BRUZZ - editie 1752

#1752

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

05 | 05 | 2021

TIPS

CULTUURHUIZEN MAKEN EEN VUIST

KLEINE REVOLTE

+ BRUZZ CULTURE CABIN FEVER EXTREEM LUISTEREN MET BRECHT AMEEL

CHASSOL UN CHOU À BRUXELLES

ICHRAF NASRI POLITICAL BODY II

Stad van de toekomst Brussel en Amsterdam wijzen elkaar de weg

FOTO: LUUK KOENEN / BEWERKING: STUDIO BESHART

Steeds meer mensen gaan in de stad wonen, maar hoe ziet de toekomst van die steden eruit? Hoe gaan de steden om met cruciale uitdagingen rond mobiliteit, wonen, afval, toerisme en taal.

AT5 en BRUZZ onderzochten het in Amsterdam en Brussel.

VIJF WEKEN, VANAF 20 APRIL,

op BRUZZ tv, BRUZZ.be en in BRUZZ magazine.

Inhoud / Sommaire / Inside Inhoud / Sommaire / Inside

Edito SOLIDARITEIT OPEN WONDE Terwijl in het Terdagen Kamerenbos La Boum 2 alle aandacht Er lijken dezer weinig minder benijdenswaardige opeiste, ging kleine culturele revolutie van onze jobs dan diedevan Brussels minister-president.

Aan alle, kunstensector haar aan tweede dag in.

Het ging er speelser aan maar toch vooral Vlaamse kanten, weerklinkt de kritiek opiets eenvrolijker te afwezige Vervoort. toonde die De de toe, ook Rudi dan in het Ter Nu Kamerenbos. afgelopen dagen wel initiatief. waslust het was, weer niet cultuursector danste enenig zong dat hetAlleen een lieve goed.

Eerst viel zijn beslissing om om 22 uur niet zelden zonder mondmasker, ende dieavondklok verplichte anderte handhaven op een steen.

Dan van legde de minishalve meter afstand waskoude voor de deuren onze theaters de deellimousines van aan banden door ookter-president al ver zoek. Opmerkelijk: vooral deUber Franstalige huizen eenvoudig vragen dat zeOp de de wetKVS en een arrest de vanNederlandstalige het Brusselse hofnog vande kat namen hierintehet voortouw. na kijken beroep zouden respecteren.

Weer niet goed.

Zelfs zijn eigen regeringspartners uit de boom. Niet omdat ze niet willen openen, niet omdat ze geen nood hebben hem ervan Brussel te willen katapulteren naar eensolidair tijd waarin alleen aanverdachten perspectief, maar omdat ze twijfelen.

Ze twijfelen tussen zijn met de rechtse yuppies een draadloze telefoon hadden.vormen, De wet en respecteren?

Neen sector en dan misschien een gezondheidsrisico solidair zijn metmaar! de legde VervoortDaarmee de vingerlegt op een open wonde: onze wetten enbloot regels restNochtans van de samenleving. de kunstensector het dilemma zijn niet klaar voor een deeleconomie gedicteerd door de smartphone.

Hoe waarmee we allemaal geconfronteerd zullen worden: hoelang blijven we nog sympathiek deelplatformen ook mogen vinden, aan van solidair, terwijlwe de die mensen die de overheid maandenlang alsde deandere meest kant kwetsbare het in schermpje bevindt zich niet zelden iemand die zonder veel sociale beschergroep onze samenleving bestempelde ondertussen gevaccineerd zijn?

En meer ming de eindjes aan knoopt. En daarin schuilt echte uitdaging voor nog: hoelang blijven wijelkaar de coronamaatregelen volgende wanneer we zelf gevaccionze politici.

De deelplatformen zijn blijvertjes, en dus moet de politiek ervoor neerd zijn? Zolang de vooropgestelde groepsimmuniteit niet bereikt is, zal de zorgensteeds dat ze kunnen opereren binnenhouden een wettelijk kader énvragen. dat hun werkneoverheid meer rekening moeten met die twee mers een minimum aan bescherming krijgen.

Lees de reportage over de cultuursector p8 - 10 Lees de analyse over de platformeconomie p8 - 9 N L NL

REPORTAGE REEKS

“Een park is als een breiwerk. Trek je één “Eendraad viezelos, straat er vooral oprest” dat mendanwijst ontrafelt ook de senDe zich minder eigenaar voelen van hun wijk” vele wandelaars en fietsers doen parken naar adem happen 16 Stad van de toekomst (3): afval 14

PORTRET

INTERVIEW Jean Narcy, de man van

de clubliederen van “Ik ga daar niet in maatpak Union én RWDM rondlopen”

SOLIDARITÉ PLAIE OUVERTE

Alors que La Boum 2 battait son plein dans le bois de la Cambre, la petite De nos jours, il semble y avoir peu de postes moins enviables que celui du culturelle de notre secteur artistique entrait dans sa deuxième Ministre-Président bruxellois. De tous côtés, mais surtout du côté journée. C’était plus ludique et plus gai qu’au bois de la Cambre. Le secteur flamand, on critique Rudi Vervoort sur le fait qu’il est trop absent. Il a beau culturel a dansé et chanté à cœur joie, souvent sans masque et la distance avoir fait preuve d’initiative ces derniers jours, ce n’est toujours pas ça. Tout obligatoire d’un mètre et demi n’était pas souvent respectée aux portes de d’abord, sa décision de maintenir le couvre-feu à 22 heures est très mal nos théâtres non plus. Fait notable : ce sont surtout les salles francophones tombée. Ensuite, le Ministre-Président a imposé des restrictions aux chaufquifeurs ont pris l’initiative. Hormis le KVS, les néerlandophones restent en retrait. « limousine » d’Uber en leur demandant simplement de respecter la loi Ce et n’est pas qu’ilsd’appel ne veulent pas rouvrir, ni parce qu’ils un arrêtparce de la Cour de Bruxelles.

Encore une fois, çan’ont ne vapas pas. besoin deses perspective, parce qu’ils hésitent.

Ils hésitent Même partenairesmais au gouvernement l’ont soupçonné de entre vouloirlacatapulter solidarité avec le secteur, qui représente risque pour santé, et Bruxelles à l’époque où seuls les yuppiespeut-être de droiteun disposaient de la téléphones la solidarité avec le reste la société. faisant, leVervoort secteur aartistique révèle sans fil. Respecter la loide ? Pas questionCe! Pourtant, mis le doigt sur le dilemme nous allons tousne être confrontés combien de temps une plaie auquel : nos lois et règlements sont pas prêts :pour une économie allons-nous continuer à faire preuve de solidarité alors que ceux le ces collaborative dictée par le smartphone.

Aussi sympathiques que que soient gouvernement depuis des mois de lesquelqu’un plus vulnérables plateformes, qualifie de l’autre côté de l’écran, il ygroupes a souvent qui a du de mal à notre société ont déjà étésans vaccinés ? Etde quicouverture plus est : sociale. combienEtde temps joindre les deux bouts, vraiment c’est là que allons-nous continuer suivrenos lespolitiques. mesures sanitaires alors que nous avonssont réside le véritable défià pour Les plateformes collaboratives nous-mêmes étéetvaccinés ? Tant que l’immunité de groupe n’estjuridique pas là pour rester il faut donc s’assurer que leurs activités ontvisée un cadre atteinte, gouvernement devra de plus plus tenir de ces deux et que le leurs employés bénéficient d’un en minimum de compte protection. questions. le reportage en p8-10 Lisez leLisez reportage sur l’économie collaborative en p8 - 9 FR

Aan de vooravond van de ZwanzeIbrahim Ouassari van MolenGeek wordt derby die Union naar eerste klasse A bestuurder bij Proximus 26 kan brengen 22

INTERVIEW

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY De

“We moeten niet Franstalige cultuursector roert zich 8, INTERVIEW Frédéric Van Malleghem 12 REPORTAGE te(Cambio) bescheiden zijn” Voedselbedeling tijdens de ramadan 20, Een jaar coronafietspaden 22, BIG CITY Kan je stadsVera Coomans en haar zoon duif eten?blazen 30, COLUMN Nick Trachet 53 popgroep Madou nieuw leven in 40

BRUZZ CULTURE DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7 COVER STORY Prostitu-

“Wij eenplaatje traitind’union tie,willen een complex de stad 24 BRUZZ CULTURE Cabin Fever zijn, een draaischijf in Rosine Mbakam 30, KlaraFestival: Musikaa 32, Vincen Beeckman Demeulemeester 34, Cécile Massart 38, Ariane Loze 44, de& Kasper Belgische stripscene”

SOLIDARITY OPEN WOUND

Randi De Vlieghe 48, Eat & Drink Le Dillens en bocal 50 Gooit het Stripmuseum eindelijk ANALYSE Uber en de platformeconomie 8 INTERVIEW Vincent de ramen open voor de energie inVan zijn Quicken stad? 42borne 10, Meron Knikman, voorzitster van de Vrouwenraad 15 BIG CITY Waarom wordt de gemiddelde temperatuur ons land in Brecht Ukkel gemeten?

NickChassol Trachet34, 52 NLvan Cabin Fever: Ameel 32,28 FRCOLUMN Christophe

NOG MEER BRUZZ

Brussel zwaar getroffen werd door de aanslagen BRUZZ opent de terrassen! in Maalbeek en Zaventem. Santé!

In BRUZZ magazine Op zaterdag mei, mee de kijken8we naaropenen wat er dewe afgelopen vijf jaar terrassenveranderd op BRUZZ radio. is, zowel in goede als in slechte zin.

Luister vanaf 16naudenaar Gunnar, live van Vijf jaar aanslagen, volgende week ook via op het terras vantv,Café Belga.

BRUZZ BRUZZ radio, bruzz.be BRUZZ radio (98.8 FM), 8 mei vanaf 16u

© BELGA

VIJF JAAR NA DE AANSLAGEN

While La days, Boumthere 2 stole thetolimelight in the Kamerenbos/Bois de la These seem be few jobs lessTer enviable than that of prime Cambre, the culturalRegion. revolution in ourthat artsRudi sector was entering its minister ofsmall the Brussels Criticism Vervoort is too absent can be heard from all sides, butand especially side. He didcultural show second day.

It was more playful cheerfulfrom thanthe in Flemish Ter Kameren.

The some initiative pasttofew but to no one’s First, masks, his sector danced andthe sang its days, heart’s content, oftensatisfaction. without mouth nor to keep the curfew 10metre p.m. did not goatdown well. Then the prime diddecision many pay attention to theat 1.5 distance the doors of our theatres. minister imposed restrictions on Uber’s car-sharing by that simply asking theminto Remarkable: it was mainly the French-speaking houses took the lead respect lawthe and a ruling by the Brussels Court Again,to not good. this.

Apartthe from KVS, the Dutch-speaking ones of areAppeal. still waiting see what Even hisNot own government partners suspected of wanting catapult Brushappens. because they don’t want to open him or because theytodon’t need a sels back to a time whenthey onlyhave right-wing yuppiesThey had hesitate wireless phones. perspective, but because their doubts. betweenRespect being the law? No way!

Vervoort his finger on aanhealth open wound: lawsinand in solidarity with theYet sector and put perhaps posing risk, andour being regulations for a sharing economy by the smartphone. solidarity withare thenot restready of society.

In doing so, the dictated arts sector exposes the No matter howallsympathetic we may platforms, is dilemma we are about to face: how find longthese do wesharing continue to showthere solidarity often someone thegovernment other side offor the screen labelled just trying makevulnerable ends meet while those whomon the months thetomost without much socialinprotection.

Therein liesbeen the real challengeEven for our groups in our society the meantime have vaccinated? more so: politicians.

The sharing platforms are here to stay, so politicians must ensure how long will we continue to follow the Covid-measures when we ourselves that theyvaccinated? can operateAs within and that their employees are have been long aaslegal the framework intended group immunity has not been given a minimum level of protection. achieved, the government will increasingly have to consider these two Read our analysis of Brussels’ economy on p8 p8 -- 10 9 questions.

Read our report on thesharing cultural sector on EN EN

NL W.H.Y.B.L.Y. ? 40, EN Ichraf Nasri 46, NL Pieter-Jan De Smet 50, EN Eat & Drink Dim’s 52

MEER BRUZZ Volgende week is het exact vijf jaar geleden dat

FRrévolution

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 10 MAART 2021

I

3

5 MEI 2021

I

3

De week

AL DERTIGDUIZEND AANMELDINGEN OP HET INSCHRIJVINGSPLATFORM BRUVAX

Vraag naar coronavaccin stijgt tot ongeziene hoogte De Brusselse Gezondheidsinspectie zag dit weekend het aantal aanvragen voor een coronavaccin enorm toenemen. Op het inschrijvingsplatform Bruvax steeg het aantal aanmeldingen van twintig- naar dertigduizend. Ook bij de 46-plussers die nu al aan de beurt zijn, gaan de cijfers de hoogte in. — GODFRIED ROELANT

BRUZZ | DE WEEK

In deze fase van de vaccinatiestrategie komen de mensen die geboren zijn in het jaar 1975, of vroeger, aan bod. Dat schuift in een volgend stadium op naar het jaar 1980. Zij kunnen zich nu wel al aanmelden op de wachtlijst Bruvax. Doordat nu een meer actief deel van de bevolking aan bod komt, neemt ook de vraag naar een coronavaccin toe.

“Wie staat te popelen om een vaccin maakt lustig gebruik van de wachtlijst.

Het aantal aanmeldingen op Bruvax steeg het afgelopen weekend van twintig- naar dertigduizend.

En ook bij de leeftijdscategorie die nu aan de beurt is, merken we een stijging op in vergelijking met de voorgaande groep. Alles samengeteld gaat het om een toename van vijftig procent,” zegt Inge Neven van de Brusselse Gezondheidsinspectie.

In het Brussels gewest werd vorige week een recordaantal van 47.023 dosissen toegediend en in de komende week zijn er liefst 63.400 vaccins beschikbaar. De vaccins worden over de bevolking verspreid van oud naar jong.

Om te kunnen zakken naar een lagere leeftijdsgroep, wordt een vaccinatiegraad van zeventig procent vooropgesteld.

“72 procent van de 65-plussers is ondertussen ingeënt. Maar dat wil niet zeggen dat we de overige 28 procent links laten liggen. We hopen dat de sensibiliseringscampagnes kunnen helpen om deze mensen alsnog naar een vaccinatiecentrum te krijgen.”

MOBIELE TEAMS Ook het gebruik van mobiele teams moet helpen om oudere, meestal

Bomaanslag herdacht De Brusselse brandweer houdt zaterdag een korte plechtigheid bij de gedenkplaat van twee collega’s. Beide mannen kwamen om het leven bij de bomaanslag op de gebouwen van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) op 1 mei 1985.

Achter de aanslag zat het CCC, de Cellules Communistes Combattantes.

4

I

5 MEI 2021

alleenstaande, mensen en daklozen een coronaprik toe te dienen. Zij begonnen vorige week met hun opdracht en konden al 240 dosissen gebruiken.

Die vaccinaties moesten normaal gezien gebeuren met het Johnson & Johnson-vaccin. Daarvan is slechts één prik nodig, wat handiger is voor mobiele teams, die zo maar één keer ter plaatse moeten gaan.

Maar de levering liet op zich wachten, en dus werd er alsnog begonnen met het vaccin van AstraZeneca.

“Dat probleem is nu wel van de baan, want de Johnson & Johnson-vaccins zijn vorige week vrijdag in gebruik genomen. Voor deze week hebben we al 1.200 aanvragen binnengekregen. Dat zal het aantal vaccins dat door de mobiele teams wordt uitgedeeld gevoelig opdrijven,” zegt Inge Neven, die daaraan

1000 Vrijdagavond trekken meer dan duizend fietsers door de straten van Brussel om extra aandacht te vragen voor zwakke weggebruikers en zachte mobiliteit. De tocht gaat uit van Critical Mass. De organisatoren riepen op om zoveel mogelijk een mondmasker te dragen en de verplichte sociale afstand goed te bewaren.

toevoegt dat het AstraZeneca-vaccin nog altijd onpopulair is.

“Een van de redenen daarvoor is de langere wachttijd voor een tweede prik. Bij AstraZeneca lag die op twaalf weken, terwijl de tweede dosis bij Moderna en Pfizer al na respectievelijk vier en vijf weken kan worden toegediend. Om dat meer in evenwicht te krijgen, hebben we de wachttijd bij AstraZeneca ingekort tot een nog altijd wetenschappelijk verantwoorde periode van acht weken.”

NIET ZONDER AFSPRAAK Neven wil wel dat er een einde komt aan het fenomeen van de vrijwillige vaccinatie. Heel wat mensen die nog niet in aanmerking komen voor een vaccin proberen alsnog aan de

beurt te komen door te mikken op de restvaccins.

Dat zijn de dosissen die bij een geopende flacon zonder klant in de vuilnisbak verdwijnen. Elke dag probeert een aantal mensen zo tegen sluitingstijd van een vaccinatiecentrum een spuitje te bemachtigen.

Noppen krijgt onderscheiding Marc Noppen, de CEO van UZ Brussel is verkozen tot ‘Zorgpersoonlijkheid van het Jaar 2021’. Hij mocht deze onderscheiding in ontvangst nemen bij de uitreiking van de tien awards van ZORGMagazine. De nominatie voor deze onderscheiding was een verrassing voor de CEO, het was het directiecomité dat het initiatief nam om een dossier in te dienen.

Ook in het vaccinatiecentrum in Neder-OverHeembeek schoven heel wat mensen aan.

KIJK OP DE WEEK

BRUZZ | DE WEEK

© BELGA

CARTOON

“We zijn op de hoogte van die praktijk, maar dat kan zeker niet de bedoeling zijn. We blijven erop hameren dat iedereen die zich zo snel mogelijk wil laten vaccineren, daarvoor gebruik moet maken van de algemene wachtlijst,” zegt Neven.

WAUTER

Stad renoveert zwembad

Als de Ring binnen de huidige capaciteit blij , kunnen we praten Brussel blijft argwanend kijken naar de drie scenario’s voor de heraanleg van de Ring. Mobiliteitsminister ELKE VAN DEN BRANDT wil elke verbreding vermijden (op ‘VRT NWS’)

De Stad Brussel zal binnenkort een stedenbouwkundige vergunning aanvragen om het zwembad in de Marollen te renoveren. In het project gaat aandacht naar de erfgoedwaarde van de Baden van het Centrum, maar ook naar heel wat ongebruikte zalen. Die worden ingericht als sport- en ontmoetingsruimte. Als alles goed gaat, beginnen de werken in 2024.

3500 Het aantal kinderen dat aangemeld wordt voor het Nederlandstalige basisonderwijs is voor het eerst gedaald met 8 procent. Vorig jaar werd de aanmeldperiode verlengd vanwege de coronacrisis, met een eindspurt tot gevolg, dit jaar gebeurde dat niet. Toch hebben opnieuw ruim 3.500 van de 6.300 aangemelde kinderen nog geen plek.

5 MEI 2021

I 5

BRUZZ | DE WEEK

In beeld

ZEG HET MET EEN BLOEMETJE NL/ La Boum 2: dat werd

een logische opvolger van het eerste bedrijf.

Wat vredevol en met een festivalsfeer begon, ontaardde in een confrontatie met de politie die waterkanonnen en traangas inzette om het Ter Kamerenbos te ontruimen.

Al kwam lang niet iedereen met geweldda6

I

5 MEI 2021

dige intenties naar het Ter Kamerenbos afgezakt, zo was er ook deze poging om de strijdbijl tussen demonstranten en politie te begraven. Het mocht niet baten: de balans van La Boum 2 ligt op 132 arrestaties en 28 gewonden. Op naar La Boum 3, dat aangekondigd staat voor 29 mei.

DITES-LE AVEC UNE FLEUR FR/ La Boum 2 : c’était la suite logique du premier acte. Ce qui a commencé pacifiquement et dans une ambiance festive a dégénéré en une confrontation avec la police, qui a eu recours aux canons à eau et aux gaz lacrymogènes pour faire évacuer le bois de la Cambre. Tout le

monde n’est pas venu là avec des intentions violentes, il y a eu aussi cette tentative d’enterrer la hache de guerre entre manifestants et policiers. En vain : le bilan de La Boum 2 fait état de 132 arrestations et 28 blessés. En attendant La Boum 3, prévue pour le 29 mai.

FROM FLOWERS TO EN/ La Boum 2: this was

a logical sequel to the first act. What started peacefully and with a festival atmosphere, degenerated into a confrontation with the police who had to use water cannons and tear gas to clear Ter Kamerenbos/Bois de la Cambre. Although not everyone who came to

Bijgedachte

REDACTIECHEF MATHIAS DECLERCQ neemt het nieuws op de korrel

© PHOTONEWS

TEAR GAS Ter Kameren did so with violent intentions and attempts were made to bury the hatchet between the demonstrators and the police. To no avail: the balance sheet for La Boum 2 shows 132 arrests and 28 injured. On to La Boum 3, scheduled for 29 May.

Kreeg u ook de kriebels bij het lezen van de titel van dit stuk? Ik kan het u niet kwalijk nemen: er is ons namelijk al veel te vaak verteld dat we “nog even” moeten volhouden, dat “het rijk van de vrijheid” in zicht is, dat we een zorgeloze zomer tegemoet gaan. Dat de frustraties hoog oplopen in alle gelederen van de maatschappij, hoeft dan ook niet te verbazen. Als u daar nog aan zou twijfelen, dan was daar de tweede ‘editie’ van La Boum in het Ter Kamerenbos afgelopen weekend. Van feestende jongeren over regelrechte antivaxers en aanhangers van de betere complottheorie, tot voetbalhooligans, maar ook gezinnen met kinderen: allen tekenden ze present.

Ook opnieuw van de partij: het obligate kat-en-muisspel met de Brusselse politie. De hele namiddag is de politie bekogeld, uitgedaagd en aangevallen door een kleinere, harde kern van relschoppers. Het is een fenomeen dat je de laatste jaren bij zowat elke grote betoging of manifestatie ziet terugkeren: een groep van relschoppers die élke gelegenheid kaapt om schade aan te richten en de politie aan te vallen. We zagen het bij de grote Black Lives Matter-betoging vorige zomer, bij de protesten na de dood van Adil en Ibrahima, maar ook bij andere protesten tegen de coronamaatregelen.

Nog zo’n oud zeer: behalve het legitieme geweld dat de politie hanteert bij verboden manifestaties als deze, zijn er opnieuw genoeg beelden van situaties waarbij de politie zélf te ver is gegaan. Op pepperspray werd alvast niet bespaard, zo mocht een vrouw ondervinden die zonder enige gewelddadige intentie naar een agent stapte, maar meteen de volle laag kreeg.

Op andere beelden is onder meer te zien hoe een groepje jongeren over straat wandelt, tot ze worden opgejaagd door een twintigtal agenten dat hen besproeit met pepperspray, hardhandig arresteert en een van de jongemannen trakteert op een flinke trap. Opnieuw: been there, seen that. Er valt echt niet meer aan te twijfelen dat er

meer dan enkele serieuze rotte appels in het Brusselse politiekorps zitten die daar gewoon niet thuishoren.

U ziet: ook al is zo’n La Boum een tank vol olie op het vuur van de polarisatie, toch is het perfect mogelijk om zowel de verboden manifestatie af te keuren als de excessieve vormen van politiegeweld te veroordelen. Aan het eerste was alvast geen gebrek, en terecht, maar wat met het tweede? Burgemeester Philippe Close was er als de kippen bij om zaterdagavond zijn politiediensten te feliciteren. Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden liet maandag wel weten dat de beelden van “disproportioneel geweld van de politie” op sociale media worden geanalyseerd. Dat is al een stap in de goede richting, maar dan zouden we ook graag eens vernemen wat er met dergelijke analyses uit het verleden al is gebeurd. Wie over de schreef gaat, moet gestraft worden: dat geldt voor relschoppers, maar ook voor onze ordediensten.

Bespaar ons dus het mantra van de laatste loodjes. De frustraties die welig tieren in onze

BRUZZ | DE WEEK

De laatste loodjes

“Wie over de schreef gaat, moet gestra worden: dat geldt voor relschoppers, maar ook voor onze ordediensten” stad zijn dan wel uitvergroot en nog meer op scherp gezet door corona, ze zullen niet verdwijnen wanneer de gezondheidscrisis bezworen is.

Dat geldt voor de verzuurde relatie tussen de Brusselaar en onze politie, maar er zijn zo nog wel wat kloven in de samenleving te dichten. Die tussen de Brusselaar die straks van een terrasje gaat genieten en zij die daar door corona het geld niet meer voor hebben. Tussen de Brusselaar die van het comfort van een modern appartement kan genieten, en zij die na de dodelijke brand in Anderlecht zelf vruchteloos op zoek gaan naar de nooduitgang. En zo zijn er nog wel wat ‘laatste loodjes’ te vinden.

Volg het nieuws over corona, de vaccinaties en de naweeën van La Boum via BRUZZ.be 5 MEI 2021

I 7

DE BURGERLIJKE ONGEHOORZAAMHEID VAN STILL STANDING FOR CULTURE

‘Wij zijn niet minder wettelijk bezig dan de overheid’

La Boum deed Ter Kamerenbos ontploffen. Op het Muntplein leek wel een stadsfestival aan de gang onder impuls van Bezet La Monnaie Occupée. En tegelijkertijd trokken op 120 plaatsen in Brussel en Wallonië ook artiesten en toeschouwers zonder toelating de theaters en cinema’s in, op initiatief van Still Standing for Culture. Een verslag. — MICHAËL BELLON, FOTO’S IVAN PUT

Z

aterdag op de middag post David Murgia, directeur van Théâtre National, op zijn Facebookpagina al een bericht over een politie-interventie daags voordien in kunstencentrum Le Monty in Genappe/Genepiën, waar toeschouwers die letterlijk via een achterpoort een circusvoorstelling wilden bijwonen die door agenten was versperd, op de bon werden geslingerd. Vrijdagavond begon al op enkele plaatsen in Brussel en Wallonië de burgerlijke ongehoorzaamheid van de culturele gelegenheidscoalitie onder de vlag van Still Standing for Culture, dat nog tot 8 mei elke dag binnen filmvertoningen, concerten, podiumkunsten,

8

I

5 MEI 2021

debatten, en publieke repetities wil organiseren.

In de Hallen van Schaarbeek was op die vrijdag een open repetitie voor vijftig toeschouwers wel ongestoord kunnen doorgaan, maar op het incident in Genappe reageren sympathisanten met de woorden ‘chasse aux artistes’ en een ludieke oproep tot de revolutie zoals na De Stomme van Portici aan de Munt in 1830.

De dansende en zingende menigte die op zaterdagnamiddag op het Muntplein voor een festivalsfeer zorgt, gaat misschien wat in die richting, maar in Cinema Nova, waar om vier uur voor het eerst in maanden weer een film op een groot scherm te zien is, verloopt alles rustig en

De Hallen van Schaarbeek, waar de eerste cabaret-debatavond plaatsvond, voor een publiek van net geen honderd mensen.

ordentelijk. Iets meer dan vijftig personen die vrij onopgemerkt zijn binnengedruppeld en geen agent zijn tegengekomen, vullen door de afstandsmaatregelen een gezellige zaal. In zijn verwelkoming zegt medewerker Guillaume Maupain dat sommigen bij Nova ook serieus ziek zijn geweest door Covid, en dat ze geenszins onverantwoordelijk willen zijn. Daarop leidt saxofonist Grégoire Tirtiaux de film in met een kort concertje.

ZUURSTOF Bijna gelijktijdig loopt een vijfhonderdtal meter verderop een vijftigtal kinderen Théâtre la Montagne Magique uit. Hun ouders staan hen op te wachten na de kindervoorstelling. Moeder Marie Bruvier is opgetogen voor haar zoon Victor.

Ze weet dat dit niet helemaal volgens de regels was, maar ze steunt het initiatief van Still Standing for Culture. “Je moet je verzetten.

Anders sterven we allemaal een beetje. Ik ben psychologe en ik kan je vertellen dat veel mensen er momenteel niet goed aan toe zijn. Af en toe moeten we wat zuurstof krijgen en ons kunnen verplaatsen om iets te doen in verantwoorde omstandigheden. Hier waren de kinderen met vijftig. Weet je met hoeveel ze op school zijn?”

Dat die verschillende scholenbubbels elkaar hier ontmoeten, neemt ze erbij.

GEÏNFANTILISEERD Terug even naar wat voorafging. Op het Overlegcomité van 23 april viel er voor de cultuur- en evenementensector niets te rapen. Vooraf hadden de gemeenschapsministers van Cultuur Jan Jambon (N-VA) en Bénédicte Linard (Ecolo) zich publiekelijk geschaard achter het stappenplan van

de verenigde sectoren om culturele en sportevenementen opnieuw mogelijk te maken vanaf 8 mei voor honderd mensen binnen of tweehonderd mensen buiten. Maar door de blijvend hoge besmettings- en ziekenhuiscijfers was het Overlegcomité niet te vermurwen en blijven voorlopig tot juni alleen buitenactiviteiten tot vijftig aanwezigen mogelijk. Pas op het Overlegcomité van 11 mei vallen beslissingen over juli en augustus.

Al voor het Overlegcomité van 23 april had KVS een demarche gedaan door te stellen op 26 april sowieso de deuren te zullen heropenen voor het publiek. Uiteindelijk werden die geplande voorstellingen ‘testevenementen’, waardoor het ‘burgerlijke ongehoorzame’ karakter ervan geneutraliseerd werd. De plannen van Still Standing for Culture bleven echter onveranderd.

Op hun website stond de teller net voor het begin

WETTELIJKE BASIS Voor alle duidelijkheid: tijdens de culturele evenementen laten de organisatoren zeker niet alle maatregelen los. Still Standing for Culture hanteert de protocollen die in voege waren van juli tot oktober 2020, toen de cultuurhuizen ook even

“Waarom worden ons die kosten van testevenementen opgelegd?

Wij werken in gecontroleerde omstandigheden” FRÉDÉRIC CORNET Cinema Galeries

van de actieweek op 141 evenementen. In Brussel schaarden zich daar behalve veel kleine locaties ook grotere cultuurhuizen achter, zoals de Hallen van Schaarbeek, Théâtre National, Le Public, Rideau de Bruxelles, Brass, de cinema’s Galeries, Palace, Vendôme en Nova, Le Senghor, Wolubilis en La Fonderie.

Het zwaartepunt van het openingsweekend lag niet helemaal toevallig op de Dag van de Arbeid.

De initiatiefnemers willen weer aan het werk, voelen zich niet gehoord, en benadeeld ten opzichte van andere sectoren, door maatregelen die ze als buitenproportioneel ervaren, en contraproductief voor “een samenhangend sociaal, psychosociaal en economisch preventiebeleid in het belang van elke burger”.

beperkt mochten openen: mondmaskers, handgel, afstand tussen de bubbels. Tegen eventuele boetes die kunnen oplopen tot 4.000 euro, en voor toeschouwers tot 750 euro, wil Still Standing for Culture zich juridisch verzetten. Het publiek voelde zich blijkbaar ook niet afgeschrikt. Volgens woordvoerder Gwenaël Breës waren zo goed als alle evenementen op 1 mei uitverkocht.

Maar is burgerlijke ongehoorzaamheid wel de juiste manier om in opstand te komen? Wat als ook andere sectoren eenzijdig besluiten de regels aan hun laars te lappen? Moeten we supermarkten sluiten en het openbaar vervoer beperken om meer marge te creëren voor de cultuursector?

Meer cultuur betekent toch ook meer verplaatsingen? ▼

De zorgsector wordt overigens niet vergeten. In Cinema Galeries kijken tussen vier en halfzes een dertigtal mensen naar de docu Burning out, die de Belgische regisseur Jérôme le Maire vijf jaar geleden al maakte over de enorme werkdruk in de ziekenhuizen. Iedereen blijft nadien netjes zitten voor het debat dat volgt na de film.

Wij trekken naar de Hallen van Schaarbeek voor de eerste thematische ‘Cabaret-debat’-avond in een hele reeks, waarin debatten en artistieke interventies elkaar zullen opvolgen, en de stand van zaken op andere locaties wordt gevolgd. Net geen honderd mensen zitten er zeer verspreid in hun bubbels aan tafeltjes in de grote zaal. De bubbel van de twee Duits-Brusselse circusartiesten Leonie en Mikail is hier uit overtuiging. Ze willen graag weer aan de slag. Ze hebben oog voor de zorg, maar het verband tussen besmettingen en een voorzichtige heropening van de cultuursector is volgens hen ver te zoeken. “Geen versoepelingen, maar nieuwe evenwichten,” klinkt het tijdens de interventies. “Wij artiesten willen spelen. Pas pour gagner notre vie, mais pour ne pas la perdre.”

Een medewerker van Atelier 210 in Etterbeek vertelt juist aan het publiek dat zijn zaal eerder op de dag als enige in Brussel de deuren moest sluiten van de burgemeester, wanneer plots via een primitieve telefoonverbinding in real time wordt meegedeeld hoe ook Cinema Nova op dat eigenste moment door de politie geëvacueerd wordt. Op een rustige manier zonder boetes blijkbaar. In de Arenbergstraat staan inderdaad een tiental agenten en drie politiewagens rustig tussen het volk. Saxofonist Tirtiaux speelt er nu op de stoep. Als de agenten hun interventie beëindigen, komt net een kleine groep manifestanten van het Muntplein aangewaaid om mee te juichen en zingen. Een MIVB-bus wordt vriendelijk doorgelaten, een dure wagen heeft wat meer moeite en wordt getrakteerd op ‘Les bourgeois’ van Jacques Brel.

Vrezen de organisatoren toch niet het verwijt dat ze door hun actie het lijden van de slachtoffers en de druk op de gezondheidszorg zouden minimaliseren? Directeur Christophe Galent van de Hallen van Schaarbeek: “Dat we geen rekening zouden houden met de 23.000 doden die al gevallen zijn, is een manier om ons te intimideren. Natuurlijk denken ook de kunstenaars aan de doden en de zieken. We denken zelfs dat er minder doden zouden kunnen gevallen zijn als we vanaf het begin op een verfijndere manier waren omgegaan met deze crisis. Tienduizenden jongeren, zelfstandigen en eenzame ouderen hebben geleden en zullen nog lijden aan langetermijneffecten. De cultuursector is ook helemaal geen gevaar.”

“Testevenementen hebben we daar overigens niet meer voor nodig,” valt Frédéric Cornet van Cinema Galeries bij. “Waarom worden ons die kosten opgelegd en andere sectoren niet? Wij werken in gecontroleerde omstandigheden. Dat de cijfers in België niet voldoende dalen heeft volgens mij ook te maken met het feit dat de maatregelen niet meer gevolgd worden. Mensen worden geïnfantiliseerd, begrijpen de logica niet meer en overtreden de regels ongezien in hun appartementen, wat veel gevaarlijker is.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

De politie kwam tussenbeide in Cinema Nova, maar de filmvoorstelling kon met enige vertraging wel plaatsvinden.

5 MEI 2021

I 9

DE BURGERLIJKE ONGEHOORZAAMHEID VAN STILL STANDING FOR CULTURE

Het Collectief Bezet La Monnaie Occupée organiseerde zaterdag allerlei optredens op het Muntplein.

B R U Z Z | R E P O R TA G E

▼

Frédéric Cornet van Cinema Galeries: “We hebben ons afgevraagd of we geen negatieve backslash zouden krijgen door ons initiatief. Dat onze voorstellingen uitverkopen wil niet zeggen dat wij representatief zijn voor de hele bevolking, maar wel dat het onrechtvaardigheidsgevoel wordt gedeeld. Over de wettelijkheid van de regels is ook het laatste woord nog niet gezegd. Kijk naar gitarist Quentin Dujardin, die pas van de rechter gelijk heeft gekregen toen hij in beroep ging tegen het stopzetten van zijn concerten voor vijftien mensen in een kerk. En voorts: de metro’s zitten nu vol omdat de avondklok mensen verplicht op hetzelfde uur in de metrostellen te kruipen. Soms kan een beetje meer vrijheid ook meer veiligheid betekenen.”

“Die vraag of wij nu het slechte voorbeeld geven, moet je omdraaien,” vult Christophe Galent van de Hallen aan. “Waarom moet de cultuursector dicht als andere open mogen? De zogenaamde objectivering van de risico’s is een leugen en die hypocrisie willen we blootleggen.

Onze burgerlijke ongehoorzaamheid berust tenminste op een objectief criterium, namelijk dat er in onze zalen nooit clusters zijn vastgesteld.

Vanaf 1 april hebben de coronamaatregelen ook definitief geen wettelijke basis meer (de Pandemiewet is nog niet helemaal klaar, red.). Wij zijn dus niet minder wettelijk bezig dan de overheid.”

I

Rest wel de vraag waarom de actie aan de kant van de Nederlandstalige Brusselse cultuurhuizen nauwelijks navolging heeft gevonden.

“Misschien is Still Standing te veel als Franstalige organisatie gezien,” denkt Frédéric Cornet van Cinema Galeries. Volgens woordvoerder Gwenaël Breës verlopen de contacten tussen de Crisiscel en de minister van Cultuur in Vlaanderen beter, en speelt bij de verhoogde actiebereidheid langs Franstalige kant ook de invloed van de Franse publieke opinie. Bij de Hallen wijst Galent erop dat er ook Franstalige huizen zijn die niet meedoen, zoals Théâtre de Liège. “We hebben inderdaad de indruk dat het activisme aan Franstalige kant groter is.”

De Crisiscel Cultuur lijkt niet erg betrokken bij Still Standing for Culture en heeft ook geen weet van acties langs Nederlandstalige kant.

Woordvoerder Frederik Sioen: “De crisiscel wil tegen het volgende Overlegcomité blijven lobbyen om aan de slag te gaan op basis van ons stappenplan. Maar elke organisatie beslist voor zichzelf hoe ze het wil aanpakken.”

Het Centrum voor Hedendaagse kunst WIELS kan opereren binnen de iets soepelere regels voor museums, maar deed wél mee en zette zaterdag de actie ‘Still Standing Guides’ op touw. “We willen niet doen alsof we de

LA DÉSOBÉISSANCE CIVILE DE STILL STANDING FOR CULTURE

THE CIVIL DISOBEDIENCE OF STILL STANDING FOR CULTURE

Dans 120 lieux de Bruxelles et de Wallonie, comme les Halles de Schaerbeek, le Théâtre National, Le Public, le Rideau de Bruxelles, le Brass, les cinémas Galeries, Palace, Vendôme et Nova, Le Senghor et Wolubilis, des artistes et des spectateurs ont investi sans autorisation les théâtres et les cinémas samedi à l’initiative de Still Standing for Culture. Avec les protocoles de juillet à octobre 2020 : masques, gel, distance entre les bulles. Globalement, tout s’est déroulé dans le calme. La

All over Brussels and Wallonia in places such as the Hallen van Schaarbeek/Halles de Schaerbeek, Théâtre National, Le Public, Rideau de Bruxelles, Brass, the cinemas Galeries, Palace, Vendôme and Nova, Le Senghor and Wolubilis, in fact 120 in total, artists and spectators entered the theatres and cinemas on Saturday without permission on the initiative of Still Standing for Culture. With the protocols in place from July to October 2020: mouth masks, hand gel, distance between bubbles. On the

FR

10

EN DE NEDERLANDSTALIGEN?

grote slachtoffers zijn,” zegt directeur Dirk Snauwaert, “maar we hebben wel met de gidsen en de opbouwers een twintigtal freelancers die al maanden niets te doen hebben, omdat er geen geleide bezoeken en groepsbezoeken mogen zijn. Daarom zetten zij nu volgens de regels van de kunst een kleine publieksactie op.”

Andere collega’s verklaren zich solidair, zonder meer. “Kunstenaars zijn bij de grootste slachtoffers van de crisis,” zegt directeur Melat Gebeyaw Nigussie van de Beursschouwburg.

Daarom dragen wij ook dit initiatief een warm hart toe. Op vraag van een aantal kunstenaars hebben we er ook over gecommuniceerd op ons scherm buiten en via de nieuwsbrief. Maar zelf hebben wij van bij het begin gezegd dat mei te precair zou zijn om al te programmeren, om volledig in te zetten op juni, juli en augustus.”

Ook het Kaaitheater geeft subtiel aan de prioriteiten net iets anders te zien. “We worden regelmatig gecontacteerd door Still Standing,” zegt artistiek coördinator Barbara Van Lindt. “Net als Bezet La Monnaie Occupée begrijpen wij het als een publieke lobbyactie om voor het belang van cultuur en een herziening van de voorwaarden en parameters voor versoepeling te pleiten. Dat is een pertinent verzoek, ook op lange termijn. We namen deel aan de acties met De groene gevels (#greenlightforculture) en de #stillstandingforculture-acties een jaar na de eerste lockdown. Maar voor een heropening nu is Kaaitheater terughoudender, omdat we solidair willen zijn met de rest van de samenleving en andere sectoren die nog niet kunnen openen. Deze actie wil de hele sector mobiliseren, en dreigt daarmee ook een reëel gezondheidsrisico te worden. Dat strookt niet met ons uitgangspunt van solidariteit. We hebben begrepen dat een informele peiling bij cultuurorganisaties in Vlaanderen en Nederlandstalig Brussel dezelfde tegenargumenten opleverde.”

5 MEI 2021

police a fait évacuer l’Atelier 210 et le Cinéma Nova. Les initiateurs veulent reprendre le travail, ne se sentent pas entendus et se disent lésés par rapport aux autres secteurs par des mesures disproportionnées. Ils n’ont pas l’impression de donner le mauvais exemple ou de faire pression sur le secteur des soins. Selon eux, le secteur culturel peut reprendre ses activités en toute sécurité.

Côté néerlandophone, les institutions culturelles prennent davantage garde à éviter tout risque sanitaire.

EN

whole, everything went well but Atelier 210 and Cinema Nova were evacuated by the police. The initiators want to get back to work and feel as if nobody is listening and disadvantaged compared to other sectors, by measures they experience as disproportionate. They do not feel that they are setting a bad example or threatening to put pressure on the care sector. According to them, the cultural sector can operate safely. On the Dutch-speaking side, the culture houses are more careful and do not want risk public health.

FRÉDÉRIC VAN MALLEGHEM VAN CAMBIO ZAG HET AANTAL ABONNEMENTEN STIJGEN TIJDENS DE CORONAPERIODE

‘Tegen de auto zijn is een beetje belachelijk’ Cambio Brussel deed het uitzonderlijk goed tijdens de pandemie. Zopas werd de kaap van twintigduizend abonnees bereikt. “Free floating? Nee dat is nog niet voor morgen,” zegt CEO Frédéric Van Malleghem.

— STEVEN VAN GARSSE, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

W BRUZZ |INTERVIEW

e ontmoeten Frédéric Van Malleghem aan de Cambiostand aan de Naamsepoort. Na de fotoshoot in een hippe blauwe auto, helpt hij een garagist om een net herstelde Cambioauto de standplaats in te duwen. De CEO van Cambio Brussel draait er zijn hand niet voor om. “Oh neen. Ik herinner me nog de beginperiode. Twintig jaar geleden. Toen waste ik eigenhandig onze auto’s.”

Cambio is een succesverhaal. Het project, uitgetekend door Van Malleghem toen hij voor Taxistop werkte, begon met een budget van 25.000 euro en zes auto’s. Vandaag wordt de waarde van Cambio op 6 miljoen euro geschat. Er zijn in Brussel 200 Cambioplaatsen en 600 auto’s. Cambio kan vandaag de stijgende vraag nauwelijks bijhouden. Nochtans is winst nooit een drijfveer geweest.

Van Malleghem: “Mijn aandeelhouders verwachten dat we economisch leefbaar zijn. Maar ik moet geen winstcijfers voorleggen.

Dat is natuurlijk heel comfortabel om een bedrijf te runnen. Onze hoofdopdracht is maatschappelijk.

Zorgen dat mensen minder afhankelijk zijn van de wagen, en meer gaan fietsen of het openbaar vervoer gebruiken. Daarom durf ik ook te zeggen: we moeten eerst het

openbaar vervoer versterken, fietsinfrastructuur aanleggen. Pas dan moeten we het autodelen verder ontplooien.”

studenten, et cetera. Cambio kies je vandaag niet om ideologische redenen, maar omdat het praktisch is en efficiënt.

Hoe hebben jullie de coronatijd doorgemaakt?

Had u twintig jaar geleden dit succes verwacht?

FRÉDÉRIC VAN MALLEGHEM: Uitstekend. Er zijn maar liefst drieduizend nieuwe leden in een jaar tijd. De bezettingsgraad van onze auto’s is gestegen van 30 naar 40 procent, op een bepaald moment, in de zomer, zelfs naar 55 procent.

Voor de vrije tijd zijn vele Brusselaars nu op ons aangewezen.

Wat is er vandaag nog mogelijk? De Brusselaar kan de stad uit voor een kort weekend. Al de rest is heel moeilijk geworden. We verwachten wel een terugval na de pandemie.

Een deel van onze stijging komt omdat mensen minder het openbaar vervoer zijn gaan gebruiken.

VAN MALLEGHEM: Nee. Maar we

Is het type gebruiker veranderd in al die jaren? Of is Cambio nog altijd weggelegd voor de bobo’s, de hippe stadsbewoner?

VAN MALLEGHEM: Ik hou niet zo van

dat woord bobo. Maar het klopt dat de early adopters mensen waren die bewust zijn van het leefmilieu, van de mobiliteitsproblemen. Vandaag zijn we mainstream geworden: we hebben gepensioneerden in ons ledenbestand, zelfstandigen,

“Moet je een auto nemen om van Flagey naar De Brouckère te gaan? In een slim systeem neem je alles in rekening: de tijd, de kostprijs, het aantal personen” FRÉDÉRIC VAN MALLEGHEM CEO Cambio Brussel 12

I

5 MEI 2021

hadden wel ons huiswerk gedaan.

Bij de opstart waren we héél goed voorbereid. Het was geen trial-and-error. We hebben de juiste partnerschappen gesloten, onder meer met de MIVB, en zijn voor de rest heel zuinig geweest. We draaiden break-even na drie jaar, en hebben sindsdien nooit verlies gemaakt.

Het succes is ook aan de gebruikers te danken. We hebben al snel een beroep gedaan op hen door hen financieel mee te laten participeren. In die zin deden we al aan crowdfunding, lang voor die term in de mode raakte.

Voor de rest surften we op een trend die al in de lucht hing.

Vandaag deelt iedereen. Wie koopt er nog cd’s? Je betaalt voor een dienst, niet voor iets dat je bezit.

Een bedrijf dat niet innoveert, scleroseert. Hoe gaan jullie met innovatie om?

VAN MALLEGHEM: Het huidige

autodeelsysteem blijft de kern. Maar we starten met cargobikes in september. We zijn met de gemeenten aan het kijken, waar we ze kunnen stallen. Belangrijk wordt ook Mobility as a Service (MAAS: mobiliteit als een dienstverlening in een multimodaal systeem, red.). We zijn al operator voor Olympus Mobility, dat mobiliteitsbudgetten van werknemers beheert.

In verband met MAAS: missen jullie niet de boot door geen free floating aan te bieden? Het idee dat je de auto neemt en die weer parkeert op de

plaats van bestemming. Cambio werkt nog altijd met vaste terugkeerplekken.

VAN MALLEGHEM: Als je Mobility as a

service in de enge zin bekijkt, namelijk hoe raak ik van punt A naar punt B, dan is Cambio niet de geknipte oplossing. Maar is dat wel aangewezen? Moet je een auto nemen om van Flagey naar De Brouckère te gaan? In een slim systeem neem je alles in rekening: de tijd die je erover doet, of je ermee in de file staat, de kostprijs, met hoeveel personen je bent. Ik pleit er daarom ook voor dat bij het opmaken van de algoritmes ook naar de reële impact gekeken wordt. Is het duurzaam? Leidt het niet tot meer files? Die vragen zijn even belangrijk als de vraag hoe de Brusselaar zo snel mogelijk op de bestemming kan raken. Wil je naar een vergadering in Luik? Neem dan de trein en aan het station van Luik een Cambio. Dát is slimme mobiliteit.

Brussel heeft al veel freefloatingaanbieders gekend. Ook grote spelers als BMW waren hier op de

Frédéric Van Malleghem: “Cambio kies je vandaag niet om ideologische redenen, maar omdat het praktisch is en efficiënt.”

Frédéric Van Malleghem Geboren in 1971 Behaalt in 1993 een bachelor Marketing (EPHEC) Is van 1988 tot 1996 jongerenwerker in Tubeke Werkt van 2000 tot 2007 bij Taxistop Sinds 2009 Expert marketing aan de Louvain School of Management Sinds 2007 directeur van Cambio Brussel

VAN MALLEGHEM: Multinationals

ontwerpen een deelsysteem en denken dat ze dat unieke model in elke stad in de wereld kunnen neerpoten. Terwijl ze geen rekening houden met de lokale factoren.

Brussel bijvoorbeeld met zijn negentien gemeenten, de vele talen die hier gesproken worden, de armoede in het centrum van de stad in plaats van in de buitenwijken.

Door die realiteit te miskennen, zijn die projecten mislukt. Ze waren economisch niet leefbaar. Poppy vormt hierop wel een uitzondering.

Die aanbieder kan een blijver worden.

Uit het jaarverslag van de vzw Autodelen blijkt paradoxaal genoeg dat free floating een enorme groei kent in Brussel. Bent u niet verontrust?

VAN MALLEGHEM: Ces rapports

m’amusent. Ze betekenen niets. Je moet natuurlijk naar het aantal trajecten kijken. Misschien hebben de aanbieders van free floating wel heel veel leden, maar wat betekent

dat als ze nauwelijks gebruikmaken van de diensten? Cambio is overduidelijk marktleider in Brussel. In het aantal trajecten. En nog veel meer in het aantal gereden kilometers.

Zal Cambio dan nooit met free floating werken?

VAN MALLEGHEM: Op korte termijn

niet. Maar we zijn er niet tegen. Free floating heeft wel alleen zin in een geïntegreerd systeem waarbij openbaar vervoer, de fiets en het gewone autodelen worden samengenomen.

Neen, mijn grootste vrees is dat de markt ons ooit zal verplichten om ons systeem te herzien. Dat er geen abonnement meer zal zijn, maar enkel trajectprijzen. Kosten en de risico’s delen, de solidariteit tussen de gebruikers, die dingen zijn juist de sleutel van het succes van Cambio.

Hoe heeft u Brussel uiteindelijk zien evolueren, in die twintig jaar?

VAN MALLEGHEM: Ik zie het positief.

Er is meer plaats voor de fiets. En de deelmobiliteit heeft haar plaats verworven. Wat wel moet stoppen, is

de hypocriete strijd tussen fietsers en auto’s. We moeten allemaal samen aan een betere mobiliteit werken. Tegen de auto zijn, is ook een beetje onnozel. De auto is een voorwerp, hoe kan je daar dan tegen zijn?

Net zo goed wordt gedaan alsof de auto een plezier kan zijn. Zo

BRUZZ | INTERVIEW

© PHOTONEWS

markt. Ze zijn bijna allemaal geflopt. Hoe komt dat?

wordt het ons voorgesteld: de stoere auto in een woestijn. Dat is een mythe. Het is meestal in de file. Op zoek naar een parkeerplaats en als je uitstapt, beland je in de uitlaatgassen. Er is niets ergers dan in de stad tijdens de spits met de auto rijden.

Daar beleeft toch niemand plezier aan?

« ÊTRE ANTI-VOITURE EST UN PEU RIDICULE »

“BEING ANTI-CAR IS A BIT RIDICULOUS”

De plus en plus de personnes utilisent Cambio. Le système de covoiturage qui existe à Bruxelles depuis plus de quinze ans a franchi le cap des 20 000 abonnés. Nous examinons ce succès avec son PDG Frédéric Van Malleghem ainsi que les menaces potentielles. On attend avec curiosité Mobilité, un système intégré et multimodal dans lequel Cambio aura sans aucun doute sa place. Mais l’algorithme de l’application sera-t-il favorable à Cambio ?

Van Malleghem n’est pas trop inquiet. Il croit au pouvoir de la solidarité entre les utilisateurs de Cambio.

There are also winners in the corona era. More and more people are using Cambio, the car-sharing system that has been operating in Brussels for more than 15 years now, which recently reached 20,000 subscribers. With CEO Frédéric Van Malleghem we look at the reasons for the success and the possible risks ahead. We are looking forward to Mobility as a Service, an integrated system in which Cambio will undoubtedly have a place. But will the app’s algorithm be friendly to Cambio? Van Malleghem is not too worried. He believes in the power of solidarity among Cambio users.

FR

EN

5 MEI 2021

I 13

STAD VAN DE TOEKOMST

BRUSSEL EN AMSTERDAM WIJZEN ELKAAR DE WEG WONEN MOBILITEIT AFVAL TOERISME

B R U Z Z | S TA D VA N D E T O E K O M S T

TAAL

‘Wie zich thuis voelt, vervuilt niet’ Brussel heet een vuile stad te zijn, maar ook de Amsterdammer ergert zich paars aan afval op straat.

Hoe doe je dat, schone straten en parken organiseren in steden die steeds dichter bevolkt zijn? Brengt een grote afvalstofzuiger soelaas? Of slagen we erin om drastisch minder afval te produceren? “We focussen vandaag te veel op de ophaling.” — KRIS HENDRICKX

J

e moet vegen voor eigen deur, luidt het gezegde, en dus beginnen we in eigen wijk: laag Sint-Gillis, een volkse en internationale wijk dicht bij het centrum van Brussel. Op vijftig meter van mijn voordeur bevindt zich al minstens zeventien jaar – zolang woon ik hier – een trottoirstort, aan de verwaarloosde achterkant van een doe-het-zelfzaak. Soms zijn het maar enkele vuilniszakken en een verdwaald stuk defect speelgoed. Maar meestal is de collectie imposanter. Denk aan meubelonderdelen uit spaanderplaat, gebruikte frituurolie, gebroken vazen, lege kartons van de doe-het-zelfzaak, evenveel zakken met restafval en ik kan nog wel even doorgaan.

De stapel is vaak zo omvangrijk, dat een kinderwagen er amper langs raakt. En de gemeente komt het afval dan wel op geregelde tijdstippen ophalen, de volgende dag groeit de berg weer gestaag. Een verbodsteken of boetewaarschuwing? Is er niet.

Het tafereel zal veel Brusselaars bekend in de oren klinken. Op tal van plaatsen, vooral in de centrale, dichtbevolkte en armere wijken, is sluikafval op straat een pest.

Voor onze Amsterdamse lezers: Brusselse huishoudens moeten hun afval sorteren in liefst vijf verschillende soorten zakken met evenveel

14

I

5 MEI 2021

verschillende kleuren. Papier, verpakking, groen-, keuken- én restafval; alles heeft een eigen zak, die op een welbepaalde dag van de week op het trottoir mag. Glas hoort nog eens apart in de glasbol. Als bewoner hou je er dus maar beter je hoofd bij. Als trottoirgebruiker trouwens ook, als je niet over een zak wil struikelen.

De nadelen van het zakkensysteem zijn evident: vuilnis domineert een aanzienlijk deel van de week het straatbeeld, in kleine flats zijn zoveel zakken een hele uitdaging, zo’n zak scheurt al eens open én trekt op zijn beurt ander vuilnis aan. Geen wonder dat veel afvalexperts meer heil zien in een systeem met ondergrondse containers. In nieuwe wijken experimenteert Brussel daar ook al mee. De troeven: je gebruikt ze wanneer je wil en afval verdwijnt uit het straatbeeld.

HET IS JOUW WIJK Is zo’n ondergronds containernetwerk dan dé toekomstoplossing voor ons stedelijk afval?

Amsterdam is alvast goed geplaatst om die vraag te beantwoorden. De Nederlandse hoofdstad telt vandaag al 14.000 vaak ondergrondse afvalcontainers, meestal voor restafval, maar ook voor glas, papier en plastic. De containers staan zowel in nieuwe wijken als in oude, al is daar niet op elke hoek plaats in de ondergrond. In

Vuilniszakken domineren op geregelde tijdstippen het straatbeeld in Brussel (hier de Handelskaai), en trekken op hun beurt sluikafval aan. © BART DEWAELE

sommige wijken zijn de containers enkel toegankelijk via een badge, maar vaker kan iedereen eraan.

Het Buikslotermeerplein in AmsterdamNoord. Terwijl we op de bevoegde wethouder wachten, zien we hoe een container met restafval wordt uitgewisseld. Een vrachtwagen met kraan haalt de bak uit de grond en vervangt hem door een leeg exemplaar. Vervangen moet niet zo vaak, want een persmechanisme in de container verkleint het afval tot een vierde van zijn volume.

Veel van deze containers sturen trouwens een melding naar de stadsdiensten zodra ze zich wat vol voelen.

Wethouder Laurens Ivens (SP) is best te spreken over het ondergrondse containernetwerk.

“Dertig of veertig jaar geleden produceerden we véél minder afval.

Dat ging toen toch prima?”

JEAN-MARIE SAVINO Brussels afvalexpert

en lanceert positieve campagnes. “Onze boodschap daarbij is: het is jouw wijk,” legt Ivens uit.

“Een vieze straat wijst er vooral op dat mensen zich minder eigenaar voelen van hun wijk. In de eigen woning en ook in het trappenhuis, waar ze zich wél thuis voelen, laten ze wellicht geen afval

achter.”

Om het netheidsprobleem in zo’n wijk aan te pakken, zal een campagne dan ook niet volstaan, beseft de wethouder, die ook bevoegd is voor wijkaanpak, openbare ruimte en wonen. “We moeten de koppeling maken met wat er allemaal ▼

Dat het systeem ook in 2040 nog zijn diensten zal bewijzen staat voor hem buiten kijf. Toch is er ook een probleem en dat heet bijplaatsing.

“Ons grootste netheidsprobleem is containers met grote hoeveelheden troep eromheen.

Amsterdammers hebben te veel afval en deponeren dat al snel naast de container. Soms vinden ze het deksel van de container te vies, een andere keer klemt dat deksel en proberen ze niet verder of ze laten grote stukken karton achter, die niet meteen in de opening passen.” En net zoals in Brussel geldt: zodra er iets naast de container staat, wordt dat snel meer.

Een oplossing voor die bijplaatsing vinden, dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Het stadsbestuur plaatst alvast extra containers waar nodig

5 MEI 2021

I 15

▼

STAD VAN DE TOEKOMST BRUSSEL EN AMSTERDAM WIJ ZEN ELKAAR DE WEG

B R U Z Z | S TA D VA N D E T O E K O M S T

verandert in de buurt. Als mensen kunnen meepraten over welke winkels er precies bijkomen en over wat er precies gebeurt met het braakliggende terrein in de straat, voelen ze zich au sérieux genomen, investeren ze in de buurt en houden ze die ook schoon.”

Ivens staat niet alleen met die analyse. “De gemeente die in Nederland het best sorteert en amper restafval overhoudt, is Horst aan de Maas,” zegt Simon de Rijke, expert circulaire economie aan de Hogeschool van Amsterdam. “Dé succesfactor daar is het sociale weefsel: mensen kennen elkaar en voelen zich ook eigenaar van hun omgeving.”

AFVALSTOFZUIGER Terwijl Brussel nog maar begint met ondergrondse containers, onder meer in de ecologische Tivoliwijk, kijkt Amsterdam alweer verder. We trekken daarvoor naar de nog te bouwen

bepaald soort afval. Zo vermijd je niet enkel afval op straat, maar ook vuilniswagens die verkeersopstoppingen en andere hinder veroorzaken.”

Kostprijs voor de hele installatie in de Sluisbuurt?

2.000 euro per aangesloten woning.

Het afval gewoon wegzuigen, het klinkt te mooi om waar te zijn. Steden die het systeem al invoerden zijn er bovendien niet onverdeeld gelukkig mee. Veel technische problemen, een groot energieverbruik en roestende buizen, hoorden we in Barcelona, dat al in 1992 een vroege versie van de afvalzuiger invoerde. Al maakt het bedrijf zich sterk dat de huidige technologie veel geavanceerder is en die problemen verleden tijd. “De buizen zijn bijvoorbeeld smaller, waardoor we minder energie verbruiken en de CO2-uitstoot maar half zo groot is als voor de ophaling via vuilniswagens,” zegt Mateu. “Ze zijn ook vervaardigd uit kunststof, waardoor we roest vermijden.”

“Als afval verminderen zo moeilijk blijkt, is dat ook omdat het cultureel is: we leven in een consumptiemaatschappij. Terwijl elk product dat je niet koopt natuurlijk ook niet weggegooid moet worden” SIMON DE RIJKE Onderzoeker circulaire economie Hogeschool Amsterdam

“Laar mensen meepraten over wat er precies gebeurt, dan investeren ze in de buurt en houden ze die ook schoon” LAURENS IVENS Wethouder in Amsterdam

Sluisbuurt, waar 5.500 woningen komen.

Vandaag oogt de plek aan het IJ, waar Amsterdam water omtoverde tot land, nog als een lege zandvlakte. Straks wordt dit een hoogbouwwijk met torens tot 120 meter, waar afval weggezogen wordt via een ingenieus ondergronds buizennetwerk.

“Stel je een gigantische stofzuiger voor, die aangesloten is op ingangen in de huizen, en het afval vervolgens via die leidingen naar een centraal punt zuigt,” legt Albert Mateu van het Finse bedrijf Marimatic uit. “De bewoners stoppen hun afval in de juiste buis voor een 16

I

5 MEI 2021

Het systeem wordt nu in een nieuwe buurt met hoge dichtheid gebouwd, maar kan volgens Mateu ook in het oude centrum van Amsterdam geïntegreerd worden. “Je zou daar de grachten voor kunnen gebruiken.” De suggestie doet wethouder Ivens alvast glimlachen. “Ondoenbaar, we kunnen nu zelfs al onze afvalcontainers niet overal kwijt. Zo’n netwerk in het bestaande stadscentrum integreren is een illusie.” Dat is ook de mening van onderzoeker De Rijke. “In de Sluisbuurt kan het omdat de dichtheid er zo groot wordt door de hoogbouw. Ondergrondse containers kunnen daar om diezelfde reden niet, alleen

al omdat de hele straat dan al snel zou volstaan met containers.”

Het stofzuigermodel lijkt dan ook niet meteen weggelegd voor Brussel, waar dichtheden zoals in de Sluisbuurt niet op het programma staan. Wat kan de stad dan nog doen om schoner te worden?

Een ingrijpende hervorming van de verantwoordelijkheid over netheid ware alvast een eerste logische stap. Preventie, ophaling en repressie horen bij één gezagsniveau te liggen, vertelde de netheidsverantwoordelijke van Wenen, een van Europa’s netste steden, ons in 2019 nog. Dat is ook in Amsterdam zo. En in Brussel? Daar zijn zowel het Gewest als de negentien gemeenten bevoegd en dan wordt iemand al eens een zwartepiet toegespeeld. De situatie is zo onlogisch, dat verschillende schepenen zelf vragen om de bevoegdheid naar het Gewest te schuiven. Dat kan dan bijvoorbeeld één krachtige preventiecampagne opzetten, in plaats van negentien gemeenten die in gespreide slagorde communiceren.

Eén bevoegdheidsniveau voor netheid maakt het ook makkelijker om behalve preventie ook een degelijk boetebeleid uit te tekenen, vinden diezelfde schepenen. Want een gemeentepoliticus die kwistig is met boetes, krijgt al snel tegenwind van zijn lokale basis. Bij een gewestminister op een hoger gezagsniveau is die afstand al een stuk groter.

NUL AFVAL Discussies rond afval beperken zich vaak tot de hierboven vermelde kwesties: hoe we de ophaling

en het sorteren beter kunnen regelen. En hoe we stadsbewoners kunnen porren om de regels te volgen. Het zijn noodzakelijke stappen in het complexe afvaldossier. Maar in een wereld waar we steeds meer afval produceren, rijst ook een andere vraag: kunnen we echt niet met veel minder afval?

In Café Boentje in de Brusselse gemeente Schaarbeek, is het antwoord op die vraag volmondig ‘ja!’. Het zerowastecafé naast het gemeentehuis staat helemaal in functie van duurzaamheid en zo weinig mogelijk afval. Dat betekent niet alleen voorverpakte producten

vermijden, maar ook een inrichting met recupmaterialen, herbruikbare servetten op basis van stofresten en zoveel mogelijk lokale producten.

De twee oprichters werkten voor de start van Boentje elk een tijdje in de horeca en zagen hoe daar verschillende keren per week tientallen vuilniszakken op het trottoir belandden. Zelf beperken ze de afvalberg tot twee zakken per maand. “Onze aanpak heeft zelfs invloed op onze leveranciers,” legt oprichter Victoria uit.

“Een van hen verkocht bijvoorbeeld geen melk in statiegeldflessen en heeft het nu wel in zijn aanbod.”

B R U Z Z | S TA D VA N D E T O E K O M S T

Vijf verschillende vuilniszakken maken dat er bijna elke dag ophaling is.

Dat betekent dat er continu vuilniszakken op straat staan. © BART DEWAELE

TE ACHTERLIJK VOOR WOORDEN Ook wethouder Ivens ziet een overdosis afval als een van de basisproblemen voor een nette stad.

Hij waarschuwt er meteen ook voor om de verantwoordelijkheid helemaal bij individuele burgers te leggen. “We moeten toch vooral de

▼

CCCC

Een zerowastecafé is misschien een druppel op een hete plaat, maar het vertrekpunt van Boentje vindt ook steeds meer ingang bij wetenschappers en beleidsmakers die over ons afvalbeleid nadenken. In de circulaire economie gebruikt men in dat opzicht de ladder van Lansink, vernoemd naar de gelijknamige Nederlandse politicus. Afval vermijden of verminderen krijgt daar de allerhoogste prioriteit, voor hergebruiken, recyclen, energiewinning, verbranding en gewoon storten.

Het Brusselse regeerakkoord bulkt alvast van de intenties die voor die circulaire richting kiezen, meestal zonder cijferdoelstellingen. En Amsterdam heeft dan weer de ambitie om tegen 2050 een volledig circulaire stad te worden, waar geen afval meer uitgaat. Beide steden – Amsterdam voorop – passen dat ondertussen ook in het model van de stadsdonut in. Dat bredere kader kiest voor een duurzame economie, waarin niet ongebreidelde groei, maar sociale en ecologische doelstellingen op een lokaal niveau voorop staan.

Maar terug naar ons afval. “De ophaling is maar de staart van de hele keten, maar daar focussen we wel heel hard op,” vindt onderzoeker Simon de Rijke. “Een echte oplossing zullen we pas vinden als we erin slagen om ook veel minder afval te produceren. Maar je ziet dat maatregelen in die richting al snel lobbygroepen wakker maken. Als het over statiegeld op blikjes gaat, eerder een maatregel tegen zwerfvuil, belooft de verpakkingsindustrie dan bijvoorbeeld om zelf het zwerfvuilprobleem aan te pakken, wat dan vervolgens niet gebeurt.”

De Rijke slaat ook een brugje dat aan het donutmodel van daarnet herinnert. “Als afval verminderen zo moeilijk blijkt, is dat ook omdat het cultureel is: we leven in een consumptiemaatschappij. Terwijl elk product dat je niet koopt natuurlijk ook niet moet weggegooid worden.”

IN CIJFERS BRUSSEL

AMSTERDAM

1.200.000

880.000

400/1000 inw.

250/1000 inw

Restafval per inwoner

170 kg

238 kg

Totaal opgehaald per inw, Inclusief grofvuil

300 kg

350 kg

46 procent

62 procent

20

1

Aantal inwoners Aantal auto’s

Tevredenheid over netheid Aantal overheden bevoegd voor netheid Amsterdam is tevreden over zijn systeem van ondergrondse afvalcontainers, maar heeft geen sluitende oplossing voor bijplaatsing. © BRUZZ

5 MEI 2021

I 17

▼

STAD VAN DE TOEKOMST BRUSSEL EN AMSTERDAM WIJ ZEN ELKAAR DE WEG

« QUAND ON SE SENT CHEZ SOI, ON NE POLLUE PAS » Bruxelles est soi-disant une ville sale, mais les Amstellodamois aussi voient rouge quand des ordures traînent dans leurs rues. Comment faire pour avoir des rues et des parcs propres dans des villes de plus en plus densément peuplées ? Un gros aspirateur pourrait-il faire l’affaire ? Ou serions-nous capables de produire beaucoup moins de déchets ?

Bruxelles collecte ses déchets dans cinq sacs différents, qui encombrent les rues pendant une bonne partie de la semaine. Amsterdam se distingue par un système de 14 000 conteneurs à déchets principalement souterrains.

La municipalité en est satisfaite, mais doit faire face à des déchets supplémentaires, déversés à côté du conteneur. Le nouveau quartier de Sluisbuur sera, quant à lui, équipé d’un système de collecte automatique qui aspire les ordures sous terre, des bâtiments vers un terminal. Les discussions sur les déchets portent souvent sur la collecte, le tri et les déchets sauvages.

Mais il est au moins aussi important de trouver des moyens de produire moins de déchets, selon les experts. « Il y a 40 ans, on produisait beaucoup moins de déchets. Et ça se passait bien, non ? »

B R U Z Z | S TA D VA N D E T O E K O M S T

FR

18

Een duidelijke boodschap in Amsterdam: afval op straat gooien staat gelijk aan een forse boete. © BRUZZ

producenten aanspreken, daar zit minder verpakking gebruiken echt nog niet tussen de oren. Het volstaat om even in de supermarkt te kijken. Wat daar allemaal ingepakt ligt, dat is te achterlijk voor woorden.”

De lokale politicus kijkt daarvoor vooral naar het nationale en Europese niveau, waar de meeste regelgeving rond verpakkingen zit. Toch kan ook een stad het heft op dat vlak in handen nemen, vindt Inge Oskam, lector circulair ontwerpen en ondernemen aan de Hogeschool van Amsterdam. “Steden kunnen bijvoorbeeld invloed uitoefenen via hun vestigingsbeleid. Je kan voorwaarden opleggen aan bedrijven, aan winkels bijvoorbeeld, die sowieso in de stad willen zitten.”

De experte in circulaire economie ziet ook heil in een hogere belasting op het gebruik van grondstoffen, die gecompenseerd kan worden door een lagere belasting op arbeid.

“Op die manier kan je dan weer makkelijker lokaal produceren en stimuleer je de stedelijke maakindustrie, een duurzame stap dus.”

Een andere manier om minder afval en verpakking af te dwingen, is via lastenboeken voor overheden én ook bedrijven, denkt dan weer Jean-Marie Savino. Dat een overheid zulke normen oplegt voor zichzelf, gebeurt vandaag al. Verschillende Brusselse gemeenten hanteren zo bijvoorbeeld al een verbod op wegwerpplastic. Maar om de hoeveelheid afval echt te verminderen, moeten we ook de bedrijfswereld aanpakken én overtuigen, zegt de Brusselse expert in afvalvermijding. “We hebben regels nodig én we moeten de I

5 MEI 2021

bedrijven ook begeleiden om die regels om te zetten.”

Of het niet razend moeilijk wordt om van al dat plastic af te raken, dat bijvoorbeeld in de supermarkt wordt gebruikt voor verse producten? Savino moet glimlachen. Minder afval is echt geen rocket science, maakt hij duidelijk.

“Dertig of veertig jaar geleden produceerden we véél minder afval. Dat ging toen toch prima?”

“SOMEONE WHO FEELS AT HOME DOESN’T POLLUTE” Brussels is said to be a dirty city, but even Amsterdammers find rubbish on the streets annoying.

How do you do that, organise clean streets and parks in cities that are becoming increasingly densely populated? Would a large waste vacuum cleaner be of any help? Or will we succeed in producing drastically less waste? Brussels collects its waste in five different bags, which dominate the street scene for a considerable part of the week. Amsterdam distinguishes itself by a system of 14,000 mainly underground waste containers. The city council seems to like this, but they do have to contend with waste being dumped next to the container. There will be a large suction plant in the new Sluisbuurt district that sucks waste from the buildings underground to a central point.

Discussions about waste often focus on collection, sorting and litter. But experts say that ways to reduce waste are at least as important. “40 years ago, we produced much less waste. That seemed to work well back then, didn’t it?”

EN

Bekijk de bijhorende videoreportage en volg dit project op de voet op BRUZZ.be/stadvandetoekomst

Deze productie kwam tot stand met steun van Journalismfund.eu

VOEDSELBEDELING TIJDENS DE RAMADAN

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Tijdens de ramadan organiseren zowel moskeeën als lokale verenigingen, en soms gewoon jongeren, afhaalmaaltijden of leveringen aan huis.

In de rij voor de iftar De ramadan, dat is normaal gezien tajine delen in de moskee en helpen wie het moeilijk hee . Door corona staat de solidariteit al voor de tweede keer helemaal in het teken van a aalmaaltijden. In Schaarbeek liggen ze op wandelafstand van elkaar.

“We hadden nooit gedacht dat het zo hard nodig zou blijven.” — EVA CHRISTIAENS, FOTO’S IVAN PUT

O

m tien over zes stipt mag de rij beginnen aan te schuiven. Elke dag van de ramadan deelt de moskee Al-Ansar in Schaarbeek gratis maaltijden uit. Een pakket met Marokkaanse soep met kip, een stuk fruit, een wafel, dadels en een broodje. “Een beetje van alles.

Genoeg voor één dag.” Mostapha Bentatou is hier medewerker en organiseert al twintig jaar grote tajineavonden in de moskee tijdens de ramadan. Door corona gaat dat voor het tweede jaar op rij niet.

“Wij kookten voor corona altijd al voor tweehonderd personen, dus blijven we dat gewoon doen,” zegt hij.

De Al-Ansar moskee ligt vlak bij het Liedtsplein en trekt een rij van

20

Akram werkt normaal op de vroegmarkt, maar is door corona werkloos. Hij komt een maaltijd halen.

I

5 MEI 2021

vooral jonge mannen. Velen zijn uit het Maximiliaanpark naar hier gekomen. “Ik neem maaltijden mee voor mensen op het plein,” zegt Moussa, die al twintig jaar in de buurt woont. Drie jongetjes van nog geen tien jaar oud komen samen eten halen, ze wonen om de hoek.

Twee twintigers uit Marokko die drie maanden geleden aankwamen in Brussel staan voor het eerst in de rij. Ze wonen op straat hier in de buurt.

“Wij vragen niet wie de mensen zijn of waar ze vandaan komen. Iedereen is welkom, moslim of niet,” zegt Bentatou.

Om twintig over zes zijn alle maaltijden al weg. “Dat waren er 140, hoor,” zegt hij, “maar op is op.” Nauwelijks tien minuten

duurde het. Je moest het maar weten via mond-tot-mondreclame of de juiste Facebookpagina’s.

In heel Brussel, maar vooral in Schaarbeek en Molenbeek, duiken deze dagen nieuwe voedselrijen op. Tijdens de ramadan organiseren zowel moskeeën als lokale verenigingen, en soms gewoon jongeren, afhaalmaaltijden of leveringen aan huis. “Ik kan er hier in de buurt al vijf tellen,” zegt Bentatou van de Al-Ansarmoskee.

Op tien minuten wandelen staat de volgende rij al aan de Koubamoskee, vlak bij het Paviljoenplein.

ECHT LEKKER De twintigjarige Akram begint te zwaaien als hij ons ziet. Hij stond al in de rij bij de Al-Ansarmoskee en schuift nu opnieuw aan. “Hier is het echt lekker,” zegt hij. Hij is gisteren ook een schotel komen halen.

Akram werkt normaal op de vroegmarkt, maar is door corona werkloos. Een woning heeft hij niet in Brussel. Hij verblijft bij vrienden in Molenbeek. Zonet is hij nog een derde maaltijd gaan afhalen wat verderop. “Om vier uur ’s nachts

heb ik veel honger,” zegt hij daarover. “Ik weet niet waar ik anders eten zou vinden. Tenzij bij Allah.”

De Koubamoskee biedt elke dag tweehonderd warme maaltijden aan, klaargemaakt door een tiental gezinnen uit de buurt. In de zakjes zit nog een banaan, een stuk brood en opnieuw soep. Wat verder in Schaarbeek, aan het Verboeckhovenplein, organiseert de vzw S.B.A.R. een nog grotere bedeling. Vorig weekend zijn hier 1.300 maaltijden uitgedeeld. Op weekdagen zijn het er 900. “Wij hadden nooit gedacht dat het allemaal zo nodig zou blijven,” zegt medewerker Bilal Damman.

“Het zijn mensen zoals wij.

Horecamedewerkers die werkloos zijn geworden of mensen die een hoge huur moeten betalen en dat niet meer kunnen.”

De vzw S.B.A.R. begon vorig jaar tijdens de ramadan met voedselpakketten, specifiek door corona. Ze zijn het hele jaar door wekelijks maaltijden blijven leveren bij families in nood en organiseren ook huiswerkbegeleiding. Ze draaien volledig op giften en vrijwilligers. “We beginnen elke dag te koken om halfelf in de voormiddag,” zegt Bilal Damman. Vandaag staat er een rijstschotel met kip op het menu.

Saïd, een kapper, komt vijf pakketjes ophalen voor zijn gezin.

“Het moet wel,” zegt hij. “Ik ben werkloos sinds de tweede golf.”

De werkloze Eloda komt voor de tweede keer deze week. Ze woont bij vrienden en heeft geen papieren in België. “De voedselhulp is echt nodig, zeker door corona.”

“Hier komen mensen zoals wij.

Horecamedewerkers die werkloos zijn geworden of mensen die een hoge huur moeten betalen en dat niet meer kunnen” BILAL DAMMAN Medewerker vzw S.B.A.R.

VOEDSELBANK Dat de voedselhulp het voorbije jaar langere rijen trekt, merkt ook de Voedselbank Brussel-Brabant al een tijdje. Op dit moment helpen ze ongeveer 30.000 Brusselaars, een toename van 15 à 20 procent ten opzichte van 2019, voor de coronacrisis. De voedselbank levert eten aan 130 verenigingen in Brussel, die er pakketten van maken om verder te verdelen.

“Sinds het begin van de crisis zijn er enorm veel hulpinitiatieven ontstaan in Brussel, los van ons,” zegt directeur Pierre Labouverie van de Voedselbank Brabant-Brussel.

“Zeker tijdens de ramadan merk je dat er meer solidariteit is. Ik vind het fantastisch dat er zoveel groepen uit Anderlecht, Schaarbeek en Molenbeek anderen willen helpen.

Er is geen onverschilligheid in Brussel en dat is noemenswaardig,” vindt Labouverie. “Wel is er nu bijna een overrompeling van initiatieven.

Soms komen die in elkaars vaarwater terecht. Mensen worden geholpen door twee of drie verschillende verenigingen, zonder dat die van elkaars bestaan weten.”

Een maand lang elke dag zeker dertig bijkomende voedselbedelingen in Brussel, voor hoeveel maaltijden zijn die goed? “Wij hebben er geen zicht op hoeveel extra pakketten die verenigingen en moskeeën nog verdelen,” zegt Labouverie. “We zien vooral de ‘nieuwe armen’ in de rij: mensen die door corona tijdelijk werkloos zijn of die niet meer in het zwart aan de slag kunnen in de parallelle economie. Ik denk dat dat fenomeen na de coronacrisis zou moeten verminderen.”

Minister van Sociale Zaken Alain Maron (Ecolo) laat weten dat de cijfers bij de voedselbanken

B R U Z Z | R E P O R TA G E

De Al-Ansarmoskee ligt vlak bij het Liedtsplein en trekt een rij van vooral jonge mannen. Velen zijn uit het Maximiliaanpark naar hier gekomen.

inderdaad “nooit eerder gezien” zijn.

In februari lanceerde de minister een projectoproep om nieuwe noodvoedselhulp te verzekeren.

Daar is 1 miljoen euro voor vrijgemaakt. “Daarnaast hebben de OCMW’s 1,25 miljoen euro gekregen om voedselhulp te organiseren. Heel wat OCMW’s geven nu al financiële hulp door middel van voedselbonnen”, zei Maron.

FILES D’ATTENTE POUR L’IFTAR

QUEUING FOR THE IFTAR

De nombreuses distributions de nourriture ont lieu à Bruxelles pendant le Ramadan. Elles sont organisées par des mosquées, des associations ou des volontaires. À Schaerbeek, elles se situent à quelques pas les unes des autres. Dans les files d’attente, on trouve souvent des jeunes hommes ou des personnes temporairement au chômage à cause de la pandémie. «Nous ne faisons aucune distinction sur base de l’origine ou de la religion », disent les initiateurs, tout le monde est le bienvenu.

La banque alimentaire de Bruxelles ne peut pas encore évaluer dans quelle mesure les Bruxellois dépendent de ces repas gratuits. Entre-temps, le ministre des Affaires sociales Alain Maron (Ecolo) a débloqué 1 million d’euros pour une aide alimentaire d’urgence.

During Ramadan, there is extra food being distributed in Brussels.

This is done by mosques, associations or volunteers who spontaneously start cooking. In Schaarbeek, they are within walking distance from each other. The queue is often made up of young men or people who are temporarily unemployed because of the corona crisis. “We make no distinction based on religion or origin,” say the initiators, everyone is welcome. The Brussels food bank does not yet know to what extent the people of Brussels depend on these extra free meals. “We hope that the phenomenon will diminish after the corona crisis,” they say. Meanwhile, Social Affairs Minister Alain Maron (Ecolo) is making €1 million available for additional emergency food aid.

FR

EN

5 MEI 2021

I 21

EEN JAAR CORONAFIETSPADEN

Moet er nog verf zijn?

Een geschilderd fietspad op de Albertlaan. Omdat het niet is afgescheiden, gebruiken autobestuurders het als plek om stil te staan, of om uit te wijken.

22

I

5 MEI 2021

— KRIS HENDRICKX, FOTO’S BART DEWAELE

OMGEKEERDE WERELD Het debat over welk soort fietsinfrastructuur we nu eigenlijk nodig hebben, kreeg dit jaar ook een nieuwe wending. Begin januari werd 30 km/u immers de regel in het gewest, waardoor op heel wat relatief brede assen waar 50 km/u vroeger het maximum was, nu een limiet van 30 km/u geldt. Of dat iets met fietspaden te maken heeft?

Jazeker. De huidige richtlijnen voor de aanleg van fietsinfrastructuur bevelen immers hoogstens een

geschilderd fietspad aan als er 30 km/u wordt gereden, nooit een afgescheiden fietspad. Fout, vinden nogal wat mobiliteitswaarnemers. “De algemene zone 30 wordt nu te vaak als alibi gebruikt om geen fietspaden aan te leggen,” vindt architect Gideon Boie. Ook activist Fannes ziet dat gevaar. “Aan de Huart Hamoirsquare in Schaarbeek wil Monumenten en Landschappen nu bijvoorbeeld geen verhoogd en dus veiliger kruispunt, omdat het daar niet zou passen.

Daarbij wordt dan verwezen naar de zone 30, die zo’n aanleg overbodig zou maken. De omgekeerde wereld, eigenlijk.”

Ook de Brusselse Fietsersbond pleit er alvast voor om afgescheiden fietspaden in een zone 30 niet uit te sluiten. “Alles hangt van de omstandigheden af,” zegt Wies Callens van de Fietsersbond.

“Maar als de autodruk erg hoog is en er is plaats, vragen wij ook afgescheiden fietspaden.” De Fietsersbond toont zich voor de rest vooral opgetogen en optimistisch over het beleid van Van den Brandt en met name de krachttoer met coronafietspaden.

SCHEIDEN ALS ZWAKTEBOD

“Voor sommigen is zo’n afgescheiden fietspad een doel op zich, terwijl het doel moet zijn om de juiste infrastructuur op de juiste plaats te hebben” FREDERIK DEPOORTERE Brussels fietsmanager

Dat de autodruk de sleutel is voor een goed fietsbeleid, beamen ook de mobiliteitsproffen die we om een reactie vragen. “Het beste fietsplan is eigenlijk een autoplan,” legt Dirk Lauwers (UGent) uit. “Een goeie fietsomgeving creëer je pas door die auto op zijn plaats te zetten en doorgaand verkeer te weren uit de wijken. Een van de best bestudeerde voorbeelden daarvan is Walton Forest, een buitenwijk van Londen. Een zone 30 en knips voor de auto leiden er tot vier keer minder ongevallen, hoewel er net veel meer voetgangers en fietsers kwamen.”

Het net beschreven principe heeft ook een naam: het is de Buchanan-filosofie, naar de auteur van het boek Traffic in towns uit 1964. “In België was Brugge de eerste stad om dat principe in te voeren, met succes,” zegt Lauwers. “En het kan ook in grotere steden, dat bewijst bijvoorbeeld Barcelona met zijn superblocks (autovrije blokken in de stad, red.), die die filosofie uiteindelijk ook integreren in een grotere

▼

H

et afgelopen jaar was er vooral applaus voor het fietsbeleid. Er kwamen dan ook tientallen kilometers coronafietspaden bij, de fietspaden op de kleine Ring – een beslissing uit de vorige legislatuur – vorderen gestaag en het aantal fietsers groeide mede dankzij corona met ruim zestig procent.

Toch is er ook kritiek. Misschien zag u ze al passeren op twitter: filmpjes van The Danish Butcher, die zijn dagelijkse bakfietstraject door Brussel filmt. Hoe hij rond politiewagens op het geschilderde fietspad moet slalommen. Of hoe hij ei zo na van de weg wordt gemaaid door een bestelwagen die plots beslist om zo’n verfpad als een extra rijstrook te gebruiken. Het punt van de man: zorg voor degelijke, afgescheiden infrastructuur in plaats van ‘doodscorridors’ zoals de Luttrebruglaan in Vorst.

De ‘Deense slager’ staat niet alleen met zijn kritiek op de staat van de Brusselse fietspaden.

Wie de fietsdiscussies op twitter wat volgt, kent de kritiek wel: Brussel zou te snel voor geverfde fietspaden kiezen, of het nu in het kader van de coronafietspaden is of daarbuiten. Met name de anonieme – en omstreden – twitteraccount Velodossier zet dat standpunt regelmatig in de verf.

Soms liggen de gemeenten onder vuur, maar ook het Gewest en minister an Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen) moeten het geregeld ontgelden. Dat is zo bij de Luttrebruglaan, maar ook bij de Albertlaan in Vorst, waar onlangs een fietser stierf. “Een goed voorbeeld van hoe het niet moet,” vindt verkeersactivist Pieter Fannes (Heroes for Zeroes). “Er rijdt veel verkeer op die as, ook zwaar verkeer. Toch is er enkel een geschilderd fietspad. Voor geroutineerde fietsers is dat niet zo’n probleem, maar nieuwe fietsers, – dat zijn er steeds meer – zijn daar bang.”

Als we de Brusselse fietsmanager bellen over de kwestie, slaakt die eerst een diepe zucht. De discussie over afgescheiden fietspaden is er dan ook een die hij al twee decennia voert. “Het is een oude én een heel giftige discussie, die ook vaak emotioneel wordt,” zegt Frederik Depoortere. “Voor nogal wat mensen is zo’n afgescheiden fietspad een doel op zich, terwijl het doel eerder moet zijn om de juiste infrastructuur op de juiste plaats te hebben. In een rustige woonstraat heeft zo’n afgescheiden fietspad geen zin. Zodra je 50 km/u mag rijden, streven we er dan weer wél naar. Vergeet ook niet dat afgescheiden fietspaden aan de kruispunten toch weer in het verkeer terechtkomen. En dat zijn net de plekken waar de meeste ongevallen gebeuren.”

Moeten we het idee van afgescheiden fietspaden in brede en drukke zone 30-straten dan maar op onze buik schrijven? “Niet per se. Als het nodig is en veilig kan, zijn we voor,” zegt de fietsmanager. “Maar veel mensen beseffen niet hoe gevaarlijk een slecht aangelegd afgescheiden fietspad kan zijn, bijvoorbeeld omdat er eigenlijk niet genoeg ruimte is. Als het pad te smal is, rijden fietsers al snel in de weg van de voetgangers op het trottoir. De juiste breedte wordt nog belangrijker met de opkomst van e-bikes, die sneller rijden.”

Tegen de zomer wil het Gewest dan ook met een nieuw handboek over fietspaden uitpakken.

“Daarin zullen we onder meer strenger zijn voor de autodruk. Vanaf tweehonderd auto’s per uur zullen we voor een fietspad pleiten, al zal dat meestal wel een gemarkeerd pad blijven,” zegt Depoortere. “De echte discussie zit eigenlijk meer bij die autodruk. Als we de snelheid én het aantal auto’s verminderen, heb je automatisch een veiligere fietsomgeving. Dat is de kern van het gewestelijk mobiliteitsplan Good Move en zijn autoluwe wijken, waarin doorgaand verkeer wordt geweerd.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Een jaar geleden kondigde Brussel veertig kilometer coronafietspaden aan. Hoog tijd om het Brusselse fietsbeleid tegen het licht te houden. Gaat het wel genoeg vooruit? En kiezen we niet te snel voor verf in plaats van voor een afgescheiden fietspad? “Het ideale fietsplan is vooral een autoplan, dat vergeten we te vaak.”

5 MEI 2021

I 23

▼

EEN JAAR CORONAFIETSPADEN

stedenbouwkundige aanpak waarin je de ruimte voor auto’s inperkt.”

We leggen ons oor ook te luisteren bij een absolute autoriteit als het over fietsen gaat: de Nederlandse professor Marco te Brömmelstroet. Die windt er geen doekjes om. “Bij systematisch geweld is de voornaamste strategie om de agressor weg te halen in plaats van kwetsbaren te beschermen. In principe is een vrijliggende autoweg, door het fietspad te scheiden, een zwaktebod, een scenario voor als het niet lukt om autoverkeer niet meer dodelijk te maken. Met een systeem van scheiden moet je elkaar nog steeds ontmoeten en dat is waar de zware ongevallen plaatsvinden. Door dat scheiden ben je je bovendien minder van elkaar bewust. “ Tegelijk geeft Te Brömmelstroet toe dat er een groep is waarvoor afscheiding wél zin heeft.

“Kwetsbare fietsers zoals kinderen moeten nu eenmaal kunnen leren fietsen in een veilige omgeving. Ideaal is dan ook een stad waar je naargelang je vaardigheden verschillende soorten routes kan kiezen.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

VAN VIER NAAR VIJFTIEN PROJECTLEIDERS

24

Minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen) stelt het niet zo scherp. “De meeste plekken waar wij vandaag fietspaden markeren, zijn drukkere assen waar we op termijn wel degelijk een afgescheiden fietspad zullen aanleggen, die samen een veilig netwerk vormen, waar ook beginnende fietsers zich veilig voelen.

Alleen duurt zo’n dossier al snel een paar jaar en moet je dan wel eerst schilderen. Dat is al veiliger dan niets, trekt fietsers aan én laat de auto’s wennen aan het idee dat ze daar minder plaats krijgen.”

En wat met het tempo van de werken? Er mag dan veertig kilometer voorlopig fietspad bijgekomen zijn, projecten voor definitieve afgescheiden paden zijn er vandaag veel minder, toch in de concrete vergunningsfase. “Het afgelopen jaar is alle energie van de administratie Brussel Mobiliteit naar de coronafietspaden gegaan, die een echt huzarenstukje waren,” reageert Van den Brandt. “Op andere plekken leverde dat vertraging op, ja.”

Gewestadministratie Brussel Mobiliteit kampt dan ook al jaren met een notoire onderbemanning. “Zo liep de heraanleg van Sainctelette een jaar vertraging op door een zieke projectleider die niet vervangen kon worden,” vult Van den Brandts woordvoerder aan. “Maar er is wel een stroomversnelling op komst. Bij het begin van de regeerperiode troffen we Brussel Mobiliteit aan met vier projectleiders, dat zijn er ondertussen vijftien geworden. Die zijn nu volop de projecten van morgen aan het uittekenen.”

En de Luttrebruglaan, de doodscorridor van onze Danish Butcher? Ook die wordt aangepakt en krijgt wellicht een afgescheiden fietspad waarvoor parkeerplaatsen zullen sneuvelen, zegt de administratie. Een timing, die is er nog niet.

I

5 MEI 2021

Race naar heraanleg gestart

Sinds de aankondiging van het coronafietspaden-programma een jaar geleden zijn er maar weinig projecten voor nieuwe definitieve fietsinfrastructuur begonnen of voorgesteld. De afbakening van 40 kilometer tijdelijk fietspad met verf en betonblokken slorpte heel wat middelen op.

Uiteindelijk werd er 38,5 kilometer coronafietspad gerealiseerd, volgens het kabinet van minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen). Een telling van BRUZZ houdt het op 34,6.

De situatie voor Brusselse fietsers is dus wezenlijk veranderd, al blijft het fietscomfort vaak nog beperkt.

De coronafietspaden zijn tijdelijk en mogen maar twee jaar blijven. Het is dus cruciaal dat ze op tijd vervangen worden door definitieve afgescheiden infrastructuur. “We maken daar volop werk van,” zegt Pieterjan Desmet, de woordvoerder van Van den Brandt.

“We bereiden een hele hoop vergunningsaanvragen voor en tekenen plannen met Brussel Mobiliteit. De vergunningsaanvraag bevriest de

34,6 km Volgens het kabinet van minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt werd 38,5 kilometer coronafietspad gerealiseerd. Een telling van BRUZZ houdt het op 34,6 kilometer.

ANDERE ASSEN Achter de schermen wordt ook gewerkt aan plannen voor andere assen van het hoofdfietsnet. Daarbij wordt bijvoorbeeld gekeken naar steenwegen die vandaag nog geen fietsinfrastructuur hebben. De bedoeling is dat er nu studies opgestart worden, zodat de nodige vergunningen er tegen de volgende regeerperiode zijn en de aanleg van fietspaden niet stilvalt. Het kabinet wijst ook op projecten voor fietssnelwegen langs drie spoorlijnen samen met het fonds Beliris. “En er komen ook fietspaden bij via de MIVB, bijvoorbeeld aan de Prinses Elisabethlaan in Schaarbeek,” zegt woordvoerder Desmet. Tot slot worden er nog projecten van de vorige minister, Pascal Smet (One.Brussels-Vooruit), afgewerkt. Het gaat dan onder meer om de Havenlaan of de Gulden Vlieslaan.

En in afwachting van al die werken is er dus al de verf van de coronafietspaden. “Zo wennen de automobilisten op de Wetstraat en op andere plekken er al aan dat er definitief een rijstrook minder is,” besluit Van den Brandts woordvoerder.

FAUT-IL ENCORE UN COUP DE PEINTURE ?

SHOULD WE STILL JUST PAINT?

La norme pour une zone 30 veut qu’il n’y ait qu’une seule piste cyclable peinte. Mais maintenant que de nombreuses rues plus larges et fréquentées sont limitées à 30 km/h, la question se pose de savoir s’il ne faudrait pas là aussi des pistes séparées. De nombreux activistes pro-vélo le pensent. La Région souhaite modifier les lignes directrices et n’exclura plus les pistes cyclables séparées en zone 30. Ce qui n’est pas sans risque non plus: les

You have probably heard the criticism: in many places in the region, cycle paths are in fact painted and there is a real lack of separated cycle paths.

Nowadays, the standard for a 30-kph zone is that there should at most be a painted bicycle path.

But now that the 30-kph zone applies to many of the wide and busy streets, the question is whether we should not arrange separated paths there too. The Region wants to amend the

FR

De afgescheiden fietspaden op de kleine Ring vorderen gestaag.

huidige situatie, zodat de tijdelijke fietspaden kunnen blijven bestaan tot de eerste spade in de grond gaat, ook als die periode langer dan twee jaar is.”

Hoelang het precies zal duren om de heraanlegprojecten uit te voeren hangt af van project tot project. Op sommige plekken zal enkel een afgescheiden fietspad aangelegd

worden langs de rijweg, op andere plekken, zoals de Reyerslaan, komt er een grondige heraanleg van gevel tot gevel. Het kabinet-Van den Brandt maakt zich sterk dat er tegen het einde van de legislatuur in 2024 al heel wat meer okergeel fietspad zal zijn.

pistes séparées se retrouvent dans le trafic aux intersections, et c’est là que les accidents ont lieu.

Et une piste cyclable séparée trop étroite peut s’avérer dangereuse.

Les experts soulignent qu’une bonne politique cycliste consiste avant tout à limiter la place et la vitesse des voitures. La ministre compétente, Elke Van den Brandt, veut concentrer les efforts sur les grands axes très fréquentés. Des pistes cyclables seront d’abord peintes et séparées par la suite.

EN

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Het Brussels Gewest zet in op autoluwe wijken om fietsen pre iger en veiliger te maken zonder specifieke infrastructuur. Toch blij er op wegen met doorgaand verkeer nog nood aan vele tientallen kilometers extra afgescheiden fietspaden. Hee Brussel genoeg projecten in de schuif om de komende jaren vooruitgang te boeken op dat vlak? — TIM GATZIOS

guidelines and will no longer exclude separate bike paths in zone 30. Experts emphasise that a good cycling policy mainly means limiting the space and speed of cars and that separate bicycle lanes should be provided on large and busy axes. Elke Van den Brandt, the minister in charge, wants to concentrate efforts on those large and busy axes. The idea is to start with painted bicycle paths which will be separated later on.

5 MEI 2021

I 25

MOLENGEEK-OPRICHTER IBRAHIM OUASSARI WORDT BESTUURDER BIJ PROXIMUS

‘Brussel heeft een enorm potentieel’

— ELLEN DEBACKERE, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

E

en zeker ‘from-rags-toriches’-gehalte zit vervat in Ouassari’s (42) levensverhaal. Geboren als de op één na jongste telg in een gezin van acht, blijkt al snel dat de jonge Ibrahim niet bestemd is voor het klassieke schoolparcours.

Na het eerste middelbaar volgen alleen nog tekorten en Ouassari probeert tevergeefs verschillende beroepsopleidingen uit, gaande van kapper tot mecanicien. Enkele omzwervingen als opvoeder en als personeelslid bij openbaarvervoermaatschappij MIVB later, belandt de jonge Molenbekenaar bij een bedrijf voor computerbekabeling in Zellik.

“Mijn collega Davy legde me uit hoe ik muziek kon downloaden van het internet. Ik kocht daarop een computer met een Proximus-verbinding – toen was dat nog Belgacom. Een heel goede verbinding was dat,” vertelt Ouassari niet zonder knipoog. “Ik

26

I

5 MEI 2021

slaagde er niet in om een bepaald programma te installeren, dus stelde ik op een forum een vraag in schabouwelijk Engels. Een dag later gaf een Japanner me de gouden tip.”

Dat moment betekende voor Ouassari een ommekeer, zal hij later beseffen. Hij vond immers iets wat hij leuk vond én waarin hij gesteund werd door mensen overal ter wereld. Een opleiding bedrijfsbeheer rondde hij vervolgens af in een mum van tijd.

“Wie gepassioneerd is, kan plots alles aan.”

Dat was de start van een bloeiende carrière in de technologiewereld waarin u aan het hoofd stond van vier bedrijven. Hoe zette u de stap naar tech incubator MolenGeek?

IBRAHIM OUASSARI: Ik lanceerde

me in die periode als zelfstandige en stap voor stap huurden steeds meer bedrijven me in voor computerwerk. Op een

bepaald moment had ik twintig werknemers en reed ik met dure, Duitse auto’s. Mensen begonnen me om advies te vragen: wat moesten zij doen om hetzelfde te bereiken? Ze vroegen me welke universitaire studies ze moesten aanvangen en ik antwoordde dan maar: computer sciences.

In die periode ging ik ook in scholen en bij verenigingen jongeren aanmoedigen om school te blijven lopen. Maar daar zaten ook jongeren tussen die al gestopt waren met school, voor hen had ik geen antwoord klaar. ‘Ga naar Google en trek je plan,’ zoiets zei ik. Dat werkt misschien voor bepaalde jongeren, maar zeker niet voor iedereen. Daar is de goesting ontstaan om met MolenGeek te beginnen: een plek waar technologie toegankelijk is en waar we tonen dat die kennis makkelijk te verwerven is.

U werkt vooral met jongeren uit Sint-Jans-Molenbeek. Hoe was uw eigen jeugd daar?

OUASSARI: In vergelijking met

mijn broers en zussen – van wie er heel wat universitaire studies hebben gevolgd – was mijn jeugd nogal gecompliceerd. Na het eerste jaar van het middelbaar onderwijs begon het bergaf te gaan: ik verzamelde enkel nog tekorten. Ik bezocht meer en meer buurthuizen en ben geconfronteerd geweest met alles wat je onder discriminatie kan verstaan. Ik kreeg ongegronde controles van politieagenten, terwijl mijn Belgo-Belgische vrienden verbaasd waren, omdat zij hun identiteitskaart niet moesten tonen. Mijn jeugd was als het ware ‘normaal’ voor een jongen met migratieachtergrond in Sint-Jans-Molenbeek, maar moeilijk voor een Brusselse jongere.

Ik heb weliswaar het grote geluk gehad een familie te hebben die me goed omkaderd heeft en heel aanwezig was. Ik had rolmodellen. Ik weet niet of ik op dezelfde plek was uitgekomen indien ik de oudste van de kinderen was geweest.

Inmiddels hebben ruim zeshonderd Brusselse jongeren een opleiding van meer dan zes maanden bij MolenGeek gevolgd.

Wat is de impact geweest op hun leven?

OUASSARI: Ik denk dat we het

leven van heel wat jongeren danig veranderd hebben. Een mooi voorbeeld is dat van ▼

Het eerste jaar van de middelbare school was het laatste schooljaar waarvoor hij slaagde. Ondanks het gebrek aan een diploma, is MolenGeek-oprichter en autodidact Ibrahim Ouassari aan de slag als bestuurder bij Proximus, vastberaden het bedrijf een Brusselse toets te geven. ‘Jamais jamais jamais de la vie,’ had de Molenbekenaar dat naar eigen zeggen durven te denken. “Ik heb geen cabriolet nodig. Ik wil dat mensen slagen.”

Ibrahim Ouassari Geboren in 1978 in Sint-Agatha-Berchem BRUZZ | INTERVIEW

Groeit op in Sint-JansMolenbeek. Woont sinds kort in Meise Richt in 2015 met drie vrienden MolenGeek op, een centrum dat beginnende informatica-ondernemers helpt om hun idee te realiseren Sinds eind april voor vier jaar benoemd tot bestuurder bij Proximus

Ibrahim Ouassari: “Brussel en Molenbeek moeten zich moeten zich bewust worden van hun rijkdom.”

5 MEI 2021

I 27

▼

MOLENGEEK-OPRICHTER IBRAHIM OUASSARI WORDT BESTUURDER BIJ PROXIMUS

Ismaël. In het vierde jaar van de middelbare school stopte hij met school, hij was niet meer gemotiveerd. Hij heeft de opleiding gevolgd en is dan een beetje beginnen te werken. Nu is hij een bacheloropleiding in informatica begonnen. Ik ben ongelooflijk trots op hem. Of het verhaal van Hassan: hij was buschauffeur bij de MIVB, maar hield helemaal niet van zijn job. Hij volgde bij ons een opleiding en intussen werkt hij in Dublin bij softwarebedrijf Salesforce. Dat is echt heel mooi.

Er lopen hier in Sint-Jans-Molenbeek erg veel talenten rond die onderbenut zijn.

Hoe moet de gemeente handelen om die talenten tot hun recht te laten komen?

OUASSARI: Ik heb deze gemeente BRUZZ | INTERVIEW

altijd gezien als onderbenut. Ik spreek nu over Sint-Jans-Molenbeek, maar eigenlijk geldt dat voor heel Brussel. Brussel heeft een enorm potentieel. Ik zie Brussel als de hoofdstad van de technologiesector. Wij liggen centraal in Europa, vlak bij Parijs en Londen, de huurprijzen zijn nog niet té hoog en er kunnen nog zoveel dingen gedaan worden. Het is frustrerend om te

gelachen. Nu vindt iedereen dat evident. Als ik er toen zelf niet in geloofd had, dan had niemand erin geloofd. Brussel en Sint-JansMolenbeek moeten zich bewust worden van hun rijkdom. Dan zullen we minder problemen hebben, en meer added value. Het is een beetje zoals wat ik met MolenGeek doe: mensen die op kosten van de maatschappij leven, worden op die manier omgevormd tot mensen die belastingen betalen.

De staat zou daar veel meer in moeten investeren. De privésector doet zijn deel, maar de winst is voor een groot deel ook voor de staat.

Wat verwachten de Molenbeekse jongeren volgens u van de politiek?

OUASSARI: Helemaal niets meer. Ze

geloven er totaal niet meer in en ze weten niet hoe het functioneert omdat ze er geen belang bij hebben.

Ze hebben meer vertrouwen in initiatieven zoals MolenGeek dan in de politiek. Sinds 2015, het jaar waarin MolenGeek werd opgericht, veranderde er niet zoveel in de gemeente. Er zijn wel heel wat verenigingen die goed werk leveren, zoals vzw Foyer, maar voor mensen die daar niets mee te maken hebben, veranderde er weinig. Dat

“Een heel nieuwe generatie aan zet vindt het niet meer zo vreemd dat er een Arabier of Afrikaan in de vriendengroep zit. Binnen twintig jaar zal er hier geen sprake meer zijn van discriminatie op basis van a omst” IBRAHIM OUASSARI Oprichter MolenGeek

zien dat we de technologiesector niet beter op de kaart zetten. Dat zou niet alleen voor Brusselaars veel meer kansen creëren, maar voor alle Belgen.

Maar iemand moet erin geloven en de weg tonen. Toen ik mijn idee rond MolenGeek op tafel legde, werd er een beetje met me 28

I

5 MEI 2021

hebben we gezien tijdens de eerste lockdown. Plots riep men dat men aan e-learning zou doen. Maar daar hebben de Molenbeekse gezinnen computers en voldoende ruime appartementen voor nodig.

Daarbovenop moeten de problemen in de scholen aangepakt worden. Het parcours moet

aangepakt worden. Heeft iedereen wel alle materiaal om de lessen te kunnen volgen bijvoorbeeld? Soms komen hier scholen op bezoek met leerlingen van wie we merken dat ze een bijzonder laag niveau halen. Ze zeggen dat ze zaken leren die hen niet interesseren en die ze evenmin nodig hebben. Ze hebben het gevoel dat de scholen volledig losgekoppeld zijn van de realiteit. Er moet een plan komen om die scholen te herdynamiseren. Ook discriminatie op basis van afkomst is een pijnpunt.

komen hier blonde mensen over de vloer die zo goed als Arabisch spreken. Ik wil maar zeggen: we hebben intussen zo’n goede mix van culturen dat er onderling geen angst meer speelt. Er is een heel nieuwe generatie aan zet die het niet meer zo vreemd vindt dat er een Arabier of Afrikaan in de vriendengroep zit.

Binnen twintig jaar zal er in Brussel geen sprake meer zijn van discriminatie op basis van afkomst.

Er ligt nog veel werk te wachten.

Was de oprichting van MolenGeek een essentiële stap om uiteindelijk als bestuurder bij Proximus benoemd te worden?

OUASSARI: Zeker. Maar tegelijkertijd

OUASSARI: De benoeming bij

zie ik de toekomst erg positief in. Er

Proximus maakte geen deel uit van

mijn plannen. ‘Jamais jamais jamais de la vie’ had ik dit durven te denken. Het is Georges-Louis Bouchez (MR) die me gevraagd heeft. Ik heb duidelijk gemaakt dat ik de politiek niet in wil. Ze wilden er iemand plaatsen met een ander profiel, en iemand die met de regels breekt. Als een ander bedrijf me had gevraagd, zoals Bpost bijvoorbeeld, had ik nee gezegd. Dat zou geen zin hebben. Maar het gaat om Proximus, een grote speler in de technologiesector.

Ik heb bovendien carte blanche gekregen: ik krijg de kans om op een onafhankelijke manier mijn visie mee te brengen. Op zo’n moment kan ik niet zeggen: “Nee, want er zitten enkel witte mensen in dat bedrijf.” Ik moet mijn verantwoordelijkheid nemen en zal proberen het bedrijf mijn Molenbeekse of Brusselse toets te geven, en aan de inclusiviteit te werken.

Een bestuurder bij Proximus krijgt een vaste jaarvergoeding van 25.000 euro, een zitpenning van 5.000 euro per bijgewoonde vergadering van de raad van bestuur en een zitpenning van 2.500 euro per vergadering van een adviserend comité. Dat is veel geld.

OUASSARI: Inderdaad, ik zal veel

meer verdienen. 5.000 euro per vergadering is echt buiten categorie. Ik ben van Sint-JansMolenbeek: ik ben nog nooit zoveel betaald geweest. Maar dat is niet wat mij drijft. Mijn objectief is om MolenGeek te laten bloeien en het geld zal daar ook deels voor worden gebruikt. Ik heb geen cabriolet nodig, ik wil dat mensen slagen.

Zal uw band met de jongeren in MolenGeek niet verzwakken nu u bestuurder bent bij Proximus?

OUASSARI: Nee, integendeel. Het

is Proximus dat van deze band zal kunnen profiteren. Ze hadden net zo goed een bestuurder kunnen kiezen in das en kostuum. Maar ze kozen mij, en als ik ga, is het niet om daar in maatpak rond te wandelen. Ik zal de band met mijn jongeren niet verliezen.

Daar zal ik op toezien.

« BRUXELLES A UN ÉNORME POTENTIEL » Le fondateur de MolenGeek, Ibrahim Ouassari, va entamer son mandat d’administrateur chez Proximus, bien décidé à donner à l’entreprise une touche bruxelloise.

C’est quelque chose que le Molenbeekois de naissance n’aurait jamais osé imaginer. M. Ouassari ne s’est jamais senti dans son élément à l’école et il est autodidacte. Avec l’incubateur technologique MolenGeek, il a changé la vie de nombreux jeunes Bruxellois, mais il demande en même temps aux politiques de mieux exploiter l’énorme potentiel de Bruxelles. Chez Proximus, il aura quatre ans pour mettre en œuvre sa vision et il compte travailler sur l’inclusivité. Ce faisant, il ne veut pas renier ses liens avec les jeunes bruxellois.

FR

“BRUSSELS HAS ENORMOUS POTENTIAL” The founder of MolenGeek, Ibrahim Ouassari, has been appointed as a director at Proximus, determined to give the company a Brussels touch. It is something the born and bred Molenbeeker would never have dared even to contemplate.

Ouassari never felt at home at school and taught himself and changed the lives of many young people in Brussels with tech incubator MolenGeek. But he is also asking politicians to make better use of the enormous potential Brussels has. At Proximus, he will have four years to bring his vision to bear and wants to work on inclusiveness. In doing so, he does not want to forsake the bond with his Brussels youth.

EN

Big Big City City BigCity City Big Big Big BigCity City City Er Ervalt valtheel heelwat wattetevertellen vertellen over overhet hetweer weerin inBelgië.

België.Dat Dat STEL STEL ZELF ZELF JE JE VRAAG VRAAG Alsook de benaming van besefte besefte ook astronoom astronoom en enje soort EN EN STEM STEM OP OP BRUZZ.BE BRUZZ.BE ‘stadsduif’ is, ben je statisticus statisticus Adolphe Adolphe Op Op het het eerste eerste gezicht lijkt STEL ZELF JE VRAAG Op Op het het eerste eerste gezicht gezicht lijkt lijkt duidelijk nietgezicht weg telijkt denken Quetelet.

Quetelet.

Al Alvoor voor het het dit dit een een absurde absurde vraag. vraag.

Het Het dit dit een een absurde absurde vraag. vraag.

Het Het uit de stad.

Ook Brussel is STEL STEL ZELF ZELF JE JE VRAAG VRAAG EN STEM OP BRUZZ.BE ontstaan ontstaan van van ons onsland, land, in in STEL STEL ZELF ZELF JE JE VRAAG VRAAG woord woord ‘steenweg’ ‘steenweg’ isis voor woord woord ‘steenweg’ ‘steenweg’ isvoor isvoor voor het nest van heel wat 1827 1827 overtuigde overtuigde hij hij koning koning EN EN STEM STEM OP OP BRUZZ.BE BRUZZ.BE EN EN STEM STEM OP OP BRUZZ.BE BRUZZ.BE deze deze smalle smalle straat straat alalalal deze deze smalle smalle straat straat stadsduiven.

Ze zijn te Willem Willem IIder derNederlanden Nederlanden overschat, overschat, laat laat staan staan dat dat er erer overschat, overschat, laat laat staan staan dat dat er herkennen aan hun ervan ervan om om een een Sterrenwacht Sterrenwacht op op deze deze plek plek ruimte ruimte zou zou op opdeze dezeplek plekruimte ruimte zou zou onregelmatige verenpatroon tetebouwen bouwen in in Sint-Joost.

Sint-Joost. zijn zijn voor voor een een stadspaleis. stadspaleis. zijn zijn voor voor een een stadspaleis. stadspaleis. met afwisselend licht- en Het HetEn werd werd een een ObservatoriObservatoriEn toch. toch.

Brussel Brussel zou zou En En toch. toch.

Brussel Brussel zou zouen een donkergrijze vlekken um umBrussel voor voor Sterrenkunde, Sterrenkunde, Brussel niet niet zijn, zijn, mochten mochten Brussel niet niet zijn, zijn, mochten mochten flBrussel uorescerende roze of maar maar er er werden werden ook ook er erer hier hier en enen daar daar geen geen er hier hier en daar daar geen geen turquoise plek in hun nek. verdoken verdoken architecturale architecturale dagelijks dagelijks meteorologische meteorologische verdoken verdoken architecturale architecturale Niet alle duiven in de parels parels zijn, zijn, precies precies op opop die die waarnemingen waarnemingen gehouden, gehouden, parels parels zijn, zijn, precies precies op die die stad zijn stadsduiven.

Ook FREDERIK UIT BRUSSEL plek plek waar waar je je ze ze het het minst minst zoals zoalshoutduiven onder onder meer meer temperatemperaplek plekwaar waar jeje ze ze het hetminst minst met een witte — —BART BARTUIT UITSINT-AGATHA-BERCHEM SINT-AGATHA-BERCHEM verwacht. verwacht. tuurmetingen. tuurmetingen.

Quetelet Quetelet mat mat verwacht. verwacht. stip in de nek of de beige — — JULIAN JULIAN UIT UIT SINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE In InIn de dede Vlaamsesteenweg Vlaamsesteenweg — —JULIAN JULIAN UIT UIT SINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE In de Vlaamsesteenweg Vlaamsesteenweg en ennoteerde noteerde vier vier keer keerper permet Turkse tortelduiven wacht die die verrassing verrassing wacht wacht die die verrassing verrassing dag dagwacht hoe hoe warm warm het het was. was.

Dat Dat een zwarte streep in de achter de dede gevel gevel van van achter achter de gevel gevel van van was wasachter voor voor die die tijd tijd ongebruiongebruinek, vertoeven er soms. nummer nummer 46, 46, waar waar het het nummer nummer 46, 46, waar waar het het kelijk. kelijk.

Daardoor Daardoor behoren behoren de de Maar meestal zijn het Huis Huis voor voor Podiumkunsten Podiumkunsten Huis Huis voor voor Podiumkunsten Podiumkunsten Brusselse Brusselse temperatuurtemperatuurgewoon stadsduiven. Die La LaLa Bellone Bellone tetete vinden vinden is. is.is.

La Bellone Bellone te vinden vinden aanwezigheid hebben we waarnemingen waarnemingen tot tot de de is.

Langs Langs de de straatkant straatkant straalt straalt Langs Langs de destraatkant straatkant straalt straalt grotendeels teen danken aan oudste oudste ter ter wereld wereld en was was het het gebouw gebouw weinig weinig het het gebouw gebouw weinig weinig de duivensport, waar we in België België een een van van de de eerste eerste bijzonders bijzonders uit: uit: een een bijzonders bijzonders uit: uit: een België kanjers ineen zijn. landen landen die diede de meteorologie meteorologie kleurloze kleurloze gevel gevel met met kleurloze kleurloze gevel gevel met metdie je “Debestudeerden. stadsduiven uitgebreid uitgebreid bestudeerden. weliswaar weliswaar een een mooie mooie weliswaar weliswaar een een mooie mooie vandaag in Brussel ziet, Quetelet Quetelet was wassterk sterk omkadering omkadering rond rond de dede omkadering omkadering rond rond de zijn voornamelijk verovertuigd overtuigd van vanAchter verregaande verregaande voordeur. voordeur.

Achter die diedie voordeur. voordeur.

Achter Achter dwaalde duiven uitdie de samenwerking samenwerking tussen tussen voordeur voordeur ligt ligt een een nauwe nauwe voordeur voordeurligt ligt een een nauwe nauwe competitie,” vertelt Jan verschillende verschillende landen. landen.

Dan Dan gang, gang, en enen wie wie die die neemt, neemt, gang, gang, en wie wie die die neemt, neemt, Rodts, woordvoerder van ziet ziet het het ‘Bellonahuis’ ‘Bellonahuis’ konden konden immers immers gegevens gegevens ziet ziet het het‘Bellonahuis’ ‘Bellonahuis’ de Vlaamse Vogelbescherverschijnen. verschijnen.

Het Het valt valt te te worden worden uitgewisseld uitgewisseld en en de de verschijnen. verschijnen.

Het Het valt valt ming.

“Je herkent hentete aan bestempelen bestempelen als als een een veranderingen veranderingen in in de de bestempelen bestempelen als als een een een ring aan hun poot. verborgen verborgen parel, parel, maar maar het het atmosfeer atmosfeer voorspeld. voorspeld. verborgen verborgen parel, parel, maar maar het het zonder ring is isStadsduiven ook een een stedenbouwstedenbouwisook isook ook een een stedenbouwstedenbouwDankzij Dankzij de de inspanningen inspanningen zijn grotendeels afstammekundige flflater. ater.

Er ErEr werd werd kundige kundige flflater. ater.

Er werd werd van vankundige Quetelet Quetelet had had België België in in lingen van die verdwaalde immers immers volledig volledig rond rond immers immers volledig volledig rond rond 1876 1876sportduiven.” alalweerbulletins. weerbulletins. gebouwd, gebouwd, waardoor waardoor het het gebouwd, gebouwd, waardoor waardoor het het Naarmate Naarmate de dewas jaren jaren Toch de stadsduif vrijwel vrijwel onzichtbaar onzichtbaar is. is. vrijwel vrijwel onzichtbaar onzichtbaar is. is. vorderden, vorderden, werden werden die die erDat al voor de duivenmelDat Bellonahuis Bellonahuis had had net net Dat Dat Bellonahuis Bellonahuis had had net net steeds steeds accurater, accurater, ook ookomdat omdat kers ze kweekten.

De zo zozo goed goed op opop de dede Grote Grote Markt Markt zo goed goed op de Grote Grote Markt Markt er eraltijd altijd meer meer samenwersamenwerstadsduif stamt af van de kunnen kunnen staan, staan, want want kunnen kunnen staan, staan, want want king king was wastussen tussen landen. landen. wilde rotsduif, die in de architect architect Jan Jan Cosijn Cosijn De Desite sitevan vanhet hetKMI KMIininUkkel, Ukkel,hier hiergefotografeerd gefotografeerdininde dejaren jaren1920.

1920. architect architectJan JanCosijn Cosijn Quetelet Quetelet beperkte beperkte zich zich oudheid door de mens tekende tekende ook ook het het BakkersBakkers©©PHOTONEWS PHOTONEWS tekende tekende ook ook het het BakkersBakkerswerd gedomesticeerd voor echter echter niet niet tot totnu de dehet meteorometeorohuis, huis, waar waar nu het café café Le Le Het Het Bellonahuis Bellonahuis dateert dateert uit uituit de dede late late zeventiende zeventiende eeuw. eeuw. huis, huis, waar waar nu nu het het café café Le Le Stadsduiven hebben zich aangepast aan de context van de stad.

Het Het Bellonahuis Bellonahuis dateert dateert uit de late late zeventiende zeventiende eeuw. eeuw. zijn vlees en mest. logie, logie, hij hij verrichtte verrichtte ook ookBij in inhet Roy Roy d’Espagne d’Espagne wordt wordt BELGA BELGA Duiven voederen doet©© hun aantal Roy Royd’Espagne d’Espagnewordt wordt ©©BELGA BELGA alleen maar toenemen. kweken van de dieren, bestuderenen engebruikte gebruikte andere andere domeinen domeinen pionierspioniersbestuderen. bestuderen.Ook Ookde de steeds steedsmeer. meer.

Ookde dewijken wijken © Ook PHOTONEWS uitgebaat. uitgebaat.

Het Het Bellonahuis Bellonahuis uitgebaat. uitgebaat.

Het Het Bellonahuis Bellonahuis bestuderen verkoos men de niet-agresstatistiekom ombijvoorbeeld bijvoorbeeld werk. werk.

Zo Zo paste paste hij hij de de temperatuurmetingen temperatuurmetingen rond rondde deSterrenwacht, Sterrenwacht,die die ontwierp ontwierp hij hijhij voor voor Nicolaas Nicolaas ontwierp ontwierp hij voor voor Nicolaas Nicolaas statistiek sievevermoedelijk en vruchtbare duiven, criminaliteit, criminaliteit,huwelijkshuwelijks-en en kansberekening kansberekening en en een waren warenminder minderaccuraat. accuraat.De De toen toenaan aande deSchaarbeekseSchaarbeekseBally, Bally, vermoedelijk een Bally, Bally, vermoedelijk vermoedelijk een een ongeveer vijf tot zeshield nestjes vansymbool de stad.

Ze slapen en De rotsduif is in nu nog enkel en datdie is deels een weer weer symbool voor voor de de centrale centrale poort. poort.

Er Er zijn zijn wapenhandelaar. wapenhandelaar.

Dat Dat zou zou zijn zijn opvolgster: opvolgster: Olympia Olympia zelfmoordcijfers zelfmoordcijfers in kaart kaart te te statistiek, statistiek, die tot tot dan dan toe toe dichte dichte bebouwing bebouwing hield – – poort poort lag, lag, raakten raakten dichter dichter weer weersymbool symboolvoor voor de decentrale centralepoort. poort.Er Erzijn zijn wapenhandelaar. wapenhandelaar.Dat Datzou zou zijn zijnopvolgster: opvolgster:Olympia Olympia broeden, met telkens tweeen nestelen De er, eten terug te vinden in Zuidverklaring waarom ze zo opoffering. opoffering. nog nog andere andere indicaties indicaties naar naar een een verklaring verklaring kunnen kunnen zijn Mancini, Mancini, bekend bekend maar maar brengen. vooral vooral werden werden gebruikt gebruikt in inzijn toen toen alaleen –een –de de warmte warmte vast vast bebouwd.

Deen eerste eerste opoffering. opoffering. nog nog andere andere indicaties indicaties naar naar bebouwd. een een verklaring verklaring kunnen kunnen zijn zijn brengen.

Mancini, Mancini, een een bekend bekend maar maaren duivenjongen. letterlijk alles wat ze Europese landen, maar dichtbij durven te komen. het het oorlogsoorlogsen enen het het voor voor de dede verschillende verschillende vooral vooral berucht berucht fifiguur guur aan de deastronomie, astronomie, toe toein inde de dat dat beïnvloedde beïnvloedde de deaan straatverlichting straatverlichtingmaakte maakte het het oorlogsoorlogsen het het voor voor de verschillende verschillende vooral vooral berucht berucht fifiguur guur aan aan MINNARES MINNARES VAN VAN DE DE vinden.

Dat samen met afstammeling de stadsduif Dewetenschappen. duivensoort werd later VERHUIZING jachtleven jachtleven tetete vinden vinden in inin de dede verwijzingen verwijzingen die die in in de dede het Franse Franse hof, hof, in inin de de tijd tijd VERHUIZING MINNARES MINNARES VAN VAN DE DEeen het sociale sociale wetenschappen.

Hij Hij waarnemingen. waarnemingen.

De De het het voor voorhet hetinstituut instituut jachtleven jachtleven te vinden vinden in de verwijzingen verwijzingen die die in in de het het Franse Franse hof, hof, in de de tijd tijd DUIF OP HET LodeMENU ZONNEKONING ZONNEKONING hoge fertiliteit veroorzaakt is in groten getale te zien ook verscholen gebruikt alszitten. postduif. façade, maar maar evengoed evengoed gevel gevel verscholen zitten.

Zo ZoZo van van Zonnekoning Zonnekoning LodeZONNEKONING ZONNEKONING façade, façade, maar maar evengoed evengoed gevel gevel verscholen verscholen zitten. zitten.

Zo In van van Zonnekoning Zonnekoning LodeLodewou wou de de variabelen variabelen van van Sterrenwacht Sterrenwacht verhuisde verhuisde moeilijker moeilijker om omde desterren sterren Infaçade, de de negentiende negentiende eeuw eeuw een exponentiële groei in heel wat Europese Tijdens de oorlog werden Ze voelen zich dus goed in staat staat er er op op het het dak dak een een prijkt prijkt het het beeld beeld van van wijk wijk XIV. XIV. Daar Daar kwam kwam ze zeze Het Het is is niet niet duidelijk duidelijk welke welke staat staat er er op op het het dak dak een een prijkt prijkt het het beeld beeld van van wijk wijk XIV. XIV. Daar Daar kwam kwam ze Het Het is is niet niet duidelijk duidelijk welke welke sociale socialefenomenen fenomenen daarom daaromin in1890 1890naar naar het het goed goedwaar waartetenemen nemenen entete verstedelijkte verstedelijkteBrussel Brussel door de jaren heen.

Een steden.

Ze hebben zich ze uitgestuurd met een de stad, maar ook wij zijn standbeeld standbeeld van van een een Bellona, Bellona, de de Romeinse Romeinse terecht terecht toen toen ze ze trouwde trouwde met met versieringen versieringen Nicolaas Nicolaas Bally Bally standbeeld standbeeldvan vaneen een Bellona, Bellona,de deRomeinse Romeinse terecht terechttoen toenze zetrouwde trouwdemet met versieringen versieringenNicolaas NicolaasBally Bally duivenkoppel kan per jaar aangepast aan dedan context boodschap aan hunboven pootje. schuldig aan dede grote pelikaan.

Die Die staat staat dan godin godin van van de dede oorlog, oorlog, boven de de graaf graaf Eugène Eugène de Savoie.

Savoie. liet liet aanbrengen aanbrengen en enen welke welke pelikaan. pelikaan.

Die Die staat staat dan dan godin godin van van de oorlog, oorlog, boven boven pelikaan. de de graaf graaf Eugène Eugène de de Savoie.

Savoie. liet liet aanbrengen aanbrengen en welke welke

B BR RU UZ ZZ Z || B B II G G C C II T TY Y

B CITY BBR RRU UUZ ZZZ ZZ || |B BBII G G I GCICITTIYTY Y BR RU B UZ ZZ Z || B B II G G C CITY

Waarom Waarom wordt wordt de de gemiddelde gemiddelde temperatuur je Wat verhaal WatisKan ishet hettemperatuur verhaal van van ons onsde land land gemeten gemeten achter verstopte achter de verstopte stadsduif eten? in in Ukkel?

Ukkel? gevel gevelvan vanLa LaBellone?

Bellone?

Lees Leesen enbekij bekijkkde de

Lees Lees en enk bekij de de LeesLees en bekij kbekij dekkkde Lees en bekij de en bekij antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden via op opop de dede Big-Cityvragen Big-Cityvragen via op de Big-Cityvragen Big-Cityvragen via via opde de Big-Cityvragen via via op Big-Cityvragen via op de Big-Cityvragen bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity BRUZZ.be/bigcity RE RFEB TFB TEIRER 2B2U 2B0U 0R2A 11R 1IAIR2R2I0I022220101221 1 F4 E M 0A 22R 2288 22I 8 I8 3 R U U A 20 218108I0I IMI2MI24A54A2AF24A

Check Check ook onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, Check Check ook ook onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, Check Check ook ook onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, elke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana elke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana elke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana Difficile Difficile een een nieuw nieuw Big Big City-verhaal.

City-verhaal.

Difficile Difficile een een nieuw nieuw Big Big City-verhaal.

City-verhaal.

Difficile Difficile een een nieuw nieuw Big Big City-verhaal.

City-verhaal.

toen toennog noglandelijke landelijkeen en hoger hogergelegen gelegenUkkel.

Ukkel.In In populaties.

Ze smullen vande eerste eersteinstantie instantie werden werden de achtergelaten zwerfvuil metingen metingenzowel zowel in in en Zes Zes maanden maanden na nana haar haar Zes Zes maanden maanden na haar haar de duiven voederen voedt Sint-Joost Sint-Joost als als in in Ukkel Ukkel huwelijk huwelijk met met de de graaf graaf beviel beviel huwelijk huwelijk met met de de graaf graaf beviel beviel alleen maar hun expansie. uitgevoerd. uitgevoerd.

Zo Zokon kon ook ook het het ze zeHet al al van van haar haar eerste eerste zoon. zoon. ze zealal van vanhaar haar eerste eerste zoon. zoon. brood dat hun vaak verschil verschil in in temperatuur temperatuur Vermoedelijk Vermoedelijk was was haar man man Vermoedelijk Vermoedelijk was was haar haar man man gegeven wordt ishaar niet alleen binnen binnen en en buiten buiten de de stad stad niet niet de dede vader vader van van het het kind, kind, niet niet de vader vader van van het het kind, kind,in ongezond, omdat het gist worden worden bestudeerd.

Maar Maar maar maar wel wel de debestudeerd.

Zonnekoning Zonnekoning maar maar wel wel de de Zonnekoning Zonnekoning hun buik, het helpt ook niet toen toen de de activiteiten activiteiten zo zo goed goed zelve. zelve.

Ze ZeZe was was een een van van zijn zijn zelve. zelve.

Ze was was een een van van zijn zijn in de strijd tegen het overtal. als als volledig volledig werden werden maîtresses maîtresses en en werd werd door door maîtresses maîtresses en enwerd werd door dooral Brussel bestrijdt duiven overgenomen overgenomen in intot Ukkel, Ukkel, hem hem zelfs zelfs benoemd benoemd tot hem hem zelfs zelfs benoemd benoemd tot tot die lang wegens de overlast raakte raakte het hetoude oude gebouw gebouw eerste eerste hofdame, hofdame, de dede hoogste hoogste eerste eerste hofdame, hofdame, de hoogste hoogste ze veroorzaken, vaak met vrouwelijke vrouwelijke positie positie aan aan het het van vande de Sterrenwacht Sterrenwacht in in vrouwelijke vrouwelijke positie positie aan het het weinig succes.

Van aan sterilisaFranse Franse hof. hof.

Sint-Joost Sint-Joost in in verval. verval.

Op Op het Franse Franse hof. hof. ties die nu verboden zijn, het Steeg Steeg het het haar haar allemaal allemaal plateau plateau in in Ukkel Ukkel daarentedaarenteSteeg Steeg het haar haar allemaal allemaal vangen enhet slachten, tot naar naar het het hoofd? hoofd?

Misschien Misschien gen gen kon kon de deSterrenwacht Sterrenwacht naar naar het het hoofd? hoofd?

Misschien Misschien anticonceptie in voedsel wel, wel, want want ze zeze raakte raakte wel, wel, want want ze raakte raakte uitbreiden uitbreiden en en in in1913 1913 verwerken. Dat laatste kwam verwikkeld verwikkeld in in verschillende verschillende verwikkeld verwikkeld in in verschillende verschillende splitste splitste de de organisatie organisatie in in er samen met andere moordschandalen. moordschandalen.

Ze ZeZe werd werd moordschandalen. moordschandalen.

Ze werd werd twee: twee:de deKoninklijke Koninklijke diervriendelijke methodes niet niet enkel enkel verdacht verdacht van van de dede niet niet enkel enkel verdacht verdacht van van de Sterrenwacht Sterrenwacht en enhet het voor een beter welzijn voor moord moord op opop haar haar eigen eigen man, man, moord moord op haar haar eigen eigen man, man, Koninklijk MeteorologideKoninklijk duiven. DeMeteorologislechtvalken maar maar ook ook van van die die op opop andere andere maar maar ook van van die die op andere andere die in ook Brussel vertoeven zijn sche sche Instituut, Instituut, het het KMI. KMI. maîtresses maîtresses van van Lodewijk Lodewijk maîtresses maîtresses van van Lodewijk Lodewijk wel een effectief middel, De De dagelijkse dagelijkse temperatemperaXIV. XIV. Ze ZeZe werd werd verbannen verbannen van van XIV. XIV. Ze werd werd verbannen verbannen van van want hun dieet bestaat tuurmetingen tuurmetingen in inUkkel Ukkel zijn zijn het het Franse Franse hof hof en enen kwam kwam in inin het het Franse Franse hof hof en kwam kwam in vooral uit duiven. nog nog altijd altijd de de referentie referentie Brussel Brussel terecht. terecht.

Eerst Eerst zou zou Brussel Brussel terecht.

Eerst Eerst zou zou Maar –terecht. en nu komen we voor voor België.

België.

Omdat Omdat die die alal ze zeze een een tijdje tijdje in inin het het kasteel kasteel ze een een tijdje tijdje in het het kasteel kasteel bijzo het antwoord op de vraag zo lang langvanaf vanaf dat datplateau plateau van van Tervuren Tervuren gewoond gewoond van Tervuren Tervuren gewoond gewoond –van zou het eenzal idee kunnen gebeuren, gebeuren, zal daar daar ook niet niet hebben, hebben, maar maar omdat omdat ze zeook het het hebben, hebben, maar maar omdat omdat ze het zijn om ze net zoals inze dehet snel snel verandering verandering in in komen, komen, ook ook daar daar te te bont bont maakte, maakte, ook ookdaar daarop tetebont bont maakte, maakte, oudheid te eten in de want want dat dat zou zou de de nauwkeunauwkeuwerd werd ze zeze verplaatst verplaatst naar naar het het werd werd ze verplaatst verplaatst naar naar het het strijd tegen de overpopulaBellonahuis.

Bellonahuis.

Daar Daar woonde woonde righeid righeid van van de de langeterlangeterBellonahuis.

Bellonahuis.

Daar Daar woonde woonde In principe kan het, ze zetie? een een paar paar jaar. jaar. mijnstudies mijnstudies in inhet hetgedrang gedrang ze ze een een paar paar jaar. jaar. want je mag ze vangen Na Na haar haar volgden volgden kunnen kunnen brengen. brengen.

TempeNa Na haar haar volgden volgdenTempeomdat diebewoners soort niet welgestelde welgestelde bewoners ratuurmetingen ratuurmetingen zijn zijn welgestelde welgestelde bewoners bewoners beschermd is.

Deliet Turkse elkaar elkaar op. op.

In In 1913 1913 liet elkaar elkaar op. op.precisiewerk.

In In1913 1913 liet liet immers immers precisiewerk. tortelduif enKarel holenduif zijn burgemeester burgemeester Karel Buls Buls burgemeester burgemeester Karel Karel Buls Buls Vandaag Vandaag gebeuren gebeuren de dejagen dat wel, op die beestjes het het huis huis opkopen opkopen door door de dede het het huis huis opkopen opkopen door door de metingen met met automatiautomatiismetingen verboden.

Depolitie duivensoort stad stad Brussel.

Brussel.

De De politie stad stad Brussel.

Brussel.

De De politie politie sche sche thermometers, thermometers, maar maar die jeerin debureau supermarkt of bij heeft heeft er een een bureau gehad, gehad, heeft heeft er er een een bureau bureau gehad, gehad, elke elke dag, dag, stipt stipt om om acht achtuur uur de poelier vindt, is een de dede kostuums kostuums van van de dede de kostuums kostuums van van de er ’s ’s morgens, morgens, wandelt wandelt er nog nog houtduif. “Maar daarmee Ommegang Ommegang zijn zijn er erer bewaard bewaard Ommegang Ommegang zijn zijn er bewaard bewaard iemand iemand het het grasveld grasveld van van vergeleken is een de stadsduif en en het het was was ook ook een en en het het was was ook ook een een het het KMI KMI op, op, naar naar een eenvan van erg mager en waarschijnlijk bezienswaardigheid bezienswaardigheid tijdens tijdens bezienswaardigheid bezienswaardigheid tijdens tijdens de de witte witte houten houten bakken, bakken, ook minder lekker,” zegt Jan Expo Expo 58.

58.

In InIn de dede jaren jaren 1980 1980 Expo Expo 58.

58.

In de jaren jaren 1980 1980 Rodts van Vogelbescherming om om op op een een kwikthermomekwikthermomewerd werd het het een een huis huis voor voor werd werdhet heteen eenhuis huisvoor voor Vlaanderen.

“Daarenboven ter terteteobserveren observeren in inwelke welke podiumkunsten. podiumkunsten.

De De ruimte ruimte podiumkunsten. podiumkunsten.

De De ruimte ruimte eten ze ook heel waten stemming stemming de de temperatuur temperatuur tussen tussen het het oude oude huis huis en het het tussen tussenhet hetoude oudehuis huisen enhet het vuiligheid en kampen ze ons onshuis die die dag dag zal zal brengen. brengen. nieuwe nieuwe huis werd werd een een nieuwe nieuwe huis huis werd werd een een soms met specifi eke van ziektes.

Het Hetoude oude gebouw gebouw van de de overdekte overdekte binnenkoer, binnenkoer, waar waar overdekte overdekte binnenkoer, binnenkoer, waar waar het een staat goed idee de deHoewel culturele culturele instelling instelling La La Sterrenwacht Sterrenwacht staat er er de deculturele cultureleinstelling instellingLa La zou zijn om ze op te eten Bellone Bellone nu nunu geregeld geregeld trouwens trouwens nog nog altijd, altijd, het het Bellone Bellone nu geregeld geregeld – ligt het isaan een simpele optredens, optredens, ontmoetingen ontmoetingen ligtaan het het naar naarde destichter stichter optredens, optredens, ontmoetingen ontmoetingen methode –activiteiten toch zou ik die en en culturele culturele activiteiten genoemde genoemde Queteletplein, Queteletplein, en en culturele culturele activiteiten activiteiten piste echt afraden.”

Je kan en organiseert. organiseert.

De De schoonheid schoonheid organiseert. organiseert.

De Deschoonheid schoonheid in inde deschaduw schaduw van vande de mag ze dus opeten, maar of mag mag dan dan wel wel verdoken verdoken zijn, zijn, mag mag dan dan wel wel verdoken verdoken zijn, zijn, Astro AstroTower.

Tower. dat wil is een ander paar er erje wordt wordt gelukkig gelukkig wel wel nog nog er erwordt wordtgelukkig gelukkigwel welnog nog — OA VREBOS vleugels. altijd altijd mee mee uitgepakt. uitgepakt. altijd altijd mee mee uitgepakt. uitgepakt.

VOLGENDE VOLGENDE KEER KEER VOLGENDE VOLGENDE KEER KEER VOLGENDE VOLGENDE VOLGENDEWEEK WEEK WEEK Waarom Waarom wordt wordt de dede Waarom Waarom wordt wordt de vliegtuigen Wat WatMogen gebeurt gebeurt er erals alser eronder onder gemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur gemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur zomaar overal boven mij mij n n huis huis een een metrolij metrolij nin n van van ons ons land land gemeten gemeten in inin van vande ons ons land land gemeten gemeten stad vliegen? wordt wordt gebouwd? gebouwd?

Ukkel?

Ukkel?

Ukkel?

Ukkel?

Culture.

NL | FR | EN LET’S TURN THE PAGE TO A NEW ERA FOR CULTURE

CHASSOL LÂCHE SON IMAGINATION DÉBRIDÉE SUR BRUXELLES

Chouchou du Kunstenfestivaldesarts

BEELDVERHAAL EEN TOEKOMSTVISIOEN VOOR HET STRIPMUSEUM

‘Er gaapte een kloof tussen wat we waren en wat we wilden of moesten zijn’

EXHIBITION ICHRAF NASRI ON “POLITICAL BODY II”

‘A struggle must be fought so that everyone can find their place’

Culture. Cabin Fever

‘In je eentje hysterisch lachen voor een scherm is wellicht een teken des tijds’ NL

Wanneer de Brusselse snarenkunstenaar Brecht Ameel niet aan zijn gitaren en mandolines zit te pulken, kijkt hij horrorfilms, lacht hij zich te ple er met stand-upcomedy of leest hij meerdere boeken tegelijk. Zijn tips zijn te proberen op eigen risico.

— TOM ZONDERMAN

“Er zijn nog altijd genoeg dingen om me muzikant te voelen,” zegt Brecht Ameel over hoe hij het voorbije jaar heeft beleefd. Vorige week verscheen in de reeks Live Ateliers Claus een liveopname uit 2019 van Razen, de groep waarmee hij samen met Kim Delcour nieuwe muziek improviseert op middeleeuwse instrumenten. Vorige zomer componeerde de Brusselse multi-instrumentalist muziek op zijn geliefde resonatorgitaar en mandoline voor zijn soloalbum 8-infinities, dat begin juni uitkomt. Een plaat waarop hij thema’s als tijd en kwetsbaarheid verklankt.

De verstilling die Ameel opzoekt op zijn soloplaten en op de soundtrack die hij in 2019 maakte voor Ghost tropic, het nachtelijke stadsepos van Bas Devos uit 2019, contrasteert mooi met de horrorfilms die hij nu en dan verslindt.

“Mijn vrouw is eigenlijk de grote horrorfan thuis,” lacht hij. “Tijdens de afgelopen online editie van het BIFFF hebben we zowat elke film gestreamd. Ik kijk graag mee, maar onder mijn dekentje sta ik doodsangsten uit.”

Aanraders uit het aanbod?

Possessor van de Canadese regisseur Brandon Cronenberg, die duidelijk veel talent van zijn vader heeft geërfd. “Maar mijn grootste tip van het BIFFF is een buitenbeentje, wegens geen echte horrorfilm: Voice of silence, het debuut van de Koreaanse Eui-jeong Hong over een dapper, slim meisje en haar surrogaatfamilie, in prachtige, hallucinogene groene en roze tinten. Ik vind het erg knap dat Korea net als Canada met subsidiegeld avontuurlijke, gewaagde films durft te maken.”

32

Brecht Ameel: “Ik ben altijd al een fanatieke luisteraar geweest, maar nu is het nog extremer geworden.” © IVAN PUT

Van het grote naar het kleine scherm: Ameel vindt geregeld troost in sketches van comedians, genre Bill Hicks, de vroege Eddie Izzard en The Dangerous Brothers. “Ik hou ook van de bezeten blik van Bill Bailey, die je doet beseffen dat je niet zomaar achteloos ‘all things considered’ mag zeggen. Nadenken over wat je zegt, is iets wat heel erg aansluit bij het nu.” In je eentje hysterisch lachen voor een scherm is zeker ook een teken des tijds, vindt Ameel, “maar ‘laughter is preferable to tears’, zoals John Cage zei.”

Een speciale vermelding krijgt Eddie Murphy met zijn legendarische stand-upshow Raw van eind jaren 1980. “Hij gaat soms behoorlijk ver. Zijn mimiek is ongelofelijk, met een paar bewegingen in zijn gezicht zet hij een personage neer. Voor mij zijn dat ook tijdsdocumenten die mij terugvoeren naar mijn kindertijd.”

ELEKTRONISCHE MELKWEG Minder lachen doet Ameel met het boek dat hij leest. Of beter: met de drie boeken die hij leest.

Tegelijkertijd. “Mijn manier van lezen is wat

vogels doen bij hun trekvluchten: niet microslapen maar microlezen. (Lacht) Daardoor lees ik soms dingen door elkaar, maar door de jaren heen raak ik zo toch aan een volume. En nu ben ik dus bezig in Inventaris van enkele verliezen van Judith Schalansky, Papyrus van Irene Vallejo en Piranesi van Susanna Clarke.” Drie geweldige boeken die een manier zoeken om met tijd en sterveling-zijn om te gaan en die nu één gigantisch boek lijken, vertelt Ameel. “De romans van Schalansky en Vallejo doen dat vanuit geschiedenis, onderzoek en persoonlijke kwetsbaarheid. Piranesi is zogezegd fantasy, maar bereikt een soortgelijke ontroering. Bij sommige boeken blijft de scheidingslijn heel strikt, maar deze drie zijn in mijn belevenis zo met elkaar geconnecteerd dat ze heel naturel als één werk aanvoelen.”

Tijd is voor Ameel altijd een fascinerend thema geweest. “Als kind was ik er al heel erg mee bezig hoe je iets kon meemaken en dat je je dat de volgende dag nog wel goed kon herinneren, maar dat het daarna vervaagde.

Door de lockdown is dat thema weer meer

Quarantoon STEVE MICHIELS naar boven gekomen. Deze periode zal een breuklijn zijn, en het bizarre is dat het een collectief voor en na zal zijn.”

Hoe hij dan precies bij die drie boeken uitgekomen is? Toeval. “Ik denk dat ze ongeveer gelijktijdig bij het stapeltje nieuwe boeken lagen in de bib van Schaarbeek. En dat ik die dan in mijn gulzigheid alle drie heb meegenomen.” (Lacht) Ameel is even gulzig als het op muziek aankomt. “Ik ben altijd al een fanatieke luisteraar geweest, maar nu is het enkel extremer geworden. Een ‘gewoon’ album volstaat niet meer voor mij, ik wil me begeven en verdwaald lopen in uitgestrektere terreinen.” Die eindeloze vergezichten en onpeilbare diepten levert onder meer de Duitse elektronicapionier Roland Kayn, van wie Ameel het zestiendelige A little electronic Milky Way of sound aanraadt.

“Dat is veertien, vijftien uur muziek. Ik hou van dingen van lange duur, waar je veel tijd in moet steken om er iets uit te halen, maar die achteraf misschien wel een grotere indruk nalaten.”

Het volledige oeuvre van de Amerikaanse componist Carl Stone krijgt ook een aanbeveling, net als het werk van de Amerikaanse jazzgitarist John Abercrombie.

“De voorbije weken heb ik me verdiept in de eerste jaren van (het Duitse label) ECM, eind jaren 1970, toen de platen uit hun catalogus nog vooral ijl, dromerig en ook een tikkeltje ontmenselijkt klonken. Dat is een soort muziekstijl geworden, niet echt jazz, niet echt wereldmuziek, gewoon goeie muziek.”

Goeie muziek, dat is voor Ameel (voornamelijk instrumentale) muziek die een combinatie is van een soort vreemdheid en dromerigheid die hij bij hoger genoemde componisten alvast terugvindt. “Voor wie een snapshot wil: zoek ‘Banteay Srey’ van Carl Stone, ‘Ecerit III’ van Roland Kayn, en ‘Blue’ van het album Gateway 2 van John Abercrombie.” Platen die Ameel niet op Spotify vindt, omdat hij geen Spotify heeft. “Ik ga zelf heel graag op zoek naar die dingen. En mijn vader was nogal een verzamelaar vroeger. Ik heb de ECM-catalogus uit zijn kast geplukt.” (Lacht) BRECHT AMEEL De live-opname van Razen in de reeks Live Ateliers Claus is nu uit. De soloplaat 8-infinities verschijnt begin juni (Discos Transgénero).

33

Culture. Festival

LE COMPOSITEUR FRANÇAIS CROQUE LA VILLE AU KUNSTENFESTIVALDESARTS

BRUZZ | INTERVIEW

Chassol plante un Chou à Bruxelles FR

34

À l’initiative du Kunstenfestivaldesarts, le pianiste Christophe Chassol s’est invité à Bruxelles pour esquisser les contours d’une vertigineuse fresque audiovisuelle. Immergé au cœur d’une ville confinée, l’artiste harmonise une réalité surréaliste, filmée à l’arrache et sans œillère. Entre performance musicale et grand trip cinéphile, Chou capture la cacophonie bruxelloise à travers une œuvre capitale. — NICOLAS ALSTEEN

35

BRUZZ | INTERVIEW

© FLAVIEN PRIOREAU

LE COMPOSITEUR FRANÇAIS CROQUE LA VILLE AU KUNSTENFESTIVALDESARTS

▼

C

BRUZZ | INTERVIEW

hroniqueur radio, compositeur de musique de film, animateur télé, figure du jazz contemporain, Christophe Chassol se plie en quatre pour donner du corps et de l’esprit à ses passions. Connu pour ses récentes collaborations avec Solange, Frank Ocean ou Bonnie Banane, le musicien parisien est, surtout, l’inventeur de l’Ultrascore, une méthode de composition mise au point au fil d’innombrables déplacements à l’étranger.

Caméra à l’épaule, micro tendu vers l’inconnu, le pianiste harmonise le réel à l’aide d’images et de sons ramenés de ses expéditions.

Au croisement des musiques électroniques, du classique, de la pop et du jazz, ses explorations du monde se regardent et s’écoutent par le prisme de grands trips initiatiques. La Martinique, l’Inde ou La Nouvelle-Orléans lui ont ainsi fourni la matière nécessaire pour enregistrer des disques essentiels. Réceptacles de rencontres humaines, d’histoires d’ailleurs et de cheminements intérieurs, les albums de Chassol sont autant de trésors pour les yeux et les oreilles. Une approche ultra sensorielle qui, aujourd’hui, s’accorde aux couleurs de Bruxelles.

À LA MODE DE CHEZ NOUS « En décembre dernier, l’équipe artistique du Kunstenfestivaldesarts m’a proposé de composer

« Quand je suis venu la première fois à Bruxelles, les gens me semblaient super gentils, mais j’avais toujours l’impression qu’ils se foutaient de ma tronche »

une pièce dans l’esprit de mes travaux précédents », retrace le musicien, quelques jours avant d’inaugurer son Chou sur la scène de l’AB. « Il s’agit d’une commande, mais sans contrainte. À partir du moment où j’étais totalement libre de mes mouvements, j’ai entamé un travail de documentation. » Entre guides touristiques, pages Wikipédia, ouvrages spécialisés, archives audiovisuelles et BD, Chassol apprend à connaître une ville qu’il aime déjà. « J’y suis venu à plusieurs reprises pour jouer des concerts au Botanique, à l’AB ou à Flagey. À chaque fois, j’en profite pour découvrir d’autres facettes de Bruxelles. En revanche, je termine toujours mes soirées au même endroit. J’ai mes habitudes à l’Archiduc. » Lieu emblématique de la vie nocturne du centre-ville, l’établissement est connu pour son architecture Art déco et d’illustres fréquentations. Barbara, Miles Davis ou Malcolm

Waldron, le pianiste attitré de Billie Holiday, venaient notamment s’y désaltérer après leurs spectacles. Propriétaire du bar depuis plus de trente ans, Jean-Louis Hénart est l’un des personnages qui se cachent sous les feuilles de Chou. « Christophe est venu me voir en janvier », raconte ce dernier. « Il ne faisait ni chaud ni froid. À l’intérieur de mon bar la température est toujours la même », rigole-t-il. « Depuis ma première rencontre avec Christophe, je rêve de lui proposer une date de concert à L’Archiduc. Mais jusqu’ici, nous n’avons jamais trouvé la bonne solution. Parce que ses compositions intègrent de l’image, des sons et une panoplie technologique quasi impossible à transposer dans mon établissement. Comme je ne parvenais pas à le faire jouer chez moi, c’est lui qui m’invite dans son spectacle. C’est le monde à l’envers ! » Au centre de L’Archiduc et de la

LE KUNSTENFESTIVALDESARTS EN CINQ RENCARDS

36

LE PUBLIC / HET PUBLIEK

THE WAKE

THE INTERROGATION

Une pièce de théâtre se passe sur scène mais aussi et surtout dans la tête des spectateurs/trices.

L’auteur et metteur en scène chilien Mariano Pensotti (compagnie Grupo marea) a imaginé une pièce qu’on ne verra jamais, à laquelle ont assisté six personnes qu’on suit pendant 24h chez eux.elles et à travers Bruxelles, passant de l’expérience collective du théâtre à l’expérience individuelle de la vie.

La terre qui gronde, c’est le signe d’un tremblement de terre mais aussi d’autres catastrophes.

Dans cette pièce-performance The Living and The Dead Ensemble, un collectif d’artistes, d’interprètes et de poètes d’Haïti, de France et du Royaume-Uni, tisse un récit noué de récits intimes, de fables, de cris et de chants. Une veillée pour se faire entendre et conjurer les ombres du futur autour du feu.

Ceux qui connaissent Édouard Louis apprécient son langage vrai, sans concession pour démonter dans une langue poétique les rouages de l’oppression tant sociale qu’économique ou sexuelle. C’est en collaboration avec Milo Rau qu’il a créé et qu’il interprétera, spécialement pour ce festival, un seul en scène qui explore la frontière ténue entre agir, vivre et survivre.

17 > 19/5, online: www.kfda.be

21 > 23/5, online: www.kfda.be

27 > 30/5, online: www.kfda.be

WE CAN MAKE RAIN BUT NO ONE CAME TO ASK On peut parler de la guerre sans montrer des armes et des ruines. L’artiste libanais Walid Raad cherche une autre vérité dans des installations immersives où se déploient insectes, oiseaux, feuilles et fleurs.

Dans un parcours onirique et poétique, il évoque par les images et les récits des événements étranges survenus au Moyen Orient dans un passé récent.

8 > 30/5, Maison des Arts

FREEWAY DANCE Avec générosité, la danseuse et chorégraphe Ayaka Nakama s’offre à danser les souvenirs de nos premières danses.

Comme on accueillerait ses voisins, elle nous invite à nous asseoir autour de son jardin japonais. Sur les musiques et chansons que nous lui avons confiées, elle esquisse des mouvements et partage pour un instant l’intimité de nos réminiscences. (GB)

27 > 30/5, Beursschouwburg

© FLAVIEN PRIOREAU

musique proposée par Chassol, le piano défriche le terrain et esquisse les contours d’un champ expérimental, idéal pour y planter le Chou (à la mode de chez nous).

SORTIR DES CHANTIERS BATTUS

BRUZZ | INTERVIEW

Arrivé en train avec un masque sur le nez, le musicien va arpenter la ville au pas de course pendant six jours. « Avant de débarquer à la gare du Midi, j’avais contacté plusieurs personnes en leur demandant de m’emmener dans des lieux qui comptaient beaucoup à leurs yeux. Avec le trompettiste Aristide d’Agostino, par exemple, nous sommes partis voir le Manneken-Pis. C’est là, au coin de la rue, qu’il a donné sa première représentation publique. Ce que j’aime là-dedans, ce n’est pas la carte postale, mais l’expérience personnelle, la tranche de vie qui se détache du lieu. » Autre personnalité invitée au casting, l’humoriste Inno JP accompagne le musicien jusqu’aux abords de la place Poelaert. L’endroit offre une vue imparable sur le palais de justice. « Là-bas, il m’a dit : ‘Tu vois ces échafaudages ? Ils ont mon âge. Donc, il y a des gens qui ont été condamnés ici à des peines de trente ans d’emprisonnement.

En sortant de prison, ils ont dû halluciner en voyant que les travaux n’étaient toujours pas terminés...’ L’anecdote amuse beaucoup Chassol.

Dans une ville où les chantiers fleurissent comme par enchantement, les locaux parlent volontiers de bordel ambiant, voire de bazar intégral. Pour sa part, le compositeur aborde le paysage urbain sous un angle plus poétique, insistant davantage sur sa dimension polyphonique. « C’est sûr qu’on se demande parfois comment tout ça ne s’écroule pas. Politiquement, aussi, on sent que l’équilibre est fragile. Mais la magie, c’est que ça tient. De toute façon, Chou ne porte aucun jugement sur la ville et son organisation. J’essaie seulement de véhiculer des impressions, des sensations, aussi vagues que précises.

Avec cette production audiovisuelle, je cherche plutôt à susciter de la curiosité et de la réflexion. »

« Chou ne porte aucun jugement sur Bruxelles et son organisation.

J’essaie seulement de véhiculer des impressions, des sensations. »

Récolté en automne ou en hiver, le chou donne une saveur particulière à la recette élaborée par Chassol. « C’est évidemment une façon de suggérer Bruxelles sans l’écrire » confie-t-il. « Le chou est un légume kaléidoscopique. Il s’agit d’une figure fractale qui, par ses couches et sous-couches, évoque inévitablement une autre caractéristique de la ville : le cosmopolitisme. Je ne suis pourtant pas fan du mot... Intuitivement, il donne l’impression que des gens d’horizons lointains dansent main dans la main avec le désir absolu de vivre ensemble. Dans les faits, nous savons très bien que ce tableau est illusoire.

Même si différentes nationalités et classes sociales se croisent dans les rues de Bruxelles, j’ai bien capté que les vannes sur Molenbeek en disent long sur la situation... » Cette face cachée de la capitale se trouvait également au centre de Black, un film éminem-

▼

UN GORILLE EN CAGE

37

BRUZZ | INTERVIEW

▼

LE COMPOSITEUR FRANÇAIS CROQUE LA VILLE AU KUNSTENFESTIVALDESARTS

ment polémique, dans lequel le public a découvert les talents de l’actrice Martha Canga Antonio. Née à Mons, la comédienne a grandi à Malines, avant de mélanger hip-hop, soul et funk du côté de Bruxelles, sous le nom de Martha Da’ro. Dans Chou, la chanteuse se penche, elle aussi, sur le cas de sa ville d’adoption : « Ici, il y a de tout. Partout.

Nous sommes, toutes et tous, les petites pièces rapportées d’un vaste puzzle. C’est ce qui fait la richesse de nos quartiers. » Lorsque Chassol la sollicite pour participer à l’aventure, Martha Da’ro lui propose de passer à la maison. « Je suis un peu casanière », précise-t-elle avec le sourire. « Et puis, le jour de sa visite, il faisait glacial. J’avais encore moins envie de mettre le nez dehors. » Bien au chaud, le duo entame alors une franche discussion au fond de la cuisine. « Elle m’a parlé de son enfance, de ses origines angolaises, de son déménagement à Bruxelles », raconte Christophe Chassol. « Au fil du dialogue, l’une de ses phrases a retenu mon attention : ‘Le hip-hop est une sorte de gorille en cage.’ Incroyable, non ? La caméra était en train de tourner, je lui ai demandé de me répéter plusieurs fois cette punchline en néerlandais, en français et en anglais. » Une façon cocasse d’insister sur le cachet polyglotte de la capitale européenne.

GEEN PROBLEEM En partant à la rencontre des gens, Chassol réinvente le concept de « présence » dans une

ville restée trop longtemps confinée. « Pour réaliser ce projet, je travaille les sons et l’image dans le détail », explique-t-il. « À chaque fois que j’isole un élément de l’intrigue, je l’orchestre au millimètre près. » Au cœur de ce traitement chirurgical, les bavardages des protagonistes impriment un rythme et marquent – plus ou moins – les esprits. À cet égard, la déclaration du plasticien Jean-Pierre Müller a des allures de gimmick : « Le problème de Bruxelles ! Le problème de Bruxelles ? C’est que c’est difficile de la quitter. Tu crois toujours que tu vas la quitter mais, à la fin, tu ne la quittes pas. Parce que c’est le monde qui vient à toi. » Surlignée par un motif de piano « à la Steve Reich », cette sentence résonne encore dans la tête de Christophe Chassol. « Quand Jean-Pierre m’a dit ‘Le problème de Bruxelles…’, j’étais un peu flippé. Sur le coup, j’ai vraiment craint le pire. L’instant d’après, je capte toute la dérision liée à ce vrai-faux problème. Pour moi, c’est un peu ça, aussi, le surréalisme. » Par la suite, c’est le pianiste Jean-Claude Vanden Eynden qui l’initie aux logiques humoristiques de la zwanze. « C’est grâce à lui que j’ai compris que ‘Oui, bien sûr !’ et ‘Non, peut-être ?’ voulaient dire exactement la même chose.

Là-dessus, je me suis rappelé un truc : quand je suis venu la première fois à Bruxelles, les gens me semblaient super gentils, mais j’avais toujours l’impression qu’ils se foutaient de ma tronche. Au

« La caméra était en train de tourner, j’ai demandé à Martha Da’ro de me répéter plusieurs fois cette punchline en néerlandais, en français et en anglais. »

« J’ai bien capté que les vannes sur Molenbeek en disent long sur la situation...»

38

À chaque visite à Bruxelles, Chassol termine ses soirées au jazz-bar l’Archiduc. « J’y ai mes habitudes.»

fil de mes allers-retours en Belgique, j’ai compris qu’il s’agissait plutôt d’un mode de vie. »

TERRE DE CONTRASTES Via les voix croisées sur la route, le Chou de Chassol dresse le portrait d’une ville multiculturelle, autant prédisposée aux valeurs du hip-hop qu’aux traditions de la musique baroque. « Je lui avais fixé rendez-vous devant La Monnaie. Où j’ai fait mes premiers pas avec les chœurs d’enfants », raconte la soprano Alice Foccroulle. « Le jour de notre rencontre, j’étais malade. » Après de longues hésitations entrecoupées de montées de fièvre, la chanteuse retrouve finalement l’envoyé spécial aux portes de l’opéra. Devant la caméra, les deux artistes évoquent leurs univers respectifs, à la fois si proches et tellement lointains. Entre les chants sacrés du XVIIe siècle et l’âge d’or de Miles Davis, les langues se délient, tandis que des liens amicaux se nouent. « Les productions de Chassol résultent de rencontres spontanées, d’instants partagés », indique la soprano. « Sur la forme, ça peut sembler très simple. Mais une fois qu’il se retrouve confronté à toute la matière accumulée lors de son périple, je n’ai aucune idée de la façon dont il procède. » Au plus près de ses inspirations et d’anecdotes capturées au détour des conversations, le compositeur français s’attache surtout à capturer l’esprit de la ville. « Mais ce n’est pas si simple », souffle-t-il. « Bien que, cette fois, je pense avoir compris beaucoup de choses. À la fin de mon séjour, Jean-Pierre Müller m’a expliqué que les Bruxellois étaient festifs. Il m’a dit : ‘Ici, les gens célèbrent volontiers la vie autour d’une pils ou d’un pétard. D’une façon ou d’une autre, les gens se retrouvent’. J’ai harmonisé cette phrase en la synchronisant avec des images amateurs filmées,

début avril, dans le bois de la Cambre. D’un côté, on voit des jeunes qui dansent sur la pelouse et, à quelques mètres de là, des cocktails Molotov volent dans les airs, tandis qu’un policier sur un cheval est en train de tabasser un mec près d’un arbre. J’aimais bien le contraste… » Juste avant de quitter Bruzz afin de poursuivre ses efforts et ménager le Chou, Chassol se félicite du travail accompli. « Quand le Kunstenfestivaldesarts est venu me trouver, je n’avais aucune idée préconçue pour ce projet. Aujourd’hui, j’ai tout ce qu’il faut pour enregistrer un nouvel album. Je vais donc passer à l’action. L’année prochaine, je me vois bien partir en tournée avec ce spectacle. » Vivement 2022.

CHOU 9/5, online: www.kfda.be KUNSTENFESTIVALDESARTS 7 > 30/5 & 1 > 8/7

2000808537/EB-B

*

-30%

Le festival bicommunautaire et défricheur n’a pas renoncé devant la pandémie avec une édition 2021 qui veut renforcer les liens avec et entre les habitants de la ville et qui sera largement accessible en ligne. « Chaque projet présenté dans ce festival est un petit miracle, » précise Dries Douibi co-directeur du Kunstenfestivaldesarts. « Nous avons commencé à discuter avec les artistes il y a de ça un an. Bien plus que lors des éditions précédentes, nous avons travaillé sur des projets spécifiques qui prennent en compte tant la réalité de la pandémie que les mesures sanitaires à respecter. Chaque projet est chargé de sens et c’est une expérience unique tant pour les artistes que pour le public. » Un rapide survol du programme met en évidence que la majorité des spectacles présentés en mai seront online. « Ce n’était pas un plan B, mais plutôt un plan A. On avait l’expérience de notre précédente édition en septembre et on savait qu’il serait impossible de prévoir deux mois à l’avance si les

théâtres pourraient être ouverts. C’est pour ça qu’on a préféré diversifier les formes. » Ainsi à côté des nombreux spectacles en ligne, on aura plusieurs installations, à l’intérieur et en plein air, un spectacle radiophonique, une performance de troc. Les spectacles qui avaient besoin de l’expérience physique des spectateurs ou de la présence d’artistes étrangers ont été déplacés en juillet dans l’espoir que la situation y sera plus favorable. « Nous sommes une institution qui fonctionne avec de l’argent public et on se doit de respecter scrupuleusement les règles sanitaires du gouvernement. Mais en même temps, on veut aussi montrer que les arts vivants sont essentiels pour les gens, pour la ville. On essaie de garder cet équilibre. Ça fait un an que les salles de théâtre sont fermées. Le spectacle Le Public/Het Public a été créé pour raconter comment le théâtre transforme les gens. C’est aussi un bel hommage à Bruxelles et au public avec lequel le festival a cherché à tisser des liens. » (GB)

CHASSOL LAAT ZIJN GRENZELOZE VERBEELDING LOS OP BRUSSEL Op uitnodiging van het Kunstenfestivaldesarts komt de Franse pianist, radiochroniqueur, filmmuziekcomponist, televisiepresentator en hedendaagse jazzman Christophe Chassol naar Brussel om de contouren van een audiovisueel fresco te tekenen. Diep in het hart van een stad in lockdown schetst de kunstenaar een surrealistische realiteit, geïmproviseerd gefilmd en zonder oogkleppen. Chou, dat het midden houdt tussen muzikale performance en cinefiele trip, vat de Brusselse kakofonie in een meesterwerk. “Chou oordeelt niet over de stad en haar organisatie. Ik probeer gewoon indrukken en sensaties vorm te geven.”

NL

CHASSOL UNLEASHES HIS BOUNDLESS IMAGINATION ON BRUSSELS At the initiative of the Kunstenfestivaldesarts, the pianist, radio columnist, film score composer, television presenter and contemporary jazzman Christophe Chassol is coming to Brussels to draw the contours of an audiovisual fresco. Deep in the heart of a city in lockdown, the artist sketches a surreal reality, filmed improvisationally and without blinkers. Halfway between musical performance and cinephile trip, Chou captures the cacophony of Brussels in a masterpiece. “Chou does not judge the city and its organisation. I just try to give shape to impressions and sensations.”

EN

• VAN CRAENENBROECK •

BRUZZ | INTERVIEW

« Le virtuel était notre plan A »

2000808537/EB-B

BIJOUTIERS - JUWELIERS

* LIQUIDATION TOTALE UITVERKOOP * -40% % Pour cessation d’activité - Wegens Stopzetting 0 -5 Bijoux en or 18ct - Juwelen goud 18kt - Ti Sento & Naiomy argent/zilver...

Longines Rado Tissot Certina Balmain Swatch Guess Paul Hewitt Flik-Flak Dupont

Place Daillyplein 26-27 - 1030 Bruxelles -Brussel Tel. 02/7343938 info@van.craenenbroeck.be *sur les modèles en stock

www.van.craenenbroeck.be

Heures d’ouverture/Openingsuren:

Mardi-Vendredi 9:30-12:30 & 13:30-18:30 Dinsdag-Vrijdag Samedi/Zaterdag 10:00 - 18:00

A partir du 16/2 - Vanaf 16/2

Culture. Expo

Licht brandt weer op de Tungsram-site NL

Op de site van de oude Jetse Tungsram-lampenfabriek laat de gemeente, in afwachting van het woningproject Aura, kunstenaars hun ding doen in de vele leegstaande ruimtes. En dit weekend gaan de deuren open voor W.H.Y.B.L.Y. ?, een expo die performance, fotografie en videokunst integreert.

— MICHAËL BELLON, FOTO’S HELEEN RODIERS

Firm Artlab is gelegen aan de Firmin Lecharlierlaan, vlak bij metrohalte Belgica. Eerder werd de leegstaande oude lampenfabriek al gebruikt om archieven, batterijen en wijn in op te slaan. Nu rijpen de kunsten op de drieduizend vierkante meter, dankzij de tijdelijke artistieke werking die de gemeente er mogelijk maakt. Een beetje zoals op de See U-site in Elsene, bij Volta in Anderlecht of Decoratelier in Molenbeek, maar dan wat kleiner.

Directeur Christophe Carpentier leidt ons over twee verdiepingen rond in de talrijke ruimtes die door de residenten van Firm worden

gebruikt. Met minimale middelen werden vergaderzalen, opslagruimtes, een bar op de binnenplaats, een Chill Room, de Tungsram Galerie, heel wat ateliers, en ook twee grote tentoonstellingsruimten ingericht, waarvan er één over een podium en een geluids- en lichtinstallatie beschikt.

Wat opvalt, zijn de geweldige muurschilderingen van onder meer Nigoull, Pierre Ow en Cam Stass die de witte muren kleuren. “De schepen voor Franstalige cultuur Mounir Laarissi zag het gebouw als een goede locatie voor streetart,” legt Christophe Carpentier uit. “Met de schepen van Nederlandstalige cultuur Nathalie De Swaef zijn we nog verder gegaan. Zo richtten we in december de vzw Firm op om ondanks Covid een projectoproep te lanceren naar artiesten die op zoek waren naar een plek om iets te creëren.”

Die zes residenten zijn bovengenoemde streetartkunstenares Cam Stass, het dj-collectief Brikabrak, dat ook bekend is van BRUZZ-radio, het danscollectief Cie Opinion Publique, het beeldend duo Aniss & Michaux, de Jetse circusartiesten van Balance ton truc en performancekunstenares Stephanie Quirola. Carpentier: “Tijdens de laatste week van juni zullen zij allemaal eigen werk tonen, en het eerste weekend van septem-

Tungsram in Jette. Rechts: organisatoren Julie De Clercq en Christophe Carpentier. “We gaan ook dingen voor de buurt organiseren.”

ber een gezamenlijk project.

Daarnaast is het ook de bedoeling dat de kunstenaars in contact treden met de buurt zodra dat kan. Vanaf 13 mei gaan we ook op de binnenkoer afterworkparty’s doen in de pop-upbar op donderdagavond. En op zondag zullen we activiteiten organiseren voor de buurt.”

Zo staan ook samenwerkingen met het stratenfestival Voenk of het muziekfestival Jam’in Jette op het programma. Momenteel is de afspraak met de eigenaars dat Firm tot augustus op de site kan blijven.

Er bestaat een mogelijkheid dat die periode tot het einde van het jaar wordt verlengd.

JETTE INTERNATIONAAL

“Ik ken zoveel goede kunstenaars die het voorbije jaar zijn blijven doorwerken en die een publiek verdienen. Voor hen doe ik dit” JULIE DE CLERCQ Kunstenaar en organisator

40

Tot voor kort was in Firm al de fototentoonstelling Photogr@firm te zien. Maar dit weekend worden de ruimtes ingepalmd door W.H.Y.B.L.Y. ? (‘Where have you been last year?’). Het tweedaagse festival is eigenlijk een multidisciplinaire tentoonstelling, met als curator de Jetse cineaste Julie De Clercq. De Clercq studeerde en is gastdocent aan het RITCS, maakte onder meer de film Vleugels in de Fait Divers-reeks, films voor de

theaterstukken van bijvoorbeeld Sachli Gholamalizad en Jessa Wildemeersch, en is ook actief in de sociaal-culturele sector. “Ik ken zoveel goede Brusselse kunstenaars die het voorbije jaar zijn blijven doorwerken en die een publiek verdienen. Dus wilde ik iets covidproofs opzetten. Dat is gelukt met de culturele activiteitenpremie van de Vlaamse Gemeenschap, de ruimte die hier ter beschikking was, en de samenwerking met vzw 2nd to the right.”

De Clercq maakte een programma met Jetse en andere Brussels artiesten. “Choreograaf Ugo Dehaes uit Anderlecht heeft in zijn interactieve installatie Forced labor: arena dansers vervangen door robots.

Schilder Vadim Vosters uit Molenbeek maakt donker maar intrigerend werk dat internationaal bekend is, maar misschien nog niet genoeg in eigen stad. Elina Salminen is een Finse beeldend kunstenaar uit Schaarbeek die zich voor haar project baseert op Goethes kleurentheorie. Ehsan Hemat is van Iraanse afkomst, en maakt een nieuwe installatie-performancevoorstelling die ook in een museale context past.”

Streetartkunstenaars mochten hun ding al doen in het oude fabrieksgebouw.

De talloze fans van de Jetse BRUZZ-fotograaf Ivan Put komen ook aan hun trekken op de expo, en daarmee is het Jetse talent nog niet uitgeput. “Veronika Iltchenko, een klassieke pianiste op wie Jette trots is, komt in de exporuimte uit het werk van de Belgische componist Guillaume Lekeu citeren. Regisseur Frederike Migom toont haar nieuwe korte documentaire BOOS, gedraaid met de kinderen van de afdeling kinderpsychiatrie PAika in het UZ in Jette. En danser Jos Baker (bekend van onder andere het gezelschap Peeping Tom) toont

twee korte dansfilms.”

Twee concerten van Noodzakelijk Kwaad en de dansvoorstelling Corps intime werden wegens de huidige covidmaatregelen verplaatst naar 5 juni.

Zelf maakte De Clercq de video-installatie Metusalem, een audiovisuele hommage aan de mensen die in rusthuizen verblijven.

W.H.Y.B.L.Y. ?

8 & 9/5, Firm Artlab, Facebook: firmbrussels www.2ndtotheright.com/expo

JETTE INTERNATIONAL

JETTE INTERNATIONAL

Les lumières sont de nouveau allumées dans l’ancienne usine d’éclairages Tungsram à Jette. Dans l’attente d’un nouveau projet de logements sur le site, la nouvelle asbl Firm a mis les nombreux espaces vides à disposition de toute une série d’artistes bruxellois. Ce week-end, Firm accueillera le festival W.H.Y.B.L.Y. ? (acronyme de “Where have you been last year?”): une exposition avec des performances, des photographies, des peintures, de la musique et de l’art vidéo, mise sur pied par quelques-uns des nombreux artistes internationaux de la capitale.

The lights are back on in the former Tungsram lamp factory in Jette. In anticipation of a new housing project on the site, the new municipal cultural non-profit organisation Firm is making the empty spaces available to a whole range of Brussels-based artists. This weekend, the doors will open for “W.H.Y.B.L.Y. ?” (short for “Where have you been last year?”): an exhibition full of performance, photography, painting, music and video art, created and presented by some of the many international artists who make up the capital.

FR

EN

41

Culture. Strip

BRUISENDE SCENE ZKT. OPEN HUIS IN DE HOOFDSTAD VAN DE STRIP

Wat als… Brussel een echt Stripmuseum had?

Dat de Kat zich verslikt in een haarbal. Brussel heeft al een Stripmuseum. En dat Stripmuseum zit in een diepe crisis, met gekelderde bezoekcijfers, personeel op straat en zwaar financieel weer. Maar ook voor de pandemie was die crisis al vele jaren een feit. Met de nieuwe tentoonstelling United comics of Belgium valt er eindelijk een glimp op te vangen van een soort toekomst. Maar welke? Een pleidooi om groot te dromen.

— KURT SNOEKX, ILLUSTRATIE NOÉMIE MARSILY

E

ind januari 2017. Paysage après la bataille wint de Fauve d’Or voor beste album op het gereputeerde internationale stripfestival van Angoulême. Zowat de grootste Europese stripprijs gaat voor de tweede keer in de geschiedenis van het festival – 32 jaar na François Schuiten en Benoît Peeters met De koorts van Urbicande – naar twee Brusselaars: tekenaar Éric Lambé en scenarist Philippe de Pierpont. Voor een boek dat ook nog eens verscheen bij Frémok, een Brusselse uitgeverij die al jaren de grenzen verlegt van wat mogelijk wordt geacht in de negende kunst. Groot feest bij de Brusselse beeldenstormers. Geen geluid uit het Stripmuseum. Geen hoera, geen felicitatie, geen receptie, geen tentoonstelling, geen kik.

“Dat boek heeft me zo diep geraakt dat ik drie dagen nodig had om het van me af te schudden,” vertelt Isabelle Debekker, sinds november 2019 directrice van het Belgisch Stripcentrum, door de volksmond doorgaans ‘het Brusselse Stripmuseum’ genoemd. “Die stilte na hun overwinning?

(Zucht) Ik weet het…”

Het is glashelder dat Isabelle Debekker beseft welke afstand er in de muren van het vroegere Waucquez-textielwarenhuis ligt opgeslagen. Ze weet dat wat zich afspeelde buiten de muren van het beroemde gebouw van Horta – dat in 1906 werd ingehuldigd in de Zandstraat en 32 jaar

42

geleden de leegstand inruilde voor een rol als thuis voor het befaamde Belgische beeldverhaal –, iets anders was dan wat binnen werd verbeeld.

“Ik denk dat iedereen in dit huis daarvan overtuigd was,” benadrukt Isabelle Debekker.

“Toen ik aan mijn mandaat begon, wist ik dat we een berg werk te verzetten hadden, dat er een enorme kloof gaapte tussen wat we waren en wat we wilden of konden of moesten zijn.”

LA PETITE HISTOIRE Dat overgangsmoment, in het jaar dat het Belgisch Stripcentrum zijn dertigjarige bestaan vierde, verliep tumultueus. Isabelle Debekker, die toen vijf jaar in dienst was als algemeen secretaris van het Stripcentrum en drie maanden als tijdelijk vervanger voor de na tien jaar afgezwaaide directeur Jean Auquier had opgetreden, werd in een open brief bijzonder kritisch onthaald door de scene die ze zou gaan vertegenwoordigen. Het woord ‘belangenvermenging’ viel – omdat het Stripcentrum een overeenkomst heeft met traiteur Les Frères Debekker, van wie één dochter Brasserie Horta in het Stripcentrum uitbaat, en de andere met de benoeming het centrum zelf in handen zou krijgen – en tegelijk werd de vrees geuit dat het Stripcentrum zijn ingezette koers, ver weg van het levende centrum dat het ooit ambieerde

te zijn, onwrikbaar zou voortzetten.

“Ik heb zoveel gelezen en gehoord dat zo fout was,” reageert Isabelle Debekker. “Het idee dat ik eens lief had gelachen naar de raad van bestuur en die me, om mijn mooie glimlach, de functie van directrice cadeau had gedaan, tja...

Tegelijk denk ik wel dat de procedure transparanter kon – de open vacature leek uit te sluiten dat iemand van binnen het huis het zitje zou claimen. En ik ben er ook van overtuigd dat er andere kandidaten waren die met verve de rol van directeur hadden vervuld. Maar de keuze viel op mij. Waarom? Goh, ook voor mij was dat een verrassing, hoor. Nog steeds trouwens.”

“Net zo goed geloof ik dat de vrees voor een voortzetting van het beleid in een echte bekommernis grondde. De connectie, de continuïteit, dat netwerk dat dertig jaar geleden wel nog echt bestond, is ergens onderweg zoekgeraakt. Al wil ik ook wel zeggen dat er niet niets is gebeurd.

Veel van de keuzes die werden gemaakt, kan je ook linken aan wat het betekent een museum te zijn, de moeilijkheid om reactief te zijn, in te spelen op het moment.”

Het moment grijpen, heeft Isabelle Debekker sinds haar aanstelling nog niet kunnen doen.

Vier maanden stond ze aan het hoofd van het Stripcentrum toen de pandemie land en stad platlegde. “In feestjaar 2019 kregen we 263.000 bezoekers over de vloer, een record. Voor 2020 mikten we op 300.000 bezoekers, het zijn er 83.748 geworden. En het is nog lang niet gedaan. Onlangs hebben we zeven mensen moeten laten gaan, 30% van ons personeelsbestand, en nog steeds staat een aantal van onze mensen halftijds op technische werkloosheid.

Dat heeft te maken met het feit dat we een privé-instelling zijn, die leeft van de verkoop van tickets. 85% van onze inkomsten vloeit daaruit voort, nog eens 5% halen we uit de brasserie, de boekhandel en de verhuur van zalen, en 10% zijn subsidies voor tentoonstellingsprojecten – fondsen die dus ook alleen daarvoor gebruikt kunnen worden. Als je dan 70% minder tickets verkoopt, weet je dat de toestand penibel is.”

DE TEKSTBALLON DOORGEPRIKT “Met onze financiële werking zijn we een beetje de vreemde eend in de culturele bijt,” vertelt

▼

NL

43

B R U Z Z | A N A LY S E

BRUZZ

| A N A LY S E

▼

BRUISENDE SCENE ZKT. OPEN HUIS IN DE HOOFDSTAD VAN DE STRIP

Isabelle Debekker. “Ik blijf het droevig vinden dat een land dat algemeen wordt beschouwd als een van de wiegen van de negende kunst, zijn Stripcentrum niet méér ondersteunt. Dat heeft ook te maken met de bizarre politieke structuur van België en het feit dat wij tussen de plooien vallen. Omdat we niet voor de ene dan wel de andere taal willen kiezen. Tweetaligheid is voor ons belangrijk, het is deel van ons DNA. Maar vooralsnog betekent niet kiezen, verliezen.”

United comics of Belgium, de tentoonstelling die vandaag een deel van het Stripmuseum bezet, kan in die context een statement zijn.

Onder de artistieke leiding van Yslaire en Thierry Van Hasselt werden negen curatoren aangezocht die elk twee andere stripmakers onder hun hoede kregen. Het resultaat is een indrukwekkend, tweetalig panorama van de hedendaagse Belgische stripscene, dat reikt van Judith Vanistendael, Johan De Moor, Marec, Hermann en Ephameron tot Wide Vercnocke, Léonie Bischoff, Exaheva, Noémie Marsily, Aurélie William Levaux en Mathilde Van Gheluwe. En van cartoons over interactieve, digitale strips tot brutale, ingetogen, intieme, fantasierijke, speelse, gestileerde en grillige beeldverhalen.

“Brussel moet zijn intense band met de strip opnieuw meer ontwikkelen.

Om de titel van stripstad te claimen, heb je niet genoeg aan wortels alleen” ISABELLE DEBEKKER directrice Stripmuseum

44

“Ik voelde me er thuis,” vertelt Karolina Szejda, een van de LUCA-graduates die, aan de overkant van de Zandstraat, vanuit De Knalgele Kubus het Marc Sleen Museum opschudden.

“Door de variatie van wat je te zien krijgt, door andere jonge makers deel van het verhaal te zien worden. Maar ook door de schetsen, het proces dat zichtbaar wordt gemaakt. Voor een jonge maker is het interessant om te zien hoe verhalen ontkiemen, met een droedel of een zin. Die vuile, verkreukelde papiertjes mogen een plaats krijgen in dat prachtige art-nouveaugebouw. Als zelfs zoiets daar thuis kan zijn, dan ik ook.”

Eindelijk. Want het is lang anders geweest.

De voorbije jaren leek het te vaak alsof het Stripmuseum onder een stolp zat, gestold was tot een plek die er niet in slaagde het stof van een roemrijk verleden van zich af te schudden, en niet kon, of wou, ontwaren hoezeer de grond waarop het stond, daverde van de werklust, de vernieuwingsdrift, de kruisbestuiving, de creatie.

Natuurlijk zijn de fratsen van Franquin en de klare lijn van Hergé onoverkomelijk deel van het verhaal, maar als er aan de briljante belofte die het verleden ooit in zich hield, geen lijn naar het heden wordt verbonden, loopt het spoor dood.

Als al die furie en folie van – onder zoveel meer, onder zovele anderen – De Geslepen Potloden, het Festival du Fanzine du Bunker, Atelier Mille, Les Ateliers du Toner, L’appât, Femixion, Frémok, de Zine Club in Muntpunt, Super Structure, Sterput, Cuistax, De Knalgele Kubus, Cultures Maison, Salon Mirage, L’employé du moi buiten de muren wordt gehouden, dan verwordt het centrum zelf tot periferie.

TRAIT D’UNION Terwijl de afgelopen jaren onder meer het MIMA (met Art is comic en Obsessions), het Joods Museum (met Superheroes never die) en het festival What Is It? toonden hoe vanuit het verleden naar het heden grijpende strips en hedendaagse experimenten ver boven hun mogelijkheden kunnen uitstijgen, raakte het Stripmuseum steeds meer in een strijd verwikkeld met de voortsnellende tijd, de uitdijende stad en een schijnbaar onaantastbaar gebouw.

Een gebouw dat even glorieus leek als gedoemd om te vervagen met wat het tentoonstelde, dat zich als een vloek opdrong aan pogingen om de scenografie van eeuwige tijdelijke muren te doorbreken. Op papier boeiende onderwerpen werden te vaak te mager uitgewerkt en te klassiek gepresenteerd – als een sjabloon dat over elk onderwerp kan worden gelegd.

“Ik denk dat we meer met het gebouw moeten werken en niet langer tegen het gebouw,” vertelt Isabelle Debekker. “Het beheer van het gebouw is, naast het verhaal van het beeldverhaal, deel van onze doelstellingen. Dat is geen gemakkelijke mix. Een bunker zal het hier nooit worden, dit is geen nieuwe ruimte, opgetrokken vanuit het idee een museum te zijn.

Maar het is wel een fantastisch gebouw en we hebben wel degelijk bewegingsruimte om het te herdenken. Ik denk dat er een beter evenwicht mogelijk is, als we het nog meer naar voren schuiven, sommige plekken aan die verbluffende art nouveau laten, ze in de oorspronkelijke staat en glans herstellen en andere voor de strip reserveren. Zodat beide kunnen verbluffen.”

Isabelle Debekker beseft dat ze goud in handen heeft, dat de open brief van de stripscene bij haar aanstelling ook betekent dat het Stripcentrum van nature autoriteit in de schoot krijgt geworpen. Maar ook dat daar verantwoordelijkheden tegenover staan, en er veel werk, tijd en geld nodig is om het potentieel tot volle bloei te laten komen. “2020 had het jaar moeten zijn van de ontmoetingen. Met de auteurs, de scholen, de ateliers en de festivals, om het netwerk weer op te bouwen. Dat is in het water gevallen. Ik heb wel contacten, maar het moet intensiever, breder. En het moet verder gaan dan een gesprek. Woorden zijn mooi, maar we zullen samen moeten denken, opbouwen en voortgaan.”

“Op dit moment maken buitenlandse toeristen 85% uit van onze bezoekers, Brusselaars ongeveer 7%. De keuze die zich opdringt, is of we een culturele instelling zijn die gecon-

TOEKOMSTVISIOEN Wat is er dan wel nodig om van het centrum het hart van een wereld te maken? Voor de ‘Knalgele Kubiste’ Karolina Szejda zijn dat: “Stripspeeddates! Tinder voor tekenaars. (Lacht) En wat ruimer: ontmoetingen, het gevoel deel van een zekere dynamiek te zijn. Als jonge stripmaker was het zo onwaarschijnlijk om deel uit te kunnen maken van De Knalgele Kubus, om dat vertrouwen te krijgen. Samen met die andere talentjes werken, geeft zin om te groeien. Een plek waar gecreëerd wordt, is zo belangrijk. Voor pas afgestudeerden is het lastig om de brug te maken tussen studies en de professionele wereld.

Ik was zelf verlamd door dat toekomstbeeld: wat ga ik hiermee doen? Niemand vraagt naar strips, er zijn geen vacatures. Zo’n ruimte in het Stripcentrum zou een geweldige motivator zijn.

Of iets als (het Antwerpse festival, red.) Grafixx, een gedeeld moment waar je creatie ziet plaatsgrijpen, de dialoog kan aangaan.”

“Onderschat ook het belang van gratis hapjes en cava niet voor een startend stripmaker,” pikt Wauter Mannaert, schepper van utopische werelden, eigentijdse fabels en het Schaarbeekse stripatelier De Geslepen Potloden, in. “Als ik een groot Belgisch Centrum voor het Beeldverhaal zou mogen dromen, zou het een plek zijn waar ik op donderdagavond altijd iets zou kunnen beleven. Ik zou er mijn zuurverdiende centen door kunnen jagen aan boeken, posters, prentkaarten of originele tekeningen, en arm, aangeschoten, maar met een gevulde tote bag terug naar huis waggelen. Ik zou er één keer per jaar terechtkunnen voor een beurs, georganiseerd door scheppers van waanzinnige fluo riso-prints en alternatieve, prachtig vormgegeven graphic novels. Ik zou er mijn kinderen aan de deur kunnen droppen voor de meest ongelofelijke avonturen met de meest getalenteerde animatoren. Een paar keer per jaar zou ik er een klepper van een tentoonstelling kunnen zien. Een tentoonstelling die een dure catalogus waard is, en een vernissage waar Frans, Nederlands en Frenglish door elkaar worden gepraat. En als ik

dan een project naar een uitgever zou sturen, zou die al weten dat ik tu en vous in één zin gebruik.”

Die hele dynamiek is ook voor Dominique Goblet, als stichtend lid van uitgeverij Frémok een natuurkracht in het Brusselse beeldverhaal, wat de droom tastbaar kan maken. “Het zou een levende plek moeten zijn, een kruispunt van echte creativiteit. Met een festival, evenementen, workshops, residenten, ruimtes voor creatie door studenten en makers die rond dat zwaartepunt van de strip zweven. Het beeldverhaal is al zo vaak herdacht, voor het museum zou hetzelfde moeten gelden. Wat kan een museum vandaag betekenen voor een actief en dynamisch en levend ding als de strip? In mijn ogen moet een echt Stripcentrum een soort draaischijf worden, zichtbaarheid geven aan een patrimonium, de klassieke BD franco-belge, maar in dat artistieke verleden van de strip ook de vernieuwing van de codes proberen te ontwaren die de brug slaat naar de hedendaagse creativiteit. Ik zie geen kloof tussen Guust Flater en wat ik probeer te

“Een echt Stripcentrum moet een draaischijf worden, een levende plek, een kruispunt van echte creativiteit.

Representatief, vernieuwend, zonder grenzen” DOMINIQUE GOBLET stripmaker

UNE MAISON POUR LE NEUVIÈME ART Le Musée de la BD traverse une crise profonde, avec des chiffres de fréquentation en chute libre, du personnel à la rue et de graves difficultés financières. Mais cette crise dans le splendide bâtiment Horta, logeant le musée depuis 1989, ne date pas de la pandémie. « Je savais, lorsque j’ai été nommée, qu’il y avait un écart énorme entre ce que nous étions et ce que nous voulions ou pouvions ou devions être », explique Isabelle Debekker, directrice du Centre belge de la Bande dessinée - Musée de la BD depuis novembre 2019. Ces dernières années, on a trop souvent eu l’impression que le musée était figé dans un concept qui ne parvenait pas à se débarrasser de la poussière d’un passé glorieux, et qu’il ne pouvait/ne voulait pas entrevoir à quel point le sol sur lequel il se trouvait était secoué par une scène follement créative. La nouvelle exposition United Comics of Belgium offre un avant-goût d’un avenir viable « en tant que plaque tournante de la BD belge ».

FR

B R U Z Z | A N A LY S E

necteerd is met de actualiteit en de stad, of een toeristische attractie, waar de enige missie is om geld te verdienen om nieuwe tentoonstellingen te organiseren die weer geld opbrengen om nieuwe expo’s te kunnen maken… Dat is de keuze, en ik ben aan het kiezen. Wij willen een trait d’union zijn in de scene, een draaischijf van de Belgische strip. Daarvoor moeten we de referentie worden die de auteurs willen dat we zijn, daarvoor moeten we duidelijk maken dat Kuifje en de Smurfen deel zijn van het verhaal, maar dat dat verhaal daar niet stopt. Ik droom ervan om onder dit dak intergenerationele ateliers te organiseren, wekelijkse lezingen, residenties, een supercollectie op te bouwen en te laten reizen… Brussel heeft een intense band met de strip, het zou de moeite zijn om die opnieuw meer te ontwikkelen.

Maar om die titel van stripstad te claimen, heb je niet genoeg aan wortels alleen.”

A HOUSE FOR THE NINTH ART The Comics Museum is in deep crisis, with plummeting visitor numbers, staff on the street and severe financial straits.

But even before the pandemic, crisis had a permanent state of being for many years in the glorious Horta building where the Belgian Comic Strip Centre was established in 1989. “I knew when I was appointed that there was a huge gap between what we were and what we wanted or could or should be,” says Isabelle Debekker, since November 2019 director of the Comic Strip Centre. In recent years, it has too often seemed as if the Comics Museum itself had congealed into a place that failed to shake off the dust of a glorious past, and could not, or would not, discern the extent to which the ground on which it stood was roaring with the work-ethic of a furiously creating scene. With the new “United Comics of Belgium” show, there is finally a glimpse of a sustainable kind of future, as “the hub of Belgian comics”.

EN

doen, als je uitgaat van de idee dat elke artistieke productie iets nieuws moet kunnen bijdragen aan het medium. De rol van een museum is dan om representatief te zijn voor de waaier aan creativiteit die speelt in de Belgische strip.

Zonder grenzen.”

Grenzeloos. Zo moet het Stripcentrum zijn toekomst tegemoet gaan. In navolging van waar het ooit kiemde, in dat charmante voorstel van Duistere steden-burgemeester François Schuiten om een Hergé-museum op te richten in de hoofdstad. Naar verluidt was Hergé ontroerd door het aanbod, maar boog hij het plan om – een warme aanbeveling voor de Gelucks van deze wereld – om er een plek voor alle stripscheppers van te maken. Een echt Belgisch Stripcentrum, in het hart van een levendige stripscene. Wanneer die rare jongens van Brussel, de grote classici en de fanzinisten, de kinderstrips en de beeldrijke gore er allemaal even hard thuis zijn, dan bruist het binnen even hard als buiten. Dan is de utopie een kwestie van details. Dan spreek je van hét Stripmuseum in dé hoofdstad van de strip.

UNITED COMICS OF BELGIUM > 12/9, Stripmuseum, www.stripmuseum.be

45

BRUZZ

| INTERVIEW

© ANNE SOPHIE GUILLET

Culture. Exhibition

Ichraf Nasri: “For a long time I didn’t know what my artistic identity was, precisely because I didn’t find anyone who looked like me.“

46

BRUSSELS-BASED ARTIST-CURATOR ICHRAF NASRI MAKES THE BODY POLITICAL

‘Some people flinch when we talk about race. But we must do it’

W

hen we point out during our video call to Ichraf Nasri that our colleagues had the impression that they had seen her name popping up “here and there” over the past few months, she laughs: “Here and there? Maybe the issues that have been bothering me for a long time are now being swept under the carpet a little less, there is finally a process of awareness starting that is making visible what has long remained hidden.”

But if it were up to her, things could be even better. As a child, the now 32-year-old artist and curator dreamed of becoming a circus performer and actress, but that was far too complicated in the dictatorship of her homeland. In the end, an art education was the path to a greater social engagement for her. Her later experiences in Brussels, during, but especially after additional studies at La Cambre, brought artistic inspiration. Above all, they inspired her to become an advocate for a generation of young feminist artists, who take abrasive positions on race, class and gender, precisely because they challenge privileges that are all too often taken for granted.

A look back at her own trajectory quickly reveals where her commitment, which is

rampant in her oeuvre and with emancipatory non-profit organisations such as Xeno~ and FEMMESProd, comes from.

You were still studying in Tunisia when the Arab Spring started in 2010. How did you experience that period?

ICHRAF NASRI: As a teenager, I lived in a more

protected environment. At university, I started to see things in perspective and became more activist. I set up a student syndicate, which was the only way to do politics, more or less. During the revolution, things were violent with confrontations with the police. But at the same time it was very exciting. Everyone came out onto the streets. We had been waiting for this for years. I took part in the protests as a citizen, but also as a reporter. I filmed the demonstrations and reported on the region around Sousse, the coastal town where I was studying. Even though there would be many disappointments later on the political and economic front, it was a turning point.

Your militancy would take shape mainly through the organisation of film clubs, a way of secretly educating the public and moulding critical mass

in dictatorial or authoritarian regimes. | INTERVIEW

NASRI: Indeed! For me, culture was already a

kind of disguise to weigh on society. We had to walk on eggshells, because there was a lot of censorship and control. Film showings that in any way dealt with the Tunisian political situation, anything with nudity and Islam propaganda was forbidden. Censorship was fierce on both the left and the right of the political spectrum. I first founded the Sousse film club. After four years, I moved to Sfax to create an even more committed cinema club. I could do that because the region was more rural, civil movements were stronger and culture was less accessible. Even then, I considered speaking to people who were hard to reach about what was happening in society a challenge.

BRUZZ

As curator of the exhibition “Political Body II”, the Brussels-Tunisian artist Ichraf Nasri once again casts herself as a beacon of social and artistic empowerment. Her personal mission and that of the organisations she works for: make everyone outside the norm visible and provide role models. — TOM PEETERS

Eventually you ended up in Brussels in 2013.

What was your first impression?

NASRI: I was able to come here to study because

my mother had emigrated and lives in the Netherlands. There was no money for going out, so those first years, I was mainly studying diligently. I couldn’t afford not to succeed. I especially remember that people did not look like me and I became aware that I was not white, although I had always felt I was because, for a Tunisian, my skin colour is very clear. Confronting a non-Mediterranean and non-Islamic culture was also a challenge, although I am not necessarily religious. I thought a lot about how people viewed me here and how that affected how I saw myself. For example, the art history lessons were quite an adjustment. Together with people who did not look like me, I found myself studying people who did not look like me. We learned very little about Algerian art, artists from South Africa or Latin America. It was almost exclusively about white artists, mostly men.

But that only became tangible after I had finished studying. Then I was confronted with

▼

EN

47

▼

BRUSSELS-BASED ARTIST-CURATOR ICHRAF NASRI MAKES THE BODY POLITICAL

reality. I couldn’t find work in the sector, I had problems with my papers... The result was that for four years, I didn’t make any art. During that period, I started to meet people who looked like me and who had gone through the same process. That was essential for my further development.

Your first artistic project came from an idea that you were not allowed to carry out at La Cambre.

BRUZZ

| INTERVIEW

NASRI: That’s right, about an African ritual that

consists of symbolically closing a woman’s hand before marriage so that no premarital sexual intercourse would take place. After four years of artistic draught, this project, which denounces this symbolic violence, has reopened my eyes to the world and the state of women, in Tunisia, in the Arab world, but also in Belgium. Looking for a place to exhibit, I ended up in the loft of a photographer friend of mine, due to a lack of public spaces. He allowed me to invite other artists - like-minded people - and I was surprised by the turnout, which included racialised people and members of the LGBTQI+ community.

That small success made me see a new mission for myself: to make people who have been marginalised and too often hidden feel that they too are represented. Xeno~ was created in November 2019 and in March 2020, it became a non-profit organisation so that we would also have a status and weight in civil society.

them. During and immediately after my studies at La Cambre, I didn’t know what my artistic identity was, precisely because I didn’t find anyone who looked like me.

“It is true that we only exhibit women and people who identify as pan. But that does not take away the right of men to take more responsibility in the issues we raise”

A self-portrait by Brandon Gercara.

What exactly is your mission?

NASRI: We want to support women and non-bi-

nary people, promote pan-artists and make them more visible, valorize artistic productions from the South, question patriarchal attitudes in the production and distribution of art and knowledge. Mainly through exhibitions, but we also make podcasts and in the future, we would like to participate in conferences. Finding the people we want to represent us remains one of our biggest challenges. That is why we try to be present in as many places as possible, in schools, at exhibitions...

This is one of the themes of “Political Body II”, the exhibition you will curate in Pianofabriek.

NASRI: Tout à fait. The project explores more

precisely how your body can also be a political weapon. It is your appearance, the first thing others see of you. We immediately notice whether someone is fat or black, whether they look like us or not, whether they are average people or people who do not follow the prevailing norms, such as fluid, non-binary or intersex people. The exhibition formulates questions that resonate both on a political and a personal level.

Art becomes an object of intersectional and social struggle, a struggle that must be fought so that everyone can find their place in society without being judged.

So I have mainly chosen artists who emancipate in a social or political process. For example, Brandon Gercara is a non-binary activist in the queer milieu in Réunion. The poster for the exhibition is a (self-)portrait of the artist, who asked queer compatriots to share their experiences of trans identity and then staged those testimonies on stage. The result, like the work of Aay Liparoto, an American queer artist living in Belgium, shows great fragility. Leila Barkaoui, a young non-binary artist from Grenoble, works on eco- and decolonial feminism. Kamand Razavi from Iran explores the place of women in Iranian society. Laetitia Bica, a resident of Brussels from Liège, often reflects on ecology, but is also heavily built. For her, it was important to show the violence that is done to women and overweight people... It’s true that at the moment I’m mainly taking care of other artists, but I promise to take a little break from Xeno~ soon to focus on my own work again. (Laughs)

POLITICAL BODY II Featuring Aay Liparoto, Brandon Gercara, Laetitia Bica, Leila Barkaoui en Kamand Razavi, and curated

by Ichraf Nasri 7/5 > 13/6, Pianofabriek, www.pianofabriek.be

Do other groups not feel threatened, maybe even a bit intimidated by your rather direct and frank approach?

NASRI: There is of course reluctance, first of all

because people often think that we exclude men.

It is true that we only exhibit women and people who identify as pan, but that does not take away the right of men to take more responsibility in the issues we raise, and to take account of their male privilege based on inequalities, rigid gender roles and prejudices, where a supposedly male characteristic is considered the norm.

Others flinch when we use the term race or even think about it, but we must if we are to question the underlying systems. If we do not name everything, we will never understand anything, and the generations that follow will also not have representatives that resemble 48

KUNST DIE CLASHT EN KLAUWT

L’ART DE MONTRER SES GRIFFES

Als curator van de expo Political body II werpt de Brussels-Tunesische kunstenaar Ichraf Nasri zich eens te meer op als een baken van sociale en artistieke empowerment. Haar persoonlijke missie én die van de organisaties waarvoor ze zich inzet: iedereen die buiten de norm valt zichtbaar maken en rolmodellen aanreiken. “We willen vrouwen en non-binaire personen bijstaan, pan-kunstenaars promoten en zichtbaarder maken, artistieke producties uit het Zuiden valoriseren, en patriarchale zienswijzen in de productie en de distributie van kunst en kennis in vraag stellen. Als we niet alles benoemen, zullen we nooit iets begrijpen.”

Commissaire de l’exposition Political Body II, l’artiste bruxello-tunisienne Ichraf Nasri se présente une fois de plus comme une figure de l’émancipation sociale et artistique.

Sa mission et celle des organisations pour lesquelles elle travaille : rendre visibles les « hors-normes » et proposer des modèles. « Nous voulons soutenir les femmes et les personnes non binaires, promouvoir les ‘panartistes’ et les rendre plus visibles, valoriser les productions artistiques du Sud, et remettre en question les conceptions patriarcales dans la production et la diffusion de l’art et de la connaissance. Si nous ne nommons pas tout, nous ne comprendrons jamais rien. »

NL

FR

Chair.

26.03 > 29.08 2021

Stoel.

Defining Design.

Chaise.

AN EXHIBITION ABOUT 100 CHAIRS, 100 STORIES, 100 WAYS TO THINK ABOUT DESIGN.

DESIGNMUSEUM.BRUSSELS PLACE DE BELGIQUE 1 1 BELGIËPLEIN, 1020 BRUSSELS

Dancer : Michelle Peters · Photo : Tai Lomas · Graphic design : Kidnap Your Designer

Culture. Rock

‘In het tegendraadse schuilt de lol’ “Er zit een vibe en energie in die net een beetje schever loopt,” fileert zanger Pieter-Jan De Smet de nieuwe nummers die hij met PJDS opnam. Dat gebeurde in het avontuurlijke jazzhol Werkplaats Walter, samen met een schare topmuzikanten. — TOM PEETERS De Gentse zanger en muzikant, die zijn initialen schonk aan een band om zich te onderscheiden van de singer-songwriter die hij was in de jaren 1990, blijft muzikaal zijn zin doen. Ook al kwam voorganger Siren (2018) nooit echt boven de radar. Toen hij die plaat, opgenomen in de studio van gitarist/producer Frederik Segers, nog voor de release liet horen aan een bevriende boekingsagent, was die zo onder de indruk van de sound en de line-up – met naast De Smet (53) en Segers ook drummer Teun Verbruggen en bassist Mirko Banovic, toen aangevuld met Roland Van Campenhout – dat hij dacht goud in handen te hebben. “Ik raak jullie aan de straatstenen niet kwijt,” klonk het enkele maanden later ontgoocheld. “Welcome to my world,” reageerde

De Smet, niet eens verrast. Tijdens ons interview zal de zanger nog vertellen hoe zijn distributeur hem op straat zette en ook de promodame hem uiteindelijk meer zou kosten dan opbrengen. “Te vaak had ze te horen gekregen van journalisten en radiosamenstellers dat ik te oud was. Ik vond dat vooral grappig. Alsof het daarom draait... Ik zie het tegenwoordig als een compliment om niet gespeeld te worden op Studio Brussel.”

NIET RIJK, WEL ZEN “Tegenwringen, lachen en onnozel doen: het is de aard van het beestje,” vervolgt De Smet. Niet alleen met PJDS, maar ook met De Piepkes, het K3-alternatief dat hij op poten zette met Sioen en Van Campenhout, en waarvoor hij de kinderopera Operaar Poephaar (2019) schreef.

Optredens werden aangekondigd met een affiche met een blote kont op. “In dat tegendraadse zit net de lol. Stel je voor dat alles glad bij elkaar zou passen. Hoe saai zou dat zijn?”

De Smet bekent dat hij vlak na zijn debuutplaat in 1993 al doorhad dat hij met die attitude nooit van zijn eigen muziek zou kunnen leven en is sindsdien ook reclamestemmen beginnen in te spreken. “Tegenwoordig zijn het vooral dubbings voor bedrijfsfilms en animatiereeksen. Sinds kort lees ik thuis, in mijn

© ANTON COENE

NL

Select.

50

Onlinedate met Elisabeth

La tête dans le guidon

A durable ecosystem

NL/ Met een jaar vertraging is

FR/ À partir du 8 mai, vous pourrez non seulement à nouveau vous asseoir en terrasse pour assouvir votre soif de café et de contacts, mais vous pourrez aussi parcourir les nombreux marchés aux puces de Bruxelles. Celui du Jeu de Balle au cœur des Marolles bien sûr, où l’on fait des trouvailles de toutes tailles, couleurs et odeurs. Mais il existe aussi des brocantes « spécialisées », comme VollenBike à Saint-Gilles, où tout ce qui roule sur deux roues et qui est mû par la force des muscles change de mains. Revendez votre fidèle destrier le matin et montez en selle sur votre nouveau vélo d’occasion l’après-midi. (TZ)

EN/ The fabric that spans the city’s nightlife has been

de Koningin Elisabethwedstrijd voor Piano deze week van start gegaan in Flagey, waar vanaf 10 mei ook de halve finale plaatsvindt. Daarna verhuist deze online-editie naar Bozar, waar van de 53 mannen en 11 vrouwen de finalisten tussen 24 en 29 mei zullen strijden voor het hoogste schavot.

Zonder publiek dus, maar niet getreurd, want de wedstrijd is vanaf de eerste ronde tot en met de twee laureatenconcerten live te volgen op internet, radio en tv. (TZ) 3 > 29/5, www.koninginelisabethwedstrijd.be

8/5, 10.00, Le Tri Postal, Facebook: VollenBike

seriously damaged by corona. In the debate series “Conversations on not being there... yet”, the Beursschouwburg confronts the situation with the future. This week Marianne Cattoir alias dj Catwar, Ziggy Devriendt alias dj Nosedrip and Arne Huysmans from Volta will discuss how the sector can strive for a more equitable, inclusive, fair and sustainable collective ecosystem. Noonah Eze aka DJ Black Mamba will moderate. (TZ) 5/5, 19.00, www. beursschouwburg.be

Van links naar rechts: Frederik Segers, Pieter-Jan De Smet, Mirko Banovic en Teun Verbruggen.

“Zelfs popmuziek klinkt raar bij ons.”

eigenhandig geconstrueerde voice booth, ook boeken in. Intussen staan er acht Brusselmansen op de teller. Ik word er niet rijk van, maar wel heel zen.”

Toch horen we zijn stem – van breekbaar en weemoedig in de hoge noten tot bloedstollend in de lage – het liefst omringd door zijn band, zoals op het koortsige nieuwe ‘Black & blue’ of ‘Salt-laced city’, dat hij opdraagt aan Oostende en de geest van Swordfishtrombones van Tom Waits oproept. “Omdat er zo’n goeie sfeer heerste tussen de muzikanten zijn we na Siren gewoon blijven jammen. Eerst in Gent, later tijdens residenties in De Grote Post in Oostende. Zo ontstonden de songs die we in oktober 2020 opnamen in Werkplaats Walter (waar ze ook hun live(streaming)debuut maken, red.). Werkplaats Walter, de wonderlijke artistieke vrijplaats in Kuregem, is het geesteskind van Teun Verbruggen en ontsnapt alvast aan de sclerose waaraan veel concertzalen lijden.

Het is er bezeten van goede smaak, spontaneïteit, warmte, menselijkheid en durf, zodat je er nooit iets gratuit doet.

Verbeelding is er net als bij PJDS een must.”

OLIFANTENOREN “Zelfs al reikte ik mijn muzikanten een braaf popdeuntje aan, dan nog maakten ze er iets van dat harmonisch zo raar in elkaar zat dat het toch typisch PJDS werd.

Mirko kent natuurlijk zijn klassiekers. Met hem kan je een jazzset spelen, maar ook vette funk, weirde afro of britpop. Fré is naast een geweldig inventieve gitarist een ontzettend goeie producer met olifanten-

oren en een erg uitnodigende manier van werken. En als Teun popmuziek speelt, lach je je gegarandeerd een kriek. Heerlijk vindt hij het zelf. Met zijn spooknoten en roffeltjes ondergraaft hij alles, maar nooit met een air van ‘kijk mij eens’.”

Voor de mix van de plaat die De Smet hoopt dit jaar nog uit te brengen, ging hij in zee met Mark Howard, een oude kennis die met de groten der aarde samenwerkte.

“Hij leerde de job als assistent van Daniel Lanois. Bij de opnames van Time out of

“Tegenwoordig is het een compliment niet gespeeld te worden op Studio Brussel” mind speelde hij de go-between tussen de producer en Bob Dylan, die met elkaar in de clinch lagen. Dat hij ervaring had met volwassenen die het kind uithangen, vond ik een pluspunt. Hij zorgde ervoor dat onze pot met vreemde geluiden nog beter ging borrelen. Ik kan er nog steeds niet precies de vinger op leggen, maar er zitten een vibe en een energie in deze plaat die net een beetje schever loopt, waardoor ik er zelf ook heel graag naar luister.”

PJDS livestream: 9/5, 20.00, Werkplaats Walter, www.werkplaatswalter.be

Wriggle, wriggle

Génération Millenium FR/ « Servez-vous un petit verre et installez-vous

EN/ At Pilar, they know how to get our

confortablement. » Comme indiqué sur son site, la cérémonie d’ouverture du festival du film documentaire Millenium n’aura pas lieu à Bozar cette année, mais bien dans votre salon. En attendant des jours meilleurs et des premières belges en présentiel, Millenium lance trois cycles de films internationaux sur la plateforme VOD Sooner à partir du 5 mai. Dans la première fournée (15 films tout frais tout chauds), ne manquez pas Maddy, The Model (photo), l’histoire de Madeline Stuart, première top-modèle professionnelle trisomique, ou encore The Story of Plastic, retraçant l’histoire du plastique, des heures de gloire à la controverse. Les deuxièmes et troisièmes volets du festival

attention. A good title is half the battle, and if you then also engage William Blake as copywriter, well, nothing can keep you from these tip pages. We don’t dare google The Invisible Worm That Flies in the Night in the Howling Storm for fear of finding out exactly what is hiding behind it, but at Pilar the three visual artists Bart Lescrève, Nina Van denbempt en Juan Pablo Plazas, all residents at Barak Lili M on the See U site, unashamedly let us see what they have been up to during their residency. Don’t even try to worm yourself out of this one! (KS)

promettent eux aussi de belles découvertes, comme Reunited, un portrait en mosaïque d’un couple syrien et de leurs deux enfants, éparpillés aux quatre coins du monde à cause de la guerre. Sans oublier The Blue House, des retrouvailles dans la Jungle de Calais entre l’artiste en exil Alpha et le cinéaste sénégalo-mauritanien Hamedine Kane. (SOS) 5 > 30/5, www.festivalmillenium.org & www.sooner.be

> 6/6, Pilar, pilar.brussels 51

Culture. Eat & Drink

Dim’s focuses on “shumai”, cylindrical dumplings that are open at the top.

The rise of the dumpling EN

It is about time that dim sum, the Chinese steamed filled dumplings, made their mark on the Brussels food scene. A new place called Dim’s is hoping to elevate their status, following in the footsteps of sushi.

— MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE DIM’S www.dim-s.com, Facebook: dimsexperience Orders: 18 > 21.30, 0470-17.46.55 (Ukkel/ Uccle) or 0471-73.19.20 (Sint-Gillis/ Saint-Gilles) Collection: chaussée de Waterloosesteenweg 1476 Ukkel/Uccle, chaussée d’Alsembergsesteenweg 93, Sint-Gillis/Saint-Gilles Delivery: Deliveroo & Uber Eats

We didn’t need a fortune teller to predict a bright future for dim sum. The Chinese steam-cooked stuffed dough balls have everything people are looking for in current food trends, including exotic flavours that are perfect for culinary “zapping”. They are easy to eat in front of any screen and can be made available in a thousand and one versions. Strangely enough, however, this speciality has

never really taken off in Brussels, even if some places offer fabulous versions of the dish. Dim sum is up against sushi, the golden boy of East-Asian cuisine. The major difference between the rice dish and the stuffed parcel of dough is in relation to temperature.

Paradoxically, the cold is an enemy to both; in an industry that is currently dominated by delivery services, that works against the dim sum.

Romain David and Martin Giard have just established a workshop kitchen, located in Sint-Gillis/Saint-Gilles and a collection point in Ukkel/ Uccle. Dim’s delivers to all nineteen boroughs in the Brussels Capital Region. The concept consists of a “ghost kitchen” with a focus on “shumai”, cylindrical dumplings that are open at the top, tipping the dough to filling ratio in favour of the latter. We spent an evening trying the different varieties on offer and were pleased with the result.

The only drawback was the fact that the last few that we ate were lukewarm; we know how much effort take-aways must make to ensure that the food arrives at the right temperature and provide a restaurant-qua-

lity experience. We were delighted by the festive aspect of the meal, which transitioned smoothly from one flavour to another.

Our firm favourites were the “Beef Ketjap” (€5.80 for three dumplings), which combines sesame seeds, spring onions, carrot, and ginger, and the “Pulled Pork” (€5.90), whose stuffing contains slices of pepper and explodes in your mouth. The “Veggie” (€5.80) is also excellent, with its delicious topping of lemon zest and mustard seeds. We were also impressed by the sides, which included “edamame” (€3.50), soy sauce with coriander and teriyaki (€1), and a fresh coleslaw (€4.50) made with carrot, cabbage, and soybeans, drizzled with yuzu vinaigrette.

HIGH FIVE

52

LES FILLES

YOKA TOMO

STANDARD

LE COCQ

MÀLOMA

Traiteur/takeaway voor food lovers.

Comptoir traiteur sain et gourmand.

Healthy deli/takeaway for food lovers. (www.lesfilles.be)

Een bento onder vrienden.

Petits bentos entre amis.

A little bento with friends.

(Facebook: yokatomo.bxl)

Zuurdesempizza’s zoals het hoort.

Des pizzas au levain exemplaires.

Sourdough pizza like it should be (www.standardpizza.be)

Frietkot, café én wasserette!

Friterie, bar et wasserette !

Café, chip-shop and laundromat!

Takeaway met toeters en bellen.

Le take-away le plus élaboré.

Sophisticated take-away. (comptoir-maloma.squarespace.com)

Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Flageyplein Flageyplein 18, 1050 18, Brussel, 1050 Brussel, 02-650.10.65 02-650.10.65 HOOFDREDACTIE

ontdekt ontdekt

centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg dan eten we wat later.

In de tropen zijneen maaltijden MathiasKristof Declercq ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN COLOFON Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), COLOFON ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN JosianeJosiane De Troyer De Troyer (abo@bruzz.be), (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 02-650.10.80 krokante, maar dunne korst omhuld rond een trouwens erg relatief, iedereen krijgt een bord JosianeJosiane De Troyer De Troyer (abo@bruzz.be), (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 02-650.10.80 Mathias Declercq COLOFON COLOFON GratisGratis in Brussels in Brussels Hoofdstedelijk Hoofdstedelijk CULTUUR & UIT Nick Trachet BRUZZ Gratis Gratis in Brussels in Brussels Hoofdstedelijk Hoofdstedelijk Nick Trachet Gewest.

Gewest.

BRUZZ Gerd Hendrickx wanneer hij of zijbroodkruim. thuiskomt, het etenspoor mag van dan al vederlicht wit Geen Gewest.

Gewest.

BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 CULTUUR & UIT Rest van RestBelgië: van België: 25 euro 25 per eurojaar; per jaar; BRUZZ02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, Rest3631 van Rest6044 België: van3393 België: 25 3393 euro 25 per eurojaar; per jaar; Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 IBAN: IBAN: BE98 BE98 3631 6044 lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen.

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of Gerd Hendrickx COLOFON REDACTIE IBAN: IBAN: BE98 3631 BE98 6044 3631 3393 6044 ABONNEMENTEN van Vlaams van Vlaams Brusselse Brusselse Media Media vzw vzw 3393 Nick Trachet ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN van Vlaams van Vlaams Brusselse Brusselse Media Media vzw ABONNEMENTEN Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Ik deed er wat waterpuur bij om het stoven Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet Buiten Buiten België: België: 30 euro 30 per eurojaar. per jaar. vzw Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), zonnebloempitten: gladde korst. rustig Het broodje Is het u ook Alles inwandelt, de voeding lijkt De 02-650.10.80 Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 REDACTIE Josiane De TroyerJosiane (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Buiten Buiten België: België: 30 euro 30 per eurojaar. per jaar.

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Gratis in BrusselsSloover, Hoofdstedelijk Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Gratis inBRUZZ Brussels Hoofdstedelijk OPLAGE OPLAGE verder te laten lopen.

Nu had ik al kip met ajuin het zeker al zijn opgevallen: op de vitrine hangt Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis inCarpentier, Brussels Hoofdstedelijk Nathalie Eva Christiaens, Sara De is zo groot dat je er niet onmiddellijk in kunt kleiner te worden. Niet lang geleden kwam het Gewest.

OPLAGE OPLAGE Post,Gewest.

Kurt Gewest.

Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van OPLAGE OPLAGE : 62.609 : 62.609 exemplaren. exemplaren.

Gewest.

ABONNEMENTEN De Troyer (abo@bruzz.be), Sloover, Kris Bettina Hubo, Jasmijn Restper van België: 25 Hendrickx, euro per jaar;Josiane OPLAGE OPLAGE : 62.609 : 62.609 exemplaren. exemplaren. (het rook daarvoor écht naar is kiphet in te dehoog. keuken), maarhet ik had vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera.

Rest van België: 25Eyck, euro jaar; bijten, Je moet in nieuws Nutella kleinere potten op de markt Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Rest van België: 25 euroADVERTEREN? per jaar; IBAN: BE98 3631 3393 ADVERTEREN? Rest3631 van 6044 België: 25Post, euro per6044 jaar; 02-650.10.80 Kurt Sophie Soukias, Roan Van IBAN: BE98 3393 IBAN: BE98Snoekx, 3631 6044 3393 Zonderman ADVERTEREN? ADVERTEREN? van Vlaams Brusselse Media vzw Marthe Marthe Paklons, Paklons, 02-650 02-650 10 61 10 61 het nog graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van een IBAN: BE98 3631 6044 3393 twee breken of lichtelijk pletten. Om het te breken brengt. Voor dezelfde prijs als de vroegere Gratis in Van Brussels Hoofdstedelijk Gewest. van Vlaams Brusselse Media vzw Eyck, Steven Garsse, Maarten Verdoodt, Tom van Vlaams Media vzw Buiten België: 30 Brusselse euro per jaar.sales@bruzz.be MartheMarthe Paklons, Paklons, 02-650 02-650 10 6110 61 sales@bruzz.be Vlaams Media Restvzw van België: persales@bruzz.be jaar; Buiten België: 30 euro25 pereuro jaar.

Agussi – ookeen bekend alsinegusi, agushi of Afrikaanse mama op, kleurrijke hoofddoek.

Buitenvan België: 30 Brusselse euro perZonderman jaar. sales@bruzz.be MEDEWERKERS kent een pistolet snede de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja,met de hazelnoten zijn duurder agussi?

OPLAGE DISTRIBUTIE DISTRIBUTIE Buiten België: 30een euro per BE98 jaar. 3631 6044 voor voor nader onderzoek. onderzoek.

Iktegelijk kwam Iktegelijk kwam terug terug metmet een IBAN: 3393 moet je erjealnader ereen al een hele hele hoop hoop slachten! slachten!

Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, OPLAGE egushi – wordtisvoornamelijk gebruiktmoet in Het gaatmeneer! over diepvrieskip.

Maarhouden niet om niet de nu OPLAGE : 62.609 exemplaren.

Ute Otten, Ute Otten, 02-650.10.63, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE DISTRIBUTIE OPLAGE Technisch dat om het zwellen van het deeg inmet geworden En de mensen forse forse pistolet met inhoud, inhoud, dat dat laatste laatste verwijderde verwijderde van Vlaams Brusselse Media vzwNick MEDEWERKERS Ik liet Ikpistolet de liet stukken de stukken rustig rustig bakken bakken in ruime in ruime olie olie OPLAGE : 62.609 exemplaren.

Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Ute Otten, Ute Otten, 02-650.10.63, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ute.otten@bruzz.be de koolfamilieWest-Afrika.

(Brassicaceae).

Hij is tranen.

Net zoals mosterd wordt OPLAGEOPLAGE : 62.609 exemplaren.

ADVERTEREN? ALGEMENE ALGEMENE DIRECTIE DIRECTIE Het zijn de zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen Buiten België: 30 euro perMichaël jaar.

Nick Nick Trachet Trachet ikiken even ik omerom debehoorlijk maten debehoorlijk maten tewat kunnen tewat kunnen nemen. nemen.

Het Het ding ding Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Bellon, Nick Nick Trachet Trachet voegde ikeven voegde er gehakte gehakte ajuin ajuin aan aan de hete oven op te vangen. Maar en een leraar van prijsverhoging, dus doen ze het via volumeTrachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden OPLAGE : 62.609Marthe exemplaren.

ADVERTEREN? Paklons, 02-650 10 61 Dirk DeDirk Clippeleir De ALGEMENE Clippeleir ALGEMENE DIRECTIE DIRECTIE met deBrusselaar mosterd mierik meegekookt.

Hitte Brusselaar Brusselaar diede de die stad de stad niet woog woog 45 45 gram, bolrond bolrond met met een een diameter diameter van van ADVERTEREN? Patrick Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Brusselaar die die stad de stad toe, wat wat pepertjes pepertjes en look. en look.

Na anderhalf Na anderhalf uur uur was was soort, of van vele pompoensoorten, gepeld engram, die te oud zijn volgens de normen van de dus nauw verwant MartheJordens, Paklons, 02-650 10 61 Dirk sales@bruzz.be DeDirk Clippeleir De Clippeleir OPLAGE 62.609 exemplaren. geschiedenis op rust vertelde mijtoe, lang geleden dat verkleining.

HOOFDREDACTIE HOOFDREDACTIE ADVERTEREN? EINDREDACTIE en de en wereld de wereld culinair culinair Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be en de en wereld de wereld culinair culinair centimeter, de hoogte de hoogte bedroeg bedroeg zeven zeven Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden detwaalf kip detwaalf nog kipcentimeter, nog steeds steeds oneetbaar oneetbaar taai! taai!

Maakt Maakt niet niet uit, uit, en de radijs, en dat smaak jeresultaat ook. vernietigt immers de geuren DISTRIBUTIE KristofKristof Pitteurs Pitteurs (algemeen (algemeen hoofdredacteur), hoofdredacteur), gemalen.

Het lijkt wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet voor nader onderzoek.

Ik kwam terug met een HOOFDREDACTIE HOOFDREDACTIE moet je er al een hele dan hoop tegelijk slachten!

Marthe Paklons, 02-650 10 61Geert Van der sales@bruzz.be Karen De Becker, Hallen, Sophie ontdekt ontdekt dieMierik snee de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de Laatst kwam mijn huisgenote terug van dedan sterker. ontdekt ontdekt centimeter. centimeter.

Zo’n Zo’n raspistolet is met is met een een erg erg dan eten eten we wat we wat later. later.

Inraspistolet de Intropen de tropen zijn zijn maaltijden maaltijden ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650 10 61hoofdredacteur), Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be Mathias Mathias Declercq Declercq DISTRIBUTIE Kristof Kristof Pitteurs Pitteurs (algemeen (algemeen hoofdredacteur), Maar in wortel.

Als het met rustig inhoud, datde laatste verwijderde sales@bruzz.be EINDREDACTIE Ik lietpistolet desmaakstoffen stukken bakken in ruime olie der. Je vindt betekent vandaag forse agussi in vrijwel elke verloren, maar zijn ook niet meer gepast voor Soukias Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be sales@bruzz.be krokante, krokante, maar maar dunne dunne korst korst omhuld omhuld rond rond een een trouwens trouwens erg relatief, erg relatief, iedereen iedereen krijgt krijgt een een bordbord Mathias Mathias Declercq Declercq DISTRIBUTIE genitaliën van de godin Ceres.

Se non è vero … dagelijkse zoektocht naar voedsel met de ALGEMENE DIRECTIE voor nader onderzoek.

Ik kwam terug met een CULTUUR CULTUUR & UIT & UIT Nick Trachet ikikeven om debehoorlijk maten teje kunnen nemen.

Het ding moet je er al een hele hoop tegelijk slachten! eigenlijk iets als ‘méér radijs’.

In het moet, voeg er in warme bereidinKaren De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Nick Trachet en voegde er wat gehakte ajuin aan Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft met de Brusselaar wanneer wanneer hij of hijzijof thuiskomt, zijbroodkruim. thuiskomt, het eten het eten mag mag dan dan al alALGEMENE Dirk De Clippeleir vederlicht vederlicht wit broodkruim. wit Geen Geen spoor spoor van van Gerd Hendrickx Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE DIRECTIE Gerd Hendrickx CULTUUR & UIT& ute.otten@ UIT VORMGEVING die stad rustig woog 45 gram, bolrond met een diameter van forse met dat laatste verwijderde Pistolets zijn per defi nitie wit.

Ze staan DISTRIBUTIE Ute Otten,CULTUUR 02-650.10.63, ‘vogels-zonder-kop’.

Ik kreeg een pakje Frans dat meer Brusselaar die dede stad Soukias toe, wat pepertjes en look.

Na anderhalf Ik lietpistolet de stukken bakken in ruime olie Dirkute.otten@bruzz.be De Clippeleir ook: raifort.

En in hetinhoud, Duits gen helemaal op einde toe. lauw lauw zijn, zijn, erhet iseraltijd is altijd genoeg genoeg voorvoor iedereen. iedereen.

Nick Trachet Ute Otten, 02-650.10.63, nieuwlichterij nieuwlichterij alsuur sesamzaadjes, alswas sesamzaadjes, slaapbollen slaapbollen ofRodiers, of Gerd Hendrickx Gerd Hendrickx HOOFDREDACTIE REDACTIE Van agussi maakt men ‘soep’.

Eigenlijk dikke Heleen Ruth Plaizier REDACTIE textuur van tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar ende dewereld wereld culinair bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE en culinair twaalf centimeter, de hoogte bedroeg zeven de kip nog steeds oneetbaar taai!

Maakt niet uit, Nick Trachet ik even om de maten te kunnen nemen.

Het ding symbool voor de en moeten dus leek alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Nick Trachet Nathalie Nathalie Carpentier, Carpentier, Eva Christiaens, Eva Christiaens, Sara DeSara De en ik voegde eropgevallen? behoorlijk wat ajuin aan Ik deed Ikpuur deed er wat erzijn. wat water water bijpuur om bij om het stoven het stoven rustig rustig Wie Wie langs deook Afrikaanse de Afrikaanse winkels winkels wandelt, wandelt, moet moet zonnebloempitten: zonnebloempitten: puur gladde korst. korst.

Het Het broodje broodje Is ontdekt het Is het u langs ook u opgevallen?

Alles Alles ingodin de ingehakte voeding de voeding lijkt lijktde HOOFDREDACTIE De plant komt oorspronOm wortel te dieverzot VORMGEVING REDACTIE REDACTIE Dirkgladde De ALGEMENE Clippeleir VERTALING ontdekt DIRECTIE centimeter.

Zo’n raspistolet isteoptimaal met een erg saus.

Agussi bindt erg mooi geeft een romig Azië en Afrika. MenBrusselaar is er ginder op.Meerrettich.

Bij onshet dan eten ween wat later.

In de tropen zijn maaltijden MathiasKristof Declercq Sloover, Sloover, Kris Hendrickx, Kris Hendrickx, BettinaBettina Hubo, Hubo, JasmijnJasmijn Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Brusselaar diede destad stad verder laten laten lopen.

Nu Nu had ikonmiddellijk alikkip al met kipinmet ajuin zeker het zeker al zijn al zijn opgevallen: opgevallen: op de op vitrine de vitrine hangt hangt woog 45 gram, bolrond met een diameter van Nathalie Nathalie Carpentier, Carpentier, Eva Christiaens, Eva Christiaens, Sara De Sara De isverder zoistegroot zo groot dat dat jelopen. erje niet erhad niet onmiddellijk kunt inajuin kunt kleiner kleiner teVolkorenpistolets worden. te worden.

Niet Niet lang lang geleden geleden kwam kwam het het was Brusselaar die ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir toe, wat pepertjes en look.

Na anderhalf uur zijn een ontheiliging!

Pistolets Heleen Rodiers, Ruth Plaizier zat wat dus moet doorgaan voor koploos John Arblaster, Frédérique Beuzon, Post, Kurt Post, Snoekx, Kurt Snoekx, SophieSophie Soukias, Soukias, Roan Van Roan Van Dirk De Clippeleir de stad en de gebruiken, moeten we hem dus kelijk uit Zuid-Rusland tot Finland, krokante, maar dunne korst omhuld rond een trouwens erg relatief, iedereen krijgt een bord Mathias Declercq Sloover, Sloover, Kris Hendrickx, Kris Hendrickx, Bettina Bettina Hubo, Hubo, JasmijnJasmijn HOOFDREDACTIE CULTUUR & UIT resultaat.

Laat enkele scheppen rustig meestoven was kip vroeger iets voor zonen feestdagen, tot (het (het rook rook écht écht naar naar kip in kip de in keuken), de keuken), maar maar ik had ik had vaker vaker wel wel dan dan niet niet een een reclame reclame voor voor pluvera. pluvera. en de wereld culinair bijten, bijten, daarvoor daarvoor is het is het te hoog. te hoog.

Je moet Je moet het het in in nieuws nieuws dat dat Nutella Nutella kleinere kleinere potten potten op de op markt de markt Eyck, Steven Eyck, Steven Van Garsse, Van Garsse, Maarten Maarten Verdoodt, Verdoodt, Tom Tom en de wereld culinair twaalf centimeter, de hoogte bedroeg zeven Martin McGarry, Laura Jones de kip nog steeds oneetbaar taai!

Maakt niet uit, VERTALING Post, Kurt Post, Snoekx, Kurt Snoekx, Sophie Sophie Soukias, Soukias, Roan Van Roan Van wanneer hij of zij thuiskomt, het eten mag dan al vederlicht wit broodkruim.

Geen spoor van Gerd Hendrickx worden uit het fide jnste meel gebakken, simila bij de pluimgedierte. Hetwereld leken culinair wel porties voor HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen Kristof Pitteurs (algemeen beschadigen: raspen. is best schrijft men, en hij werd alprijs millennia Zonderman Zonderman CULTUUR & UIT hettwee nog het nog graag graag wat wat Afrikaanser.

Afrikaanser.

Kennen Kennen jullie Meestal Meestal staat staat er het er lachende het lachende gezicht gezicht van een een HOOFDREDACTIE twee breken breken ofHet lichtelijk of lichtelijk pletten. pletten.

Omjullie Om het het te breken tehoofdredacteur), breken brengt. brengt.

Voor Voor dezelfde dezelfde prijs als als vroegere devan vroegere met de kip en roer regelmatig om.

Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling ontdekt de brave kip Eyck, Steven Eyck,Greta Steven Van Garsse, Van Garsse, Maarten Maarten Verdoodt, Verdoodt, Tom Tom ontdekt Frédérique Beuzon, Mathias George Holmer, centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg dan eten we wat later.

In de tropen zijn maaltijden lauw zijn, er iseen altijd genoeg voor iedereen.

Mathias Declercq nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of hoofdredacteur), Declercq Gerd Hendrickx REDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), agussi? agussi?

Agussi Agussi – ook – ook bekend bekend als egusi, als egusi, agushi agushi of of ontdekt Afrikaanse Afrikaanse mama mama op, met op, met kleurrijke kleurrijke hoofddoek. hoofddoek.

FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Romeinen. gaf inzijn het Duits het woord lilliputters. Niet vuistdik, maar chocoladereepdaarvoor jonge mierikswortels tein deinbovenkant. geleden verspreid over heel Europa, Zonderman Zonderman MEDEWERKERS kent kent een een pistolet pistolet een een snede snede de bovenkant. grotere, grotere, uiteraard! uiteraard!

Ja,groene de Ja,Dat hazelnoten de hazelnoten zijn duurder duurder Holmer-Arblaster, LauraMEDEWERKERS Jones, Martin McGarry nu ook nog groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tot de goedkoopste proteïne opopgevallen? de trouwens Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Ik deed wat water bij om het stoven rustig Wie langs de Afrikaanse winkels wandelt, moet zonnebloempitten: puur gladde korst.voornamelijk Het broodje Is het u ook Alles in demaar voeding lijkt krokante, dunne korst omhuld rond een erg relatief, iedereen krijgt een bord Nicolas Nicolas Alsteen, Alsteen, Gilles Bechet, Gilles Bechet, Michaël Michaël Bellon,Bellon, Mathias Declercq BartNathalie Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie egushi – wordt – wordt gebruikt gebruikt in in Het Het gaat gaat over over diepvrieskip. diepvrieskip.

Maar Maar niet niet omer om de nu de nu egushi CULTUUR & van UIT Technisch Technisch isvoornamelijk dat is dat om om het het zwellen zwellen van het het deeg deeg in REDACTIE inHendrickx, geworden geworden meneer! meneer!

En de En mensen de mensen houden houden niet niet CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx Sloover, Kris Bettina Hubo, Jasmijn nemen, de oude van vorig jaar waar hij nulang ook verwilderd voorMEDEWERKERS MEDEWERKERS Semmel, nog steeds de naam voor deze broodjes dun. Kolibries zonder kop!Met vreugde Patrick Patrick Jordens, Jordens, Tom Peeters, Tom Peeters, Niels Ruëll, Niels Nick Ruëll, Nick verder te laten lopen.

Nu had ik al kip met ajuin het zeker zijn opgevallen: op de vitrine hangt Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De is zo groot dat je er niet onmiddellijk in kunt kleiner teal worden.

Niet geleden kwam het maar zeker bijvoorbeeld ook spinazie.

Een markt.

Hetzelfde in Afrika. bezingen Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, West-Afrika.

Het Het zijn zijn de zaden de zaden van van een een meloenmeloenoveral overal dominerende dominerende ‘plofkip’. ‘plofkip’.

Het Het zijn zijn legkippen legkippen wanneer hij of zijbroodkruim. thuiskomt, het eten mag van dan alWest-Afrika. vederlicht wit Geen spoor Gerd Hendrickx Post,FOTOGRAFIE Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Nicolas Nicolas Alsteen, Alsteen, Gilles Bechet, Gilles Bechet, Michaël Michaël Bellon,Bellon, & ILLUSTRATIE de hete de hete oven oven op te op vangen. te vangen.

Maar Maar een een leraar leraar van van prijsverhoging, prijsverhoging, dus dus doen doen ze het ze het via volumevia volumeTrachet, Trachet, Tom Van Tom Bogaert, Van Bogaert, Michel Michel Verlinden Verlinden CULTUUR & UIT Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn (het rook écht naarhet kip in deof keuken), maar ik had vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. worden houterig leveren niet komt.

Toch krijgt mierikswortel in bijten, daarvoor is het te hoog.

Je moet het in nieuws Nutella kleinere potten op zuiden de markt Eyck, Steven Van Garsse,Wide Maarten Verdoodt, Patrick Tom in het dat land.

In museum van Er was een tijd dat portie van de werkman Vanderstichele, Vercnocke Patrick Jordens, Jordens, Tom Peeters, Tom Peeters, Niels Ruëll, Niels Ruëll, Nick Nick REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Noémie Sloover, Kris soort, soort, van ofen van vele vele pompoensoorten, pompoensoorten, gepeld gepeld enSaskia en die te die oud te oud zijn zijn volgens volgens desesamzaadjes, normen devan normen van van de de Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met ze daar de goedkope kipdedie uit onze contreien per Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van nieuwlichterij als slaapbollen of Gerd Hendrickx geschiedenis geschiedenis op rust op rust vertelde vertelde mij mij lang lang geleden geleden dat dat verkleining. verkleining.

Zonderman REDACTIE EINDREDACTIE EINDREDACTIE het nog graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van een Trachet, Trachet, Tom Van Tom Bogaert, Van Bogaert, Michel Michel Verlinden Verlinden twee breken of lichtelijk pletten.

Om het te breken brengt.

Voor dezelfde prijs als de vroegere Hendrickx, Bettina Post, Kurt Snoekx, gemalen. gemalen.

Het resultaat resultaat lijktlijkt watverzinnebeeldt; wat op amandelpoeop amandelpoeeierindustrie. eierindustrie.

Zulke Zulke dieren dieren gaan gaan uiteraard uiteraard niet nietde nuttig zoveel raspsel Omdat de onze streken zelden vruchten, wat Ik zag een staan met droge Van Garsse, Hubo, Maarten Verdoodt, Tom Van Napels zag ikhuisgenote verkoolde pistolets die de uitbargroot zijn.

Datwordt was ‘terrassiers’ Steve IvanJasmijn Put, Karen Karen De Becker, De Becker, Geert GeertderVan Hallen, der Hallen, SophieSophie die snee die snee deHet vruchtbaarheid deop. vruchtbaarheid de Marsily, deEyck, Steven Laatst Laatst kwam kwam mijn mijn huisgenote terug terug van van de Nathalieverzinnebeeldt; Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Michiels, Ik deed er wat water bij om het stoven rustig Wie langs demand Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: puur gladde korst.

Het broodje Is het umoest ook opgevallen?

Allestoen inwandelt, dede voeding lijkt VERANTWOORDELIJKE UITGEVER de hete pepers, tot jolijt van iedereen!

Laat vliegtuig naar ginder gevlogen, mogelijk agussi?

Agussi – ook bekend als egusi, agushi of Afrikaanse mama op, met kleurrijke hoofddoek.

Zonderman MEDEWERKERS Sophie Soukias, RoanSoukias VanSoukias Eyck, Steven Van Garsse, kent een pistolet snede de bovenkant. grotere, uiteraard! Ja,verloren, deverloren, hazelnoten zijn duurder REDACTIE EINDREDACTIE EINDREDACTIE der. der.

Je vindt Jeintijdje vindt vandaag vandaag agussi agussi inSloover, vrijwel inaf vrijwel elke elke Bettina maar maar zijn zijn ook ook nietniet meer meer gepast gepast voor voor een Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Kris Hendrickx, Jasmijn scherpte na een weer begint des te beter is te voor de wortelvorwitte wortels bij de Roemeen. genitaliën genitaliën vaninvan godin de godin Ceres.

Ceres.

SeNathalie non Se non èCarpentier, vero è vero … …Hubo, dagelijkse dagelijkse zoektocht zoektocht voedsel voedsel metal met de de voornamelijk Nicolas GillesVerdoodt, Bechet, Kristof Pitteurs sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog met dezijn schop werkten.

Vandaag doen ze dat verder laten lopen.

Nu had ik kip ajuin egushi wordt gebruikt Het gaat over diepvrieskip.

Maar niet om de nu het zeker opgevallen: de vitrine hangt Karen Karen De Becker, De Becker, Geert Van GeertderVan Hallen, der Hallen, SophieSophie Maarten Zonderman EvaAlsteen, Christiaens, SaraMichaël DeTomBellon, is‘onze’ zo groot dat jenaar ernaar niet onmiddellijk inde kunt kleiner tealworden.

Niet langop geleden kwam het onbepaalde tijd verder sudderen.

De agussisaus isdehet Technisch is om het zwellen van deeg inPost, Kurt met subsidies van de EU. Die handel moet wel erg geworden meneer!

En de mensen houden niet Afrikaanse Afrikaanse winkel. winkel. ‘onze’ moderne moderne smaak smaak die liever die liever kip heeft kip– heeft metmet met dedat MEDEWERKERS Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick VORMGEVING VORMGEVING Pistolets Pistolets zijn zijn per per defi defi nitienitie wit. wit.

Ze staan Ze staan ‘vogels-zonder-kop’. ‘vogels-zonder-kop’.

Ik kreeg Ik kreeg een een pakje pakje dat dat meer meer Soukias Soukias Flageyplein 18, 1050 Elsene. te nemen, voegt men in het mieriksming, want daar moeten we het van Pastinaak?

Peterseliewortel voor in West-Afrika.

Het zijn de zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, (het rook écht naar kip in de keuken), maar ik had vaker wel dan niet een reclame voor pluvera.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER overleefd. de hete oven op te vangen.

Maar een leraar met de Bobcat of Kubota en moeten ze na hun van prijsverhoging, dus doen ze het via volumeTrachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Van Van agussi agussi maakt maakt men men ‘soep’. ‘soep’.

Eigenlijk Eigenlijk dikke dikke Heleen Heleen Rodiers, Rodiers, Ruth Plaizier Ruth Plaizier textuur textuur van van tandpasta. tandpasta.

Dus Dus gaan gaan deze deze vogels vogels naar naar bijten, daarvoor is het te hoog.

Je moet het in nieuws dat Nutella kleinere potten op de markt Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom erg vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want de eigenaars van hetvolgens merkleek MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, symbool symbool voor voor de godin de godin en moeten en moeten dus puur puur zijn. zijn. leek alsof alsof het het broodbeleg moest moest bevatten. bevatten.

Daarin Daarin Patrick Jordens, Tom Niels Ruëll, Nick Gilles Bechet, Kurtdus Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van soort, of vele pompoensoorten, gepeld enmooi die te oud zijn de Azië normen van debroodbeleg VORMGEVING VORMGEVING Bruzz is Kristof een uitgave van dePeeters, Vlaams Brusselse VERTALING VERTALING raspsel vaak een beetje azijn ofen de waterzooi?

Neen, het was mierik.

Pitteurs Zonderman saus. saus.

Agussi Agussi bindt bindt erg erg mooi geeft en Post, geeft een een romig romig geschiedenis op rust vertelde mij lang geleden dat Azië en Afrika. en Afrika.

Men Men islichtelijk erisginder er ginder verzot verzot op.van Bij op. ons Bij ons verkleining. het nog graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat er het gezicht van een hebben.

EINDREDACTIE breken of pletten.

Om het te breken brengt. dezelfde prijs als de vroegere Het binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren delachende fitness.

Greppels graven is een Trachet, TomBellon, Van Bogaert, Michel Verlinden Michaël Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Volkorenpistolets Volkorenpistolets zijnzijn een een ontheiliging! ontheiliging!

Heleen Heleen Rodiers, Rodiers, Ruth Plaizier Ruth Plaizier zattwee wat zat wat dus dus moet moet doorgaan doorgaan voorgemalen. voor koploos koploos Eyck, StevenPistolets VanPistolets Garsse, Maarten Verdoodt, Tom ook wat muskusachtig.

Te eten met de vingers, staan inVoor denaar top vijfhonderd van deeierindustrie.

Belgische John Arblaster, John Arblaster, Frédérique Beuzon, Beuzon, Het resultaat lijkt watverzinnebeeldt; op amandelpoeZulke dieren gaan uiteraard niet Media vzw, wordt gedrukt opHallen, de persen van Eco Frédérique Flageyplein 18, 1050 Elsene.

Karen De Becker, Geert Van der Sophie resultaat. resultaat.

Laat Laat enkele enkele scheppen scheppen rustig rustig meestoven meestoven was was kip vroeger kip vroeger iets iets voor voor zonzonen feestdagen, en feestdagen, tot tot die snee de vruchtbaarheid de Laatst kwam mijn huisgenote terug van de Mierik ispluimgedierte. de wasabi armen.

De citroen toe, wat het proces vertraagt.

“Ja,” zeiuiteraard! de winkelier bijna verontagussi?

Agussi –der ook bekend als egusi, agushi ofworden Afrikaanse mama op, kleurrijke hoofddoek.

NickdeTrachet, Tom VanMartin Bogaert, Michel Verlinden Martin McGarry, McGarry, Laura Jones Laura Jones VERTALING VERTALING Zonderman MEDEWERKERS kent een pistolet een snede invoor devoor bovenkant. worden uit het uit het fijnste fijnste meel meel gebakken, gebakken, simila simila bij de bij grotere, Ja,met de hazelnoten zijn duurder pluimgedierte.

Het Het leken leken wel wel porties porties EINDREDACTIE der.

Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke verloren, maarlezijn ook niet meer gepast voor Soukias ken en de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend beroep geworden. ”Tu sais où est Print Center (DPG Media) boven een bord rijst.

Smakelijk. fortuinen. met met de kip de en kip roer en roer regelmatig regelmatig om. om.

Hier Hier kunnen kunnen een een fenomenale fenomenale ontwikkeling ontwikkeling de brave de brave kip kip genitaliën van de godin Ceres. Se non è vero … Nicolas Alsteen, Gilles Bechet,Bruzz dagelijkse zoektocht naar voedsel met de Frédérique Frédérique Beuzon, Beuzon, GeorgeGeorge Holmer, Holmer, Greta Greta een uitgave vanFOTOGRAFIE deHallen, Vlaams Michaël Bellon, KarenisDe Becker, Geert Van der Sophie egushi – wordt voornamelijk gebruikt in het Het gaatmeneer! over“iemand diepvrieskip.

Maarhouden niet de nu groeit plant hier zo makkelijk dat de Om de overdreven bijterige smaak te schuldigend, mij FOTOGRAFIE &Brusselse ILLUSTRATIE & ILLUSTRATIE Romeinen.

Romeinen.

Dat Dat gaf in gaf het in het Duits Duits het het woord woord lilliputters. lilliputters.

Niet Niet vuistdik, vuistdik, maar chocoladereepchocoladereepAfrikaanse winkel. ‘onze’om moderne diedegradeerde liever kip heeft met demaar en wordt gesubsidieerd door is dat om zwellen deeg geworden En groothandelaar dehad mensen niet EINDREDACTIE Karen De Geert Van derNoémie Hallen, Holmer-Arblaster, Holmer-Arblaster, Laura Laura Jones, MartinMartin McGarry McGarry VORMGEVING nudefi ook nuin ook nogwit. nog groene groene groenten groenten bij, zoals bij,Jordens, zoals okra’s, okra’s, MEDEWERKERS tot de totuit goedkoopste de goedkoopste proteïne proteïne opvan de opzijn de plaats kruim zijn broodje, zo is er voor extra problème?” zei een op de smaakdegradeerde Pistolets per nitie Ze staan ‘vogels-zonder-kop’.

IkTechnisch kreeg een pakje dat meerhet Soukias Patrick Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Ik kocht zo’n kip en de winkelier waarschuwBart op Dewaele, Bart Dewaele, Kim, Wauter Kim, Mannaert, Mannaert, Noémie Media vzw, wordt gedrukt deBecker, persen vanWauter EcoJones, Semmel, Semmel, nog nog steeds steeds de naam de naam voor voor deze deze broodjes broodjes dun. dun.

Kolibries Kolibries zonder zonder kop! kop!

Van agussi maakt men ‘soep’.

Eigenlijk dikke HeleenBechet, Rodiers, Ruth PlaizierBellon,en de Vlaamse textuur vanJapanners tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar de Vlaamse Gemeenschap West-Afrika.

Het zijn de zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen er in Europa komen halen. temperen, doet men er bijna overal gevraagd er binnen te doen.”

Een Sophie Soukias Nicolas Alsteen, Gilles Michaël maar maar zeker zeker bijvoorbeeld bijvoorbeeld ook ook spinazie. spinazie. markt. markt.

Hetzelfde Hetzelfde inop Afrika. inDaarin Afrika.

MetMet vreugde vreugde bezingen bezingen Marsily,Marsily, Steve FOTOGRAFIE Michiels, Steve Michiels, Ivan Put, Ivan Put, de hete oven te vangen.

Maar een leraar van prijsverhoging, dus doen ze het via volumeTrachet, TomEen Van Een Bogaert, Michel Verlinden symbool voor de godin en moeten dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten.

FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE & ILLUSTRATIE Print Center (DPG Media) VORMGEVING beleg.

Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend.

VERTALING de mij: “Poulet dur!”deStrong chicken lees je“C’est Gemeenschapscommissie. saus.

Agussi bindt erg mooi enhet geeft een romig Azië en Afrika.

Men issoort, ginder verzot op.

Bijdat ons intomaatje het in zuiden zuiden vanervoor van dat land. land.

In het museum museum van van Er Er een een tijd tijd dat de portie de portie van van de werkman degepeld werkman Vanderstichele, Vanderstichele, Wide Wide Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, NickSaskiaSaskia of van vele pompoensoorten, enzijn die te oud zijnvol? volgens normen van Bart Dewaele, Bart Dewaele, Kim, Vercnocke Wauter Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Mannaert, Noémie Noémie tomaatje zorgt zorgt ervoor datdat je datje jeIn kan jehet kan vergissen vergissen met met zeergeschiedenis daar ze was daar de was goedkope de goedkope kip die kip uit die onze uit onze contreien contreien per per de meeste tubes Japanse ‘wasaook room bij.

In Oost-Europa wordt hele mand Oost-Europeanen Volkorenpistolets eendat ontheiliging!

Pistolets Heleen Rodiers, Ruth Plaizier zatde wat dusInmoet doorgaan voor koploos John Arblaster, Beuzon, en wordtFrédérique gesubsidieerd doorRodiers, op rust vertelde mij lang geleden verkleining.

VORMGEVING Heleen RuthMichiels, Plaizier EINDREDACTIE resultaat.

Laat enkele scheppen rustig meestoven was kip vroeger ietsinvoor zonen feestdagen, tot Napels zag zag iktot verkoolde ikjolijt verkoolde pistolets pistolets die de die uitbarde groot groot moest moest zijn. zijn.

Datwordt Dat was was toen toen de ‘terrassiers’ demogelijk ‘terrassiers’ Marsily, Marsily, Steve Steve Michiels, Ivan Put, Ivan Put, Trachet, Tom VanuitbarBogaert, Michel que les gens ne mangent plus.”

Een groot deel weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers Martin McGarry, LauraVerlinden Jones VERANTWOORDELIJKE VERANTWOORDELIJKE UITGEVER UITGEVER de hete deNapels hete pepers, pepers, tot jolijt vanbij van iedereen! iedereen!

Laat Laat vliegtuig vliegtuig naar naar ginder ginder wordt gevlogen, gevlogen, mogelijk VERTALING gemalen.

Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet worden uit het fi jnste meel gebakken, simila de pluimgedierte.

Het leken wel porties voor deHallen, Vlaamse en deVanderstichele, Vlaamse houden vanhuisgenote mierik. terug Karen Dejaar Becker, Geert Van der SophieGemeenschap Saskia Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Wide Vercnocke die snee de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de Laatstduidelijk kwam mijn van de ontwikkeling VERTALING Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta met de kip en roer regelmatig om.

Hier kunnen een fenomenale de brave kip Kristof Kristof Pitteurs Pitteurs sting sting van van de Vesuvius de Vesuvius in het in het jaar 79 hebben 79 hebben nog nog met met de schop de schop werkten. werkten.

Vandaag Vandaag doen doen ze dat ze dat Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta onbepaalde onbepaalde tijd tijd verder sudderen. sudderen.

DeEINDREDACTIE agussisaus De agussisaus is Gemeenschapscommissie. is metmet subsidies subsidies van van de EU. de EU. Die Die handel handel moet moet welelke wel erg erg FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Flageyplein Nederland hebben het over “harde kip”, javuistdik, vanEr dezijn bevolking loopt rond ingepast een elfenlijfje, Romeinen.

Dat gaf in het Duits hetverder woord lilliputters.

Niet maar chocoladereepder.

Je vindt vandaag agussi in vrijwel verloren, maar ook niet meer voor en Soukias Flageyplein 18, 1050 18, Elsene.

1050 Elsene.

Holmer-Arblaster, Jones, Martin McGarry Holmer-Arblaster, LauraLaura Jones, Martin McGarry nu ook groene groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tot de goedkoopste op de nu zijn zoveel Roemenen VERANTWOORDELIJKE VERANTWOORDELIJKE UITGEVER UITGEVER overleefd. overleefd. met met de Bobcat deproteïne Bobcat ofzijn, Kubota of Kubota en en moeten zenog na zehun na hun genitaliën van de godin Ceres.

Se non è vero …vullend, dagelijkse zoektocht naar voedsel in met de Bart Dewaele, Kim,Hallen, Wauter Mannaert, Noémie erg erg vullend, smaakt smaakt een een kleinklein beetje beetje bitter, bitter, maar maar winstgevend winstgevend zijn, want want de eigenaars demoeten eigenaars van van het merk het merk Karen De Becker, Geert Van der SophieBruzz Semmel, nog steeds de naam voor deze broodjes dun.

Kolibries zonder kop! isBruzz een uitgave is Kristof een uitgave van devan Vlaams de Vlaams Brusselse Brusselse Afrikaanse winkel.

Kristof Pitteurs Pitteurs ‘onze’ moderne smaak diegekneed liever kipde heeft met de mensen, dat zijn ze ook.

Als je oude recepten onthaard, gegomd en naar de stijl van de maar zeker bijvoorbeeld spinazie.

Eenis soms markt. Hetzelfde in Afrika.

Met vreugde bezingen Marsily, FOTOGRAFIE Steve Michiels, Ivan Put, Het Het binnenste binnenste is eten soms niet niet helemaal helemaal doorbakdoorbakwerkuren werkuren naar naar dezijn fi de tness. fiper tness.

Greppels Greppels graven graven is een is eenookook VORMGEVING & ILLUSTRATIE ook wat wat muskusachtig. muskusachtig.

Te Te eten met met de vingers, de vingers, staan staan in de in top de top vijfhonderd vijfhonderd van van de Belgische de Belgische Brussel dat ze de tweede nationaliteit Pistolets defi nitie wit.

Ze staan ‘vogels-zonder-kop’.

Ik kreeg een pakje dat meer Soukias MediaMedia vzw, wordt vzw, gedrukt wordt op persen op deElsene. persen van Ecovan Eco FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim, Flageyplein Flageyplein 18, gedrukt 1050 18,deElsene.

1050 in het zuiden van dat land.

In het museum van Er was een tijd dat de portie van de werkman Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Bart Dewaele, Kim, Wauter Print Mannaert, Noémie tomaatje ervoor dat je ken je vergissen met ze daar de goedkope kip die uit onze contreien per Van agussi maakt men ‘soep’.

Eigenlijk dikke Heleen Rodiers, Ruth Plaizier textuur van tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar ken enkan de en ware de ware pistoletoloog pistoletoloog trekt trekt eerst eerst dat dat natte natte zittend zittend beroep beroep geworden. geworden. ”Tu”Tu sais sais où est oùzorgt le est le van mwamba (moambe voor kolonialen) leest, Center Print Center (DPG Media) (DPG Media) boekskes.

Bij virtuele hoort virtueel boven boven een een bord bord rijst. rijst.

Smakelijk.

Smakelijk. fortuinen. fortuinen.

WauterSteve Mannaert, Noémie Marsily, Ivan Bruzz isBruzz eenSteve isuitgave een Michiels, uitgave van devan Vlaams de Vlaams Brusselse Brusselse symbool de godin en moeten puur zijn. leek alsofin het broodbeleg moest bevatten.

Daarin vormen het gewest, lichamen na dede Fransen Napels zagdus ik verkoolde pistolets die de uitbargroot moest zijn.

Datwordt was toen de voor ‘terrassiers’ Marsily, Michiels, Ivan enPut, wordt en gesubsidieerd wordt gesubsidieerd door door VERANTWOORDELIJKE UITGEVER deen hete pepers, jolijt kruim van iedereen!

Laat vliegtuig naar ginder gevlogen, mogelijk VORMGEVING VERTALING kruim uit zijn uit zijn broodje, broodje, zo is zoerisplaats er plaats voorvoor extra extra problème?” zeibindt een zei groothandelaar groothandelaar op de op de saus.

Agussi erg mooi geeft eentot romig Azië endie Afrika.

Men is erd’une ginder verzot op.in Bij ons Ikproblème?” kocht Ik kocht zo’n zo’n kip een en kip de enwinkelier de winkelier waarschuwwaarschuwMedia Media vzw, wordt vzw, wordt gedrukt gedrukt op persen op persen van Ecovan Eco Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Saskia Vanderstichele, Widede Vercnocke moet kip uren en uren sudderen de Vlaamse de Vlaamse Gemeenschap Gemeenschap en dede en Vlaamse dede Vlaamse voedsel.

Impressions paupiette de veau.

Kristof Pitteurs sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog met de schop werkten.

Vandaag doen ze dat Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!

Pistolets HeleenFrédérique Rodiers, Ruth Plaizier zat wat dus moet doorgaanDat voor koploos John Arblaster, Beuzon, en voor de Marokkanen. merk je onbepaalde tijd verder sudderen.

De agussisaus is met subsidies van de EU. Die handel moet wel erg Print Center Print Center (DPG Media) (DPG Media) beleg. beleg.

Smakelijk.

Smakelijk. vroegmarkt vroegmarkt in Rungis in Rungis mij mij ooit ooit zuchtend. zuchtend.

“C’est “C’est de mij: de mij: “Poulet “Poulet dur!”

Strong Strong chicken chicken lees lees je jemeestoven Gemeenschapscommissie.

Gemeenschapscommissie.

Flageyplein 18, 1050 Elsene. resultaat.

Laatdur!” enkele scheppen rustig was kip vroeger iets voor zonen feestdagen, tot UITGEVER overleefd. met deniet Bobcat of want Kubota en moeten ze nafihun Laura Jones VERANTWOORDELIJKE palmolie. moderne kipzondag kan daar tegen, enUITGEVER wordt en wordt gesubsidieerd gesubsidieerd doorPitteurs door VERTALING erg vullend, smaakt beetje bitter, maar Martin McGarry, winstgevend zijn, de eigenaars merk VERANTWOORDELIJKE Kristof De broodjes zijn ook zo geëvolueerd. worden uit het jnste meel gebakken, simila bij de pluimgedierte.

Het lekenOp wel porties voor ookfenomenale in zondagse hetEen straatbeeld. zie que que les gens les gens nevan mangent nehet mangent plus.” plus.”

Een Een groot groot deel deel weleens weleens in Engelstalige in Engelstalige recepten. recepten.

Surinamers Surinamers in ineen klein Bruzz is Kristof een uitgave van de Vlaams Brusselsede Vlaamse Pitteurs de Vlaamse Gemeenschap Gemeenschap en deen Vlaamse de Vlaamse met de kip en roer regelmatig Hier kunnen een ontwikkeling de brave kipin denaar Hetmuskusachtig. binnenste is soms niet helemaal doorbak- Frédérique Beuzon, werkuren de fitness.

Greppels graven is een ookom.

George Holmer, Greta Flageyplein 18, 1050 Elsene. wat Te eten met de vingers, staan top vijfhonderd van de Belgische Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco die smelt na een half uurtje al tot een hoopje Flageyplein 18, 1050 Elsene.

Nederland Nederland hebben hetgaf het over over “harde kip”, kip”, en jaenwoord ja van van de bevolking de hebben bevolking loopt loopt rond rond in “harde een inDuits een elfenlijfje, elfenlijfje, FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Gemeenschapscommissie.

Gemeenschapscommissie.

Romeinen.

Dat in het het lilliputters.

Niet vuistdik, maar chocoladereepHoe klein die viennoiserieën en fi jn gebak zijn je ze hier naar de evangelische kerk Holmer-Arblaster,Print Laura Jones, ken zoals en de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend ”Tunog saisgroene où est legroenten Center (DPGMartin Media) McGarry nu ook bij, okra’s, degradeerde tot de goedkoopste proteïne opberoep de geworden. boven een bord rijst.

Smakelijk. fortuinen.

Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, BRUZZ een uitgave van deBrusselse Vlaams Brusselse Media vzw, Bruzz isNoémie eenisuitgave van de Vlaams mensen, mensen, dat dat zijn zijn zeen ook. zegekneed ook.

Als jenaam de jeoude de oude recepten onthaard, onthaard, gegomd gegomd en gekneed naar naar de stijl de recepten stijl van van debroodjes de miserabele prut. en wordt gesubsidieerd door Semmel, nog deAls voor deze dun.

Kolibries zonder kop! geworden! boterkoeken (koffi ekoeken voor kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extraMarsily, Steve Michiels, Ivan trekken.

DeDe mannen in pak das problème?” zei een groothandelaar op steeds de Ikbezingen kocht zo’n kip de en de winkelier waarschuwvzw, wordt gedrukt de persen maar zeker bijvoorbeeld spinazie.

Een markt.

Hetzelfde in Afrika.

Meten vreugde Put,Media wordtGemeenschap gedrukt op de persen vanvan EcoEcoPrint Center (DPG Vlaamse en op de Vlaamse van van mwamba mwamba voorlichamen voor deook kolonialen) de kolonialen) leest, leest, FOTOGRAFIE &deILLUSTRATIE boekskes. boekskes.

Bij(moambe virtuele Bij(moambe virtuele lichamen hoort hoort virtueel virtueel Print Center (DPG Media) Maar ik kwam dus thuis met zo’n beest.

Het in het zuiden van dat land.

In het museum van Er was een tijd dat de portie van de werkman beleg.

Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend.

“C’est Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke de mij: “Poulet dur!”

Strong chicken lees je Gemeenschapscommissie.

Media) en wordt gesubsidieerd door Antwerpenaars) en per vervan(die ziedejegoedkope anders zijn alleen bij Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met ze daar kip bijna dienog uitverdwenen onze contreien moet moet die Impressions kip die uren kip uren en d’une uren en d’une uren sudderen sudderen in in de voedsel. voedsel.

Impressions paupiette paupiette dede veau. de veau. en wordt gesubsidieerd door que les gens nehakte mangent plus.”Een Een groot deel weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers in kan deVlaamse Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse woog overigens niet eens zoveel: 1,2 Ik Napels zag ik verkoolde pistolets die de uitbargroot moest zijn.

Datwordt was de ‘terrassiers’ Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Gemeenschap de en de Vlaamse palmolie. palmolie.

Een moderne moderne kip kip kan daar daar niet tegen, tegen, VERANTWOORDELIJKE UITGEVER De zondagse Depepers, zondagse broodjes broodjes zijn zijn ook ook zo geëvolueerd. zoniet geëvolueerd. stofzuigerverkopers), de toen vrouwen de hete tot jolijt van iedereen!

Laat vliegtuig naar ginder gevlogen, mogelijk gen door petieterige ‘croissants’.

In kilo. mijnhebben jonge Nederland hetdie over “harde kip”, enhalf ja uurtje van de bevolking loopt rond inna een elfenlijfje, Gemeenschapscommissie.

Gemeenschapscommissie.

Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke smelt die smelt een na een half uurtje al tot al een tot een hoopje hoopje Kristof Pitteurs sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog met de schop werkten.

Vandaag doenwel ze erg dat de kip, zodra ze ontdooid was, in handige Hoe Hoe klein klein die viennoiserieën die viennoiserieën en fi en jn fi gebak jn gebak zijn zijn onbepaalde tijd verder sudderen.

De agussisaus is met subsidies van de EU. Die handel moet met een piepklein hoofddoekje over jaren kon je met die dingen nogmensen, een kleine dat zijn zeen ook.

Als je de oude onthaard, gegomd gekneed naar de recepten stijl van de © SHUTTERSTOCK MELD NIEUWS Flageyplein 18, 1050 Elsene. miserabele miserabele prut. prut. geworden! geworden!

De boterkoeken De boterkoeken (koffi (koffi ekoeken ekoeken voor voor de maar de VERANTWOORDELIJKE UITGEVER overleefd. met Bobcat of Kubota en moeten zemwamba na hun stukken: idealiter moet elke eter passen een stuk krijgen vullend, smaakt een klein beetje bitter, winstgevend zijn, de eigenaars van het merk van (moambe voor de kolonialen) leest, boekskes.

Bij virtuele lichamen hoort virtueel het de haar gespannen, deVandaag kinderen Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd politieagent ko want slaan. ze in eenerg Maar Maar ik kwam ik kwam duszijn dus thuis thuis metverdwenen met zo’nzo’n beest. beest.

HetvervanHet Bruzz is Kristof een uitgave van de Vlaams Brusselse Pitteurs Antwerpenaars) Antwerpenaars) zijn bijna bijna verdwenen en vervanen Hetoverigens binnenste iszoveel: soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fitness.

Greppels graven is een moet die Impressions kip urenHet en ook urenwoog sudderen in de voedsel. d’une paupiette de veau. wat muskusachtig.

Te eten met de vingers, staan in de top vijfhonderd vanvlees, de Belgische met een evenredig deel van vel en been. welkom viavan Eco Media vzw, wordt gedrukt op deElsene. persen woog overigens niet niet eens eens zoveel: 1,2 1,2 kilo. kilo.

Ik hakte Ik hakte zondags uitgedost, eenpistolets: zangboek of Flageyplein 18, 1050 gen gen door door petieterige petieterige ‘croissants’. ‘croissants’.

In mijn In mijn jonge jonge holle kies.

En dan de het is niet omdat palmolie. moderne kip kan daar niet tegen, De broodjes zijn zo geëvolueerd. ken enook de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend beroep geworden. ”Tu sais où estzondagse leEenkip Print Center (DPG Media)bruzz.be/meldnieuws een bord rijst.

Smakelijk. de kip, de kip, zodra zodra ze ontdooid ze ontdooid was, was, innog handige in handige fortuinen.

MELD NIEUWS vel is de voornaamste in een en boven jaren jaren kon kon je met je met die dingen diemierik, dingen nog een een kleine kleine is een uitgave van de Vlaams Brusselse MELDMELD twee onder de arm.dat Ersmaakdrager zijn natuurlijk dat zure room (smetanka), in en wordtBruzz bisaus’ dan ook vooral NIEUWS NIEUWS die smelt na halfzit uurtje alen tot hoopje ze broodjes heten zewinkelier klein moeten In gesubsidieerd door Persberichten kunnen via Hoe kleinzijn. dieeen viennoiserieën fieen jnzijn gebak zijn stukken: stukken: idealiter idealiter moet moet elke elke eter eter een een stuk stuk krijgen krijgen kruim uit broodje, zo is er plaats voor extra problème?” zei een groothandelaar op de Zelf nieuws gespot? zijn altijd Ik kocht zo’n kip en de waarschuwMediaGemeenschap vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Zelf Tips nieuws Zelf nieuws gespot? gespot?

Tips zijn Tipsaltijd zijn altijd politieagent politieagent ko slaan. ko slaan.

Vandaag Vandaag passen passen ze Engeland inzeeen in een slagroom. Wat suikerdezorgt zonder been erin kanRoemenen, je niet peuzelen, wat Vlaamse en de Vlaamse miserabele prut. nog meer orthodoxe met wat groene kleurstof en net redactie@bruzz.be geworden!

Demet boterkoeken (koffi ekoeken voor de “Op “Op de de vitrine vitrine van van met met een een evenredig evenredig deel deel van van vlees, vlees, vel en vel been. en been.

Het Het welkom welkom via via mijn betere tijden at ik er maximaal twee, welkom via Print Center (DPG Media) beleg.

Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend.

“C’est holle holle kies. kies.

En dan En dan de pistolets: de pistolets: het het is niet is niet omdat omdat de mij: “Poulet dur!”

Strong chicken lees je Gemeenschapscommissie.

Maar ik kwam dus thuis met zo’n beest.

Het bruzz.be/meldnieuws bruzz.be/meldnieuws wereldwijd als droevig wordt ervaren.

Verder was Antwerpenaars) zijnéchte bijna verdwenen en vervanmaar die gaan waarschijnlijk naar ook genoeg wasabi om wettelijk in MELDMELD NIEUWS NIEUWS vel is velde is voornaamste de voornaamste smaakdrager smaakdrager in een in een kip en kipvoor en tempering. Primitievelingen MELD NIEUWS en wordt gesubsidieerd door bruzz.be/meldnieuws ze broodjes ze broodjes heten heten dat dat ze klein ze klein moeten moeten zijn.zijn.

In In varkensgehakt of leverworst, versierd met Persberichten Persberichten kunnen via via zijn que les gens ne mangent plus.” Een groot deel weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers inBelgian Afrikaanse Afrikaanse winkels winkels woog overigens eens zoveel: 1,2 kilo. hakte Zelf nieuws Zelfkunnen nieuws gespot? gespot?

Tips Tipsaltijd zijn altijd gen door petieterige ‘croissants’.

In mijn jonge de Vlaamse Gemeenschap de Vlaamse zonder zonder been been erin erin kanIk kan je niet je niet peuzelen, peuzelen, wat wat Zelfen nieuws gespot?

Tips altijd Persberichten kunnen via zijn ook nek erbij, en inniet het redactie@bruzz.be redactie@bruzz.be een de andere wijk. het ultieme peuzelstuk mengen orde te zijn.

Of helemaal niet!

Demaximaal mijnmijn betere betere tijden tijden at ik aterikmaximaal er twee, twee, metmet het kruid door mayonaise. welkom welkom via via de kip,en zodra ze daar ontdooid was, in handige Nederland hebbenloopt het “harde jaje met pickles.

Vandaag zieover ik nog maar van de bevolking rond in broodjes, eenkip”, elfenlijfje, Gemeenschapscommissie. welkom via “Pistolets “Pistolets zijn zijn per per defi defi nitie nitie jaren kon die dingen nog eendroevig kleine wereldwijd wereldwijd als als droevig wordt wordt ervaren. ervaren.

Verder Verder waswas redactie@bruzz.be MELD NIEUWS bruzz.be/meldnieuws bruzz.be/meldnieuws hangt hangt vaker vaker wel wel dan dan VOER UW EVENEMENT IN OP karkas vond ik de eierstokken terug.

Lang geleden varkensgehakt varkensgehakt of leverworst, of leverworst, versierd versierd met met Belgian Belgian Er komen ook steeds meer In ons land hebben wij geen smaak van mierik komt van dezelfde stukken: idealiter moet elke een stuk BRUZZ.be/meldnieuws Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd Persberichten Persberichten kunnen kunnen via via ook ook de eter nek de nek erbij, erbij, het ultieme het ultieme peuzelstuk peuzelstuk en inenhet in het politieagent slaan.

Vandaag passen zekrijgen in een mensen, zijn zeen ook.

Alsvijf je de oude onthaard, gegomd gekneed naar de recepten stijl van de kan ik erdat misschien wel van op?

Enevenredig ikko ben niet ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR pickles.

Vandaag Vandaag zie ik zie nog ik nog broodjes, broodjes, maar maar daarde daar vitrine “Op van met een deelpickles. van vlees, vel en been.

Het welkom via wit. wit.

Ze Ze staan staan symbool symbool voor voor redactie@bruzz.be redactie@bruzz.be las ik een authentiek Italiaans recept voor Persberichten kunnen via Roemeense restaurants en winkels. traditie mierik.

Deeen Britten glycosinolaten die inomdat mosterd of niet niet een reclame reclame VOERVOER UW EVENEMENT UW EVENEMENT IN OPIN OP karkas vond vond ikook de ik eierstokken de eierstokken terug. terug.

LangLang geleden geledenmet holle kies.

En dan dekarkas pistolets: het is niet van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, ENTER YOUR EVENT ON boekskes.

Bij virtuele lichamen hoort virtueel bruzz.be/meldnieuws zo’n grotemet etereierstokken meer. kan kan ik erikmisschien er misschien welen wel vijf van vijf van op? op?

En ik Enben ik ben nietniet MELD NIEUWS vel is de voornaamstelas smaakdrager in een kip ENCODEZ ENCODEZ VOTRE VOTRE ÉVÉNEMENT ÉVÉNEMENT SUR SUR redactie@bruzz.be las een ikZo een authentiek Italiaans recept recept spaghetti van kip, maar daarvoor ze broodjes heten huizen. dat zeik klein moeten zijn.

InItaliaans Persberichten kunnen via Tips zijn altijd Zo zorgen opnieuw varkensserveren er traditioneel bijpluvera” koud vlees radijs inauthentiek de mond heeft devoorvoor www.agenda.brussels Afrikaanse winkels devoor de godin godin en en moeten moeten dus dus Zelf nieuws gespot?

ENTER ENTER YOURYOUR EVENT EVENT ON ON moet die Impressions kipzij uren en d’une urenvoor sudderen in voor pluvera” voedsel. paupiette dede veau. zo’n zo’n grote grote eter eter meer. meer. van van zonder beennog erin kan spaghetti je niet peuzelen, wat redactie@bruzz.be VOER UW IN OP Onlangs hoorde ik van een slager die spaghetti met met eierstokken eierstokken kip, kip, maar maar daarvoor daarvoor mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met welkom via EVENEMENT www.agenda.brussels www.agenda.brussels of nog rookvlees.

Rond de Baltische zee wortel niet veel aroma, maar door de vlees en Een gerookte worsten inook een wijk VOERVOER UW EVENEMENT UW EVENEMENT IN OPIN OP “Pistolets zijn per defi nitie wereldwijd als droevig wordt ervaren.

Verder was palmolie. moderne kipzijn kan daar niet tegen, Onlangs Onlangs hoorde hoorde ik van ik van een een slager slager die hangt nog die De zondagse broodjes zo geëvolueerd. bruzz.be/meldnieuws vaker wel dan ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT puur puur zijn. zijn.

Volkorenpistolets Volkorenpistolets VOER UW EVENEMENT IN ENCODEZ OP SUR varkensgehakt of leverworst, versierd met Belgian ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, VOTRE VOTRE ÉVÉNEMENT ÉVÉNEMENT SUR SUR Persberichten kunnen viaONENCODEZ ook de nek beschadiging erbij,“van het ultieme peuzelstuk en in het ouderwetse ouderwetse pistolets pistolets met met gekapt gekapt verkoopt, verkoopt, “van“van gaat het bij gerookte vis.

En eigenlijk van het plantenweefsel waar verder dertien halalslagers die smelt na half uurtje alen totfieen hoopje ENTER YOUR EVENT ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR Hoe klein dieeen viennoiserieën jnin gebak zijn ENTER ENTER YOUR YOUR EVENT EVENT ON ON pickles. Vandaag zie ik nog broodjes, maar daar wit.

Zeeen staan symbool voor redactie@bruzz.be WWW.BRUZZ.BE niet reclame WWW.BRUZZ.BE VOERwww.agenda.brussels UW EVENEMENT IN OP WWW.BRUZZ.BE karkas vond ik de eierstokken terug.

Lang geleden die échte, grote”.

Ik vermenigvuldiheb mij daarheen gespoed diesnel échte, die échte, grote”. grote”.

Ikproducten heb Ik heb mij mij daarheen daarheen gespoed gespoed zijn zijn een een ontheiliging!” ontheiliging!” www.agenda.brussels www.agenda.brussels ENTER YOUR EVENT ON bij alles wat mosterd kan verdragen. gaan zich bijtende een dozijn gaan.

De miserabele prut.

De De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet bruzz.be/trachet kan ik ervoor misschien vijfhele van op?reeks En iknalezen? ben niet De hele De reeks nalezen?(koffi bruzz.be/trachet geworden! boterkoeken ekoeken de wel ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR las ik een authentiek Italiaans recept voor www.agenda.brussels devoor godin en moeten dus ENTER YOUR EVENT ON pluvera” zo’n etereierstokken meer.(metvan Maar kwam dus bijna thuis verdwenen met zo’nspaghetti beest.

Het Smakelijk. vormen nog ging vanikhet aantal halalslagerijen, Antwerpenaars) zijn engrote vervanmet kip,veel maaringewikkeldere daarvoor www.agenda.brussels VOER UW EVENEMENT IN OPWWW.BRUZZ.BE Onlangs hoorde ik van een slager die nog WWW.BRUZZ.BE 2 8 O 2 K 8 T O O K B T E O R B 2 E 0 R 2 0 2 0 2 0 5 2 5 I 2 I woog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo.

Ik hakte namen) dieDeeigenlijk de grazer nieuw overgenomen, was de In mijn jonge puur zijn. Volkorenpistolets gen doorofpetieterige ‘croissants’. hele De hele reeks reeks nalezen? nalezen? bruzz.be/trachet ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR WWW.BRUZZ.BE WWW.BRUZZ.BE 28 OKTOBER 2020 ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, “van bruzz.be/trachet de kip, zodra ze ontdooid was, in handige ENTER YOUR EVENT ON moeten afschrikken. Maar zo zijn we: zijn een ontheiliging!” MELD NIEUWS laatste decennia niet bij tenog houden.

Dekon hele nalezen? bruzz.be/trachet jaren je reeks met die dingen eendie kleine WWW.BRUZZ.BE échte, grote”. Ik heb mij daarheen gespoed www.agenda.brussels De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet stukken: idealiter moet elke eter passen een stuk De hele reeks nalezen?

Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd Mierikswortel dan.

Armoracia politieagent ko slaan.

Vandaag zekrijgen in we eenvinden die ‘beet’ net uitdagend en 52 52 met een evenredig deel van vlees, vel en been. Het welkom via BRUZZ.be/trachet smakelijk, ook al gaan we er van rusticana holle kies. is Eneen dandoorlevende de pistolets: plant het is uit niet omdat bruzz.be/meldnieuws WWW.BRUZZ.BE 28 OKTOBER 2020

Nick Trachet Nick Trachet

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

)

)

)

“Mierik is de wasabi der armen. De plant groeit hier zo makkelijk dat de Japanners er in Europa komen halen” )

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

)

BRUZZ | TRACHET

Harde Harde kip kip Pistolets Pistolets Harde kip Pistolets Harde kip Pistolets Mierik

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels “Pistolets zijn per hangt vaker weldefi dannitie wit.

Zeeen staan symbool voor niet reclame devoor godin en moeten dus pluvera” puur zijn. Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!”

52

I

52

De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet

52

52

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels “Pistolets zijn per hangt vaker weldefi dannitie wit.

Zeeen staan symbool voor niet reclame devoor godin en moeten dus pluvera” puur zijn. Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!”

5 2 I in een kip en vel is de voornaamste smaakdrager heleIn reeks nalezen? bruzz.be/trachet ze broodjes heten dat ze klein moetenDezijn. zonder been erin kan je niet peuzelen, wat mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met wereldwijd als droevig wordt ervaren. Verder was varkensgehakt of leverworst, 5versierd met Belgian 2 ook de nek erbij, het ultieme peuzelstuk en in het pickles. Vandaag zie ik nog broodjes, maar daar karkas vond ik de eierstokken terug. Lang geleden kan ik er misschien wel vijf van op? En ik ben niet las ik een authentiek Italiaans recept voor zo’n grotemet etereierstokken meer. spaghetti van kip, maar daarvoor Onlangs hoorde ik van een slager die nog ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, “van die échte, grote”. Ik heb mij daarheen gespoed

I

28 OKTOBER 2020

De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet

MELD NIEUWS Persberichten kunnen via Tips zijn altijd Zelf nieuws gespot? redactie@bruzz.be welkom via

bruzz.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON www.agenda.brussels VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON WWW.BRUZZ.BE www.agenda.brussels

WWW.BRUZZ.BE

08>09

MEI

N AA IE

N E T

LL ES U J E

OM TE

F

WWW.IRISFEEST.BRUSSELS

IRIS2021_Bruxx_215x290.indd 1

27-04-21 14:53:26