Biuletyn 41 (4/2023)

Biuletyn Biblioteki Pedagogicznej w Tarnobrzegu październik - grudzień

nr 41 (4/2023)

W numerze:  Warto wiedzieć W te Święta – poezja Beaty Wnęk 70 lat Biblioteki Pedagogicznej w Tarnobrzegu Doroty Kozioł aktywność twórcza

str. 2 str. 3 str. 8

 Wydarzyło się u nas XI Tydzień Historyczny – podsumowanie i refleksje Sztuka dekorowania wspomnień – scrapbooking

str. 15 str. 17

Sztuka mówienia po polsku O języku co nieco: godne święta

str. 20

 Polecam… do czytania Z booktoka młodej czytelniczki: „Naznaczeni śmiercią” Veronica Roth Co czytają bibliotekarze: „Życie Violette” Valerie Perrin

str. 23 str. 24

Warto wiedzieć

W te Święta Chcę życzyć Niekończącej radości Z nieustannej Bożej obecności Powrotu do dziecięcej ufności Do wspomnień z przeszłości Przeżywania rodzinnej bliskości Uczynków bezinteresownej miłości By te i kolejne Święta były wyjątkowe Takie jakby pierwsze Takie jakby nowe? Żeby w każdym sercu Jezus się narodził I miłością swoją cały świat uzdrowił Beata Wnęk

2

70 lat Biblioteki Pedagogicznej w Tarnobrzegu Idea powoływania do życia bibliotek pedagogicznych powstała w Polsce po odzyskaniu niepodległości, kiedy to oświata była w bardzo złym stanie. Władze postanowiły polepszyć warunki pracy nauczycieli i pomóc im w zdobywaniu wiedzy powołując biblioteki pedagogiczne. Ze „Sprawozdań Dyrekcji” Państwowego Gimnazjum im. Hetmana Jana Tarnowskiego z roku 1912 wiemy, że szkoła miała księgozbiór przeznaczony dla nauczycieli w liczbie 594 dzieł. Po zniszczeniach I wojny światowej zbiór liczył tylko 287 pozycji, część została ofiarowana przez hrabinę Zofię Tarnowską. Z kolejnych Sprawozdań dowiadujemy się, że zbiór powiększał się aż do 1938 r. – 1408 dzieł.

Zalążkiem Biblioteki Pedagogicznej w Tarnobrzegu był niewielki księgozbiór przy Inspektoracie Szkolnym – późniejszym Wydziale Oświaty i Wychowania, o którego istnieniu wiemy z pieczątek na najstarszych książkach, pochodzących z 1947 roku. Nie zachowała się data pierwszego wpisu do księgi inwentarzowej.

Oficjalnie Biblioteka Pedagogiczna w Tarnobrzegu powstała 10 marca 1952 roku (jako Pedagogiczna Biblioteka Powiatowa), kiedy to zostało powołanych 12 bibliotek powiatowych, w tym w Tarnobrzegu i Nisku jako filie Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Rzeszowie. W Stalowej Woli bibliotekę pedagogiczną powołano w 1961 r. Od tego czasu Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Rzeszowie miała wobec swoich filii obowiązek uzupełniania zbiorów, prenumeraty czasopism a także wynagradzania pracowników.

Janina Niemiec (kierująca biblioteką od 1956 r.), która wcześniej pracowała w Inspektoracie Szkolnym wspomina, że zbiory liczące około 3.000 wol. mieściły się początkowo w trzech szafach w pokoju pracownika Inspektoratu przy ulicy Sandomierskiej 2, a następnie zostały przeniesione do budynku Szkoły Podstawowej nr 1, mieszczącej się przy ul. Browarnianej 10 w Tarnobrzegu. Biblioteką opiekowali się wtedy pracownicy Inspektoratu Franciszek Uroda i Jan Urban, a później zatrudniano nauczycielki, które jednocześnie pracowały w bibliotekach szkolnych. Pierwszymi bibliotekarkami były: Zofia Zbyradowska i Stanisława Zimoląg. Na zbiory składały się lektury i opracowania przedmiotów, szczególnie humanistycznych, oraz literatura ideologiczna. Pierwszą kierowniczką biblioteki (1952) została Zofia Zbyradowska, nauczycielka Szkoły Podstawowej w Miechocinie.

W 1959 roku pedagogiczne biblioteki powiatowe zyskały samodzielność, ponieważ zostały przekazane lokalnym wydziałom oświaty, a wojewódzka biblioteka w Rzeszowie stała się jedynie opiekunem instrukcyjno-metodycznym.

Księgozbiór zaczął się rozrastać. Pod koniec 1963 roku liczył już 8696 woluminów, z czego ponad 35% stanowiła literatura pedagogiczna. Biblioteka posiadała też czasopisma pedagogiczne, rocznie prenumerowano 42 tytuły. Gromadzenie zbiorów odbywało się zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Oświaty, a także Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Rzeszowie. Czytelnikami byli studiujący nauczyciele, w liczbie ponad 100.

Sytuacja lokalowa i kadrowa polepszyła się od 1962 roku, kiedy to biblioteka została przeniesiona do pomieszczeń w budynku przy ulicy Kościuszki 12. W sprawozdaniu kierownika biblioteki za rok 1963 czytamy : „Biblioteka mieści się w jednym pokoju o powierzchni 14 m² w budynku Powiatowej Biblioteki Publicznej. Budynek stary, zagrzybiony, ciemny i bardzo zimny. Do biblioteki pedagogicznej przechodzi się przez pokój (czytelnię) Powiatowej Biblioteki Publicznej. Lokal jest wyposażony w 10 regałów podwójnych, trzy gabloty na czasopisma, trzy stare szafy, dwa biurka (stoły) oraz sześć krzeseł. Ponadto, największym problemem dla biblioteki jest brak jakiejkolwiek komórki i opał mieści się kątem po cudzych piwnicach.

Lokal jest bardzo zimny i nie można go ogrzać przydzielonym opałem”.

3

Budynek Biblioteki przy ulicy Kościuszki 12. Akwarela Stanisława Mityka Fot. Archiwum BP w Tarnobrzegu

Prowadzone drobne remonty niewiele pomagały. Sąsiedztwo biblioteki publicznej wymuszało czas otwarcia dopasowany do godzin otwarcia biblioteki dziecięcej. W 1972 roku bibliotece oddano większe pomieszczenie (120 m²), jednak w takim samym stanie jak poprzednie.

Na początku istnienia biblioteka działała od 2 do 4 godzin tygodniowo, od 1953 r. była czynna regularnie w środy, piątki i soboty w godz. 8-15.

Działalność biblioteki skupiała się na popularyzowaniu zbiorów i rozwoju czytelnictwa wśród nauczycieli podczas konferencji organizowanych przez powiatowy ośrodek metodyczny. Książki wypożyczano na rewersy. Dla studiujących nauczycieli sprowadzano książki z bibliotek naukowych.

W wyniku reformy administracyjnej w 1975 roku powstało województwo tarnobrzeskie. 1 marca 1977 roku została powołana formalnie Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Tarnobrzegu, a istniejące już wcześniej jako samodzielne biblioteki pedagogiczne w Janowie Lubelskim, Nisku, Opatowie, Sandomierzu, Stalowej Woli i Staszowie otrzymały status filii. W roku 1983 powołano siódmą filię we Wszechświętem. Była to Biblioteka Składowa, przeznaczona do gromadzenia dubletów pochodzących z biblioteki macierzystej, filii oraz bibliotek szkolnych, które następnie przekazywano do innych bibliotek oświatowych województwa. Biblioteka Składowa funkcjonowała do 1993 roku, kiedy to ze względu na złe warunki lokalowe, przeniesiono jej zbiory do biblioteki tarnobrzeskiej.

Bezpośredni nadzór nad biblioteką sprawował kurator oświaty i wychowania w Tarnobrzegu, a instytucja była finansowana z budżetu terenowego.

Rozrastający się księgozbiór, zwiększenie zadań i kadry oraz złe warunki lokalowe spowodowały konieczność poszukiwania lokalu na czytelnię, którą otwarto w 1979 r. w budynku Zespołu Szkół Budowlanych.

Pierwszego września 1981 roku biblioteka otrzymała nową siedzibę przy ul. Wyspiańskiego 2A. Budynek biblioteki powstał na bazie rozbudowanego domu jednorodzinnego, gdzie na powierzchni 668 m² znalazły się czytelnia, wypożyczalnia, pracownie bibliotekarskie, sala konferencyjna, magazyn książek oraz dwa pokoje do pracy administracyjnej. Strukturę organizacyjną biblioteki tworzyły wydziały: gromadzenia i opracowania, udostępniania, informacyjno-bibliograficzny oraz terenowy.

Decyzją kuratora oświaty w 1994 r. roku biblioteka zmieniła nazwę na „Biblioteka Pedagogiczna”, nadano jej nowy statut, mimo tego biblioteka posiadała nadal status biblioteki wojewódzkiej. Od roku 1994 biblioteka przejęła od zespołów administracyjno-obsługowych prowadzenie obsługi finansowoksięgowej filii i stała się dysponentem środków budżetowych. Do tego czasu filie były obsługiwane przez zespoły administracyjno-obsługowe szkół. W latach 1992-1999 przeprowadzono wiele prac remontowych i przystosowano bibliotekę do obsługi osób niepełnosprawnych (jako jedyna w województwie 4

tarnobrzeskim była wyposażona w podjazd, antypoślizgowe podłogi i przystosowaną do potrzeb osób z niepełnosprawnościami toaletę).

Budżet biblioteki, pokrywany ze środków przekazywanych przez kuratorium, stał się niewystarczający. Najtrudniejszy okres pod względem finansowym dla biblioteki przypadł na lata 19961999.

Biblioteka starała się uzyskać pieniądze z różnych źródeł: wśród czytelników rozprowadzano zakładki do książek, pobierano opłaty za przetrzymywanie zbiorów, otrzymywano pomoc od sponsorów.

Od wydawnictw otrzymywano gratisy, rozwijano usługi kserograficzne, uruchomiono antykwariat.

W miastach, gdzie powstawały uczelnie wyższe i szkoły samorządowe, biblioteki otrzymywały środki na zakup zbiorów od samorządów lokalnych (tak było w Stalowej Woli i Staszowie).

Nowe technologie Pierwszy komputer tarnobrzeska biblioteka pozyskała w 1994 roku ze środków Państwowego Funduszu ds. Rehabilitacji i Zatrudnienia Osób Niepełnosprawnych. Następny otrzymała w 1996 roku z dotacji MEN. Samodzielnie pozyskała pieniądze od sponsorów na zakup drukarki oraz czytnika i od 1997 roku rozpoczęła elektroniczne opracowywanie zbiorów w systemie MAK. W wyniku reorganizacji administracyjnej kraju, w 1999 roku, Tarnobrzeg utracił status miasta wojewódzkiego i został włączony do województwa podkarpackiego.

Filie w Opatowie, Sandomierzu i Staszowie zostały przekazane Wojewódzkiej Bibliotece Pedagogicznej w Kielcach, filia w Janowie Lubelskim - Wojewódzkiej Bibliotece Pedagogicznej w Lublinie. Organem prowadzącym dla biblioteki stał się samorząd województwa podkarpackiego, a nadzór pedagogiczny zaczął sprawować podkarpacki kurator oświaty. Zasięg działania Biblioteki Pedagogicznej w Tarnobrzegu ograniczono do powiatów: tarnobrzeskiego, niżańskiego i stalowowolskiego.

Od lat dziewięćdziesiątych biblioteka przygotowywała się do komputeryzacji. Od roku 1997, kiedy zakupiono program biblioteczny MAK, zaczęto systematycznie opracowywać zbiory i tworzyć bazy danych.

W 2000 roku wprowadzono katalogi komputerowe. W 2001 r. biblioteka zakupiła SDI, zapewniający dostęp do Internetu, oraz moduł MAK www, dzięki czemu biblioteka posiadała własną stronę internetową.

Od tego czasu czytelnicy mają możliwość korzystania z czytelni internetowej, najpierw za odpłatnością i z jednego komputera. W chwili obecnej mogą korzystać bezpłatnie z 7 komputerów w czytelni multimedialnej i 7 w wypożyczalni. Dwa stanowiska komputerowe są przystosowane dla osób niepełnosprawnych.

W 2003 roku utworzono w Rzeszowie biuro obsługi informatycznej systemu bibliotecznego, które miało za zadanie utrzymanie infrastruktury informatycznej wszystkich podkarpackich bibliotek pedagogicznych.

Od 2005 roku biblioteka pracuje w oparciu o system biblioteczny Prolib, pozwalający na automatyzację procesów bibliotecznych. Zintegrowany ze wszystkimi podkarpackimi bibliotekami pedagogicznymi system umożliwia użytkownikom biblioteki korzystanie z ponad 1 miliona zbiorów tychże bibliotek (dla porównania w 1996 r. zbiory wszystkich bibliotek pedagogicznych w województwie tarnobrzeskim wynosiły 236 000 woluminów).

Nowe wymagania użytkowników biblioteki - nauczycieli, studentów, słuchaczy i uczniów powiatu tarnobrzeskiego, spowodowały konieczność zmiany infrastruktury technicznej placówki. Niezbędna stała się modernizacja budynku, który nie odpowiadał współczesnym standardom jakościowym. Dzięki zaangażowaniu środków z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego, w okresie 2010-2011 dokonano rozbudowy budynku biblioteki. Dobudowane zostało skrzydło do istniejącego budynku, w którym urządzono czytelnię o powierzchni ponad 100 m² z 29 miejscami dla czytelników, czytelnię multimedialną o pow. 28 m², w pełni zautomatyzowaną salę wystawowokonferencyjną o pow. 134 m². W istniejącym budynku urządzono wypożyczalnię o pow. 68 m², zwiększono 5

powierzchnię magazynową, zamontowano regały przesuwne na zbiory, wymieniono sprzęt komputerowy.

Wprowadzono również ułatwienia dla osób niepełnosprawnych w postaci specjalnych stanowisk komputerowych, sanitariatu i podjazdu.

Od sierpnia 2015 roku przy budynku Biblioteki zaczęła działać Letnia Czytelnia, która ma służyć mieszkańcom jako miejsce do spędzania wolnego czasu na świeżym powietrzu i przy lekturze, od 2020 czytelnia zmieniła miejsce i wygląd – znajduje się na wewnętrznym patio, które za sprawą donic z zielenią jest piękne przez cały rok. Dodatkowo, przez kilka sezonów letnich działała „Czytelnia pod Chmurką” nad Jeziorem Tarnobrzeskim.

Biblioteka to ludzie - pracownicy i czytelnicy oraz zbiory Najpierw zbiorami opiekowali się pracownicy inspektoratu Oświaty – Franciszek Uroda i Jan Urban.

Natomiast pierwszą kierowniczką biblioteki została Zofia Zbyradowska (1952–1956), nauczycielka Szkoły Podstawowej w Miechocinie, zatrudniona na ryczałcie. Dopiero kolejna kierowniczka biblioteki, Janina Niemiec, posiadała odpowiednie wykształcenie do pracy w bibliotece. Samodzielnie zajmowała się gromadzeniem książek, wprowadzała nowe formy i metody pracy, sama też obsługiwała czytelników, wypożyczając książki za rewersami i jednocześnie służąc poradą i pomocą nauczycielom.

W sprawozdaniu z pracy biblioteki z 1987 roku czytamy, że sytuacja kadrowa jest niezadawalająca, gdyż są nieobsadzone stanowiska nauczycieli bibliotekarzy z powodu braku kandydatów z odpowiednimi kwalifikacjami, czyli wyższym wykształceniem bibliotekarskim lub pedagogicznym. Na stanowiska nauczycieli bibliotekarzy przyjmowani byli więc absolwenci studium bibliotekarskiego. Dyrektor biblioteki skarżyła się na dużą płynność kadr. W ciągu roku w bibliotece wraz z filiami zwolnionych i urlopowanych było 9 osób, nowo przyjętych 5.

Obecnie w bibliotece są zatrudnieni nauczyciele bibliotekarze zgodnie z kwalifikacjami, wynikającymi z przepisów oświatowych.

Oprócz prac czysto bibliotekarskich jak gromadzenie i opracowanie zbiorów, udostępnianie, bibliotekarze wykazują się dodatkowymi umiejętnościami, przede wszystkim muszą mieć opanowane technologie informacyjne (komunikatory, programy graficzne, aplikacje edukacyjne), plastycznymi (dekoracje, wystawy, warsztaty pokazujące różne techniki plastyczne), aktorskimi (warsztaty teatralne), muszą wykazać się umiejętnością wystąpień publicznych i przed kamerą. Świetnie radzą sobie z dziećmi i młodzieżą.

Przy gromadzeniu zasobów zwraca się szczególną uwagę na aktualne potrzeby środowiska oświatowego oraz dążenie do kompletności zbiorów z zakresu wszystkich dziedzin pedagogiki, psychologii oraz nauk pokrewnych. Trzeba nadmienić, że obok książek tradycyjnych w zbiorach biblioteki znajdują się czasopisma, a także zbiory specjalne, tj. dokumenty elektroniczne, dźwiękowe i filmy oraz książki dotykowe.

Działalność Celem statutowym Biblioteki Pedagogicznej w Tarnobrzegu jest wspieranie procesu kształcenia i doskonalenia nauczycieli, a także wspieranie działalności szkół, w tym bibliotek szkolnych. Biblioteki pedagogiczne zostały bowiem powołane do wspierania kształcenia i doskonalenia nauczycieli.

Na przestrzeni minionych 70 lat Biblioteka współpracowała z różnymi instytucjami: Ośrodkami Doskonalenia Nauczycieli, biblioteką publiczną, sekcją bibliotekarską ZNP, domami kultury, muzeami, samorządami, różnymi organizacjami pozarządowymi.

Współpraca przybierała różnorodne formy: organizacji wystaw, konkursów, udziału w sesjach, konferencjach, instruktażu, przygotowywania materiałów bibliograficznych, organizowania warsztatu pracy dla wykładowców i uczestników kursów dla nauczycieli, gromadzenia zbiorów regionalnych.

6

Stałe działania:  Tydzień Historyczny im Kazimierza Wiszniowskiego – od 2013  Ogólnopolski Tydzień Bibliotek – od 2008,  Narodowe Czytanie – od 2016,  Powiatowy Przegląd Twórczości Nauczycieli – od 2015,  Akcja Żonkile,  Biuletyn Elektroniczny - od 2013.

Cykliczne imprezy organizowane w Bibliotece: Tydzień Bibliotek, Rajd rowerowy Fot. Archiwum BP w Tarnobrzegu

Ostatnie lata działalności placówki to czas intensywnego rozwoju podyktowanego przemianami, jakie zaszły w różnych dziedzinach życia. Jedną z ich cech charakterystycznych jest rozwój nowych technologii, a w zakresie usług bibliotecznych możemy mówić o coraz powszechniejszym wirtualnym kontakcie użytkownika z bibliotekarzem w miejsce bezpośredniej interakcji twarzą w twarz. Stało się to możliwe dzięki narzędziom komunikacyjnym, jakie oferuje Internet.

W 2017 r. Biblioteka Pedagogiczna w Tarnobrzegu, wraz z bibliotekami pedagogicznymi w Rzeszowie, Krośnie i Przemyślu, przystąpiła do projektu „Podkarpackie e-biblioteki pedagogiczne”, wartość projektu -2,8 mln zł .

W ramach tego projektu zostały wdrożone e-usługi, takie jak:  zdalne wypożyczenia i zwroty książek,  internetowe zamawianie skanów i kserokopii artykułów z czasopism lub fragmentów książek,  zapis do biblioteki z wykorzystaniem profilu zaufanego ePUAP,  zgłaszanie propozycji zakupów z możliwością głosowania,  internetowa rezerwacja komputerów dostępnych w czytelni,  usługa komunikacji z czytelnikami za pomocą internetowego czatu.

7

Fot. Archiwum BP w Tarnobrzegu

Dodatkowo powstała aplikacja mobilna „e-Biblioteki Pedagogiczne”, która w pełni obsługuje katalog biblioteki oraz konto czytelnika. Uruchomiono również multiportal internetowy wspólny dla podkarpackich bibliotek pedagogicznych. Biblioteka zyskała nowy sprzęt komputerowy, w tym wysokiej klasy skaner.

Biblioteka prowadzi także działalność wydawniczą. W ramach krajowego systemu ISBN otrzymała pulę numerów ISBN zarezerwowanych wyłącznie dla wydawnictw biblioteki. Korzystając z tego, w 2011 r. wydała poradnik dla dyrektorów szkół, placówek i zespołów nauczycielskich „Uwierz w wartość ewaluacji wewnętrznej, w 2012 r. opublikowała zbiory wierszy lokalnego poety Jana Olka, a w 2019 „Tarnobrzeską książkę kucharską”. Biblioteka wydaje też publikacje okolicznościowe, jak katalogi wystaw, np. Przeglądu Twórczości Nauczycieli, „Jachowicz Dzieciom” oraz wystaw indywidualnych, a także zestawienia bibliograficzne przygotowywane na konferencje. opr. Anna Żarów

Doroty Kozioł aktywność twórcza

Dorota Kozioł podczas spotkania z młodzieżą 2007 r.

Fot. Archiwum Marii Pałkus

Kto w Tarnobrzegu i okolicy nie słyszał o Dorocie Kozioł? Wszyscy ją znają. Wiadomo, że jest wnuczką Wojciecha Wiącka, nieprzeciętnego chłopa, wójta Machowa, publicysty, który na szeroką skalę zajmował się działalnością społeczno – polityczną, był posłem do austriackiej Rady Państwa, a w latach 1926 – 27 senatorem I kadencji, walczącym o prawa włościan. Dorota Kozioł jest także córką Marii z Wiącków Kozłowej, poetki i aktywnej propagatorki kultury lasowiackiej nie tylko na Ziemi Tarnobrzeskiej. Mówię o sławnych przodkach Doroty Kozioł, bo jest ona ich nieodrodną potomkinią, która zresztą kult swoich przodków szanuje i propaguje, pisząc o nich, dzieląc się na ich temat swą wiedzą z instytucjami kulturalnymi i osobami prywatnymi. Chętnie też uczestniczy w spotkaniach z dziećmi i młodzieżą, w sposób zajmujący opowiadając im o swym dziadku czy mamie. Dorota Kozioł jest osobą bardzo aktywną i twórczą, a odziedziczone po przodkach predyspozycje i własne liczne talenty pielęgnuje i rozwija, co postaram się pokazać.

8

Zaczynała jako dziennikarka Pochodzi z Machowa, krótko mieszkała w Baranowie Sandomierskim, ale większość życia mieszka w Tarnobrzegu. Do szkoły podstawowej chodziła w Miechocinie, później kształciła się w Liceum Ogólnokształcącym w Tarnobrzegu, a następnie studiowała polonistykę na WSP w Rzeszowie.

Po ukończeniu studiów rozpoczęła pracę jako dziennikarka w istniejącym od 1964 roku tygodniku „Siarka”, Piśmie Załogi Kopalń i Zakładów Przetwórczych Siarki „Siarkopol” w Tarnobrzegu, którego przez okres 10 lat była redaktorem naczelnym. W 1993 roku otrzymała tytuł „Dziennikarza Roku” przyznany jej przez Radio Rzeszów. W dużej mierze przyczynił się do niego cykl felietonów pod tytułem „Zanim przyszła siarka”.

W swoich artykułach przedstawiała nie tylko problemy zakładowe, blaski i cienie „Siarkopolu”, jego władzę i zwykłych pracowników, ale podejmowała w nich też tematykę, ujmując to jednym słowem, powiedzieć można regionalną. Były ciekawe relacje z wydarzeń kulturalnych i historycznych, wywiady z różnymi ludźmi, opisy miejsc i zmian, jakie w nich zachodzą, recenzje książek, sylwetki poetów, tych początkujących, uczniów i tych, którzy mają już jakiś dorobek, artykuły ukazujące postacie żyjące i te, które zmarły.

Pisała w sposób zajmujący. Jej artykuły są zwarte, logiczne, uporządkowane, wyróżniają się rozmaitością nie tylko treści, ale i bogactwem słownictwa, nieskomplikowaną składnią, logicznością.

I teraz, po latach, czyta się je jednym tchem, bo są ciekawe i pisane z polotem. Zawsze kończą się wyszukaną puentą, która niejednokrotnie jest cytatem, co nie dziwi, bo autorka jest przecież z wykształcenia polonistką. Nie skłamię, jeżeli powiem, że w dużej mierze dzięki Dorocie Kozioł tygodnik „Siarka” z czasopisma zakładowego w pewnym momencie stał się regionalnym czasopismem kulturalnym.

I czytelnikom to się podobało, o czym świadczą zamieszczane fragmenty ich listów.

Warto wspomnieć, że Dorota publikowała też czasami swoje artykuły w „Nowinach Rzeszowskich”, „Tygodniku Nadwiślańskim” czy sandomierskim „Gościu Niedzielnym”. Niestety, na skutek przeobrażeń społeczno – gospodarczo – politycznych doszło do upadku przetwórstwa siarki i w 2001 roku czasopismo „Siarka” zostało zamknięte, a Dorota Kozioł została bez pracy, gdyż żadna z istniejących regionalnych redakcji nie otworzyła swoich drzwi dla tak twórczej i niepospolitej dziennikarki. To trudny okres w jej życiu, związany z problemami rodzinnymi i chorobą. To wtedy pomógł jej ksiądz Michał Józefczyk, to wtedy też zaczęła jej ściślejsza współpraca z sandomierskim Wydawnictwem Diecezjalnym.

Swej działalności publicystycznej jednak nigdy nie zaniechała i do dziś zdarza jej się zamieszczać swoje publikacje na łamach regionalnej prasy bądź w zwartych wydawnictwach jak Tarnobrzeskie Zeszyty Historyczne bądź w wydawnictwach okazjonalnych typu „Najważniejsza była siarka” wydanym w 2013 roku z okazji Roku prof. Stanisława Pawłowskiego.

Udane próby poetyckie Swój debiut literacki przeżyła w 1981 roku, będąc studentką Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie. Był to tomik wierszy „Podróż do twoich rąk” wydany przez rzeszowski oddział Krajowej Agencji Wydawniczej. Te młodzieńcze erotyki bogate są w oryginalne i ulotne metafory. Zaskakują świeżością uczuć i bogactwem języka. Niestety, tej książeczki nie ma w tarnobrzeskich bibliotekach.

Drugi tomik poetycki „Nie ma już we mnie czasu milczenia” ukazał się w 1995 roku w Wydawnictwie Diecezjalnym w Sandomierzu. Wyodrębnione w nim zostały cztery części o wymownych tytułach: „Porywa mnie wartki nurt rzeki”, „Nie do wiary”, „Najważniejsza jest miłość”, „Moje szczęście”.

Oprócz erotyków znaleźć w nim można teksty filozoficzne, a wiele z nich ma charakter religijny. Niektóre z nich to małe arcydzieła. Ogromna rolę w obrazowaniu myśli autorki odgrywa natura, która jest tłem do wyrażania bogatego świata uczuć podmiotu lirycznego. Autorka w sposób bardzo obrazowy przedstawia swoje przemyślenia na temat sensu życia i systemu wartości, trwania i przemijania, a także wiary, nadziei i miłości. W poetycki sposób buduje sylwetki swoich bliskich, a w wierszu „Do mojej ziemi” napisanym na zwałowisku kopalni siarki w Machowie ukazuje tragiczną sytuację machowiaków, od których rodzinna ziemia „odwróciła się (…) do góry nogami i nie chciała zostać ani pod paznokciem”.

9

"Chmury" Dorota Kozioł. Tusz Fot. Archiwum Doroty Kozioł

Nieco inny charakter mają wiersze zamieszczone w trzecim tomiku wierszy, wydanym w 2007 roku przez miejską Bibliotekę Publiczną w Tarnobrzegu w ramach projektu CEO „Literacki atlas Polski” realizowanego przez młodzież Gimnazjum nr 1. Nosi on tytuł „Idąc po wodzie” i zawiera 24 wiersze, a zadedykowany został przez autorkę zmarłej mamie. Są to wiersze dojrzałe, nie ma w nich już młodzieńczej ulotności uczuć, ale jest za to bogactwo doświadczeń, bogactwo przemyśleń. Znaleźć w nich można echa poszukiwań i radość z odnajdywania sensu życia. Rozczarowania i porażki życiowe łagodzi optymistyczna świadomość, że „zostały dwa brzegi”, że „zawsze można zbudować tratwę” albo „wpław przepłynąć”. Ważna jest także świadomość podmiotu litycznego, że „miłość zardzewieć nie chce choć się zestarzała”. Optymistycznie kończy się też wiersz „Od czasu do czasu”, który nawiązuje do Listu św. Pawła do Koryntian, bo spadający z burzowych chmur deszcz „podlewa przywiędłą miłość”. Autorka mimo iż „potyka się o przydrożny kamień”, a „gdy brzeg już blisko tonie idąc po wodzie”, zaraz ripostuje przewrotnie „gdyby wszystko było proste jaki urok miałyby Bieszczady bez serpentyn w jesiennej buczynie”.

I te wiersze dobrze się czyta, bo skłaniają do refleksji, bo zaskakują celnymi puentami. Szkoda, że Dorota Kozioł nie publikuje już swych tekstów poetyckich.

Innym rodzajem twórczej realizacji poetki jest pisanie tekstów piosenek. Zaczęło się od tworzenia piosenek dla młodzieżowego Zespołu Concordis, który działał w parafii MBNP na Serbinowie w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Jego opiekunem był ks. Jan Tokarski. Były to głównie teksty religijne, ale nie jedynie. Pisała także teksty piosenek dla dzieci. Tym rodzajem twórczości zajmuje się cały czas, tworząc teksty piosenek, jeśli jest takie zapotrzebowanie. W bieżącym roku powstały na przykład piosenki patriotyczne, które na tarnobrzeskim rynku wykonywały przedszkolaki.

Autorka książek dla dzieci i młodzieży Aktywność pisarską rozpoczęła Dorota Kozioł późno – będąc na emeryturze. Nawiązała współpracę z Wydawnictwem Diecezjalnym w Sandomierzu i na jego zlecenie stworzyła wiele tekstów dla dzieci i młodzieży. W tej dziedzinie debiutowała opowieścią o ojcu Pio, włoskim świętym Kościoła katolickiego, która ukazała się w 2003 roku. Potem były aż trzy serie wydawnicze: w 2004 roku ukazała się Serdeczna, a w niej bajki: „Dobranoc mój Aniołku”, „Jak aniołki Jezusa kołysały”, „Jak Maryja szła do Elżbiety”, „Jak Maryja została Królową”, „Jak św. Józef lilie hodował”. Niestety, tych książeczek nie znajdziemy w tarnobrzeskich bibliotekach.

W 2011 roku w serii wydawniczej Kolorowa Klasyka Dorota Kozioł wydała książeczki: „Bł. Jan Paweł II. Schody do Nieba”, „Bł. Jan Paweł II. Z Polski do Nieba”. Są to napisane bardzo zrozumiałym językiem ciekawe opowieści o życiu i świętości polskiego papieża, wzbogacone barwnymi ilustracjami.

10

Kolejne bajki z 2012 roku to „Anielskie opowieści na dobranoc” z ilustracjami Wojciecha Wejnera, są to krótkie zajmujące opowiadania, w których autorka przybliża dzieciom rolę Anioła Stróża.

Najciekawszą chyba serią wydawniczą jest Seria Futrzana, ukazująca się od 2013 roku. Są to pouczające, pisane wpadającym w ucho wierszem, bajeczki, których bohaterami są uosobione zwierzątka: owieczka Mela, krówka Malwinka, osiołek Bonifacy, piesek Węgielek, zajączek Feliks, konik Maurycy, kotek Dyzma, jeż Teodor, wiewióreczka Zuzia, bocian Kleofas, niedźwiadek Marceli, lew Leopard. Bajeczki są dowcipne i każda kończy się morałem. Panie bibliotekarki twierdzą, że cieszą się one ogromnym wzięciem, dzieci je chętnie pożyczają i czytają, także dlatego, że są kolorowe i mają przepiękne ciekawe ilustracje.

Z myślą o dzieciach Dorota Kozioł napisała też kilka wierszowanych opowiadań, których bohaterami są katoliccy błogosławieni i święci: „Kardynał z buszu” (o polskim misjonarzu kardynale Kozłowieckim), „Brat trędowatych” (o Janie Beyzymie, misjonarzu pracujących w Maranie na Madagaskarze). Niestety, w tym wypadku wydawnictwo nie zadbało o szatę graficzną, na czym książeczki bardzo ucierpiały.

Pisarka opracowuje też miejscowe legendy. W 2010 roku Wydawnictwo Neiko z Tarnobrzega wydało cieszące się ogromną popularnością nie tylko wśród najmłodszych czytelników „Legendy z Tarnobrzega i okolic” zawierające dziesięć opowieści z ziarenkiem prawdy dotyczących Dzikowa, Miechocina, Sandomierza, Baranowa, Machowa, Tarnobrzega. W 2016 roku wydała sandomierską legendę „Jak Halina Krępianka Sandomierz uratowała”. Spisała też legendy związane z gminą Gorzyce: „Trześniowskie anioły”, Wrzawska legenda”, „Jak Rozalka królewską sokolniczką została”. Można je jeszcze nabyć w czytelni BP w Tarnobrzegu.

Legendy opracowane przez Dorotę Kozioł są bardzo barwne, zawierają elementy fantastyczne, a niekiedy wydarzenia mrożące krew w żyłach. Autorka wykorzystuje w nich ludowe opowieści, które literacko opracowuje, uruchamiając w tym celu swą inwencję twórczą i talent pisarski, dzięki czemu czyta się je jednym tchem.

Ciekawa jest książeczka „Czary, mary i uroki, czyli gusła lasowiackie”. To dwanaście opowiadań opracowanych przez Dorotę na podstawie scenariuszy napisanych przez Marię Kozłową dla Zespołu Obrzędowego „Lasowiaczki” z Baranowa Sandomierskiego. Wyróżniają się one tym, że obrazują mentalność, wierzenia i zwyczaje ludności lasowiackiej. Atutem książeczki są też zamieszczone w niej ilustracje autorstwa Marii Kozłowej oraz zdjęcia rodzinne pochodzące z albumu autorki.

Dorota Kozioł "Czary, mary i uroki" Fot. Archiwum Marii Pałkus

Dorota Kozioł ma niewątpliwie dar pisania dla dzieci i młodzieży, bo jej książki cieszą się dużym zainteresowaniem wśród czytelników.

11

Książki biograficzne Pisarka ma na swoim koncie kilka książek biograficznych. Kiedy się je czyta, na myśl przychodzi żmudna praca autorki podczas zbierania materiału do tych opowieści, gdyż zawierają one bogaty materiał faktograficzny. Mają one podobną budowę – składają się z szeregu krótkich felietonów, z których każde stanowi odrębną całość, gdyż zazwyczaj kończy się dowcipną puentą. Wydaje mi się, że ten sposób pisania ukształtowała praktyka dziennikarska autorki.

Pierwszą tego typu publikacją była książka „Z Machowa na Madagaskar”, wydana w 2008 roku. Jej bohaterem jest Henryk Sawarski, misjonarz, który całe życie spędził wśród Malgaszy. Książka ta powstała z okazji trzydziestolecia pracy kapłańskiej i w dużej mierze i w dużej mierze wykorzystała w niej autorka listy kuzyna, w których opisywał swe życie na Czerwonej Wyspie. Sytuacje z życia wzięte ukazane w książce obrazują trudy życia polskiego misjonarza, ale przedstawiane są w sposób lekki, dowcipny, z dużym polotem. Dodatkowym atutem książki jest zamieszczony na końcu dodatek zawierający zdjęcia autorstwa zapewne samego księdza Henryka. Dochód ze sprzedaży tej książki wspomógł działalność misyjną na Madagaskarze.

Z myślą o młodzieży powstały biograficzne opowieści: „Polski samarytanin” (2012), o błogosławionym Janie Beyzymie, napisana na podstawie jego listów, i pozycja „Jak Ojciec” (2021) poświęcona kardynałowi Stefanowi Wyszyńskiemu. Książeczki te (podobnie jak ta o Sawarskim) są zbiorem krótkich opowiadań, w których autorka obrazuje sytuacje z życia tych wybitnych Polaków. Pisane są w sposób bardzo obrazowy i bardzo dobrze się je czyta, mimo iż szata graficzna tych książek pozostawia wiele do życzenia.

Książką biograficzną jest też wydany w 2017 roku „Niedokończony portret”, którego bohaterem jest ks. prałat Michał Józefczyk. Autorka utrwaliła w niej postać niepospolitego tarnobrzeskiego proboszcza nie tylko na podstawie własnych wspomnień, ale także w oparciu o relacje innych osób, które go znały.

Stworzyła w ten sposób książkę dokumentującą życie i działalność tego kapłana. Dodatkowo, zaznaczyć to trzeba wyraźnie, pisząc tę książkę, spełniała testament ks. Michała, który pragnął bardzo dokończenia swej ostatniej misji, jaką była budowa Hospicjum w Miechocinie. Dochód ze sprzedaży książki zasilił to przedsięwzięcie. Trzeba tu wspomnieć, że dzieła ks. Michała już wcześniej pojawiły się w opowieściach pisarki – w książce wydanej w 2012 r. zatytułowanej „Kościoły budowane nocą”.

W 2019 r. autorka ciężko pracowała, zbierając materiały do książki „Została tylko miłość”, będącej opowieścią o bł.

Siostrze ze Starej Wsi, Celestynie Faron, która zginęła w obozie zagłady w Oświęcimiu.

Podczas pisania książek biograficznych trzeba się bardzo natrudzić, zbierając materiał faktograficzny, bo taka opowieść musi być nie tylko ciekawie napisana, ale i rzetelna. Takie są książki Doroty.

Dorota Kozioł "Niedokończony portret" Fot. Archiwum Marii Pałkus

Opowieść podróżnicza i jej pokrewna W 2011 roku Wydawnictwo Diecezjalne w Sandomierzu wydało książkę Doroty Kozioł zatytułowaną „Mój Madagaskar”.

Jest to reportaż. Opowieść powstała pod wpływem trzymiesięcznego pobytu autorki na Czerwonej Wyspie, gdzie miała okazję na własnej skórze poznać jej mieszkańców, ich mentalność, upodobania i życie, florę i faunę, klimat i różne osobliwości. To nie był beztroski pobyt. Musiała zmagać się z przeciwnościami losu, chorobą, specyficznymi warunkami klimatycznymi, niecodziennym pożywieniem, nieeuropejskimi warunkami sanitarnymi. Łatwo nie było, ale… dała radę i wróciła do Polski z bogatym bagażem doświadczeń, gronem nowych przyjaciół 12

i ogromnym materiałem na nową książkę. „Mój Madagaskar” to zbiór krótkich opowiadań, z których każde stanowi odrębną całość, bo każde to odrębna historia. Dzięki nim czytelnik poznaje realia życia na Madagaskarze, nie ruszając się z domu. Wyobrażeniom pomagają liczne zdjęcia zamieszczone na końcu książki.

Inną książką poświęconą Czerwonej Wyspie jest „Iskra z Polski” wydana w 2016 roku, roku jubileuszowym, Roku Miłosierdzia. Jest to zbiór świadectw ludzi mieszkających na Madagaskarze, Malgaszy i opiekujących się nimi misjonarzy. Są to szczere wyznania, dzięki którym można poznać nie tylko warunki życia tych ludzi i problemy, z jakimi mierzą się w życiu, ale także ich stan uczuć i postawy religijne.

Książka miała służyć propagowaniu idei Miłosierdzia Bożego, a dochód z jej sprzedaży wsparł działalność misyjną na Madagaskarze. Zaznaczyć tu trzeba, że Dorota Kozioł od wielu lat różnymi inicjatywami to dzieło wspomaga.

Madagaskar to ten skrawek ziemi, który Dorota Kozioł pokochała jako dziecko, o którym marzyła, który w czasie trzymiesięcznego pobytu poznała i który z mistrzostwem opisuje, dzięki czemu propaguje na ziemi polskiej wiedzę o osobliwościach tej Czerwonej Wyspy.

Ton nostalgiczno – wspomnieniowy Rozdarte serce matki, Marii Kozłowej, która razem z innymi mieszkańcami zmuszona została do opuszczenia rodzinnej ukochanej wioski Machów, nigdy się nie uspokoiło. Widać to w jej wierszach, nazywanych lamentami machowskimi, w których wspomina świetlaną przeszłość rodzinnej wioski i płacze nad swym wygnańczym losem. Dorota ten ton przejęła. Poświęciła szereg prac Machowowi, którego już nie ma i który nigdy nie wróci. Temat ten podejmowała jako dziennikarka (powszechnie znane są jej wspomnienia pt. „Zanim przyszła siarka”), do tematu tego sięga jako poetka (np. w wierszu „Modlitwa machowiaków”), temat ten w szeroki sposób przedstawiła jako pisarka w wydanej w 2015 roku książce „Ty nasz kochany Machowie…”.

Dorota Kozioł "Ty nasz kochany Machowie" Fot. Archiwum Marii Pałkus

Autorka pisze o Machowie sercem, w sposób poetycki, piękną polszczyzną. To nie jest przedstawianie suchych faktów, lecz emocjonalna relacja, w której ożywają ludzie, miejsca i wydarzenia. Książkę łatwo się czyta, bo podzielona jest na rozdziały tematyczne. Autorka nie mówi jednym głosem, chętnie udziela go bowiem byłym mieszkańcom Machowa. Dodatkowo zamieszczone w niej zostały wiersze Marii Kozłowej i Jana Wiącka. Atutem jest też opublikowanie ogromu zdjęć dokumentalnych. A wkładki wewnętrzne okładek zawierają plan Machowa, odtworzony w ten sposób został obraz wioski przed wkroczeniem do niej koparek i zwałowarek.

13

Redaktor tekstów i krytyk literacki Dorota Kozioł przygotowywała do druku książki swoich przyjaciół i znajomych. Robiła ich korektę lub pomagała je redagować. Jest ich bardzo wiele. Wśród nich są tomiki poetyckie, wspomnienia, relacje z wydarzeń. Nie jestem w stanie powiedzieć tu o wszystkich, omówię tylko niektóre.

W 2014 roku na przykład Dorota opracowała wiersze zebrane swego długoletniego przyjaciela, księdza Jana Kalinki, a tom ten zatytułowała „Ósmy kosz okruchów” i zaopatrzyła go swoim wstępem, mówiąc w nim o historii swej znajomości z autorem i okolicznościach przygotowania do druku tego opasłego tomu.

W roku 2021 opracowała wspomnienia różnych ludzi o ks. Michale Józefczyku „Blisko Boga i ludzi”, a w 2022r. drugą część tych wspomnień „W rytmie serca”. Do obu tych publikacji napisała krótkie wstępy, w których przypomina, jak ważne jest, by ocalić od zapomnienia życie i dzieła niezwykłego serbinowskiego kapłana, którego świętość, nie tylko dla niej, jest oczywistością.

W 2022 roku odpowiedziała na prośbę Stefana Busia, znanego piekarza, by pomóc mu opracować swoje wspomnienia. Pomogła. Książka „Chleba naszego powszedniego”, zaopatrzona wstępem redaktorki pt. „Słów kilka na początek”, jest fascynującą opowieścią o tym, jak wiara pomaga człowiekowi w pokonywaniu trudności życiowych i osiąganiu celów.

W bieżącym roku Dorota wsparła swego przyjaciela, misjonarza, ojca Józefa Pawłowskiego, budującego w Maranie sanktuarium ku czci bł. Jana Beyzyma. Pomogła mu zredagować książeczkę „List z Marany”, zawierającą historię tego miejsca, gdzie posługę wśród trędowatych pełnił Polak Jan Beyzym.

Książeczka ta jest cegiełką z przeznaczeniem na budowę sanktuarium.

Malarka i ilustratorka Inną od pisarstwa sferą artystyczną, której Dorota Kozioł poświęca wiele czasu, jest malarstwo, głównie, tak jak i książki, o tematyce religijnej. Namalowała dwie „Drogi krzyżowe”. Jedna znajduje się we wsi Wólka Podleśna koło Rzeszowa, a druga w Ambahikily na Madagaskarze. Na tej wyspie w różnych świątyniach znajdują się także inne obrazy Doroty: Matki Boskiej Częstochowskiej, Chrystusa Miłosiernego, bł. Ojca Beyzyma.

Portret ojca Beyzyma pojechał ostatnio do Krakowa do kaplicy pod jego wezwaniem. Także w Ekwadorze przed namalowanymi przez nią obrazami kult Bogu oddają tamtejsi katolicy. Gdy byłam ostatnio u Doroty, na sztalugach zobaczyłam portret ks. Józefczyka, o którym mówi, że jest „niedokończony” oraz głowa Matki Boskiej Częstochowskiej.

Na mnie największe wrażenie zrobił obraz zatytułowany „Matka Boska Wysiedlona”, który namalowała autorka dla swego kuzyna Jana Wiącka. Przedstawia on kobietę, której pierwowzorem jest Maria Kozłowa, w chwili opuszczenia Machowa, gdzie już zaczęły panoszyć się koparki i taśmociągi.

Dorota Kozioł „Matka Boska Wysiedlona” Postać jest zdruzgotana sytuacją, w której się znalazła. Siedzi na Akwarela kamieniu i duma nad swoim tragiczną dolą wygnańca, a na twarzy Fot. Archiwum Doroty Kozioł ma wypisane uczucia: ból, żałość i przygnębienie. Obraz ten jest dla mnie arcydziełem ukazującym bolesny los wszystkich przesiedleńców, którym siarka zabrała dom.

Motywem powracającym na obrazach Doroty jest też miechociński kościół, z którym jest bardzo związana emocjonalnie.

Bardzo ciekawa jestem aktualnie tworzonego cyklu obrazów, którego bohaterem jest Machów, taki, jaki Dorota zapamiętała z dzieciństwa.

Dorota wykonuje tuszem za pomocą kropek ilustracje tomików poezji. Przedstawia na nich jakieś elementy roślinne, które mają wydźwięk symboliczny. W ten sposób zilustrowała swój drugi tomik poezji.

W ten sposób ilustrowała też tomiki swoich przyjaciół, które przygotowywała do druku i do których pisała

14

wstępy, np. ks. Jana Kalinki, ks. Mariana Balickiego, Józefy Kwiatkowskiej, Krystyny Bęczkowskiej, ks. Wiesława Jurka, a także debiutantów, np. Magdy Zych, Piotra Krupy.

Gdyby chcieć zrobić wystawę obrazów Doroty Kozioł, trzeba by poprosić o ich udostępnienie dziesiątki jej przyjaciół i znajomych, z myślą o których je malowała. Mimo iż Dorota jest samoukiem, widać na nich dobry warsztat i wyczucie artystyczne.

Dorota Kozioł "Lilia i ciernie" Tusz Fot. Archiwum Doroty Kozioł

Podsumowanie Dorota Kozioł to tytan pracy. Osoba niezwykle zdolna i twórcza. Nieprzeciętna dziennikarka, poetka i pisarka. Oryginalna ilustratorka i malarka. Pisarka rzetelna w przedstawianiu faktów.

Mistrzyni felietonu. Mistrzyni słowa i celnej puenty. Bajkopisarka znana w Polsce i na świecie. Regionalistka popularyzująca historię oraz kulturę Tarnobrzega i okolic. Katoliczka promująca wiarę i ludzi wiary, wspierająca działalność misyjną. Działaczka kulturalna i działaczka charytatywna. Empatyczny człowiek.

Ktoś powiedział kiedyś, że „życie tylko wtedy jest coś warte, tylko wtedy ma sens, jeśli jest służbą”. Życie Doroty Kozioł jest służbą. Służbą kulturze polskiej, służbą kulturze regionalnej, służbą literaturze, służbą Kościołowi, służbą nam wszystkim. I za to należą się jej serdeczne podziękowania.

Maria Pałkus

Wydarzyło się u nas XI Tydzień Historyczny – podsumowanie i refleksje Program tegorocznego Tygodnia Historycznego był mocno zróżnicowany, jednak jak zwykle dotyczył regionu i aktualnych problemów społeczno – politycznych.

Tydzień rozpoczął się 13. listopada wykładem dr. Tadeusza Zych historyka, dyrektora Muzeum Zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu pt. „Siarka, która zmieniła Tarnobrzeg”. Temat doskonały, bowiem rok 2023 to rok poświęcony odkryciu siarki, okrągła 70. rocznica. Wydarzenie z 1953 roku zmieniło nasze miasto całkowicie. W interesującym wykładzie dr Tadeusz Zych omówił efekty posiarkowe: zmiany demograficzne, całkowita likwidacja dwóch wiosek, wysiedlenia, coraz większa dominacja seniorów, zmiany gospodarcze (z miasta, gdzie praktycznie nie było przemysłu, naraz powstał potężny przemysł, ale specyficzny, monokultura). Ogromna krótkowzroczność tych, którzy odpowiadali za gospodarkę w tym regionie, bo siarka warunkowała wszystko. Ponadto zmiany oświatowe, religijne.

Kolejne dwie ważne daty: 1975 rok – Tarnobrzeg miastem wojewódzkim, smutna konstatacja, że poza nazwą na szpitalu nie zostało nic oraz 1990 rok – Tarnobrzeg miastem samorządowym, kiedy ludzie dostali władze w swoje ręce.

Tarnobrzeg po odkryciu złóż siarki w 1953 roku w ciągu dwudziestu- trzydziestu lat urósł z pięciu tysięcy do pięćdziesięciu tysięcy mieszkańców. Ale jak zauważył dr Tadeusz Zych, była to ludność napływowa, w większości prości ludzie, chłoporobotnicy, którzy przyjechali tu za pracą, którzy nie utożsamiali się z tym miejscem. Dzisiaj również wielu mieszkańców nie postrzega Tarnobrzega jako małej ojczyzny, nie angażuje się w jej życie, kulturę, co według prelegenta jest swoistą kalką dawnej mentalności. Dowodem jest choćby brak reprezentanta miasta w parlamencie.

15

Ostrzeżenie, od którego dr Tadeusz Zych zaczął swój wykład, że to co powie może nie wszystkim się spodoba, może być kontrowersyjne, ale chciałby, żeby to jego mówienie przerodziło się w dyskusję – wielu wzięło do serca. Obecni na spotkaniu mieszkańcy z ożywieniem podjęli temat. I było to optymistyczne posumowanie prelekcji, bo bez dyskusji nie zrodzi się żaden pomysł na miasto. Jest więc nadzieja.

Ciekawym wizualnym dopowiedzeniem wykładu była wystawa fotografii z portalu „Dawny Tarnobrzeg” pt. „Jak zmienił się Tarnobrzeg”. Piękne kamienice, których już nie ma, kultowe niegdyś restauracje, place, które jednoczyły mieszkańców. Rozpoznanie niektórych uliczek wymagało wręcz detektywistycznej analizy. Dla dojrzalszych tarnobrzeżan na pewno mnóstwo wspomnień, a dla młodego pokolenia wspaniała frajda, by poznać historię swojego miasta. Prawdziwa gratka dla wszystkich!

Kolejny dzień Tygodnia to wykład Prezydenta Miasta Pana Dariusza Bożka „Geneza konfliktu izraelsko – palestyńskiego. Temat niezwykle trudny, złożony i niestety – bardzo aktualny. Geneza konfliktu izraelsko-palestyńskiego sięga XIX wieku i związana jest z różnymi wydarzeniami historycznymi, społecznymi i politycznymi. Prelegent omówił rozwój konfliktu poprzez cały wiek XX, próby rozwiązań pokojowych po czym kolejne zaostrzanie się problemu.

Wykład Dariusza Bożka Fot. Archiwum BP Tarnobrzeg

Geneza konfliktu izraelsko-palestyńskiego jest złożona i obejmuje wiele aspektów, w tym kwestie terytorialne, religijne, historyczne i polityczne. Po prelekcji wśród uczestników wywiązała się burzliwa dyskusja, co świadczy o tym, jak gorące ten temat budzi emocje.

Wykładowi towarzyszyła prezentacja zdjęć i dokumentów zgodna z tematem wykładu.

Czwartek to wieczór poświęcony jubileuszowi 70-lecia Biblioteki Pedagogicznej w Tarnobrzegu. Była więc okazja do świętowania, zaznaczenia ważnych osiągnięć instytucji oraz jej roli w społeczności.

W sali konferencyjnej zgromadzili się przyjaciele biblioteki a także obecni i byli pracownicy. Wieczór poprowadziła dyrektorka Anna Żarów. Przypomniała historię biblioteki. Opowiedziała o początkach placówki oraz o jej rozwoju na przestrzeni lat. Wyraziła wdzięczność dla pracowników biblioteki, zarówno tych obecnych, jak i wszystkich tych którzy przyczynili się do jej rozwoju w przeszłości. Wszyscy uczestnicy wydarzenia otrzymali pamiątkowe wydawnictwo „70 lat Biblioteki Pedagogicznej w Tarnobrzegu 1952-2022”.

Wieczór zakończył się degustacją pysznego tortu a także złożeniem życzeń i podziękowaniem pracownikom za ich trud i zaangażowanie.

XI Tydzień Historyczny im. Kazimierza Wiszniowskiego zakończył wykład pana Grzegorza Kociuby „Radość z odzyskanego śmietnika czyli humor dwudziestolecia”. Wykład przyciągnął pasjonatów literatury polskiej i wszystkich zainteresowanych kulturą i literaturą międzywojnia. Na wstępie prelegent objaśnił frazę "Radość z odzyskanego śmietnika" pochodzącą z powieści Juliusza Kaden-Bandrowskiego pt. "Generał Barcz": „- Zresztą wszędzie to samo. Radość, szalona radość z odzyskanego śmietnika.

- Który my w salon przemienimy - uśmiechnął się Barcz, podając rękę.”

Pan Grzegorz Kociuba wyjaśnił, że ten wymarzony czas odzyskania niepodległości napawał ówczesnych dumą i patriotycznym zapałem, ale nie tylko. Nasi rodacy bywali zdezorientowani, pełni obaw o przyszłość a nawet zażenowani panującym bałaganem. Na dowód swoich tez przytoczył słowa ojców duchowych tamtej epoki, cytował fragmenty dzieł literackich oraz nakreślił ogólny klimat historycznoliteracki. Jednak najwięcej czasu poświęcił roli humoru i śmiechu w literaturze - w pierwszej dekadzie przybrał formę witalno-ludyczną, a w drugiej groteskową. W pierwszej panował entuzjazm, optymizm, rozwinęły się 16

kierunki awangardowe, a w drugiej – pojawiły się nastroje pesymistyczne, poczucie nadchodzącej zagłady, niepokój (katastrofizm).Uczestnicy spotkania byli bardzo usatysfakcjonowani wykładem.

70-lecie Biblioteki Pedagogicznej w Tarnobrzegu Fot. Archiwum BP Tarnobrzeg

Tydzień historyczny dostarczył nam jak każdego roku wielu wrażeń, nowej wiedzy i pomysłów na kolejne spotkania.

Warto dodać, że XI Tygodniowi Historycznemu towarzyszyły interesujące wydarzenia: wystawa rzeźby Kazimierza Kohyta „Gwiazdy zodiaku i inne prace”, wystawa fotografii „Jak zmienił się Tarnobrzeg” oraz wystawa „Samarytanie z Markowej. Ulmowie – Polacy zamordowani przez Niemców za pomoc Żydom”. oprac. Ewa Wicherska

Sztuka dekorowania wspomnień

Dekoracje wykonane na warsztatach w BP Fot. Archiwum BP w Tarnobrzegu

Co to jest scrapbooking?

Scrapbooking w swoim pierwotnym znaczeniu to sztuka dekorowania wspomnień. Termin ten obejmował głównie zajęcie dekorowania albumów z pamiątkami rodzinnymi z pomocą charakterystycznie powycinanych kolorowych kartek.

Obecnie scrapbooking obejmuje nie tylko dekorowanie albumów, lecz także zaproszenia czy kartki okolicznościowe. Dekoracji papierem poddaje się także przeróżne pojedyncze zdjęcia czy pamiątkowe listy.

W przypadku tej dziedziny nie ma żadnych sztywnych reguł, co można ozdobić, a co nie.

Historia scrapbookingu Chęć ozdabiania w ludziach istniała od najstarszych dziejów, o czym mogą świadczyć np. hieroglify na ścianach jaskiń. Początki scrapbookingu można sięgają początków powszechnego druku. Jak tylko szersza grupa społeczności uzyskała dostęp do prasy czy zdjęć, to ich ozdabianie - będące naturalną potrzebą ludzi rozpoczęło się na szeroką skalę.

W 1775 roku James Granger opublikował historię Anglii z kilkoma pustymi stronami na końcu książki.

Strony zostały zaprojektowane tak, aby właściciel książki mógł spersonalizować ją własnymi pamiątkami i przemyśleniami.

17

W XIX wieku scrapbooking był postrzegany jako bardziej angażujący sposób na zachowanie swoich doświadczeń niż zapiski w dzienniku lub inne formy zapisu w formie pisemnej. Materiały drukowane, takie jak tanie gazety, wizytówki i broszury, rozpowszechniły się szeroko w XIX wieku i często stawały się podstawowymi składnikami albumów.

Nadejście nowożytnej fotografii rozpoczęło się od pierwszej stałej fotografii stworzonej przez Josepha Nicéphore'a Niépce w 1826 roku.

Pozwoliło to przeciętnemu człowiekowi zacząć włączać zdjęcia do swoich albumów. Jednak książki Fot. https://scrapshop.com.pl/scrapbooking-co-to-jest lub albumy stworzone specjalnie do prezentowania samych zdjęć nie zostały spopularyzowane w Stanach Zjednoczonych aż do roku 1860.

Stare albumy miały zazwyczaj zdjęcia z narożnikami fotomontażowymi i notatkami o tym, kto był na zdjęciu, gdzie i kiedy zostało zrobione. Często zawierały fragmenty pamiątek, takich jak wycinki z gazet, listy itp. Pierwszym znanym amerykańskim scrapbookerem i wynalazcą materiałów do scrapbookingu był Mark Twain. Twain tworzył albumy podczas swoich podróży, zbierając pamiątki, wycinki i zdjęcia.

Do znanych mistrzów scrapbookingu należał także Thomas Jefferson (jeden z autorów Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych). Jak widać to zajęcie cieszyło się (i wciąż cieszy) szczególną popularnością nie tylko wśród osób mało wykształconych, z którymi zazwyczaj kojarzymy sztukę rzemieślniczą, lecz także uczonych.

Prawdziwy szał scrapbooking przeżył w latach 90-tych XX wieku. Wówczas wraz z rozpowszechnieniem prywatyzacji powstało wiele sklepików oferujących artykuły do wykonywania zdobień pudełek czy papierów.

Wiele z tych interesów oczywiście nie przetrwało próby czasu, jednak założony w 1981 "Keeping Memories Alive" (pierwotna nazwa Spanish Fork) w Utah jest czynny po dziś dzień. Obecnie sklep uważany jest za kolebkę scrapbookingu i wielu artystów kojarzy to miejsce.

Scrapbooking - jak zacząć? Potrzebne materiały Aby rozpocząć sztukę zdobienia kartek czy albumów, należy uposażyć się w odpowiedni sprzęt.

Na szczęście scrapbooking nie wymaga od swoich twórców dużego nakładu finansowego, lecz zaledwie kilku materiałów, wśród których z pewnością znajdują się także takie, które już posiadamy w zakamarkach swojej szuflady:  nożyczki,  gilotyna,  zdjęcia,  koperty, najlepiej białe, szare lub brązowe (mają być po prostu neutralne),  kolorowy papier do scrapbookingu (stanowi bazę do projektów, jest trwalszy i nie uszkadza np. zdjęć),  klej,  taśmy,  naklejki,  wstążki,  stemple,  tusze do embossingu, 18

  

pieczątki, dziurkacze ozdobne, wycinki z gazet.

Scrapbooking obecnie W dzisiejszych czasach scrapbooking jest wielomiliardowym biznesem, największą popularnością cieszy się w Stanach Zjednoczonych. Oficjalne dane z 2015 r. mówią o wartości 2.5 miliarda $ tego przemysłu, ponad 3,000 funkcjonujących sklepów, których liczba klientów wynosi około 25 miliona ludzi.

Do Polski Polsce moda na skrapowanie zaczęła przybywać do naszego kraju zza oceanu w początkowych latach XXI wieku. Właśnie wtedy zaczęły powstawać pierwsze sklepy z materiałami i akcesoriami do scrapbookingu. Pasjonaci zakładali również pierwsze blogi, na których dzielili się efektami swojej pracy.

Obecnie scrapbooking, śmiało możemy nazwać jednym z najbardziej popularnych rodzajów rękodzieła.

Skupia wokół siebie setki blogerek, tysiące amatorów. Asortyment sklepów jest bardzo szeroki, kupujący mają naprawdę duży wybór. Możemy się pochwalić również polskimi producentami materiałów. Prowadzone są liczne warsztaty oraz konkursy związane z tym zagadnieniem. Ogólnie zainteresowanie skrapowaniem ma tendencję wzrostową i skupia wokół siebie coraz większą liczbę miłośników tego hobby.

Scrapbooking jest kreatywnym sposobem, na zachowanie i zabezpieczenie wspomnień, związanych z ważnymi wydarzeniami w naszym życiu. Może to być upamiętnienie jednego konkretnego dnia np. rozpoczęcie roku szkolnego naszego dziecka, jak również dłuższego okresu np. wspólnych rodzinnych wakacji lub pierwszego roku życia naszej pociechy. Odpowiednio stworzone i udekorowane strony albumu ze zdjęciami, pozwalają nam odtworzyć wspomnienia w przyszłości.

Z roku na rok zauważalna jest metamorfoza form scrapbookingu. Panie na swoich blogach, prześcigają się w zamieszczaniu coraz bardziej kreatywnych dzieł o różnej tematyce. Tradycyjne albumy scrapbooking, wciąż są tworzone, jednak możemy też zauważyć prace w postaci:  zaproszenia na imprezy okolicznościowe np. ślub, chrzciny, pierwszej komunii czy urodzin,  dekoracji domowych,  ozdobnych notesów, pudełek, pamiętników,  różnorodnych prezentów z okazji np. ślubu czy urodzin.

Jedyną granicą tworzonych przez nas prac, może być tylko nasza kreatywność.

Prawdziwą mistrzynią w tworzeniu scrapbookingu i oceanem kreatywności w tym temacie jest nasza koleżanka Ewa Miękina.

Warsztaty kreatywne dla nauczycieli bibliotekarzy Fot. Archiwum BP w Tarnobrzegu

Spod jej rąk i nożyczek wychodzą przepiękne kartki, zakładki, albumy którymi można obdarować bliskie sobie osoby lub mogą pozostać niepowtarzalna ozdobą półki lub ściany. Oprócz niewątpliwych uzdolnień 19

plastycznych Ewa posiada również uzdolnienia dydaktyczne dlatego poprowadziła w naszej Bibliotece warsztaty pt.: „Kreatywne pomysły na świąteczne zajęcia szkolne”.

Każdy uczestnik otrzymał pakiet niezbędnych materiałów potrzebnych do tworzenia uroczych dzieł scrapbookingowych.

Następnie w sympatycznej atmosferze, przy dźwiękach świątecznych melodii pod uważnym okiem naszej instruktorki zaczęliśmy tworzyć świąteczne karki, przywieszki, zakładki i ozdoby choinkowe.

Ewa, oprócz pasji scrapbookingu posiada jeszcze zamiłowanie i smykałkę do dekorowania. To spod jej rąk wychodzą prześliczne dekoracje świąteczne wypożyczalni i całej biblioteki. Jej dekoracje bożonarodzeniowe tworzą atmosferę ciepłą i przytulną, jednocześnie podkreślającą charakter tego wyjątkowego okresu a miejscu dodają świątecznego klimatu.

Dekoracje bożonarodzeniowe w BP Fot. Archiwum BP w Tarnobrzegu

oprac. Ewa Wicherska

Sztuka mówienia po polsku Co nieco o języku – Godne święta „Encyklopedia staropolska” podaje, że Godami nazywano dawniej Boże Narodzenie, święto kościelne obchodzone na pamiątkę narodzenia Chrystusa, a dokładniej okres od Bożego Narodzenia do Trzech Króli. Zaprzestawano wtedy wszelkiej pracy w gospodarstwie, aby „wilka nie zamotać do wsi”.

Zamiast tego bawiono się i śpiewano. W ten znaczący czas przesilenia słonecznego dla pokrzepienia słońca palono ognie, co było tępione przez duchowieństwo jako zwyczaj pogański. Wierzono też, że „szczęście w te dni bywało łaskawe, więc starano się i coś ukraść.” Dziewczęta wróżyły sobie, czy wyjdą za mąż. Dla gospodarzy zaś był to okres wydatków, gdyż regulowali godnie długi i wypłacali należności służącym zaległe z całego bożego roku. Ciekawostką jest, że na niektórych terenach miesiąc grudzień nazywano godnikiem.

Jeszcze przed wojną popularne było nazywanie Bożego Narodzenia Godami, zwłaszcza na wsiach.

Określenia tego używa na przykład Reymont w „Chłopach”.

Warto wspomnieć i o tym, że niektórzy Słowianie godem nazywali czasokres obejmujący rok lub godzinę, stąd pierwsze zegary w formie klepsydr określano jako godzinniki.

W dawnych czasach Boże Narodzenie poprzedzał adwent, okres wyczekiwania na przyjście Chrystusa, który objawiał się czterotygodniowym postem i zaczynał się od niedzieli najbliższej św. Andrzeja. Pierwsza niedziela adwentu rozpoczynała też rok kościelny, co przetrwało do dzisiaj, bo nadal celebrowany jest czterotygodniowy adwent, jednak post w tym czasie został zniesiony.

Zachowało się jednak odprawianie rorat, wczesnej mszy, dawniej przed świtem, dziś o szóstej rano (choć wielu księży przenosi ją niesłusznie na wieczór), bo nazwa roraty wywodzi się od „Rorate coeli”, łacińskiej pieśni na cześć Najświętszej Maryi Panny śpiewanej na wejście. Współcześnie poranne roraty często zaczyna się od odśpiewania uroczystej staropolskiej pieśni zaczynającej się tak: „Zawitaj ranna Jutrzenko 20

i grzechów naszych lekarko! Tyś Panią świata, jesteś i Księżną, anielską jesteś Królową. Tyś sama Panią nazwana naprzeciw strzałom szatana. Obroń nas ręką niezwyciężoną, prosim stań się nam obroną.”

W adwencie czyniono przygotowania do świąt. Gospodynie zarabiały piernik adwentowy, który dojrzewał przez cztery niedziele, zaś dziewczęta podczas wieczornych spotkań robiły różne ozdoby choinkowe: łańcuchy, anioły, koszyczki, jeżyki. Nie wiadomo dokładnie, kiedy zaczęto produkować kalendarze adwentowe, ozdobne pudełeczka z czekoladkami, otwieranymi w każdy dzień okresu oczekiwania na Boże Narodzenie, począwszy od 1 grudnia.

Pilnie też obserwowano pogodę, by wiedzieć, czego się można się na święta spodziewać: „Święta Barbara po lodzie, Boże Narodzenie po wodzie”. Począwszy od św. Andrzeja, przez kolejnych jedenaście dni wróżono też, jaka pogoda będzie w poszczególnych miesiącach przyszłego roku.

Dekoracje bożonarodzeniowe w Bibliotece Fot. Archiwum BP w Tarnobrzegu

Słowo wigilia pisze się różnie, zależy to od jego znaczenia. Wielką literą piszemy wtedy, gdy mamy na myśli święto – dzień poprzedzający Boże Narodzenie. Zazwyczaj Wigilię spędzamy w gronie rodzinnym, przygotowując się do wigilii, czyli uroczystej wieczerzy. Tradycja nakazuje, by tę kolację rozpocząć wtedy, gdy na niebie zabłyśnie pierwsza gwiazdka, więc dorośli i dzieci przez okno wypatrują pierwszej gwiazdki.

Dobrze, gdy jest to czas, gdy pada śnieg, co sprawia, że święta mają niepowtarzalny urok. Ale Gwiazdką nazywa się często także Wigilię i święta Bożego Narodzenia. Wspólna, rodzinna Gwiazdka to wymarzony czas. Tak też określa się zwyczaj obdarowywania się prezentami przy choince, bo na pewno każdy chciałby dostać coś na gwiazdkę (ale w tym znaczeniu używa się małej litery). A trzeba tu wspomnieć, że dawniej podarunek taki nazywano kolędą, dziś słowo to uchodzi za przestarzałe.

Zanim w wigilijny wieczór zasiądzie się do wigilii, zwanej też postnikiem, trzeba zadbać o to, by przygotować tradycyjne postne potrawy, czyli bezmięsne dania. Powinno ich być dwanaście, a wśród nich: barszcz z uszkami, pierogi, ryba, ziemniaki, groch, kapusta, kasza, a na słodko kluski z makiem lub kutia.

Rzadko kolacja wigilijna jest skromna. Zazwyczaj suta i uroczysta. Wigilię można spożywać, wigilię można obchodzić. W dobrym tonie jest zaprosić kogoś na wigilię, bo przecież zostawia się puste miejsce przy stole dla niespodziewanego gościa. Tak każe tradycja. Zanim rozpocznie się konsumpcję, odczytany zostaje fragment Ewangelii traktujący o narodzeniu Jezusa w Betlejem, a potem następuje łamanie się opłatkiem.

Wszystko to dzieje się w odświętnej atmosferze, przy stole nakrytym białym obrusem, przy zaświeconej choince.

21

Co się tyczy łamania się opłatkiem, wiąże się ono ze składaniem sobie życzeń. Są to życzenia dobre, najlepsze, gorące, serdeczne, szczere i wzajemne. Lepiej, żeby nie były to pobożne życzenia, czyli takie, które nie mają szans się spełnić. Można życzyć sobie pomyślności, szczęścia, spełnienia pragnień. Życzenia też można przesyłać lub zasyłać. Kiedyś robiono to za pośrednictwem poczty na okazjonalnych kolorowych pięknie ilustrowanych kartkach świątecznych, a dziś najczęściej esemesem lub ememesem – bo prościej, szybciej i taniej. Nieważne jak, ważne, aby życzenia się spełniły, ziściły, czyli urzeczywistniły.

Źródło: https://pixabay.com/pl/photos/op%C5%82atek%C5%9Bwi%C4%99ta-wigilia-3021131/

Jeśli chodzi o choinkę, to trzeba wiedzieć, że tak nazywa się drzewko iglaste lub jego imitację wykonaną z tworzywa sztucznego. Choinka wykorzystywana jest do przystrojenia domu w okresie bożonarodzeniowym. Trudno wyobrazić sobie dziś święta bez choinki, ale trzeba pamiętać o tym, że zwyczaj ubierania choinki w Polsce jest stosunkowo młody, bo pojawił się w okresie zaborów i przywędrował do nas z Niemiec. U polskiej tradycji popularne były podłaźniczki, czyli przystrojone zielone gałązki, wieszane pod sufitem, nad wigilijnym stołem. Podłaźniczki robiono też z wierzchołka choinki, wieszając go u sufitu czubkiem do dołu.

Innym zwyczajem polskim jest kolędowanie przy choince, czyli śpiewanie kolęd, pieśni religijnych o tematyce związanej z Bożym Narodzeniem. Kolędowanie rozpoczyna się w wieczór wigilijny po postniku, a kończy 2 lutego, w święto Matki Bożej Gromnicznej. Słowo kolędować ma też inne znaczenia, może znaczyć chodzenie kolędników po domach. Kolędnicy chodzili z gwiazdą, z turoniem lub z szopką. Chodzili po kolędzie lub chodzili z kolędą. Odwiedzali poszczególne domy, dawali przedstawienia, składali życzenia, a w zamian gospodarze obdarzali ich datkami pieniężnymi lub w naturze. Zwyczaj kolędowania zachował się do dzisiaj, ale nie jest tak uroczysty jak kiedyś, bo zazwyczaj kolędują dzieci, które ograniczają się do zaśpiewania jakiejś kolędy, a ich kostiumy są bardzo skromne. Słowo kolędować znaczy też czekać gdzieś długo, np. Kolędowałem w kolejce do ortopedy ze trzy godziny. Powszechnie kolędą nazywa się również doroczne odwiedziny duszpasterzy w domu parafian, co dzieje się w okresie Bożego Narodzenia. Jednakże księża nie lubią tego słowa i coraz powszechniej zastępują je wyrażeniem wizyta duszpasterska. Trudno powiedzieć dlaczego, może dlatego że kolędowanie kojarzono pejoratywnie z alkoholowymi ekscesami, czego wyraz daje używane dawniej, a zapisane przez Reja powiedzenie, że nogi chodzą po kolędzie, czyli plączą się po pijanemu.

Cieszmy się więc świętami Bożego Narodzenia, przeżyjmy je godnie i życzmy sobie, by zawsze były spokojne, uroczyste i pełne polskiej tradycji.

Maria Pałkus

22

Polecam… do czytania SPECJALNIE DLA NASZYCH NASTOLETNICH CZYTELNIKÓW: MŁODZIEŻY Z RACJI METRYKI I MŁODZIEŻY DUCHEM przygotowaliśmy wyjątkowy cykl:

„Z booktoka młodej czytelniczki” To mocno subiektywna ocena wybranych książek ulubionych autorów w wykonaniu Neli Lipińskiej, naszej zaprzyjaźnionej czytelniczki, licealistki, pasjonatki literatury, działającej w przestrzeni wirtualnej jako recenzentka kilku wydawnictw. Tarnobrzeżanka jest żywym przykładem na to, że młodzież czyta (jak to możliwe?:), co więcej znajduje w tym źródło pasji, kreacji i ekspresji. Nela szczerze i bezkompromisowo – „jeśli nie zachwyca to nie zachwyca” – będzie polecać wybrane pozycje z naszego księgozbioru. Mamy nadzieję, że ta forma promocji przypadnie Wam do gustu. Gorąco polecamy! „Nie ma miejsca na honor, gdy chodzi o przetrwanie” „Naznaczeni śmiercią” Veronici Roth to książka opowiadająca o nastoletniej Cyrze, która jest jedynie narzędziem w rękach okrutnego brata, który rządzi ludem Shotet. Dziewczyna samym dotykiem może sprawić każdemu niewyobrażalny ból, a nawet doprowadzić do śmierci, tym samym cierpiąc przez swój dar nurtu. Cyra jest jednak kimś więcej niż tylko narzędziem. To szybka, zwinna wojowniczka, która jest mądrzejsza, niż wydaje się jej bratu. Pewnego dnia do jej kraju zostaje przywieziony niewolnik Akos pochodzący z narodu Thuvhe. Został wraz z bratem porwany przez wrogich żołnierzy Shotet. Okazuje się, że chłopak posiada niezwykły dar- może dotykiem przerwać każdy nurt. Kiedy Akos wchodzi do świata Cyry, wszystko ich dzieli i wydaje się, że wrogość pomiędzy ich krajami i rodzinami stwarza barierę nie do pokonania. Stopniowo jednak oboje nabierają do siebie zaufania i stają się dla siebie coraz ważniejsi. „Naznaczeni śmiercią” to książka należąca do gatunku fantastyki. Świat przedstawiony w powieści został świetnie ukazany. Skupiono się na detalach w opisie planet i rytuałów ludzi na nich żyjących. Opisy w książce nie są jednak długie i obszerne, więc na pewno spodoba się to osobom, które nie lubią, gdy są one rozbudowane. Kreacja bohaterów w tej powieści również bardzo mi się podobała. Główni bohaterowie idealnie się uzupełniają. Cyra to sprytna wojowniczka, opanowana i inteligenta. Akos jest bohaterem wrażliwym, zdeterminowanym i gotowym do poświęceń. Oboje chcą uwolnić się od narzuconych im ról i uciec od przeznaczenia. Czarny charakter powieści również został bardzo ciekawie przedstawiony. Starszy brat Cyry to tyran, który zrobi wszystko, aby utrzymać władzę i manipulować swoimi poddanymi, wykorzystując przy tym w okrutny sposób swoją siostrę.

Książka podobała mi się bardzo, a czas spędzony na jej czytaniu minął mi wyjątkowo przyjemnie. Polecam zwłaszcza osobom, które lubią fantastykę i klimaty galaktyki, a przy okazji przepadają za delikatnymi wątkami romantycznymi.

Nela Lipińska

Nela - licealistka, pasjonatka książek, recenzentka w wydawnictwach BeYa, Editio.red, Niezwykłe, prowadzi swojego Booktoka oraz Bookstagrama pod nazwą nelkabooks. https://instagram.com/nelkabooks

23

Co czytają bibliotekarze?

Każdy z nas winien się zastanowić jak traktuje samego siebie. Czy aby czasami nie nazbyt surowo? Jak często myślimy o sobie pozytywnie, wybaczamy błędy, nie pozwalamy na krzywdzenie siebie przez innych? Bohaterka książki „Życie Violette”, francuskiej pisarki i scenarzystki Valerie Perrin zwykła mówić: urodziłam się Nikim. Skoro sama siebie źle traktowała, pozwalała na złe traktowanie innym. „Życie Violette” to studium człowieka, studium kobiety. Książka pozwala zrozumieć, że wielce niesprawiedliwym jest pochopne wystawianie człowiekowi ocen. Uzmysławia, że za każdym czynem czy decyzją człowieka, niejednokrotnie stoją wydarzenia z przeszłości, toksyczne relacje, krzywdy czy poniżenia. Czytając tekst, odnosi się wrażenie że Violette, jedyne co chciała to kochać i być kochana.

Tylko tyle albo aż tyle. Nie zaznała ciepła rodzinnego domu, troski matki, czy uwagi ojca. Silna potrzeba miłości pchnęła ją w ramiona egoistycznego mężczyzny, który jak pasożyt trwał przy Violette wykorzystując ją materialnie a zdradzając okrutnie krzywdził. Ona jednak wydawała się tego nie zauważać, łapczywie pragnąc być szczęśliwą. Przewrotnie, Philippe, mąż Violette także miał swoją tragedię, dręczyły go „demony przeszłości”. I choć kompletnie inne od tych Violette, tak samo mocno odciskały się na dorosłym życiu mężczyzny. I znów: chciałoby się potępić czyny Philippa, ocenić, karcić za jego zachowanie.

Uzmysławiamy sobie jednak, czy powinniśmy?

Książka budzi wiele refleksji, mnóstwo sprzecznych uczuć. Uzmysławia, że każdemu co innego jest potrzebne do osiągnięcia szczęścia. Violette swoje szczęście znalazła w miejscu, wydawałoby się bardzo przygnębiającym, podejmując się pracy jako dozorca cmentarny. Właśnie w tym smutnym miejscu doznała ojcowskich uczuć, odnalazła szacunek, uwagę, poczuła się potrzebna i w jakimś stopniu spełniona.

W malutkim, przycmentarnym domku znalazła ukojenie, po wszystkich tragediach swojego życia.

Tym, którzy lubią książki, które pobudzają do rozmyślań i refleksji, gorąco polecam.

Izabela Stachowicz BP Tarnobrzeg

24