Foto Rob van Esch
Bron: EGM architecten
Atmosfeer
Editie 17 | 2019-2020
formerly
Voorwoord Brakel Atmos heet nu Kingspan Light + Air
Sinds oktober 2019 heet Brakel Atmos: Kingspan Light + Air. Kingspan Light + Air is binnen de Kingspan Group de divisie die gespecialiseerd is in duurzame, innovatieve oplossingen voor daglichttoetreding, rookbeheersing en ventilatie. Onder de nieuwe naam blijven we uw vertrouwde partner voor maatwerkoplossingen en onderhoud. Sterker nog, we zijn een partner geworden die u in de toekomst nog beter van dienst kan zijn. Binnen Kingspan Light + Air bundelen we namelijk de krachten met zusterbedrijven in Europa en de Verenigde Staten. Daardoor werken we met nog meer specialisten aan innovatieve en energiebesparende producten en systemen. We luisteren goed naar de wensen en eisen van gebouwgebruikers. Om aan hun eisen en wensen te voldoen, zoeken we een optimale combinatie van de natuurlijke elementen daglicht en lucht waarmee we een (brand)veilig, comfortabel en duurzaam binnenklimaat kunnen realiseren. In dit ‘creatieproces’ overleggen we enerzijds met eindgebruikers, gebouweigenaren en beheerders en anderzijds met architecten, adviseurs en aannemers. Zo ontwikkelen en implementeren we energiebesparende, milieubewuste systemen waarbij we prestatiegaranties geven. We blijven immers ook na montage bij gebouwen betrokken. Niet alleen door het uitvoeren van inspecties, hercertificering en onderhoud maar ook door het tussentijds beoordelen en eventueel bijsturen van systemen. In deze Atmosfeer vindt u meer informatie over Kingspan Light + Air én over gerealiseerde projecten. Meestal beschreven vanuit de ervaring en visie van onze relaties. Veel leesplezier.
Michel Verwaal Technisch en commercieel directeur Kingspan Light + Air NL
1
03
07
09
11
13
14
15
17
19
21
23
25
27
29
31
Atmosfeer
Inhoudsopgave
Kingspan Light + Air
3
Poortugate, Poortugaal
31
Goede Doelen Loterijen, Amsterdam
7
Residentie Boerhaave, Roosendaal
33
De Cloud, Amsterdam
9
Prologis, Tilburg
34
Bavaria, Lieshout
11
Welbions, Hengelo: langdurige samenwerking
35
Centraal Station, Tilburg
13
Frisse scholen:gezond, energiezuinig en duurzaam
37
TrafficPort, Venlo
14
IGT, Amsterdam 39
Hoog Catharijne, Utrecht
15
Rijnstraat, Den Haag
41
Gooskens Hout, Moerdijk
17
Villa Pardoes, Kaatsheuvel
43
Hotel Jakarta, Amsterdam
19
R&D maakt duurzaamheidsprestaties inzichtelijk
45
Noord/Zuidlijn, Amsterdam
21
Brandwerende en inbraakwerende glasconstructies
47
Haagse Hoge Huis, Den Haag
23
Cacao-opslag vereist specifiek brandveiligheidsconcept
49
Kropman: specialistisch onderhoud bij Praxis
25
Brandveiligheidsconcept NDSM effectief
51
Erasmus MC, Rotterdam
27
Maria Dommer, Maarssen
52
Nedtrain, Leidschendam/Maastricht
29
Projecten in vogelvlucht
53
33
34
35
37
39
41
43
45
47
49
51
52
53
Atmosfeer
2
Kingspan Light + Air: nieuwe naam voor een wereld van innovatieve oplossingen
Eind 2017 werd Brakel Atmos onderdeel van Kingspan Light + Air, een divisie van de Kingspan Group. Vanaf oktober 2019 heet Brakel Atmos Kingspan Light + Air. Welke rol gaat het bedrijf spelen op het gebied van daglichttoetreding, rookbeheersing, natuurlijke ventilatie en onderhoud? Wat betekent dat voor u als relatie? “We blijven uw vertrouwde partner”, zegt Michel Verwaal, technisch
B. Claaszen, Kingspan Light + Air West-Europa
en commercieel directeur van Kingspan Light + Air NL. “En we kunnen u waarschijnlijk nóg beter van dienst zijn”, voegt Ben Claaszen, managing director West-Europa van Kingspan Light + Air, daaraan toe. Ze vertellen hoe dat zit en belichten innovatieve, duurzame systemen en projecten. Lees en kijk mee … “We blijven uw vertrouwde partner” Kennis van zaken, passie voor kwaliteit en zorgvuldige voorbereiding en uitvoering van projecten: dat is de aanpak waarmee Brakel Atmos bekend is geworden. Vele malen gingen specialisten van Brakel Atmos om de tafel met architecten, aannemers, adviseurs, gebouweigenaren en beheersmaatschappijen. Steeds met één doel: in goed overleg de beste oplossing vinden. “Deze constructieve aanpak zetten we uiteraard voort”, zegt Michel Verwaal. “Voor opdrachtgevers en samenwerkingspartners blijven we de vertrouwde partner voor maatwerkoplossingen op het gebied van daglichttoetreding, rookbeheersing en natuurlijke ventilatie. Aanspreekpunten en contactpersonen veranderen ook niet. En ook voor onze adviezen, systemen en service geldt dat de kwaliteit gewoon gelijk blijft.” “Zekerheid: 24/7 onderhoudsservice en 25 jaar garantie” Bij kwaliteit hoort zekerheid. “Ook daarin verandert niets”, vervolgt Verwaal. “Onze relaties kunnen vertrouwen op de 24-uursservice. Een team van vakmensen staat 24/7 klaar om storingen te verhelpen en reparaties te verrichten, dus ook ’s avonds en in het weekend.” Daarnaast blijft Kingspan Light + Air instaan voor de kwaliteit van glasconstructies en (brand)ventilatiesystemen. “Ons 25-jaar-garantieconcept waarmee we risicomanagement ondersteunen, is uniek in de markt. Hiermee zijn onverwachte onderhoudsuitgaven uitgesloten en zijn gebouweigenaren en – beheerders 25 jaar lang verzekerd van goed functionerende systemen. Geen andere specialist in glasconstructies en (brand)ventilatiesystemen geeft zó lang garantie!”
3
Atmosfeer
Transparant UniQuad gevelsysteem
M. Verwaal, Kingspan Light + Air Nederland
Complete Building Envelope oplossingen
Changi Airport Singapore met structureel ventilatieraam Lumera
“Internationale specialisten: toegevoegde waarde”
Singapore: architectonisch juweeltje met bijpassend structureel
Dat de nieuwe naam ook voor grensverleggende prestaties staat,
Lumera (RWA)uitzetraam
legt Ben Claaszen uit. “Met zusterbedrijven in Europa en de
De glazen koepel is de eyecatcher van Jewel: het nieuwe retail- en
Verenigde Staten bundelen we de krachten. Zodoende kunnen we
lifestylecomplex van ca. 134.000 m2 - dat op Changi Airport in
met nog meer specialisten werken aan innovatieve en energiebe-
Singapore de luchthaventerminals 1, 2 en 3 met elkaar verbindt.
sparende producten en systemen. Daardoor kunnen we klanten nog
“Een aangename en brandveilige omgeving is hier cruciaal. De
beter van dienst zijn.” Hoe precies? “Op basis van internationale
uitdaging was om een effectief én esthetisch RWA systeem te
ervaringen en kennis ontwikkelt Kingspan door naar systemen en
realiseren dat perfect bij het design van de koepel past. Daarom
oplossingen met nog meer efficiency, duurzaamheid en esthetische
is gekozen voor een slank, structureel ventilatieraam met verbor-
kwaliteit.” Claaszen levert er de voorbeelden bij: vijf innovatieve
gen bediening: Lumera. In totaal zijn 105 maatwerk uitzetramen
projecten.
geplaatst: 34 driehoekige en 71 rechthoekige.”
Atmosfeer
4
Energiezuinige lamellenventilator Optima
Frankrijk: schoolvoorbeeld van uniek, duurzaam Optima (RWA) lamellensysteem Lycée Lucie Aubrac in Courbevoie beschikt sinds 2018 over een energieneutraal schoolgebouw met een aangename leeromgeving. “Hier is een oplossing gerealiseerd waarin daglicht en verse lucht een belangrijke rol spelen, onder meer in het atrium en het
Prismatische lichtkoepels Day-Lite Kapture
schoolrestaurant. Kingspan Light + Air adviseerde én installeerde een natuurlijk RWA systeem, dat bestaat uit 37 ventilatieramen voor luchttoevoer en 24 Optima ventilatieroosters in het glazen dak voor luchtafvoer. De Optima is een systeem dat zich heeft bewezen als de meest energiezuinige lamellenventilator in de markt”, zegt
Zwitserland: Greenlite glazen koepel zet ouderencomplex in
Claaszen. “De architect was zeer tevreden over de oplossing, zowel
natuurlijk licht
vanuit het oogpunt van architectuur als van energietechniek.”
Naast ziekenhuis Interlaken werd het nieuwe seniorencomplex Weissenau gebouwd. Het heeft twee verdiepingen en biedt plaats
Ierland: daglicht vangen én slim verspreiden met Day-Lite
aan 75 senioren die intensieve, langdurige zorg nodig hebben.
Kapture: gezond en energiebesparend
Daglicht levert er een bijdrage aan het welbevinden van zowel de
Bij het internationale farmaceutisch bedrijf Astellas Pharma is
bewoners als het verplegend personeel. “Boven de binnenplaats
daglicht een factor van belang. Enerzijds draagt daglicht bij aan
van het gebouw zijn daarom Greenlite glaskoepels toege’past. Deze
een aangenaam werkklimaat. Anderzijds moet direct zonlicht
koepels zorgen dat de onderste delen van het gebouw veel natuur-
geweerd worden, omdat dit de kwaliteit van de producten nadelig
lijk licht krijgen. De Greenlite glaskoepels hebben naast een hoge
beïnvloedt. “Toen de vestiging in Dublin ging uitbreiden, ontwier-
lichtdoorlatendheid ook een hoge isolatiewaarde.”
pen we een oplossing op maat met ons nieuwe Day-Lite Kapture
5
systeem”, vertelt Claaszen. “Deze prismatische lichtkoepels zorgen
VS: transparant, architectonisch UniQuad gevelsysteem zorgt
voor maximale lichttransmissie met behoud van 100% diffusie.
voor het juiste uitzicht
Bovendien elimineren ze ongewenste bijwerkingen, zoals overver-
De gemeente Maryland Heights transformeerde een oude kerk tot
hitte plaatsen, schitteringen en UV-schade aan de met daglicht
een modern gemeenschapscentrum voor o.a. recreatie, fitness en
verlichte ruimte. Het resultaat is een win-winsituatie: een prettige,
lifestyle. Het is zó ontworpen dat er daglichttoetreding in het hele
gezonde omgeving en energiebesparing.”
gebouw is, zonder warmte- of geluidsoverlast. Aanwezigen hebben
Atmosfeer
Mens en milieu staan centraal
Duurzame Greenlite glazen koepel
vrij zicht naar buiten, terwijl het zicht van buiten naar binnen
Inzet: energiebesparende gebouwschillen voor een mooiere,
ingeperkt is. “Dit is gerealiseerd met ons UniQuad gevelsysteem:
duurzame wereld (Building Envelope)
een innovatief, transparant, hoog rendement gevelsysteem dat
Wereldwijd werkt Kingspan vanuit een duidelijke visie en ambi-
zorgt voor architectonische vrijheid en dat in vele maten en kleuren
tie: toonaangevend zijn in het ontwikkelen van energie-efficiënte
leverbaar is.”
gebouwen. “We voegen de daad bij het woord”, zegt Claaszen. ”In 2020 zullen alle vestigingen van Kingspan voor 100% gebruikma-
Speciaal team voor detectievraagstukken
ken van hernieuwbare energie.” Duurzaamheid is de drive van de
De ervaring die internationale zusterbedrijven in hun projecten
wereldmarktleider in high-performance oplossingen en systemen
opdoen, levert nieuwe kennis op waarvan alle Kingspan bedrijven
voor de gebouwschil. “De Kingspan Group blijft innoveren om
profiteren. “Dat geldt ook voor detectiesystemen”, vertelt Verwaal.
grensverleggende oplossingen en systemen te bieden die behalve
“Zowel in Nederland als in onze andere vestigingen hebben we
duurzaam ook nog eens esthetisch zijn”, besluit Claaszen. Verwaal
detectiespecialisten. Door het uitwisselen van kennis en ervaring
voegt daar nog één ding aan toe. “Wereldwijd werken houdt ook in
kunnen we alle detectievraagstukken, inclusief certificeringstra-
dat we lokaal perfect bereikbaar zijn. Wilt u weten wat we aan uw
jecten, aan. Ook als het gaat om draadloze detectie of detectie in
projecten en plannen kunnen toevoegen, neem dan contact met
vochtige of stoffige ruimten. Iedere situatie vraagt immers om een
ons op. We helpen u graag.”
specifieke oplossing.”
Atmosfeer
6
Foto: Jannus Linders
“Het glazen dak is misschien niet zo goed zichtbaar achter de bladeren maar wel ingenieus.�
7
Atmosfeer
600 ‘architecten’ van Goede Doelen Loterijen ontwierpen mee Ingenieus glazen dak boven nieuw kantoor met huiselijke sfeer
J. Benthem, Benthem Crouwel Architects
Na een periode van grote groei was Goede Doelen Loterijen
… plus studio en restaurant
verspreid geraakt over 15 woonhuizen nabij het Vondelpark in
Het nieuwe gebouw heeft verder een restaurant, waar zowel
Amsterdam. Daardoor werd het noodzakelijk om te verhuizen
medewerkers als mensen uit de buurt welkom zijn. Daarnaast is er
naar één gebouw. Maar dan wel een gebouw met sfeer dat com-
een auditorium, dat beschikbaar wordt gesteld aan verenigingen uit
fortabel, transparant en duurzaam is. Architect Jan Benthem
de buurt. “Door een soort centrum voor de buurt te zijn wil Goede
(Benthem Crouwel Architects) vertelt hoe dit is aangepakt.
Doelen Loterij ook bijdragen aan de leefbaarheid van de omgeving.” Het gebouw heeft bovendien een eigen tv-studio gekregen waar
De keus viel op een gebouw in de Beethovenstraat uit 1978, dat al
Koffietijd en 5 uur Live worden opgenomen.
acht jaar leeg stond en verwaarloosd was. “Een geschikte locatie: aan de Zuidas, vlak bij het station en ook met de fiets goed
BREAAM Outstanding
bereikbaar.” Alle 600 medewerkers mochten hun ideeën voor de
Duurzaamheid was een andere, eigenlijk vanzelfsprekende wens
renovatie kenbaar maken. “De sfeer van de woonhuizen en de lig-
van medewerkers. “Goede Doelen Loterijen ondersteunt heel veel
ging aan het park waaraan medewerkers gehecht waren geraakt,
initiatieven op het gebied van duurzaamheid. Het nieuwe pand is
werden heel vaak genoemd. Vandaar dat we een gebouw wilden
daarom zo duurzaam als mogelijk gerealiseerd. Het is uniek dat
maken waarin iedereen zich thuis voelt en dat ook de sfeer van het
een gerenoveerd gebouw BREEAM Outstanding, het hoogst haal-
Vondelpark terugbrengt.”
bare duurzaamheidslabel, heeft gekregen.”
Daglichttoetreding
Enthousiast
Beeldbepalend element in het ontwerp is een bladerdak met ‘alu-
Wat vindt Jan Benthem van het resultaat? “Een vrolijk gebouw. Ik
minium bladeren’ dat op boomvormige kolommen rust. “Hierbo-
vind het leuk dat we veel ideeën van de medewerkers erin hebben
ven bevindt zich het glazen dak van Kingspan|Brakel Atmos*.
kunnen verwerken. Het gebouw kende 600 architecten en toch is
Misschien niet zo goed zichtbaar achter de bladeren, maar wel
het geen compromisachtig product geworden.” Hoe reageren de
ingenieus. Het was voor ons essentieel dat het licht goed verspreid
medewerkers? “Ze zijn erg enthousiast. Ze geven aan dat ze blij
werd, dat er veel daglicht in het gebouw zou komen. Dat het
zijn dat ze verhuisd zijn en dat ze geen heimwee hebben naar het
daglicht schaduwen zou werpen in het gebouw, het liefst vibrerend
Vondelpark. Het gebouw leeft en mensen voelen er zich op hun
licht zoals dat bij een bladerdak in het bos ook is. Dat is goed ge-
gemak … dat geeft voldoening.”
lukt. Daglichttoetreding was ook een wens van de medewerkers.”
*
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
Glazen overkapping Bij de renovatie is over het bestaande casco een nieuw gebouw met een entree en een atrium gezet. Kingspan|Brakel Atmos realiseerde boven het atrium en de entree een glazen overkapping. Deze bestaat uit in totaal 184 glasdaken in drie verschillende afmetingen: ±1,5 x 1,5 m, 3 x 3 m, 6 x 6 m. De glazen daken in de luifel zijn ongeïsoleerd. In het atrium zijn ze geïsoleerd in een duurzame tripleglas uitvoering. De glasconstructies zijn aangebracht op houten draagconstructies. Kantoor in woonhuissfeer …natuurlijk geventileerd Waar vroeger een binnenplaats was, bevindt zich nu het atrium. Rond het atrium zijn geen dichte wanden. “De wens was om alle kantoorruimtes open aan het atrium te laten grenzen, wat uiteraard hoge eisen stelt aan de klimaattechniek in het gebouw. Daarom wordt er ’s nachts op natuurlijke wijze geventileerd.” Hiervoor heeft Kingspan|Brakel Atmos in het atrium Ventria uitzetramen geïntegreerd. “Deze centrale ruimte is de levendige huiskamer van het gebouw. Mensen komen er bijvoorbeeld vergaderen, gaan er zitten werken en ontvangen er bezoekers.”
Ventria uitzetramen in triple glas atrium dak
Atmosfeer
8
Topklimaat voor dynamische bedrijven: ‘BREAAM Very Good The Cloud in Amsterdam Berekeningen leggen basis voor duurzame klimaatbeheersing: van G naar A+++ label
Hoe transformeer je een verouderd kantoorgebouw tot een prachtige, duurzame werkomgeving? Het antwoord komt van het pand op Mr. Treublaan 7 in Amsterdam. Het voormalige backofficekantoor van ING en Westland Utrecht Hypotheekbank stond jaren leeg, maar na de recente make-over is het een toplocatie voor innovatieve bedrijven. Het compleet vernieuwde pand heet The Cloud. Otger Pieters, directeur/adviseur van Hori raadgevend ingenieursbureau in Zeist, was vanaf de start betrokken bij de transformatie namens Impact Vastgoed BV. Hij gaat in op de ontwikkeling van het atrium en de bijdrage die Kingspan|Brakel Atmos* hieraan leverde. Hori was in belangrijke mate verantwoordelijk voor de duurzaamheid en het comfort van The Cloud. OPL Architecten was met name verantwoordelijk voor de esthetische kwaliteit ervan. Samen werkten zij een plan uit voor een strak, duurzaam gebouw waarmee het certificaat BREAAM Very Good kon worden gehaald. “Warmte-koudeopslag was hierin bijvoorbeeld een belangrijk element. Daarnaast waren het atrium en het systeem voor klimaatbeheersing essentieel voor het behalen van de duurzaamheidsdoelstelling. Aan opdrachtgever Impact Vastgoed presenteerden we een plan dat een upgrade van energielabel G naar energielabel A+++ mogelijk maakte.” Beglazing en ventilatie: meedenken en rekenen Na de goedkeuring van het plan werd het gebouw binnen en buiten volledig gestript en kon het onder handen worden genomen. De vroegere binnentuin werd omgevormd tot overdekt middelpunt van het gebouw: een atrium van 900 m2. Kingspan|Brakel Atmos werd ingeschakeld om hiervoor een glazen overkapping met systemen voor daglichttoetreding en ventilatie te realiseren. “In samenspraak met Kingspan|Brakel Atmos is gezocht naar een goede vorm en invulling van de overkapping. We vonden een oplossing die zowel binnen het design als het budget paste.” Hybride systeem: natuurlijke en mechanische ventilatie Voor het atrium gold als eis dat een energieneutraal systeem voor klimaatbeheersing moest worden toegepast. Al in een vroeg stadium werd Kingspan|Brakel Atmos bij het project betrokken om mee te denken en te rekenen. “De berekeningen die Brakel Atmos heeft gemaakt, gaven een goed inzicht in de combinatie van
Estra glaslamellen in de gevel en Ventria uitzetramen in het glasdak
beglazingstype, bezettingsgraad van de zonnecellen en het ventilatiesysteem.” Mede op basis van deze berekeningen adviseerde Pieters de opdrachtgever een hybride systeem waarin natuurlijke
9
“Het atrium en het systeem voor klimaatbeheersing
ventilatie is gecombineerd met mechanische ventilatie. Voor
waren een essentieel onderdeel voor het behalen
natuurlijke ventilatie zorgen de transparante glaslamellen type
van de duurzaamheidsdoelstelling: een upgrade van
Estra Top in de gevel en de Ventria uitzetramen in de sheddaken
energielabel G naar A+++ ,” aldus Otger Pieters van
waarmee het atrium is overkapt.
Hori raadgevend ingenieursbureau.
Atmosfeer
Foto: Egbert de Boer
In twee derde van de glazen sheddaken zijn BIPV-cellen (Building Integrated Voltaics) opgenomen. “Daarnaast is gescreende beglazing met een dotpatroon gebruikt. Het resultaat is een atriumoverkapping die mooi gelijkmatig van kleur is.” Buiten tropisch, binnen aangenaam De zomer van 2018 was de perfecte test voor het ventilatiesysteem. “Het natuurlijke ventilatiesysteem wordt geactiveerd als een bepaalde warmtegrens wordt overschreden, bijvoorbeeld wanneer veel mensen aanwezig zijn. De kleppen in de gevel op de eerste verdieping en de ramen in het dak gaan dan open. Het ventilatiesysteem wordt aangestuurd door een gebouwbesturingssysteem.” Het systeem doorstond de test glansrijk. “Zelfs wanneer het buiten 34 graden was en er meer dan 90 mensen in het atrium waren, bleef de temperatuur binnen goed: zo’n 25 graden. De bereke-
“De berekeningen gaven een goed inzicht in de combinatie van beglazingstype, bezettingsgraad van de zonnecellen en het ventilatiesysteem.”
ningen van Hori en Kingspan|Brakel Atmos blijken te kloppen.” De kwaliteit van de daglichttoetreding is ook uitstekend. “De zonnecellen beïnvloeden het beeld in het atrium op bijzondere wijze. Door de veranderende stand van de zon draait het beeld steeds. ’s Avonds met verlichting is het ook mooi.”
Daglicht: effectieve en esthetische oplossing
Iedereen is enthousiast
Het atrium is dé ontmoetingsplek in The Cloud. Behalve een
“Het gebouw is prachtig: de mensen die er werken, vinden het
prettig klimaat moet hier veel daglicht zijn. Ook dit aspect werd
helemaal te gek. De beleving in het atrium is geweldig. Er zijn
zorgvuldig beoordeeld, waarbij rekening is gehouden met de BIPV-
horecagelegenheden waar je wat kan eten en drinken. Medewer-
cellen (Building Integrated PhotoVoltaics) die in de sheddaken
kers van huurders Uber en Amazon spreken er af, maar ook men-
zijn opgenomen. “Aan de ene kant nemen deze zonnecellen licht
sen van buiten The Cloud gebruiken het atrium als werkplek…over-
weg, maar aan de andere kant fungeren ze ook als zonwering”,
al zie je mensen werken.” De vastgoedmarkt is ook enthousiast:
verduidelijkt Pieters. “Het is gelukt om een oplossing te vinden die
The Cloud geldt als hét toonbeeld van geslaagde duurzame reno-
genoeg daglicht toelaat.” De architect beoordeelde de esthetische
vatie met BREAAM-certificering. Een mooi resultaat van een goede
kwaliteit van de oplossing. “Van de glasconstructie met geinte-
samenwerking, aldus Pieters: “ Kingspan|Brakel Atmos heeft het
greerde BIPV-cellen is een mock-up gemaakt, die vervolgens
fantastisch gedaan, net als de andere partijen overigens. In de
omhoog is gehesen. Hiermee kon de architect beoordelen hoe de
toekomst zal ik graag weer met Kingspan|Brakel Atmos werken.”
beglazing met zonnecellen er op hoogte zou uitzien.”
*
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
Atmosfeer
10
Estra gevelroosters
Eura Modulair zadeldak: daglicht ĂŠn continue ventilatie
11
Atmosfeer
Het klimaat is prima bij Bavaria Minder warmte, meer comfort dankzij natuurlijke ventilatie
Zoveel mogelijk ventilatie in de gevels Het ontwerpen van nieuwe gevels voor de bottelarij was zo’n vier jaar geleden aanleiding om te bekijken hoe deze ruimte in de zomer aangenamer kon worden voor de medewerkers. “We kozen voor extra daglicht en zoveel mogelijk ventilatie in de gevels om in combinatie met de dakluiken een zo goed mogelijke doorstroming te krijgen. Sindsdien hebben we nooit meer problemen gehad. De Estra gevelroosters zijn ingesteld op binnen- en buitentemperatuur en worden automatisch in groepen geopend of gesloten. H. Nabuurs, Swinkels Family Brewers
Ethiopië
“De mensen mopperden altijd over het klimaat, maar nu zijn er geen klachten
Daarnaast kunnen de mensen zelf op een knop drukken als ze het te koud of te warm vinden. De roosters worden dan open of dicht gezet. Het systeem kan voor maximaal vier uur overruled worden. Mensen willen toch iets te regelen hebben.” Ook in de brouwzaal was het altijd erg warm. “ Hierdoor was het klimaat in
meer. De systemen zijn bovendien nage-
de bedieningsruimte niet te regelen. Door in de brouwzaal kleppen
noeg onderhoudsvrij.”
toe te passen is het door de luchtverplaatsing ook daar goed uit te houden. Alle kleppen zullen in de toekomst vervangen worden door dit systeem, omdat bewezen is dat het zo werkt!”
In de brouwerij en de bottelarij van Bavaria in Lieshout, onderdeel
Van ‘hondenhok’ tot zadeldak
van Swinkels Family Brewers (SFB), kan het erg warm worden.
Het Eura Modulair systeem in zadeldakvorm heeft Kingspan|Brakel
Omdat de brouwer zijn mensen een prettige werkomgeving wil
Atmos in samenspraak met Henny Nabuurs en zijn collega’s van
bieden, wordt daarvoor een natuurlijke ventilatie-oplossing
de technische dienst ontwikkeld. “We hadden in het verleden veel
toegepast. Sinds enkele jaren bestaat die oplossing uit toepas-
problemen met de oude dakluiken, doordat er ongedierte en duiven
sing van Estra gevelroosters en Eura Modulair systemen. Henny
doorheen kwamen. We hebben er toen een soort ‘hondenhokken’
Nabuurs, bouwkundig projectleider bij de brouwer, vertelt hoe die
overheen gemaakt. Samen met Kingspan |Brakel Atmos zagen we
in samenwerking met Kingspan|Brakel Atmos* tot stand kwam:
echter dat de ventilatie daardoor heel erg beperkt werd. De oplos-
“Na ruim dertig jaar weten we wel wat we aan elkaar hebben.”
sing werd gevonden in het in een punt leggen van kleppenroosters als een zadeldak. Zo ontstond het Eura Modulair systeem. Het
SFB hecht veel waarde aan maatschappelijk verantwoord onderne-
heeft een maximale stand, een stand waarbij het helemaal niet
men én aan een brandveilige en gezonde werkomgeving. De keus
inregent en een dichte stand. Het werkt perfect!”
voor natuurlijke (brand)ventilatie ligt dan ook voor de hand. “Een natuurlijke, energie- en onderhoudsvriendelijke oplossing heeft
Estra en Eura Modulair ook in Ethiopië
onze voorkeur. En in een hoge ruimte van 120 x 120 meter zoals
Het nieuw te ontwikkelen systeem moest aan een aantal eisen
de bottelarij, waar de machines veel warmte produceren, kun je
voldoen. “Het moest onder alle condities zoveel mogelijk ven-
sowieso niet uit de voeten met mechanische ventilatie.”
tileren, het mocht niet inregenen en op plaatsen waar mensen werken, moest er voldoende daglichttoetreding zijn.” Het resultaat
Simpelweg de beste oplossing
beantwoordt niet alleen aan die eisen, maar voegt daar nog voor-
Sinds enkele jaren past Bavaria Estra gevelroosters (>125 stuks) en
delen aan toe. “Het systeem is kostentechnisch interessant, omdat
Eura Modulair systemen (± 40) in zadeldakvorm toe. Dit gebeurt
de stabiliteit uit het element gehaald wordt en daarnaast het in
met name in de bottelarij en de brouwerij waar altijd veel warmte
korte tijd gemonteerd kan worden.” Ook buitenlandse vestigingen
vrijkomt. “De mensen mopperden altijd over het klimaat, maar nu
hebben daar profijt van. “Er zijn zelfs Estra gevelroosters en Eura
zijn er geen klachten meer. De systemen zijn bovendien nagenoeg
Modulair systemen getransporteerd naar Ethiopië voor het nieuwe
onderhoudsvrij. Het is eigenlijk een simpele oplossing, maar sim-
brouwhuis daar. Als iets goed werkt, dan moet je daar niet van
pele oplossingen zijn vaak het beste.”
afwijken!” *
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
“Na ruim dertig jaar weten we wel wat we aan elkaar hebben.” Atmosfeer
12
Renovatie monumentale overkapping CS Tilburg Transparantie en esthetica hersteld
Nieuw
De oude situatie
Doorvalveilig gelaagd glas, belangrijk
In 2020 maken dagelijks ruim 40.000 reizigers gebruik van Centraal Station Tilburg.
voor het veilig kunnen uitvoeren van
Prorail pakt het station en stationsgebied daarom grondig aan. Eén van de onderde-
inspecties en onderhoud op het dak.
len hiervan was de renovatie van het monumentale glazen dak van Station Centraal. Dit nam 1,5 jaar in beslag. In opdracht van Van der Ende uit Barendrecht tekende Kingspan|Brakel Atmos* voor deze uitdagende klus. Het resultaat mag er zijn. Het publiek is zeer tevreden. Stan Sontrop bouwmanager van ProRail zegt hierover in het Brabants Dagblad: “Veel mensen wisten niet dat je door het glas van het stationsdak moet kunnen kijken.” De oude glasconstructies waren vuil, hadden veel breukruiten en waren gecorrodeerd. Dit veroorzaakte lekkages. Daarnaast was er brute draadglas toegepast in de glasdaken. Overeenkomstig de huidige regelgeving is dit nu doorvalveilig gelaagd draadglas geworden. Belangrijk voor het veilig kunnen uitvoeren van inspecties en onderhoud op het dak. Veiligheid essentieel Vertrouwen en veiligheid speelden een belangrijke rol tijdens de renovatie van de overkapping. Een goede coördinatie en intensieve samenwerking zorgde ervoor dat de renovatie prettig én veilig is verlopen. Het resultaat: een mooie, transparante overkapping met zicht op buiten én daglicht op de perrons.
*
13
Atmosfeer
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
RWA + sprinkler voor bandenopslag TrafficPort Venlo Ontrokingsinstallatie geĂŤist vanwege rookontwikkeling
Bij brand op een bandenopslag kan een grote hoeveelheid rook
Prettig werkklimaat: natuurlijke ventilatie
vrijkomen. Daarom eiste de brandweer van Veiligheidsregio
De toegepaste RWA installatie wordt niet alleen voor brandvei-
Venlo dat naast een sprinklerinstallatie ook een ontrokingsin-
ligheidsdoeleinden ingezet, maar ook voor dagelijkse ventilatie.
stallatie zou worden geplaatst bij bandengroothandel FM Tyres
Warme lucht wordt namelijk op basis van thermiek via het dak
op industrieterrein TrafficPort in Venlo. De ontrokingsinstallatie
afgevoerd. Levert dat geen problemen op voor de werking van de
(RWA installatie) zorgt ervoor dat giftige en onverbrande
sprinklerinstallatie? Nee, want als er brand uitbreekt worden de
gassen via het dak worden afgevoerd. Hierdoor is een betere
lamellenroosters op het dak in eerste instantie middels automa-
repressie mogelijk. Tevens wordt de RWA installatie dagelijks
tische detectie dicht gestuurd waardoor de sprinklerinstallatie
ingezet voor natuurlijke ventilatie.
in werking kan treden en gaat blussen. De rook die vrijkomt, wordt vervolgens via de door de brandweer handmatig geopende
Sprinkler en RWA: een goede combi
dakroosters afgevoerd.
Met het oog op risicobeheersing, beter zicht bij vluchten en repressie eiste de brandweer naast een sprinklerinstallatie ook een rook- en
RWA installatie en brandmeldinstallatie
warmteafvoersysteem. De sprinklerinstallatie blust bij brand.
Kingspan|Brakel Atmos* realiseerde het RWA systeem. Het rook-
Tegelijkertijd voert de RWA installatie rook en gassen af via het
en warmteafvoersysteem is opgebouwd uit 24 lamellenventilatoren,
dak, waardoor er op laag niveau goed zicht is, wat vluchten of het
type Eura Excellent, waarin transparante lamellen zijn opgenomen.
uitvoeren van een binnenaanval door de brandweer gemakkelijker
Luchttoevoer vindt plaats via vier overheaddeuren. Per brandcom-
maakt.
partiment, nabij het brandweerpaneel, is een brandweerschakelaar aangebracht waarmee de brandweer de RWA installatie handmatig open of dicht kan sturen.
*
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
Atmosfeer
14
Daglicht maakt het verschil in Hoog Catharijne Foto: Alfred Cromback
Intensief samenspel met architect
On-Nederlands. Het winkelcentrum van de toekomst. De transformatie van Hoog Catharijne oogst alom complimenten. Wat een donker, verouderd winkelcentrum was, is nu een licht, molaar Klépierre werkt STIR Architecture sinds 2003 aan dit project. Architect Joost Hulshof, associate partner van STIR, maakt een rondgang langs de ruimten waaraan STIR en Kingspan|Brakel Atmos* samen hebben gewerkt. De transformatie van Hoog Catharijne is onderdeel van de herontwikkeling van het stationsgebied, waarin ook het nieuwe Centraal Station is gerealiseerd. “Het winkelcentrum lag altijd een niveau hoger dan de stad. Door vergrotingen op maaiveldniveau is het nu
Copyright © Robert Oosterbroe -Joost
dern winkelgebied. In opdracht van de Europese retailontwikke-
J. Hulshof, STIR Architecture
onderdeel van het stadscentrum geworden”, zegt Hulshof. “Daglicht en transparantie speelden een belangrijke rol bij het verstevi-
Zuidpassage: slanke constructie Hulshof begint de rondgang bij de Zuidpassage, die tussen twee
“Ik kijk met plezier terug op onze samenwerking. We hebben elkaar behoorlijk uitge-
gebouwen ligt. “Deze passage wilden we het gevoel van een stads-
daagd om tot
steeg meegeven. Tegelijkertijd wilden we veel daglicht binnenlaten.
slimme, kostenbesparende
Het glasdak van 10 x 70 meter moest dus zo transparant mogelijk
oplossingen te komen.”
zijn. Daarnaast was er een esthetische eis: een zo dun mogelijke constructie. Een uitdaging!” Kingspan|Brakel Atmos ontwikkelde een nieuw, slank dwarsprofiel. Onder de stalen liggers werden trekstangen toegepast. “De integratie van het glasdak in de gevel is ook erg geslaagd.” Voorzetgebouw: nieuwe, ruime hoofdingang
Stadskamer: unieke gevel met glazen vinnen
Vervolgens wordt stilgestaan bij de nieuwe entree aan de stations-
De weg leidt omhoog, naar het hart van Hoog Catharijne. De
zijde, met z’n karakteristieke wimpervorm. “Voor een bestaand
Stadskamer is het summum van transparantie en maakt zichtbaar
kantoor is hier extra ruimte gerealiseerd, met daartussen een nieuw
verbinding met de historische binnenstad. De Stadskamer bevindt
atrium. Dit is in feite de grote hal die je betreedt wanneer je vanaf
zich boven het water van de Catharijnesingel. Bezoekers kunnen
het station Hoog Catharijne inloopt.” De glasconstructie van de
onder zich rondvaartboten zien passeren. De ruimte heeft o.a. een
atriumoverkapping is opgebouwd uit een structureel beglazings-
horecaplein met terrassen en is 24 uur per dag toegankelijk. “Over
systeem in de vorm van een lessenaardak. “Door het binnenkomende
de vormgeving hiervan hebben we met Kingspan|Brakel Atmos het
daglicht kunnen mensen goed zien wat er achter de gevel te vinden
meeste overleg gehad. Vooral de glasgevelconstructie vroeg veel
is. Dat is essentieel.”
aandacht.” Na de nodige engineering van Kingspan|Brakel Atmos kwam een gevel tot stand die 4 meter boven de entreevloer begint.
Noordpassage: elegant en opvallend
De glasgevelconstructie bestaat uit verticale glazen vinnen die ge-
Vanuit de entree wordt de afslag naar de Noordpassage genomen.
monteerd zijn tegen stalen kokers. Trekstangen verbinden de vinnen
De glazen overkapping van 10 x 60 meter laat veel daglicht toe,
met elkaar en zorgen ervoor dat die op hun plaats blijven en niet
waardoor bezoekers contact met buiten houden. “Opvallend en ar-
gaan kantelen. Aan de zijkant bevinden zich beugels waaraan de
chitectonisch interessant is de verspringende beglazing. Bijzonder
trekstangen bevestigd zijn. Deze constructie vangt de horizontale
is ook dat alle installaties, waaronder sprinklers en verlichting, in
krachten op. Kingspan|Brakel Atmos realiseerde ook het glazen dak
de stalen liggers verborgen zijn.” Kingspan|Brakel Atmos engineerde
met uitstekende luifels. “De gevel met die bijzondere glazen vinnen
het complete glasdak. “Het is geen eenvoudig dak, maar de com-
versterkt het gevoel van transparantie. De stalen liggers in het dak
plexiteit ervan is goed verborgen. Het beeld wordt niet verstoord
dragen deze gevel van 40.000 kg; dat is haast onvoorstelbaar!”
door technische toevoegingen. Het is elegant: een van mijn favoriete glasdaken!” 15
Atmosfeer
Foto: Klepierre
gen van de verbinding met de stad.”
Foto: Alfred Cromback
“Zoveel mogelijk daglicht binnenkrijgen was een doel, maar dan wel met beperking van warmtetoetreding.”
Bruggebouw: verbindend met gecontroleerde zonlicht- en
Beleving van buiten en verbinding met de omgeving
warmtetoetreding
Daglicht en transparantie vormen de onmisbare toevoeging in het
Het gaat verder naar het Bruggebouw, dat het Poortgebouw met
nieuwe Hoog Catharijne. “Ze zorgen voor een groot contrast met
z’n opvallende gekleurde gevel en het Radboudkwartier met elkaar
het oude Hoog Catharijne en andere winkelcentra waar je een soort
verbindt. “Zo veel mogelijk daglicht binnenkrijgen was het doel,
gesloten doos binnengaat die eigenlijk overal zou kunnen staan.
maar wel met beperking van de warmtetoetreding. In het zadeldak
Waar je alleen maar de winkels en de merken ziet. De ruimtes in
is beglazing met een dot-structuur toegepast, die 60% van het
het nieuwe Hoog Catharijne zijn zo prettig, doordat je onderdeel
zonlicht en de warmtetoetreding blokkeert. Bijzonder is dat het
blijft van buiten. Je voelt of het een donkere dag is of juist een heel
zicht er niet door wordt belemmerd, terwijl je als bezoeker merkt
mooie dag. Beleving van buiten en verbinding met de omgeving:
dat licht en warmte worden geweerd.” Ook in de eerder besproken
voor veel winkelcentra is dat de toekomst.”
ruimtes is beglazing met een dot-patroon toegepast. Per ruimte is het patroon steeds afgestemd op de gewenste warmte- en
Slimme oplossingen om tot meer transparantie te komen
daglichttoetreding.
De ondernemers van Hoog Catharijne, opdrachtgever Kléppiere en Hulshof zijn positief over het eindresultaat. Hoe heeft Hulshof de
Radboud-Godebald: verlenging bestaande constructie
samenwerking met Kingspan|Brakel Atmos ervaren? “Ik kijk er met
De tour eindigt bij de Radboud-Godebaldpassage, die onderdeel
plezier op terug. We hebben gebruikgemaakt van de adviezen van
is van de Zuidpassage. De constructie van de nieuwe glaskap is
Kingspan|Brakel Atmos. En we hebben elkaar behoorlijk uitgedaagd
vergelijkbaar met die van de daken van de Noordpassage. De af-
om tot slimme, kostenbesparende oplossingen te komen. Want we
metingen wijken echter iets af.”
wilden een stap extra doen om meer transparantie te krijgen dan in bestaande voorbeelden. Dat is gelukt. We kwamen er altijd goed uit, want we zaten op één lijn: we wilden iets moois maken.” *
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
Atmosfeer
16
Gecertificeerde brandmeldinstallatie voor Gooskens Hout Beam- en aspiratiedetectie voorkomen onechte meldingen
Gooskens Hout is de grootste vurenhoutleverancier in de Benelux. Op de vestiging in Moerdijk met het 7 hectare grote bedrijfsterrein had het bedrijf regelmatig te kampen met onechte brandmeldingen. Het bevoegd gezag eiste dat zowel de (deels overkapte) opslaghallen en expeditie als de schaverij voorzien zouden worden van een gecertificeerde brandmeldinstallatie. Kingspan|Brakel Atmos* verving de bestaande installatie door een betrouwbaar brandmeldsysteem met zowel beam- als aspiratiedetectie. Hierbij werd behalve naar functionaliteit ook gekeken naar onderhoudskosten. Beamdetectie in expeditie en opslaghallen Het oude branddetectiesysteem is volledig vervangen omdat het niet meer betrouwbaar was en niet meer gecertificeerd kon worden. In de expeditie en houtopslaghallen is nu een intelligent
Beamdetectie
branddetectiesysteem toegepast met lineaire optische rookmelders (beamdetectoren). Deze beamdetectoren reageren op zowel infrarode als ultraviolette stralen. De toegepaste systemen moeten voorkomen dat bijvoorbeeld spinnenwebben, vocht, condens en externe weersinvloeden die bij deels overkapte hallen nogal eens voorkomen, valse meldingen veroorzaken. Expeditie/schaverij: aspiratiedetectie In verband met de hoeveelheid stof in deze ruimten is gekozen voor toepassing van een aspiratiesysteem. Dit is een actief rookdetectiesysteem dat middels een buizensysteem continu luchtmonsters ‘aanzuigt’ en analyseert op rookdeeltjes. Het systeem werkt veel sneller dan standaardsystemen en detecteert een brand in een vroeg stadium, wat belangrijk is in een situatie met zoveel vuurlast. Vroege detectie zorgt ervoor dat aanwezigen tijdig kunnen vluchten, de brandweer snel gealarmeerd kan worden én de schade beperkt blijft. Daar komt nog bij dat aspiratiedetectie de kans op ongewenste meldingen sterk vermindert.
De toegepaste systemen moeten voorkomen dat bijvoorbeeld spinnenwebben, vocht, condens en externe weersinvloeden die bij deels overkapte hallen nogal eens voorkomen, valse meldingen veroorzaken.
Onderhoud De toegepaste systemen hebben relatief weinig onderhoud nodig. Zo blaast een aspiratiesysteem regelmatig zelf de aanzuigpunten schoon, wat het onderhoud en de daaraan verbonden kosten beperkt. Kingspan Light + Air blijft betrokken bij het project en verzorgt ook het onderhoudscontract voor het brandmeldsysteem.
*
17
Atmosfeer
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
Atmosfeer
18
“Volgens mij is Kingspan|Brakel Atmos de enige partij in Nederland die dit soort glaskappen kan maken. Een partij die veel kennis heeft, ook van brandveiligheid en ventilatie, en een praktische aanpak hanteert”, aldus Thijs de Nijs van Bouwbedrijf De Nijs.
Atrium glasdak met BIPV en geïntegreerde Ventria uitzetramen Skybar: semi-structurele glasconstructie met triple glas
“ Kingspan|Brakel Atmos heeft zijn rol professioneel vervuld. Bij de start is meegedacht over oplossingen waarmee we binnen het budget konden werken.”
19
Atmosfeer
Transparant van top tot teen: BREEAM-Excellent Hotel Jakarta Glasconstructies zorgen voor licht en uitzicht
In juni 2018 ging WestCord Hotel Jakarta open. Nog geen
kwam goed van pas, omdat er bij de start van het project nog een
half jaar later was het viersterrenhotel diverse prijzen rijker,
schetsmatig ontwerp lag. “Vervolgens is het gebouw in een soort
waaronder Publiek Gebouw van het Jaar in Amsterdam en Best
bouwbare vorm gezet. Daarna zijn optimalisaties gemaakt, onder
Hotel and Leisure Award van het Wereld Architectuurfestival
meer bij het glazen dak van het atrium. Hierbij mocht uiteraard
2018. “Het was een prachtige uitdaging”, zegt Thijs de Nijs van
geen afbreuk worden gedaan aan het ontwerp en de architec-
Bouwbedrijf De Nijs in Warmenhuizen. Hij vertelt wat het hotel
tonische ideeën. In overleg met Kingspan|Brakel Atmos en de
zo bijzonder maakt en welke bijdrage Kingspan|Brakel Atmos*
architect is gekozen voor een zadeldak dat ondersteund wordt
hieraan heeft geleverd.
door een houten onderconstructie. Het is een lichte glasconstructie geworden: een strakke, rustige glaskap.”
Hotel Jakarta ligt op de kop van het Java-eiland in Amsterdam. Het driehoekige gebouw met transparante glazen gevels loopt
Glazen daken en glaslamellen
uit in een scherpe punt en doet denken aan de boeg van een
Het transparante ‘omgekeerde’ zadeldak boven de Skybar heeft
schip. Het schaduwpatroon op de aluminium gevelpanelen roept
taps toelopende lessenaars en is volledig uitgevoerd met een
associaties met golven op. Niet toevallig, want architect Bjarne
structurele glasconstructie, type Brakel BA-4S. In dit speciale
Mastenbroek van SeARCH heeft verbinding gezocht met de
glasdak is triple glas opgenomen. Boven het atrium realiseerde
maritieme en koloniale geschiedenis van de locatie. In het atrium
Kingspan|Brakel Atmos eveneens een zadeldak dat eindigt in een
met glazen overkapping verwijst de subtropische binnentuin met
lessenaardak. Hiervoor is een semi-structurele constructie van
Aziatische planten eveneens naar dit verleden. “De architect
het type Brakel BA-4 toegepast. Daarnaast zijn in de gevel glasla-
heeft een bijzonder ontwerp gemaakt. Door het fraaie, lichte
mellen geplaatst, die voor de luchttoevoer in het atrium zorgen.
atrium, lopen de hotelgasten naar hun kamers.” De scherpe
Warme en/of verontreinigde lucht wordt afgevoerd door Ventria
punt waarin het gebouw uitloopt, is helemaal verglaasd. “Zowel
uitzetramen. In het glasdak van het atrium zijn BIPV-cellen op-
vanuit het café-restaurant onder in de punt als vanuit de skybar
genomen. “Om twee redenen”, legt De Nijs uit. “Enerzijds om
op de bovenste verdieping hebben mensen hierdoor een prachtig
het BREAAM-Excellent-certificaat te behalen en anderzijds om te
uitzicht over het IJ.”
zorgen dat er niet te veel daglicht op de subtropische planten van de binnentuin komt. Ze fungeren dus ook als lichtwering.”
Up-to-date: energieneutraal en duurzaam Aandacht voor historie is perfect gecombineerd met toekomstge-
Brandveiligheid: gecertificeerd rook- en warmteafvoersysteem
richt bouwen. Het hotel heeft een unieke, 30 meter hoge houten
In het kader van de brandveiligheid heeft Kingspan|Brakel Atmos
hoofddraagstructuur. Bijna alle toegepaste afbouwmaterialen
een gecertificeerde rook- en warmteafvoerinstallatie (RWA-
en elementen zijn demontabel en geschikt voor hergebruik.
installatie) geplaatst. De Estra Top lamellen in de gevel en deuren
Daarnaast zijn energiebesparende maatregelen getroffen. Met
zorgen voor luchttoevoer in geval van brand. De afvoer van rook
1700 BIPV-cellen (Building Integrated PhotoVoltaics), die in het
wordt geregeld door mechanische ventilatoren die in de rand van
glazen dak geïntegreerd zijn, wordt zonne-energie opgevangen en
het atriumdak zijn geplaatst. Op uitdrukkelijk verzoek van de
omgezet in elektriciteit voor de verwarming van het douchewater.
opdrachtgever zijn deze ventilatoren op esthetische wijze wegge-
Een warmte- en koudeopslagsysteem zorgt voor de koeling en ver-
werkt, zodat gasten ze niet zien.
warming van het hotel zelf. “Hotel Jakarta is gecertificeerd met BREEAM-Excellent, wat heel bijzonder is voor een hotel.”
Top samenwerking! Volgens De Nijs is opdrachtgever WestCord Hotels buitengewoon
In vroeg stadium meedenken
tevreden met het gebouw. Zelf kijkt hij ook met voldoening terug.
Opdrachtgever WestCord hotels en SeARCH pakten het project op
“ Kingspan|Brakel Atmos heeft zijn rol professioneel vervuld. Bij
met Bouwbedrijf De Nijs, die zij kenden van eerdere projecten. “In
de start is meegedacht over oplossingen waarmee we binnen het
dit project hebben we zo’n drie jaar intensief en in goede harmo-
budget konden werken. Vervolgens hebben we het op een heel
nie samengewerkt.” De aannemer betrok Kingspan|Brakel Atmos*
goede en plezierige manier met elkaar gerealiseerd. Het is écht
er al in een vroeg stadium bij. “Vanwege de ervaring die we in het
top gegaan!”
verleden hebben opgedaan. Volgens mij is Kingspan|Brakel Atmos de enige partij in Nederland die dit soort glaskappen kan maken. Een partij die veel kennis heeft, ook van brandveiligheid en ventilatie, en een praktische aanpak hanteert.” Die praktische aanpak
*
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
Atmosfeer
20
foto Jannes Linders
Noord/Zuidlijn: uitdagend traject naar succes Intensief samenspel met architect B. van Straten, Visser & Smit Bouw
Het eerste plan voor de metrolijn tussen Amsterdam-Noord en
Kingspan|Brakel Atmos* werkte mee aan de twee bovengrondse
Amsterdam-Zuid dateert uit 1988. Dertig jaar later werd de
stations: Noorderpark en Noord. In 2016 kwam Station Noorder-
Noord/Zuidlijn in gebruik genomen. Het project oogstte felle
park aan de Nieuwe Leeuwarderweg gereed. Vanwege zijn vorm
kritiek en had te kampen met tegenslagen, waaronder ver-
kreeg het de bijnaam Cobra. Boven het station realiseerde
tragingen en faillissementen van partijen. Maar zegt Bas van
Kingspan|Brakel Atmos een esthetisch gebogen glasdak dat de
Straten, projectmanager uitvoering van Visser & Smit Bouw:
reizigers tegen weersinvloeden beschermt. Deze constructie van
“Eind goed, al goed!”
koud gebogen glas werd gemonteerd in een aluminium klemprofiel op de onderliggende staalconstructie. De beglazing heeft een
Visser & Smit Bouw, onderdeel van VolkerWessels, was verant-
screening met een dot-patroon. “Mensen zijn enthousiast over de
woordelijk voor het compleet afbouwen van de zeven metro-
combinatie van de kap en het licht. Ook ’s avonds ziet het er erg
stations van de Noord/Zuidlijn en het aanleggen van het hele
mooi uit.”
spoor/railtraject. “In 2011 namen we het werk aan en in 2012 begonnen we. De Bouwcombinatie VIA NoordZuidlijn bestond
Station Noord: lastige start
destijds uit Visser & Smit Bouw en Imtech, vertelt Van Straten.
Een verhaal apart was Station Noord, de eindhalte in Amsterdam-
“Na het faillissement van Imtech heeft Visser & Smit Bouw de
Noord. Het bedrijf dat de glaskap zou maken, ging in juli 2015
contractuele verplichting overgenomen en het werk afgemaakt
failliet. “Bovendien lag er voor de glasconstructie een ontwerp
en op tijd opgeleverd.”
dat ontoereikend was. Begin 2016 moest er een oplossing komen. Ik wilde een meer beproefd beglazingssysteem toepassen en heb
21
Station Noorderpark: de Cobra
daarom Kingspan|Brakel Atmos bij het project betrokken. Bij de
De zeven stations op de Noord/Zuidlijn hebben elk een uniek
keuze voor het systeem hoorde een aanpassing van de detail-
karakter. Ze werden ontworpen door Benthem en Crouwel
lering naar het aluminium profiel waarop het glas zou worden
Architects, dat hiervoor werd bekroond met de ARC Award 2018.
geplaatst.”
Atmosfeer
“De samenwerking tussen ons projectteam en het projectteam van Kingspan|Brakel Atmos was geweldig. Zonder deze samenwerking was het nooit gelukt!”
Deadline vervroegd/testritten tijdens montage Het voorstel met de aangepaste detaillering werd voorgelegd aan de opdrachtgever, de gemeente Amsterdam. “Begin 2017 werd hierover overeenstemming bereikt. Toch konden we toen niet direct beginnen, omdat er eerst nog voorzieningen moesten worden getroffen aan de staalconstructie die er al stond. Pas in maart 2017
‘Ronde’ glasconstructie (130 x 24 m) met ventilatieroosters
kreeg Kingspan|Brakel Atmos het contract voor de opdracht.” Voor de realisatie van de glaskap bleef zo erg weinig tijd over, ook omdat de deadline voor het project ondertussen was vervroegd: van maart 2018 naar december 2017. “Een uitdaging, want voor de ronde kap, die 130 meter lang en 24 meter breed is, moest veel glas gebogen worden. Daar kwam bij dat het testtraject van de Noord/Zuidlijn inmiddels was gestart.” De testritten op de metrobaan en de werkzaamheden aan de glasconstructie moesten tegelijk kunnen plaatsvinden. Om dit mogelijk te maken, liet Kingspan|Brakel Atmos boven in de kap een werkplatform van circa 130 lang x 20 meter breed bouwen. Geen koud kunstje: buigen glas bij lage temperaturen Het buigen van het glas bij lage temperaturen was een spannende klus. “De boogstraal van het glas was namelijk behoorlijk scherp. In goed overleg is een plan bedacht om het glas met warmtedekens voor te verwarmen en daardoor soepeler te maken, waarna het gemonteerd kon worden. Toen dat was gelukt – door learning by doing en dankzij de expertise van Kingspan|Brakel Atmos – kwam de vaart erin.” In december 2017 konden het werkplatform en de steigers weggehaald worden. “Het leek een bijna onmogelijke opdracht, maar we hebben het gehaald!” Het eindresultaat mag gezien worden. “Iedereen is er enthousiast over. Je kijkt dwars door de overkapping heen. Zeker met daglicht levert dat een mooi effect op.” Brandveiligheid: glas 30 minuten doorhangend Daarnaast was het een eis dat het glas in de kap 30 minuten
foto Jannes Linders
brandhangend moest zijn, wat betekent dat bij een treinbrand het glas niet naar beneden komt vallen tijdens de vlucht- en ontruimingsfase. Kingspan|Brakel Atmos maakte berekeningen. Ter plaatse van de treinbrand zelf is gerekend met een temperatuur van 285 °C. Daar mag de kap bezwijken. Buiten dat deel is Gebogen glasdak beschermt reizigers tegen weersinvloeden
gerekend met 185 °C en moet de kap minimaal 30 minuten blijven hangen. Met een conformiteitsverklaring toonde Kingspan|Brakel Atmos aan dat het glas daar ruimschoots aan voldoet.
Fraaie lichtdoorval Een bijzondere aanpassing van de detaillering betrof de ronde,
Succesfactor: samenwerking
met aluminium beklede hoofdspanten van de glaskap. Deze steken
In dit complexe project was er voor zowel de voorbereiding als de
boven de kap uit en zijn helemaal bovenin voorzien van ventilatie-
uitvoering erg weinig tijd beschikbaar. “Dit heeft van alle partijen
roosters. Volgens het architectonisch ontwerp zou de belijning van
heel veel energie, inzet en afstemming gevraagd!”, zegt Van
de ventilatieroosters in het hele spant worden doorgezet, zodat bij
Straten. “Het voordeel van Kingspan|Brakel Atmos is dat echte
nacht het licht vanuit het station door het lijnenpatroon van de
techneuten met veel kennis van zaken meedenken. Daardoor kon-
roosters naar buiten kan schijnen. De roosters zouden hiervoor de
den we in de voorbereiding lastige problemen samen oplossen. Die
buiging van de spanten moeten volgen. Aangezien deze roosters
lijn zette zich voort in de uitvoering. De samenwerking tussen ons
niet zomaar te buigen zijn, stelde Kingspan|Brakel Atmos een an-
projectteam onder leiding van projectleider Simon Visser en het
dere oplossing voor: beglazing met geprinte lijnen. Hiermee wordt
projectteam van Kingspan|Brakel Atmos was geweldig. Zonder
de beoogde lichtdoorval bereikt. “De aangepaste detaillering, met
deze samenwerking was het nooit gelukt!”
name die van de spantbekleding, heeft Kingspan|Brakel Atmos samen met Visser en Smit Bouw en Benthem Crouwel Architects nauwgezet uitgewerkt.”
*
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
Atmosfeer
22
Helemaal klaar voor de toekomst: het Haagse Hoge Huis Renovatie brandveiligheid + glasconstructies
Tussen Den Haag Hollands Spoor en De Haagse Hogeschool ligt
Kingspan|Brakel Atmos realiseerde een state-of-the-artcentrale,
het Haagse Hoge Huis. Het is nu weer net zo indrukwekkend als
waarmee in het atrium op twee hoogtes met beams wordt ge-
het bij de oplevering in 2004 was. Een goede drie jaar geleden
detecteerd. Omdat de montage van een bekabeld systeem veel
was dat nog heel anders. Als gevolg van achterstallig onder-
overlast voor de huurder zou hebben gegeven, werd gekozen voor
houd was het gebouw veel van zijn uitstraling kwijtgeraakt. De
een draadloos systeem.
ommekeer kwam toen Ten Brinke Bouw het overnam en in 2016 aan een grootscheepse renovatie begon.
Test en certificering Van de bestaande ontruimingsinstallatie werd het grootste gedeel-
Het Haagse Hoge Huis bestaat uit een kantorencomplex en 40 wo-
te vernieuwd. De volledige hardware werd vervangen en alle oude
ningen. Het hart van het pand, met 45.000 m2 bruto vloeropper-
speakers zijn vervangen door nieuwe, gelijkwaardige speakers die
vlak, bestaat uit een atrium waarop 9 gebouwdelen uitkomen die
aan de eisen van nu voldoen. Vervolgens hebben veiligheidsmen-
als kantoor fungeren. In dit atrium bevindt zich verder een groot
sen van T-Mobile en mensen van Kingspan|Brakel Atmos de twee
restaurant. Vanaf 2004 is T-Mobile al hoofdhuurder.
systemen uitvoerig getest. Hieruit bleek dat beide systemen goed functioneren; ze zijn vervolgens gecertificeerd.
Structureel onderhoud complex De uiterste bouwdelen links en rechts kunnen worden afgestoten
Bedienbare lamellen in passage
en verhuurd aan andere partijen. Zij kunnen deze gebouwen, die
In een latere fase van de renovatie zijn de Eura lamellen in de
een eigen toegang hebben, dan zelfstandig gebruiken. Deze situa-
passage – die onderdeel uitmaken van de RWA installatie –
tie en de omvang van het gebouw maken het groot onderhoud vrij
bedienbaar gemaakt met een natuurlijke ventilatieregeling. In het
complex. Omdat het groot onderhoud een aantal jaren niet struc-
kader van de brandveiligheid zijn ook 17 rookschermen vervangen.
tureel was uitgevoerd, was het Haagse Hoge Huis flink achteruitgegaan. Zo waren in de glasdaken en de glazen atriumoverkap-
Aanpak 3500 m² glasdaken en (brand)ventilatieramen
ping zwakke plekken ontstaan, die hinderlijke tocht veroorzaakten.
Een flinke klus vormde ook de renovatie van alle glasdaken, met
Niet voor niets stelde T-Mobile renovatie als voorwaarde voor
een totaaloppervlakte van 3500 m2. De zeelucht had een funeste
verlenging van het huurcontract. De brandweer had bovendien
invloed gehad op de scharnieren en de rubbers van de glasdaken.
vastgesteld dat de brandmeldinstallatie en het evacuatiesysteem
Om deze constructie opnieuw te kunnen conserveren heeft
niet meer te certificeren waren.
Kingspan|Brakel Atmos de lichtstraten tijdelijk gedemonteerd. Vervolgens is het staal behandeld en zijn de glasdaken – voorzien
Grootste draadloze brandmeldinstallatie van Nederland
van nieuwe rubbers en bevestigingsmaterialen – teruggeplaatst en
Bij de renovatie werd een beroep gedaan op Kingspan|Brakel
waterdicht afgewerkt. Daarnaast zijn alle scharnieren en rubbers
Atmos*, dat destijds de glazen daken en de rook- en warmteaf-
van de 224 Ventria uitzetramen vernieuwd en de cilinders van 231
voerinstallatie (RWA installatie) realiseerde. Ook werd Kingspan|
gevelramen en 116 Ventria uitzetramen vervangen.
Brakel Atmos gevraagd de bestaande brandmeldinstallatie en het evacuatiesysteem, dat destijds door derden was geleverd, aan te
Toekomst: onderhoudscontract
passen. De eerste opdracht was het realiseren van een storings-
Het Haagse Hoge Huis voldoet nu aan de eisen en normen van de
vrije, flexibele gecertificeerde brandmeldinstallatie. De tweede
wetgever, de huurder en de eigenaar. In de toekomst zal Kingspan
stap was het tot stand brengen van een gecertificeerde ontrui-
Light + Air structureel onderhoud en inspecties uitvoeren.
mingsinstallatie type A. Flexibiliteit was hierbij een eis vanwege de gebouwdelen die zelfstandig verhuurd kunnen worden aan andere
Medewerkers van T-Mobile zijn enthousiast over het resultaat van
partijen. De brandmeldinstallatie moet zowel per bouwdeel als
de renovatie, evenals de bezoekers die zij ontvangen. Het Haagse
separaat in een netwerk kunnen functioneren. Daarnaast moet
Hoge Huis is klaar voor de toekomst.
branddetectie afhankelijk van de huurders kunnen worden gekoppeld of ontkoppeld.
*
23
Atmosfeer
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
Grootste draadloze brandmeldinstallatie van Nederland
Bedienbare Eura-lamellen in passage
Praktijktest
Vervanging/renovatie van 17 rookschermen, 340 Ventria uitzetramen, 231 gevelramen en 3500 m2 glasdaken
Atmosfeer
24
Een vak apart: onderhouden van RWA-systemen Expertise en TCO geven de doorslag voor Kropman
Hoewel het misschien niet spectaculair lijkt, belangrijk is het zeker wel: onderhoud van rook- en warmteafvoersystemen (RWA systemen). Wie zich erin verdiept, stuit op lastige vraagstukken rond certificering, zegt Tjerk Beswerda, Regionaal Contractmanager van Kropman Installatietechniek. “Kingspan| Brakel Atmos* adviseert ons daar goed bij.” Kropman Installatietechniek bestaat sinds 1934, heeft 15 vestigingen en ongeveer 800 medewerkers. Het bedrijf beheert panden en maakt gebouwen groener, gezonder en efficiënter. “We hebben een service- en een projectentak”, aldus Beswerda, die zelf voornamelijk bij de servicetak betrokken is. “Ik ben met name verantwoordelijk voor de dienstverlening aan de Praxis-vestigingen T. Beswerda, Kropman Installatietechniek
in Nederland, waarvoor we zowel het bouwkundig als het installatietechnisch beheer verzorgen. Naast onze eigen medewerkers zetten we hierbij ook onderaannemers in. Specialistische werkzaamheden zoals onderhoud aan RWA systemen besteden we
Zekerheid: Total Cost of Ownership
bijvoorbeeld uit.” Partners voor specialistisch onderhoud worden
Kennis van certificeringsvraagstukken was niet het enige criterium
bij Kropman zorgvuldig geselecteerd. “Kingspan|Brakel Atmos
bij de keuze van Kingspan|Brakel Atmos als onderhoudspartner.
bleek ons het best te kunnen adviseren bij moeilijkere vraagstuk-
Afweging van de kosten over de hele contracttermijn was ook een
ken over de certificering van RWA installaties. Het is een partner
belangrijk criterium. “Oudere installaties hebben steeds meer on-
die serieus met deze vraagstukken omgaat.”
derhoud en storingsopvolging nodig. Daarom hebben we gekeken naar de Total Cost of Ownership. Je wilt niet voor verrassingen
Toewerken naar certificeringsoplossingen
komen te staan.” Kingspan|Brakel Atmos voert voor Kropman on-
“Certificeren van bestaande RWA installaties is lastig, soms zelf
derhoud uit aan bestaande rookbeheersingssystemen – zowel van
een drama”, vervolgt Beswerda. “Dat komt doordat de uitgangs-
Brakel-systemen als van derden - bij onder meer het politiebureau
punten die destijds bij het ontwerp van de installatie golden, niet
en het ROC in Nijmegen en ruim 40 Praxis-vestigingen. Hoe bevalt
goed vastgelegd zijn of soms zelfs niet meer achterhaald kunnen
de samenwerking? “Het werkt gemakkelijk. De contacten verlopen
worden. Dat maakt toetsing lastig omdat deze dan gebeurt
via onze regionale werkvoorbereiders. Ruim van tevoren wordt
op basis van de huidige wetgeving en uitgangspunten. Voor dit
door Kingspan|Brakel Atmos aangegeven wanneer het onderhoud
probleem moet een oplossing komen: de regionale overheid en
kan plaatsvinden. Werkzaamheden worden keurig op tijd uitge-
onze opdrachtgever verwachten dat het geregeld wordt.” Hoe
voerd en als we vragen hebben, krijgen we snel antwoord.”
pakt Beswerda dit aan? “Om te beginnen moet je een plausibel verhaal hebben, zodat je met de regionale veiligheidsdiensten, de
Naar een duurzamere toekomst
brandweer en de inspecterende instanties in gesprek kunt komen
Verduurzaming van panden is een belangrijk thema bij Kropman
over een oplossing. Een bestaande installatie laten vervallen is
Installatietechniek. Wat betekent dit in relatie tot RWA systemen?
meestal geen optie omdat dit met de nodige bouwkundige kosten
“In het kader van verduurzaming voeren we onder meer klimaat-
gepaard gaat. Vaak is het dan beter om óf de installatie aan te
metingen uit. Voor onze opdrachtgevers maken we inzichtelijk
passen óf de uitzondering vast te leggen en te onderbouwen dat
waar bijsturing op langere termijn mogelijk is. Aangezien er de
een situatie brandveilig is. Brandweer en veiligheidsregio moeten
komende jaren RWA installaties vervangen moeten worden, is het
daar uiteraard mee akkoord gaan. Kingspan|Brakel Atmos is een
interessant om te kijken naar vervangende, duurzame systemen,
partner die mij hierbij helpt.”
waarin daglichttoetreding meegenomen kan worden.” *
25
Atmosfeer
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
“Onderhoud van RWA systemen is belangrijk. Wie zich erin verdiept, stuit op lastige vraagstukken rond certificering. Kingspan|Brakel Atmos adviseert ons daar goed bij.�
Atmosfeer
26
Glasconstructies zorgen voor transparantie in Erasmus MC Rotterdam “Het lijkt helemaal geen ziekenhuis” De in 2018 voltooide uitbreiding maakte van Erasmus MC Rotterdam het grootste academisch ziekenhuis in Nederland. “Transparantie stond hierin centraal”, zegt leidend partner architect Willemineke Hammer van EGM architecten. Kingspan|Brakel Atmos* leverde daaraan een bijdrage, onder meer met de realisatie van glasdaken en gevels, ventilatie- en rook- en warmteafvoer voorzieningen. W. Hammer, EGM architecten
Compleet nieuw is de passage: een straat van 300 x 20 m met glazen overkapping die de bestaande gebouwen, die voorheen losstonden, met elkaar én met de nieuwbouw verenigt. “Het is een
Brandveiligheid en behaaglijkheid gaan samen
soort ritssluiting van glas, waardoor het ziekenhuis nu verbonden
Voor zowel de brandveiligheid als de dagelijkse ventilatie zijn 140
is met het Sophia kinderziekenhuis, het gerenoveerde onderwijs-
Estra glaslamellen systemen in de gevels opgenomen. Voor rook-
centrum en de researchtoren.”
en warmteafvoer zijn 82 Ventria uitzetramen en 7 mechanische ventilatoren opgenomen in het glazen dak van de passage. “Voor-
Atria om je even terug te trekken
af is goed gekeken naar het klimaat en de luchtstromingen in de
Aan de buitengevel bevinden zich twee grote atria; elders in het
passage en de atria. We hebben verschillende keuzes gemaakt.
gebouw zijn nog meer atria gecreëerd. “De passage en de atria zijn
Sommige atria hebben meer een binnenklimaat, andere meer een
de ruimtelijke dragers van het plan. Ze halen daglicht naar binnen
buitenklimaat. Luchtstroming mag nergens worden ervaren als
en zorgen voor transparantie naar buiten. De beleving binnen-
tocht. De plaatsing van de gevelroosters en uitzetramen is daar
buiten is maximaal, zorgt voor afleiding en nodigt uit tot bewegen.
zorgvuldig op afgestemd; daar is flink aan geëngineerd.”
Daardoor ervaren mensen dit grote gebouw van 207.000 m2 als prettig en kunnen ze zich gemakkelijk oriënteren.” Bezoekers
Hoogstandje: wiebelgevels
vinden het fijn dat er altijd een atrium in de buurt is. “Familieleden
Engineering vergden ook de drie glazen ‘wiebelgevels’. “Het
kunnen zich even terugtrekken zonder het gebouw te hoeven te
gebouw heeft twee torens van verschillende hoogte. De hoge
verlaten.”
toren verzakt na verloop van tijd veel meer dan de lage toren. De glazen gevel tussen beide torens vangt dit op met speciale knopen
Stressreductie door daglicht en transparantie
die maken dat de glazen ruiten ten opzichte van elkaar kunnen
Alles in het Erasmus MC draait om het creëren van een Healing
bewegen. Een hoogstandje; daar mag Kingspan|Brakel Atmos trots
Environment: een prettig, gezond en veilig gebouw dat het welzijn
op zijn!” Ook voor de twee flankerende gevels zijn oplossingen
van patiënt en staf bevordert en stress en fouten reduceert.
geëngineerd die de verschillen in zetting opvangen.
Daglicht en transparantie dragen ook bij aan de Healing Environ-
Lof is er ook van Fred Reuring van opdrachtgever Bouwcombinatie
ment van het Erasmus MC en worden daarom overal bewust
Erasmus MC: “Dat we met Brakel Atmos de juiste partij hebben ge-
ingezet om de stress van een ziekenhuisbezoek te verlagen, herstel
kozen voor dit project is tijdens de voorbereiding en de uitvoering
van patiënten te bevorderen en medewerkers een prettige werk-
gebleken. Het is uitstekend opgepakt en prima verlopen.”
omgeving te bieden. Hammer: “Ze werken stress verminderend, waardoor je als patiënt betere gesprekken met je arts hebt, wat de
Iets goeds gedaan
diagnose en het genezingsproces ten goede komt. Het is weten-
Partner – architect Hammer werkte vanaf het begin aan dit pro-
schappelijk bewezen dat stressreductie heel belangrijk is.”
ject, waarvan de voorbereiding tien jaar duurde en de realisatie acht jaar. Is ze tevreden? “Vanaf de eerste dag wordt het gebouw
Glasgevels voor comfort, regie en thuisgevoel
gebruikt zoals we het bedacht hebben. Als ik bijvoorbeeld zie hoe
Voor de patiëntenkamers realiseerde Kingspan|Brakel Atmos tweede-
giechelende zieke kinderen in een atrium elkaar achterna rennen,
huidgevels. “Daardoor kan elke patiënt een raam openzetten om
terwijl andere mensen in diezelfde ruimte rustig werken of van hun
frisse lucht binnen te laten. Dat bevordert het comfort en het ge-
lunch genieten. Of als ik mensen hoor zeggen: ‘Dit lijkt helemaal
voel dat de patiënt zelf de regie houdt, wat ook essentieel is bij
geen ziekenhuis.’ Dan denk ik: we hebben met z’n allen iets goeds
het creëren van een Healing Environment. Dankzij de tweede
gedaan.”
huidgevels konden we bovendien houten gevels toepassen, die het ziekenhuis een huiselijk karakter geven.”
27
Atmosfeer
*
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
Foto Ossip
Bron: EGM architecten
Foto Ossip
“Luchtstroming mag nergens worden ervaren als tocht. De plaatsing van de gevelroosters en uitzetramen is daar zorgvuldig op afgestemd; daar is flink aan
Foto Rob van Esch
Bron: EGM architecten
geëngineerd.”
“De passage en de atria zijn de ruimtelijke dragers van het plan.”
Atmosfeer
28
Bouwen en verbouwen bij Nedtrain Leidschendam en Maastricht Aandacht voor goed werkklimaat
NS hecht veel waarde aan het comfort van zowel reizigers als
• Natuurlijke ventilatie:
werknemers. Zo kocht NS 118 nieuwe, comfortabele treinstel-
energiezuinig, kostenbesparend en vraagafhankelijk
len van het type Sprinter nieuwe Generatie en 58 Sprinters van
Op basis van de uitkomsten van het simulatiemodel adviseerde
het type FLIRT. Nieuw materieel betekende ook dat NS moest
Kingspan|Brakel Atmos een natuurlijk ventilatiesysteem bestaan-
investeren in haar onderhoudsbedrijven. Zo is op de locaties
de uit gevelroosters, type Eura-G, voor toevoer van verse lucht en
Leidschendam en Maastricht aanzienlijk ver- en gebouwd. Van-
regeninslagvrije lamellenroosters in het dak, type Eura-R, voor
wege haar expertise op het gebied van daglicht en ventilatie
warmteafvoer. Op basis van thermiek wordt warme lucht zo op
werd Kingspan|Brakel Atmos* betrokken bij het realiseren van
een natuurlijke wijze afgevoerd.
een prettig werkklimaat op beide locaties. Deze ventilatie wordt aangestuurd door het ANV-besturingssysteem, dat op elk gewenst moment de optimale openingshoek Duurzame klimaatbeheersing hallen A + B Leidschendam
van de ventilatieroosters bepaalt. Natuurlijke ventilatie komt
• Simulatiemodel voor bepaling ventilatiehoeveelheid
hierdoor dusdanig gecontroleerd binnen dat er een comfortabel,
Op de locatie in Leidschendam vindt al sinds 1908 onderhoud aan
tochtvrij binnenklimaat ontstaat.
treinstellen plaats. Een prettig, duurzaam binnenklimaat voor de 250 werknemers is hierbij van groot belang. Voor het ontwerp van
• CFD-studie bevestigt: resultaten worden behaald
het natuurlijk ventilatiesysteem zette Kingspan|Brakel Atmos daar-
Zoals vooraf was overeengekomen, is na het plaatsen van het
om haar simulatiemodel in. In dit model wordt rekening gehouden
ventilatiesysteem een CFD-studie uitgevoerd. De CFD-studie heeft
met de weersinvloeden over een periode van een heel jaar.
aangetoond dat de beoogde resultaten daadwerkelijk worden gehaald, ook in worstcase scenario’s.
29
Atmosfeer
Weersonafhankelijke dagelijkse ventilatie via Eura-R kleppenventilatoren met regeninslagvrije zijkleppen.
Een esthetische uitstraling was essentieel bij het gebouw; zo zijn de Eura-G lamellenroosters onzichtbaar achter de fraaie geperforeerde metalen gevel. In de ANV-ventilatieregeling is hiermee rekening gehouden.
Daglichttoetreding onderhoudsbedrijf Maastricht De werkplaats in Maastricht was 145 jaar oud en voldeed niet meer aan de huidige eisen voor het uitvoeren van treinstelonderhoud. In de nieuwe hal waar onder meer de nieuwe FLIRT treinen onderhouden worden, is veel aandacht besteed aan daglichttoetreding. Hiervoor realiseerde Kingspan|Brakel Atmos 72 Arcilite noorderlicht glasdaken. Hierop zijn duurzame PV-cellen gemonteerd.
*
72 Arcilite noorderlicht glasdaken
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
Atmosfeer
30
Atrium zorgt voor beter binnenklimaat en energiebesparing Eigenaar en huurders blij met duurzame transformatie
Volgens een spreekwoord bestaan alle goede dingen in drieën. Het gaat zeker op voor de renovatie die plaatsvond in kantoorgebouw Poortugate. De renovatie van het atrium richtte zich op drie doelen: verduurzaming, comfortverbetering en upto-date brengen van de brandveiligheid. “Een goede combi”, constateert Maurice Verkerk, die namens eigenaar Next Real Estate het project begeleidde. Next Real Estate exploiteert winkelvastgoed, horecaruimten, woningen, kantoren en maatschappelijk vastgoed. Verduurzaming staat bij het vastgoedbedrijf hoog op de agenda en was leidend bij de renovatie van Poortugate in Poortugaal, gemeente Albrandswaard. “Verduurzaming wilden we combineren met het oplossen van klimaatproblemen in het atrium. De huurders klaagden erover. In de zomer was het erg warm en in de winter erg koud”, vertelt Verkerk. “Ook de brandveiligheid pakten we aan, want dat hoort er gewoon bij.” Verkerk nam contact op met Kingspan|Brakel Atmos*, dat hij van een eerder project kende. Klimaat was in het atrium een belangrijk aandachtspunt. “Met behulp van een simulatiemodel is aangetoond wat aanpassing van het beglazingssysteem en de glaslamellen zou betekenen voor de warmtetoetreding, ventilatie en het totale klimaat. Dit vormde de onderbouwing voor het volledig en zo energiezuinig mogelijk aanpassen van het hele atrium.” Comfortabel en duurzaam: triple beglazing en BIPV Poortugate is gebouwd in een soort U-vorm. Het atrium is 30 bij 25 meter en 5 verdiepingen hoog; eromheen liggen kantoren. “Het is ooit bedacht als een soort binnen-buitenruimte. Het bestond nog uit enkel glas.” Kingspan|Brakel Atmos realiseerde een nieuw glasdak dat bestaat uit zonwerende, energiezuinige triple beglazing. Aan de zonzijde zijn in de beglazing zonnecellen geïntegreerd: BIPV-cellen (Building Integrated PhotoVoltaics). “Op dat moment was de toepassing met triple beglazing met BIPV uniek voor Kingspan|Brakel Atmos en wij vonden dát ook heel goed passen in het plan.” Met het oog op de brandveiligheid en ventilatie zijn in
“Poortugate had energielabel E en heeft een
het dak, als onderdeel van de RWA installatie, Ventria uitzetramen
sprong gemaakt naar energielabel B. Daar heeft
opgenomen, waarvan de thermische eigenschappen vergelijkbaar
het atrium voor gezorgd.”
zijn met die van het glasdak. ringen van de gemeente Albrandswaard. De temperatuur blijft
31
Verbetering van klimaat én akoestiek
constant en de microfoons zijn niet meer nodig. Zonder galm
De glazen gevel is door Kingspan|Brakel Atmos voorzien van iso-
kun je er nu met elkaar communiceren.” De nieuwe gevelroosters
lerende HR++-beglazing. Voor brandveiligheids- en ventilatie-
leveren nóg een bijdrage. “De enkel glaskleppen die er eerst zaten,
doeleinden zijn hierin Estra TG Top lamellenroosters toegepast.
gingen klepperen. De architectonische Estra TG Top structurele
“Hiermee kregen we het klimaat weer op orde. Ook de akoestiek
glazen lamellenroosters doen dat niet. Ze isoleren bovendien goed
van het atrium verbeterde erdoor. Dat bleek tijdens raadsvergade-
en zijn fraai geïntegreerd in de nieuwe gevel.”
Atmosfeer
M. Verkerk, Next Real Estate
ratiedetectie systeem. In de kantoren is ook een nieuw systeem geïnstalleerd met puntdetectie. Wekelijkse planning zorgt voor medewerking van huurders Aan de organisatie is ook veel aandacht besteed. “Wekelijks zat ik met Kingspan|Brakel Atmos aan tafel. Er werken 420 mensen en dat moest natuurlijk doorgaan. Daarom zijn we vroeg in gesprek gegaan met de huurders. Wat er ging gebeuren, hebben we dag voor dag aangegeven en met hen besproken. Hierbij hebben we duidelijk en eerlijk aangegeven wanneer er overlast en herrie zou zijn, zodat men daar bij het plannen van afspraken bijvoorbeeld rekening mee kon houden. Door deze afstemming hebben we veel medewerking gekregen van de huurders en ook van hun technische mensen. De betrokkenheid was groot; daardoor hebben we het samen met de huurders gedaan.” Natuurlijke ventilatie voor beleving en onderhoud Bij de keuze van kantoorruimte laten bedrijven de werkomgeving en de beleving van hun medewerkers steeds zwaarder meewegen, weet Verkerk. “Bij een goede werkomgeving hoort allereerst een aangenaam werkklimaat met voldoende frisse lucht. Daarom hebben we voor dit natuurlijke ventilatiesysteem gekozen. De energie die je eruit kunt halen, is gewoon gratis. Ook qua onderhoud is het gunstig. Goed structureel onderhoud is gewaarborgd; we hebben hiervoor een onderhoudscontract afgesloten.” Atrium: sprong naar label B Duurzaamheid is voor huurders ook een belangrijk gegeven. “Poortugate had energielabel E en heeft een sprong gemaakt naar energielabel B. Daar heeft het atrium voor gezorgd. We hebben Estra glaslamellen voor luchttoevoer, Ventria uitzetramen voor luchtafvoer
laten doorrekenen wat de zonnepanelen opleveren: dat blijkt circa 24% van het elektriciteitsgebruik van het pand te zijn. Mensen vinden het een prettige gedachte dat hun kantoorgebouw duur-
RWA en detectie weer conform regelgeving
zaam is.” Een ander item is brandveiligheid. “De huurders zijn blij
De RWA installatie was verouderd en voldeed niet langer aan de
met de aanpassingen. De certificering geeft de zekerheid dat het
regelgeving. Deze is volledig vervangen door een gecertificeerde
pand voldoet aan het Bouwbesluit en dat de vluchtveiligheid goed
RWA installatie die voldoet aan de eisen van het Bouwbesluit 2012.
geregeld is.”
Voor natuurlijke comfortventilatie van het atrium worden de gevelroosters en uitzetramen op basis van de weersomstandigheden
Last but not least: de uitstraling
volledig automatisch gestuurd met het Automatisch Natuurlijk
“De mensen die in Poortugate werken, zijn enthousiast over het
Ventilatiesysteem (ANV) van Kingspan|Brakel Atmos zodat in het
architectonisch beeld. Mensen die op bezoek komen of aspirant-
atrium een optimaal binnenklimaat ontstaat. Het gebouw kreeg
huurders die het pand komen bezichtigen, zijn onder de indruk
verder een nieuwe gecertificeerde brandmeld- en ontruimings-
en nemen de tijd om goed rond te kijken. Het zonlicht dat door
installatie conform NEN 2535 en is weer helemaal up-to-date.
de PV-cellen naar binnenkomt, levert steeds een ander beeld op:
Vanwege de grote hoogte is in het atrium gekozen voor een aspi-
indrukwekkend!” *
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
Atmosfeer
32
Comfort Residentie Boerhaave hersteld met nachtkoeling Natuurlijke ventilatie blijkt oplossing voor warmteprobleem
Bewoners van Residentie Boerhaave in Roosendaal klaagden in
loos en ook nog energiezuinig, doordat gebruik wordt gemaakt van
zomerse perioden over warmteoverlast. Na uitvoerig onderzoek
het natuurlijke principe dat warme lucht opstijgt.
bleek nachtkoeling de oplossing voor dit warmteprobleem. Een oplossing die niet alleen resulteert in tevreden bewoners maar
Inzet van aanwezig RWA systeem
die ook nog eens duurzaam is.
Bij de bouw van Residentie Boerhaave werd in het kader van brandveiligheid al een natuurlijk rook- en warmteafvoersysteem
Na aanhoudende klachten van bewoners besloot woningcorporatie
toegepast. Dit systeem bestond uit Ventria uitzetramen die voor
St. Stadlander onderzoek uit te laten voeren naar de ‘thermische
luchttoevoer in de gevel (begane grond) en voor luchtafvoer in
behaaglijkheid’ bij Residentie Boerhaave. Uit dit onderzoek bleek
het glasdak werden toegepast. De ventilatieramen in het glasdak
onder meer dat de binnentemperatuur gedurende 42 dagen per
werden ook voor dagelijkse ventilatie gebruikt. De uitzetramen
jaar boven de comfortgrens van 28 graden uitkwam. Reden voor
op de begane grond echter niet omdat bewoners hiervan hinder
de woningcorporatie om te zoeken naar een oplossing.
zouden kunnen ondervinden. De uitzetramen op de begane grond bevinden zich namelijk aan de looproute, zowel aan de binnen- als
Warmteaccumulatie betonconstructie
de buitenzijde.
Mogelijke oplossingen die eerst werden overwogen, waren het aanbrengen van lichtfolie op de lichtstraten en/of het inblazen van
Voor nachtkoeling uitbreiding met glaslamellen
buitenlucht. Deze oplossingen werden echter verworpen omdat ze
Om voldoende thermiek te kunnen realiseren installeerde
niets doen aan de oorzaak van het probleem: de warmteaccumu-
Kingspan|Brakel Atmos* op de eerste etage van het wooncomplex
latie in de betonconstructie. Zonder koeling zou bij lange warmte-
glaslamellen voor luchttoevoer. Deze glaslamellen – type Estra –
perioden de betonconstructie dusdanig opwarmen dat bewoners
passen esthetisch in de gevel én bevinden zich op een locatie waar
hiervan overlast zouden ondervinden. Het inblazen van (warme)
ze voor bewoners geen ‘gevaar’ op kunnen leveren. In tegenstelling
buitenlucht – al of niet in combinatie met lichtfolie – zou geen
tot de uitzetramen op de begane grond zitten ze op een plaats
afdoende oplossing bieden omdat dit de betonconstructie niet
waar ze niet bereikbaar zijn voor bewoners. Ze kunnen dan nu ook
voldoende zou afkoelen.
voor dagelijkse ventilatie ingezet worden.
Nachtkoeling met natuurlijke ventilatie
Aansturing
De oplossing werd gevonden in een vorm van natuurlijke ventilatie:
Het natuurlijke ventilatiesysteem wordt automatisch aangestuurd
nachtkoeling. Hierbij wordt ’s nachts koude lucht - op basis van
op basis van binnen- en buitentemperatuur.
thermiek - via de gevel toegevoerd en warme lucht via het dak afgevoerd. De koude lucht koelt zowel het beton als de binnenruimte
Bewonersoverleg
af waardoor er overdag een comfortabel binnenklimaat ontstaat.
Alvorens te kiezen voor nachtkoeling heeft de woningcorporatie uitvoerig overlegd met de bewoners. Op basis van de gegeven uit-
Duurzame, stille oplossing
leg en voorbeelden van positieve ervaringen werd ingestemd met
Nachtkoeling is een effectieve oplossing die bovendien twee bijko-
deze oplossing. Met als resultaat: tevredenheid over het verbeterde
mende voordelen heeft. Deze vorm van ventilatie is namelijk geluid-
binnenklimaat. *
33
Atmosfeer
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
Prologis zet nieuwe standaard voor gezonde werkomgeving in distributiecentra Nieuw logistiek centrum in Tilburg wordt pilot International Well Building Institute
Prologis wil als een van de eerste logistiek vastgoedontwikkelaars
Lichtstraten met BIPV
ter wereld het Well Building Standard-certificaat verwerven.
Op het dak van dit duurzame distributiecentrum bevinden zich
Daarom besteedt de onderneming extra aandacht aan aspecten
twee glasdaken met een lengte van ruim 45 meter. Dat energie-
die de werkomgeving verbeteren. Zo ook in distributiecentrum
zuinigheid hier ook een rol speelde, blijkt wel uit het feit dat aan
DC5 in Tilburg, dat een oppervlakte van 28.000 m² heeft.
de zuidzijde BIPV (Building Integrated PhotoVoltaics) en aan de
Kingspan|Brakel Atmos* droeg haar steentje bij middels licht-
noordzijde HR++beglazing is toegepast.
straten met geïntegreerde BIPV en natuurlijke ventilatie. Onderhoud waarborgt prestaties Hierdoor kan huurder Pantos Logistics zijn werknemers een werk-
Duurzame systemen installeren is belangrijk, maar regelmatig
omgeving met een prettig binnenklimaat bieden. Op de huidige
onderhoud is net zo essentieel. De betrouwbaarheid en levensduur
arbeidsmarkt is dat zeker een grote pre.
van ventilatiesystemen, glasdaken en zonnecellen valt of staat bij vakkundige inspectie en onderhoud. Kingspan|Brakel Atmos kreeg
Energiezuinige natuurlijke ventilatie
dan ook de opdracht voor regelmatige inspectie en reiniging van
Op basis van warmtelastberekeningen realiseerde Kingspan|Brakel
de glasconstructies en het uitvoeren van preventief onderhoud
Atmos een natuurlijk ventilatiesysteem dat op basis van thermiek
aan zowel het natuurlijke ventilatiesysteem als de BIPV.
zorgt voor een effectieve, geluidloze en energiezuinige klimaatbeheersing. Het ventilatiesysteem bestaat uit lamellenventilatoren, type Eura-Excellent, waarin extra geïsoleerde glazen lamellen zijn opgenomen. Hiermee zorgt het systeem niet alleen voor een goede temperatuur maar draagt het ook bij aan de daglichttoetreding in het gebouw.
* Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
Lichtstraten dragen bij aan duurzaamheid
Atmosfeer
34
“De vaste servicemonteur komt soms spontaan langs” Meer dan een contract: Welbions en Kingspan Light + Air
Al meer dan twintig jaar werken woningcorporatie Welbions
of aangepakt kan worden. Kingspan|Brakel Atmos doet daar ook
(voorheen St. Joseph) in Hengelo en Kingspan|Brakel Atmos*
voorstellen voor.”
samen. Namens de woningcorporatie was Wim Roders hier vanaf de start bij betrokken. Nu hij met pensioen gaat, blikt
Certificering is goed, maar veiligheid staat voorop
hij terug. “De samenwerking is altijd heel prettig geweest.”
Sinds het Bouwbesluit 2012 is certificering van brandbeveiligingssystemen verplicht. Hoe belangrijk is de certificering? “Ik hink
Kingspan|Brakel Atmos verricht onderhoudswerkzaamheden op
op twee gedachten. Dat met certificering meer zaken worden
diverse locaties van Welbions, waaronder flats en woonzorgcom-
vastgelegd, is op zich goed. Maar van de andere kant verdienen
plexen. “Weet je wat frappant is? Als de vaste servicemonteur in
veel partijen er geld aan. Of je nu certificering hebt of niet, een
de buurt is, komt hij soms spontaan langs om even te kijken of
installatie moet goed functioneren, want veiligheid staat voorop.
alles in orde is. Dat waardeer ik zeer”, zegt Roders.
Daarom moet je altijd met kundige partijen werken.”
Altijd een luisterend oor De samenwerking gaat verder dan alleen contractuele verplichtingen nakomen. “Het is niet zo dat de mensen van Kingspan|Brakel Atmos even langskomen en daarna zeggen: tot de volgende keer maar weer. Als we bijvoorbeeld problemen hebben met ventilatie, dan nemen we ook contact op. De mensen van Kingspan|Brakel Atmos hebben een luisterend oor en hebben altijd de intentie om te helpen. Bij de problematiek rond certificering in een van de complexen is dat ook prettig. Als corporatie hebben we immers niet alle specialistische knowhow in huis. Kingspan|Brakel Atmos heeft daarbij echt geholpen.” Combinatie van specialismen is een voordeel Welbions heeft alle afspraken met Kingspan|Brakel Atmos in contractvorm vastgelegd: jaarlijks onderhoud van de rook- en warmteafvoersystemen (RWA-systemen), brandmeldinstallaties, CO2 /LPG-installaties en glasconstructies. “Veiligheid staat hierbij voorop. Zeker bij brandveiligheidssystemen en RWA-systemen zouden we ons grote problemen op de hals halen, als we geen onderhoud zouden plegen.” Dat Kingspan|Brakel Atmos meerdere specialismen beheerst, is handig. “We kunnen Kingspan|Brakel Atmos ook betrekken bij vragen die op andere terreinen spelen. We werken het liefst met partijen waarvan we weten wat we
Het moet van beide kanten komen
eraan hebben.” Dat laatste is belangrijk, want onderhoud vereist
Roders wordt opgevolgd door Wiro Bruggeman. Wat geeft Roders
expertise. “Eerst onderhield een glazenwasser de glasconstructies,
hem mee voor de samenwerking met Kingspan Light + Air? “Het
maar die had toch niet de specifieke kennis. Sinds Kingspan|Brakel
is belangrijk dat je weet met wie je te maken hebt. Dat maakt
Atmos het onderhoud doet, worden de daken geïnspecteerd én
het contact gemakkelijker en persoonlijker, zowel met de mensen
gereinigd zoals het hoort. Je ziet het verschil!”
op kantoor als met de vaste servicemonteur, die zeer betrokken is. Gewoon even met elkaar overleggen als je een vraag hebt. Die
Onderhoudsinformatie voor meerjarenbegroting
interactie is prettig en je leert er veel van. Samenwerking moet van
Het jaarlijks onderhoud is een soort conditiemeting, vervolgt
beide klanten komen, anders gaan de dingen stroef.” Bruggeman:
Roders. “Het levert informatie op over hoe een installatie ervoor
“Zoals ik het tot nu toe heb ervaren, loopt de samenwerking ge-
staat. Op basis van die informatie kunnen meerjarenbegrotingen
woon heel lekker. Van beide kanten, dus ik heb er alle vertrouwen
worden opgesteld of aangepast.” De rapportages zijn duidelijk.
in.”
“We lezen welke werkzaamheden uitgevoerd zijn, wat de onderhoudsmensen zijn tegengekomen en wat er eventueel verbeterd 35
Atmosfeer
*
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
W. Bruggeman en W. Roders, Welbions
“Dat Kingspan Light + Air meerdere specialismen beheerst, is handig. Sindsdien worden de daken geïnspecteerd én gereinigd zoals het hoort. Je ziet het verschil!”
Atmosfeer
36
Eduwiek, Hoogeveen
Beatrix college, Tilburg
37
Atmosfeer
Frisse scholen: gezond, energiezuinig en duurzaam Luchtkwaliteit, temperatuur en licht belangrijk
Bij de realisatie van een schoolgebouw spelen gezondheid, veiligheid en duurzaamheid een cruciale rol. Het is de verantwoordelijkheid van schoolbestuur, ontwerper en bouwer om ervoor te zorgen dat studenten en personeelsleden zich prettig én beschermd voelen. Bovendien: in een gezonde omgeving presteert iedereen beter. En dat geldt zeker voor de onderwijsomgeving. Verantwoord binnenklimaat Voor een prettige leer- en leefomgeving in (frisse) scholen moet aandacht worden besteed aan (dag)licht, temperatuur, luchtkwaliteit, comfort en geluid. Daarnaast zijn voorzieningen voor brandveiligheid natuurlijk ook belangrijk. Bij de realisatie van het ideale binnenklimaat mogen bovendien geen concessies worden gedaan aan de duurzaamheid en de energiezuinigheid van het ge-
Kralingse Zoom, Rotterdam
Beatrix College, Tilburg
bouw. Kingspan Light + Air ontwikkelde een simulatiemodel waarin daglichttoetreding, ventilatie, brandveiligheid en duurzaamheid centraal staan. Hiermee kan voor elk scholencomplex een veilige, gezonde en energiebewuste leeromgeving worden gecreëerd. Toepassing van dit concept stelt schoolbesturen in staat om verantwoorde keuzes met prestatiegaranties te maken. Op basis van simulatievarianten en/of berekeningen kunnen zij namelijk zien hoe bepaalde installaties en gebouwschilopties het comfort en de energieprestaties van een gebouw beïnvloeden. Centrale ruimten: andere eisen De komst van project gestuurd onderwijs heeft het eisenpakket voor schoolgebouwen drastisch veranderd. Zo is er tegenwoordig behoefte aan centrale ruimten die niet alleen tijdens pauzes, maar ook vóór, tijdens en na de lesuren intensief gebruikt worden. Voor studenten en leerkrachten is het echter niet bepaald prettig om langere tijd te verblijven in aula’s met lage plafonds en veel kunstverlichting. Schoolbesturen en gemeenten kiezen er daarom vaak voor om in moderne schoolcomplexen glasoverkapte atria toe te passen, die borg staan voor een prettige sfeer en een gezonde, prestatie verhogende omgeving. Atria die een aantrekkelijke schakel vormen tussen de school en de buitenwereld. Een aantal voorbeelden van scholen waarin een prettige leeromgeving centraal staat: het Beatrix College in Tilburg, Eduwiek in Hoogeveen, Hogeschool Kralingse Zoom in Rotterdam en HAS in Den Bosch.
Atmosfeer
38
Beter binnenklimaat bij speelautomatenspecialist IGT Warmteprobleem opgelost met natuurlijke ventilatie
IGT-Europe in Amsterdam assembleert speelautomaten die
Natuurlijk ventilatiesysteem op maat
wereldwijd worden gedistribueerd. In de productiehal van het
De ruimte met de grootste klimaatproblemen grenst aan de ge-
bedrijf werd het veel te warm en was het te vochtig. Daar-
bogen, transparante gevel. Daarom zijn de meeste afvoerroosters
door waren de werkomstandigheden in een groot deel van het
in de transparante sheddaken boven deze ruimte gepositioneerd,
jaar onacceptabel. Het bedrijf vroeg Kingspan|Brakel Atmos*
zodat daar direct de meeste warmte wordt afgevoerd. Doordat
met een oplossing te komen. Op basis van warmtelastbereke-
de toevoerroosters over het gebouw zijn verdeeld, wordt in alle
ningen en simulaties adviseerde Kingspan|Brakel Atmos een
ruimten een luchtstroom gerealiseerd. “Het creëren van circulatie
natuurlijk ventilatiesysteem. Met als uitgangspunten: toevoer
was cruciaal, want eerst was er helemaal geen circulatie. Het leek
van verse lucht via de gevels en warmteafvoer in het dakvlak.
wel een sauna.”
Daniela Gradara, Facility Manager van IGT, vertelt hoe in goede samenwerking een prettig en gezond werkklimaat tot stand is gebracht. “De medewerkers hadden het bijna het hele jaar bloedheet. De vochtigheid ten gevolge van condensatie maakte het voor hen nog vervelender. Bovendien reageerde de apparatuur op de te hoge temperaturen.” Boosdoener was de volledig transparante, 76 meter lange zuidgevel van de productiehal. “Die gevel is gemaakt van een soort perspex en werkt als een vergrootglas.” Daglichttoetreding ging daardoor gepaard met te hoge zoninstraling. In de productiehal en - in mindere mate in de aangrenzende hallen – steeg de temperatuur soms tot boven 500C. Een gezonde, duurzame oplossing “Eerste vereiste was dat de medewerkers zich prettig moesten voelen. Daarnaast moest het condensatieprobleem worden opgelost.”
Via de ventilatieregeling wordt hinderlijke tocht voorkomen. Er
Gebaseerd op warmtelastberekeningen en het Kingspan simulatie-
zijn twee type roosters toegepast, Estra-TG glaslamellen in de
model adviseerde Kingspan|Brakel Atmos een natuurlijk ventilatie-
transparante zuidgevel en Eura-G aluminium lamellenroosters in
systeem. “Airconditioning zou een alternatief kunnen zijn. In zulke
de oost- en westgevels. Deze gevelroosters zijn zoveel mogelijk in
grote ruimtes kan dat alleen met grote installaties, die veel stroom
schaduwrijke geveldelen geplaatst, zodat koelere verse lucht kan
verbruiken en geluid produceren in een ruimte waar al veel geluid
worden toegevoerd.
is. Bovendien krijgen mensen dan vaak last van droge, geïrriteerde ogen. Met het oog op gezondheid en duurzaamheid was natuurlij-
Nachtkoelregeling
ke ventilatie de beste keuze.”
In langere warme periodes kan IGT de nachtkoelregeling gebruiken. De ventilatieroosters worden dan ’s nachts en/of in de vroege
Warmtelastberekeningen en simulaties
ochtend automatisch open gestuurd, zodat de gebouwmassa
Het door Kingspan|Brakel Atmos geadviseerde systeem bestaat uit
wordt terug gekoeld met relatief koele lucht. Dit voorkomt dat de
gevelroosters voor toevoer van verse lucht en lamellenroosters in
warmte in het gebouw zich alsmaar verder opbouwt. Medewerkers
het dak voor warmteafvoer. Op basis van thermiek wordt warme
kunnen daardoor in een frissere omgeving aan de dag beginnen.
lucht zo op een natuurlijke wijze afgevoerd. De capaciteiten van het systeem zijn bepaald via warmtelastberekeningen. Met behulp
Tevreden medewerkers
van simulaties is vervolgens een beeld geschetst van het te ver-
Het in november 2018 opgeleverde systeem heeft inmiddels een
wachten binnenklimaat: een constante, normale temperatuur
hele warmteperiode meegemaakt. “Ik vind het resultaat perfect.
en geen overmatige condensatie. “Mooi, maar de praktijk moest
Na twee jaar onder slechte omstandigheden te hebben gewerkt,
uitwijzen of dit daadwerkelijk de oplossing was.”
zeggen de mensen nu duidelijk dat ze tevreden zijn.” Hoe kijkt Gradara terug op het project? “De afstemming was goed. Het was prettig samenwerken met de mensen van Kingspan|Brakel Atmos. Ze nemen hun verantwoordelijkheid en leveren netjes op.” *
39
Atmosfeer
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
“De medewerkers hadden het bijna het hele jaar bloedheet. De vochtigheid ten gevolge van condensatie maakte het voor hen nog vervelender. Bovendien reageerde de apparatuur op de te hoge temperaturen.” “Airconditioning zou een alternatief kunnen zijn. In zulke grote ruimtes kan dat alleen met D. Gradara, IGT-Europe
grote installaties, die veel stroom verbruiken en geluid produceren in een ruimte waar al veel geluid is. Bovendien krijgen mensen dan vaak last van droge, geïrriteerde ogen. Met het oog op gezondheid en duurzaamheid was natuurlijke ventilatie de beste keuze.”
Atmosfeer
40
Renovatie Rijnstraat 8: van ministerie tot rijkskantoor Verduurzaming met behoud van architectonisch karakter
Rijnstraat 8 in Den Haag, het voormalige ministerie van VROM, heeft een grootscheepse renovatie ondergaan. Het project, waarvoor het Rijksvastgoedbedrijf een PPS-aanbesteding uitschreef, werd uitgevoerd door Consortium Poort Centraal, dat bestaat uit BAM, ISS en O.M.A. “Het gebouw werd in de jaren 90 ontworpen voor één organisatie, die vrij introvert en gesloten was”, vertelt architect Bart Nicolaas. “Nu is het getransformeerd tot een open, flexibel rijkskantoor waarvan meerdere ministeries en rijksdiensten gebruik kunnen maken.” Namens O.M.A. was Nicolaas vanaf de aanbestedingsfase tot en met de bouwuitvoering bij het project betrokken. De lat voor verduurzaming lag hoog. “Het was meer dan gebruikmaken van duurzame materialen en terugdringen van energieverbruik. De opdrachtgever wilde ook dat zoveel mogelijk bestaande materialen, zoals glas en profielen, hergebruikt zouden worden of in het gebouw behouden zouden blijven.” Hierbij werd een partij ingeschakeld
B. Nicolaas, O.M.A.
die het gebouw al kende. “Kingspan|Brakel Atmos* was destijds betrokken bij de bouw van het originele gebouw. De kennis en expertise was er nog. Daardoor hebben we samen slimme oplossingen
zó worden aangepast dat het glas van buitenaf gezien zich op de-
kunnen vinden.”
zelfde positie bevindt. Dat was moeilijk te realiseren, doordat alles vanaf de achterkant moest worden opgelost, waar de bestaande
Zadeldaken atria minutieus nagebootst
– gehandhaafde – staalconstructie en de ophanging zich bevinden.
Het gebouw heeft acht grote atria. Op de kop van de atria is een
Maar het is gelukt: zowel van binnen als buiten ziet het er mooi uit.”
grote vide gemaakt, die gevuld is met kantoorvloeren. Hiervoor zijn
Het gewicht van één ruit – 350 kg! – ‘hangt op’ twee punten. De
de glasdaken vervangen, waarbij recht is gedaan aan de oor-
ruiten zijn ongeveer 3,2 m x 1,75 m.
spronkelijke architectonische stijl. “Er is een soort retrofit uitge-
De voegen vormden een ander kunststukje. “De spidergevels hebben
voerd, terwijl het eigenlijk geheel nieuwe glasdaken zijn. Samen met
geen profielen, maar alleen kitvoegen als dichting. Ondanks het
Kingspan|Brakel Atmos hebben we de oude constructie minutieus
dubbele glas zijn de kitvoegen minimaal gebleven en is de transpa-
nagebootst. De look-and-feel is behouden, maar het dak is veel
rantie optimaal. Knap van Kingspan|Brakel Atmos!”
duurzamer geworden.” Kingspan|Brakel Atmos heeft het hele gebouw voorzien van nieuwe zadeldaken: 3.700 m2 op 60 m hoogte en
Spinegevels: esthetische uitdaging
775 m2 op 20 m hoogte.
De spinegevels waren misschien wel de grootste uitdaging. “Ze hangen aan vloeren die een overspanning van meer dan 20 meter
Spidergevels houden hun slanke look
vormen. Bij het plaatsen veroorzaakt elke kleine beweging van de
Rijnstraat 8 dankt zijn karakteristieke profiel aan de spidergevels,
gevel een beweging van de vloer. Doordat de gevel steeds zwaarder
die gelegen zijn aan de zijden van het Centraal Station, het minis-
wordt en er steeds meer elementen in het gebouw komen, gaat de
terie van Veiligheid en Justitie en het ministerie van Binnenlandse
vloer steeds meer bewegen en vervolgens zijn definitieve positie in-
Zaken en Koninkrijksrelaties. “De opgave was hier minstens zo com-
nemen.” Voldoen aan de esthetische wensen – een voeg van 10 mm
plex als bij de zadeldaken. Dit zijn gigantische glasoppervlakken!”
en optimale transparantie – was geen peulenschil. “Het is ontzettend lastig om de minimale voeg te behouden zonder dat het glas
41
Kingspan|Brakel Atmos realiseerde een nieuw spidersysteem, dat is
scheef gaat staan of zelfs gaat breken. Samen met Kingspan|Brakel
bevestigd op de bestaande staalconstructie. Omdat van de oude
Atmos hebben we het geëngineerd en uitgewerkt en een oplossing
gevels geen gegevens meer voorhanden waren, is alles vooraf
gevonden: kantstroken vangen de beweging in de vloeren op.”
digitaal, puntsgewijs ingemeten. Aan de noordzijde is enkel glas
De spinegevels vormen de ruggengraat van Rijkskantoor 8. “Het
vervangen door dubbel glas, maar het gebouw mocht daardoor niet
is de hoofdverbinding van het gebouw; medewerkers lopen langs
‘dikker’ lijken. “Het ontwerp ging uit van een vlakke gevel, waarbij
een volledig glazen wand en hebben een prachtig uitzicht op Den
het glas in één lijn ligt. Hiervoor moest de ophanging van het glas
Haag.”
Atmosfeer
Foto: Bart van Hoek Photography
Natuurlijke ventilatie: gevellamellen en uitzetramen in dak Een duurzaam ventilatiesysteem maakte ook deel uit van de transformatie. “De opdrachtgever wilde tevens dat mensen in het gebouw zelf ‘een raam open kunnen zetten.’ Om de transparantie en architectuur zo veel mogelijk te laten spreken, is ervoor gekozen om de te openen delen voor luchttoevoer en -afvoer op ingenieuze wijze weg te werken. ”Op basis van warmtelastberekeningen realiseerde Kingspan| Brakel Atmos een duurzaam, energiezuinig systeem met natuurlijke ventilatie. Voor de luchttoevoer is Eura lamellenventilatie in zwarte band toegepast. Luchtafvoer gebeurt via structureel uitgevoerde Lumera uitzetramen met verborgen bediening op basis van temperatuur. Het binnenklimaat is mede hierdoor verbeterd. ”Voorheen was het in de atria ’s winters vaak net te koud en ‘s zomers net te warm. Nu is het verblijfsklimaat veel prettiger. Daardoor zijn de atria multifunctioneel geworden: ze zijn nu ook te gebruiken voor evenementen en bijeenkomsten.” Enthousiast Veel gebruikers zijn enthousiast over het gebouw en hoe het eruitziet. “Bij het Consortium zijn we trots. In de ontwerpfase is samengewerkt met Jan Hoogstad, de oorspronkelijke architect. Het is een architectonisch sterk en mooi gebouw geworden.” Het Consortium blijft de komende 25 jaar verantwoordelijk voor het onderhoud. “In een PPS-
“De spidergevels hebben geen profielen, maar alleen kitvoegen als dichting. Ondanks het
traject zijn levensloop en duurzaamheid van systemen en producten belangrijk. Het is dan een groot voordeel dat je vroeg in het ontwerpproces met een uitvoerende partij als Kingspan|Brakel Atmos aan tafel
dubbele glas zijn de kitvoegen minimaal gebleven
zit. Je kunt samen de ontwerpintenties uitwerken tot een detail dat
en is de transparantie optimaal. Knap.”
daadwerkelijk te maken is. Dat komt ten goede aan de kwaliteit.” *
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
Atmosfeer
42
Gescreende glasdaken met geïntegreerde Ventria (RWA)uitzetramen
Uitbreiding Villa Pardoes Vakantieverblijf voor ernstig zieke kinderen verwelkomt 600 gezinnen per jaar
“Al 18 jaar hebben we het vaak over Kingspan|Brakel Atmos, want iedereen die hier komt, zegt wel iets over de glasdaken en de print met bloemenmotief. Ze geven Villa Pardoes een bijzonder cachet.”
“We zien dat de lichtinval via het dak de stemming beïnvloedt. Kinderen die zich G. van Boxel, Villa Pardoes
B. Akkermans, Villa Pardoes
niet goed voelen, worden er vrolijk van.”
“De daken zijn zo mooi. Als de zon schijnt, is het net of de zonnestralen door het bos heen komen.” 43
Atmosfeer
Villa Pardoes in Kaatsheuvel is een vakantieverblijf voor kinde-
motief. Ze geven Villa Pardoes een bijzonder cachet. En we zien
ren met een levensbedreigende ziekte. Samen met hun ouders,
dat de lichtinval via het dak de stemming beïnvloedt. Kinderen
broertjes en zusjes beleven zij hier een week lang gratis de
die zich niet goed voelen, worden er vrolijk van”, zegt algemeen
vakantie van hun leven. Vanwege de vele aanmeldingen vanuit
directeur Peter Persoon. “De daken zijn zo mooi”, vindt Gert-Jan
onder ander de kinderziekenhuizen was de wachtlijst helaas
van Boxel. “Als de zon schijnt, is het net of de zonnestralen door
opgelopen tot wel 10 maanden. Daarom besloot Villa Pardoes
het bos heen komen.”
in 2015 uit te breiden. Kingspan|Brakel Atmos*, in 2000 ook al betrokken bij de bouw van de villa, leverde hieraan een bijdrage.
Grote groep trouwe vrijwilligers
In opdracht van Heijmans Woningbouw realiseerde Kingspan|
Villa Pardoes heeft een kleine staf van professionals (6,5 fte),
Brakel Atmos het speciale glazen dak van de uitbreiding.
maar wordt in hoofdzaak gerund door vrijwilligers. “We hebben 174 vrijwilligers tussen de 24 en 84 jaar oud”, zegt Bert Akkermans,
Villa Pardoes heeft de vorm van een slakkenhuis, waarin zich
Facilitair & Vrijwilligers Coördinator.” Vaak zijn het vrijwilligers
vakantiewoningen bevinden. Kinderen zijn veilig binnen, maar
voor het leven. We hebben het NOV-keurmerk Goed Geregeld, wat
hebben het gevoel dat ze lekker buiten spelen. “Alle woningen
inhoudt dat we een erkende vrijwilligersorganisatie zijn. De week
liggen aan een centrale gang”, vertelt Gert-Jan van Boxel, die
in de villa moet een feest zijn, zodat het ziek zijn even naar de ach-
bij Villa Pardoes verantwoordelijk is voor de fundraising. “Zodra
tergrond verdwijnt. Dat is onze belangrijkste taak: de twinkeling in
kinderen een voet over de drempel van hun huisje zetten, ervaren
de ogen van de kinderen brengen!”
ze de sfeer van buiten. Er zijn allemaal echte planten en door de glazen daken met blader- en bloemenprint komt veel daglicht
Sponsoring en Villa Club
binnen. Centraal in het gebouw hebben we een picknickplaats. Er
Kingspan|Brakel Atmos sponsort Villa Pardoes al jaren in natura.
is alle ruimte om te spelen. De villa is zó ingericht dat kinderen en
Ook de komende jaren zal Kingspan Light + Air weer gratis het
ouders gemakkelijk contact met andere gezinnen kunnen leggen,
onderhoud aan de glazen daken en het natuurlijke ventilatiesys-
als ze dat willen. Maar dat hoeft niet; het doel is dat elk gezin
teem verzorgen. Sponsors en gulle gevers zijn welkom, licht Gert-
geniet!”
Jan van Boxel toe. “Eén gezin, één huisje kost Villa Pardoes per week 2.500 euro. We krijgen geen euro subsidie; al het benodigde
Daglicht is belangrijk
geld halen we zelf binnen.” Speciaal voor bedrijven is een nieuw
Door de uitbreiding kan Villa Pardoes nu zeshonderd gezinnen per
initiatief ontwikkeld: de Villa Club: “Bedrijven kunnen lid worden
jaar ontvangen. Kingspan|Brakel Atmos realiseerde het glazen
voor 100 euro per maand (of per themahuisje). Eén keer in het
dak boven de centrale ruimte van de uitbreiding. Ook deze begla-
jaar houden we een netwerkbijeenkomst. Ons theater De Poef
zing is weer voorzien van een vrolijk bloemenmotief en laat veel
is beschikbaar voor evenementen van de bedrijven die lid zijn
daglicht binnen. Het betreft HR++ beglazing die geïntegreerd is in
en bieden we diverse ‘exposure-mogelijkheden’. Samenwerken
een structurele Brakel BA-4ST glasconstructie. “Al 18 jaar hebben
stellen we bijzonder op prijs!”
we het vaak over Kingspan|Brakel Atmos, want iedereen die hier komt, zegt wel iets over de glasdaken en de print met bloemen-
*
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
Atmosfeer
44
Kingspan Light + Air maakt duurzaamheidsprestaties inzichtelijk R&D levert onderbouwing voor BREEAM en LEED
De gebouwcertificeringen BREEAM en LEED zijn in het leven ge-
BREEAM en LEED zijn in het leven geroepen om
roepen om duurzaamheid in de bouw meetbaar te maken. Een
duurzaamheid in de bouw meetbaar te maken.
goede zaak! Daarom maakt Kingspan Light + Air de duurzaam-
Een goede zaak!
heidsprestaties van haar oplossingen en systemen inzichtelijk, zodat die in BREAAM en LEED geïmplementeerd kunnen worden.
Bij renovaties wordt vaak gekozen
De hiervoor benodigde onderbouwing wordt geleverd door de
voor complete vervanging van oud door nieuw.
afdeling R&D van Kingspan Light + Air. Daarnaast houden de
In veel gevallen zijn echter
engineers van R&D zich bezig met het construeren van free
duurzame alternatieven beschikbaar.
form glasdaken.
Thermische prestaties met triple en vacuümglas
Binnenklimaat en energieverbruik
Het berekenen van de thermische prestaties van beglazingssys-
Simulaties maken onderbouwde keuzes mogelijk
temen is essentieel omdat de helling van een glasconstructie van
Kingspan Light + Air heeft simulatiemodellen voor zowel atria als
grote invloed is op deze prestaties. Hoe vlakker een ruit ligt, hoe
industrie waarmee prestaties m.b.t. temperatuur, energieverbruik
hoger het convectieverlies en hoe slechter de ruit dus isoleert.
en tevredenheid van gebouwgebruikers inzichtelijk worden ge-
Kingspan Light + Air maakt projectmatig gedetailleerde thermi-
maakt. Met behulp van simulaties kunnen ontwerpers, opdracht-
sche berekeningen. Een Uw-waarde van 1,65 is in een dak met
gevers en gebouwgebruikers verschillende ontwerpvarianten
‘normaal’ HR++ dubbel glas nauwelijks te bereiken. Triple beglazing
vergelijken en onderbouwde keuzes maken.
en vacuümglas in glasdaken zijn hierbij een grote stap voorwaarts. IoT oplossing InSync, draadloos grip op binnenklimaat Hoge water- en luchtdichtheid
Via eenvoudig te installeren draadloze sensoren ontvangt InSync
Een luchtdicht gebouw kan nauwkeuriger geventileerd worden dan
actuele data over binnen/buitentemperatuur, luchtvochtigheid,
een ‘gewoon’ gebouw, wat veel energie kan besparen. De Brakel
CO2, lichtintensiteit, regen en wind. Op basis van deze gegevens
glasdaksystemen hebben een geteste lucht- en waterdichtheid van
wordt een optimale inregeling voor natuurlijke ventilatiesystemen
meer dan 600 pascal, wat de maximaal opgenomen toetsings-
ingesteld.
drukwaarde in de norm is. Door hergebruik en upgraden een beter energieniveau bij renovaties Visualisaties daglichttoetreding
Bij renovaties wordt vaak gekozen voor complete vervanging van
Met daglichtberekeningen en visualisaties maakt R&D het effect
oud door nieuw. In veel gevallen zijn echter duurzame alternatie-
van de glaskeuze en de positie van daglichtopeningen bij een
ven beschikbaar, zoals het hergebruiken van bestaande onderde-
gebouw inzichtelijk. Zo kunnen bijvoorbeeld overbelichting en te
len van het glasdak of het upgraden van de bestaande constructie
hoge binnentemperaturen voorkomen worden.
door vervanging van enkele naar dubbele of triple beglazing of door het toepassen van BIPV (Building Integrated PhotoVoltaics).
Goede akoestische waarden
Voorbeelden hiervan zijn de in deze editie besproken projecten
In sommige situaties moeten glasconstructies extreem goed
Rijnstraat 8, De Cloud en De Goede Doelen Loterijen.
akoestisch isoleren. Dat was bijvoorbeeld het geval bij het UMC Utrecht waar een helikopterplatform en kantoren aan het atrium
Vormvrijheid en free form glasconstructies
grenzen. In dit soort projecten passen we, onderbouwd met bere-
In de moderne architectuur komen niet alledaagse vormen en
keningen, hoog-isolerende systemen toe.
‘volledige‘ transparantie steeds vaker voor. De vraag naar uiterst transparante maatwerk glasconstructies en uitzetramen neemt dan ook toe. De afdeling R&D van Kingspan Light + Air gaat graag uitdagingen aan om bijzondere dakvormen constructief en bouwtechnisch te vertalen naar een realiseerbaar ontwerp.
45
Atmosfeer
Thermische doorgang constructie met dauwpuntberekening
Daglichtopbrengst in 3D model gevisualiseerd
SIMULATIEMODEL
InSync IoT cloud
InSync
Demontabele systeemopbouw maakt duurzaam upgraden mogelijk
Freeform glasconstructies
Atmosfeer
46
Maatwerk: brandwerende en inbraakwerende glasconstructies Grote keuze in gecertificeerde glasdaken
In renovatie en nieuwbouw worden steeds vaker specifieke eisen gesteld aan de brandwerendheid en inbraakwerendheid van glasconstructies. Als specialist in glasconstructies op maat heeft Kingspan Light + Air daarom een grote diversiteit aan brandwerende en inbraakwerende glasconstructies geëngineerd. Hiermee kan aan vrijwel elke vraag worden voldaan. Eisen brandwerendheid Eisen aan de brandwerendheid van glasdaken worden meestal gesteld om te voorkomen dat brand van één binnenruimte naar een andere binnenruimte overslaat. In de afgelopen jaren werd Kingspan Light + Air echter ook regelmatig geconfronteerd met andere vragen over brandwerendheid. Dat was bijvoorbeeld het geval bij de renovatie van het Rijksmuseum, waar het glazen dak van de Philipsvleugel tweezijdig brandwerend uitgevoerd moest worden om brandoverslag van buiten naar binnen te voorkomen. Een andere vraag was aan de orde bij station Amsterdam-Noord waar voor het glas van de constructie een brandhangendheid van 30 minuten werd geëist. Dit houdt in dat bij een treinbrand het
Brandwerendheidsclassificatie tot en met EI60
glas gedurende 30 minuten niet naar beneden mag komen. Deze tijd geeft mensen de mogelijkheid om veilig te vluchten. Nieuwe oplossingen voor veelzijdige toepassingen Inspelen op actuele vragen uit de praktijk heeft bij Kingspan Light
• de REI-klasse (stabiliteit en beperking van de oppervlakte-
+ Air hoge prioriteit. De afdeling R&D heeft daarom nieuwe brand-
temperatuur) is de hoogste classificatie, waarbij de constructie
werende glasconstructies ontwikkeld, waardoor het systeempakket
de hitte dermate goed isoleert dat personen langs de niet-
van Kingspan Light + Air nu het hele spectrum van brandwerende
brandzijde kunnen lopen en het pand verlaten. Deze constructies
glasdaken bestrijkt. De beglazingssystemen hebben een LTA-waarde
voldoen ook aan de REW, waarbij de straling onder de 15 kW/m²
van maximaal 77 en een ZTA-waarde van minimaal 28. Vrijwel
blijft, zodat object aan de niet-brandzijde niet spontaan kunnen
alle ruiten zijn met de maximale afmetingen van 1 x 2,80 m getest
ontbranden.
in testcentra van Peutz of Efectis. Voor architecten en adviseurs betekent de uitbreiding van het systeempakket goed nieuws.
Met de brandwerende glasconstructies van Kingspan Light + Air
Ongeacht hun wensen ten aanzien van (HR-)coating of zonwe-
kunnen brandwerendheidsclassificaties van E30 tot en met EI60
ring kunnen zij bij Kingspan Light + Air terecht met hun vragen en
worden behaald.
wensen betreffende brandwerende glasdaken. Glasdaken met testcertificaat Brandwerendheidsklassen
Conform de wet levert Kingspan Light + Air elk brandwerend glas-
Brandwerende glasdaken worden in Nederland (en de rest van
dak met bijbehorend testcertificaat. Hierin staat beschreven hoe
Europa) getest volgens EN-1365-2:2014 en beoordeeld volgens
de constructie is opgebouwd en welke beglazing is toegepast. Dat
de criteria: bezwijken (R), vlamdichtheid (E) en temperatuur (I).
laatste is van belang omdat in een brandwerende glasconstructie
Glasdakconstructies kunnen in twee klassen worden uitgevoerd:
de beglazing niet zomaar vervangen kan worden door een andere
• de RE-klasse (stabiliteit) waarbij de glasconstructie bescherming
beglazing.
biedt tegen brandoverslag en -doorslag en het doordringen van aanzienlijke hoeveelheden gas aan de niet-brandzijde;
47
Atmosfeer
Pakket inbraakwerende glasdaken uitgebreid Bij inbraakwerende glasdaken heeft zich in de afgelopen jaren een soortgelijke ontwikkeling voorgedaan als bij brandwerende glasconstructies. Er worden steeds vaker specifieke eisen gesteld en de vraag naar inbraakwerende glasdaken is toegenomen. Kingspan Light + Air heeft hierop ingespeeld door nieuwe glasconstructies aan het systeempakket toe te voegen. Gecertificeerd: glasdaken inbraakklasse WK/RC2 en WK/RC 3 Keuringsbureau SKG-IKOB voerde inbraakwerendheidsproeven uit volgens EN1627:2011 en NEN5096+A1:2005. De testen Inbraakwerendheidsproeven geslaagd
werden uitgevoerd op twee constructies met de maximale ruitafmeting van 1200 x 2800 mm. De uitkomst was positief: de glasdaken zijn bestand tegen een statische belasting van 6 KN én het lukte de ‘inbrekers’ niet om ‘in te breken’. Dit betekent dat de glasconstructies van Kingspan Light + Air goedgekeurd zijn tot en met weerstandsklasse 3 (WK3) oftewel resistance class 3 (RC3).
Atmosfeer
48
Cacao-opslag vereist specifiek brandveiligheidsconcept Snelle detectie en goede rookbeheersing voorkomen slachtoffers en beperken schade
Cacao is uiterst brandbaar, zeker in poedervorm. Zodra het brandt, is het niet of nauwelijks te blussen. Voor nieuwe cacaoloodsen in de regio Amsterdam worden dan ook specifieke brandveiligheidsconcepten ontwikkeld en gerealiseerd. Zo is Kingspan Light + Air nauw betrokken bij nieuwbouwprojecten voor Dutch Cacao, Gam BAKKER, Katoen Natie en de nieuwe Falcon Terminal in Amsterdam en Zaandam. Afhankelijk van de situatie worden hier verschillende maatregelen toegepast. De regio is voorbereid op de recente forse toename van loodsen voor diverse vormen van cacao, zoals bonen en poeder. Hiervoor ligt namelijk de Werkinstructie Cacao-opslagen klaar. Deze is opgesteld door de Plenaire Werkgroep Cacao Noord-Holland in opdracht van Haven Amsterdam, Sector Infrastructuur & Milieu. Werkinstructie cacao-opslagen De werkinstructie hoort bij het beleid dat is opgesteld voor brandbeveiliging van nieuwe cacao-opslagen die groter zijn dan 1.000 m2. Opslagen van deze omvang vallen buiten de prestatie-eisen van het Bouwbesluit. In afdeling 2.22 van het Bouwbesluit is echter geregeld dat gemeenten (bevoegd gezag) oplossingen mogen toelaten die op een gelijkwaardige wijze aan de functionele eisen van het Bouwbesluit voldoen.
49
Atmosfeer
Omdat cacao-opslagen een bijzonder karakter hebben, heeft de
van hoogwaardige industriële filters en van terugblaasunits die de
Provincie Noord-Holland de Plenaire Werkgroep Cacao ingesteld.
gaatjes van de aanzuigbuis openhouden.
Deze werkgroep kreeg de opdracht een consistent beleid voor de betrokken bedrijven en gemeenten te ontwikkelen. Dit beleid is
Beamdetectie is gebaseerd op het verduisteringsprincipe tussen
beschreven in de Eindrapportage - versie 3.1 (18 november 2005) -
zender en ontvanger. Bij toepassing in cacaoloodsen worden de
van de Plenaire Werkgroep. Naar aanleiding daarvan is bestuurlijk
lenzen van het systeem met behulp van perslucht-nozzles schoon
vastgesteld dat onder de gestelde voorwaarden een brandscena-
geblazen om vervuiling, en daarmee storingen en foutmeldingen,
rio met een maximale duur van 9 etmalen toelaatbaar is.
te voorkomen.
Uitwerking in maatregelen
Rook en Warmte Afvoer (RWA)
Als een plan geheel binnen het toepassingsgebied ligt, geeft de
De werkinstructie omschrijft de toepassing van en doelstelling van
werkinstructie alle voorwaarden die uit oogpunt van brandvei-
een RWA installatie in een cacao-opslag als volgt:
ligheid en hinder bij brand worden gesteld aan de situering, de bouwvorm, de bouw, het gebruik van de opslag en aan de zaken
“Binnen de werkinstructie moet elke cacao-opslag een voorziening
die de aanvrager moet regelen in verband met de bestrijding van
voor rookbeheersing hebben. De primaire doelstelling daarvan hangt
een eventuele langdurige brand. Wat dit kan inhouden, is weergegeven in het Overzicht maatregelpakketten bij verschillende
vormen van opslag. Hieruit blijkt dat een automatische brandmeldinstallatie en een RWA installatie binnen alle maatregelpakketten onmisbaar zijn.
samen met de beheersbaarheid van brand, c.q. de mogelijkheid van brandweeroptreden binnen een opslag (brandcompartiment) na het ontstaan van brand. Het gaat daarbij op de eerste plaats om zicht op de brandhaard. In de meeste gevallen zal de voorziening bestaan
warmteafvoer (RWA installatie),
≤ 6.000 25.000
Opslag van cacaopoeder Maatregelpakketten poeder P1 P2 ≤ 2.500 > 2.500 2.500 17.500
Maximale stapelhoogte: Algemene gebruiksgrens: In verband met RWA-installatie: In verband met GAB:
12 m max 10% in RWA-rooklaag ---
(afhankelijk van gebouwhoogte) max 10% in RWA-rooklaag of. GAB-voorwaarden (hazard-cat.)
Vereiste installaties: Automatische brandmeldinstallatie Ontruimings(alarm)installatie Gecertif. Autom. Blusinstallatie Rook- en warmte-afvoer Aanvullende voorzieningen
BMI ORI --RWA-installatie Broeidetectie/inspectieschema
BMI ORI --- GAB RWA-installatie Beveiligen stellingen
Voornaamste voorwaarden: Afstand van elk punt tot gevel Ruimte voor “bereikbare gevel” WBDBO van wanden (min) WBDBO van het dak (min)
Max. 35 m vanaf bereikbare gevel ≥ 12,5 m; deels met draagvermogen 240 60
Max. 35 m vanaf bereikbare gevel ≥ 12,5 m; deels met draagvermogen 240 60
Specificaties brandbestrijding: Situering van brandkranen Capaciteit 2 naburige brandkranen Open water (onbeperkte cap.) Capaciteit uitrijden dag 1-3 Capaciteit uitrijden dag 4 e.v.
Rondom om de 80 m 180 m3/uur Binnen 1 km Minstens 6250 ton 3000 ton/dag
Rondom om de 80 m 180 m3/uur Binnen 1 km Minstens 2500 ton 2500 ton/dag
Kenmerken per scenario: Omvang compartiment (m2) Maximale hoeveelheid (ton)
Opslag van cacaobonen Maatregelpakket Bonen
uit een installatie voor rook- en maar afhankelijk van het maatregelpakket (Bonen, P1, P2) verschillen de mogelijke uitvoeringsvormen.”
Beamdetectie en aspiratiedetectie zeer geschikt voor
Dat een RWA installatie in een cacao-opslag een waardevolle
cacaoloodsen
bijdrage levert aan efficiënte reddings- en bluswerkzaamheden,
Tijdige detectie is noodzakelijk om te voorkomen dat een brand
is in de praktijk gebleken, onder meer tijdens de brand bij ADM
uitgroeit. Aspiratiedetectie en beamdetectie zijn hiervoor ge-
Wormer in 2003.
schikt. Beide systemen functioneren goed in stoffige ruimtes en zijn onderhoudsarmer dan traditionele rookdetectiesystemen.
Een RWA systeem kan bovendien twee voordelen opleveren waar gebouwgebruikers elke dag profijt van hebben. Het systeem kan
Aspiratiedetectie is een geavanceerd, hooggevoelig rookdetec-
worden benut voor dagelijkse natuurlijke ventilatie én kan in
tiesysteem dat de lucht in de ruimte actief aanzuigt en daarmee
transparante uitvoering tevens zorgen voor daglichttoetreding. In
rookdeeltjes substantieel sneller detecteert dan een conventio-
een cacao-opslag is het gebruikelijk om in een RWA systeem dat
neel brandmeldsysteem. Bovendien kunnen hiermee deeltjes van
ook voor dagelijkse ventilatie dient rookluiken met regenvoeler-
verschillende groottes worden gedetecteerd, zodat roetdeeltjes
functie toe te passen. Bij regen sluiten deze luiken automatisch.
kunnen worden onderscheiden van stofdeeltjes. Foutmeldingen als gevolg van stof kunnen daardoor worden voorkomen. Bij de toepassing in cacaoloodsen wordt het aspiratiesysteem voorzien
Atmosfeer
50
Estra glaslamellen in de gevel voor luchttoevoer
Rookluiken voor een effectieve afvoer van rook en warmte
540 meter rookschermen met een diepte van 3 m zorgen voor rookcompartimentering
Bijzonder brandveiligheidsconcept NDSM Loods is effectief Gelijkwaardigheidsconcept werkt in de praktijk
De NDSM Loods in Amsterdam-Noord is een voormalige scheepsbouwhal en is nu een centrum van cultuur en ontspanning. In 2005 en 2018 was Kingspan|Brakel Atmos* betrokken bij het brandveilig maken van deze enorme hal met een afmeting van 20.000 m². Dit vroeg om een maatwerkoplossingen op basis van gelijkwaardigheid. Tijdens een brand bij een bedrijf dat m.b.v. 3D techniek stalen 3D constructies maakt, bleek de geïnstalleerde RWA installatie ook effectief te werken. Rook werd tijdig afgevoerd en de brandweer had goed zicht op de brandhaard. Het brandveilig maken van de loods vroeg om een speciale oplossing. Het gaat immers om een hal met een lengte van 125 meter en een breedte van 160 meter waarbij de hoogte op sommige plaatsen 23 meter is. De oplossing werd gevonden in een brandveiligheidsconcept met compartimentering, rookbeheersing, detectie en vluchtwegbeveiliging. RWA installatie werkt bij brand Dat de RWA installatie werkt, bleek bij een brand die uitbrak bij een bedrijf met 3D-printers. De leidinggevende van de brandweer, de heer M. Jobs, gaf aan dat de rook- en warmteafvoer installatie in de loods goed werkte; de rookluiken stonden open, de rook werd via het dak van de loods afgevoerd en de brandweer had goed zicht op de vuurhaard zodat de brand effectief geblust kon worden.
*
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
Aspiratiedetectie, een hooggevoelig systeem dat rookdeeltjes 10x sneller detecteert dan een conventioneel brandmeldsysteem, zorgt voor tijdige detectie.
51
Atmosfeer
Veilige vluchtwegen atria Maria Dommer in Maarssen Brandveiligheid gewaarborgd met gecertificeerde RWA installatie E. van den Houten, BBN Adviseurs
In 2016/2017 is woonzorgcentrum Maria Dommer in Maarssen
leide doelstelling geformuleerd en vastgelegd in een Programma
grondig gerenoveerd. Onderdeel van de renovatie was aanpas-
van Eisen, dat werd goedgekeurd door het bevoegd gezag en een
sing en uitbreiding van het rook- en warmteafvoer (RWA) sys-
geaccrediteerd inspectiebureau. Vervolgens kon Kingspan|Brakel
teem in de twee atria: de recreatieruimte en de wintertuin. De
Atmos de RWA installaties onderhanden nemen en konden de
beide RWA systemen voldeden namelijk niet meer aan de eisen
bouwkundige aanpassingen onder regie van BBN Adviseurs worden
van het Bouwbesluit 2012*. In overleg en samenwerking met BBN
uitgevoerd.
adviseurs, dat verantwoordelijk was voor de totale projectbegeleiding, realiseerde Kingspan|Brakel Atmos** gecertificeerde RWA
Combinatie natuurlijk en mechanisch
installaties.
In de recreatieruimte is zowel de natuurlijke luchttoevoer als het complete mechanische systeem vervangen en opgewaardeerd. In
Aanpassen RWA installatie
de gevel zijn esthetische thermisch gescheiden Estra glaslamellen
De bij de bouw van het woonzorgcentrum geplaatste RWA in-
opgenomen. Op het dak zijn MBAV mechanische brandventilatoren
stallaties voldeden niet langer aan de geldende eisen en gaven
geplaatst, waarbij speciale aandacht is besteed aan de aansluiting
onvoldoende invulling aan de afgeleide doelstelling. Daardoor kon
op het bestaande kunststof dak. “Vanwege de benodigde extra
het inspectiecertificaat niet meer worden verkregen. “Dat had te
luchttoevoer voor de RWA installatie zijn glaslamellen toegevoegd.
maken met de veranderde gebruiksfunctie van de atria. Zo was
Deze luchttoevoer zorgt ook voor dagelijkse ventilatie, waardoor
de recreatiezaal oorspronkelijk een verkeersruimte, maar wordt
het in de recreatiezaal en wintertuin wat koeler wordt. Doordat het
deze tegenwoordig voor bijeenkomsten gebruikt”, legt Eric van den
systeem dubbele beglazing heeft, isoleert het beter als het dicht
Houten van BBN Adviseurs uit. Verder speelde mee dat aanpassin-
is”, aldus Van den Houten. Voor de wintertuin is de luchttoevoer
gen in de brandwerende scheidingen in het gebouw afweken van
ook uitgebreid en is eveneens een mechanisch RWA systeem op het
het bouwvergunningsniveau.
dak geïnstalleerd.
Veilige vluchtwegen essentieel
Vakkundig onderhoud gecertificeerde RWA installatie
In een woonzorgcentrum moeten de vluchtwegen afgestemd zijn
“Het is echt beter geworden. De bewoners, opdrachtgever Maria
op bewoners die veelal minder mobiel zijn. Ook moest rekening
Dommer en ik vinden het ook mooi.” Lof is er ook voor Kingspan|
worden gehouden met de sterk toegenomen brandlast in de atria.
Brakel Atmos dat het onderhoud aan de gecertificeerde RWA
Daarom werd besloten de totale brandveiligheid voor het hele
installatie en brandmeldinstallatie gaat verzorgen. “De mensen
gebouw onder de loep te nemen. Het resultaat was een uitgebreid
van Kingspan|Brakel Atmos geven goed uitleg en hebben verstand
brandveiligheidsconcept met alle benodigde bouwkundige en
van zaken.”
installatietechnische maatregelen. Op basis van RWA-berekeningen conform NEN 6093 werd de afge-
*
Op grond van het Bouwbesluit 2012 dient iedere RWA installatie, alsmede de daaraan gekoppel de brandmeldinstallatie, te zijn voorzien van een inspectiecertificaat op grond van het CCV-in spectieschema Brandbeveiliging van 1 september 2012, inclusief wijzigingsblad W1: 2012. **
Sinds oktober 2019 Kingspan Light + Air
Atmosfeer
52
Projecten in vogelvlucht
We zijn er trots op dat we ook de afgelopen jaren in verschillende sectoren veel mooie projecten hebben mogen realiseren. Helaas kunnen we ze niet allemaal tonen in deze editie. Op deze pagina nog een aantal projecten in vogelvlucht.
Wasserij G. van der Kleij & Zn. Utrecht
Tatasteel Velsen-Noord
daglicht
| ventilatie
Roba Metals IJsselstein
First Rotterdam
53
Atmosfeer
daglicht
ventilatie
daglicht
| ventilatie
Winkelcentrum Broekerveiling Broek op Langedijk daglicht | ventilatie | rookbeheersing
Hoge Raad Den Haag
Gamma Goes
ventilatie
Obelink Winterswijk
UMC Utrecht
| rookbeheersing
rookbeheersing
daglicht
| rookbeheersing
Rolduc Kerkrade
Asics Hoofddorp
daglicht
rookbeheersing
daglicht
Winkelcentrum Gelderlandplein Amsterdam
daglicht
| ventilatie | rookbeheersing
Atmosfeer
54
Naturally Performing Environments
Daglichtoplossingen | Natuurlijke ventilatie Rookbeheersing | Service en Onderhoud
Kingspan Light + Air NL b.v. | Uden | T +31 (0)413 - 338 338 | www.kingspanlightandair.nl
De Atmosfeer 2019-2020 bevat artikelen over rookbeheersing, natuurlijke ventilatie en daglichtconstructies. Artikelen over innovaties, regel...
Published on Dec 16, 2019
De Atmosfeer 2019-2020 bevat artikelen over rookbeheersing, natuurlijke ventilatie en daglichtconstructies. Artikelen over innovaties, regel...