont aan dat in een economisch dynamische regio zoals Brussel, wegcapaciteit toevoegen op termijn opnieuw tot een verzadiging van de weginfrastructuur leidt,” klinkt het. “Met andere woorden: de files komen terug op de Ring en ook op het onderliggende wegennet.”

HARDNEKKIGHEID Maar als zowel theorie en empirie tegen is, waarom zetten de Werkvennootschap en de Vlaamse regering dan toch door met die plannen? “Omdat ze met hun denken nog altijd in de vorige eeuw zitten,” zegt Willy Miermans.

“Ze willen de files oplossen door de capaciteit uit te breiden. Mijn voorstel gaat de andere kant op: begin eens met rekeningrijden. Met een beetje politieke moed heb je die dure herinrichting van

de Ring niet nodig – al kun je hier en daar wel wat knooppunten veiliger maken, maar die ingrepen zijn niet zo drastisch. In Nederland heeft men dat tijdens de lockdowns mooi gemonitord: met tien procent minder auto’s was de fileduur drastisch gedaald. Met twintig procent minder verkeer waren alle files weg.

Rekeningrijden kan tot zo’n vermindering leiden.”

Dat Brussel met SmartMove het rekeningrijden tegen 2022 wil invoeren, is genoegzaam bekend. Maar ook in Vlaanderen gaat de kilometerheffing weer over de tongen. “Ik heb altijd gezegd dat ik ten volle achter het principe van de kilometerheffing staat,” zegt Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open

“Het sluipverkeer verdwijnt niet als het op de hoofdweg makkelijker wordt.

Mensen blijven sluipen, ze denken dat het rapper gaat” WILLY MIERMANS Professor emeritus UHasselt

ÉLARGIR LE RING, OUI OU NON Le réaménagement du ring de Bruxelles alimente depuis de nombreuses années la discussion entre Bruxelles et la Flandre. La Flandre veut créer plus de voies de circulation pour réduire les embouteillages, mais selon Bruxelles, ceci ne fera qu’attirer les voitures. Bruxelles veut introduire le péage intelligent, quitte à s’opposer FR

10

I

14 JULI 2021

par voie juridique à l’élargissement. Ceci risque de reporter les travaux du ring, mais pourrait finalement arranger la Flandre, qui commence aussi à réfléchir à un péage intelligent. Et une fois que ce péage est introduit, les travaux du ring ne sont plus vraiment nécessaires, ce qui permet à la Flandre d’économiser pas mal d’argent.

VLD). CD&V legde de heffing tijdens de Vlaamse regeringsvorming weer op tafel, en ook Ben Weyts (N-VA) was destijds voor, al sloeg hij onder druk van Vlaams Belang die deur net voor de verkiezingen dicht. Een deur die Matthias Diependaele (N-VA) eind vorige maand weer op een kier zette door in het Vlaams Parlement te zeggen dat “het onvermijdelijk is dat er ofwel een kilometerheffing, ofwel een taks op elektrische wagens zal komen”.

Als alle Vlaamse regeringspartners principieel gewonnen zijn voor het idee, waarom dan niet eerst eens kijken wat dat rekeningrijden geeft, vooraleer de dure infrastructuurwerken, geschat op 2 tot 2,6 miljard euro, te plannen?

“Omdat de kilometerheffing niet in het regeerakkoord staat en er dus niet komt tijdens deze regeerperiode,” zegt Lydia Peeters.

Dat de kans bestaat dat hierdoor geld verkwist wordt – als rekeningrijden toch wordt ingevoerd en de dure werken overbodig blijken – wil Peeters niet gezegd hebben. “Het planningsproces om tot een voorkeursalternatief te komen, is nog volop lopende,” klinkt het op haar kabinet.

En effectief: pas eind dit jaar kiest men één van de drie alternatieven. Waarna een nieuw ruimtelijk bestemmingsplan nodig is, een procedure die weleens veel tijd in beslag zou kunnen nemen, vooraleer de vergunningen worden aangevraagd, waartegen dan nog beroep mogelijk is.

Anders gezegd: het zal zijn tijd nog duren eer de eerste spade de grond in gaat. Zeker als je weet dat de Brusselse regering er alles aan zal doen om een eventuele verbreding te verhinderen – iets waar ze trouwens heel wat mogelijkheden toe hebben – juridisch, maar ook door de vergunning te weigeren voor het stukje Ring op Jets grondgebied.

En die vertragingen zouden Vlaanderen weleens goed kunnen uitkomen. Want terwijl Brussel op de rem staat, rijpen de geesten in Vlaanderen verder ten voordele van een kilometerheffing. Als het rekeningrijden er dan komt, kunnen de infrastructuurwerken in een veel slankere vorm uitgevoerd worden, immers een deel van het fileprobleem zal al opgelost zijn, waardoor een dure capaciteitsuitbreiding niet meer nodig is. En zo kan Vlaanderen zelf dus, dankzij het Brusselse verzet, heel wat geld besparen.

TO WIDEN OR NOT TO WIDEN The redesign of the ring road around Brussels has been the subject of discussion between Brussels and Flanders for years. Flanders wants extra lanes to improve traffic flow but Brussels fears that that would attract more cars. Brussels is therefore pushing for charging per kilometre and will, if necessary, legally oppose EN

any widening. This threatens to put the works to the ring on the back burner. But that could be good for Flanders because there, too, the interest in charging per kilometre is on the rise. Once that is introduced, the expensive works to the ring road will largely be superfluous, and Flanders will be able to save a lot of money.

ZWEMUURTJE VOOR VROUWEN TREKT VOORAL RUSTZOEKERS AAN

‘String of boerkini, wat maakt het uit?’

Eén apart zwemuur voor vrouwen per week, waarop ook boerkini’s toegelaten zijn. Meer was niet nodig om de opening van het Brusselse openluchtzwembad Flow in Anderlecht te laten overschaduwen door een hevige discussie. Maar wat denken de zwemsters ervan die deze zaterdag gebruikmaakten van het vrouwenuurtje? BRUZZ waagde zich aan een plons. — TEKST EN FOTO’S ELLEN DEBACKERE

H B R U Z Z | R E P O R TA G E

et is zaterdagochtend en van op de Marchantbrug in Anderlecht staan enkele voorbijgangers te kijken naar het nieuwe openluchtzwembad. Tussen de spijlen van de houten constructie zien ze hoe de eerste zwemmers van de dag zich voorzichtig in het frisse water laten zakken. In tegenstelling tot andere tijdsloten baadt het vrouwenuurtje in een sfeer van sereniteit: slechts een zestal vrouwen – van wie één in boerkini – trekt vrijwel geruisloos baantjes in het zeventien meter lange bad. Twee kindjes gooien rustig een opblaasbal op.

Voor de Estse Tina Laursin (57) en Franse Camille Janiaud (38) uit Elsene is het de eerste keer dat ze naar Flow komen. “We komen niet om mannen te mijden: wij komen voor de rust. Er komen simpelweg minder kinderen als enkel vrouwen toegelaten zijn. Anders zit je meteen met families met vijf kinderen die in en uit het zwembad springen,” klinkt het. “De politieke reactie op het vrouwenuur en het toelaten van boerkini’s is degoutant. Er is geen enkel probleem om mensen met boerkini toe te laten. Je ziet het: het is hier vooral lekker rustig.”

De 36-jarige Myriam wou vorige week al met haar twee kinderen van negen en tien jaar oud komen zwemmen, maar toen was het stevig beginnen te onweren. “Een van de eerstvolgende uren die ik kon boeken, was vandaag. Ik koos dit tijdslot omdat het dan rustig is,” vertelt de vrouw, die in Schaarbeek woont. “Ik kom dus niet speciaal voor het vrouwenuur, maar moet wel toegeven dat ik het wel leuk vind om geen blikken van mannen toegeworpen te krijgen.” Myriam – die zelf een boerkini draagt – vindt

12

I

14 JULI 2021

het debat dat zich eerder ontspon, nogal triest. “Het lijkt uit Frankrijk te komen overwaaien. Maar string of boerkini: wat maakt het uit? Zo lang ik inderdaad een pak uit badstof draag en me aan de regels hou, begrijp ik niet waarom daar zoveel deining over moet ontstaan? Van mij mag iedereen gekleed komen zoals zij wil. Na verloop van tijd verbannen ze de vrouwen steeds meer naar het verdomhoekje: ze mogen geen hoofddoek op het werk, niet in het zwembad en straks niet meer op straat? Vrouwen zullen zich steeds meer in de privésfeer terugtrekken.”

GROTERE UITDAGINGEN Volgens Louisa Vermoere van initiatiefnemer Pool is Cool heeft het vrouwenuur niets te maken met het toelaten van boerkini’s. “Dat is niet religieus geïnspireerd. Ik heb zelf altijd op een meisjesschool gezeten en ik haatte dat. Het is dus niets persoonlijks,” vertelt ze, nadat ze de chloorwaarden van het zwembad voor een zoveelste keer die ochtend gecontroleerd heeft. “Maar veel vrouwen worden nog slecht behandeld en ook op straat is de publieke ruimte nog grotendeels in handen van mannen. Zolang de maatschappij niet gelijk is, moeten we vrouwen helpen.” Vermoere geeft ook aan dat het vrouwenuurtje geopend werd bovenop de openingsuren die al bestonden. “Het is dus louter een extra uur. Er wordt geen zwemuur afgenomen.” Ook in het team rondom het zwembad probeert Vermoere evenveel mannen als vrouwen aan te werven.

“Omdat we ons zwembad voor álle vrouwen wilden openen, laten we ook de boerkini toe. Dat is ook om de toegankelijkheid voor de kinderen te verhogen. Ieder kind

Veronica Rodriguez, redster bij Flow: “Het is goed dat vrouwen op deze manier een beetje meer van de publieke ruimte kunnen innemen.”

onder de 12 jaar moet begeleid worden door een volwassene in zwemkledij. Als mama’s niet in de buurt mogen komen, dan moeten kindjes hier maar alleen in het zwembad staan huilen, of van bovenaf toekijken?”

“Je moet je niet rechtvaardigen,” komt zwemster Annemie Wittockx (51) uit Groot-Bijgaarden even tussenbeide. “Ook zonder kinderen mogen vrouwen in boerkini komen zwemmen: daar is helemaal geen probleem mee.” Wittockx kwam sinds de opening van het zwembad zo goed als bijna elke dag zwemmen. Ze kiest vooral de uren waarop het zwembad er rustig bij ligt.

“Daarom koos ik ook voor het vrouwenuur. Er ontstond eerlijk gezegd een overdreven hetze rond.

Zwemmen is een goede sport die gepromoot moet worden. Ik zeg altijd: a swim a day, keeps the doctor away. Ik zou niet willen dat mensen zich tegengehouden voelen door een boerkini. Bovendien denk ik dat er op politiek vlak grotere uitdagingen bestaan dan dit.”

Dat het vrouwenuur in zijn opzet slaagt, ziet bovendien ook de Mexicaanse redster Veronica Rodriguez (50). Sinds de opening van het zwembad is ze elke dag aanwezig geweest. “Tijdens de andere zwemuren zijn er altijd veel

Zwemster Annemie Wittockx met redster Veronica Rodriguez.

meer mannen dan vrouwen. Dat is jammer. Ik zie dat een vrouwenuur dus helpt om vrouwen te laten komen. Het is hier bovendien kalmer en er heerst een aangename

zwemmen omdat ze bang zijn om naar het zwembad of naar het strand te gaan.”

Dat zwemmen evenwel niet altijd politiek beladen hoeft te zijn, tonen vriendinnen Juliette (25) en Barbara (23). “Ik wist eerst eigenlijk helemaal niet dat er een polemiek was ontstaan,” aldus Juliette. “Maar het verbaast me niet.” Ook voor Barbara was de keuze voor het vrouwenuur geen symbolische daad. “Het is niet

dat ik aan de blik van mannen wilde ontsnappen of zo. Het was gewoon het enige uur dat nog vrij was,” lacht ze. Toch wil Juliette nog even iets kwijt over het thema. “Nu ik erbij stilsta: het zijn toch steeds weer de opinies van mensen die hier eigenlijk sowieso niet zouden komen zwemmen, die we opnieuw te horen krijgen. Ze zouden zich beter met hun eigen zaken moeien. Zeker als het mannen zijn.”

PAUL STEINBRÜCK VAN POOL IS COOL

Paul Steinbrück van Pool is Cool is teleurgesteld over de scherpe reacties. “Ik zou het een hetze noemen, eerder dan een discussie. Het is een totaal overdreven reactie, zeker als we weten hoe het eraan toegaat in andere Europese steden. Ik begrijp wel dat het een discussiepunt is geworden en weet dat het in Frankrijk een aantal jaren geleden ook sterk speelde. De regels in Belgische zwembaden met betrekking tot shorts

een probleem. Het is goed dat vrouwen op deze manier een beetje meer van de publieke ruimte kunnen innemen. Heel wat vrouwen ter wereld kunnen trouwens niet

verliep bovendien op een vreemde manier.

Wat ons betreft is het vooral spijtig dat de enorme prestatie die wij en onze partners hebben neergezet, toch een beetje teniet wordt gedaan omdat sommige mensen dachten dat ze hier op politiek vlak iets mee te winnen hadden.

Daarom zijn we ook persoonlijk teleurgesteld. Want wat we hebben klaargespeeld, mag echt een prestatie genoemd worden.”

STRING OU BURKINI : PEU IMPORTE

MUCH ADO ABOUT NOTHING

Une heure de natation par semaine rien que pour les femmes, où le burkini est également autorisé. Il n’en fallait pas plus pour que l’ouverture de la piscine en plein air Flow à Anderlecht suscite de vives discussions.

Mais qu’en pensent les nageuses qui ont profité ce samedi de cette heure consacrée aux femmes ? «­Il s’agit toujours de l’opinion de gens qui ne viendraient de toute façon pas nager ici. Ils feraient mieux de se mêler de ce qui les regarde.

Surtout si ce sont des hommes.­»

One hour of swimming per week only for women, where burkinis are also allowed. That was all it took for the opening of the Flow open-air swimming pool in Anderlecht to be overshadowed by a heated debate. But what do the swimmers who used the women’s hour this Saturday think?

“Again and again, we hear the opinions of people who would not come here to swim anyway. They would do better to mind their own business. Men in particular.

FR

sfeer.” Volgens Rodriguez is het vrouwenuur ook een goed initiatief om meer evenwicht te brengen in de wereldwijd heersende genderongelijkheid. “Overal ter wereld is dat

en badmutsen zijn ook vaak strenger dan in steden in het buitenland. Het is een beetje onze ambitie om de sfeer zoals die heerst in buitenlandse steden, ook in Brussel mogelijk te maken.”

“Dat de discussie er zou komen, was te verwachten. Maar dat ze ook zou worden opgepikt door partijen die je niet meteen aan de rechterkant van het politieke spectrum had verwacht, heeft ons toch een beetje verrast. De discussie

B R U Z Z | R E O P R TA G E

‘Het is veeleer een hetze dan een discussie’

EN

14 JULI 2021

I 13

PORTRET VAN EEN EIGENTIJDSE BLOEMIST EN EEN BIOBLOEMENBOERIN

Annemie Knaepen van FleurAkker: “Als kind zei ik altijd dat ik ‘bloemenwinkel’ wilde worden.”

Een nieuw leven in de bloemen

Beiden hebben ze een zwak voor bloemen en bij beiden kriebelde het al langer om er ook beroepshalve iets mee te doen. Van de coronamaanden maakten ze gebruik om hun plannen vorm te geven, elk op zijn manier. Dries Verhaeghe was tv-producer en heeft nu een elegante bloemenzaak in Elsene. Annemie Knaepen, die lang actief was in de culturele wereld, werd teler van biobloemen in de pluktuin in Jette. — BETTINA HUBO, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

BRUZZ | PORTRETTEN

‘Bloemen zijn voor mij pure schoonheid’ DRIES VERHAEGHE Billie at home

W

Dries Verhaeghe werkte vroeger in de tv-wereld: “Bloemen zijn voor mij pure schoonheid en naar schoonheid heb ik ook in mijn televisieverleden altijd gezocht.”

de boekhouding, de vazen uitwassen, naar de groothandel gaan, boeketten maken, de winkel openhouden. Ik heb in die korte tijd een onmetelijk respect gekregen voor de kleine zelfstandige.”

Verhaeghe heeft een lange carrière in de tv-productie achter de rug. Hij werkte mee aan de VTM-soap Wittekerke, vervolgens trad hij in dienst bij de VRT waar hij onder meer Eurosong en Steracteur, Sterartiest produceerde.

In 2011 begon hij zijn eigen bedrijf, waarmee hij grote shows maakte als Sterren op de Dansvloer, K3 zoekt K3 en ook het eerste seizoen van Love Island.

Maar in 2019 bleef de telefoon plots stil. “Er kwamen geen verzoeken meer, niet duidelijk waarom,” zegt hij. Na een coachingtraject zou hij begin 2020 bij het evenementenbedrijf PRG beginnen. Maar corona was

spelbreker. Zijn plan B om dan een managementsopleiding aan Solvay te volgen, viel door de pandemie ook in het water.

“Vele coronawandelingen later bedacht ik: waarom deze crisis niet gebruiken om iets met mijn liefde voor bloemen te doen?” Die liefde was ontstaan toen hij twintig jaar geleden een tijdje in de bloemenzaak stond van vrienden die net een baby hadden gekregen. “Bloemen zijn voor mij pure schoonheid en dat is iets waar ik in alles wat ik heb gedaan altijd naar heb gezocht.

Toen ik nog voor de televisie werkte, uitte zich dat in de vormgeving, de decors.”

Met het uitgespaarde geld van de Solvay-opleiding trok Verhaeghe naar Londen, voor een intensieve bloemistencursus aan de International Flower School McQueens.

Terug in Brussel begon hij vorig jaar in september met zijn eigen

bloemenzaak Billie. ‘Contemporary florist’, noemt hij zich.

Eerst hoopte hij zich te kunnen beperken tot een webshop. “Een winkel durfde ik niet aan, ik wilde in de luwte werken. Ik dacht ook: iedereen koopt sinds corona online.” Maar dat bleek naïef, zegt hij. “Een winkel is nodig, anders verkoop je niet genoeg. Online mis je het tactiele, je krijgt ook geen mooi overzicht zoals in een winkel.”

Hij vond een stijlvol pand in de Elsense De Stassartstraat. Daar leert hij nu de kneepjes van het verkoopvak. “Ik ervaar bijvoorbeeld dat mannen anders kopen dan vrouwen. Mannen willen een boeket dat klaar is, vrouwen kiezen de bloemen graag mee uit.”

Zijn doel is om het eerste jaar break-even te draaien. “Gelukkig zijn de coronamaatregelen versoepeld. Ik merk sinds een

▼

itte en rode rozen vind je niet bij Billie at Home, de bloemenwinkel die Dries Verhaeghe (49) onlangs opende.

Verhaeghe werkt liever met wat originelere bloemen. De golden vuvuzela bijvoorbeeld, ook een roos, maar dan een zalmkleurige die naar binnen toe eerst oranjegeel en dan goudkleurig wordt, of de riante Café au Lait-dahlia of nog de prachtige tropische curcumabloem.

Gisteren is hij naar de groothandel geweest en teruggekeerd met zes verschillende varianten dahlia’s, een zeer onderschatte bloem volgens hem. De zoektocht naar bijzondere bloemen en varianten is de reden dat Verhaeghe zijn aankopen niet doet op de veiling – nochtans goedkoper en altijd het meest vers – maar in de groothandel. “Op de veiling vind je het standaardaanbod. Je moet er ook per veertig, vijftig, soms per honderd stelen kopen. Als ik drie soorten pioenrozen wil, moet ik er meteen honderdvijftig kopen. Dat is te veel voor een beginnende bloemenzaak.”

Billie at Home is twee maanden open en Verhaeghe heeft al ondervonden dat het heel hard werken is. “Je moet alles zelf doen,

14 JULI 2021

I 15

▼

PORTRET VAN EEN EIGENTIJDSE BLOEMIST EN EEN BIOBLOEMENBOERIN

BRUZZ |PORTRETTEN

maand dat de mensen weer ergens naartoe mogen. Ik hoop verder te groeien door te leveren aan trouwfeesten en andere partijen. En ook door het aantal abonnementen uit te breiden. Ik bezorg nu al bloemen bij een aantal ministeries.

Dat geeft een beetje regelmaat in de inkomsten.”

Voor de bezorging had hij graag een beroep gedaan op fietskoeriers.

“Ik heb het geprobeerd, maar de bloemen komen minder mooi aan door het geschud van de fiets.

Bovendien kost het 20 euro per levering. Als je een boeket koopt van 40 euro zit je al meteen aan 60 euro.”

De kwestie van duurzaamheid houdt Verhaeghe bezig. Hij beseft dat er wat dat betreft in de bloemisterij nog een lange weg is af te leggen. “Als je volledig biologisch en ecologisch werkt, zet je je aan de buitenkant van de markt. Ecobloemen gaan veel sneller hangen dan bloemen die in de kwekerij met pesticiden veredeld zijn tot de mooiste, krachtigste en langst houdbare exemplaren. Bovendien zit je dan de hele winter zonder bloemen en kun je ook geen tropische bloemen verwerken in een boeket.”

Er gaat in de bloemisterij ook veel cellofaan en ander plastic om. Een noodzakelijk kwaad, volgens Verhaeghe, zolang er geen volwaardig alternatief is. Dat geldt ook voor oasis, het bekende groene steekschuim dat handig is voor bloemstukken. “Dat is een echte vuiligheid, niet-afbreekbaar. Er bestaat wel een afbreekbare variant, maar daar raken de stengels minder vlot door.”

Terugblikkend op de afgelopen maanden was de moeilijkste stap volgens Verhaeghe om uit de gouden kooi van tv te stappen. “Vroeger kon ik gewoon 500 of 600 euro voor een dag productie factureren. Nu moet ik al heel veel boeketten verkopen voor ik 500 euro verdien en dan moet de aankoopprijs er nog van af. Maar het is een heel interessant leertraject.”

16

I

14 JULI 2021

‘Hier doen we in slow flowers’ ANNEMIE KNAEPEN FleurAkker

D

it is FleurAkker,” zegt Annemie Knaepen (41), terwijl ze wijst naar het langgerekte veld dat grenst aan groentepluktuin Courjette. Een echte bloemenweelde is het nog niet. “Klopt,” lacht Knaepen. “Ons bloemenveld staat nog niet geweldig in bloei, hier doen we in ‘slow flowers’.”

Alles heeft vertraging door het koude en natte voorjaar, legt Knaepen uit. Komt bij: de vraatzucht van slakken en konijnen. Zo is het middendeel van het veld, waar dahlia’s en amarant moeten verschijnen, onlangs weggevreten door de slakken.

In het voorste deel is er wel al een diversiteit aan bloemen te bewonderen, bloemen met poëtische namen als meisjesogen, leeuwenbekjes, amandelroosjes en phloxen. Lupines zijn er ook, maar ze zijn extreem klein. “Ik heb het enkele weken geleden geriskeerd om de netten eraf te halen. De konijnen hebben de lupinen meteen opgepeuzeld.” De veelvraten deden ook een aanval op de zomerviolieren. Wat rest is een zielig bedje.

Verder staat er nog een hele serie bloemen op ontluiken, de kardoen, de kosmos, de zinnia’s.

“Alles is aan het groeien. Nog een paar dagen met veel licht en warmte en ze zijn er,” zegt Knaepen die, terwijl ze de rondleiding geeft, her en der wat onkruid uittrekt. “Het is allemaal nog nieuw voor mij. Het blijft zoeken wat op deze grond werkt en wat niet.”

Knaepen is nog niet zo heel lang bezig met de bloementeelt. Als kind zei ze altijd dat ze ‘bloemenwinkel’ wilde worden. Na de middelbare school ging ze grafische vormgeving studeren in Gent. Vervolgens werkte ze voor Berlinde De Bruyckere en andere kunstenaars en was ze ook een tijdje tourmanager voor Amerikaanse bands. Haar laatste job in de culturele sector was de coördinatie van een kleine vzw voor audiovisuele kunst.

Al die tijd bleef het idee om iets met bloemen te doen in haar achterhoofd sluimeren. “Elke

lente speurde ik op de website van Bioforum of er niets bij was voor mij.” Uiteindelijk, eind 2018, schreef ze zich in voor een bloemistencursus.

“We werkten daar met bloemen die van heinde en verre kwamen. Men gaf ons de raad om altijd lange mouwen, een schort en handschoenen aan te trekken vanwege de pesticiden die op de bloemen gespoten waren.”

Na afronding van de cursus wist ze: hier ga ik mee verder, maar niet met deze bloemen. “Ik had zin gekregen om zelf grond te bewerken en mijn eigen biobloemen te telen.”

In 2019 kreeg ze de kans een lapje grond te bewerken in de buurt van Charleroi. Een jaar later kwam er nog een veldje bij in het Limburgse Herk-de-Stad. “De eerste testen heb ik in volle coronatijd gedaan. 2020, met zijn mooie lente, was een fantastisch bloemenjaar.”

Maar Knaepen woont in Schaarbeek en het vele reizen naar haar veldjes was slopend. Dus ging ze op zoek naar grond in Brussel.

Ze kon terecht bij de vzw Atelier Groot Eiland, die van eigenaar VUB een groot stuk land aan de Jetse Schapenweg ter beschikking had gekregen om er een sociaal-economische bestemming aan te geven. Vorig jaar ging Groot Eiland al van start met de groentepluktuin Courjette. De nog resterende lap van drieduizend vierkante meter kreeg Knaepen om er haar plan voor een biobloemenpluktuin te realiseren.

In maart ging ze van start: grond bewerken, perken aanleggen, planten en inzaaien. Dezer dagen is ze vooral bezig met onkruid wieden en ander onderhoud. Een paar dagen per week komen vrijwilligers van Groot Eiland – mensen die in het normale arbeidscircuit moeilijk aan de bak komen – een handje toesteken. Vandaag is Yousra er om haar te helpen.

Net als Courjette werkt ook FleurAkker volgens de CSA (Community Supported Agriculture)-principes. De bloemen worden verkocht per abonnement. Mensen kunnen kiezen tussen een zelfplukabonnement of een abonnement voor een aantal door Knaepen gemaakte boeketten. De bijdrage wordt vooraf betaald en wie intekent, deelt zowel in de voorspoed als in de tegenspoed van het veld. Zo geven de deelnemers kleine boeren de kans een levensvatbaar project op te zetten.

Knaepen: “In een wekelijkse nieuwsbrief leg ik uit wat er gebeurt op het veld, zodat de abonnees, die natuurlijk staan te popelen om te komen plukken, weten dat we doen wat we kunnen.”

Zopas was er het heuglijke nieuws dat de eerste boeketten afgehaald kunnen worden.

Knaepen werkt alleen met biologisch plant- en zaadgoed. “Ook voor het overige zijn we constant met onze ecologische voetafdruk bezig,” zegt ze.

“We doen zo weinig mogelijk grondbewerking, we gebruiken alleen compost, en proberen voor de teelt zo veel mogelijk natuurlijke hulpmiddelen in te zetten.”

Het resultaat: prachtige bloemen, maar zonder lange, rechte steel zoals in de groothandel. De houdbaarheid valt volgens Knaepen goed mee.

“Als je het water vaak ververst, de bloemen niet in het volle licht of de tocht zet, gaan sommige veertien dagen mee.”

En wat in de winter? “Dan zijn er natuurlijk geen verse bloemen, maar wij werken ook veel met droogbloemen, die zijn everlasting.”

Haar nieuwe bestaan als biobloemenboerin bevalt Knaepen erg goed. Rijk zal ze er niet van worden, zegt ze, maar het leven buiten, tussen de bloemen, vindt ze heerlijk. De afhankelijkheid van het weer en het niet altijd gewenste gezelschap van slakken en konijnen neemt ze op de koop toe.

Yousra, een van de vrijwilligers van Groot Eiland, aan het werk in de bloemenpluktuin.

Véronique Sanson

22/ 07

30/ 07

Philippe Katerine

25/ 08

27/ 08

Hooverphonic

Jasper Steverlinck

And many more !

Info & Tickets :

LIONEL RIGOLET VERWELKOMT WEER KLANTEN IN ZIJN RESTAURANT

Comme Chez Soi trekt weer op gang “Wij hebben het grote geluk dat ons hele team is teruggekeerd.” Acht maanden stilzitten is niets voor de horeca. Sterrenchefs zijn daar niet anders in. Lionel Rigolet, chef-kok bij tweesterrenrestaurant Comme Chez Soi, noemt de heropening van zijn zaak een echte verademing. Nu nog wachten op de toeristen. — EVA CHRISTIAENS, FOTO IVAN PUT

R BRUZZ | INTERVIEW

igolet en zijn vrouw Laurence Wynants zijn de vierde generatie in het familiebedrijf Comme Chez Soi. Een terrasopening in mei leek hen niet rendabel, dus openden ze pas op 9 juni. De tafels staan nu op veilige afstand verspreid over de grote zaal, twee salons, de wijnkelder en zelfs eentje in de keuken. “In totaal kunnen we evenveel mensen ontvangen als vroeger: 40 tot 45 per avond,” zegt de chef.

Rigolet staat nu vijftien jaar aan het hoofd van de keuken. Of was het veertien? Het voorbije jaar moest de chef zich noodgedwongen bezighouden met boswandelingen en een takeawayformule. “Ik stond als vijftiger plots weer bij de ‘basis’. De groenten wassen en snijden, maar ook de afwas: je moet alles alleen doen. Maar kijk, het ging om het overleven van onze zaak. Als we niets hadden gedaan, denk ik niet dat we er vandaag nog waren.”

Het restaurant vierde deze maand zijn 95ste verjaardag. Is er een feest geweest?

LIONEL RIGOLET: We hebben een speciaal menu aangeboden en de klanten een klein cadeautje meegegeven, dat is alles. We hadden

liever een groter feest gehouden, maar daarvoor wisten we niet op tijd wanneer we weer mochten openen.

Over vijf jaar zullen we iets specialer doen voor onze honderdste verjaardag. We hebben al een locatie op het oog, maar die houden we nog even geheim.

U bent nu een maand weer open. Zijn de klanten snel teruggekeerd?

RIGOLET: We zijn zeer tevreden met

het aantal reservaties. Alleen de middagen zijn soms wat rustiger.

Daarvoor missen we helaas nog toeristen. Gisterenavond kregen we plots telefoon van Hotel Amigo. We werken vaak met hen samen voor reservaties. Het was de eerste keer dat zij ons belden sinds maanden.

Dat doet ons plezier. Het wil zeggen dat het leven stukje bij beetje hervat.

Dus de zaken lopen goed. Wij hebben ook het grote geluk dat ons hele team is teruggekeerd.

Veel restaurants kampen inderdaad met een personeelstekort sinds de heropening. Hun medewerkers zijn intussen van job veranderd.

Hoe heeft uw team de sluiting beleefd?

RIGOLET: Ze hadden natuurlijk een

heel ander leven dan gewoonlijk. Af

“In een land als België betaalt iedereen dezelfde belastingen, maar de hulp verschilt. Waarom heeft Vlaanderen de horeca beter ondersteund?”

LIONEL RIGOLET Chef-kok Comme Chez Soi 18

I

14 JULI 2021

Lionel Rigolet 52 jaar, geboren in Waver Studeert van 1985 tot 1990 aan de hotelschool in Namen Loopt stage in sterrenkeukens in Zwitserland, Parijs en de Franse Elzas Sinds 1994 voltijds aan de slag bij Comme Chez Soi

Neemt de zaak in 2006 over van zijn schoonvader Pierre Wynants, samen met zijn vrouw Laurence Wint in 2007 de prijs voor Beste Chef van het Jaar bij Gault & Millau Getrouwd, twee kinderen.

Zoon Loïc (23) is afgestudeerd aan de hotelschool van Koksijde. Hij werkt nu mee in de keuken

en toe belden ze ons, gewoon om onze stem even te horen. Wij werken met 22 mensen. Dat zijn toch 22 familieleden, zeg maar, die leven van het restaurant. En die van de ene dag op de andere zonder werk zaten. We hebben een heel actief beroep, niemand is het gewend om zo lang thuis te zitten.

Zelfs ik ga niet verbergen dat ik bij de tweede sluiting in tranen ben uitgebarsten, samen met mijn vrouw. Want waar moesten we naartoe? Ik heb wel samen met mijn vrouw en zoon een takeaway georganiseerd. Zo hadden we nog wat inkomsten en kon het team af en toe dag komen zeggen. Ook de klanten hebben dat gewaardeerd.

Dat gaf me zin om voort te gaan.

U noemt het een zaak van overleven.

Voelde u zich genoeg gesteund door de politiek?

RIGOLET: We zijn in Brussel helaas

niet hard geholpen. We hebben gelukkig steun gekregen, maar in verhouding tot Vlaamse horeca-

zaken kregen we bijna niets. Dat vind ik jammer. In een land als België betaalt iedereen dezelfde belastingen, maar de hulp verschilt.

Waarom heeft Vlaanderen de horeca beter ondersteund? Waarom zijn de restaurants in Frankrijk veel harder gesteund? Waarom is net onze sector zo hard getroffen, terwijl andere sectoren open mochten blijven?

Wat denkt u zelf?

RIGOLET: In de eerste plaats omdat

Brussel geen geld heeft om ons beter te helpen, denk ik. Ze hebben hun budget in andere dingen gestoken. Ik maak de rekening van de overheid niet. Ik zie alleen dat als je zo’n lange periode moet sluiten en geen schatkist hebt liggen, de zaken niet kunnen blijven duren.

Hoe loop de omzet nu? Heeft u nog een gezond bedrijf?

RIGOLET: We zijn zeker een gezond

bedrijf, maar wat we verloren zijn

Heeft u er last van?

RIGOLET: De werken zijn nodig,

alleen kan het verkeer beter geregeld worden. Nu kunnen de vuilniswagens niet meer door de straat.

Alle handelaars zijn verplicht om hun afval samen te brengen op één plaats. Ik liep er vanochtend nog langs met mijn hond. Het afval ligt er gewoon op één hoop, niet gesorteerd. Ik denk dat onze klanten die daarlangs moeten lopen, daar niet zo vrolijk van worden.

Als u zegt dat het verkeer beter moet, bedoelt u het autoverkeer? daarover volgende week een overleg met de schepen van Mobiliteit. Wij stellen 22 mensen te werk en trekken veel klanten naar Brussel, maar we vinden geen parking meer in de buurt. Ons personeel kan niet zomaar met het openbaar vervoer komen werken. Ze zijn pas na middernacht klaar. En nu moet iedereen tegen 2030 elektrisch rijden? Ik kan begrijpen dat de overheid de auto’s uit Brussel wil jagen, maar in de plaats van de auto’s, zullen ze iedereen de stad uit jagen.

Lionel Rigolet in de keuken van Comme Chez Soi: “We zijn een gezond bedrijf, maar wat we vorig jaar verloren, zijn we kwijt. Zonder schatkist overleef je dit niet.”

tijdens het jaar, zijn we kwijt. We zullen dat niet terugzien. Onze vaste kosten lopen op tot 25.000 euro per maand. Via de takeaway konden we die wat drukken tot ongeveer de helft, maar we spreken zeker over een verlies van boven de 100.000 euro. In het begin van het jaar draaiden we maar 10 procent van onze normale omzet. Zelfs eind juni zaten we nog maar aan 45 procent.

Wat verwacht u van de komende maanden?

RIGOLET: Over twee weken sluiten we

alweer tot midden augustus voor de jaarlijkse vakantie. Nadien ben ik optimistisch. Het einde van de zomer is altijd een drukke periode en daarna volgt het wildseizoen. We hopen maar één ding: dat we dit jaar niet opnieuw moeten sluiten.

We werken gewoon verder zoals altijd. De klanten zijn volgens mij in de eerste plaats tevreden om weer aan tafel te mogen zitten in een restaurant. Tijdens de coronacrisis hoorde je vaak dat we de dingen

anders zouden gaan doen, maar nu het leven weer opstart, doet iedereen alles weer zoals vroeger.

Is de stad volgens u veranderd door de crisis? Na de aanslagen kreeg de horeca al een klap. Wordt de heropstart nu even moeilijk?

gewoon niet aangepast aan alle werken in Brussel.

Door de werken aan het nieuwe metrostation Toots Thielemans kreeg de Stalingradlaan een nieuwe invulling met containers op de middenberm. Dat is bij u om de hoek.

BRUZZ | INTERVIEW

RIGOLET: Ja. Mijn vrouw heeft

Denkt u zelf misschien aan een verhuizing van de zaak?

RIGOLET: Nee, ik vind het moeilijk

om een huis met 95 jaar geschiedenis weer op te starten op een nieuwe plaats. Mijn zoon Loïc wordt misschien de vijfde generatie. Hij zal uiteindelijk moeten kiezen of er een verhuizing komt. Maar ik ben nog maar 52, ik ben nog niet weg.

Ondertussen blijven we gewoon investeren in het pand.

RIGOLET: Nee, maar in elk geval

ontbreken de toeristen nu opnieuw.

Het Pillows-hotel hier net om de hoek is nog altijd niet open. Zij wachten tot september. Ook bij Hotel Amigo is het nog kalm.

Normaal gezien zijn de toeristen goed voor een derde van onze klanten.

Wat we zeker moeten verbeteren in Brussel, is de mobiliteit. Ik weet dat de werken in onze wijk dienen voor een magnifiek metrostation en dat zoiets tijd vraagt, maar je moet absoluut proberen om de mensen in de tussentijd al te laten terugkeren naar Brussel. De meeste van onze klanten komen met de wagen. Wij zeggen hen meteen bij hun reservatie: ‘Volg Waze’. De gps’en zijn

LE COMME CHEZ SOI SE REMET SUR PIED

COMME CHEZ SOI IS ON THE MOVE AGAIN

Huit mois d’inactivité, ce n’est pas de la tarte pour l’horeca. Tout comme pour le chef étoilé Lionel Rigolet du Comme Chez Soi. Son restaurant est ouvert depuis un mois maintenant et il est heureux que les réservations s’enchaînent. « Il ne manque plus que les touristes », dit Rigolet. Selon lui, le piétonnier et les travaux de la station de métro Toots Thielemans ne contribuent pas à soutenir le secteur de l’horeca. « Je peux comprendre que le gouvernement veuille chasser les voitures de Bruxelles, mais ils sont en train de chasser tout le monde de la ville. »

Eight months of doing nothing is not something that suits the catering industry, nor does it suit star chef Lionel Rigolet of Comme Chez Soi. His restaurant has been open for a month now and he is pleased that the reservations are rolling in. “The only thing missing are the tourists,” says Rigolet.

According to him, the car-free city centre and the works at the Toots Thielemans metro station are not helping the catering industry. “I can understand that the government wants to get rid of cars, but rather than the cars, they are going to end up chasing everyone out.”

FR

EN

14 JULI 2021

I 19

‘CITIZEN SCIENTISTS’ ONTDEKKEN AL RUIM 150 BRONNEN EN HOPEN ZO VERDROGING EN VERVUILING TEGEN TE GAAN

Brusselse bronnen komen boven water

xxxx

De stad aan het moeras is de band met haar bron kwijtgeraakt. Twee vrijwilligers en een medewerker van vzw Coördinatie Zenne brachten daarom de Brusselse bronnen in kaart. Dat zijn er geen 21 zoals gedacht, maar minstens 150. Het Gewest wil het waternetwerk in Brussel nu verbeteren. “Dat heldere water kan naar een nieuw stadsriviertje. Dat hebben we nodig in onze drogere wereld.” — SARA DE SLOOVER, FOTO’S IVAN PUT

20

I

14 JULI 2021

“In het Pierre Pauluspark in Sint-Gillis hebben we zéven bronnen gevonden. Maar andere bronnen in de gemeente komen waarschijnlijk in de riolering terecht”

PATIENT ZERO

P

al naast de natte klinkers van een paadje in natuurreservaat KinsendaalKriekenput in Ukkel schuift Tim Van Cauwenberghe het bladerdek opzij. Hij wroet even met zijn voet in wat eruitziet als een ondiep kreekje. Over een breedte van een halve meter zie je water opwellen uit een stuk grond, en zand rondwarrelen in het stroompje.

Dit is een van de bronnen van de Groelstbeek, een van de ruim 130 exemplaren die twee vrijwilligers voor vzw Coördinatie Zenne de voorbije maanden voor het eerst in kaart hebben gebracht, als onderdeel van een strijd tegen de uitdroging en oververhitting van de stad.

“Wij zoeken de bronnen om ze te beschermen,” zegt Van Cauwenberghe, stafmedewerker bij

De man met wie de hele bronnenzoektocht begon, of, in zijn eigen woorden “de patient zero van de besmettelijke bronnenliefde”, heet Hans Welens. Tot een dik jaar geleden was hij gemeenteontvanger in Schaarbeek. De bron van zijn passie: de Minneborre in het Josaphatpark.

“Toen ik in 2003 in Schaarbeek kwam wonen en werken, ging ik ‘s middags altijd wandelen,” vertelt Welens. “Zo ontdekte ik de

Minneborre, die mijn rustpunt werd.”

Een metafoor voor het leven, zo verklaart Welens zijn geestdrift voor waterbronnen die toen ontstond. “Je kunt ervoor kiezen om aan de oppervlakte van de plas te blijven en dan zie je enkel wat die weerspiegelt, maar je kunt ook door het oppervlak heen kijken en dan zie je wat er vanbinnen allemaal woelt. Ik was daar direct door gecharmeerd.”

In 2015 gaf Leefmilieu Brussel voor het eerst een ‘waterkaart’ van het gewest uit, met daarop 21 bronnen. Dat kón niet kloppen, wist Welens meteen. “Ik kende er al onmiddellijk twee die er niet tussen stonden. Ze beloofden het te herzien bij een heruitgave. Wat gebeurt er in 2020? (Haalt diep adem) Een nieuwe uitgave, dezelfde 21 bronnen. Eerst was ik teleurgesteld, maar dat sloeg om in verontwaardiging. Ondertussen kende ik Coördinatie Zenne al goed en deed ik altijd mee aan hun wandelingen. Wij hoorden van locals over meer en meer plekken waar water opwelt.”

Door de bodemsamenstelling in Brussel en omgeving zijn er heel wat bronnen. “In de vlakkere delen van de riviervalleien is de bodem heel kleiachtig,” leggen Welens en Van Cauwenberghe uit. “Maar de hogere delen zijn bedekt met zand.

Zand is waterdoorlatend, klei niet.

▼

Tim Van Cauwenberghe ziet het water opwellen: “We zoeken bronnen om ze te beschermen, zodat het water niet naar de riool gaat.”

Coördinatie Zenne. “Hun geschiedkundige waarde, maar ook het water: voor ons is het belangrijk dat dat niet naar de riool gaat, zelfs als er boven op de bron is gebouwd. Het heldere water kan dan naar een nieuwe stedelijke rivier bijvoorbeeld. Dat hebben we nodig in onze drogere wereld.”

“Bovendien is zowat een kwart van het volume dat nu behandeld wordt in het waterzuiveringsstation in Haren bronwater dat daar helemaal niet moet zijn. Bij grote regenval kan de riool al het water niet meer slikken, en stroomt ze over. Dan komt het rioolwater toch in de waterlopen terecht. Je zag misschien begin juni zelf ook het bruingekleurde kanaal vol dode ratten.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

HANS WELENS Bronnenjager

14 JULI 2021

I 21

‘CITIZEN SCIENTISTS’ ONTDEKKEN AL RUIM 150 BRONNEN EN HOPEN ZO VERDROGING EN VERVUILING TEGEN TE GAAN

▼

“We hebben vorige maand ook een brief gestuurd aan de koning, om hem te vragen of we eens de bronnen op zijn domein in Laken mogen inventariseren” TIM VAN CAUWENBERGHE Stafmedewerker Coördinatie Zenne

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Regenwater sijpelt dus het zand in en vormt ondergronds grote waterbellen, dat noemen we het grondwater. Heel langzaam dringt het vocht verder door in de bodem, tot het botst op de vrijwel waterdichte kleilaag. Op de plekken op de rivierhellingen waar de zandlaag overgaat in de kleilaag, kan grondwater aan de oppervlakte komen: de bronnen. Omdat de grondwaterlaag en de rivierhelling twee vlakken zijn die elkaar kruisen, krijg je vaak niet één maar een hele resem bronnen.”

22

MORICHARPLEIN Het natuurlijke reliëf is wel zwaar aangetast door de verstedelijking, zegt Welens. “Vorige week waren we in Sint-Gillis. Wist je dat het oude niveau van het Moricharplein achttien meter lager lag? Daar was in de zestiende-zeventiende eeuw een bronnengebied dat de hele stad Brussel van water voorzag. Het werd verzameld in grote vergaarbakken en in leidingen naar het centrum geleid via de Zavel, tot ongeveer 1880.

Naarmate de stad groeide, zijn ze wel steeds verder weg extra water gaan winnen.”

(Op dreef) “Het Moricharplein werd uiteindelijk drooggelegd om er te kunnen bouwen met aangevoerde grond en brokstukken van het afgebroken Montereyfort uit de Fortstraat. Een paar tientallen meters verder heb je de onderste vijver van het Pierre Pauluspark, die ligt nog ongeveer op het oorspronkelijke niveau. In dat park hebben we zéven bronnen gevonden. Maar andere bronnen in Sint-Gillis komen waarschijnlijk in de riolering terecht.”

Leefmilieu Brussel zag uiteindelijk potentieel in de kennis die Coördinatie Zenne had verzameld.

Welens: “Het is voor hen ook interessant, vooral als er bouw- of milieuvergunningen worden aangevraagd (zie kader). Ze hebben ons daarom wegwijs gemaakt in een I

14 JULI 2021

geologische app waarmee je een ‘virtuele grondboring’ kan doen op een plek waar water uit de grond komt, om te zien of er effectief een zandlaag op een kleilaag botst. Zo kun je inschatten of een bron waarschijnlijk is.”

Sinds december vorig jaar trekken Welens en een oudcollega uit Schaarbeek, bioloog Abdessamad Mellas, als ‘citizen scientists’ het terrein op om de Brusselse bronnen systematischer in kaart te brengen.

Mellas: “Soms hadden we al informatie van buurtbewoners.

Verder zoeken we in historische documenten, oude kaarten en lokale publicaties. Dat kunnen we dan ter plekke verifiëren en checken met de geologische app.” Van Cauwenberghe: “Wat ook een knipperlichtje geworden is: een oude brouwerij in de buurt. Ik ga ervan uit dat zij

destijds vooral met bronwater werkten om hun bier en limonades te brouwen.”

TUSSENSTAND Van Cauwenberghe ontvouwt een afdruk van een excel-document, dat hij deze week doorstuurt naar Leefmilieu Brussel. De tussenstand na een half jaar: van 21 bronnen ging het naar ruim 150, netjes gerangschikt op coördinaten en per stroomgebied. En, belangrijk: of het water van de bron de natuur of de riool inloopt.

Sommige bronnen uit oude kaarten of verhalen zijn niet meer terug te vinden. “De grondwatertafel onder Brussel daalt al eeuwen,” zegt Welens. “Eerst doordat het water door meer en meer mensen werd opgepompt, en ze het ook altijd verder en verder moesten gaan halen. Ten tweede is er door de toenemende verharding en verstedelijking minder en minder insijpeling van regenwater, en nu krijgen we daar nog eens de klimaatopwaming bovenop. Er is minder regen, en áls het dan regent, is het veel heviger, zodat het water niet in de grond dringt.

Hoe we die situatie zullen omkeren is de grote vraag, daarom zoeken we naar de kleine middelen om de bestaande bronnen te beschermen.”

Op een kaart uit 1846 wordt een ‘Rode Bron’ vermeld in Ukkel. Ook vandaag welt hier nog rosrood water op.

Sommige Brusselse gemeenten zijn al actief bezig met het herstel van hun waternetwerk. Welens: “Door de onderste vijver van het Pierre Pauluspark in Sint-Gillis loopt bijvoorbeeld de Elsbeek, die daarna in een buis verdwijnt. De gemeente wil kijken of het mogelijk is om de beek opnieuw naar de oppervlakte te brengen, of met dat water in elk geval iets nuttigers te doen. Water in de openlucht kun je ook veel meer bufferen, zeker als afval een deel van de rioolbuis verstopt.”

Van Cauwenberghe: “Vorst heeft dan weer een project lopen om drie historische bronnen van beken op zijn grondgebied op te sporen die totaal verdwenen zijn.”

De bronnenzoektocht van Coördinatie Zenne loopt nog verder.

“Privéterreinen hebben we nog bijna niet onderzocht,” zegt Welens. Van Cauwenberghe wijst naar de overkant van de Engelandstraat.

“We zijn er eigenlijk vrij zeker van dat bronnen op het terrein van het Papenkasteel zich daar bevinden, maar daar zijn we gewoon nog niet aan toegekomen. Hetzelfde in de tuin van de Russische ambassade.

We hebben vorige maand ook een brief gestuurd aan de koning, om hem te vragen of we eens de bronnen op zijn domein in Laken mogen inventariseren.”

Intussen zijn we verkast naar een

veel drukker stukje Ukkel, waar de bronnenjagers een week eerder pas voor het eerst waren. Uit een wel in de achtertuin van basisschool Ecole du Centre in de Dekenijstraat borrelt rosrood water op, zo ijzerhoudend is het. Welens: “Grappig: op een kaart uit 1846 is ongeveer op deze plek een ‘Rode Bron’ te zien. Vanuit die Rode Bron vertrok een stroompje, dat je nu hier in de tuin nog ziet, maar dat heel snel in de riolering verdwijnt.” Van Cauwenberghe: “En er staat een oude brouwerij naast de school.”

Het debiet van de bron volstaat al een tijd niet meer om de schoolvijver te vullen, waarschijnlijk omdat het grondwaterpeil gezakt is.

De vicevoorzitter van de oudervereniging van de school vertelt over het bezwaar dat de ouders aantekenden tegen een nieuwbouwproject naast de school, uit bezorgdheid voor de bomen in de buurt.

DOODSTEEK “Dat gebouw komt in de plaats van de voormalige brouwerij, en zou ironisch genoeg weleens de doodsteek voor de Rode Bron zou kunnen betekenen,” zegt Welens.

“Het wordt een flatgebouw met 43 appartementen, mét ondergrondse garage. Dat betekent dat het grondwater gedurende maanden weggepompt zal worden. We vrezen

dat de Rode Bron dan zijn definitieve einde tegemoet gaat.”

Van een bedreigde bron meander je snel naar verdwenen bronnen.

Die van de Keelbeek bijvoorbeeld, die onder de nieuwe gevangenis in Haren zijn verdwenen. “Het water zouden ze bufferen, en er vijvertjes van maken,” zegt Welens, “maar onze vragen blijven onbeantwoord.

Die werf is nu al jaren bezig, en het water gutste gewoon over de Witloofstraat.”

“In Neder-Over-Heembeek hebben we drie jaar geleden de Grondregie van de Stad verwittigd dat er een grote bron lag op de plek waar ze een rust- en verzorgingstehuis planden, maar ze hebben er toch bovenop gebouwd. Het water stroomt er nu de straat af, het debiet is heel hoog. Die bron wil niet verdwijnen (lacht).”

“Wij noemen ze de Marly-bron, naar de voormalige brouwerij die water van verschillende bronnen in de straat capteerde. Er zijn nu plannen – nog niet concreet, voor zover ik weet – om het water naar het kanaal te sturen. Alle bronnen in die straat zouden perfect gebruikt kunnen worden om een nieuw stadsriviertje in te richten. Er kan een poel worden gecreëerd voor biodiversiteit en waterbuffering, en de overloop daarvan kunnen we afwateren naar het kanaal.”

Een kleurrijke tabel: bij groene bronnen loopt het water in een rivier, in het waternetwerk, rood betekent dat het water in de riool terechtkomt.

Oranje is de tussencategorie: ze voeden eerst een natuurlijk waterloopje, maar dat eindigt dan iets verderop in de riool.

LEEFMILIEU BRUSSEL:

‘Nieuwe kennis over bronnen helpt waterkwaliteit en biodiversiteit’

M

athieu Agniel is bij Leefmilieu Brussel de huis-hydrogeoloog: een geoloog gespecialiseerd in water in de ondergrond. Hij is de man die de observaties van Coördinatie Zenne zal controleren, voor hij de nieuwe bronnen invoert in de databanken van het milieuagentschap.

“Wij hebben een gebrek aan menskracht om bronnen te kunnen vinden. De speurtochten door deze gemotiveerde vrijwilligers helpen ons zeker. Door de fijne samenwerking raken hun resultaten tegelijk ook bekend bij het grote publiek.” Coördinatie Zenne zoekt zelf meters en peters, die geregeld bij één of een paar bronnen willen langsgaan om te kijken hoe het ermee gaat “Ik weet dat Coördinatie Zenne het waterpatrimonium wil beschermen, en het zou inderdaad heel interessant zijn om bronnen waar mogelijk zichtbaar en toegankelijk te maken. Dat ze al 150 bronnen in de stad teruggevonden hebben – en soms echt midden in de stad, – legt opnieuw de link met de natuur in de stad. Ik kan me voorstellen dat er nog meer zijn, maar dit zijn waarschijnlijk de meest zichtbare. Ik hoop deze alvast dit jaar allemaal nog te kunnen valideren.”

“Met de nieuwe bronnenkaarten zullen wij concrete acties kunnen ondernemen”, zegt hydroloog of oppervlaktewaterspecialist Michaël Antoine. “Sommige bronnen zullen misschien opnieuw aan het blauwe netwerk gekoppeld kunnen worden. In droge periodes zal dat extra bronwater bijdragen aan de waterkwaliteit in die waterlopen.

Het debiet van de bronnen door de tijd kan ook dienen als graadmeter om te controleren of het Brusselse grondwater niet overgeëxploiteerd wordt.”

Een bron heeft geen wettelijk statuut, zegt Agniel. “Ik zal met mijn hiërarchie moeten bespreken hoe we omgaan met deze nieuwe kennis. Waarschijnlijk zal er onderscheid gemaakt worden tussen bronnen met ecologische waarde, en bronnen waarvan het water nu helaas rechtstreeks in de riool stroomt. Slechter kun je het eigenlijk al niet meer doen.”

“Maar misschien zullen we sommige bronnen kunnen beschermen tegen menselijke activiteit, bijvoorbeeld als bij bouwprojecten het grondwater langdurig wordt weggepompt. Dat kan de grond doen verzakken, en een bron in de buurt doen droog vallen, met alle gevolgen voor de biodiversiteit.”

PAS MOINS DE 150 SOURCES À BRUXELLES

NO LESS THAN 150 SOURCES IN BRUSSELS

La ville bâtie sur des marais a perdu son lien avec ses origines. Depuis six mois, deux bénévoles et un collaborateur de l’asbl Coordination Senne ont systématiquement cartographié les sources d’eau bruxelloises. Il n’y en a pas 21, comme le pensait Bruxelles Environnement, mais au moins 150. « Nous devons protéger les sources d’eau, » dit Tim Van Cauwenberghe de Coordination Senne. « Pour nous, il est important que l’eau de source n’aille pas à l’égout, même lorsqu’il y a des constructions au-dessus de la source. L’eau peut par exemple aller vers une nouvelle rivière urbaine. »

The city built on the marshes has lost contact with its origin. Over the last six months, two volunteers and a member of the non-profit association Coördinatie Zenne have been systematically mapping the sources of Brussels. Turns out that rather than 21, as Brussels Environment thought, there are at least 150. “We must protect the springs,” says Tim Van Cauwenberghe of Coördinatie Zenne. “For us it is important that the water does not end up in the sewers, even if there are buildings on top of the source. The water could be routed into a new urban river, for example.”

FR

EN

30 SEPTEMBER 2020

I 23

Op stap met Gilles Verstraeten, Brussels parlementslid Jef Van Damme, schepen in Molenbeek Jo Govaerts, dichteres Drie weken lang gaat Steven Van Garsse, senior writer bij BRUZZ, met enkele Brusselaars op stap door hun wijk. Het ideale moment om even stil te staan bij wat de wandelaars inspireert en intrigeert in de stad.

BRUZZ | ZOMERREEKS

‘Ha, de regenboogvlag hangt er nog!’

N-VA-parlementslid Gilles Verstraeten is veel tegelijk. Liberaal, conservatief, flamingant en uitgesproken homo. En hij woont in Kuregem. Ondanks de vele grootstedelijke problemen ziet hij het goedkomen met de hoofdstad. Deze Jacques Brel-fanaat mag de spits afbijten in deze zomerreeks, waarin Brusselaars ons te voet meenemen door hun wijk. “Wat we in Brussel kunnen oplossen, kunnen we overal oplossen.” — STEVEN VAN GARSSE, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

I

n Kuregem valt altijd wat te beleven. We zijn er met N-VA-parlementslid Gilles Verstraeten voor een zomerinterview. Na een wandeling van het Raadsplein naar de Heyvaertstraat en terug, vleien we ons neer op het terras van een sympathiek Roemeens café. Een koppel handelsreizigers spreekt ons aan. Ze menen in het nette pak van Gilles Verstraeten iemand van de gemeente Anderlecht te ontwaren. Ze proberen luchtverversingsapparaten te verkopen. Ze hebben er zowaar één bij. En ze zoeken een toegang tot de gemeenteadministratie. Veel succes hebben ze niet. “Ik zit in de oppositie,” zegt Verstraeten. Ze druipen af. In de achtergrond zien we hoe enkele mannen een stroomcabine hebben opengebroken en er hun smartphone opladen. “Welkom in Kuregem,” lacht Verstraeten.

Dat is zonder al te veel cynisme. De N-VA’er heeft het eigenlijk wel naar zijn zin in het multiculturele Kuregem. “Zeker. Het is anders dan het monoculturele oud-Molenbeek waar je naar verluidt geen café met pintjes meer kan vinden,” zegt hij. “Kuregem is een aankomstwijk.

En dat is al honderd jaar zo. Alle migratiestromen zijn hier gepasseerd en ze hebben allemaal hun

24

I

14 JULI 2021

stempel nagelaten.” Hij toont ons de Joodse synagoge. “Er kwamen lang geleden vooral joden wonen, later Italianen en Spanjaarden, Grieken ook. Ze gingen weer weg, maar velen hielden een band met Kuregem. Er zijn nog altijd die werkmanscafés. Toen kwamen Marokkanen, daarna zwart-Afrikanen. De laatste categorie in deze aankomstwijk zijn de Oost-Europeanen.”

Verstraeten zakt geregeld af naar de Abattoir, waar heel die superdiverse samenleving samenkomt op één plek. Hij gaat er dan pannenkoeken eten aan een Vlaams kraampje, waar de Nederlandstaligen in Kuregem weleens verzamelen blazen. “Je vindt er dan alles. Oude Brusselaars, mensen uit het Pajottenland, Franstaligen, Brusselse homo’s.” Hij verbaast zich ook over de inventiviteit van de Vlaamse slagers op de site die ontdekt hebben dat ze met Roemeense vleesspecialiteiten een mooie cent kunnen verdienen.

Maar niet alles gaat zo goed in Kuregem.

Verstraeten kent ook de rauwe kanten van de buurt. Als een van de weinige politici was hij daags na de verwoestende brand in de Heyvaertstraat ter plekke aanwezig. Verstraeten: “Toen heeft de brandweer met drones de drie dodelijke slachtoffers gevonden.”

“Ik was als gemeenteraadslid al vóór deze brand bezig met huisjesmelkerij. Ik had een maand voordien het schepencollege vragen gesteld over de gemeentelijke controle op les marchands de sommeil. En toen brak die brand uit.

Een week later was er in de Memlingstraat weer een brand, gelukkig zonder dodelijke slachtoffers.”

“Wat er in Brussel ontbreekt, is een beleid rond woonkwaliteit. Brussel kan daar van Antwerpen wat leren. Daar zijn bureaus opgericht die zich alleen met woonkwaliteit bezighouden.”

MISERIE ACHTER DE GEVELS We hebben wel wat bekijks tijdens het wandelinterview. Gilles Verstraeten is, zoals steeds, uiterst keurig gekleed. In pak met krijtstreep, opgeblonken schoenen en een leren boekentas. Zijn blonde haren in een perfecte zijstreep. Hij valt op in een buurt waar armoede heerst en die verloederd is. In een zijstraatje van de Heyvaertstraat maken we een bocht en lopen over een betonnen esplanade door een galerij terug naar de Slachthuizen.

Het lijkt wel het Oostblok in de jaren 1980. Of Syrië na een bombardement. Er zijn anno

GEEN DESTRUCTIEF VERHAAL Verstraeten zal binnenkort ook Kuregem verlaten.

Hij heeft aan het Astridpark een art-decoappartement gekocht. “Ik heb ook in Kuregem gezocht, hoor, maar ik heb intussen geleerd dat je als je in Brussel iets wil kopen, niet mag twijfelen. Als iets

“De mooiste nummers die over Vlaanderen gemaakt zijn, zijn in het Frans” GILLES VERSTRAETEN N-VA-parlementslid

je bevalt, snel tekenen, want voordat je het weet, heeft iemand anders het voor je neus weggekocht.”

We vragen wat Verstraeten ertoe bewogen heeft om in de politiek te stappen. Hij was lang bestuurslid en uiteindelijk voorzitter van de liberale studentenvereniging LVSV. Daar leerde hij wat liberalisme is, in zijn meest zuivere vorm, het kapitalisme en individuele rechten. Maar ook het conservatisme. Hij deed hem bij de N-VA belanden en niet bij het “te linkse Open VLD van Gwendolyn Rutten”.

Voor Verstraeten is conservatisme geen ideologie: “Het is een manier om naar de wereld te kijken. Je kijkt naar wat er is, en begrijpt dat dat zijn reden van bestaan heeft. En je vraagt je af of wat zich nieuw aandient werkelijk beter is.”

“Ik vind individuele vrijheden heel belangrijk, maar op het einde van de rit moet je als samenleving wel een gemeenschappelijk verhaal schrijven.

Alleen daarop kan solidariteit gestoeld zijn.”

Verstraeten weet tegelijk dat politiek om macht draait, maar gratuite macht en de ‘politique politicienne’ kunnen hem maar matig boeien.

N-VA zit in Brussel overal in de oppositie. Dat mag geen destructief verhaal zijn, vindt hij.

“Natuurlijk niet. Dat is toch de reden waarom je aan politiek doet. Het heeft geen zin om zaken aan te klagen zonder pistes voor verbetering voor te stellen. Na een tijd ben je niet meer geloofwaardig.”

“Ik heb ook lak aan extremistische partijen die de samenleving voortdurend in een kwaad daglicht stellen, mensen kwaad maken, ze kwaad

▼

2021 weinig plekken in Brussel die er zo triest bij liggen.

Verstraeten: “De gemeentepolitiek heeft Kuregem lang verwaarloosd. Iedereen kent het verhaal van de Anderlechtse burgemeester die aan de Wayezstraat een groot ‘Welkom in Anderlecht’ liet hangen. Kuregem telde gewoon niet mee. Dat verklaart veel van de problemen van vandaag, zelfs al probeert de gemeente wel te investeren Tegelijk ben ik een van de weinige gemeenteraadsleden die in Kuregem woont. Na de gemeenteraad zijn de meesten snel weg, vaak met hun wagen. Terwijl ik naar mijn appartement wandel.”

“Er zijn hier majestueuze panden, maar je ziet al vaak aan de gevels welke miserie er zich achter schuilhoudt. Je ziet dan een prachtig art-nouveauhuis, maar met een balustrade gemaakt van afgedankte paletten.”

14 JULI 2021

I 25

Gilles Verstraeten draagt een regenboogpolsbandje: “Als zestienjarige ontdekte ik aan het Sint-Goriksplein het Sodom en Gomorra. Ik vond het fantastisch.”

▼

“Na de gemeenteraad zijn de meesten snel weg, vaak met de auto, terwijl ik naar mijn appartement wandel,” vertelt Gilles Verstraeten.

houden, met als enige bedoeling om hen aan zich te binden. Dat is niet de essentie van de politiek.”

STRAATVERKOPERS BRUZZ | ZOMERREEKS

Wat die essentie dan is? Verstraeten: “Democratische politiek is je inzetten voor de hele bevolking vanuit je eigen visie op de samenleving. Samen met de andere gekozenen probeer je dan een pad te zoeken om vooruit te gaan. Het is een liberale visie die lijnrecht staat tegenover die van Carl Schmitt, de briljante jurist van de nazi’s. Die zei: ‘Politiek is vijandschap. Je hebt een vijand nodig.’

Dat is niet waar ik voor sta. Alleen moet ik vaststellen dat het er op de sociale media anders aan toegaat. Mocht Carl Schmitt dat zien, hij zou zich in de handjes wrijven.”

We wandelen naar het Raadsplein. Enkele straatverkopers worden door de politie aangemaand om weg te gaan. Ze ruimen alles op, “maar het is dweilen met de kraan open,” zegt Verstraeten. “Een politieman vertelde mij dat ze die mensen proberen te beboeten, maar dat is bijna niet te doen. Ze halen dan vier verfrommelde papiertjes naar boven. Vier keer een bevel om het grondgebied te verlaten.”

Terug op het Raadsplein. Verstraeten kijkt naar het statige gemeentehuis. “Ha,” zegt hij, “de regenboogvlag hangt er nog! Prima werk van het gemeentebestuur.” Verstraeten draagt ook zelf een regenboogpolsbandje, wat aanleiding geeft tot gesprekken over zijn geaardheid met de Kuregemse en Brusselse bevolking.

SODOM EN GOMORRA Ook zijn ouders thuis in Kortrijk waren snel in het reine met hun homoseksuele zoon. “Mijn ouders waren op dat vlak heel permissief. Ik ging als zestienjarige al naar Brussel, en bleef dan bij een vriend slapen. Ik ontdekte aan het SintGoriksplein het Sodom en Gomorra. Ik vond het fantastisch. Brussel heeft me nooit meer losgelaten.” Ook de homobeweging draagt hij een warm hart toe. “Op 23 juli vertrek ik naar Boedapest. Voor de gaypride. Samen met Vlaams Parlementslid Piet De Bruyn en Europees 26

I

14 JULI 2021

Parlementslid Assita Kanko. Ik heb er vertrouwen in. De burgemeester van Boedapest is zich aan het ontpoppen als uitdager van Viktor Orbán.”

Verstraeten blijft bovenal ook N-VA’er. En toch: een separatist wil hij niet genoemd worden. “Ik ben een confederalist. Vlaanderen, Wallonië en Brussel hebben een gedeelde geschiedenis. Dat wis je niet weg. Ik zeg wel: wat goed werkt, moeten we versterken. Het Nederlandstalige onderwijs is uitstekend. Ik vertel het ook in Vlaanderen. Hoe het Nederlandstalige onderwijs gedoemd was om te verdwijnen, en nu een succes is. Ik geloof dat dat onze kracht is in Brussel. We nemen de leidende rol hier. We brengen vanuit Vlaanderen kwaliteit in het beleid in Brussel. Franstalige politici, zeker die van de jonge generatie, hebben dat heel goed begrepen.”

Het is ook wat Verstraeten vertelt aan Vlamingen die misschien wat meewarig kijken naar die hoofdstad die niet helemaal meer van hen is. “Brussel heeft zijn problemen, maar die zullen vanzelf niet verdwijnen. En uiteindelijk komen die in Vlaanderen terecht. Alleen al

daarom moet Vlaanderen hier het voortouw nemen, en met oplossingen komen. Vanuit de wetenschap: wat we in Brussel kunnen oplossen, kunnen we overal oplossen.”

MADAME FLANDRE Verstraeten staat als Vlaams-nationalist uiteraard op de taalrechten in Brussel, maar hij kan tegelijk niet verhullen dat hij een liefde koestert voor het Frans. Hij spreekt het uitstekend. “Ik pik snel talen op,” zei hij ons eerder.

Nu bekent hij dat zijn jeugd gebaad ging in de Franstalige cultuur. “Niet omdat ik uit de Franstalige bourgeoisie in Kortrijk kwam, eerder integendeel. Maar thuis was het al chanson wat de klok sloeg. En ik ben dan ook een immense Jacques Brel-fanaat. Ik hou van de teksten, van de lyriek. De mooiste nummers die over Vlaanderen gemaakt zijn, zijn in het Frans. En ken je Liliane Wouters, een Brusselse dichteres met West-Vlaamse roots? Ze schreef ‘Madame Flandre’, later gezongen door de Waalse folkzanger Julos Beaucarne. Magnifiek hoe de lof over Vlaanderen gezongen wordt in het zwierigste Frans.”

DANS LES RUES DE CUREGHEM AVEC GILLES VERSTRAETEN

WITH GILLES VERSTRAETEN THROUGH CUREGHEM

Être de la N-VA et être gay dans l’un des quartiers les plus multiculturels : Cureghem. Pour cette première interview d’été, nous rencontrons Gilles Verstraeten, depuis deux ans membre du parlement bruxellois et conseiller communal à Anderlecht. Il nous dit aimer le mélange hétéroclite de cette partie de la ville, mais il voit aussi les problèmes et pense que c’est son travail de trouver des solutions. En tant que nationaliste flamand, il pense que la Flandre a une mission à accomplir. « Ce que vous résoudrez à Bruxelles, vous pourrez le résoudre partout », dit-il. Et il nous parle aussi de conservatisme, d’homosexualité et de chanson française. Car c’est en français que l’on chante le mieux la Flandre.

Being a member of the N-VA and gay in one of the most multicultural neighbourhoods, Cureghem. That brings us to our first summer interview, with Gilles Verstraeten, a member of the Brussels Parliament and a councillor in Anderlecht.

He tells us how he loves the colourful mixture in this part of town, but also sees the problems. As a politician, he believes it is his job to find solutions to these problems. As a Flemish nationalist, he believes that Flanders plays a role here. “What you solve in Brussels, you can solve everywhere,” he says. He also speaks about conservatism, homosexuality and French chanson. Because the most beautiful songs about Flanders are in French.

FR

EN

JUILLET ET AOÛT JULI EN AUGUSTUS JULY AND AUGUST 7/7 13-19H WWW.FLOW.BRUSSELS

HET OPENLUCHT -ZWEMBAD AAN HET KANAAL IN ANDERLECHT!

THEA OPEN AIR SWIMMING POOL AT THE CANAL IN ANDERLECHT!

LA PISCINE EN PLEIN AIR LE LONG DU CANAL À ANDERLECHT!

+ CONCERTS + CINÉMA + PERFORMANCES + APÉROS

FLOW is a project by POOL IS COOL in collaboration with Decoratelier, Art2Work, FIX, Ecoworks and Spec uloos + Variable, with additional cultural programs by Kunstenfestivaldesarts, Zinnema and Cinéma Galeries.

16e EDITIE VAN HET 16e ÉDITION DU

Inschrijven verplicht - Inscription obligatoire

29 . 08 . 2021 3 3

KERKPLEIN PLACE DE L’ÉGLISE SINT-AGATHA-BERCHEM 1082 BERCHEM-SAINTE-AGATHE OP WANDELAFSTAND VAN ACCESSIBLE À PIED DEPUIS SCHWEITZER WWW.VISUEELFESTIVALVISUEL.BE

KERKPLEIN PLACE DE L’ÉGLISE

VISUEEL FESTIVAL VISUEL

Georganiseerd door Organisé par GC De kroon & Archipel 19 Centre culturel

Éd. Resp. : Christian Boucq 15, place de l’Église 1082 BSA. - Graphisme : Benjamin Hendlisz - GC De kroon - St.-Agatha-Berchem - JB. Vandendrieschstraat 19 - 1082 Brussel - www.gcdekroon.be - dekroon@vgc.be - 02/482 00 10 - RPR Brussel - 0448.071.704 - v.u. Christina Brunnenkamp

14/08

a Riccardi

©Valentin

Portugal Século XX: #AGEDOR

e g a t S On for e g n a h C

Visões Femininas Films uit ⁄ Films de la Cinemateca Portuguesa

04.07 > 02.08

Isaac Julien RETROSPECTIEVE ⁄ RÉTROSPECTIVE

In samenwerking met ⁄ En collaboration avec Courtisane

13.08 > 29.08

www.cinematek.be

©Valentina Ric ca

rdi

n a T é m é T

blackwave. @ La Tricoterie

Teken de Oxfam-petitie voor het klimaat en win een duoticket! onstageforchange.be

Culture.

NL | FR | EN CULTURE COMES BACK TO LIFE

WHY WE MUST LISTEN TO THE SKATERS, NOT THE HATERS

‘Brussels needs better skate spots’

19-year-old Bryan at Place Mo: “We skaters are sweet and kind, respectful young people.”

29

Culture. Skateboarding

EN

The pulse of the skate community is beating faster than ever before. But while Brussels skaters hunger for safe spaces to hone their skills, the pressure on public space is increasing. “It’s unbelievable that the capital of Europe doesn’t have a decent skatepark yet.” — TOM ZONDERMAN, PHOTOS HELEEN RODIERS

BRUZZ

| R E P O R TA G E

C

lack, clack, ding, whoosh!

19-year-old Bryan ventures out for a few skateboard tricks at Place Mo. For a couple of years now, Moricharplein/ Place Morichar in Sint-Gillis/ Saint-Gilles has been one of the favourite hang outs of the Brussels skate community, but on this first Tuesday of the summer holidays, he is about the only skater present on the red square. A bit further away, a young boy on a step bike and a girl on a pink bike have claimed a piece of the square.

Place Mo has been making tempers flare up in recent weeks.

Just like at the Theaterplein in Antwerp, local residents launched a petition against the nuisance in and

around the spot. Subsequently, the police had the ramps, curbs and slides that the skaters had built carried off to the recycling centre, without any consultation. The skaters answered that démarche with a protest.

“This square really is chez moi,” Bryan says as he unplugs his earphones. “I do go to a skatepark sometimes, but in fact, I prefer to stay here. I am among friends here.

Anything we bring is used by everyone, we take care of it together.” He does not think the skaters are the problem but the partying youths who hang around late, making noise and leaving a mess. “I understand the local residents, but I’m upset that they

Yves Tchao, skater of the first generation in Brussels and for 27 years owner of skate shop Ride All Day: “Brussels needs a park of at least 2,000 square meters.”

30

didn’t speak to us. We are sweet and kind, respectful young people.”

His buddy Nor (22) gives him a fistbump. “The past few months have been very dark, skating is my outlet. Then the police come and chase us out of here. That’s very frustrating. There are plenty of smaller measures that could reduce the inconvenience. But Brussels simply has too few real skate spots.”

There are some, but they are inadequate, he says. The skatepark at Ursulinenplein/Square des Ursulines is something between a square and a skatepark, and too many late-night dwellers ruin the atmosphere. There is the indoor Xtreme Park in Haren, but that is less focused on skaters. Triton in

Evere and Wiener in Watermaal/ Watermael are too restricted. The only good place at the moment is the indoor and outdoor skatepark Byrrrh & Skate in Anderlecht, “but there you have to pay.”

COMPLETE BOARDS “In fact, every municipality should have a skatepark just like they have a football pitch,” Youssef Abaoud, founder of Byrrrh & Skate and practically the patron saint of the Brussels skate scene, told us three years ago. “Skateparks are an important outlet for young people,” agrees Brussels Minister of Mobility Elke Van den Brandt (Groen). “If you want to avoid nuisance, you have to provide more infrastructure that lives up to the needs of young people. With enough obstacles and enough challenge. The public space is still dominated by infrastructure tailored to cars, but we would like to change that. With more space for terrasses, playgrounds, greenery and skateparks.”

The skaters at Place Mo are waiting for such a place, but in the meantime they want to keep on skating in their beloved square.

Much needed talks are ongoing between local residents and the skaters, says alderman for Youth in Sint-Gillis/Saint-Gilles Willem Stevens (Vooruit). “This past week, we first sat down separately with skaters and the neighbours. Then we brought them together. To see what could be better. Putting the ramps away at a certain time, for example, but then you have to find a space for that, or keeping part of the square clear for parents with children at busy times.”

No one denies that Place Mo has been busy these past few months.

Skating continues to gain popularity. The fact that it has become an Olympic sport and that the youngest British Olympian, Sky Brown, is a thirteen-year-old skating prodigy, only makes it more popular. That

Annelien Snyers of the Brussels skate collective BX’elles shredding at Allee du Kaai: “It’s crazy to see how quickly you get involved in the skate community. I’ve only been skating for three years, and I’m already helping to build skate ramps.”

have everything right away and it’s less expensive.” Over the years, his audience has become much more diverse. Especially young girls are visiting him now. Social media play a role in this, he says, but also the all-female collective like BX’elles that started 18 months ago from the monthly girls’ sessions at Byrrrh & Skate.

DO THE DIY “We heard so many times from girls that they wanted to skate, but they didn’t dare to go to a skatepark,” says Una Kreso of BX’elles. “It started with an Instagram page where we posted videos to encour-

“There’s a lot of DIY in the scene, out of necessity, because otherwise nothing will happen” ANNELIEN SNYERS BX’elles

age them: come on, don’t let them stop you! Suddenly we have become much bigger than we ever dared to hope.” BX’elles now has six core members and has become a non-profit organisation. They are even official partners of Byrrrh & Skate and teach there as well.

Goodpush, an organisation that supports social skateboarding projects worldwide, gave them funding to teach children from underprivileged neighbourhoods in Brussels to skate this summer.

In August, the BX’elles team will go and build a skatepark in Sarajevo in Bosnia, Kreso’s homeland, in association with Toestand, a Brussels-based organisation that works on the temporary use of empty buildings and abandoned spaces.

They do not have much experience with that, says BX’elles member Annelien Snyers, but they already built a mini-ramp in La Zinzinerie, the large hangar at Allee du Kaai, a piece of Berlin in Brussels along the canal that has been re-developed by Toestand. Inside Allee du Kaai, free initiations are given to both hipsters and sans-papiers. Outside, a skate

bowl was built by the Brussels skate crew Mashers three years ago. That DIY mentality is what defines the skating community. “Out of necessity, otherwise nothing will happen,” says Snyers. Byrrrh & Skate is the best example of this, Youssef Abaoud built his park largely with recycled materials, with joint forces. “It’s really crazy to see how quickly you get involved in that community,” says Snyers. “I’ve only been skating for three years, and I’m already helping to build skate ramps.”

DIVING FOR DECKS Byrrrh & Skate has had to find a new location twice already and is now at Studio CityGate. But that is also a temporary location, within two years Youssef Abaoud will have to look elsewhere. Allee du Kaai will also soon be demolished as part of the construction of the new park along the Becokaai and Materialenkaai/Quai Béco and Quai des Matériaux, for which works should start in 2022. A new skatepark will be built on the same spot, partly under the new Suzan Danielbrug/Pont ▼

Covid made people go outside has also played its role. “Skating was a good alternative for those who could no longer exercise indoors,” says Yves Tchao, skater of the first generation in Brussels and since 1994 owner of skate shop Ride All Day. “Old skaters have dusted off their boards, a lot of young kids have started. You can do it alone, or with others, but you don’t need anything for it, just a board.”

He has never sold as many complete skateboards as he does now, he says. “Especially beginners buy a skateboard with all its components: deck, trucks, wheels, bearings and grip tape. Then you

31

▼

CURBS, RAILS AND LEDGES: GRINDING THROUGH THE CAPITAL’S SKATEBOARD SCENE

Suzan Daniel, currently in construction. A new Recypark will be built on the Fernand Demetskaai/Quai Fernand Demets in Anderlecht and a skatepark will be integrated into a green zone there, to a design by the Finnish landscape architect Janne Saario, who has already designed skateparks in Helsinki, Rotterdam and Gijón.

But that is still in the future and until then, Brussels skaters will have to make do with what there is: not much. Although two new spots have been added in a short time: in

the Ter Kamerenbos/Bois de la Cambre the City of Brussels has created a pop-up skatepark, on a site where there used to be cars.

And the new skatepark Sk8 Port, an initiative by the Port of Brussels as part of the redevelopment of the canal zone, is being inaugurated in Neder-Over-Heembeek this week.

For Sk8 Port the expectations were high, but the result divides opinions: many good intentions, nicely located under a historic harbour crane, but the skate community is mostly sceptical. The

“When you build a skatepark, you have to feed back to the local skate community” PIM NOTEBAERT Skatepark builder B R U Z Z | R E P O R TA G E

LOOKING FOR LENNIK

Sk8 Port, the new skatepark along the canal in Neder-Over-Heembeek: expectations were high, but the result divides opinions.

32

most common complaint is that it is several kilometres away from the city centre. There is little else to do in the area and the canal is very close. Even though there is a barrier now, it is not inconceivable that a skateboard could end up in the water, thinks Yves Tchao.

“It did happen a few weeks ago with a friend of mine”, says Otto Vanagt of the Brussels skate crew BXL Street’rs. “He went to retrieve it, because he absolutely wanted his board back.” Vanagt has been there once, but he doesn’t think he will be going back very often. “The plans looked okay, but in reality it is a disappointment. The location is nice, but it’s too far from the city to go skating for a whole day.” The park is also rather modest in size, says Yves Tchao of Ride All Day. “Brussels actually needs a park of at least 2,000 square meters, or several parks of 1,000 square meters.”

Pim Notebaert, himself skater, at the time one of the builders of the bowl at Allee du Kaai and nowadays full-time concrete sculptor of skateparks all over Europe, is mainly concerned by the park’s structure. “The bowl itself is okay, but you can see that the ledges and rails were built by people who do not have much experience.” The park was nevertheless designed by Pierre Jambé of Antidote, an old hand at designing skateparks. “He taught me everything,” Notebaert nods. “His design was great, but the installers didn’t follow up on everything. When we build a park, we adjust according to what we sense from our experience.”

Notebaert also regrets that the contractor for the skatepark, the company Hertsens, has gone into business with a Spanish skatepark builder, iO Skateparks & Ramps, while there is just as much talent in Belgium. What makes Belgians so good? Pioneers such as Concrete Floors and Concrete Dreams, which is responsible, among other things, for the construction of the skatepark in Mechelen. They also lent their expertise to Byrrrh & Skate and gave Notebaert a hand at Allee du Kaai.

“You have to build with passion and vision,” he says. “But most of all, you have to feed back to the local skate community, understand the needs and desires and involve them in the construction.”

This did not happen in Heembeek, say Una Kreso and Annelien Snyers from BX’elles. “We feel like there’s not enough listening,” says Snyers. “It’s true that there isn’t a single point of contact in the skate community. But speak to one skater, and it goes around like wildfire. For example, that we didn’t know the skatepark was opening this week says it all.” Kreso nods.

“There was funding, there was an effort, that is nice, but a crucial step was skipped.”

“I used to set up petitions and sit around the table with policy makers, but it led nowhere,” sighs Yves Tchao. “I’ve now got my hopes up for Allee du Kaai. If that doesn’t work out, I’ll give up on Brussels.

(Laughs) For now, I’ll get my kicks in Flanders. Lennik is a village with 9,000 inhabitants, but they have a dream of a skatepark. In Ghent you have the Blaarmeersen, which is awesome. But in Brussels, the capital of Europe, nothing. I think that’s outrageous.”

STREET VS. TRANSITION Skateparks are great, but skating is also about pushing your boundaries, finding your freedom and going wherever you want. There is a reason why skaters claim Place Mo, the square next to the ING building near Troon/Trône and the plain near Luxemburg/Luxembourg

OTTO VANAGT BXL Street’rs

Station. Or, in its time, Kunstberg/ Mont des Arts, which today is largely taken over by the terrasse of Plein Publiek BXL. Doesn’t a skatepark have the effect of being hidden away a bit?

“That’s kind of how Sk8 Port feels,” nods Una Kreso. “But I prefer to skate on the street anyway. It is a greater challenge to be creative with obstacles that are not actually made for skating. You often provoke a reaction from passers-by and get into conversation with people you wouldn’t otherwise get to talk to.

That makes me feel part of the city.”

Because of the lack of skateparks in Brussels, there are more street skaters than “transition” skaters, skaters who prefer a halfpipe or bowl to the street. “I really like both,” says Snyers. “When I was new to Brussels three years ago, I started taking skate lessons at Byrrrh & Skate. That was my way of integrating. When I skate around town now, I feel like I’m adding something. That’s my way of

benches on Flageyplein/Place Flagey. “That’s true, but in Belgium it’s not that bad. In cities like Barcelona or San Francisco, there are skatestoppers on every curb.”

CAR-FREE SUNDAYS

expressing myself.”

Expressing that individuality and becoming part of the city is exactly what makes Morichar Square so beautiful, says Snyers. “I think that’s a wonderful place. Okay, sometimes it’s so crowded you can’t skate, but that coming together of so many different profiles in a certain harmony, that’s great.” Yves Tchao feels the same. “Skaters don’t do politics, whether you speak Flemish, French or Arabic, whether you are Belgian or Moroccan, everyone with a board is equal.”

Skatepark builder Pim Notebaert agrees that building a few skateparks will not keep all the skaters off the streets. “Skateparks are good for learning tricks, or for parents who don’t like to send their kids out on the street. But skaters will always look for that one spot that’s too good not to skate on.”

Even if the urban furniture suffers from it. Sometimes skatestoppers try to curtail this vaunted freedom, such as the iron plates on the stone

At the end of the 1970s, beginning of the 1980s, there were several indoor skateparks in Brussels, but they were all closed down, Yves Tchao recalls. “That has since then forced the street community to grow. But you can’t deny, too, that Brussels is the best street city in Belgium. Skaters from Antwerp and Ghent regularly come here to skate.

There’s a lot of building and renovation going on here, which generates loads of new places.”

New places that will undoubtedly cause friction, literally and figuratively. “As long as there’s skating, it will go on,” Notebaert says. “Skating fits in with today’s idea that no one wants to be pigeonholed. Especially with Covid, where everyone felt trapped. Skating was about the only thing you could still do. I actually loved that first lockdown, it seemed like every day was car-free Sunday.”

SK8 PORT Vilvoordsesteenweg/chaussée de Vilvorde, Neder-Over-Heembeek Facebook: Port de Bruxelles

De pols van de hoofdstedelijke skatecommunity klopt harder dan ooit tevoren. Maar terwijl de Brusselse skaters hongeren naar safe spaces om hun skills aan te scherpen, neemt de druk op de openbare ruimte toe. De voorbije weken liepen de gemoederen hoog op op en rond het Moricharplein, waar buurtbewoners een petitie lanceerden tegen de overlast die de skaters veroorzaakten, waarop de politie door de skaters zelf gebouwde toestellen zonder overleg liet weghalen. De turbulentie legde nog maar eens bloot dat Brussel achterophinkt qua infrastructuur voor een sport die almaar populairder wordt en die door corona nog een extra boost kreeg. Een nieuw skatepark aan het kanaal in Heembeek blijkt ontoereikend, intussen is het wachten op grotere skateparks die zullen gebouwd worden aan Allee du Kaai en in het nieuwe Recypark in Anderlecht. “Ik heb de hoop bijna opgegeven,” zegt Yves Tchao, skater van het eerste uur en al bijna dertig jaar uitbater van skateshop Ride All Day. “Het is toch schandalig dat de hoofdstad van Europa geen deftig skatepark heeft?”

NL

FOCUS SUR LES SKATERS DE BRUXELLES

| R E P O R TA G E

“The location of Sk8 Port is nice, but it’s too far from the city to go skating for a whole day”

VINGER AAN DE POLS VAN DE BRUSSELSE SKATEGEMEENSCHAP

BRUZZ

Una Kreso of the BX’elles collective in the bowl at Allee du Kaai: “I prefer skateboarding on the street. You often provoke a reaction from passers-by and get into conversation with people you wouldn’t otherwise get to talk to. That makes me feel part of the city.”

La communauté des skaters à Bruxelles est plus grande que jamais. Alors que les skaters cherchent des endroits sûrs pour pratiquer leur sport et améliorer leur skills, la pression sur l’espace public monte. Ces dernières semaines, la place Morichar a suscité l’émoi, suite à une pétition des riverains contre les nuisances causées par les skaters. Résultat: la police a enlevé les modules fabriqués par les skaters sans les consulter. Une fois de plus, force est de constater que Bruxelles a du retard en termes d’infrastructure pour un sport qui devient de plus en plus populaire et l’est devenu encore plus depuis le covid. Le nouveau skatepark au canal à Heembeek ne suffit pas, et entretemps, on attend impatiemment les plus grands skateparks qui seront construits à l’Allee du Kaai et dans le nouveau Recypark d’Anderlecht. « J’ai quasiment perdu espoir », explique Yves Tchao, skater de la première heure et gérant du magasin de skate Ride All Day depuis près de trente ans. « N’estce pas scandaleux que la capitale de l’Europe ne compte pas un seul skatepark digne de ce nom ? » FR

33

Vantage point

ISOLDE VAN DEN BULCKE DUWT HAAR BEWIJSDRANG OPZIJ

‘Ik kan eindelijk de rust omarmen’ NL

De jonge muzikante Isolde Van den Bulcke alias Tristan verhuisde begin vorig jaar naar Brussel, waar ze een stek vond in het antikraakpand naast de See U-site in Elsene. Wanneer ze via de Kroonlaan de stad in fietst, wordt haar blik ter hoogte van de Gray-Kroonbrug de verte in gezogen. “Je wordt opgeslorpt door de drukte van die doorgangsstraat, en dan krijg je plots dit weidse uitzicht. Aan de ene kant zie je Elsene, aan de andere Etterbeek. En onder jou gaapt de diepte. Die voel je niet als je hierover rijdt.”

Ze blijft hier soms ook echt staan mijmeren, zegt ze. De voorbije jaren waren voor haar een rollercoaster. Op relationeel vlak, maar ook haar vertrouwde Gent achterlaten was een sprong in het diepe. In

“Rondwandelen zonder overprikkeld te worden, was een cadeautje” Brussel rondde Van den Bulcke zopas haar master jazzzang af aan het conservatorium. Net toen ze hier goed en wel geland was, legde corona alles lam. “De dynamiek die Brussel zo eigen is, viel helemaal stil, maar eigenlijk vond ik het best aangenaam om zachtjes door de stad gemasseerd te worden.

Rondwandelen zonder overprikkeld te worden of te verdwalen in de hoeveelheid was een cadeautje.”

Het voorbije anderhalf jaar leerde Van den Bulcke veel over zichzelf. “Zeker als muzikant viel alles plots weg, je werd verplicht om stil te staan. Ik heb ingezien dat muziek superbelangrijk is, maar niet alles. Er is ook een leven ernaast, met mensen die je graat ziet.

Aan het conservatorium had ik een soort van bewijsdrang ontwikkeld, ik wilde vooral slimme composities maken, alle moeilijke noten halen en coole akkoorden spelen. Nu werk ik veel gevoelsmatiger.”

Ze vertelt hoe de herevaluatie van zichzelf als

34

muzikant die corona in gang zette van haar ook een eerlijkere artiest maakte. “Ik wil niet meer schrijven over iets wat ik niet voel. Ik werk op dit moment aan mijn debuutplaat, de songs zijn één groot verwerkingsproces. Als er geen corona was geweest, had ik die nummers misschien niet geschreven. Of toch niet op die manier. Je was echt verplicht om dieper in jezelf te kijken en jezelf in vraag te stellen. Wat wil ik?

Wat heb ik nodig? Wat maakt mij gelukkig?”

De grootste vaststelling tijdens de cesuur die corona installeerde? “Alles is chill. (Lacht) Oké, dat is een cliché, maar ik wil me zeker niet overhaasten en meegaan in de snelheid van het leven. In de verte zie ik opnieuw die zenuwachtigheid van voorheen opdoemen. Binnenkort brengt iedereen weer platen uit en dan moet ik mijn plek daartussen vinden. Deze lp is megabelangrijk voor mij. Ik ben er echt trots op. Ik zou het doodjammer vinden als ze niemand bereikt.

Zoveel muzikanten treden ook weer op, en dan denk ik: fuck, moet ik niet het podium op? Terwijl dat in de aanloop naar het album bizar zou zijn.”

Toch laat ze zich niet afschrikken door de heropleving. “Ik bescherm mezelf, ik wil er niet te veel van verwachten, anders ga ik teleurgesteld worden. De verwarrende maatregelen van een paar maanden terug vond ik heel vermoeiend. Ik verdronk erin. SomsCHEB RUNNER: Tristan ANGRY IMMIGRANT had ik ook wel last van fomo, omdat mijn2/7, 20.00, Beursschouwburg, Geboren in 1996 in Gent als vrienden naar feestjes gingen en ik de www.beursschouwburg.be Isolde Van den Bulcke regels toch wilde volgen. Maar dan dacht Studeert jazzzang aan de conik: mis ik dat nu? Niet echt.” servatoria van Tilburg en Gent, “In Brussel ben ik beginnen te haar master doet ze in Brussel genieten van het solitaire leven,” zegt Vermengt als Tristan pop met Van den Bulcke terwijl ze nog één keer jazz en elektronica, debuteert in naar de dynamische skyline van het 2018 met de ep Illusje, in 2019 Elsense achterland tuurt. “Ik kan heel gevolgd door de ep Delidomia uitbundig zijn, maar tegelijkertijd ben ik Speelt als opener van Tamino niet voortdurend op zoek naar sociaal shows in Frankrijk en Nederland contact. Eigenlijk heb ik rustig zijn Legt momenteel de laatste hand eindelijk omarmd.” aan de debuutplaat van TOM ZONDERMAN FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

Tristan, die in 2022 verschijnt

35

Culture. Festival

Vamos à Manchester !

FR

Une plage avec un bar estival éthique et artistique, un lieu de séjour accessible entre exploitation de niche et travail de quartier, une île : la cour intérieure du 13-15 rue de Manchester sera à nouveau tout cela cet été. — TOM PEETERS, PHOTO IVAN PUT

« Chef, un p’tit verre, on a soif. » Les DJs de Stadskanker ont mis un disque d’ambiance en attendant les concerts de l’artiste Barbara Drazkov et de son piano préparé, de l’anticonformiste classique Joeri Chipsvingers et des rockeurs garage de Pink Room. Avec un set qui, au fil de la soirée, satisfera un public de plus en plus exubérant, ils font déjà naître ici et là un sourire sur les visages. Soyons clairs : on est en juillet, il ne pleut pas et Recyclart est toujours actif dans la cour du site de Manchester où ils sont chez eux depuis 2018. L’affiche des Holidays propose des exploits artistiques non conventionnels, qui sont nés dans des caves ou des greniers, le plus souvent avec sérieux. La jungle verte sauvage faite de bambou derrière la scène donne un air de vacances, mais ce soir elle sert surtout de havre de sérénité dans le programme tentaculaire et bruitiste. Où une mère ne retrouverait pas ses enfants. Qui, dépassés par tant de folie déjantée, se seraient depuis longtemps retranchés au mini-golf

couvert ou à l’expo de l’artiste français du chewing-gum Gilbert Descossy, échoué à Saint-Josse depuis mars 2020. Le moins que l’on puisse dire de l’exposition à la Fototek est qu’elle est intrigante. On peut admirer non seulement l’art autobiographique de la chique de cet homme, mais aussi les muscles de sa mâchoire avec lesquels il mâche soigneusement chaque matin un Hollywood Chewing Gum – sa marque maison – pour en faire une œuvre miniature qu’il s’empresse ensuite de vernir pour l’encadrer, trouver une légende et éventuellement prendre une photo. C’est l’œuvre d’une vie que seul Recyclart Holidays ose programmer.

Nous sommes frappés par le fait que tout le monde ici a faim et soif, au sens propre comme au figuré.

D’un verre, d’un repas, de contact humain. Près d’une heure avant l’heure de fermeture officielle de la cuisine, il n’y a déjà plus de pâtés chinois végétaliens ni de chilis. Un peu plus tard, le volet roulant du portail d’entrée est abaissé. Quand c’est plein, c’est plein ici, surtout en période de covid avec ses bulles sociales. Comme annoncé sur les flyers et les réseaux sociaux.

L’affluence est fréquente, comme nous l’apprenons un peu plus tard.

Le reste du mois, le centre Recyclart continuera d’offrir une scène aux marginaux, notamment une rencontre remarquable entre un groupe de punk local et un griot burkinabé, une sculpture sonore en mouvement de Paraplu, la pop

« On ne peut apporter une valeur ajoutée au quartier que si l’on travaille de bas en haut » HANNELORE SCHURGERS De Vaartkapoen

36

Pendant l ’été, la cour intérieure du 13-15 rue de Manchester devient la destination la plus prisée des Bruxellois.

pailletée de Glow! et l’avant-garde de Beyt Al Tapes.

UN AIR DE PLAGE Puis, en août, les voisins du Vaartkapoen prendront le relais avec Manchester Plage. Alors que l’été dernier, les deux organisations se partageaient la semaine, il y a désormais un pare-feu qui sépare leurs activités estivales. Le Vaartkapoen, qui restera sur le site de la rue de Manchester jusqu’à la fin des travaux de rénovation de la rue de l’École (probablement à l’automne 2022), travaillera avec un organisateur bruxellois différent chaque jeudi et vendredi du mois d’août. Le centre communautaire souhaite soutenir Couleur Café et son partenaire Listen ! Festival en ces temps de pandémie. La version estivale en plein air des cafés-concerts Stoemp sera également accueillie ici. Et avec, par exemple, la Fanfarria del Capitan d’Argentine et Arts Urbain comme curateurs, ce sera un avant-goût d’un avenir où les sons universels, le hip-hop, le

ska et le reggae constitueront le fil conducteur.

Parce que les deux ont toujours accordé une grande attention au renforcement de l’homme intérieur, nous avons invité le responsable du bar et du restaurant de Recyclart à notre table en terrasse couverte avec vue sur la scène extérieure et la forêt de bambous. Pendant que les bénévoles vont et viennent avec des plateaux, Joost Schouppe nous dit que cette année, ils ont complètement allongé la carte végétalienne. « Influencés par notre chef, qui a travaillé à Berlin pendant 15 ans, et par souci d’éthique, nous faisons tout nous-mêmes, en utilisant des produits de saison, des fournisseurs locaux avec zéro déchet. Nous changeons aussi constamment nos menus. Pendant les Holidays, nous servons deux plats à des prix démocratiques, à l’heure du déjeuner (et le mercredi soir) il y a un menu plus complet, et à partir de septembre nous voulons même proposer un menu cinq plats. » De la haute cuisine végétalienne, quoi.

Il s’agit d’un travail de pionnier qui démontre que le végétalien peut aussi être savoureux, mais comme l’affiche, c’est la raison pour laquelle il ne touche pas immédiatement le voisinage. La cuisine de Recyclart, qui comprend un Irakien et une mère de cinq enfants, semble plus diversifiée que le public de ce soir. « Le public dépend de l’affiche », dit Joost Schouppe. « Nous ne sommes pas là depuis si longtemps, et faire participer les gens du quartier demande beaucoup d’énergie.

Même à l’heure du déjeuner, nous attirons principalement au restaurant un public issu de la classe moyenne qui travaille ici dans le quartier. Il faut être honnête. » Juste avant l’été, Recyclart organisait une fête de quartier pour préparer le voisinage aux festivités à venir, y compris des dégustations pour toute la rue. « En collaboration avec les entrepreneurs locaux – le carwash, la pizzeria, l’usine de torréfaction, etc. – nous avons proposé des smoothies et des snacks végétaliens. Il y avait une

ambiance, un rapprochement et une curiosité mutuelle, parfois prudente, de loin à travers une fenêtre, mais le pas à franchir pour venir à un concert de rock ou à un set de DJ techno le soir est trop grand.

Maintenant que la Région de Bruxelles-Capitale a décidé que nous pouvions rester plus longtemps sur ce site (dans le cadre du programme de rénovation urbaine de Heyvaert-Poincaré, NDLR), et d’investir également davantage dans le pôle socioculturel, nous voulons consolider notre position ici. En septembre, un nouveau travailleur social va être engagé, pour nous aider à ancrer davantage le site. »

SOUVENIRS DE VACANCES Les photographes Renée Lorie et Erien Withouck contribuent à renforcer le lien avec le quartier à la fin du mois avec le projet d’exposition From Mexico to Manchester. À l’aide de clichés de vacances d’habitant.e.s des rues Mexico et Manchester, deux rues qui traversent Molenbeek, elles laissent les

soirée avec entre autres l’humoriste Cindy Chad et un groupe de rap de jeunes du quartier, ainsi qu’une soirée mousse. On ne peut apporter une valeur ajoutée au quartier que si l’on travaille de bas en haut et que l’on ne se contente pas de programmer les choses les plus branchées. » Les voisins de Decoratelier, le centre d’art inclusif dirigé par le scénographe Jozef Wouters, l’ont également compris. Leur programme d’été Something When It Doesn’t Rain, qui comprend toute une série de conférences et d’ateliers ainsi que des spectacles et de la musique live, en est la preuve. La conférence d’ouverture d’Ola Hassanain est adaptée à un quartier qui a longtemps été caractérisé par l’industrie et le commerce automobile. Elle a également été invitée au Kunstenfestivaldesarts et étudie « la manière dont les espaces construits renforcent la violence des organisations publiques, et comment ce processus crée à son tour un cadre construit qui reflète et régit la vie des personnes qui y vivent. » Il suffit de mettre les points sur les i et les barres sur les t, en théorie aussi.

Pendant ce temps, le duo de DJs de Stadskanker se fait un check dans la cour. Leur set à Recyclart Holidays est presque terminé. La pluie s’est abstenue. La nuit tombe et le rideau aussi sur le site de Manchester, mais ce n’est pas la dernière fois cet été.

RECYCLART HOLIDAYS + BAR RECYCLART > 30/7, Recyclart, www.recyclart.be SOMETHING WHEN IT DOESN’T RAIN 29/7 > 28/8, Decoratelier, www.somethingatdecoratelier.brussels MANCHESTER PLAGE 5 > 27/8, De Vaartkapoen, www.vaartkapoen.be

OP NAAR MANCHESTER!

MANCHESTER HERE WE COME!

Deze zomer wordt de binnenkoer van de Manchesterstraat 13-15 de topbestemming in Brussel. Eerst zijn er de Recyclart Holidays. In augustus neemt de Vaartkapoen het over met Manchester Plage, waarmee ze hun steun betuigen aan en de deuren openen voor Couleur Café, Listen! Festival en de caféconcerten van Stoemp! De buren van Decoratelier stellen op hun beurt Something When It Doesn’t Rain voor, een reeks van lezingen, workshops, voorstellingen en liveoptredens.

This summer, the courtyard of Rue de Manchester 13-15 will become Brussels’ top destination. First up is the Recyclart Holidays. In August, the Vaartkapoen takes over with the Manchester Plage programme, where they show their support for and open the doors to Couleur Café, Listen! Festival and the Stoemp! café concerts. The other neighbours of Decoratelier present Something When It Doesn’t Rain, a series of lectures, workshops, performances and live shows.

NL

B R U Z Z | R E P O R TA G E

souvenirs s’écouler vers l’avenir. Les photos et textes seront imprimés sur des essuies de plage et formeront un parcours du Recyclart à l’antenne de quartier WAQ. À la fin de la journée, leurs auteur.ice.s ramèneront chez eux.elles leur essuie souvenir.

En tant que centre communautaire de Molenbeek, le Vaartkapoen est déjà bien avancé en termes de travail de quartier. « Nos bénévoles – pour la plupart des femmes marocaines d’âge moyen – qui prépareront les snacks pour Manchester Plage, ont préparé des repas pendant le premier confinement pour les distribuer aux personnes en situation précaire », explique Hannelore Schurgers. « Elles ont réalisé notre avant-dernière affiche d’été cette année avec des bénévoles de l’organisation des concerts. L’année dernière, nous avions distribué des flyers dans la rue et nous avons vu occasionnellement des locaux venir, plus la journée que le soir, mais ce mélange était agréable à voir. Cette année, nous avons fait le tour du quartier avec un haut-parleur fait maison.

Les passants pouvaient le connecter à leur smartphone. Comme ça, ils pouvaient mettre leurs propres chansons et on reprenait ce qu’ils aimaient. » Selon Hannelore Schurgers, l’accessibilité est la clé pour ne pas devenir une île, et cela ne signifie pas seulement que les activités doivent être gratuites. « Chacun doit pouvoir trouver sa place. Cette année, nous avons mis en place des groupes de travail pour connaître les besoins du quartier. C’est ainsi qu’a vu le jour Benefiësta, le 26 août, une

EN

37

BruxellesVies Storyboard WIDE VERCNOCKE

Le nageur est un cavalier

Pendant trois semaines, un.e créatif.ve bruxellois.e partage sa vision du monde. ARNO BOEY est un artiste des mots (collectif ZINK) et cartographe d’histoires (1020stories.be), avec une fascination pour la danse.

Nadat onze cartoonisten zich een jaar lang wekelijks het hoofd gebroken hebben over een geestige Storyboard, zijn ze nu echt toe aan een summer break. Cheers! We zien jullie terug op 18 augustus.

38

FR/ Le maître-nageur a mesuré le taux de chlore une dernière fois. Il a levé le pouce et donné le signal de départ.

Quelques politiciens ont sauté dans l’eau sans hésiter. Devant la caméra, ils ont commencé à exécuter un ballet aquatique. Ils ont battu des pieds dans l’eau, pris une inspiration et plongé la tête la première, faisant apparaître leurs jambes en l’air. Ils ont réalisé une série de figures en nageant, j’ai vu une pyramide et un iris et les sphères de l’Atomium. Ils glissaient les uns devant les autres, leurs bonnets de bain aux couleurs apolitiques. Ils ont transformé leurs bouches en fontaines et ont craché de l’eau dans toutes les directions. C’était le premier jour de la piscine en plein air du pont Pierre Marchant et je faisais un rêve éveillé festif. Après tant d’années, nous pouvions à nouveau nager en plein air.

Je n’y étais pas allé en tant qu’écrivain ou journaliste, et encore moins pour m’attribuer des mérites politiques.

J’étais un nageur. Sans défense et déshabillé, j’ai fait la queue jusqu’à ce que les dignitaires aient terminé leur baignade exclusive. Un journaliste est venu se placer à côté de moi et a brisé mon rêve en me posant une question sur les jeunes Bruxellois et les passions estivales. La question n’était pas vraiment ouverte et, alors que j’essayais de trouver une réponse, le maître-nageur a donné un coup de

sifflet. J’étais sauvé : nous pouvions entrer dans la piscine. J’ai plongé dans l’eau froide et le son a changé. D’abord les éclaboussures, comme un millier de cristaux dansant sur une voile tendue, puis, une fraction de seconde plus tard, le monde sous-marin. Sombre, sourd et doux. Les voix s’y sont tues et se sont transformées en un bruit agréable.

Lorsque j’ai refait surface, les caméras étaient rangées et les politiciens s’étaient extirpés de leur maillot de bain. Ils sont retournés dans leurs cabinets et nous ont laissés dans le bassin. Nous, les nageurs. Les parents qui apprenaient à nager à leurs enfants, les femmes avec le ballon de plage, l’homme qui n’avait pas de baignoire à la maison, les jeunes qui venaient discuter, la fille timide au bord. Et moi, qui faisais des longueurs parmi eux.

Après dix longueurs, je respirais un rythme, après trente, j’étais un peu fatigué, après quarante, ça allait tout seul, puis j’ai nagé en toute sérénité.

Quand je nage, j’abandonne mon corps pendant un moment. J’offre ma tête à l’eau. Je nage et je m’élance vers l’avant, je suis comme en apesanteur.

Je pose une question à l’eau et tout devient fluide. Mes pensées se libèrent et sont conservées ici. Elles s’écrivent dans l’eau. Je sors de l’eau, secoue quelques gouttes de mes lunettes de natation et pense au journaliste. Est-ce ce que nous faisons ici : calmer nos ardeurs, éteindre nos tensions ? Nous, les nageurs de Bruxelles. Nous, les gens qui cherchons l’eau. Nous faisons des longueurs et nous nous déchargeons. Nous retenons notre respiration. Lorsque nous flottons sur le dos, nous sommes infiniment libres. Je me propulse et j’accélère. Le poète Paul Snoek a comparé le nageur à un cavalier : Je dois avouer que je suis fou de l’eau./ Car dans l’eau je respire de l’eau, dans l’eau/ je deviens un créateur qui enlace sa création,/ et dans l’eau on ne peut jamais être tout à fait seul/ tout en restant solitaire./ Nager c’est être un petit peu presque saint. Et il n’y a rien à dire là-dessus.

Lire la série dans son entièreté ?

BRUZZ.be/bruxellesvies

You may also like

‘Understanding the sacred signs is my mission’ EN

On Closer to Truth – a music EP that is both a long video clip and a dance performance – the Belgian-Congolese singer Reinel Bakole travels to her subconscious and, along the way, she comes to terms with her roots.

— TOM PEETERS

“I have no idea what format this release fits into,” Reinel Bakole (23) smiles at us from behind her screen in London. “I don’t even know where I fit in myself.” The multidisciplinary artist, who was born in Brussels but commuted between Belgium, the Netherlands, England and South Kivu for Closer to Truth, talks about her six new tracks. On this record, she experiments not only with music and singing, but also with video, dance and spirituality. “That’s the beauty of my trip. I take risks. Maybe the public isn’t ready. But I try to embrace my doubts and fears. I don’t care if you watch the visuals while listening to the EP, pick out one song on Spotify, or read some interviews first to figure out what this is all about.

Everyone consumes art differently.”

She found the director and dancers for her video in Amsterdam,

where she went to study dance at age 18 after failing an audition in Boston. Failure is part of the process. From a very young age, Bakole wanted to be on stage. But in the Walloon village where she grew up, she was the only black person and had to try twice as hard. “The more people marvelled at the fact that this little black girl actually had talent, the harder I wanted to be my own boss. But I could only do that if I created my own platform with my own people.” That’s why she had herself filmed by the Dutch-Caribbean Tarona, whose work counters the visual misrepresentation of African-Americans, and why she loves living in London, where she feels more represented.

SPIRITUAL DIMENSION She started dancing in Wallonia, got to know hip-hop culture in Brussels, discovered the history of dance and her voice in Amsterdam, but it was only after a trip to Bukavu, the city of her father, that she came into contact with the spiritual dimension that is omnipresent on Closer to Truth. “I am the daughter of a Bashi.

Understanding the sacred signs is what I call my mission,” Bakole

states at the beginning of her intriguing video. “More than ever, I felt the urge to find calm in my chaos. The research, the music, the images, the choreography...it was a gigantic jigsaw puzzle, especially during Covid, and at the same time an overwhelmingly intense experience, because I wanted to end up as close to my truth as possible. Rituals from my father’s tribe helped me descend into my subconscious and retrieve what I had hidden from myself.”

Bakole’s live band The Solar 3 consists of the same musicians who helped her in the studio. “They combine a loungy, jazzy sound, in which I recognize my soulful self, with harder electronic touches, evoking memories of the music I danced to as a teenager.” Contrasts make her grow. Just as she draws energy from a cosmopolitan, diverse metropolis like London, she recharges her batteries in the woods between Hoeilaart and Overijse, where she found solace in running.

BRUZZ | PORTRAIT

© TARONA

REINEL BAKOLE

REINEL BAKOLE: CLOSER TO TRUTH EP release: 16/7 Live (+ Badi): 22/7, 19.00, Volta, volta.brussels 39

Culture. Theater

MOLENBEEKSE VZW ZONNELIED TREKT MET REUZEN NAAR THEATER AAN ZEE

Een reusachtige liefdesaffaire

Theatermaker Stefan Perceval krijgt een warme ontvangst van de Zonnelied-bewoners.

40

T

ijdens Theater Aan Zee ontmoeten Brussel en Oostende elkaar geregeld.

Zeker wanneer een Brusselaar curator is, zoals in het verleden Jan Goossens of Josse De Pauw, en dit jaar VUB-rector Caroline Pauwels. Dan is het aandeel Brusselse artiesten en projecten in het programma aanzienlijk. Deze zomer wordt de toenadering tussen de hoofdstad en de koningin der badsteden zelfs ‘uitvergroot’, wanneer op openingsdag 25 juli een nieuwe Brusselse reus naar Oostende vaart om met een nieuwe Oostendse reus te trouwen. Die Brusselse reus werd geboren bij vzw Zonnelied in Molenbeek, die zorg biedt aan mensen met een verstandelijke beperking. Zij trekken straks ook zelf naar Oostende om hun creatie te begeleiden in een grote optocht ter zee en te land, en spelen er ook een voorstelling die tot stand kwam onder impuls van regisseurs Stefan Perceval en Marit Stocker van theaterwerkplaats Het Gevolg.

Zonnelied cluster Brussel heeft drie woongroepen, waarvan een groep met aangeboren en een groep met niet-aangeboren hersenletsels in de Begijnenstraat in Molenbeek woont. Met De Korf is daar ook een activiteitencentrum waar gasten van thuis of van andere woongroepen op bezoek komen. Wanneer we er binnenvallen zijn de gasten net klaar met de lunch. We maken meteen kennis met Tung, die in ’t Zinneke woont, een

andere woongroep van Zonnelied Brussel vlakbij, in de Opzichterstraat, maar die voor de repetitie naar hier is afgezakt en ineens ook maar het onthaal verzorgt. We worden ook begroet door Jean-Claude, die zijn bord met vlees, aardappelen en worteltjes leeg heeft en dat netjes gaat wegzetten voor de afwas. En daar komt begeleidster Alana Heuninck aan, die ons ook voorstelt aan de rest van de groep, waarvan ook Frank zich opmaakt voor twee uurtjes theaterrepetitie.

Alana wordt liefdevol aangeklampt met allerlei vragen, maar slaagt er toch in om ons het atelier te tonen waar dagelijks wordt getekend en geknutseld. Er ligt nog een stapel kleurbladen met het silhouet van de Brusselse reus die decorbouwer en beeldend kunstenaar Gio in zijn atelier aan het ontwerpen is op basis van de kleimodellen die gasten van Zonnelied maakten. De kleurbladen hebben gediend als inspiratie voor de aankleding van de reus. “Niet iedereen van de groep doet mee met het theaterstuk of is in de mogelijkheid om daarvoor straks een week naar Oostende te gaan,” zegt Alana. “Maar tijdens de voorbereiding was de hele groep wel op de een of andere manier betrokken om inspiratie te bieden bij het project.

En voor de plechtige opening van Theater Aan Zee zullen ze ook allemaal naar Oostende gaan. De gasten doen al drama en ook het beeldend atelier is zeker hun ding. Dus toen Theater Aan Zee ons

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Theater Aan Zee meert weer aan in Oostende! Curator Caroline Pauwels, rector van de VUB, ziet het groots: op 25 juli trekt een reus uit Brussel op zoek naar zijn Oostendse evenknie, en bestendigt daarmee de aloude band tussen de hoofdstad van België en de koningin der badsteden. Het brein achter de parade? Een groep bijzondere geesten onder begeleiding van theatermakers Stefan Perceval en Marit Stocker. BRUZZ ging kijken naar een vrolijke maar intensieve repetitie. — MICHAËL BELLON, FOTO’S IVAN PUT

▼

NL

41

▼

MOLENBEEKSE VZW ZONNELIED TREKT MET REUZEN NAAR THEATER AAN ZEE

hiervoor contacteerde, zijn we daar meteen op gesprongen.”

BRUZZ

| R E P O R TA G E

TALENT EN VEERKRACHT Ondertussen zijn Marit Stocker en Stefan Perceval aangekomen, tot groot jolijt van de hele bende. Zij komen hier al sinds januari elke maandagmiddag met de groep werken en repeteren. Net voor de repetitie van vandaag maken ze nog even tijd om ons een en ander uit te leggen. Het was Caroline Pauwels die voor de openingsceremonie een reuzenstoet in gedachten had, omdat die volkse stoeten met uitvergrote personages haar als kind verbluften en verwonderden. “Ik zei haar dat ik zo’n hele stoet niet kan maken,” legt Stefan Perceval uit. “Maar dat ik wel veel ervaring had met de reus die in ieder mens zit.” Perceval werkt met zijn gezelschap Het Gevolg ondertussen al jaren met mensen die een bepaalde kwetsbaarheid hebben. “Elke mens heeft ergens binnenin ook een kracht die hem of haar kan helpen. En theater geeft een deel van de mensen een nieuw positief perspectief om die kracht te gebruiken en er de waarde van te voelen en te tonen.”

Voor de ode aan de veerkracht die het reuzenproject moet worden, ontmoetten Perceval en Stocker in Oostende buurtbewoners en jongeren in moeilijke situaties, en in Brussel dus de volwassenen die zich thuisvoelen bij het dienstverleningscentrum van Zonnelied voor personen met een beperking. De voorbije maanden vroegen ze die mensen naar ‘hun’ reus.

Naar wat hun kracht geeft om te doen wat ze doen of om een bepaalde drempel over te gaan, of naar wat hun net angst inboezemt. Perceval: “Een vraag als ‘Hoe ziet je dag eruit?’ maar ook ‘Hoe word je verliefd?’ In de veilige wereld van het theater stellen we ook vragen die hun anders niet gesteld worden. Als iemand uit de groep dan een ander omschrijft als ‘een fiets met gekleurde linten en een mooie bel’, zie je meteen de poëzie die deze mensen met zich meedragen, en een fantasie waar wij niet toe in staat zijn. Mensen in kwetsbare situaties worden vaak weggestopt in busjes die voorbijrijden, terwijl er wederzijds nood is aan contact. Je mag dat talent en die veerkracht niet zomaar wegduwen omdat het wat meer tijd en aandacht vraagt om ze een plaats te geven.”

Marit Stocker: “Het is fijn dat een festival als

“Mensen in kwetsbare situaties worden vaak weggestopt in busjes die voorbijrijden, terwijl er wederzijds nood is aan contact” STEFAN PERCEVAL Theaterwerkplaats Het Gevolg

42

De mensen van Zonnelied poseren voor onze fotograaf bij de reus die ze mee verzonnen hebben. Eens hij is aangekleed, is hij vertrekkensklaar.

Theater Aan Zee nu zo’n prominente plek durft en wil geven aan deze groep. Door hen serieus te nemen. En niet vanuit het idee: ‘Kijk eens, toch knap wat zij kunnen.’ Op een podium krijgt een levensverhaal iets productiefs, mag het er zijn en krijgt het een bestemming. Dat heeft alle kwetsbare mensen met wie we al gewerkt hebben goed gedaan. Ooit bracht iemand met ons haar verhaal vol ellende als monoloog, en was ze achteraf enorm verbaasd door het applaus dat ze kreeg van mensen die normaal hun rug naar zulke moeilijke verhalen keren.”

WHAM! Alana Heuninck ziet ook tijdens dit project veel ogen blinken. “Van sommige van onze gasten weet ik dat ze houden van podiumaandacht en graag eens in de schijnwerpers staan. Maar van anderen ben ik echt geschrokken dat ze zoveel in hun mars hebben. Je ziet ook dat ze hun rollen en hun tekst steeds beter kennen. Zonnelied werkt heel hard aan inclusie in de maatschappij door veel naar buiten te komen en sociale contacten te leggen. Deze groep kijkt er enorm naar uit om naar Oostende te gaan.”

Dat enthousiasme willen we dan toch eindelijk

eens met eigen ogen zien. Ondertussen zijn Davinia, Anthony, Gunther, Sarah en Jeremy komen aansluiten bij Frank, Jean-Claude en Tung, en kunnen we naar de repetitiezaal boven. Anthony laat ons eerst nog een foto van George Michael zien. Hij is een grote fan van de zanger van Wham! en zal de foto de hele repetitie lang als een talisman in zijn handen houden. Davinia vindt de weg naar boven met haar blindenstok, want zij ziet niets, maar voelt en hoort alles. Zij zal zich tijdens de repetitie opwerpen als een van de bakens van vertrouwen waar de anderen op kunnen terugvallen. Jean-Claude had al even last van zijn knieën en krijgt boven van Alana nog snel een ijskompres om hem snel speelklaar te krijgen. Gelukkig heeft hij nog wat respijt, want Gunther wil voor de repetitie al namens de hele groep een reep chocolade met nootjes geven aan Marit en Stefan, als bedankje.

Vervolgens maakt Stefan Perceval er met zijn rustige standvastigheid en geestige rechttoerechtaanstijl een pittige repetitie van, waarin drie scènes worden herhaald, aangevuld en bijgevijld.

Een nieuw zinnetje als ‘Ik laat je nooit meer los’ wordt door iedereen minstens drie keer zo goed en zo duidelijk mogelijk herhaald. Daarna moet iedereen nog eens hetzelfde doen, maar dan

300 KILO OP WIELTJES De voorstelling De reus in de mens is in Oostende te zien op 28 juli. Maar op zondag 25 juli, de openingsdag van Theater Aan Zee, staat al de optocht van de reuzen gepland. De nieuwe Brusselse reus zal dan de nieuwe Oostendse reus tegemoet varen aan boord van de tweemastsloep De Nele. Daarbij wordt het schip nog eens vergezeld door vijftig optimistenbootjes, waarvan

de zeilen ontworpen zijn door evenveel masterstudenten in de vrije kunsten van vier kunstscholen, waaronder LUCA School of Arts − Sint-Lukas Brussel en La Cambre. Op de kade worden de reuzen opgewacht door een dertigtal reuzen van reuzengilden uit Brussel en Vlaanderen en hun reuzendragers. Zij begeleiden het koppel naar de Leopold II-laan naast het Leopoldpark, waar ze trouwen en vervolgens blijven, bij wijze van huwelijksreis.

Het was scenograaf en beeldend kunstenaar Giovani ‘Gio’ Vanhoenacker die met de gasten van Zonnelied het ontwerp maakte van de Brusselse reus van driehonderd kilo op wieltjes. “Het is de eerste keer dat ik met zo’n doelgroep werk, maar ik word er alleen maar heel blij van. De kleimodellen die ze tijdens een workshop hebben gemaakt, heb ik permanent bij mij in mijn atelier gehad om er inspiratie uit te putten. Waar normaal de ogen, de neus en de mond komen, zit in ons ontwerp een gat omdat de gasten dat zo zagen. Tijdens een workshop met Stefan en Marit ging het ook over het groeten van het publiek, en had deelnemer Anthony in plaats van een nederige buiging te doen de handen in de lucht gestoken. Daardoor heeft de reus nu vleugels die de drie mensen in de reus op afstand kunnen bedienen. De vleugels staan voor de vrijheid, maar de reus heeft ook een buidel die staat voor zorg, de pluimenkam van een pauw die staat voor fierheid, en met glitters uit de doos kerstversiering maken we ook de zilverrug van een gorilla die staat voor de enorme kracht die deze mensen uitstralen. De aankleding bestaat verder uit gerecycleerde kledij zodat het een knuffelbare, aaibare mascotte wordt.”

THEATER AAN ZEE 23/7 > 8/8, Oostende, theateraanzee.be BLIJDE INTREDE + OPENINGSCEREMONIE 25/7 DE REUS IN DE MENS 28/7, 14 & 17.00

UNE GIGANTESQUE HISTOIRE D’AMOUR Le festival Theater Aan Zee est de retour à Ostende ! La curatrice Caroline Pauwels, rectrice de la VUB, voit les choses en grand : le 12 juillet, un géant partira de Bruxelles, en quête de son homologue ostendais, afin de confirmer le lien ancien qui existe entre la capitale belge et la reine des cités balnéaires. Ce géant bruxellois est né à l’asbl Zonnelied à Molenbeek, qui offre des soins aux personnes atteintes d’un handicap mental. Ils iront également à Ostende afin d’accompagner leur création lors d’un grand cortège en mer et sur terre, et joueront dans une pièce créée sous l’impulsion des metteur et metteuse en scène Stefan Perceval et Marit Stocker de l’atelier théâtral Het Gevolg.

FR

A GIANT LOVE AFFAIR How wonderful, Theater Aan Zee is back in Ostend! Curator Caroline Pauwels, rector at VUB, sees the big picture: on 25 July, a giant will set off from Brussels in search of his Ostend counterpart, thus perpetuating the age-old bond between the capital of Belgium and the queen of seaside resorts. That particular giant from Brussels was born at vzw Zonnelied in Molenbeek, which provides care to people with a mental disability. They will soon travel to Ostend themselves to accompany their creation in a large parade on sea and on land and will also perform a show that was created under the direction of directors Stefan Perceval and Marit Stocker of theatre workshop Het Gevolg.

EN

B R U Z Z | R E P O R TA G E

terwijl ze zich aan een denkbeeldig touw vooruit trekken. De grenzen van de acteurs worden beetje bij beetje verlegd. In een volgende scène vertelt Davinia over haar dromen – haar letterlijke dromen dan, waarin ze ’s nachts alles ziet wat ze overdag in de wereld niet ziet. Het is een persoonlijk geheimpje dat ze daarvoor nog aan niemand in de groep verteld heeft. Tot slot is er ook nog een lange dansscène waarin Anthony een solo heeft. Ondertussen maakt Karina op de laptop aantekeningen om de aandachtspunten en nieuwe ideeën bij te houden. Op een week van de première vertrekken de acteurs van Zonnelied dan naar Oostende om hun medespelers van ginds voor het eerst te ontmoeten en de scènes die ze apart gemaakt hebben te mixen en monteren. Met deze hechte, onvervaarde groep kan dat geen probleem zijn, geeft Gunther aan tijdens de fotosessie na de repetitie. “Onthouden is eigenlijk wel moeilijk, maar we hebben het allemaal goed in elkaar gestoken. En als je veel herhaalt, dan krijgen we alles gemakkelijk in ons hoofd.” Op de vraag wat ze bij Stefan en Marit hebben geleerd, antwoordt iedereen met het woord “emoties”.

“Doen alsof je blij, boos of triestig bent,” legt Sarah uit. “Het was alsof ik tranen in mijn ogen kreeg van emotie,” lacht ze, waarna ze heel hard “Spaghetti!” roept wanneer ze bij onze fotograaf poseert voor het groepsportret.

NOUVEAU:

BRUZZ 24 disponible sur RTBF Auvio!

Retrouvez les contenus de BRUZZ 24 sur l’actualité et la culture dans la capitale sur RTBF Auvio, la plateforme digitale de l’offre audio et vidéo de la RTBF.

BRUZZ_RTBF_1/3P_DEF.indd 1

09/07/2021 11:41

Under the skin

CE QUI REMUE L’ÂME ARTISTIQUE DE PITCHO WOMBA KONGA

‘Ce que je crée vient toujours de l’intérieur’

BRUZZ | PORTRAIT

FR

Pitcho Womba Konga est un homme aux multiples disciplines et aux multiples projets. Sa création théâtrale inspirée de James Baldwin, Fire Will Become Ashes, But Not Now, lui tient à cœur depuis longtemps. Identité, communauté et humanité sont les mots clés de sa production artistique. — MICHAËL BELLON, PHOTO IVAN PUT Nous lui demandons à la fin de l’entretien s’il est un « artiviste ».

Mais il y a quelque chose d’imperturbablement authentique chez Pitcho Womba Konga qui fait que ce genre de questions de journalistes distribuant des étiquettes ne prend pas avec lui. « Ce que je fais vient

aussi. En tant que performeur, il a réalisé une tournée mondiale avec les spectacles de Peter Brook, Amadou Hampâté Bâ, Ruud Gielens et Joël Pommerat. Parallèlement, il a également interprété des rôles dans le thriller Wasteland (2014) et le court-métrage De Overkant (2015).

GEORGE, ADIL, MEHDI, ETC.

« J’avais envie de crier qu’il y avait avec Baldwin déjà quelqu’un qui s’était penché sur certaines questions qu’on nous pose aujourd’hui » toujours de l’intérieur. Mes projets ne sont pas calculés. Si je lis un texte qui fait appel, ou dans lequel je vois des parallèles avec ce qui se passe en moi et autour de moi, j’ai envie de l’explorer davantage. Si être un artiviste signifie faire de l’art avec passion, avec un cœur, de l’humilité et de la conviction, alors oui. » Donc au final, Pitcho est Pitcho.

On peut dire ça comme ça. Depuis longtemps et toujours plus. Le rappeur, producteur, acteur et curateur d’origine congolaise a fui avec son père le régime de Mobutu dans les années quatre-vingt. À Bruxelles, il a trouvé refuge dans la culture hip-hop, d’abord principalement avec la musique – il a trois albums solos à son actif. Mais il s’est vite retrouvé sur les planches 44

performance multidisciplinaire qui s’inspire de l’essai The Fire Next Time de l’écrivain américain James Baldwin (1924-1987), que Pitcho porte en lui depuis longtemps. « La prochaine fois, le feu est arrivé dans ma vie il y a plus ou moins vingt ans, après avoir joué pour la première fois en tant qu’acteur professionnel dans Bintou de Rosa Gasquet. Elle voulait travailler autour de Baldwin, mais je devais partir en tournée avec Peter Brook. J’avais lu l’essai deux fois et je m’en souvenais toujours. Jusqu’à ce que les attentats de Bruxelles me paraissent le moment de ressortir le texte », dit l’artiste.

Après avoir joué dans Malcolm X au KVS, il a commencé à développer son propre travail. Il a présenté au TheaterFestival Kuzikiliza, qui faisait le saut de Lumumba à la décolonisation d’aujourd’hui. Cette saison, il a mis en scène The One (et demi) Man Show du groupe de Molenbeek Ras El Hanout, une pièce sur les hommes, les femmes, la misogynie et la violence physique. En tant que programmateur du festival Congolisation, il contribue à mettre en lumière les œuvres de la diaspora africaine.

LA PART DU FEU Pitcho est heureux de pouvoir présenter la première de Fire Will Become Ashes, But Not Now, après toutes les péripéties du covid. Une

« Baldwin raconte la souffrance du peuple noir aux États-Unis, mais sans l’opposer à une autre communauté. Ça résonne d’ailleurs cruellement dans l’Europe d’aujourd’hui, avec tous ceux qui sont négligés – que ce soit à travers leur identité, religiosité, leur orientation sexuelle ou leur couleur de peau.

Après les attentats à Bruxelles, et encore plus après la mort de George Floyd, Adil, Mehdi et les autres, j’avais envie de crier qu’il y avait avec Baldwin déjà quelqu’un qui s’était penché sur certaines questions qu’on

nous pose aujourd’hui. » Pitcho partage également le même amour de l’art que Baldwin. « Pendant longtemps, seul Martin Luther King était un exemple. Puis j’ai entendu parler de la radicalité de Malcolm X. Mais Baldwin suit la voie de l’art, de la compréhension et de l’amour au sens large. Il souligne la complexité de l’être humain avec ses côtés à la fois beau et laid, rationnel et émotionnel, artistique et politique. » La pluridisciplinarité reste une évidence pour Pitcho. « Je suis un rappeur. J’ai toujours été actif dans toutes les disciplines qui s’y rapportent, et le hip-hop transmet aussi réellement la force du collectif. Dans cette création, nous utilisons ce que chacun a à apporter : Priscilla Adade, Awoulath Alougbin, Jhaya Caupenne, Karim Kalonji, Laryssa Kim, Samantha Mavinga et Mike Van Alfen.

Finalement, l’avantage qu’ont les artistes lorsqu’ils travaillent à des projets, c’est l’opportunité de pouvoir être ensemble et travailler ensemble sur une matière. C’est un cadeau magnifique qui n’a pas de prix. » FIRE WILL BECOME ASHES, BUT NOT NOW > 17/7, KVS BOX, www.kvs.be

BEATS & BALDWIN

BEATS & BALDWIN

Pitcho Womba Konga is een man van vele disciplines en vele projecten. Zijn op James Baldwin geïnspireerde muziektheaterstuk Fire will become ashes, but not now zit hem al lang onder de huid.

Identiteit, gemeenschap, menselijkheid zijn sleutelwoorden in zijn artistieke output. “Ik ben rapper. Ik ben altijd actief geweest in alle disciplines die daarin een rol spelen, en daarnaast draagt hiphop ook heel erg de kracht van het collectief uit. In deze creatie gebruiken we wat iedereen aan de tafel meebrengt.”

Pitcho Womba Konga is a man of many disciplines and many projects.

He has been readying himself up for his James Baldwin-inspired musical theatre piece Fire Will Become Ashes, But Not Now for a long time. Identity, community, humanity are key words in his artistic output. “I am a rapper,” Pitcho says. “I’ve always been active in all the disciplines that play a part in it, and hip hop also very much conveys the power of the collective.

In this creation, we use what everyone brings to the table.”

NL

EN

PITCHO WOMBA KONGA D’origine congolaise, arrive en Belgique dans les années quatre-vingt avec son père qui a fui le régime de Mobutu En quête d’identité, il trouve refuge dans l’écriture et la culture hip-hop Depuis 2003, il a sorti trois albums solos. S’est également produit au théâtre et au cinéma 2015 : lance le festival Congolisation 2016 : joue dans la création du KVS Malcolm X avant de mettre en scène Kuzikiliza

BRUZZ | INTERVIEW

2019-2020 : crée Fire Will Become Ashes, But Not Now

45

21/07

TRUE MOTHERS EEN FILM VAN - UN FILM DE

NAOMI KAWASE

28/07

4/08

XX0721_Bruzz_Cineart.indd 1

1/07/2021 16:57:34

BRUZZ Select. Cinema

Sunscreen? The big screen!

We had to wait a long time for it, but at last we can again lose ourselves in action-packed blockbusters or dream away with intimate visual stories in front of that magical silver screen. Ten reasons, in three languages, to leave the sunscreen alone and surrender to the magic of the big screen. — NIELS RUËLL

1

The Suicide Squad US, dir.: James Gunn, act.: Margot Robbie, Idris Elba, Sylvester Stallone Release: 28/7

EN/ What will this summer’s blockbuster be? Among the heavyweights, this summer’s battle is between Marvel’s Black Widow, starring Scarlett Johansson and Florence Pugh as deadly spies, the burnt rubber and Vin Diesel-scented Fast & Furious 9 and The Suicide Squad. In the latter, a hodgepodge of enemies of Batman and Superman are dropped on a South American island with a Nazi prison that does not shy away from dirty experiments.

Fun with Gunn. The first Suicide Squad did not take off but the sequel could be a lot more fun. This time it was up to James Gunn to direct Margot Robbie as psychopath Harley Quinn and Sylvester Stallone as King Shark. With Guardians of the Galaxy, Gunn proved that his first goal is to entertain the audience. (NR)

2

The man who sold his skin FR, TN, dir.: Kaouther Ben Hania, act.: Yahya Mahayni, Koen De Bouw, Monica Bellucci Release: 4/8

NL/ Tattoo & taboe. Een Syrische vluchteling is niet

THE MAN WHO SOLD HIS SKIN

welkom in Europa, maar verneemt dat kunstwerken wel makkelijk naar Brussel kunnen reizen.

Dus gaat hij in op het faustiaanse voorstel van een spraakmakende hedendaagse kunstenaar om van hem een kunstwerk te maken door een Schengen-visum op zijn rug te te tatoeëren.

Tunesië & België. De film is bedacht en geregisseerd door Kaouther Ben Hania, een Tunesische die eerder al veel lof kreeg voor La belle et la meute.

Inspiratie vond ze bij de Belgische kunstenaar Wim Delvoye, de voornaamste bijrol gaf ze aan de Vlaamse acteur Koen De Bouw. Haar onuitgegeven mix van kunst- en maatschappijkritiek en komedie leverde haar een Oscar-nominatie op.

Een primeur voor een Tunesische film. (NR)

47

BRUZZ Select. Cinema

FALLING

3

Falling US, dir.: Viggo Mortensen, act.: Viggo Mortensen, Lance Henriksen Release: 14/7

FR/ Que faire quand on a un père homophobe ? Un médecin affable élève une fille avec son compagnon. Pour la première fois depuis des années, il reçoit la visite de son père, mais les retrouvailles ne sont pas festives. La démence précoce n’a pas guéri son père de l’homophobie, du racisme, des accès de colère et du comportement macho. Mais c’est toujours son père.

Viggo par Viggo. Pour une fois, l’acteur principal Viggo Mortensen n’a pas été dirigé par Peter Jackson (trilogie du Seigneur des Anneaux) ou David Cronenberg (A History of Violence, Eastern Promises, ...) mais par lui-même. Falling est son premier film en tant que réalisateur. (NR)

4

Rifkin’s Festival US, ES, dir.: Woody Allen, act.: Wallace Shawn, Gina Gershon, Louis Garrel Release: 4/8

EN/ Flirting at film festivals. The wife of a neurotic American writer takes him to the San Sebastián Film Festival. While she flirts with a young director, he has time to whine about ailments, woo a pretty doctor and incorporate scenes from the films of Bergman, Buñuel and Orson Welles into his dreams.

For or against? What if we divided the good and bad news between the camp that dislikes Woody Allen and the camp that loves him? Despite all the opposition and his advanced age, the director of Annie Hall, Match Point or Midnight in Paris continues to film scripts from his own pen. But Rifkin’s Festival also carries an imprint of his best work. (NR)

5

In the mood for love HK, dir.: Wong Kar-Wai, act.: Tony Leung, Maggie Cheung Release: 21/7

NL/ De pracht van smacht. Heeft er één film

onvervulde liefdesverlangens, de melancholie van de nacht en de grootstedelijke eenzaamheid mooier bezongen dan In the mood for love van Wong Kar-Wai? In het Hongkong van de jaren 1960 48

kruisen meneer Chow en mevrouw Chan elkaar op de trap. Door hun respectievelijke partners bedrogen vinden ze kortstondig en gracieus troost en liefde in elkaars armen. Een geluksmoment waar ze de rest van hun leven naar terugverlangen.

Klassieker. Een geluksmoment beleefde ook iedereen die 21 jaar geleden in de bioscoop bevangen werd door de traag walsende cameravoering en stemmige tableaus van Christopher Doyle, de finesse en glamour van acteurs Tony Leung en Maggie Cheung en de onweerstaanbare muziek van Shigeru Umebayashi. Dat geluk is wél makkelijk te herbeleven. Wereldwijd brengen bioscopen een 4K-restauratie van de ultieme liefdesfilm opnieuw uit. (NR)

6

Gagarine FR, dir.: Fanny Liatard, Jérémy Trouilh, act.: Alséni Bathily, Lyna Khoudri Release: 14/7

FR/ Quand ta cité s’envole. Il y a un peu moins de

soixante ans, Youri Gagarine, le cosmonaute qui fut le premier humain à effectuer un vol dans l’espace, inaugurait un immeuble de logements sociaux à Ivry-sur-Seine, en banlieue parisienne.

En août 2019, le mastodonte en briques rouges, mal entretenu, a été démoli. Juste avant cela, un long métrage y a été tourné. L’histoire du jeune Youri qui, tel un véritable cosmonaute, s’oppose à la démolition de sa cité.

Place à l’imagination. Pour une fois, la banlieue parisienne, souvent diabolisée, n’est pas le cadre d’un drame ultra-violent et noir, mais celui d’un croisement empreint de réalisme et de magie entre Ken Loach et Steven Spielberg. Original et rafraîchissant. (NR)

FIRST COW

7

First Cow US, dir.: Kelly Reichardt, act: John Magaro, Orion Lee Release: 28/7

EN/ A butter-smooth western. First Cow takes you back to the Oregon of 200 years ago. The time of the pioneers and the emergence of the settlements that make the Wild West a myth. Two gentle fortune hunters join forces and create a furore with pastries. Their secret ingredient is milk which they steal from the first and only cow in the region.

Quickly, to Kelly. Kelly Reichardt directed this equally intimate and pared-down western with patties instead of gunslingers and muddy woods instead of vast prairies and it turn outs that is all there is to it. The director of Wendy and Lucy and Meek’s Cutoff guards the fort for American auteur cinema. (NR)

8

Titane FR, dir.: Julia Ducournau, act.: Vincent Lindon, Agathe Rousselle, Garance Marillier Release: 28/7

NL/ Graaf, graver, graafst. Vijf jaar geleden choqueer-

de de Franse Julia Ducournau door zomaar voor de dag te komen met een sensationele en artistiek verantwoorde body horror-film met ontgroeningsrituelen, kannibalisme, ontluikende seksualiteit en ongecensureerde cinemapret als sleuteltermen. De opvolger van Grave heet Titane en is minstens zo gedurfd en knap gefilmd. Bijgevolg dingt hij mee naar de Gouden Palm die Spike Lee zaterdag uitreikt op het Festival van Cannes.

Cronenberg à la française. Uiteraard is Ducournau Ducournau, maar het zou verbazen mocht ze na Titane niet nog veel meer vergelijkingen met de

Canadese regisseur David Cronenberg moeten aanhoren. Ze moet het maar als een compliment beschouwen. Gevoelige zielen en mensen met een afkeer van onconventionele cinema zijn gewaarschuwd. (NR)

9

Onoda FR, dir.: Arthur Harari, act.: Kanji Tsuda, Testsuya Chiba Release: 11/8

FR/ Dix mille jours de guerre en prime. Pour Hiroo Onoda, la Seconde Guerre mondiale ne s’est pas terminée en 1945 mais en 1974. Ils avaient oublié de l’informer. L’annonce de la paix et l’ordre de déposer les armes ne parviennent au soldat japonais têtu qu’en 1974. Entraînés pour mener une guerre secrète, lui et ses hommes s’étaient retranchés dans la jungle sur l’une des nombreuses îles des Philippines.

Un été aux couleurs de Cannes. Le réalisateur français Arthur Harari a adapté sur grand écran cette remarquable histoire vraie de manière très détaillée. Il a su éveiller l’intérêt du Festival de Cannes et a ouvert Un certain regard, la petite sœur de la compétition officielle. Les amateurs de Cannes seront bien servis cet été. Flagey prépare une reprise partielle de la Quinzaine des réalisateurs. (NR)

TITANE

10

The Green Knight US, dir.: David Lowery, act.: Dev Patel, Alicia Vikander, Joel Edgerton Release: 4/8

EN/ By fire and sword. The ultimate of knight novels? That must be Sir Gawayne and the Grene Knyght, written down in Middle English verse 740 years ago. During a quest, Lord Gawain, nephew of King Arthur, is tried by a giant green knight who is suspiciously quick to behead him. Dev Patel from Slumdog Millionaire and The Personal History of David Copperfield is starring in the film adaptation.

Finally a good knight movie? American director David Lowery felt like returning to the simplicity of his magnificent haunted film A Ghost Story after seeing off Robert Redford in The Old Man & the Gun. The plan to keep it to an indie film with one knight on one horse fell through grandly. It has become more epic and eccentric. (NR) 49

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

FESTIVAL

THEATRE & DANCE

HANDS DO NOT TOUCH YOUR PRECIOUS ME

Les lois du corps FR/ Cette année, le festival international des Brigittines est de retour avec des spectacles de danse portés par un cœur qui bat ailleurs. Quatorze spectacles, dont dix premières en Belgique, le festival estival des Brigittines nous revient avec des propositions chorégraphiques qui nous emportent loin du monde sans jamais le quitter vraiment. Avec des imaginaires forts qui se passent des mots mais pas des émotions, le langage des corps peut nous donner à voir des choses que nous ne soupçonnions pas, qui nous envoûtent, nous charment, nous déstabilisent parfois.

Qu’avons-nous pu retenir de cette pandémie que nous avons traversée par moments hébétés ou incrédules, comme ces personnages surgis de la nuit des temps dans Les Arrière-Mondes, la dernière création de la Cie Mossoux-Bonté. D’autres préféreront la fantaisie et la folie douce que les quatre figures féminines de Muyte Maker de Flora Détraz distillent dans leurs tableaux grotesques. Avec Goofy, Roni Chadash essaie de comprendre comment le corps peut se métamorphoser en une créature singulière et imprévisible. Dans

rain, Meytal Blanaru se réapproprie la féminité d’un corps après l’horreur glaçante d’un abus sexuel. La reine du bizarre, Mette Ingvartsen, revient avec Manual Focus, une ancienne pièce où des vieillards en quête d’un corps nouveau, galopent, rampent et brouillent les apparences.

Dans Elvedon, Christos Papadopoulos happe ses interprètes dans un flux méditatif et hypnotique inspiré du roman Les Vagues de Virginia Woolf. Avec Passo, Ambra Senatore et ses danseuses explorent un univers de surprises et d’illusions à la limite du théâtre et de la danse. Entre cauchemar et rêveries, ruptures et surimpressions, Priscilla Guy et Catherine Lavoie-Marcus se démultiplient dans d’inventives et désinvoltes Singeries. Dans Beast without Beauty, Carlo Massari ausculte avec une ironie cruelle, les relations humaines pour en extraire les beautés factices qui cachent d’inavouables turpitudes. Notre cœur bat ailleurs. On l’entend de loin. (GB) BRIGITTINES FESTIVAL INTERNATIONAL 12 > 28/8, Les Brigittines, www.brigittines.be

1

Vandekeybus in Mesopotamië

NL/ In Hands do not touch your precious me, een stuk voor acht dansers, ontmoeten de universums van choreograaf Wim Vandekeybus, beeldend kunstenaar Olivier de Sagazan en componiste Charo Calvo elkaar.

Sagazan is geboeid door transformaties van het menselijke lichaam en werkt daarvoor vaak met klei en verf. Calvo was in 1987 een van de stichtende leden van Ultima Vez en zorgt nu voor een intrigerende soundscape. Ze bracht ook de verhaalstof aan, die put uit een Sumerische mythe uit het Mesopotamië van ruim 4.000 jaar geleden. Daarin gaat de godin Inanna – vertolkt door Lieve Meeussen – op bezoek bij haar oom, de godheid Enki, gespeeld door Vandekeybus zelf. (MB)

HANDS DO NOT TOUCH YOUR PRECIOUS ME 15 > 21/7, 20.00, KVS BOL, www.kvs.be

2

Des mots qui poussent

FR/ Tous ces dimanches d’été, conteuses et conteurs, guides nature ou musiciens nous emmènent dans les parcs bruxellois pour des récits qui jouent à cache-cache dans l’architecture végétale du parc Tournay-Solvay, ou dans les futaies du bois du Laerbeek.

Le temps de faire pousser des rimes au creux des ombres du parc Brugmann ou de réinventer la nature de la forêt de Soignes. On s’égarera sur les sentiers de l’imaginaire qui sillonnent le parc Moeraske. Il y a les mots de terre et de saison à la ferme Nos Pilifs et les histoires qui se tapissent entre les arbres exotiques et les plates-bandes parfumées des Jardins du Fleuriste. (GB) CONTE EN BALADE tous les dimanches > 29/8, www.conteenbalade.be

© PIERRE PLANCHENAULT

3

50

Summery urban cocktail

EN/ The Timiss platform infiltrates the Zinnema arts centre with an ambitious takeover that also spills over into the Beursschouwburg and Allee du Kaai throughout the summer. Between battles and urban dance creations, parties and second-hand markets, there are also moments of reflection. The Pool Party (13/8) is undoubtedly the highlight, and an opportunity to show off your post-lockdown dance moves. Last but not least, there are various exhibitions, including collaborations with artists from Kourtrajmé, the film school of French director Ladj Ly. A summery urban cocktail. (SOS)

MEYTAL BLANARU

TIMISS TAKE-OVER > 4/9, Zinnema, Allee du Kaai, Beursschouwburg, Instagram: timiss.be

MUSIC & NIGHTLIFE

SHAKA SHAMS

1

Veertig tinten jazz NL/ 40 mélodies titelde Ibrahim Maalouf zijn

laatste plaat. Dat is om meerdere redenen een goed gekozen titel: de Libanees-Franse superster werd vorig jaar veertig, en niemand blaast zo melodieus als hij op zijn instrument – een trompet met een extra ventiel, zodat hij ook de Arabische, wat weemoedige kwarttonen in zijn vloeiende klanklijnen kan integreren. Voor zijn album, waarop ook grootheden als Sting en Marcus Miller te horen zijn, herwerkte de jazztrompettist samen met zijn getrouwe rechterhand, de Belgische gitarist François Delporte, veertig composities uit zijn albums en soundtracks. Het wordt een intiem avondje in Arena 5, want Maalouf neemt enkel Delporte mee. (TZ)

IBRAHIM MAALOUF 29/7, 21.00, Arena 5, www.arena5.be

3

Rap talent from the City on the Scheldt EN/ For the past few years, the Brussels

hip-hop scene has been a hotbed, but Antwerp is also buzzing with young rap talent. One of the new lights from the City on the Scheldt is 21-year-old Shaka Shams, who was one of the winners of the first edition of the Sound Track pop competition and worked together with Blu Samu. Shaka Shams is the nephew of that other rap stormer, Rare Akuma, and keeps his hip hop dark, mysterious and, when required, danceable. His deep voice also helps as he beautifully displayed on his recently released third EP Action Only Volume 1. We cannot wait for volume 2. (TZ)

SHAKA SHAMS + SAUDADE 29/7, 19.00, Volta, volta.brussels

5

Le Roi, la Loi, la Liberté !

FR/ La veille de la Fête nationale, l’Orchestre National de Belgique joue son traditionnel prélude.

L’orchestre est dirigé par le chef Hugo Wolff et le soliste, cette année, est le violoncelliste colombien Santiago Cañón-Valencia, lauréat du Concours Reine Elisabeth 2017. Le concert débute par une Ouverture de Beethoven, suivie des Variations sur un thème rococo de Tchaïkovski. Suivront des œuvres de Ravel, Frédéric Devreese et Zoltán Kodály. Le Roi et la Reine seront présents, alors chantons en chœur : le Roi, la Loi, la Liberté ! (TZ) BELGIAN NATIONAL ORCHESTRA 20/7, 20.00, Bozar, www.bozar.be

AZMARI

2

Soirées d’été méridional torrides

FR/ Depuis quelques années, Azmari mélange la soul psychédélique, l’afrobeat, l’éthio-jazz et les sons orientaux. Le cocktail sulfureux du groupe bruxellois, qui ne cache pas son penchant pour Fela Kuti, Mulatu Astatke et Sun Ra, a été assaisonné l’an dernier avec des lignes de basse dubby, des flûtes envoûtantes et des sonorités de sax démentes pour son premier album Sama’i. De quoi alimenter le festival Les Escales, qui en est à sa quatrième édition, tous les jeudis de juillet et d’août, avec une délicieuse portion de musique estivale et surtout méridionale dans le jardin de l’EDN.Bar. (TZ) AZMARI 15/7, 18.00, Escale du Nord, escaledunord.brussels

4

Met Henry David Thoreau naar het Leopoldpark NL/ Onthaasting was twee eeuwen geleden al

een ding voor de Amerikaanse schrijver en filosoof Henry David Thoreau, die zich een tijd terugtrok in de natuur om er een simpeler leven te leiden. Walden, de klassieker die hij puurde uit die retraite, inspireerde een nieuw, gelijknamig festival in Brussel dat je tot rust brengt in het groen van het Leopoldpark. Het festival is een initiatief van de mensen achter het Klarafestival en serveert klassiek, jazz, hedendaagse en niet-westerse muziek, van strijkkwartetten en soefimuziek tot mysterieuze soundscapes, van onder meer Boyan Z., Echo Collective, Oxalys en Stephane Ginsburgh. (TZ) WALDEN FESTIVAL 18/7, 12.30, Leopoldpark, www.waldenfestival.be

6

NEEM DEEL

aan het plezantste weekend van het jaar en verras je klanten met een lekkere attentie of leuke actie!

Verrassend Plezant!

ZATERDAG

2 OKT

ZONDAG

3 OKT

SCHRIJF JE IN voor 12 september op

weekendvandeklant.be A musical fist for the climate

EN/ You love music and want to make a contribution to the climate? Then you are in the right place at La Tricoterie with Blackwave and Témé Tan. The popular Antwerp hip-hop duo and the colourful Brussels songsmith with the exotic electro pop songs come together on the bill of #ClimateChangers on Tour, who want to make us aware of the climate summit in November, where Belgium will have to prove how it will drastically reduce its energy consumption and C02 emissions. If you want to attend the concert, all you have to do is sign the Sign for Change petition. Yes, fighting the climate crisis can be a party! (TZ)

en ontvang gratis promomateriaal.

In samenwerking met Hoofdpartners

Structurele partners

ON STAGE FOR CHANGE: BLACKWAVE + TÉMÉ TAN 14/8, 19.00, La Tricoterie, Facebook: On Stage for Change 51

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

ART & LITERATURE

1

Kosmopolitisch Brussel NL/ Zes jaar geleden wist The New York Times

Brussel te vertellen dat het flink op weg was om het nieuwe Berlijn te worden. Niet goed wetend wat met die commentaar aan te vangen, is de stad gewoon haar ding blijven doen. Met als gevolg dat ze zich heeft weten te nestelen in de benijdenswaardige positie van stad-in-permanente-wording. Dat dat een aanlokkelijke omgeving is, blijkt onder meer in de Centrale for Contemporary Art, waar Multipli.city, het tweede luik van de in 2026 af te ronden trilogie BXL Universel, elf internationale kunstenaars en zes sociaal-artistieke projecten en burgerinitiatieven naar voor schuift, die mee de verscheidenheid uitmaken van de stad die steeds meer op weg is om het nieuwe Brussel te worden. (KS)

2

L’union fait la force FR/ Ces dernières années, on avait l’impres-

sion que le Centre belge de la Bande Dessinée à Bruxelles était mis sous cloche. Comme s’il n’arrivait pas à se défaire de la poussière de son passé glorieux et ne pouvait pas, ou ne voulait pas, entrevoir à quel point le sol sur lequel il se trouvait était secoué par l’ardeur au travail, l’esprit de renouveau et la synergie. Avec United Comics of Belgium, le Musée de la BD renoue enfin avec la fureur et la folie de la scène contemporaine de la bande dessinée en plein essor. 27 créateur.ice.s, dont Judith Vanistendael, Léonie Bischoff, José Parrondo, Noémie Marsily, Élodie Shanta et Mathilde Van Gheluwe, démontrent qu’ils ont leur place dans les Anciens magasins Waucquez de Victor Horta. (KS)

BXL UNIVERSEL II: MULTIPLI.CITY > 12/9, Centrale for Contemporary Art, centrale.brussels

UNITED COMICS OF BELGIUM > 12/9, Centre Belge de la BD, www.cbbd.be

3

4

City of photography

EN/ A few years ago, with its Fuseum of Motography, Recyclart provided charming critique on the lack of a photography museum on Brussels soil. Charming and fair, since a very energetic scene had been growing underground for some time. A scene moreover which would deserve such a house of trust. Photocity, “the biggest photo exhibition in Europe”, is no remedy for that shortcoming, but with its 50 containers filled with the work of 80 photographers, exhibitions by National Geographic and Brussels-based artists such as France Dubois, Renée Lorie and Maria Baoli, workshops, DJ sessions and a summer bar, Photocity is filling Thurn/Tour & Taxis with a festival vibe for a whole summer. Say cheese! (KS) PHOTOCITY > 12/9, Thurn & Taxis, www.photocity.be

5

Trou en un FR/ Faut-il s’étonner que l’homme qui a créé

le Fusée de la Motographie de Bruxelles en plaçant les œuvres dans des boîtes expose aujourd’hui sur un terrain de golf miniature ? Pas vraiment, mais cela n’entame pas notre sentiment d’émerveillement. Depuis de nombreuses années, Vincen Beeckman est la force motrice d’une photographie socialement engagée, tendre, comique et toujours portée sur la vulnérabilité de l’être humain et sa lutte sublime contre la trivialité de l’existence. En tant que vrai fan de minigolf, il expose maintenant cette œuvre douce-amère le long des 18 trous du parcours du Wolu Mini Golf. Même sans faire un trou en un, on peut se sentir l’âme d’un champion ! (KS) ARTS 20+1: VINCEN BEECKMAN > 31/10, Wolu Mini Golf, www.wolubilis.be

52

MEMYMOM: HOME GAME

Voor echt NL/ Kunst kijken is een fascinerende

bezigheid. Mensen kijken ook. Voor een combinatie van beide kan je terecht in Thurn & Taxis.

Daar komt de succestentoonstelling Hyperrealism sculpture, na een wereldreis van Bilbao over Canberra tot Luik, nog tot de herfst kamperen. ‘Ceci n’est pas un corps’ luidt de ondertitel, en daarmee is meteen een verklaring gegeven voor de aantrekkingskracht van de stroming die in de jaren 1960 opdook. Is wat ik zie echt?

Doe zelf aan waarheidsvinding, en kijk behalve naar de werken van pionier Duane Hanson, superster Ron Mueck en Berlinde De Bruyckere ook naar hen die schoorvoetend leven in de lichamen proberen te blazen. (KS)

NL/ Dat het MIMA geen gewoon museum

is, is na vijf jaar tentoonstellingen aan het kanaal glashelder. Maar dit keer bereikt zijn iconoclastiche vernieuwingsdrang toch wel een serieuze climax. Nu ja… ééntje is geentje, dacht het MIMA, en het dook samen met cocurator Cinema Nova diep in de archieven van Cinema ABC. Die laatste pornobioscoop van Brussel – die tussen 1972 en 2013 vlak bij Rogier live stripteaseshows combineerde met vertoningen van vintage porno op pellicule – was aan het einde van zijn bestaan een soort pornomuseum geworden, een uniek anachronisme waar de VHS-cassette nooit voet aan wal kreeg en aandoenlijk oubollige kalligrafische pancartes en handgeschilderde panelen de fijne vleeswaren ‘aan de man’ brachten.

Verwacht je als avontuurlijke cinefiel met een zwak voor de dingen die voorbijgaan aan zinnelijke, architecturale reconstructies, gekreun en gehijg, knullige marketing, dolkomische censuur met stickers en vleselijke acrobatieën. (KS) THE ABC OF PORN CINEMA > 9/1, MIMA, www.mimamuseum.eu

HYPERREALISM SCULPTURE > 7/11, Thurn & Taxis, expo-corps.com

6

Home is where the heart is

EN/ What began in 1990 as an innocent game between mother and daughter Marilène Coolens and Lisa De Boeck has grown over the years into a photographic project that pairs theatricality with seriousness, vulnerability with power and resistance with the body.

“Home Game”, memymom’s first retrospective exhibition in their hometown, draws from over thirty years of practice a synthesis that is as seductive as it is rebellious.

Art as a colourful vision, with its finger on the sultry pulse of a world in which mothers and daughters, cheerleaders and resistance fighters, nurses and neo-liberal soldiers are fighting for tomorrow. (KS) MEMYMOM: HOME GAME > 1/8, Botanique, www.botanique.be

© FONDS ABC-CINEMA NOVA

UNITED COMICS OF BELGIUM

Bevlekte ontvangenis

Le Cartel stays close to the authentic spirit of the Mexican taquerías.

AY CARAMBA!

Taco time!

EN

The iconic Mexican street-food snack, the taco is losing its soul due to the onslaughts of the fast-food industry.

Fortunately, Le Cartel has come to the rescue.

— MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE LE CARTEL

••••

Generaal Lemanstraat 19 rue Général Leman, Etterbeek, 0494-25.84.96, Instagram: lecartelbrussels, di/ma/Tu > za/sa/Sa 11.30 > 14.00 & 18 > 21.00

/

Travelling educates the taste buds as well as broadening the mind. The young woman behind Le Cartel is living proof of that. Three years ago, Louise Mostert took a trip to Mexico.

The visit opened her eyes to one incontrovertible fact: the vast majority of the food that is sold to us as “Mexican” bears no relation whatsoever to the reality of that regional cuisine.

Not to mention a certain large fast-food chain that takes its customers for a ride by serving shameful greasy junk food, even the “small” restaurants frequently do it a disservice:

they offer a “Tex-Mex” version of dishes, in other words, Mexican food as revised and corrected by the US. Take the taco: originally a delicate, zesty, and beautifully fresh dish when it is prepared correctly.

On returning to Brussels, Mostert resolved to put an end to the carnage. To achieve that aim, she designed Le Cartel with a set of fundamental components in mind: properly made marinades, homemade sauces, products procured from Latino grocers, etc. In short, she determined to stay close to the authentic spirit of the

taquerías, the humble eateries that brought her such joy during her time in Mexico.

The layout of Le Cartel is like a deli where you can choose between a selection of hot dishes or a “taco box” (€14.50 per person) to be reheated at home. That was the option we chose and it blew us away; pulled pork tacos with lime juice, pickled onions, and radish, all wrapped in a soft corn pancake that bore no resemblance to the nacho-like kind that we are accustomed to. The meal was succulent and full of flavour (also available is a vegetarian version with sweet potato, “al pastor” with pork and pineapple, or “marinated chicken” with avocado and “pico de gallo” (a mixture of tomato, onions, and peppers).

Perfect for the summer.

ANCHO

••••

Ancho’s tacos follow the “Cali-Mex” approach, a Californian spin on traditional dishes. The wheat-based wrap is halfway between the traditional corn taco and the crunchy Tex-Mex version. (www.ancho.be) EL TACO MOBIL

••••

Born in Mexico, Selene Ruiz-Mendoza criss-crosses the city aboard her Taco Mobil. The menu consists entirely of tacos, with accompaniments such as the super spicy sauce, a small salad, guacamole, and black beans (frijoles). (www.tacomobil.be) LOS AGAVES

••••

Food worthy of a taquería: the menu features the essential tacos and quesadillas. They also do frijoles refritos (black bean puree with cheese, served with tortilla chips) and chicken empanadas.

All freshly cooked right under the customers’ noses. (www.restolosagaves.be)

Harde kip Pistolets

Nick Trachet

BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

COLOFON COLOFON

Nick Trachet Nick Trachet

Harde kip Pistolets

voorjenader onderzoek. kwam slachten! terug met een moet er al een hele hoopIktegelijk forse met rustig inhoud, dat laatste verwijderde Ik lietpistolet de stukken bakken in ruime olie Nick Trachet ik even om de maten te kunnen nemen.

Het voor nader onderzoek.

Ik kwam terug met een Nick Trachet entegelijk ik voegde moet je er al een hele hoop slachten!er behoorlijk wat gehakte ajuin aan ding forse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde lietstad de stukken rustig bakken ruime olie Brusselaardie diedeIkdestad woog 45 gram, bolrond metanderhalf een diameter van Brusselaar toe, watin pepertjes en look. Na uur was NickTrachet Trachet omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen.

Nick enikikeven voegde gehakte ajuinHet aan ding en de wereldtoe, culinair en wereld twaalf centimeter, deproestte hoogte zeven Brusselaardie die destad stad kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, woog 45 gram, bolrond met een diameter een holle tand.

Ikvan proefde en schelde: erculinair zijn plekken waar en de Brusselaar dede wat pepertjes look.de Na anderhalf uur was en de wereld culinair en de wereldontdekt culinair centimeter, de hoogte bedroeg zeven ontdekt van het zout.

Ik had de fout gemaakt jonge mosselen groeien, andere detwaalf kipbeter nog steeds oneetbaar taai!

Maakt niet uit, centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg dan eten we wat later.

In de tropen zijneen maaltijden ontdekt ontdekt om de schelp uit te zuigen, plekken zijn goed voor de mosselen centimeter.

Zo’n raspistolet is Ik met een erg voor nader onderzoek. kwam terug met een die had dan eten we wat In de tropen zijn maaltijden moet jelater. er al een hele hoop tegelijk slachten! krokante, maar dunne omhuld trouwens erg relatief, iedereen een rond bord een gesteund zoutkorrels.

Neen,korstkrijgt inhoud, dat laatste verwijderde in hun laatste maanden.

Vandaar datmet krokante, maar dunne korst omhuld rond een trouwens ergforse relatief, iedereen krijgt eenop bord Ik lietpistolet de stukken rustig bakken inde ruime olie NickTrachet Trachet ik omerdebehoorlijk maten te kunnen nemen.

Het ding dat was fout van mij.

De tweede je vanaf de wanneer kant dat constante ballet Nick enof ikeven voegde wat gehakte ajuin aan hij zij thuiskomt, het eten mag dan al vederlicht wit broodkruim.

Geen spoor van wanneer hij of zijbroodkruim. thuiskomt, het etenspoor mag van dan al vederlicht wit Geen Brusselaar diededestad stad woog 45 gram, en bolrond met een diameter van Brusselaar toe, pepertjes look.

Na anderhalf uurofwas mossel nam ik behoedzaam vast vandie mosselkotters oper het water kan Nick Trachet lauw zijn, iswat altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen endedewereld wereld culinair lauw zijn, er isbroodje altijd genoeg en centimeter, de hoogte bedroeg zeven nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of de kip steeds taai!

Maakt uit, en …stoven weer smaakte ik alleen zout. voor iedereen. zien. culinair Zij voeren menuet uit over Brusselaar die de stad en de wereld Ikeen deed ertwaalf watnog water bijoneetbaar om het rustig Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: puur gladde korst.

Het niet Is het u ook Alles inwandelt, de ontdekt voeding ontdekt lijkt centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg dan etenen we wat later.

In de zei tropen zijneen maaltijden culinair ontdekt “Ja,” de chef, “ik wou de mossel de hun toegewezen percelen latenlijkt lopen.

Nu had ik kip met het alworden. opgevallen: de vitrine hangt Ikalkorst deed erajuin wat water bij om het stoven Wie langs deNiet Afrikaanse winkels moet is zotegroot dat jeerg ermaar niet onmiddellijk in kunt kleiner te langopgeleden kwam het zonnebloempitten: gladde korst. rustig Het broodje Iszeker het uzijn ook opgevallen?

Alles inwandelt, deverder voeding krokante, dunne omhuld een Depuur trouwens relatief, iedereen krijgt een rond bord een sterke smaak geven.” derde scheppen het ‘zwarte goud vanis (het rook daarvoor écht naar kip in de keuken), maar ik had vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. bijten, het te hoog.

Je moet het in nieuws Nutella kleinere potten op de markt wanneer hij of zijbroodkruim. thuiskomt, het etenspoor mag danje al erNu vederlicht wit Geen van verder laten lopen. ik al kip met het zeker alworden. zijn opgevallen: op de vitrine ismossel zote groot dat niethad onmiddellijk inajuin kunt kleiner Niet lang geleden kwam het was begraven onder de Zeeland’ ophet aan dehangt ene kant, en nog graag wat Afrikaanser.

Kennen Meestal staatte er het lachende gezicht van een twee breken of lichtelijk Omjullie het te brekenof brengt. Voor dezelfde prijs als de vroegere lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij alspletten. sesamzaadjes, slaapbollen bloemblaadjes, en toen was mijn gieten ze weer uit op eenIkandere Op 7 juli werddan het langs seizoen van dereclame (het rook écht naar kiphet in te dehoog. keuken), maarhet ik had vaker wel niet een voor pluvera. agussi?

Agussi –deed ookeen als egusi, agushi of Afrikaanse mama kleurrijke hoofddoek. erbekend wat water bij om het stoven rustig de Afrikaanse winkels moet bijten, daarvoor is Je moet in nieuws datWie Nutella kleinere potten op deeen markt zonnebloempitten: puur gladde korst.

Het broodje Isop, het udeook opgevallen?

Alles inwandelt, de voeding lijkt kent pistolet snede in de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja,met hazelnoten zijn duurder bord leeg.

Verleden jaar schreef ik plek.

Zeeuwse mossel weer open veregushi – wordt voornamelijk gebruikt in Het gaat over diepvrieskip.

Maar niet om de nu verder te laten lopen.

Nu had ik al kip met ajuin het zeker al zijn opgevallen: op vitrine hangt is zo groot dat je er niet onmiddellijk in kunt kleiner te worden.

Niet lang geleden kwam het Technisch is dat om het zwellen van het deeg in geworden meneer!

En de mensen houden niet het nog graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van een twee breken of lichtelijk pletten. Om het te breken brengt. dezelfde prijs als de vroegere tegen de veel te grote porties Er zijn een vijftigtal kwekers klaard.

DatVoor zijnvaker de‘plofkip’. mossels gekweekt (het rook échtde naar kip in dehoog. keuken), maar ik had weldat dan niet een reclame voor pluvera.

West-Afrika.

Het zaden van een overal dominerende Het zijn legkippen bijten, daarvoor is het te Je moet het in nieuws Nutella kleinere potten op denog markt de hete oven opzijn te vangen.

Maar eenmeloenleraar vanopprijsverhoging, dus doen ze het via volumemosselen die wij normaal horen te actief, sommige combineren de de bodem van de Waddenzee en het nog graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van een agussi?

Agussi – ook bekend alsinegusi, agushi of Afrikaanse mama op, met kleurrijke hoofddoek. breken of lichtelijk pletten.

Om breken brengt.de Voor dezelfde als de vroegere soort, of duurder vantwee veleop pompoensoorten, gepeld en het tedat die te oud zijn uiteraard! volgens normen de kent een pistolet een snede de bovenkant. grotere, Ja,op,van deprijs hazelnoten zijn geschiedenis rust mij lang geleden verkleining. agussi?

Agussi –vertelde ookeen bekend als agushi Afrikaanse mama van kleurrijke hoofddoek. eten, maar dit was hetofandere mosselkweek met oesterkweek, dielijkt de Oosterschelde.

De opening kent een pistolet snede inegusi, de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja,met de hazelnoten zijn gemalen. duurder Het resultaat wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet egushi –gebruikt wordt voornamelijk gebruiktvan in het deeg in Het gaatniet over diepvrieskip.

Maar niet de nu dienuom sneeegushi de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de Laatst kwam mijn terug vanongeveer de – wordtisvoornamelijk inis Het gaat over diepvrieskip.

Maar niet houden om de Technisch dat het zwellen geworden meneer!

En dedemensen niet uiterste.

Precies alsof deom ‘nouvelle op dezelfde manier dat seizoen zohuisgenote strikt als dat Technisch dat om het zwellen van het deeg in geworden meneer!

En mensen niet der.

Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke verloren, maariszijn ook niet meer gepast voor houden genitaliën van de godin Ceres.

Se non è vero …

West-Afrika.

Het zijn de zaden van een meloendagelijkse zoektocht naar voedsel met de overal dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen cuisine’Maar was een teruggekeerd? gebeurt.

Zodra er geoogst komen van moderne de maatjes of de beaujolais West-Afrika.

Het overal dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen de is, hete oven op te vangen. leraarzijn de zaden van een meloenvan prijsverhoging, doen ze het via volumewinkel. ‘onze’ smaak die liever kipdus heeft met de de hete oven op vangen. Maar een leraar van prijsverhoging, dus doen ze via volumesoort, of van pompoensoorten, gepeld en te die te Ik oud zijn volgens de normen vanhet de Afrikaanse Pistolets zijn pervele defi nitie wit.

Zemet staan ‘vogels-zonder-kop’. kreeg een pakje dat meer geschiedenis op rust vertelde mij lang geleden dat je niet verkleining.

Neen, mosselen moet de zakenlui aan bod, die de bekende nouveau.

Er zijn supermarkten die Van agussi maakt men ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur van tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar soort, of van vele pompoensoorten, en die te oud zijn volgens de normen van de gemalen.

Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet voor de godin engeschiedenis moeten dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin die snee de vruchtbaarheid de mijn huisgenote terugverkopen van symbool de aan Belgen, moeilijkverzinnebeeldt; doen.

Ze zijn onmogelijk merken zich nergens aan Laatst storenkwam en al wat opzo rust vertelde mijgepeld lang geleden dat verkleining. saus. Agussi ergvandaag mooi en geeftineen romig Azië en Afrika. Men is er maar ginder verzot op.meer Bij ons der.bindt Je vindt agussi vrijwel elke verloren, zijn ook niet gepast voor genitaliënzijn van gemalen. de godin Ceres.Het Se non è vero … zoektocht naar gaan voedsel met de Volkorenpistolets een ontheiliging!

Pistolets zat wat dus moetdagelijkse doorgaan voor koploos resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren uiteraard niet langer Zeeuwse mosselen verkopen, Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft met de resultaat.

Laat enkele scheppen rustig meestoven was kipLaatst vroeger iets voor zonen feestdagen, tot die vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de kwam mijn huisgenote terug vanuitde Pistolets zijn per defisnee nitie wit.de Ze staan ‘vogels-zonder-kop’.

Ik voor kreeg een pakje datworden meer het fijnstemaakt meel gebakken, simila bij de pluimgedierte. leken wel porties maar dat magHet de pret niet derven.

Van men ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur van tandpasta.

Dus gaan deze gepast vogels naar met devoor kip ensymbool roeragussi regelmatig om.

Hier kunnen der.

Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke een fenomenalemaar ontwikkeling de brave kip verloren, zijn ook niet meer voor de godin en moeten dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin Het blijft erg in Afrika. hetmaar seizoen.

Dat gaf in heterg Duits het woord lilliputters.

Nietvroeg vuistdik, chocoladereepgenitaliën van de godin Ceres.

Se non è vero … dagelijkse zoektocht naar voedsel met de saus.

Agussi bindt mooi en okra’s, geeft een romig Azië en Men is er ginder verzot op.

BijRomeinen. ons nu ook nog groene groenten bij, zoals degradeerde tot de goedkoopste proteïne op de Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!

Pistolets zat wat dus moet doorgaan voor koploos Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft de De ware liefhebbers laten zich resultaat.

Laatde enkele scheppen rustig meestoven was kipkop! vroeger iets voor zonen feestdagen, tot met Semmel, nog steeds naam voor deze broodjes dun.

Kolibries zonder maar zeker bijvoorbeeld ook spinazie.

Een markt.

Hetzelfde pluimgedierte. in Afrika. MetHet vreugde bezingen worden uit het fijnste meel gebakken, simila bij de definitie wit. Ze staan Pistolets zijn per wel porties ‘vogels-zonder-kop’.

Ikleken kreeg eenvoor pakje datmet meer devan kip en roer regelmatig om.

Hier kunnen eendat fenomenale ontwikkeling de brave kip in het zuiden door de heisa niet van deportie kaart dat land.

In het museum van Er was een tijd dedie van de werkman Van agussi maakt men ‘soep’. Eigenlijk dikke van tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met zetextuur daar de goedkope kip uit onze contreien per Romeinen.

Dat gaf in het Duits het woord lilliputters.

Niet vuistdik, maar chocoladereepnu ook nog groene groenten bij, zoals okra’s,de godin en moeten dus puur zijn. degradeerde tot depaar goedkoopste proteïne op de brengen.

Die wachten nog een symbool leek alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin Napels zag iktot verkoolde pistolets die devoor uitbargroot moest zijn.

Datwordt was toen de ‘terrassiers’ Semmel, nog steeds de naam voor deze broodjes dun.

Kolibries zonder kop! de hete pepers, jolijt van iedereen!

Laat vliegtuig naar ginder gevlogen, mogelijk maar zeker bijvoorbeeld ook spinazie. bindt Een markt.is Hetzelfde Afrika.

Met vreugde bezingen saus.

Agussi erg mooi en geeft een romig Azië en Afrika.

Men isin er ginder verzot op.van Bij ons weken.

Inschop Wallonië het trouwens sting de Vesuvius in het jaar hebben nog met de werkten.

Vandaag ze datcontreien in het zuiden van dat land.

In het museum van zijn een ontheiliging!

ErEU. was een tijd dat dedoen portie van de werkman Saskia Vanderstichele, onbepaalde tijd verder sudderen.

Deje79 agussisaus ismet met subsidies van de Die handel moet wel erg Volkorenpistolets Pistolets zat wat dus moet doorgaan voor koploos Bart Dewaele, Wide Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie tomaatje zorgt ervoor dat je kan vergissen ze daar de goedkope kip die uit onze per FlageypleinSaskia 18, 1050 Elsene. Wide Vercnocke dede gewoonte om pasmoest mosselen te was Vanderstichele, Napels zag verkoolde die de uitbar- scheppen groot zijn.

Dat toen de ‘terrassiers’ VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, resultaat.

Laat enkele rustig meestoven was kip vroeger voor zonen feestdagen, tot met Bobcat of Kubota en moeten ze na hun VERANTWOORDELIJKE UITGEVER ergoverleefd. vullend, eeniktot klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want deiets eigenaars van het merk desmaakt hete pepers, jolijt vanpistolets iedereen!

Laat vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, mogelijk Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke eten bij het begin van het schooljaar, Kristof Pitteurs simila worden uit het fi jnste meel gebakken, bij de pluimgedierte.

Het leken wel porties voor Kristof Pitteurs sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog met de schop werkten.

Vandaag doen ze dat VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Het binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fi tness.

Greppels graven is een onbepaalde tijdTe verder Deen agussisaus is met subsidies van EU. Die handel moetook wel kip erg wat muskusachtig. etensudderen. met de vingers, staan infenomenale de top vijfhonderd van dedeBelgische Media vzw, wordt op deElsene. persen van Eco met de kip roer regelmatig om.

Hier kunnen een ontwikkeling de brave Flageyplein 18, 1050 Flageyplein 18, gedrukt 1050 Elsene.

Kristof Pitteurs in september.

In Brussel was de start VERANTWOORDELIJKE UITGEVER overleefd. met de Bobcat ofsais Kubota en moeten ze het na hun erg vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want de eigenaars van merk ken en de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend beroep geworden. ”Tu où est le Print Center (DPG Media) boven een bord rijst. Smakelijk. fortuinen.

Romeinen.

Dat gaf in het Duits woord lilliputters.

Niet vuistdik, maar proteïne chocoladereepFlageyplein 18,de1050 BruzzBruzz is het eenisuitgave van Vlaams Kristof Pitteurs een uitgave vanElsene. deBrusselse Vlaams Brusselse traditioneel Brussel-Foor, eind Hetmuskusachtig. binnenste soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de juli. fitness. Greppels graven is eenopook en wordt gesubsidieerd doorop de persen van Eco nu nog groene groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tot de goedkoopste wat Te plaats eten met de vingers, staan inde de top vijfhonderd van de Belgische Media vzw, wordt kruim uitde zijn broodje, zo isisook er voor extra problème?” zei een groothandelaar op de Flageyplein 18,uitgave 1050 Elsene.

Ik kocht zo’n kip en winkelier waarschuwMedia vzw,isgedrukt wordt gedrukt persenBrusselse van Eco BRUZZ een vanop dede Vlaams de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Maar de horeca aan de kust wil ken een en de ware pistoletoloog eerststeeds dat natte de naam Print zittend beroep geworden. ”Tu sais où est le Center (DPG Media) broodjes boven bord rijst.

Smakelijk. trekt fortuinen.

Semmel, nog voor deze dun.

Kolibries zonder kop!

Media wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center Media) Bruzz isvzw, een(DPG uitgave van de Vlaams Brusselse beleg.

Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mijin ooit zuchtend. de mij: “Poulet dur!”

Strong chicken lees Met je“C’est Gemeenschapscommissie. en wordt gesubsidieerd door maar zeker bijvoorbeeld ook spinazie.

Een markt.

Hetzelfde Afrika. vreugde bezingen kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra problème?” zei een groothandelaar op de mosselen vanaf de eerste dag van de Ik kocht zo’n kip en de winkelier waarschuwMedia vzw, wordt op persen van Eco (DPGgedrukt Media) en Print wordtCenter gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en dede Vlaamse queschoolvakantie. lesEr gens ne mangent plus.”

Een groot deel weleens inwas Engelstalige recepten.

Surinamers in in het zuiden van dat land.

In het museum van een tijd dat de portie van de werkman Print Center (DPG Media) en wordt gesubsidieerd door en de Vlaamse beleg. vroegmarkt in al Rungis mij ooit zuchtend. devergissen Vlaamse Gemeenschap mij: “Poulet dur!”

Strong chicken lees je“C’est Er zijn dan Gemeenschapscommissie. tomaatje zorgt ervoor dat je je kan met zededaar de de goedkope kip die uit onze contreien perSmakelijk. en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Nederland hebben het “harde en jaEen vanmosselen bevolking loopt rond inmangent eenkip”, elfenlijfje, Gemeenschapscommissie. que lesover gens ne plus.” groot deelin weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers van hangcultuur te krijgen, de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Napels zag ik verkoolde pistolets die de uitbargrootdat moest zijn.

Dat was toen de ‘terrassiers’ Gemeenschapscommissie. de hete pepers, tot jolijt van iedereen!

Laat vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, mogelijk mensen, zijn ze ook.

Als je de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl van de Nederland hebben het over “harde kip”, en ja van de bevolking loopt rond in een elfenlijfje, Gemeenschapscommissie. maar de échte bodemmosselen die dat zijn ze ook.

Als je de oude onthaard, gegomd en naar de recepten stijl van de ze dat van mwamba (moambe voor de leest, sting van tijd de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog met demensen, werkten.

Vandaag doen boekskes. virtuele lichamen hoort virtueel zijn ersubsidies nuBijpas, enschop dan nog: ikkolonialen) heb ergekneed onbepaalde verder met van de EU. Die handel moet wel ergis het “In Wallonië de gewoonte omsudderen. De agussisaus is van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, boekskes.

Bij virtuele lichamen hoort virtueel moet die kip uren en uren sudderen in de voedsel.

Impressions d’une paupiette de veau. geproefd en ze zijn toch nog een overleefd. met de Bobcat Kubota moeten ze het na hun moet dieof kipwant urendaar ende urenen sudderen voedsel.

Impressions d’une paupiette dede veau. vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, eigenaars van merk te erg palmolie.

Een moderne kip kan tegen, in De zondagse broodjes zijn geëvolueerd. beetje bitter.

Ook al zijn ze ditook jaarzoniet pas mosselen eten bij binnenste het begin palmolie.

Een moderne kipzijn kanook daar niet tegen, De zondagse broodjes zo geëvolueerd. die smelt na een half uurtje al tot een hoopje Het is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fi tness.

Greppels graven is een Hoe klein die viennoiserieën en fi jn gebak zijn immensin groot voor devijfhonderd start van het ook wat muskusachtig.

Te eten met de vingers, staan dedie top Belgische smelt na half uurtjevan alen totfide een hoopje Hoe klein dieeen viennoiserieën jn gebak zijn miserabele prut. van het schooljaar.

In Brussel was seizoen. geworden!

De boterkoeken (koffi ekoeken voor de miserabele prut. ken een en de ware pistoletoloog zittend beroep geworden. sais où geworden!

De boterkoeken”Tu (koffiekoeken voorest de le boven bord rijst.

Smakelijk. trekt eerst dat natte fortuinen.

Maar dus thuis metdezo’n beest.

Het Hetikiskwam niet de grootte van Maar ik kwam dus bijna thuis met zo’n beest.

Het Antwerpenaars) zijn bijna verdwenen enverdwenen vervanAntwerpenaars) zijn en vervande start traditioneel Brussel-Foor” woog overigens eens zoveel: 1,2 kilo.

Ik hakte kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra problème?” zei een groothandelaar op de woog overigens eens zoveel: 1,2 hakte schelp die bij niet kwaliteitsmosselen van Ik kocht zo’n kip niet en de winkelier waarschuwgen door petieterige ‘croissants’.

In mijn jonge gen door petieterige ‘croissants’.

In kilo. mijn Ik jonge © SHUTTERSTOCK de kip, zodra ze ontdooid was, in handige de kip, zodra ze ontdooid was, in handige belang wel ‘vis’ er in de jaren kon je met die dingen nog een kleine jaren konis, je“Poulet methoeveel diein dingen nog een kleine MELD NIEUWS beleg. Smakelijk. vroegmarkt Rungis mij ooit zuchtend.

MELD NIEUWS de mij: dur!”

Strong chicken lees je“C’est stukken: idealiter moet elke eter een stukzekrijgen stukken: elke een stuk schelpidealiter zit. ko Alsslaan. ermoet meer daneter dertig nieuwsgespot? gespot?Tips Tips zijn politieagent ko slaan.

Vandaag in een ZelfZelf nieuws zijnaltijd altijd politieagent Vandaag passen zekrijgen in passen een “Op de vitrine van met een evenredig deel van vlees, vel en been.

Het welkom “Op de vitrine van met een les evenredig deel van vlees, velpistolets: enplus.” been.het Hetis welkom viavia que gens ne mangent Een groot deel weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers in procent mosselvlees in zit, bij het holle kies.

En dan de niet omdat holle kies. En dan de pistolets: het is niet omdat bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS vel is de voornaamstein smaakdrager kip en bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS vel begin is de voornaamste smaakdrager kip enin een ze broodjes heten dat zeeen klein moeten zijn.

In Persberichten kunnen via van zichzelf, daar kan geen Fransen en Duitsers en zo nu Afrikaanse van heten het seizoen al,klein dan spreken winkels Zelf nieuws gespot? zeNederland broodjes dat ze moeten zijn.

In een Persberichten kunnen via Tips zijn altijd hebben het “harde enAfrikaanse ja en dan lekker van de bevolking loopt rond in elfenlijfje, zonder been erin kanover je niet peuzelen, watkip”, winkels MELD NIEUWS redactie@bruzz.be Zelf nieuws mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met welkom via gespot? Tips zijn altijd zonder been erin kan je niet peuzelen, wat kok wat aan verbeteren.

Neem een zelfs aan een Nederlander. we van een topjaar.

En daar jubelen redactie@bruzz.be Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd “Pistolets zijn per defi nitie wereldwijd als droevig wordt mijn betere tijden at ik er maximaal twee,ervaren. met Verder was welkom via bruzz.be/meldnieuws hangt vaker wel dan varkensgehakt of leverworst, versierd met uitdaging Belgian mensen, dat zijn ze ook.

Als je de oude recepten “Pistolets per defi nitie wereldwijd als droevig wordt ervaren.

Verder was onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl van de handvol mosselen, gooi ze in een De grote vandaag is vaker hetzijn de verkopers nu over. welkom via kunnen via bruzz.be/meldnieuws hangt wel dan Persberichten ook de nek erbij, het ultieme peuzelstuk en in het varkensgehakt ofpickles. leverworst, versierd met Belgianmaar daar BRUZZ.be/meldnieuws Vandaag zie ik nog wit. staan redactie@bruzz.be Persberichten ook deMosselen nek erbij,kweken het ultieme enbroodjes, in hetLang diepreclame bordsymbool en zet ze enkelevoor seconden jongere publiek te interesseren in Ze is intensiever niet een VOER UW EVENEMENTkunnen IN OP via vond ikpeuzelstuk de eierstokken terug. geleden van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, Persberichten kunnen via boekskes.

Bij virtuele lichamen hoort virtueel pickles.

Vandaagkarkas zieik ik nog broodjes, maar daar wit.

Ze staan symbool voor kan er misschien wel vijf van op?

En ik ben niet redactie@bruzz.be ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT niet een reclame VOER UWredactie@bruzz.be EVENEMENT IN OP SUR karkas vond delas eierstokken terug.Italiaans Lang geleden in de magnetron. Klaar. Enkele een bordje dan je zouikdenken.

De beestjes ik een authentiek recept voor mosselen. Mosselen de godin en moeten dus ENTER YOUR EVENT ON voor pluvera” kan ik er misschien wel van op? Envan ik ben niet daarvoor zo’nuren grotevijf eter meer.

ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR moet kip en uren sudderen in de spaghetti met eierstokken kip, maareen las ik een die authentiek recept stevige draaiendus van de pepermolen schijnen oubollig imago te voedsel.

Impressions d’une paupiette de veau. worden zo twee totItaliaans twee en een halfvoor www.agenda.brussels godin en moeten ENTER YOUR ON VOEREVENT UW EVENEMENT IN OP pluvera” Onlangs hoorde ik van een slager die nog devoor zo’n grote eter meer. puur zijn.

Volkorenpistolets erover en op tafel zetten.

Als hapje, hebben.

Bij de persontvangst voor jaar verzorgd, opgehaald, gekeerd, spaghetti met eierstokken van kip, maar daarvoor www.agenda.brussels ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR palmolie.

Een kip kanook daar tegen, ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, “van DeDezondagse zijn zoniet geëvolueerd.

VOER UW EVENEMENT OP Onlangs hoorde ikmoderne vanbroodjes een slager ENTER YOUR EVENT ON IN VOER UW EVENEMENT IN OP met een citroentje als het moet en het nieuwe seizoen werd daarom eenVolkorenpistolets verzet. mosselkwekers moeten dedie nog puur zijn.

WWW.BRUZZ.BE die échte, grote”.

Ik heb mij daarheen gespoed ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR zijn een ontheiliging!” www.agenda.brussels ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, “van die smelt na een half uurtje al tot een hoopje De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet een glas witte wijn of een pint witbier sterrenchef vijanden ervandie weg houden, er zijn Hoe klein viennoiserieën en fijn ingeschakeld. gebak zijnIk kreeg ENTER YOUR EVENT ON ENTER YOUR EVENT ON WWW.BRUZZ.BE dieboorslakken échte, grote”.

Ik heb mij daarheen gespoed zijn een ontheiliging!” www.agenda.brussels erbij. Hoe zeggen de Spanjaarden enkele creaties te proeven met een zeesterren, dieren die www.agenda.brussels De hele reeksen nalezen? bruzz.be/trachet miserabele prut. geworden!

De boterkoeken (koffi ekoeken voor de WWW.BRUZZ.BE T O B E R 2 0 2 0 op een 5 2 kunnen I 2 8 O K aanrichten dat? Tapas! Smakelijk. moderne uitvoering. Een groot bord een ravage De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet Maar ik kwam dus thuis verdwenen met zo’n Het vol grof zoutbeest. verscheen op tafel met mosselperceel.

Er kunnen giftige Antwerpenaars) zijn bijna en vervanWWW.BRUZZ.BE 28 OKTOBER 2020 WWW.BRUZZ.BE daarop1,2 drie kilo. mosselen met elk een algen bloeien. is het voedsel De hele reeks nalezen?

De hele reeksVerder nalezen? bruzz.be/trachet woog overigens niet eens zoveel: Ik hakte gen door petieterige ‘croissants’.

In mijn jonge 5 2 andere garnituur. Niet genoeg voor niet egaal verdeeld over de OosterBRUZZ.be/trachet de kip,kon zodra ze ontdooid was, in handige jaren je met die dingen nog een kleine 5 4 stukken: idealiter moetVandaag elke eter passen een stukzekrijgen politieagent ko slaan. in een met een evenredig deel van vlees, vel en been. Het holle kies. En dan de pistolets: het is niet omdat vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en

Mosselseizoen

| C U LT U R E BRUZZ

)

52

I

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

)

B R U Z Z | C U LT U R E | T B RAUC Z ZH E C U LT U R E BRUZZ | TR BRUZZ | TRACHET

Harde kip Pistolets

52

ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

BRUZZ Gewest.

Rest van België: 25 18, euro perBrussel, jaar; 02-650.10.65 Flageyplein 1050 Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3393 ABONNEMENTEN IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 BRUZZJosiane DeBrusselse Troyerper (abo@bruzz.be), Vlaams Media BRUZZ Buitenvan België: 30 euro jaar. vzw 02-650.10.80 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Gratis in 18, Brussels Hoofdstedelijk Buiten België: 30 euro per02-650.10.65 jaar.

Flageyplein 1050 Brussel, Gewest.

OPLAGE ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN OPLAGE Rest van België: 25 euro per jaar; OPLAGE : 62.609 exemplaren.

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 JosianeBE98 Troyer (abo@bruzz.be), OPLAGE :De 62.609 exemplaren.

IBAN: 3631 6044 3393 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk ADVERTEREN? van Vlaams Brusselse Media vzw Gewest.

Gewest.

ADVERTEREN? Marthe 02-650 1030 61 RestPaklons, van België: 25 euro per jaar;per jaar.

Buiten België: euro Rest3631 van 6044 België: 25 euro IBAN:Marthe BE98 3393 Paklons, 02-650 10 per 61 jaar; sales@bruzz.be IBAN: BE98 3631 OPLAGE van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 sales@bruzz.be van Vlaams Brusselse Media vzw DISTRIBUTIE Buiten51.000 België:exemplaren.

30 euro per jaar.

Buiten België: 30 euro per jaar.

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE OPLAGE ADVERTEREN? Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be OPLAGE OPLAGEMarthe : 62.609 exemplaren.

ALGEMENE DIRECTIE Paklons, 02-650 10 61 OPLAGE : 62.609 exemplaren.

DirkADVERTEREN? De ALGEMENE Clippeleir sales@bruzz.be DIRECTIE ADVERTEREN? Marthe 02-650 10 61 DirkPaklons, De Clippeleir DISTRIBUTIE HOOFDREDACTIE Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), sales@bruzz.be HOOFDREDACTIE DISTRIBUTIE Mathias Declercq Kristof Pitteurs DIRECTIE (algemeen hoofdredacteur), Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DISTRIBUTIE Mathias Dirk DeDeclercq Clippeleir Ute 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be CULTUUR & Otten, UIT ALGEMENE DIRECTIE GerdDirk Hendrickx De HOOFDREDACTIE Clippeleir CULTUUR & ALGEMENE UIT DIRECTIE DirkHendrickx DePitteurs Clippeleir(algemeen hoofdredacteur), Gerd Kristof REDACTIE HOOFDREDACTIE Mathias(algemeen Declercq Nathalie Eva Christiaens, Sara De KristofCarpentier, Pitteurs hoofdredacteur), HOOFDREDACTIE REDACTIE Mathias Declercq Sloover, KrisKristof Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), CULTUUR & UIT Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Post,CULTUUR Kurt Snoekx, Sophie Mathias DeclercqSoukias, Roan Van UIT Gerd&Hendrickx Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck,Gerd Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Hendrickx Post, Kurt Snoekx, CULTUUR & UITSophie Soukias, Roan Van Zonderman REDACTIE Gerd Hendrickx Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Zonderman MEDEWERKERS REDACTIE Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Sloover, Kris Hendrickx, BettinaMichaël Hubo, Jasmijn Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Bellon,Sara De Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Soukias, Roan Van Eyck, Steven Van Garsse, Post,Jordens, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan MEDEWERKERS Patrick Tom Peeters, Niels Ruëll,Van Nick Jasmijn Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Maarten Verdoodt, Tom Zonderman Eyck,Nicolas Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Bellon, Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Trachet, Tom VanKurt Bogaert, Michel Verlinden Post, Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Zonderman Patrick Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Eyck, Jordens, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom MEDEWERKERS EINDREDACTIE Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Nicolas Patrick Alsteen, Jordens, Gilles Bechet, Tom Michaël Peeters,Bellon, Niels Ruëll, Nick MEDEWERKERS EINDREDACTIE Soukias Patrick Jordens, Niels Ruëll, NickVerlinden Trachet,Tom TomPeeters, Van Bogaert, Michel Nicolas Bechet, Bellon, Trachet, TomDe VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Karen Becker, Geert Van derMichaël Hallen, Sophie Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick VORMGEVING EINDREDACTIE Soukias EINDREDACTIE Trachet, Van Bogaert, Michel Verlinden Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Karen DeTom Becker, Geert Van der Hallen, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie VORMGEVING VERTALING Soukias EINDREDACTIE SoukiasSophie Heleen Rodiers, Ruth Plaizier John Arblaster, Beuzon, KarenFrédérique De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie VORMGEVING VORMGEVING Martin McGarry, SoukiasLaura Jones VERTALING Heleen Rodiers, Plaizier Heleen Ruth Rodiers, Ruth Plaizier Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta VORMGEVING FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE VERTALING VERTALING Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Arblaster, Frédérique Beuzon, BartJohn Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, NoémieGreta Frédérique Beuzon, George Holmer, Martin McGarry, Laura Ivan JonesPut, VERTALING Marsily, Steve Michiels, Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Saskia Vanderstichele, Wide Bart Dewaele, Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Holmer-Arblaster,&Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE ILLUSTRATIE Bart Marsily, Dewaele, Steve Kim, Wauter Mannaert, Noémie Michiels, Ivan Put, VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Bart Dewaele, Kim,Put, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, SteveVanderstichele, Michiels, Ivan FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Saskia Wide Vercnocke Kristof Pitteurs Marsily, Steve Michiels, Ivan Put,

COLOFON

Nick Trachet

“Op de vitrine van

De eerste keer Dahlia Pessemiers-Benamar

Arena — Ugo Dehaes

The Clowns convention Wunderbaum/Theaterhaus Jena

Numi Yaldati (Slaap, mijn meisje) Fien Leysen/Manu Siebens

23.7— 8.8 Oostende

Info & tickets via theateraanzee.be

ADVTAZ21-BRUZZ3-.indd 1

5/07/21 15:57

WHO NEEDS FRIENDS WHEN YOU HAVE 600.000 FOLLOWERS

BRUZZ 215x290.indd 1

7/7/21 2:08 PM