BOVATINfo 2011-4 by bovatin

2011/4

Bond van aannemers van tegelwerken in Nederland

Vier problemen in één!

Bovatin en VLK vóór afdichtlaag!

Schlüter Systems maakt bijna alles!

Arbouw: nieuw product, nieuw gereedschap!

Vakblad voor de tegelspecialist

DE EERSTE IN DE MARKT! DUBOKEUR OP ONS TEGELLIJMSYSTEEM

Het keurmerk voor duurzame bouwproducten

CN 97

Premium egaliseermiddel stofarm

CM 90 EasyFlex PLUS stofarm

CE 35

Voegenbreed WD stofarm

Henkel Nederland B.V. Brugwal 11 - 3432 NZ Nieuwegein - Tel.: 030 - 607 34 79 - www.ceresit.nl

Kwartaal Voorwoord

agenda

In deze rubriek vindt u de belangrijke data voor de tegelzetbranche. Uw regiovergadering, het jubileumfeest van uw bedrijf, de lancering van uw nieuwe product in deze agenda? Mailt u dan AUB uw contactgegevens, de aard van de bijeenkomst, de datum, tijd en locatie naar redactie@bovatin.nl, dan vermelden wij ze in deze agenda! En natuurlijk vermelden wij hier de data van BOVATIN-evenementen, bijzondere vergaderingen en werkbezoeken van bestuursleden. Wanneer het gaat om besloten bijeenkomsten, dan staat dat bij het agendaitem. NB Wilt u een evenement bezoeken? Neem dan altijd eerst even contact op met de organisator!

Nog te bepalen

bestuursvergadering AFN, hoofdbestuur Bovatin

wo. 25 januari gezamenlijke vergadering HIBIN, VLK, BOVATIN, Mosa za. 28 januari

vergadering dagelijks bestuur BOVATIN

za. 16 juni

Zet ‘m alvast in uw agenda! Jaardag BOVATIN

De bestuursvergaderingen zijn besloten, maar u kunt als BOVATIN-lid, wanneer u wilt dat het bestuur uw vraag behandelt, die aan één van de bestuursleden stellen (mail en adressen zie elders in deze BOVATINfo). Uw vraag kan dan bij de rondvraag behandeld worden. Is uw vraag wat langer/ complexer, en hebt u ’m op papier? Mail uw punt dan tenminste 14 dagen voor de betreffende vergadering aan de secretaris, bovatin@bovatin.nl, dan kunnen we uw mail aan de agenda toevoegen en vooraf rondzenden.

Beste collega’s, Allereerst wil ik u een goed 2012 toewensen. Ik hoop van harte dat u aan het eind van dit jaar met tevredenheid op de economische ontwikkelingen kunt terugblikken, want het was me het jaartje wel… De recessie heeft ook de bouwwereld flink getroffen, en veel gekker moet het eigenlijk niet worden. Maar, zoals het er nu uitziet, zal de bouw in 2012 toch een licht groeiende omzet laten zien. En in de jaren daarop neemt de groei, aldus het Economisch Instituut voor de Bouw, ook weer toe. Blijft het wel zaak om niet alleen maar omzet, maar ook winst te maken: met onder de kostprijs werken komen we er niet. En hoe ik over de consequentie daarvan - inleveren op kwaliteit - denk, dat weet u. Al was, vreemd genoeg, niet alles kommer en kwel in 2011. Immers, ik ken toch ook een aantal bedrijven die goede zaken in bijvoorbeeld de renovatie en utiliteitsbouw hebben weten te doen. Biedt recessie ook kansen? Ik hoorde laatst wat mensen praten over ‘investeren tijdens de crisis’. Ik vroeg een beetje door, en plaagde ze met de vraag of dat hetzelfde was als ‘investeren tegen beter weten in’: je gaat immers investeren in zaken die je op dat moment niet nodig hebt, en waarvan je ook niet zeker weet of je ze binnenkort nodig hebt. Terwijl ik eigenlijk de zin er wel van inzie. Want hoe goed ben je bezig als je stil in een hoekje gaat zitten wachten tot alles vanzelf beter gaat? Dat speelt bijvoorbeeld bij het opleiden van onze jongeren. Ik zeg het even hard: wij, de bouwen afbouwbedrijven van Nederland, schieten daarin samen tekort. In 2014 komen we alleen in Noord Holland al 1000 opgeleide bouwvakkers tekort! En ook voor de tegelbranche ziet het er slecht uit: we kunnen straks de groei niet aan… Verschillende opleidingsinstituten zitten dan met de handen in het haar: geen leerling-tegelzetters, want – geen leerarbeidsplaatsen. Nu kunnen we onszelf natuurlijk rijk rekenen – maar zoals het nu gaat, rekenen we onszelf in ieder geval arm. Ziet u het voor zich? Het is 2015. Veel vraag naar hoogwaardig tegelwerk, de prijzen stijgen. Helaas hebben we onvoldoende opgeleide tegelzetters, dus we laten de opdrachten noodgedwongen aan andere Europese spelers, die wél in hun jongeren geïnvesteerd hebben… Mensen, laten we asjeblieft onze schouders hieronder zetten, en investeren in onze toekomst! Anders organiseren we nu onze eigen toekomstige, hoogst persoonlijke branche-recessie… Ik ben onlangs als bestuurslid van FUNDEON aangetreden, waar ik in mijn hoedanigheid als BOVATINvoorzitter, namens de Aannemersfederatie, voor gevraagd ben. En ik ben van plan daar ook een stevige lans voor het onderwijs te kunnen breken. Intussen zitten we bij BOVATIN in ieder geval niet stil. De XXL-trainingen (ik schrijf dit nog zittend onder de kerstboom…) hebben nu al tegen de 140 aanmeldingen, en gaan in februari van start. Ook zijn we bezig met een mozaïekcursus, in samenwerking met BGA, en ook die gaat binnenkort van start. De aanvraag voor het IPC-innovatietraject ligt bij Agentschap.nl. We wachten samen met de deelnemende tegelzetbedrijven, kennisinstellingen en fabrikanten af of we van start kunnen. Plus – 31 dec loopt de huidige CAO af, dus ik hoop op een onderhandelingsresultaat waar iedereen zich in kan vinden. Spannende tijden…! Wat mij tot slot van het hart moet: onze samenwerking met de andere spelers in de branche – de fabrikanten, de Vereniging Lijmen en Kitten (VLK) en de brancheorganisatie voor de bouwmaterialenhandel, de HIBIN, is zeker dit jaar echt nog beter dan anders geweest. Ik denk even aan de totstandkoming van de XXL-training, maar ook van de campagne over het gebruik van membranen in de badkamer. En voor het eerst is er een gemeenschappelijke koers ingezet door standaard met HIBIN en VLK te overleggen over hoe we de Nederlandse tegelbranche een stevige impuls kunnen geven. Ik zeg: het wordt een mooi jaar! Ik wens u veel gezondheid, geluk, en goede zaken voor 2012.

Mede namens het BOVATIN-bestuur, Gerard Reus, voorzitter

Colofon BOVATINfo is een periodieke uitgave van Bovatin: de Bond van Aannemers van Tegelwerken in Nederland. Het blad wordt gedrukt op ongechloreerd papier, verspreid in bio-folie en verschijnt vier maal per jaar: in mei, augustus, oktober en januari van het aansluitende jaar. Oplage: 3000 exemplaren per jaar. Voor informatie: Abonnementen: Bondsbureau, tel. (0548) 53 85 05 Hoofdredactie, advertenties en verspreid nieuws: Remus F.P.M. Aussen, tel. (010) 435 22 70 of 06 – 242 70 953, e-mail redactie@bovatin.nl Druk en grafische verzorging: Elma Multimedia B.V., Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk, tel. (0226) 33 16 00, fax (0226) 33 16 01, e-mail info@elma.nl, www.elma.nl

Foto’s omslag: ©Terre del Cielo

Elke klus een meesterwerk

eurocol

lijmen, voegen, egaliseren Voor het maken van een meesterwerk zijn naast talent, kennis en een creatieve geest ook perfecte materialen en een professionele uitvoering van groot belang. Forbo Eurocol heeft de juiste producten en geeft graag de adviezen die nodig zijn om, met elkaar, uw klus tot een meesterwerk te maken. Bel ons, wij staan voor u klaar en tonen u graag ons talent.

Forbo Eurocol BV Industrieweg 1-2, Postbus 130, 1520 AC Wormerveer T +31 (0)75 627 16 00, F +31 (0)75 628 35 64, E info.eurocol@forbo.com, www.forbo-bonding.nl

eurocol â&#x20AC;&#x201C; the strong connection

In deze editie 5

‘Als je nieuwe producten ontwikkelt, horen daar toch nieuwe gereedschappen bij?’

7 9

BOVATINfo-extra wordt verspreid!

15 17

Schlüter Systems: geen tegels en geen lijm, maar verder álles… VLK: Natte ruimte, maak hem waterdicht! Juridisch adviseur Teus Zanen: „BOVATIN ‘ontzorgt’ tegelzetters!”

Waterdichtlaag

Doucheruimten in sportcomplexen en badkamers in huis staan dagelijks bloot aan water. Zwembaden en wellness-centra helemaal. Kimband in de randen, netjes betegelen en afkitten… Op pagina 15 leggen Wilfried Brouwer (BASF PCI), Klaus Bartmann (AkzoNobel Schönox) en JanPaul Kiefmann (Kiwitz) uit waarom dat eigenlijk niet genoeg is.

Nieuws en website 21 23

BOVATIN: twee nieuwe geassocieerde leden Bestaat dit echt? Schlüter

Informatie voor de professional 25 Vlakheidsproblemen… 29 Oplossing ‘het geschil’ Bovatinfo 2011-3 31 Het geschil 33 SGAT-nieuws 35 Ik ben geen tegelzetter, maar… 37 BOVATIN-lid? Optimaal verzekerd tegen

scherpe tarieven!

39 Lezers schrijven 40

Nuttige informatie voor BOVATIN-leden

Het begon met de ‘Schiene’, maar toen… afdichting, drainage, ontkoppeling, de KERDI-ondergronden, balkon- en terrassystemen, bekledingsconstructies en (vloer)verwarmingscomponenten – van het één kwam het ander. Op pagina 9 een interview met het Benelux-team van Schlüter Systems

ARBO

Op dit moment wordt er nog altijd te veel getild. Tegelzetters: ze zijn niet (veel) vaker ziek, maar ze hebben wel meer en toenemende gezondheidsklachten als gevolg van zwaar tillen en sjouwen, langdurig staan, geluid en stof. Margo Caspers (Arbouw) en Peter Voskamp (VHP Ergonomie) houden op pagina 5 de ARBOnormen tegen het licht .

NIEUW:

Okamul BKS HOOG FLEXIBELE PASTA-TEGELLIJM

• Hoog ﬂexibel • Bijzonder goed

standvermogen

• Gunstig verbruik • Kwaliteit D2 – dus watervast

• Licht versmeerbaar • Voldoet aan EN12004 • Open tijd: 20 minuten

60 x 60 cm

40 x 40 cm

(bij 20 °C – 65 % R.V.)

20 x 20 cm

Kiesel Benelux Provinciënbaan 11 · 5121 DK RIJEN Tel. 01 61-24 46 00 · Fax 01 61-24 04 66 www.kiesel.nl · info@kiesel.nl

Tekst & foto’s: Remus Aussen

Margo Caspers en Peter Voskamp:

“Als je nieuwe producten ontwikkelt, horen daar toch nieuwe gereedschappen bij?” ‘De’ tegel bestaat niet meer. Er zijn mozaïektegels, ‘gewone’ 10x10, en XXL-formaten die één man soms al nauwelijks meer kan tillen. Maar de wetgeving veranderde niet. In de ARBO-regelgeving is al enige jaren geleden vastgesteld dat voor handmatig verwerken drie maximumgewichten gelden: tegels 6 kg, tegelpakketten 18 kg, verpakkingseenheden voor lijm en mortel 25 kilo. Begin van dit jaar berichtten we al over het nieuwe A-blad tegelzetten, waarin deze maximumgewichten opnieuw genoemd worden. Maar niet alleen dat: in het A-blad zijn ook andere afspraken tussen werkgevers en werknemers opgenomen. Over logistieke afspraken met de opdrachtgevers, over mechanische en andere hulpmiddelen, en over de gezamenlijke verantwoording van medewerkers en werkgevers (en opdrachtgevers!) om gezond werk mogelijk te maken. Als de Arbeidsinspectie op één van uw werken langskomt, is dan alles voor elkaar? Of zijn de rapen gaar? We praten bij met Margo Caspers (Arbouw) en Peter Voskamp (VHP Ergonomie) die samen met de vakbonden, AFN, BOVATIN en Bouwend Nederland het A-blad Tegelzetten hebben geschreven.

Normen zijn er niet voor niets „Het gaat gewoon om gezondheid.”, vindt Margo Caspers. „Die gewichtsnormen zijn geen politiek of wettelijk handjeklap geweest, die zijn gebaseerd op onderzoek: til je in de regel zwaarder, dan heeft dat op termijn gevolgen voor je arbeidsgeschiktheid. Zo eenvoudig is het. Op dit moment wordt er nog altijd te veel getild. Je ziet dat ook aan de registratie van gezondheidsklachten bij

tegelzetters: ze zijn niet vaker ziek, maar ze hebben wel meer en toenemende gezondheidsklachten als gevolg van zwaar tillen en sjouwen, langdurig staan, geluid en stof. Je ziet in diverse branches dat het vaak wel even duurt voordat er nieuwe verwerkingsmethoden ontwikkeld worden. Maar als duidelijk is dat het echt moet, dan gebeurt het ook. Kijk maar naar de straatmakers: waarschijnlijk het fysiek zwaarste vak van

Nederland. Daar is het gemechaniseerd straatmaken nu de standaard geworden, en de enige mogelijkheid om daar van af te wijken is wanneer het technisch of economisch aantoonbaar niet mogelijk is. Hoe het zover gekomen is? Onder andere doordat de Arbeidsinspectie steeds vaker ingreep. En die gaat ook – daar kun je gewoon op rekenen - een keer het vizier op de tegelbranche richten.”

Ontwikkelingen Bij de tegelzetters gebeurt er natuurlijk al wel het nodige. De T-BO en de Vacustone-

tegelplaatser zijn ontwikkeld, er zijn betere gelpads voor de knieën. Er zijn diverse versies van de ‘tegelkruk’: prima bruikbaar, zolang je maar zorgt dat je niet de hele dag in die ene houding werkt. Er zijn diverse methoden ontwikkeld om belasting door onder andere fijnstof en geluid op de werkplek tegen te gaan. Stof en geluid heeft duidelijk de aandacht, al is nog niet alle apparatuur geheel gebruiksvriendelijk. „Maar logistiek, tillen en verwerken gebeurt vrijwel overal nog op de traditionele manier. De bouw is daarin, ik zeg het voorzichtig, behoorlijk conservatief. ‘We doen het al jaren zo, dus het gaat toch goed?’, hoor je dan. Van die T-BO zijn er slechts weinig verkocht. Voor de Vacustonelift geldt hetzelfde. En ze heb-

ben beide hun beperkingen, maar je kunt er al heel veel mee. Datzelfde geldt voor de logistiek, voor de aanvoer van tegels en andere materialen: er zijn al lang verreikers en kranen die mogelijk aangepast moeten worden, maar in ieder geval nu al beschikbaar zijn!” „Ja, en soms zijn gereedschappen al jaren geleden verkeerd ontworpen!”, vindt Peter Voskamp. „Denk maar aan de kruiwagen: een zware ijzeren bak, met het wiel op de verkeerde plaats. Zo til je veel zwaarder dan nodig! Voor een opdrachtgever hebben we ooit eens de kuip lichter gemaakt, en het wiel meer naar onderen verplaatst. Scheelde de helft!”

„In het A-blad staat ook dat tegelzetters en hun leidinggevenden voor de oplossingen mede afhankelijk zijn van anderen: ontwerpers, opdrachtgevers en werkvoorbereiders hebben ook hun rol in het geheel. Zij kunnen in feite slechts tegels voorschrijven als die onder de grenswaarde liggen. Tenzij ze mechanisch verwerkt kunnen worden”, vervolgt Caspers. „Ook fabrikanten van tegels, lijmen en gereedschappen kunnen, samen met de branche, werken aan innovatie en ik begreep dat zo’n innovatieproject momenteel in voorbereiding is. Dat is een goede zaak! De lijmfabrikanten hebben trouwens met hun materialen al het nodige bereikt: de meeste lijmen kunnen stofarm verwerkt worden, de kleefkracht is groter, ze smeren minder zwaar en het soortelijk gewicht is lager.”

De praktijk

Peter Voskamp is één van de oprichters en de ‘V’ van VHP Ergonomie. Dit bureau ondersteunt Arbouw inmiddels zo’n 20 jaar bij onderzoek en innovatie, en ook bij het opstellen van A-bladen. Hij is bedrijfskundig ingenieur, hetgeen betekent dat hij bedrijfsprocessen vooral bekijkt vanuit een technische invalshoek. „Ik zoek naar hoe mensen hun beste prestaties kunnen leveren, en hoe gereedschap ze daarbij maximaal van dienst kan zijn. Wij brengen de laatste stand van zaken op het gebied van techniek en gereedschap in, en zorgen dat er niet domweg volgens de regels gewerkt wordt, maar dat dat op een slimme manier gebeurt. Bijzonder is: gezond werken en efficiency blijken altijd hand in hand te gaan!”

bovatinfo

Margo Caspers (43) is bewegingswetenschapper en fysiotherapeut. Zij werkt bij Arbouw, een organisatie die bestuurd wordt door werkgevers- en werknemersorganisaties en tot doel heeft om de gezondheid, veiligheid en duurzame inzetbaarheid te bevorderen van mensen in de bouw. Daarvoor werkte zij onder andere als fysiotherapeut, bij een ziekenhuis, een brancheorganisatie en bij een ARBO-dienst. „Ik ken het fenomeen ‘gezond werken’ dus van veel kanten. Bij Arbouw loop ik, bijvoorbeeld bij zo’n A-blad, het gehele bouwproces door. En ik maak dan de link tussen de ‘papieren’ regels en wat het niet naleven ervan in de praktijk betekent.”

Voskamp: „Als je op de site www.arbovriendelijkehulpmiddelen.nl kijkt, dan zie je hoeveel er al is. Kijk ook eens bij de glaszetters en bij de terrazzowerkers! Er wordt zozeer naar de investerings- of huurkosten gekeken, dat men vergeet dat het werk echt sneller kan. Voorbeelden te over! Van die T-BO is toch bekend dat je daar veel sneller mee werkt? En dan hoeft het echt niet om enorme hallen te gaan, een woonkamer kan al heel interessant zijn. Maar je MOET – en dat geldt voor de totale logistiek – vooraf gewoon afspraken maken met de opdrachtgever of bestekmaker over de aan – en afvoer van materiaal en gereedschappen. Je kunt niet meer accepteren dat je als tegelzetter met je rug de rekening betaalt voor het feit dat er vooraf niet over een verantwoorde aanvoer van jouw materialen is nagedacht… En geloof me: in de logistiek valt ook nog geld te verdienen. Ik ken een voorbeeld van een particulier renovatieproject in de Amsterdamse binnenstad. Daar is met behulp van een slimme kraan een derde op de logistieke kosten bespaard!”

Verleiding Margo Caspers vertrouwt erop dat er de komende jaren het nodige gaat veranderen. „En dat is niet alleen omdat we dit A-blad opgesteld hebben aan de hand van het bouwproces, dus op een manier die aansluit bij de praktijk. Het bied voldoende aankno-

pingspunten om ermee als branche aan het werk te gaan, en er gebeurt ook al van alles.

als hij in een uitvoerende rol werkt, dan is zijn opdrachtgever vaak verantwoordelijk.”

Maar dat is niet genoeg: tegelzetten wordt voor iedereen anders. Ook voor de ZZP-er. Het is een mythe dat de ZZP-er niets met ARBO-regels te maken heeft: ook hij moet volgens de wet veilig werken, en trouwens,

Volop beweging dus in de tegelbranche. „Absoluut!”, vinden Caspers en Voskamp. „We hebben in de loop der jaren een hoop innovatieve mensen ontmoet, en er gebeurt van alles. Maar, wil je als branche écht

veranderen, dan zul je bij IEDEREEN die nieuwe werkwijze tussen de oren moeten krijgen. Zowel de klanten, de opleidingen, de architecten, de tegelzetters als hun werkgevers zullen ‘verleid’ moeten worden om dat ‘nieuwe tegelzetten’ in te voeren of te stimuleren. En ik zou dat traject niet onderschatten!”

BOVATINfo-extra wordt verspreid! Vanaf de maand januari worden ca. 2000 exemplaren van ‘BOVATINfoextra’ verspreid. De reden? Om alle tegelzetbedrijven in Nederland, en alle ZZP-ers die zich als tegelvakman profileren ervan te overtuigen dat de BOVATIN ‘de thuisbasis voor tegelzetters’ is – en dat het voor hen, net als voor u, loont om lid te worden. U kunt deze ‘extra’ doorbladeren op www.issuu.com/bovatin!

Het aanbrengen van natuursteen met Mapei

Wand: Bianco Carrara

Voeg: Ultracolor Plus

Lijm: Elastorapid Vloer: Nero Marquina

Voeg: Ultracolor Plus

Kit: Mapesil LM

Lijm: Elastorapid Cementdekvloer: Topcem Pronto

Topcem Pronto is een gebruiksklare en voorgemengde mortel voor het aanbrengen van sneldrogende dekvloeren met een normale en beheerste krimp.

Ultracolor Plus is een zeer snel drogende, cementgebonden, flexibele en schimmelbestendige voegmortel voor keramiek, moza誰ek en natuursteen, binnen- en buitenshuis.

Elastorapid is een snelle, tweecomponenten, cementgebonden en zeer flexibele middenbedlijm voor het verlijmen van alle formaten keramiek en natuursteen. In wit en grijs.

Mapesil LM is een reukloze siliconenkit voor natuursteen en keramiek.

Scan voor meer informatie de QR-code of kijk op www.mapei.nl

www.mapei.nl

Het ‘team Nederland’ van Schlüter Systems, van links naar rechts: Sofie Coomans (Publiciteit Benelux), Ard Bakker, (technisch adviseur Benelux), Ann Boons (algemeen secretariaat Benelux), Peter Trommel (technisch adviseur Noord- en Oost-Nederland), Wendy Van Herck (projectcoördinatie Benelux), Guido Paul (exportleider), Barend te Riet, (technisch adviseur Zuid- en OostNederland), Mark de Groot (technisch adviseur WestNederland).

Tekst: Remus Aussen; foto’s: Schlüter Systems

Schlüter Systems: geen tegels en geen lijm, maar verder álles… De tegelzetter staat centraal!

In 1966 startte Werner Schlüter, afgestudeerd als Fliesenlegermeister, een tegelzetbedrijf, met zo’n 12 man personeel in dienst. En een paar jaar later bracht hij de ‘Schiene’ – het eerste tegelprofiel voor de Florentijnse tegelmodellen, welke tegelzetter kent hem niet? - op de markt. Hij kon niet vermoeden dat er 35 jaar later zo’n 7000 producten in zijn catalogus zouden staan… En het bleef niet bij profielen. Afdichting, drainage, ontkoppeling, de KERDI-ondergronden, balkon- en terrassystemen, bekledingsconstructies en (vloer)verwarmingscomponenten – van het één kwam het ander. En het oorspronkelijke tegelzetbedrijf verdween naar de achtergrond. Zou je verwachten. Toch?

„Ja, maar zo voelen we dat bij Schlüter toch niet helemaal!”, vindt Mark de Groot. Mark werkt sinds ’99 als technisch adviseur voor West-Nederland bij het bedrijf, en heeft in die rol gezorgd voor een aanzienlijke uitbreiding van het marktaandeel - en van de commercieel-technische vertegenwoordiging van Schlüter in de Benelux. „Het lijkt onmogelijk gezien de omvang van de organisatie, maar mijnheer Schlüter leidt nog altijd een familiebedrijf. En: FliesenSchlüter GmbH, het oorspronkelijke tegelzetbedrijf in Iserlohn, bestaat ook nog steeds. Dat bedrijf fungeert onder andere als ‘testbank’ voor nieuwe producten. Dus, ook al is Schlüter Systems wereldwijd vertegenwoordigd, en werken inmiddels

Boven: ‘Das Original’: de ‘Schlüter-Schiene’ LInks: KERDI-BOARD, om een ruimte mee waterdicht af te werken, maar – in de juiste dikte – ook geschikt als kuipbekleding alleen in Europa al zo’n 600 mensen, het draait nog steeds om de tegelzetter! Of hij iedereen nog bij naam kent? Nou, dat weet ik niet zeker, maar mijn sollicitatiegesprek was met hem…” Bevestigende geluiden van de collega’s: iedereen op het servicekantoor in Arendonk bleek zo’n gesprek met de oprichter gehad te hebben.

Systeemallianties Sowieso zijn er meer dan intensieve contacten met het Duitse bedrijf. Ard Bakker, technisch adviseur Benelux, maakt duidelijk dat iedere Schlüter-medewerker regelmatig voor cursus en bijscholing in Duitsland verblijft. „Weet je, als je één onveranderlijk product verkoopt, dan is dat misschien niet nodig. Maar met onze catalogus, die permanent in ontwikkeling is, met onze producten, die steeds weer verbeterd worden, heb je er je handen vol aan om je kennis op peil te houden. Die tegelzetter rekent op je, hij moet op jouw advies kunnen bouwen!” Ard legt tijdens het gesprek de nadruk op de technische kant van het servicekantoor Benelux. „Een tegelzetter werkt in principe per project altijd met een systeem van één fabrikant. Hij moet immers een eenduidige verzekerde garantie af kunnen geven. Wat dan als de producten van Schlüter erbij benut worden? Dan kan het gebeuren dat hij zowel een advies van de lijmfabrikant als van ons krijgt. Nee, dat is niet ingewikkeld, want wij hebben ‘systeemallianties’ met de meeste fabrikanten. Dat betekent dat wij met die fabrikanten – neem bijvoorbeeld Schönox, Ardex, Sopro, en natuurlijk onze ‘buurman’,

bovatinfo

Omnicol - adviezen door en door afgestemd hebben, en dus gezamenlijk een garantie afgeven.” „Daarbij moet je natuurlijk ook nog eens rekening houden met de voorschriften per land.”, vervolgt Bakker. „Nou, we zijn een Duits merk, dus reken maar dat we met voorschiften hebben leren werken. De Duitse normen zijn immers bijzonder streng en gedetailleerd. Al zijn de Deense trouwens de strengste van Europa. Onze systemen voldoen overal keurig aan. Ik moet zeggen: hier in België is men met de bouwvoorschriften zover dat een membraan in een natte ruimte voorschrift is in nieuwbouw en renovatie. Ik vind dat terecht. Het is zoveel beter voor je woning… Denk aan de lekkages, denk aan schimmelvorming en vochtophoping onder je tegels… Overigens, met tegels wil je sowieso geen problemen. Neem nou een buitenterras: je hebt normen, en je zou kunnen proberen daar zuinigjes aan te voldoen. Daar ga je de mist mee in, als installateur én als klant. Dicht moet blijvend dicht zijn, en niet ‘waterwerend’. En een drainage moet werken, ook na tien jaar. Wij kiezen er voor om gewoon een duurzaam systeem te maken. Daarom zijn we, zeker in België, echt een begrip. Ik durf het niet hardop te zeggen, maar de Belgische bouwvoorschiften zijn met ons KERDI-membraan in het achterhoofd geschreven!”

Tegels: meest behaaglijke warmte! Barend te Riet, die als technisch adviseur de regio Zuid- en Oost-Nederland bedient, herkent dat streven naar duurzaamheid. „Ja,

duurzaamheid – ook op milieu-gebied - is een belangrijk punt bij Schlüter. Denk aan de LEED-certificering (Leadership in Energy and Environmental Design: Leiderschap in Energie- en leefomgevingsontwerp, red.) van de Amerikaanse en Canadese vestigingen, die voor een belangrijk deel op aardwarmte-energie draaien. En denk eens aan de unieke positie van de tegel in onze markt waar steeds meer van vloerverwarmingsvormen gebruik gemaakt wordt: tegelwerk is de bekleding die, zo is aangetoond, de meest behaaglijke warmte afgeeft in combinatie met vloerverwarming. Hoe uniek maakt dat je als branche?” „In Duitsland hebben wij, samen met de heer Werner Altmayer van de Duitse tegelzettersbond, de actie ‘Energiesparen mit Keramik’ (Energie besparen met keramiek) opgezet. Daarin speelde ons innovatieve, klimaatregelende vloersysteem Schlüter®BEKOTEC-THERM een belangrijke rol. Dankzij dit systeem is namelijk een geringe opbouwhoogte mogelijk, en wordt toch de warmte snel, efficiënt en gelijkmatig verdeeld. Dit bespaart energie en zorgt voor een aangenaam woonklimaat, in het bijzonder gecombineerd met een keramische bekleding. Dankzij de veel lagere aanvoertemperatuur kan de vloerverwarming bovendien perfect worden gebruikt met milieuvriendelijke en vrij beschikbare energiebronnen zoals aardwarmte met warmtepompen, of zonnepanelen. Door de eenvoudige plaatsing en de snelle montage voldoet het systeem bovendien perfect aan

LInks: Werner Schlüter Boven: Uitsluitend bereikbaar na een mooie autorit door de bossen: de Schlüter-vestiging te Arendonk, België. alle eisen van de vakman, en bespaart het de opdrachtgever ook geld en tijd.”

Van profielen tot vloerverwarming En zo heb je het ineens over vloerverwarming. Lijkt toch een grote stap, van een metalen profieltje voor een wat lastiger tegel naar complete vloerverwarmingssystemen. Is dat niet een ander vak? „Nee, dat is typisch Schlüter!”, weet Mark de Groot. „Die 7000 producten zijn ontwikkeld omdat de markt er naar vroeg. We staan klaar om de tegelzetters te adviseren, maar we houden ook onze oren goed open! En dan komt van het één het ander. En

uiteindelijk heb je een compleet systeem van dekvloer-noppenplaat tot en met vloerverwarming. Inclusief slangen en natuurlijk profielen. Ja, daar kwam toen ook een meergroeps-verdeelunit, een verdelerkast en zelfs de kamerthermostaat bij. Waarom? We merkten dat de warmteverdeling in vloeren niet optimaal regelbaar was, en mensen vaak klaagden over – je kent dat wel – te warme voeten. Terwijl in een goed afgeregeld en energie-efficiënt vloerverwarmingssysteem je juist het voordeel hebt dat je kostbare en nutteloze warmte niet meer richting plafond verdwijnt, en dat je precies de goede warmte per ruimte en per

vloer kunt bepalen. En dan komt de kracht van een keramiekvloer pas echt tot zijn recht. Met ons systeem kun je wel degelijk ‘snel’ verwarmen met vloerverwarming, en wordt opwarming van bijvoorbeeld 16 naar 21 graden celsius binnen 40 minuten mogelijk.” „En vergeet daarbij de rol van de DITRAmat, tussen dekvloer en dunbedmortel, niet; die zorgt voor een goede ontkoppeling en een snelle en gelijkmatige warmteverdeling, ondanks de geringe opbouwhoogte. Heeft te maken met de luchtkanalen in die mat. Sowieso één van onze ‘slimste’ producten: die mat zorgt, ook op kritische en probleemondergronden, voor zowel ontkoppeling (spanningscompensatie in alle horizontale richtingen), contactafdichting als voor dampdruknivellering. Ook in intensief gebruikte en openbare ‘natte’ ruimtes. Naar mijn persoonlijke mening: deze mate van ontkoppeling wil ik een met de kwast aangebracht systeem nog wel eens zien verbeteren!” Overigens bestaat de DITRA-mat al zo’n 25 jaar; in Duitsland worden al langer zwevende dekvloeren toegepast. In Nederland gebeurde dit veel minder, en werd vooral

De roestvrijstalen versies van een aantal veel gebruikte profielen

Niet het logo van Schlüter, maar wel een beeldbepalend element: deze stansvorm komt terug in alle profielen. En ook, als ‘wegwijzer’ in de catalogus en de talloze folders. Een van de balkonsystemen van Schlüter, waarbij onder andere gebruik gemaakt wordt van (van boven naar onderen) de DITRA-DRAIN als hechtende drainage en ontkoppeling, de BEKOTEC-DRAIN in een dunne lastverdelingslaag als systeem voor goed functionerende zwevende dekvloeren, en meteen daaronder de TROBA-PLUS oppervlaktedrainage voor een goede afvoer van insijpelwater en een onderventilatie voor het gehele oppervlak. Altijd zorgen voor een goede afwatering, anders is ieder systeem zinloos!

LInks: Een barrièrevrije douche, opgebouwd uit de componenten van het KERDI-systeem: een geïntegreerde goot, de KERDI-SHOWER hellingplaat met afschot, en de SHOWERPROFILE, een speciaal wandaansluit- en afschotprofiel. Rechts: De opbouw van een met het klimaatregelende BEKOTEC-THERM-systeem uitgeruste tegelvloer. Enkele opvallende componenten: onderin de BEKOTEC-EN-dekvloernoppenplaat, met de THERM-HR verwarmingsbuis. Vervolgens, na de dekvloer en tussen de lagen dunbedmortel, de DITRA-mat. In de verdelerkast, de meergroeps-verdeelunit en de elektronische sturing.

met vaste vloeren gewerkt. Maar inmiddels is het ook hier bij met name appartementcomplexen, alleen al vanuit het perspectief van geluidsisolatie, gebruikelijk en/of zelfs voorschrift.

KERDI, zowat de standaard „KERDI-BOARD is al jaren een begrip: je kunt er complete waterdichte ruimtes mee afwerken of optrekken, en daarbij zelfs ronde vormen toepassen. En ECHT waterdicht. Voegen zijn dat, zoals bekend, nooit voor de volle 100%. Op beurzen tonen we altijd een zak van KERDI-materiaal, en doen daar 10 liter water in. Mag iedereen voelen of de buitenkant vochtig wordt: de combinatie van glasvlies en polyethyleen zorgt voor totale waterdichtheid, met daarnaast als voordeel dat lijmen en mortels er goed aan hechten. De afkorting staat overigens voor ‘Keramisch Dicht’.” „KERDI is een groeibriljant. Op basis van vragen uit de markt onstaat steeds weer een nieuw product binnen de lijn. Zo zijn er inmiddels ook een aantal lijnafvoergoten en complete prefab-douche-onderbouwelementen en hellingplaten ontwikkeld; je hebt ze gezien, nieuw op de CERSAIE, en je filmpje met onze Duitse collega Georg Peter Schlangen staat nog steeds op Youtube.”

En voor buiten… Voor balkons heeft Schlüter ook de nodige systemen. Waar contactafdichting gewenst is, kan bijvoorbeeld KERDI toegepast worden met een hydraulisch hardende

bovatinfo

dunbedmortel. Tussen de afdichting en tegels wordt dan de DITRA-DRAIN gelegd, eveneens in een dunbedmortel. Zo wordt een onderventilatie voor het volledige tegeloppervlak bereikt (ook met XXLtegels, waarbij immers minder vocht kan worden afgevoerd door de nog openstaande voegen), zodat een snelle en gelijkmatige droging en uitharding van de mortel wordt bereikt. Plus dat de DITRA-DRAIN eventuele spanningen kan opvangen. NB: er moet wel afgewaterd kunnen worden! En er zijn systemen voor losse plaatsing van zelfdragende plaatelementen, voor verwerking in een grind- of splitbed, voor mortelbedplaatsing op oppervlaktedrainage en meer.

Tot slot de profielen! „…En laten we de profielen niet vergeten! Het oorspronkelijke afwerkprofiel, de ‘Schlüter-Schiene’ bestaat nog steeds! Daar zijn talloze overgangsprofielen bijgekomen, hoekprofielen, trapprofielen, en ook dilatatieprofielen. En sinds vanuit de architectuur steeds meer vraag is naar roestvrijstalen profielen, zijn al deze profielen sinds enige tijd ook in een roestvrijstalen versie leverbaar. Tsja, profielen voor de tegelzetter, dat is toch de basis van het bedrijf. Er staan drie volautomatische rol- en profileermachines en twee halfautomatische stansmachines in de fabriek in Duitsland. Eén volautomaat is in staat om 30.000 lengtes van 2,5 of 3 meter per etmaal te fabriceren. Maar ze worden natuurlijk steeds ingesteld voor andere

profielen, dus ze werken niet full-time. Dat instellen – de mannen die dat kunnen, dat zijn misschien wel de meest waardevolle mensen van het bedrijf. Om dat goed te doen, daar moet je echt fingerspitzengefühl voor hebben…” Vrijwel alle profielen van Schlüter kenmerken zich door de trapeziumvormige perforaties, waar, zo is de ervaring, de mortel of lijm zich het beste mee verbindt. „Drie van die trapeziums, dat begint het nieuwe logo van het bedrijf te worden. Meer van deze tijd.”

Vrijdagmiddag… „Ja, en zo zijn we eigenlijk allemaal wel een beetje besmet met het ‘Schlüter-virus’. We hebben allemaal een passie voor tegels. Sommigen van ons hebben van huis uit al wat meegenomen: Ard’s vader had een tegelzetbedrijf, en Barend’s vader was stucadoor.” Inmiddels doet de voltallige bezetting van het Benelux-servicekantoor zich bij wijze van lunch te goed aan een met zorg gebakken Arendonkse patat. „Kantoortraditie, doen we altijd op vrijdag!”, leggen Sofie Coomans (publiciteit Benelux) en projectcoördinator Wendy van Herck uit. Sofie behartigt bij het bureau de documentatie, publiciteit en ook de bemonstering van de klanten. Zij ziet toe op het gebruik van de huisstijl in de publicaties voor de Benelux, ondersteunt bij de beursdeelnames en zorgt voor de scholingsdocumenten. Wendy van Herck benadert mogelijke klanten: „Als er

Themascholingen 2012 in Arendonk: 23 13 18 28 19 23

maart: Balkons en terrassen april: Bekotec/Bekotec-Therm mei: Afdichting en ontkoppeling september: Balkons en terrassen oktober: Bekotec/Bekotec-Therm november: Afdichting en ontkoppeling

Aanmelden kan via: benelux@schlueter.de

Zoveel is zeker .. Als het om inloopdouches gaat, hoeft u geen compromissen te sluiten. Kies voor de innovatieve kwaliteitsproducten „Made by Schlüter-Systems“. Zo bereikt u perfect op elkaar afgestemde systeemcomponenten uit één hand.

in dagblad COBOUW werken worden aangekondigd, dan benader ik de uitvoerders, en leg ik de contacten voor onze buitendienstadviseurs. Ik breng Schlüter zeg maar ‘binnen’ via de telefoon, en breng over het voetlicht dat we niet alleen een product leveren, maar ook een prima service en followup.”

Blocnote Sofie Coomans licht kort de werkwijze van het servicekantoor toe: „Dit kantoor is de uitvalsbasis voor onze technisch adviseurs: drie voor België en drie voor Nederland en één voor Luxemburg. Ze treden als tussenpersoon op tussen fabrikant, vakhandel en uitvoerders. Maar er komt zo snel mogelijk een adviseur bij, voor de zuidelijkste delen van Nederland. Ja, wij groeien nog steeds, crisis of niet! Verder worden hier de klanten ontvangen en te woord gestaan. De entree wordt binnenkort verbouwd, we willen die meer de uitstraling van onze beurzen geven.” „Ja, en daarvan hebben we er op dit moment zes op de agenda staan voor 2012,” vult Ann Boons aan. Zij is verantwoordelijk voor de Nederlandstalige en Franstalige website, de vertalingen van de talloze folders en productfiches en de organisatie van de beursdeelnames en scholingsbijeenkomsten. „We verzorgen ook in 2012 weer zes bijeenkomsten, hierboven in ons opleidingslokaal!” Mark de Groot benadrukt de rol van die scholingen. „Scholing staat bij Schlüter Systems behoorlijk centraal. Niet alleen voor jullie, de verwerkers, en voor degenen die onze producten in de showrooms verkopen, maar zeker ook voor onszelf. Ga maar na: iedereen hier heeft bij indiensttreding eerst twee maanden in Duitsland gewerkt, en daar al doende het gehele werkproces leren kennen: onder andere orderpicking, verkoop binnendienst, de techniek, marketing… En, je bent hier nooit klaar met leren. De ontwikkelingen gaan snel, en er wordt – terecht - ook van ons verwacht dat we zelf tijdens de ‘Weiterbildungstage’ onze ervaringen en ideeën delen. Of daar wat mee gedaan wordt? Luisteren zit in de aard van het bedrijf. De tegelzetters vertellen ons in feite wat de nieuwe producten worden. En Werner Schlüter, die heeft dan altijd een blocnote bij zich!”

DI-LINE-D

® -KER Schlüter

natuurstee fvoer met Lineaire a

Schlüter-Systems

Innovaties voor grenzeloos doucheplezier Schlüter ®-KERDI-LINE: Lijnafvoergoot & rooster- / framesets, tegeldrager Schlüter ®-KERDI-SHOWER: Onderbouwelement en hellingsplaat Schlüter ®-SHOWERPROFILE: Wandaansluit- en afschotprofiel

www.schlueter-systems.nl www.kerdi-board.nl www.bekotec-therm.nl Schlüter-Systems KG · D-58640 Iserlohn · www.schlueter-systems.com BeNeLux bureau · Schlüter-Systems KG · Schotelven 28 · B-2370 Arendonk Tel. vanuit Ned. 026 / 32 74 290 · e-mail: benelux@schlueter.de

Goed dat ik er niet alleen voor sta K캐k voor projectbegeleiding, info en tips over al onze afbouwproducten op www.omnicol.info

We bl캐ven verbeteren.

OMNICBE0357_adv Bovatin.indd 1

29-03-11 14:58

Tekst & foto: Remus Aussen

VLK: Natte ruimte, maak hem waterdicht! Doucheruimten in sportcomplexen en badkamers in huis staan dagelijks bloot aan water. Zwembaden en wellness-centra helemaal. Kimband in de randen, netjes betegelen en afkitten… en toch blijkt dat in de praktijk niet altijd voldoende. De meeste lijmfabrikanten geven dan ook aan dat hun kitten en voegen ‘waterwerend’ zijn, hetgeen betekent: geen garantie voor een verhoogd waterdicht systeem. Hoe zit dat? De Vereniging Lijmen en Kitten (VLK) is een werkgroep gestart om bij zowel de branche als bij de consumenten en de institutionele opdrachtgevers (woningcorporaties, ontwikkelaars) te benadrukken dat tegelwerk altijd de beste oplossing is voor een badkamer of andere natte ruimte – maar, voor het beste en blijvend resultaat, in combinatie met een enkel- of tweelaags membraan. En de BOVATIN ondersteunt dit initiatief. Wat zijn de beweegredenen van deze werkgroep, die bestaat uit Wilfried Brouwer (BASF PCI), Klaus Bartmann (AkzoNobel Schönox) en Jan-Paul Kiefmann (Kiwitz)?

„Eigenlijk zou je iedere klant moeten vragen: ’wilt u een badkamer of een waterdichte badkamer?’, dan maak je meteen duidelijk waar het om draait.”, vindt Jan-Paul Kiefmann. „Het is echt een kwestie van

Wilfried Brouwer (BASF PCI), Jan-Paul Kiefmann (Kiwitz) en Klaus Bartmann (AkzoNobel Schönox) pleiten voor een waterdichtlaag.

zekerheid: het overgrote merendeel van de huidige badkamers levert geen problemen op. Maar – bel een grote woningcorporatie op, en die kan je alles vertellen over de klachten waar zij in hun woningbestand mee te maken hebben.” Met welke problemen kan men dan zoal te maken krijgen: – Schimmelvorming door vochtindringing (tussen tegels en ondergrond); – Schade en herstelkosten in de natte ruimten; – Gevolgschade in aangrenzende ruimten; – Lekkage in onderliggende ruimten (met name in oudere woningen met houten vloeren), inclusief gevaarlijke situaties wanneer de elektrische installatie/de meterkast met vocht te maken krijgt. Hedendaagse badkamers worden steeds vaker drempelloos en zonder douchebak gemaakt, niet alleen omdat dat de mode is, maar ook omdat dat bijdraagt aan de levensloopbestendigheid van een woning. Maar die bouwwijze betekent ook: rechtsreeks douchewater op de vloer, en de belangrijkste afvoer gemonteerd IN de vloer. „Vooral langs doorvoeren, afvoeren en wand/ vloeraansluitingen kan het mis gaan. Het gaat sowieso altijd ook om de aansluitingen tussen tegels en voeg, tussen voeg en kit, daar kan op termijn vocht tussen komen. Een kitvoeg is nu eenmaal een voorziening die periodiek vervangen moet worden, in principe na drie tot vijf jaar. Maar, want zo gaat dat, meestal vervangt men een kitvoeg pas zodra er een lek wordt geconstateerd. Een gestorte vloer is overigens niet zo gevoelig voor indringend vocht, al kan ook daar zich schimmel onder of tussen tegels vormen. Maar vloeren en wanden van gips zijn wel degelijk vochtgevoelig!”

Volvlakse afdichting Klaus Bartmann ziet het waterdicht één- of tweelaags membraan als een goede oplossing. Maar is deze oplossing niet vooral bestemd voor de zeer intensief gebruikte ruimtes, zoals wellness-centra en zwembaden? „Weet je, in de landen rondom ons is deze werkwijze al lang gebruikelijk. Ook in Nederland bestaat de NEN-EN 14891. In veel landen in Europa is in het daar geldende Bouwbesluit opgenomen dat badkamers en andere natte ruimtes voorzien dienen te zijn van een afdichtingslaag die voldoet aan ETAG 022, een norm van de European Organisation for Technical Approvals.” „Je voegt een zekerheid toe aan je badkamer. Zo’n membraan kan gevormd worden door dispersie, of door een cementaire dichtlaag, of door een combinatie van beide. Hangt van het gekozen systeem af. Belangrijk is in ieder geval dat het aanbrengen precies en vakkundig gebeurt, en dat er ook bij de door- en afvoeren een geïntegreerd systeem gebruikt wordt, ofwel een systeem waarbij membraan en flens of manchet goed op elkaar aansluiten!”

Meerkosten in crisistijd…? Wilfried Brouwer: „Dit betekent inderdaad dat een badkamer iets duurder kan worden. Maar laten we even naar het totaal kijken: bij de aanleg van badkamer heb je het al snel

over duizenden euro’s. Het luxeniveau van de standaardbadkamer in een renovatie- of nieuwbouwproject is de afgelopen decennia behoorlijk gestegen. Zou dan niet ook de technische kwaliteit omhoog mogen? Daarbij, de kosten van zo’n membraan vallen in het niet bij de totale kosten van een badkamer… en je voorkomt er levenslang de narigheid van herstelschade, de kosten van een lekkage en de gezondheidsgevolgen van een hardnekkige schimmel mee. Ik denk dat je zowel consument als zakelijke opdrachtgever een goed aanbod doet wanneer je bij de offerte van een badkamer dit meerwerk als optie offreert!”

Toekomst? „Wij zullen ons als VLK de komende tijd ook richten tot opdrachtgevers en voorschrijvers,” benadrukt Jan-Paul Kiefmann. „We hebben, eigenlijk vooral voor deze opdrachtgevers, een eenvoudige folder opgesteld die nut en noodzaak van waterdichtheid van natte ruimtes toelicht. Hij is te downloaden op de site van BOVATIN en VLK, hij is gevoegd bij dit blad. VLK stuurt de BOVATIN-leden er graag nog een aantal op. Daarnaast – iedere fabrikant heeft natuurlijk zijn eigen systeem, en ieder van ons zorgt in de offertefase met alle plezier voor een aanvullend advies voor een waterdichte badkamer. Het gaat immers, zelfs in deze financieel mindere tijden, om kwaliteit.”

BOVATIN-secretaris Chris van Herpen was namens BOVATIN betrokken bij deze branchebrede beleidskeuze. „Ook wij als branche-organisatie moeten onze leden, en via hen de consument, bewust maken van het risico dat men neemt door een badkamer niet geheel te coaten. Nu de gehele branche – de lijmfabrikanten én de tegelbranche - achter dit besluit staat, creëren we een goede gelegenheid en zelfs de noodzaak voor Bovatin en VLK om hier ook publiekelijk aandacht aan te besteden. Ook zal dit onderwerp voortaan in het bestek opgenomen moeten worden; zo kan de tegelzetter het membraan in zijn offerte meenemen en doorberekenen. Immers, hier mag geen ruis over ontstaan in de communicatie met de opdrachtgever! Hetzelfde geldt vanzelfsprekend bij de toepassing van de extra afdichtingen bij leidingen en doorvoeren in douchegedeeltes. Wij kunnen dit besluit alleen maar toejuichen: het betekent een ‘onzichtbare’ verhoging van de kwaliteit van tegelwerk. En laten we hopen dat dit ook de faalkosten in de branche omlaag kan brengen.”

En de Nederlandse regelgeving? „Als je in mijn hart kijkt, vind ik dat de Nederlandse regelgeving zich bij die in de omliggende landen zou moeten aansluiten. Als het aan ons ligt, wordt het Bouwbesluit hierop zo spoedig mogelijk aangepast. Zou ook voor de eindgebruiker een goede zaak zijn: die weet dan tenminste zeker dat zijn badkamer waterdicht is!”

bovatinfo

Tekst & foto’s: Remus Aussen

Juridisch adviseur Teus Zanen:

„BOVATIN ‘ontzorgt’ tegelzetters!” Vaklieden leveren gewoon vakwerk af, klanten betalen hun rekening en zolang er geen problemen gemaakt worden, zijn ze er niet. „Ik? Ik heb nooit problemen!” En dan ineens… zijn die problemen er gewoon. Op zulke momenten telt het écht als je BOVATIN-lid bent. Er staat dan namelijk ‘ineens’ een flinke portie juridisch specialisme voor je klaar. BOVATIN’s juridisch adviseur Teus Zanen is al 22 jaar de spin in het web als het om juridische kwesties rond tegelwerken gaat. „Tegelzetters zijn in de bouw het eerste aanspreekpunt als er iets mis is met een vloer of wand. En als er een schade is, dan gaat het vaak om forse bedragen. Dan staat BOVATIN klaar om jouw juridische zorgen weg te nemen!” Maar in de loop der jaren is BOVATIN ook op andere fronten een ‘ontzorg-Bond’ geworden. Er bleek naast juridisch advies ook behoefte te zijn aan – na de afschaffing van de Vestigingswet – een erkenningsregeling, aan technische geschillenoplossing, aan een slimme inkoop van verzekeringen. Het BOVATINbestuur gaf dan altijd opdracht aan één van zijn commissies om het te regelen, en die commissie ging dan met Teus Zanen aan de slag om de dienstverlening-op-maat handen en voeten te geven. Hoe zit dat met die dienstverlening, en wat worden de BOVATIN-leden er wijzer van? De juridische kant In grote lijnen heeft een tegelzetbedrijf drie juridische aandachtspunten: – arbeidsrecht, waar het om personeelsvraagstukken gaat; – bedrijfsoverdrachten en overnames, waarbij het vooral gaat om garantierisico’s van uitgevoerde werken; – schadezaken, waarbij het gaat om de juridische, maar ook de technische schuldvraag: wie is aansprakelijk voor een gebrek aan een vloer of wand? „Die laatste zijn meestal het lastigst,” weet Zanen. „Daar lopen juridische en technische vragen vaak door elkaar heen. Hoe gaat

het in de praktijk: een lid belt mij, en dan brengen we het probleem in kaart. Vaak is een wat langer telefoongesprek al genoeg, en bepalen we daarmee hoe de ontevreden opdrachtgever het beste tegemoetgetreden kan worden. Soms is het een kwestie van onderhandelen, maar soms leidt het pad onherroepelijk naar de rechter. Daar staan we onze leden ook terzijde. Je ziet overigens wel een toenemend aantal juridische kwesties; soms zaken die inderdaad het beste op de rechtbank behandeld kunnen worden, maar ook – klanten die een nauwelijks zichtbaar vlekje als excuus voor het bedingen van een lagere prijs proberen te gebruiken.”

Juridisch Adviseur Teus Zanen: „Tegelzetters zijn in de bouw het eerste aanspreekpunt als er iets mis is!” Wat maakt dan juridische ondersteuning vanuit BOVATIN een pluspunt? „Nou, denk eerst maar eens aan de prijs!” vindt Zanen. „Koop maar eens juridisch advies in. Begint bij € 125,- per uur! En dan – in de loop der jaren is hier de nodige kennis en ervaring opgedaan met juridische kwesties rond tegelwerken. Zoek die kennis elders maar eens. En – ik heb het steeds over ‘we’, omdat de BOVATIN als aangesloten organisatie ook kan rekenen op de juridisch specialisten van de Aannemersfederatie. Deze specialisten staan voor de BOVATIN-leden klaar als er sprake is van een kwestie op het gebied van arbeidsrecht. Daar hebben zij een enorme kennis in.”

Lidmaatschap snel terugverdiend ‘Kort’ telefonisch advies is gratis, wanneer er een proces gevoerd of brieven geschreven moeten worden, dan zijn daar wel – lage – kosten aan verbonden. „Maar hoe dan ook, als je één keer een juridische kwestie aan de hand hebt, dan verdien je wel erg snel een paar jaar lidmaatschapsgeld terug. Bovendien – en ik vind dat wel eens een zorgpunt – bij de meeste (eenmans)bedrijven of VOF’s is de eigenaar hoofdelijk aansprakelijk in geval van schade. Die schade kan bij een flinke vloer oplopen tot het volledige bedrag dat hij opzij had gezet als pensioen

AQUAFIN

vochtwering.german Made ap ETAG pr -02 ov 2 ed

uw waarborgzegel tegen vocht achter tegelwerk ...en alle andere constructies in de bouw

SCHOMBURG B.V. • postbus 343 • NL-7900 AH Hoogeveen • tel: 0528-267171 • fax: 0528-267288 • info@schomburg.nl • www.schomburg.nl

– het kan soms in de tonnen lopen. Dat is zuur, zeker als je diep van binnen weet dat je in je recht staat, en je het niet krijgt. Nou, dat laatste gaat je als BOVATIN-lid dus niet gebeuren.”

Geschil? Bindend advies vragen! De technische kant van geschillen vroeg in de historie van de Bond ook aandacht. „Mensen vroegen dan een bureau om een technische beoordeling, en dan kwam soms de tegenpartij ook met een specialist op de proppen. Twee keer advieskosten, en toch naar de rechter. BOVATIN-leden mogen de door BOVATIN opgestelde leveringsvoorwaarden gebruiken, en dat doen er ook veel: in die leveringsvoorwaarden staat dat, ingeval van een geschil, er om een voor beide partijen bindend advies gevraagd wordt aan de Stichting Geschillenoplossing Tegelwerken (SGOT): een stichting die op aansturen van BOVATIN in het leven geroepen is. De keuringen worden overigens uitgevoerd door Keurhuis Nederland, een zusterorganisatie van IKOB-BKB, de organisatie die ook de audits en controles ten behoeve van de Erkenningsregeling uitvoert.

Erkenningsregeling biedt vertrouwen Ook een initiatief van de BOVATIN: de Erkenningsregeling, in handen van de (opnieuw, door de Bond in het leven geroepen) Stichting Gespecialiseerde Aannemers Tegel- en natuursteenverwerking (SGAT). „Sinds de Vestigingswet afgeschaft is, kan Jan en Alleman zich tegelzetter noemen.

‘…bindend advies door SGOT, in plaats van twee keer advieskosten en alsnog naar de rechter…!’

Ben je dan lid van BOVATIN, dan zegt dat al iets: je neemt je vak serieus, en je blijft op de hoogte van de ontwikkelingen. Maar, zowel vanuit de fabrikanten als vanuit de markt wilde men een ‘keurmerk’: hoe kun je zien dat een bedrijf echt zijn vak verstaat? Steeds meer tegelzetbedrijven zorgen nu dat ze deze certificering verwerven. En – daar verdienen ze geld mee ook. Met name particulieren willen zeker weten dat er een vakman in hun badkamer aan het werk is! Het is trouwens niet zo maar een stempeltje: jaarlijks wordt er aan de hand van je personeelsbeleid, de kwaliteit van je werk en van je werkwijze gecheckt of je de erkenning behoudt.”

Meer services: Bondsburo en verzekeringen

‘…BOVATIN kan al deze services tegen relatief lage lidmaatschapskosten leveren…!’

ven de loonadministratie. En dan is er de BOVATIN Verzekeringsdienst (zie elders in deze editie, red.), waarmee je echt véél kan terugverdienen op je verzekeringspremies, en niet te vergeten de BOVATINVerzuim. nl, waar verzuimkosten verzekerd kunnen worden, maar waar je als werkgever ook ondersteund wordt bij alle verplichtingen die je hebt in het kader van de Wet Poortwachter.”

Kortom… „BOVATIN is met zijn tijd meegegaan,” weet Zanen. „De wereld verandert snel, en een tegelzetter – zeker als die alleen werkt – heeft er naast al zijn ‘meters’ al een aardige taak aan om zijn vak goed bij te houden. Nou, neem contact op, en BOVATIN zorgt zo ongeveer voor de rest!”

Teus Zanen: „BOVATIN kan al deze services tegen relatief lage lidmaatschapskosten leveren, omdat de Bond geen vaste medewerkers heeft. Ons Bondsburo – vraagbaak voor administratieve kwesties – wordt bemenst door medewerkers van advies- en administratiekantoor AABO, die ook voor andere branches actief is. Zij verzorgen trouwens voor heel wat van onze lidbedrij-

Het leven van een tegelzetter is al zwaar genoeg

Coba kent als geen ander de bomvolle werkdag van de tegelzetter. Vroeg opstaan. Voorbereiden. Sjouwen maar. Egaliseren. Snijden. Lijmen en voegen. Alles in een hoog tempo. Het is dus niet zo gek dat je tijdens het winkelen elk slaapmoment pakt. Kies daarom Coba. EĂŠn en al gemak voor de echte vakman. Een duidelijk en overzichtelijk assortiment lijmen voegproducten. En de noodzakelijke toebehoren. Je ziet meteen wat je nodig hebt en hoe je het gebruikt. Coba levert snel. Denkt mee over kwaliteitsproducten. Geeft doortimmerd projectadvies ĂŠn tien jaar projectgarantie. Kijk, zo wordt het leven een stuk minder vermoeiend. Meer weten? Ga naar coba.nl of bel 0318-671800. Coba afbouwproducten. Makkelijk zat.

BOVATIN: twee nieuwe geassocieerde leden U ziet altijd links op de site en in de maandelijkse E-nieuwsbrief een rij fabrikanten en bedrijven vermeld staan als ‘geassocieerd lid’ van BOVATIN. Zoals u weet: dit zijn bedrijven die geen tegelzetbedrijf zijn, maar die zich desondanks, vanwege de speciale relatie met de branche, verbonden hebben met de bond. Vlak voor het ter perse gaan van deze BOVATINfo kregen we bericht dat Michel Oprey & Beisterveld Natuursteen uit Echt en – ook bepaald geen onbekende – tegelfabrikant Mosa zich als geassocieerd lid hebben aangesloten bij onze bond. We gingen even bij deze bedrijven na waarom zij deze stap genomen hebben.

Willy Magermans, (Koninklijke Mosa): „kwaliteit op hoog niveau!” Willy Nagermans, Manager Product & Sourcing van Mosa: „Mosa is geassocieerd lid geworden omdat Mosa de nagestreefde kwaliteitsdoelstellingen van Bovatin onderschrijft. Van groot belang daarbij vinden wij ook de inspanningen van de brancheorganisatie om het vakmanschap van de tegelzetter op een hoog niveau te houden.” www.mosa.nl

Marcel Verdickt (MO&B): „contacten met de branche aanhalen!” Marcel Verdickt, commercieel directeur van Michel Oprey & Beisterveld: „BOVATIN is een landelijk opererende en invloedrijke brancheorganisatie van tegelzetbedrijven. Wij zijn importeur van tegels en natuursteen, en wij weten: veel BOVATIN-leden werken met onze materialen, ook al komen die materialen via de bouwmaterialen- en tegelhandel bij hen terecht. Het is ook voor ons echter van groot belang om meer contact te hebben met de mannen van de praktijk, daar leren we van. Stel nou dat een vakman ons bijvoorbeeld teruggeeft dat een bepaalde maat in de praktijk niet goed uitwerkt, of dat bepaalde materialen beter op een andere manier verwerkt kunnen worden dan wij tot dat moment aannamen… Dat is buitengewoon kostbare informatie voor ons! Die informatie bespreken we weer met de tegelhandelaar. Het gaat er immers om samen tot een eindresultaat te komen dat kwaliteit waarborgt. Want alleen dan bereiken we ons doel: tevreden eindgebruikers. We hopen voor de toe-

Marcel Verdickt, commercieel directeur van Michel Oprey & Beisterveld

komst op veel uitwisseling van informatie, samenwerking waar mogelijk, en zelfs opbouwende kritiek vanuit de tegelzetters aangesloten bij BOVATIN. Wij zijn ervan overtuigd dat deze samenwerking en uitwisseling tussen BOVATIN en MICHEL OPREY & BEISTERVELD NATUURSTEEN tot een win/win situatie zal leiden voor iedereen.” www.mo-b.nl

Rest ons natuurlijk niet anders dan deze bedrijven hartelijk welkom te heten bij de BOVATIN, en ze te bedanken voor hun bereidheid om deze belangrijke ondersteunende rol voor het werk van de bond te vervullen. We zien met vertrouwen uit naar de voortzetting van onze samenwerking!

More than white

Mosa. Tegels. Koninklijke Mosa | Telefoon +31 (0)43 368 92 29 | servicedesk@mosa.nl | www.mosa.nl

TGA is een samenwerkingsverband van tegelzetbedrijven voor tegelzetbedrijven. De missie van TGA is ‘tegelzetters meer te laten verdienen’ TGA realiseert dat door • het bundelen van inkoopkracht • het bieden van toegang tot een breed assortiment aan tegels en tegel-gerelateerde producten. TGA • autonome organisatie • 100% eigendom van tegelzetbedrijven • toegang tot een breed assortiment • scherpere inkoop • geen afname verplichtingen • gratis proeﬂidmaatschap Meer informatie: raadpleeg www.tgategels.nl of maak een afspraak door contact op te nemen met TGA via info@tgategels.nl of 030-6703279 Postbus 128, 3554 ZJ De Meern

Samen sterker! www.tgategels.nl

Tekst: Remus Aussen, foto’s: Piet Bakker

Bestaat dit echt? Soms geloof je je ogen niet. Op deze foto’s is te zien hoe erg het soms mis kan gaan als een tegelzetter, of iemand die zich tegelzetter (duidelijk geen BOVATIN-lid) noemt, denkt dat tegelwerk uitsluitend zichtwerk is. De opdrachtgever voor dit fraais heeft op basis van vertrouwen deze opdracht aan een bekende, een zelfstandig werkende tegelzetter, verstrekt: 280 vierkante meter Vlaamse lei, in een voltooide nieuwbouwwoning waarvan de opdrachtgever hoopte er nog voor kerst 2011 te gaan wonen. En op zich lag de vloer er mooi in. Maar er ontstonden hier en daar wat scheurtjes op de voeg (met name bij de aansluiting tussen wand en vloer), en zo kwam het dat de opdrachtgever technisch advies besloot in te winnen. Tijdens de inspectie bleek dat er door de ‘tegelzetter’ om onverklaarbare redenen een

soort ‘lijmpannekoeken’ onder de tegels waren aangebracht. De tegels klonken daardoor zonder uitzondering hol, en wanneer je er met een hamertje op tikte, bleek bovendien dat ze bewogen (zandproef). Wat dus betekent dat ze onherroepelijk los zullen gaan liggen na korter of langer gebruik. De ‘pannekoeken’ bleken na het lichten van een tegel overigens zo, met de hand, te verwijderen.

geheel uit, waarbij ook het daarop aangebrachte werk (keuken, houtwerk) zal moeten worden verwijderd. De schade wordt geschat op ongeveer € 120.000,-… Een totaal onnodige schade, slecht voor de reputatie van het vak. Een waarschijnlijk tijdrovende verhaalsaangelegenheid, die de opdrachtgever, maar vooral de ‘tegelzetter’ veel geld gaat kosten.

Werk voor de ‘vakman-plus’

Onnodige schade

Natuurlijk had deze vloer buttering/floating verlijmd moeten worden. Dat weet ieder BOVATIN-lid. Maar er valt meer te weten over de verwerking van grootformaattegels. Daarom hebben de Vereniging Lijmen en Kitten, RUBI en BOVATIN de eendaagse training ‘XXL-tegels: werk voor de vakman-plus!’ georganiseerd.

Het resultaat: de opdrachtgever heeft de kerst elders gevierd, en zal voorlopig elders moeten wonen. De vloer moet er in zijn

Meer weten? Kijk op de BOVATIN-site of op die van de VLK!

NIEUW! FLEXcement® RAPID wit

ONFOR C

S1 E N 120

C C22 FTTEE

FLEXcement® RAPID wit heeft een extra goed standvermogen. De tegels zakken niet af.

POLYTECHNISCH BEDRIJF COMPAKTUNA®

FLEXcement® RAPID wit heeft een snelle uitharding die toelaat de ruimte na 3 uur te betreden en in te voegen.

FLEXcement® RAPID wit is bijzonder geschikt voor het verkleven van natuursteenplaten en tegels.

Ontdek al onze bouwspecialiteiten op www.compaktuna.be Industriepark | Zwijnaarde 6 | 9052 Gent | 09/221.11.16 | www.compaktuna.be

Tekst en foto’s: Piet Bakker

Vlakheidsproblemen… Regelmatig worden wij in de praktijk geconfronteerd met vlakheidsproblemen. En zeker met de toename van het gebruik van de XXLformaat tegels speelt dat een rol. Immers: XXL-tegels hebben een nóg vlakkere ondergrond nodig. Maar wat is dat, een ‘vlakke’ vloer? Wat is dat, een vlakke vloer? Belangrijk probleem is dat er niet altijd wordt voldaan aan het verwachtingspatroon van de opdrachtgever. De opdrachtgever komt meestal bij u in de showroom, of hij heeft de tegelvloer van zijn keuze ergens anders gezien. En dit dan veelal onder gunstige omstandigheden, met een milde verlichting en waarschijnlijk een vakantiegevoel. Er is op dat moment een verwachtingspatroon gecreëerd waaraan u niet altijd kan voldoen. Want, vrijwel iedere vloer of wand ziet er met hard strijklicht ‘onvlak’ uit. (Bij lijmwerk) Een vlakke ondergrond is een absolute voorwaarde voor een strakke, vlakke vloer. Het realiseren van een vlakke vloer is echter niet alleen een kwestie van een vlakke ondergrond. Eerst moeten we namelijk weten wat voor de klant (opdrachtgever) belangrijk is. Wil de klant een vlakke vloer of een vlakke vloer die bovendien waterpas ligt? Deze begrippen worden nogal eens door elkaar gebruikt. ‘Het maken van een ‘waterpasse’ vloer is niet zo moeilijk, dat is een kwestie van de juiste hoogtes aanbrengen en vervolgens uitrijen, denkt men.

De praktijk… Het lijkt zo eenvoudig. Maar in de praktijk blijkt het veel lastiger dan de meeste mensen zouden denken; denk maar aan de verschillende hoogtes van dorpels en ander obstakels waar je bij het uitzetten mee te maken hebt. Of de voorganger, die ervan is uitgegaan dat de tegelzetter de vloer maar vlak moet maken voor zijn grootformaat-

tegel; je zal maar een vloer moeten maken met een ondergrond waar de vlakheidsklasse 5 (4mm op lengte van 50cm) op van toepassing is en jouw tegelwerk mag niet meer dan 1 mm onvlak liggen, nog afgezien van de toegestane afwijkingen van de tegels onderling van 0,5 mm. Het resultaat: we komen ze allemaal tegen, die kromme vloeren, die ook nog eens uit het waterpas liggen en vaak ook nog hoogteverschillen kennen van 1 tot soms 3 centimeter en meer. Vloeren die aan de zijkanten schotelen. Vloeren met een plotselinge ‘bult’. Als u voor het uitbrengen van de offerte de vloer heeft gecontroleerd en naar aanleiding daarvan een offerte uitbrengt en er volgt een opdracht, dan heeft u de plicht om een vlakke tegelvloer aan te brengen zonder bijbetaling van de opdrachtgever aan eventuele meerkosten. Dus u wordt geacht om op de werkvloer die u aantreft, een vlakke vloer aan te brengen zonder oneffenheden, hollingen en bollingen. Tijdens het offertestadium omschrijft u in uw offerte wat uw voorwaarden zijn voor het aanbrengen van de tegels. In deze fase kunt u aangeven dat, als de aangeboden dekvloer niet voldoende vlak is, u dit alsnog zelf kunt gaan uitvlakken voor een nog nader te bepalen prijs. Doe altijd uw leveringsvoorwaarden erbij! Vlak betekent dan: vlak volgens de normen uit de URL, paragraaf 5.2, tabellen 6 en 7. U kunt de URL vinden op de BOVATIN-site.

Er spelen natuurlijk meerdere factoren om een voldoende vlakke vloer aan te brengen. En in de praktijk komen wij deze oorzaken wekelijks of zelfs dagelijks tegen: 1. Gebrekkige communicatie/ voorlichting 2. Kwaliteit opleiding werknemers 3. Werkdruk 4. Gebruikte lijm en lijmkam 5. Kwaliteit tegels 6. Onvolledige vulling van de voeg 7. Legpatroon We gaan hier even nader op in. 1. Gebrekkige communicatie en voorlichting Er wordt slecht gecommuniceerd. In veel gevallen weet men voor het uitbrengen van de offerte niet wat de klant verwacht van de tegelzetter. Op het laatste nippertje wordt nog even het patroon bepaald, of komt men erachter dat de vloer op een isolatie moet worden aangebracht. Ook komt vaak voor dat er te weinig hoogte is, en bijvoorbeeld deuren en dorpels niet goed in te passen zijn of moeten worden verzaagd (als dat al kan). Heeft u een langwerpige tegel en de tegel is iets bol – en dat komt vaker voor dan u denkt – dan kan men om die doodeenvoudige redenen de vloer niet in halfsteensverband aanbrengen; u krijgt zonder meer problemen met de onvlakheid van de tegels onderling. Als u een mortelvloer aanbrengt op een isolatielaag die moet worden verdicht (hetgeen niet mogelijk is) om een sterke vloer te krijgen en u klopt de tegel in het mortelbed, dan veert de vloer, zodat u de vloer niet vlak krijgt en scheurvorming vroeg of laat aan de orde is. Als u vooraf de situatie in ogenschouw had genomen en de kwestie met de klant had besproken, dan was de vloer eerder aangebracht en had u de vloer kunnen lijmen op een uitgeharde ondergrond. Wanneer u de opdrachtgever helder laat zien welke kwesties er spelen, en deze ‘meeneemt’ door het

Te nat gevoegd, een verspringende voeg, niet volvlaks gevoegd, tegels liggen niet vlak ten opzichte van elkaar, dus er is niet goed gecontroleerd. Vier redenen voor de opdrachtgever om niet tevreden te zijn…

bouwproces, dan is vrijwel iedere klant te overtuigen van de noodzaak om de vloer op een andere manier aan te brengen. De klant en u hebben immers hetzelfde doel: een strakke en duurzame tegelvloer! 2. Kwaliteit opleiding werknemers Een veel gehoorde kreet is als er wordt gesproken over het volgen van cursussen: ‘wat kunnen ze ons nu leren?’ Net als ieder ander beroep is ook de bouw onderhevig aan veranderingen. Er komen steeds verbeterde werkmethodes, nieuwe lijmproducten, materialen en ondergronden. En ook de voorschriften veranderen: denk maar aan de ARBO-wetgeving. Daar moet men mee leren omgaan. Als de werknemer goed wordt opgeleid, dan heeft hij ook kennis van de richtlijnen welke gelden voor zijn werkzaamheden. Dan kan hij ook beoordelen of de ondergrond geschikt is voor het beoogde doel, heeft hij ook kennis van de materialen welke hij moet verwerken en weet hij ook precies welke omstandigheden bijdragen tot een resultaat waar de klant tevreden mee is. We komen niet meer weg met de verhalen van ‘Ik ben al 25 jaar tegelzetter en ik doe het altijd zo!’, de klanten zien bij anderen dat het resultaat soms vele malen beter is dan het werk dat zonder actuele kennis wordt geleverd. 3. Werkdruk Werkdruk is een veel gehoord probleem. De werkdruk in de bouw is hoog, maar hij

bovatinfo

Aan de lijmrillen is te zien dat er slechts sprake is van een geringe (40% of minder) inbedding. Zelfs de randen van de ril lopen nog rond. Deze tegels zijn niet ‘buttering/floating’ verlijmd, en dat had wel gemoeten.

wordt ook veel veroorzaakt door de ondernemer zelf. Een paar voorbeelden: – Een te lage aanneemsom creëert werkdruk waardoor het resultaat soms slecht is, en leidt tot (kostbare) herstelwerkzaamheden. – U inspecteert niet van te voren een werk. Het resultaat: u kunt op het afgesproken startmoment niet aan het werk, omdat bijvoorbeeld de vloer niet voldoende vlak is aangebracht en er nog voorzieningen moeten worden aangebracht. Als u enkele dagen voor de aanvang van de werkzaamheden het werk had gecontroleerd, bestond nog de mogelijkheid om bij te sturen of nieuwe afspraken te maken. – U hebt niet ruim van te voren gecontroleerd of de materialen aanwezig zijn. – De klant heeft u niet juist geïnformeerd. – U bent te laat gestart met de werkzaamheden. Bovenstaande punten zijn meestal nog makkelijk op te lossen, door vooraf informatie in te winnen zodat u geen verloren uren heeft. Werkdruk zorgt vaak voor overhaast werken, met verlies van kwaliteit tot gevolg. En het kan u echt verschrikkelijk veel geld kosten als het werk afgekeurd wordt, of er ontstaat schade. 4. Gebruikte lijm en lijmkam Tijdens inspecties komt het nog veelvuldig voor dat bij tegels groter dan 20 x 20 een lijmkam wordt gebruikt van 4 mm Of dat voor het verwerken van wandtegels poederlijm wordt gebruikt en verwerkt met

een lijmkam die normaal gesproken voor een kant en klare lijm wordt toegepast. Grotere tegels vragen een aangepaste lijmkam. Dit om een betere inbedding te verkrijgen en om onvlakheden in de ondergrond beter op te kunnen vangen. Je kunt natuurlijk geen vlakke vloer aanbrengen met tegels van 50 x 50 cm en een lijmkam van 4 of 6 mm; dit ook vanwege de niet ongebruikelijke bolling in de vloertegel. Vloeibedlijmen, die nog regelmatig worden toegepast, vragen een andere kennis dan de moderne lijmen. Wordt de vloeibedlijm niet juist aangebracht of aangemaakt, dan zakken de tegels nog enigszins na met als gevolg een onvlakke vloer. Er zijn lijmen die tot minimaal 20 millimeter dikte aangebracht kunnen worden, dit vraag meestal om een bepaalde techniek. En die heeft (nog) niet iedere tegelzetter onder de knie. 5. Kwaliteit tegels Je hebt tegels in alle vormen en maten. Tegels tot 120 centimeter lang zijn geen uitzondering meer. Iedere tegel vraagt soms weer om een andere verwerking of aanbrengtechniek dan men gewend is. Echt slechte producten kennen we bijna niet meer. De meeste tegels worden inmiddels zo goed geproduceerd dat ze ruim voldoende vlak zijn om aan de eisen van de klant te voldoen. U heeft de plicht om voor aanvang van de werkzaamheden de materialen te controleren op kwaliteit. Daarbij moeten uw medewerkers weten

Scheurvorming ontstaan door het toepassen van een kanaalplaatvloer waarover een cementdekvloer is aangebracht. Bij het aanbrengen van de cementdekvloer is waarschijnlijk niet gecontroleerd op scheurvorming tussen de kanaalplaten. Scheurvorming tussen de kanaalplaten zet zich altijd door in de dekvloer en uiteindelijk in de tegelvloer. Op de kanaalplaatvloer hoort een gewapende betonlaag van minimaal 5 cm dik aangebracht te worden. .

welke kwaliteit wordt verwacht door uw opdrachtgever. Er is al eerder aangegeven dat opleidingen onontbeerlijk zijn binnen het bedrijf. Kennis van het materiaal en de eisen die hieraan mogen worden gesteld zijn belangrijk voor iedere werknemer. Immers: wanneer hij als eerste op het werk komt en aanvangt met de werkzaamheden, dan neemt HIJ, namens uw bedrijf, de verantwoordelijkheid. Is er wat mis met de kleur? Was de ondervloer onvlak? Corrigeren achteraf is, zoals al gesteld, duur en tijdrovend. Mochten er toch problemen zijn met geleverde producten dan wordt meestal door de leverancier gesteld dat het product zelf ruim voldoende aan de normen voldoet. En – meestal is dit volgens de letter van de richtlijnen ook zo. Volgens de Europese norm E176 over de keramische tegel mag de tegel namelijk een afwijking hebben van 0,6% over de diagonale maat. U kunt zelf wel vaststellen waartoe dit kan leiden: een tegel van 30 x 30 mag daardoor een afwijking hebben van 2,12 millimeter, zowel negatief als positief. De tegels van 60 x 60 kunnen daardoor een afwijking hebben van 4,24 millimeter. U begrijpt dat een vloer waarvan de tegels onderling deze onvlakheid laten zien, door de klant niet wordt geaccepteerd (overigens moet u de richtlijnen ook expliciet met de klant overeenkomen; als u dit niet doet ben u sowieso de klos. ‘U wordt geacht de regels te kennen’ gaat niet op). De maximale afwijking die u bij een voegbreedte van 6 millimeter mag hebben is 2 millimeter. Veel vloeren worden met een

maximale voegbreedte verwerkt van 3 millimeter; hierbij mag de onvlakheid maximaal 1 millimeter bedragen. Terwijl tegelvloeren waarvan de voegen niet breder zijn dan 2 millimeter een maximale onvlakheid mogen hebben van 0,5 millimeter. Bovenstaande moet u wel officieel (op papier!) met de klant overeenkomen, anders gelden deze richtlijnen niet. Wat kunt u doen als de kwaliteit van de tegels zodanig is dat u zelf niet aan uw kwaliteit kan voldoen? Als u voor de levering van de tegels zelf geen eisen hebt gesteld aan de kwaliteit van de tegels dan zal er weinig tot niets aan te doen zijn. Meestal heeft u de algemene voorwaarden van de leverancier al meerdere malen toegezonden gekregen. In hun voorwaarden worden naar de normen verwezen. Natuurlijk kunt u bij de aankoop van materialen eisen stellen dat de tegels aan een voor u acceptabele kwaliteit voldoen. Bijna alle fabrikanten zullen u dan deze kwaliteit kunnen leveren. Standaard zal u bij uw bestellingen dit in uw aanvraag moeten vermelden. Vergeet niet uw klant ook over deze kwestie te informeren! 6. Onvolledige vulling van de voeg Het probleem begint in veel gevallen bij de eerste aanblik van de vloer, als de voeg niet volledig – dus vlakvol – gevuld is. De opdrachtgever kijkt bij een onvolledig gevulde voeg tegen de zijkant van de tegel. Al gauw vraagt hij zich af of de tegel zelf wel voldoende vlak is aangebracht. Het gevolg

is dat er nauwkeuriger naar de vloer wordt gekeken en dan vindt men meteen meerdere onvolkomenheden. Bij inspecties is een van de klachten meestal de afwerking van de voegen. Het is echt niet zo’n groot probleem om een goed gevulde voeg aan te brengen het is een kwestie van kennis van het materiaal en het tijdstip van aanbrengen. Meestal is het aanbrengen van de voeg een sluitpost, het moet even in het laatste uurtje, terwijl het voegwerk de vloer een mooie uitstraling moet geven wordt door de matige uitvoering een onacceptabel product afgeleverd. 7. Legpatroon Zoals al eerder aangegeven: tegels met een weliswaar toegestane, maar voor sommig gebruik te grote bolling en een lengte van bijvoorbeeld 120 centimeter kun je niet in halfsteensverband leggen. Probeer het verband vooraf uit met de monsters, en betrek de klant hierbij!

Aandachtspunten bij oplevering Het is nog altijd zo dat zichtbare gebreken direct bij de oplevering gemeld moeten worden. Komt de opdrachtgever naderhand met gebreken die men bij de oplevering al had kunnen waarnemen dan wordt de klacht afgewezen. Dit tenzij men de klacht niet had kunnen waarnemen als gevolg van het feit dat bijvoorbeeld de vloer nog afgedekt was. Kortom: 1. Zorg dat u de vloer formeel oplevert (ook bij particuliere klanten). 2. Zorg bij de oplevering dat een vloer sponsschoon is. 3. Zorg voor een volledig vlakvolle voeg. 4. Zorg voor een handtekening op het opleverformulier Nogmaals: alle normen en richtlijnen moeten voor aanvang van het werk met de klant doorgesproken en overeengekomen zijn. Misschien bent u na het lezen van dit artikel geïnteresseerd geraakt in de training ‘XXLtegels: werk voor de vakman-plus!’, of constateert u een andere opleidingsbehoefte binnen uw bedrijf. Stuur dan een mail naar bovatin@bovatin.nl, en er wordt contact met u opgenomen

Maak kennis met dé groothandel in tegels!

Ruim 15.000 m 2 eigen opslagcapaciteit Direct uit voorraad leverbaar Nieuwste trends uit o.a. Spanje en Italië Ruim 2000 m 2 showroom met wanden vloertegels in Sneek en Groningen

Lorentzstraat 19 Sneek • Diamantlaan 2 Groningen

www.juliusvdwerf.nl

Oplossing ‘het geschil’ Bovatinfo 2011-3

Weet u het nog? Sterkte: Er is sprake van een zwevende dekvloer. Er worden dus eisen gesteld aan de buigtreksterkte van de dekvloer. Een ‘smeervloer’ (handmatig verdichte cementgebonden dekvloer, of ‘specievloer’) voldoet hier niet aan bij een dikte van 40 tot 60 mm. De vloer is dus niet sterk genoeg. Hou als richtlijn aan dat een ‘smeervloer’ überhaupt niet sterk genoeg is op isolatie. Het tegendeel kan alleen worden aangetoond met behulp van partijkeuring!

is vrijwel alleen mogelijk met een keuring van monsters uit het werk. Als in dit geval een buigtreksterkte van 2 N/mm2 aanwezig is dan voldoet de vloer niet. Uiteraard is dit de verantwoordelijkheid van de aannemer maar het signaleren van deze problemen in een vroeg stadium kan veel ellende voorkomen. Een wapenings- of krimpnet, evenmin als het toevoegen van vezels, heeft nauwelijks invloed op de sterkte van de dekvloer.

Dilataties: Toelichting: Tabel sterkte van de zwevende dekvloer dekvloer (bron NEN 2742:2007). In de verticale as staat de dikte aangegeven en in de horizontale as de sterkte (buigtreksterkte). Lijn 1 geeft de belasting aan bij kantoorgebouwen en lijn 2 bij woongebouwen. Hierbij wordt uitgegaan van een puntbelasting van resp. 3,0 kN en 1,5 kN. De buigtreksterkte van vloeivloeren is vaak bekend en wordt in de praktijk probleemloos waargemaakt (gangbaar is een C20/ F4 mortel, deze is reeds 2 maal zo sterk als een gemiddelde smeervloer). Bij cementgebonden ‘smeer’vloeren is het erg lastig om een waarde hiervoor aan te geven. Dit

Er is sprake van een zwevende en cementgebonden dekvloer. Er worden eisen gesteld aan de dilatatie van deze dekvloer. Het maximale vloeroppervlak mag slechts 80 m2 bedragen. In dit praktijkgeval zijn de velden echter 448 en 700 m2. De vloervelden zijn dus te groot.

van de leidingen. Voor de sterkte geldt in dit geval dus de dekking op de leidingen! In dit geval is de dikte die mag worden meegerekend voor de sterkte dus geen 40 en 60 mm maar 20 en 25 mm. Nogmaals: bij een ‘smeervloer’ is dit niet relevant omdat de sterkte maatgevend is!

Conclusie: Maak zelf nooit een specievloer op isolatie. Er zijn eisen aan de sterkte die niet kunnen worden waargemaakt. De kans op schade is vrijwel 100%. Eis een partijkeuring naar de buigtreksterkte (‘f’ conform NEN-EN 13813) als een handmatig verdichte en zwevende cementgebonden dekvloer (‘smeervloer’) wordt aangeboden en schakel een externe expert in voor een juiste beoordeling.

Noot: Dekking leidingen: Volgens NEN 2742:2007 dient de dekking op de leidingen minimaal 25 mm te bedragen. LET OP; dit is onder het voorbehoud dat de sterkte voldoende is! De dekking is op veel plekken dus te weinig. Verder moet worden opgemerkt dat de dikte van de dekvloer moet worden opgeteld bij de dikte

Alleen bij hele kleine oppervlakten en erg lage belastingen (bijvoorbeeld bij badkamers) kan een dergelijke opbouw worden gekozen. Overleg het ontwerp in dit geval altijd aantoonbaar (dus schriftelijk vastleggen) met uw aannemer en mortelleverancier.

Weber LC220 Lichtgewicht Tegellijm: • flexibele, witte tegellijm voor wand en vloer • 30% zuiniger dan traditionele tegellijm • voor binnen en buiten • stofarm

www.tegellijm.nl

Het geschil

Informatie van de opdrachtgever en bevindingen inspecteur: – Supervlakke tegelvloer, vrijwel geen verschil waarneembaar bij de tegelranden, voldoet probleemloos aan tegelgroep 1; – Uitmuntende voegbreedte (vrijwel geen verschil in breedte over de gehele vloer!), – Hooggepolijste tegels 40x40 cm van zeer goede vlakheid en kwaliteit; – Het type dekvloer is niet bekend, in de dekvloer is vloerverwarming opgenomen; – De vloerconstructie bestaat uit kanaalplaatvloeren; – Het tegelwerk is geheel gedilateerd door middel van het opnemen van een kitvoeg met dezelfde breedte als de standaard voeg (3 mm) om de 13 tegels (om de circa 5 m1), het is niet bekend of deze in het tegelwerk opgenomen dilataties ook op dezelfde plaats aanwezig zijn in de ondergrond (dekvloer); – Met een hamer gecontroleerd of de hechting van de tegelvloer juist is, op veel plaatsen is een holle klank te horen; – Op enkele plaatsen zijn beschadigde voegen waarneembaar; – De losgelaten tegels vertonen alleen een afdruk van de lijm, de inbedding bedraagt tussen de 65% (meeste tegels) en de 90%.

seriefAsHIoN

MADE IN CZECH REPUBLIC serieCoNCEPt PLUs

Dit keer wordt een schadegeval behandeld van een vloer in een showroom. Het betreft een vloer van zeer grote oppervlak (>500m2). Na enkele jaren is er een schade opgetreden aan het vloertegelwerk. Diverse vloertegels hebben losgelaten. Dit heeft zich met name voorgedaan op een geconcentreerd stuk van de vloer (ongeveer 25 m2). Zoals te zien is op foto’s van de opdrachtgever (niet beschikbaar in dit artikel) hebben de tegels over een grotere lengte gelijktijdig losgelaten in een piramide of dakvorm. De schade trad enkele jaren na de oplevering op. Helaas was het in dit geval niet toegestaan om verder (destructief) onderzoek uit te voeren naar de opbouw van de ondergrond van het tegelwerk.

VLoERtEGELs

MEt NADRUk

oP DEsIGN www.rako.eu SERIESANDSTONE PLUS

In deze rubriek wordt de praktijk van de bevindingen van IKOB-BKB en Keurhuis Nederland van de expertises onder de loep genomen. In elke editie staat er een probleem uit de praktijk omschreven. Tot de nieuwe editie van de BOVATINfo verschijnt (met daarin de oplossing of uitkomst) kunt u zelf over de praktijksituatie nadenken. Met behulp van de uitvoeringsrichtlijn voor het aanbrengen van tegelwerk (URL 35-101) kan ieder geval worden opgelost.

WAND- EN

ing. J.R. van der Eeze Technische manager IKOB-BKB

Erkenningsregeling Vrije vestiging Tegelzettersbedrijf Als gevolg van de wijzigingen in de Vestigingswetgeving worden er door de overheid geen specifieke eisen meer gesteld aan het vakmanschap van tegelzettersbedrijven. Dus iedereen, ook wanneer men niet beschikt over de benodigde ondernemers- en technische vaardigheden, kan een tegelzettersbedrijf beginnen!

Grote onduidelijkheid omtrent kwaliteit Het gevolg van de vrije vestiging is grote onduidelijkheid voor de opdrachtgever omtrent de kwaliteit die een tegelzettersbedrijf te bieden heeft. Onduidelijk voorwaarden en kwaliteitscriteria zijn derhalve troef. De kans op teleurstellingen en onoplosbare geschillen is groot.

Erkenningsregeling als oplossing Het is dus in het belang een “keurmerk” voor de kwaliteit van tegelzettersbedrijven te hebben. Teneinde het vakmanschap in de branche te behouden en nog verder te bevorderen heeft de Bond Van Aannemers van tegelwerken In Nederland (BOVATIN) daarom een Erkenningsregeling in het leven geroepen. De uitvoering van deze regeling ligt in handen van een aparte stichting: de Stichting Gespecialiseerde Aannemers Tegel- en natuursteenverwerking (SGAT).

Algemene ondernemersvaardigheden en bedrijfstechniek Om in aanmerking te komen voor erkenning dient de leiding van het bedrijf niet alleen te beschikken over algemene ondernemersvaardigheden, maar dient er ook te worden voldaan aan specifieke eisen van bedrijfstechniek en kennis van materialen en aanbrengtechnieken.

Opleiding en arbeidsomstandigheden Voorts wordt jaarlijks gecontroleerd of erkende bedrijven hebben voldaan aan de opleidingsverplichtingen voor het personeel op grond van artikel 35B van de Bouw-CAO en de eisen voortvloeiend uit de ARBO- en milieuwetgeving. Ook van de bedrijfsleiding wordt verwacht dat zij regelmatig de speciaal voor hen door SGAT opgezette cursussen en trainingen volgen.

Technische eisen, algemene voorwaarden en geschillenregeling De door S.G.A.T. erkende bedrijven dienen te werken op basis van het European Technical Report N300, hanteren de algemene voorwaarden van de BOVATIN, lossen klachten op conform de voorgeschreven Code Klachtenbehandeling en laten eventuele geschillen beslechten door de Stichting Geschillenoplossing Tegelwerken (SGOT).

Controle op werken in uitvoering Periodiek worden ook werken in uitvoering van de erkende bedrijven door inspecteurs bezocht. Naar aanleiding van deze bezoeken worden er gerichte aanwijzingen en verwerkings- en opleidingsadviezen gegeven om de kwaliteit van het uitgevoerde tegelwerk op een nog hoger niveau te brengen.

Waaraan is een Erkend bedrijf te herkennen? Nadat is gebleken dat men nog steeds aan alle eisen voldoet wordt aan een Erkend bedrijf jaarlijks een Erkenningscertificaat voor het betreffende jaar verstrekt. Daarnaast ontvangt men ook jaarlijks een schildje waarop is vermeld dat men voor het betreffende jaar is erkend. Bij het secretariaat is bovendien een lijst verkrijgbaar van de erkende bedrijven.

Erkenning staat voor kwaliteit en zekerheid Voor de opdrachtgever biedt Erkenning de zekerheid dat het betreffende tegelzettersbedrijf serieus bezig is met kwaliteit, nieuwe ontwikkelingen op de voet volgt en uiteraard werkt met goed opgeleid en gemotiveerd personeel. De werkzaamheden worden uitgevoerd op basis van de meest recente technische inzichten zoals neergelegd in de Nederlandstalige versie van het European Technical Report N300. Mochten er in de uitvoering desondanks toch problemen ontstaan, dan worden deze op professionele wijze, zonodig via SGOT, opgelost. Voor meer informatie:

S.G.A.T. Postbus 85, 7460 AB Rijssen Tel. (0548) 53 85 05 • Fax (0548) 53 85 01 E-mail: sgat@sgat.nl • Website: www.sgat.nl

SGAT nieuws Met IKOB-BKB er achter, staat zeKerheID VOOrOp KOMO-procescertificatie Gespecialiseerde aannemers: Dakdekken Leidekken Zink- en Koperwerk Tegelwerk Na-isolatie Metselen Lijmen Voegen Overig: Buitengevelisolatie Afbouw Betonreparatie Energielabels + maatwerkadvies

IKOB-BKB: De certificeerder van het huis.

Systeemcertificatie: ISO 9001 en 14001 VCA*/** Erkenningen: Bouwgarant SGAT Projectinrichting

IKOBKB

Certificering biedt uw bedrijf veel mogelijkheden. Zeker in deze tijd. Het is voor uw opdrachtgevers het signaal dat u aan de aanbestedingseisen (STABU) kunt voldoen. En een bedrijf dat keurmerken kan overleggen, onderscheidt zich in de markt. Bovendien staat u juridisch sterker en zijn uw medewerkers beter gemotiveerd om hun werk kwalitatief goed uit te voeren. Meer weten over certificering? Of over de aantrekkelijke combinaties van KOMO- en ISO/VCA-certificering? Informeer dan vrijblijvend bij IKOB-BKB.

IKOB-BKB BV Postbus 298 3990 GB Houten Tel. 030 - 635 80 60 info@ikobbkb.nl www.ikobbkb.nl

Gecertficeerde erkende bedrijven van de SGAT Bedrijfsnaam Hilhorst-Surtec Tegels & Sanitair BV Jan Groen Tegelzetbedrijf B.V. Keijsper-Reus B.V. Rijvo Tegelhandel BV SVK Tegelwerken BV Tegel-Installatiebedrijf Joma Tegelzetbedrijf Ceramics BV Tegelzetbedrijf Oostbörg BV Tegelzetbedrijf Westland / Huizen V.o.F. Tegelzettersbedrijf & Tegelhandel Wijen Tegelzettersbedrijf Marcelis BV Tegelzettersbedrijf Mutsaars BV

Plaats Kerkrade Bleiswijk Alkmaar Purmerend Alkmaar Kerkrade Rotterdam Vleuten Huizen Nederweert H’veld-Giessendam Vught

Bedrijfsnaam Tegelzettersbedrijf W. Penders Troost Tegelzetters V.o.F. Van Vugt Tegelwerken VOF Tegelzetbedrijf K. & J. Dieleman Tegelzettersbedrijf Rongen V.o.F. Den Adel Tegelwerken BV Tegelhuis C.G. van den Boogaard Tegelwerken Heijblom V.o.F. Tegelzetbedrijf Zwarthoed-Kirry BV Tegelzettersbedrijf Van Putten BV Tegelzetbedrijf Dumont

Plaats St. Joost Zaandam Rhoon Terneuzen Venray Molenaarsgraaf Wijk bij Duurstede Someren-Eind Volendam Houten Akersloot

Bedrijfsnaam Gebr. Van de Laar BV Tegels en Natuursteen W. van Elderen Bouwmaterialen en Tegelhandel B.V. Tegelzetbedrijf Gerke Tegelzetbedrijf C. Grifhorst BV Tegelzetbedrijf Dick Nieuwenhuis Tegelzettersbedrijf Loomans BV

Plaats Venlo-Blerick Venlo

Aspirant erkende bedrijven van de SGAT Bedrijfsnaam Tegelz.bedr. V. Nuland V. Venrooy B.V. Tegelhuis Heemskerk

Plaats Heesch Heemskerk

Tegelzettersbedrijf B.J. van der Rijst V.o.F. Asschert Tegel & Sanitair – Tegelzetbedrijf V.o.F. Tegelzetbedrijf Nijkamp Tegelzetbedrijf van der Meulen

Hey- en Boeicop Neede Rijssen Drachten

Beesd Amsterdam Serooskerke Someren

Ik ben dan wel geen tegelzetter, maar… In deze kwartaalcolumn graaft Remus Aussen (51), de hoofdredacteurvan BOVATINfo,wat in het vak van de tegelzetter. Hebt u een onderwerp waar hij eens in mag graven? Mail het naar redactie@ bovatin.nl! Ook als u op deze column wilt reageren, natuurlijk.

Dromen is verstandig Hoe zou het tegelvak er over een jaar of tien uitzien? Wanneer je de inhoud van dit blad op een rijtje legt, gaat er heel wat veranderen. Als je voorts kijkt naar hoe de mode zich meestal gedraagt, dan kun je nu alvast uittellen dat de XXL-tegel een blijvertje is. Over een paar jaar zie je een tijd zowat niets anders meer, daarna nemen de kleinere tegels en mozaïek weer hun ‘rechtmatige’ plek in. Maar dan zijn er nog altijd flink wat van die joekels die aan de muur of op de vloer gelegd, of beter, gesteld moeten worden. Dat huidige marktaandeel van circa 10% is echt nog maar een begin, dat eerst flink groeit, en daarna iets krimpt om uiteindelijk toch een flink marktaandeel vast te houden. Dus is die XXL-training niks te vroeg. En een mozaïek-cursus is ook onderweg, dus dat gaat goed. Nu zou het alleen mooi zijn wanneer ook de opleidingsinstituten mee zouden kunnen bewegen met de vraag van de markt; dan wordt een leerlingtegelzetter namelijk iemand die nieuwe kennis in een bedrijf brengt, in plaats van een relatief dure kracht die ‘alles’ nog moet leren omdat ‘ie (is dat echt zo…?) alleen met 15x15 heeft leren werken. Hoe dan ook – tegelzetbedrijven en opleidingen zullen elkaar ook in deze moeilijke tijden moeten steunen. Niet opleiden is geen optie. Al weet ik hoe lastig dat is in deze periode; veel aannemers houden op dit moment, soms tegen beter weten in, hun gouden ploeg van vaklieden bij elkaar, al weten ze dat er een moment komt dat ze er een aantal moeten laten gaan, hoe moeilijk ook.

En dan die nieuwe materialen. Nieuwe materialen vragen nieuw gereedschap, stelt Arbouw. In het IPC-subsidietraject hopen we met een aantal ‘voortrekker’-bedrijven plus diverse ‘kennisinstellingen’ (universiteiten, fabrikanten) en instrumentbouwers een broodnodige innovatiesubsidie te verwerven. Dat wordt spannend, want flink wat branches zullen alles uit de kast halen, en er is maar beperkt geld. Duimen dus, maar we hebben in ieder geval een goed verhaal neergezet. Tsja, en dan. Gereedschap, nieuwe werkwijzen, oplossingen voor tillen en sjouwen, het vak kan in theorie een stuk uitdagender en fysiek minder zwaar worden. Ook daar is het vijf voor twaalf, want dat tillen en sjouwen kan – zie het interview met Arbouw – niet tot in lengte van dagen zo doorgaan. Maar gereedschap, een nieuw product of een hulpmiddel kun je niet alleen, op de tekentafel, ontwerpen. Daar moet de branche over meepraten; de mensen die het werk doen, hun leidinggevenden. Wat moet iets kunnen zodat ook U het gaat gebruiken? Ik doe dan ook een dringend beroep op alle bedrijven: praat mee, geef uw mening over de gereedschappen-in-ontwerp, laat uw medewerkers hun mening erover geven, want alleen dan brengt dit project iets op. Als de hele branche niet meedenkt, blijft alles bij het oude, en ook het meest innovatieve gereedschap komt niet van de plank ‘omdat het niet werkt’. En u gáát die gereedschappen nodig hebben. Dus droom even mee, deel uw kennis, en zorg dat de innovatie ‘van de hele tegelbranche’ wordt. En – uw collega-bedrijven, die immers hun tijd er in gaan steken, die verdienen uw steun!

Multifunctioneel, zuinig, stofarm

Sopro FKM XL d be

Vlo ei

d be

Du n

S1 Multiflexlijm

lis

Ega

er en

Mi d

ONDE R IJZ

tot

W stofar Tot

Minder Stof*

sto

INIG

NIE U

*dan traditionele Sopro dunbedlijm zonder toeslag

extra variabel: 4-in-1-Receptuur extra licht: tot 60 % zuiniger* extra stofarm: tot 90 % minder stof* extra standvermogen: voor grootformaat drooggeperste tegels op wand en vloer extra zeker: C2 TE S1

Verkoop Sopro Nederland BV Kruyderlaan 21a 路 3431 BM Nieuwegein Telefoon +31 (0) 30 60 50 214 路 Telefax +31 (0) 30 60 50 896 路 www.soprobv.nl

De Betere Bouwchemie

www.bovatinverzekeringsdienst.nl

BOVATIN-lid? Optimaal verzekerd tegen scherpe tarieven! Uw bedrijf is uw kapitaal en dat wilt u zo goed mogelijk beschermen. U investeert in tal van zaken: bedrijfsruimte, inventaris, voorraden, transport, etc. En daarnaast ook in de mensen die met u en voor u werken. Als ondernemer heeft u dus een grote verantwoordelijkheid, en daar loopt u liever geen onnodige risico’s. Kies dus voor de verzekeringen van Bovatin Verzekeringsdienst. Bovatin Verzekeringsdienst staat met een team van specialisten klaar om u te adviseren over de verschillende verzekeringsoplossingen. In het bijzonder de speciaal voor de leden van Bovatin op maat gemaakte producten op het gebied van ziekteverzuim, Construction All Risks en aansprakelijkheid.

Een volledige dekking tegen een scherpe premie Harry Hentenaar, key-accountmanager bij de Bovatin Verzekeringsdienst geeft aan: „Een goed verzekeringspakket is een noodzaak. Wij bieden een pakket dat is afgestemd op de risico’s die gelden voor uw bedrijf en bedrijfstak. Een volledige dekking tegen een scherpe premie, zonder dat er overlap bestaat met andere verzekeringen. Het pakket wordt beheerd door de verzekeringsdienst, zodat wij in geval van een schade snel in actie kunnen komen!” Met de aansprakelijkheidsverzekering van de Bovatin Verzekeringsdienst bent u verzekerd voor schade aan personen en de eventuele gevolgschade die daaruit voortkomt. Dit kan schade zijn die veroorzaakt is door uw werknemers aan anderen, maar ook schade die werknemers elkaar onderling toebrengen. De AVB biedt u de noodzakelijke juridische bijstand en financiële zekerheid.

Key-accountmanager Harry Hentenaar: „Een pakket dat is afgestemd op de risico’s die gelden voor uw bedrijf en bedrijfstak!”

mulieren toegestuurd. Zo weet u tijdig wat u moet doen en wanneer u dit moet doen. Bovendien biedt het loket u ondersteuning op het gebied van verzuimbegeleiding.

Ondersteuning bij verzuimbegeleiding

Grote verschillen tussen verzekeringsoplossingen

Verzuim kost u als ondernemer geld. Daarom heeft Bovatin Verzekeringsdienst het BovatinVerzuim.nl loket ontwikkeld. Dit is een online programma dat u ondersteunt bij het gehele proces rondom ziekte en verzuim. U krijgt ondersteuning van een vast contactpersoon met branchespecifieke kennis die op werkdagen de hele dag bereikbaar is. Daarnaast krijgt u bij het ziekmelden van uw medewerker automatisch de juiste for-

Bovatin Verzekeringsdienst laat u zien dat er grote verschillen zijn tussen de ene of de andere verzekeringsoplossing. Niet alleen qua dekking en uitkering, maar ook in kosten valt er vaak nog een hoop te winnen. Harry Hentenaar licht vanuit zijn ervaring toe: „Deskundigheid en maatwerk op ieder vakgebied is de basis voor onze advisering. Na onze grondige analyse van uw specifieke risico’s levert u dit een aanzienlijke besparing op. Altijd gebaseerd op kwalitatief hoogwaardige verzekeringsoplossingen.” Wilt u meer weten over onze mogelijkheden en zien hoeveel u kunt besparen? Neem dan contact op met Harry Hentenaar op 010 – 288 4444 of kijk op www.bovatinverzekeringsdienst.nl.

De ervaring van een tegelzetter uit Amsterdam „Ik dacht altijd dat ik mijn verzekering erg voordelig geregeld had. Totdat Harry Hentenaar mij wees op de diensten en mogelijkheden van Bovatin Verzekeringsdienst. Doordat zij een grote organisatie zijn, kunnen zij verzekeringen groot inkopen en daarom scherpe premies uit onderhandelen. Bij mijn vorige verzekeraar betaalde ik bijvoorbeeld € 28.693,60 premie voor mijn verzuimverzekering. In de Bovatin mantel betaal ik slechts € 17.329 premie. Deze overstap heeft mij een besparing van 40% oftewel € 11.364,60 opgeleverd. Zonder dat ik hiervoor iets extra’s hoefde te doen! Dankzij Harry Hentenaar kan ik dit geld nu mooi in mijn bedrijf steken!”

Over de Bovatin Verzekeringsdienst Bovatin Verzekeringsdienst is de verzekeringsdienst van Bovatin. Al ruim 3 jaar ontwikkelt Bovatin Verzekeringsdienst in samenwerking met Bovatin specifieke verzekeringsoplossingen voor uw branche. Bovatin Verzekeringsdienst kent de risico’s van uw vak en weet daarom dus precies welke risico’s u als werkgever loopt en ook hoe u deze kunt verzekeren. Met adequaat handelen, proactieve advisering, bovengemiddelde service én niet te vergeten: de scherpste tarieven in de markt.

Als beste getest door T&O*

*Tim & Onno

| SCHÖNOX KIM- EN HOEKAFDICHTINGSET voor natte ruimtes | Alles wat je nodig hebt voor optimale bescherming van keramisch tegelwerk tegen vocht.

I I I

| Let´s stick together | www.schoenox.nl |

Lezers schrijven Straks geen tegelzetopleidingen meer? Hier een noodkreet uit het onderwijsveld. We constateren dat op dit moment weliswaar wat minder, maar toch nog steeds jongeren het tegelvak willen leren. Maar wij, Bouw Educatie Groep Zuid-Oost Brabant, krijgen degenen die wél willen, niet meer uitgeplaatst bij de erkende leerbedrijven! Als het zo doorgaat, kunnen wij – en wij weten dat dit ook speelt voor veel andere regionale opleidingen – niet doorgaan met de opleiding voor tegelzetters, en kunnen de huidige leerlingen hun opleiding niet meer afmaken. We begrijpen op zich de redenen van de bedrijven: de (zij) instromers zijn in feite bij het huidige beloningssysteem te duur. De opleidingen zijn nog niet aangepast aan de marktvraag, en dat moet wel gebeuren: wij zouden XXLformaten, kitten, stucwerk en mozaïek in de opleidingen moeten verwerken, aangezien momenteel deze vaardigheden in de praktijk van de tegelzetter gevraagd worden. En het is ook niet redelijk dat wij geen leerlingen mogen uitplaatsen bij bedrijven die niet afdragen aan het O&Ofonds (terwijl de opleidingen al afdragen; dat zou voldoende moeten zijn). Dit heeft ook te maken met het feit dat veel bedrijven geen lid van de brancheorganisatie zijn. Maar, tegelzetbedrijven van Nederland, wanneer wij samen innoveren, het vak weer aantrekkelijker maken voor de jongeren, en van onze kant ruimte bieden voor nieuwe leerlingen, dan komen Dan kunnen we de opleiding continueren en ervoor zorg dragen dat er voldoende instroom blijft, instroom die we in de toekomst gezien de vergrijzing hard nodig hebben. Biedt u die ruimte niet ook, dan verdwijnt de opleiding uit Nederland. En dat is eigenlijk geen optie – want dan vindt u straks geen vaklieden meer! Cees van Arendonk, Directeur Bouw Educatie Groep Zuid-Oost Brabant

BOVATINfo ook op abonnement, en voor medewerkers? Mijn baas krijgt de BOVATINfo, en ook de E-nieuwsbrief. Kunnen wij, als medewerkers, dat blad en die nieuwsbrief niet ook ontvangen? En mijn buurman is architect, die wil het blad ook lezen! Red.: ’t Wordt even lastig om iedereen het blad toe te sturen, daar voorziet het budget niet in. Maar – de Enieuwsbrief kan door jouw baas naar jou en al je collega’s doorgemaild worden. En het blad kun je sowieso op de computer of tablet lezen op www.issuu.com/bovatin , en dat geldt ook voor je buurman. Het bestuur heeft overigens besloten dat NIET-tegelzetbedrijven (tegelzetbedrijven hebben we liefst als BOVATIN-lid!)zich kunnen abonneren, en wel voor € 30,- per jaar. Dat zou jij ook kunnen doen trouwens, en misschien kun je er iets over afspreken met je leidinggevende. Het BOVATIN-bestuur vindt het in ieder geval belangrijk dat zoveel mogelijk tegelzetters,

voor het bijhouden van de stand der techniek, maar ook architecten, leveranciers en andere opdrachtgevers het blad lezen…

Vloerverwarming en regels Al vanaf mijn opleiding (zo’n 30 jaar geleden) weet ik niet anders dan dat vloerverwarming gebonden is aan regels. Los van de ondervloer, randisolatie aanbrengen, voldoende dekking (5 à 6 cm) en velden niet groter dan 40 vierkante meter zijn enkele van deze regels. Nu zijn er de nodige bedrijven die deze zaken geheel terzijde geschoven hebben, en naderhand sleuven voor de verwarmings-slagen uitfrezen – wat m.i. eigenlijk niet kan. Maar – als er op jaarbasis duizenden vloeren op deze manier gemaakt worden met weinig problemen, dan voel ik mij een roepende in de woestijn. Waar ik naar op zoek ben is een goed onderbouwd artikel voor de opdrachtgevers waarmee we in discussie kunnen gaan of we dit wel moeten willen en wie het risico gaat dragen. Kunnen jullie zo’n artikel maken, of bestaat er zo’n artikel? www.Artiles.nl - Edwin Harbers Een eerste reactie van Piet Bakker: „In feite heb je, wanneer je de vloerverwarming infreest, het probleem dat de verwarming in de toplaag van de cementdekvloer wordt aangebracht. Bij zwakke natuursteensoorten bestaat de kans op scheurvorming boven de slangen. Elke sleuf die je in de vloer zaagt, wordt in basis een dilatatie. En boven een dilatatie moet je een dilatatievoeg aanbrengen. Tijdens het infrezen kunnen stukken vloer loslaten. dus krijg je onthechting van de dekvloer, gevolg: schade in de tegelvloer en holle klanken. Vloerverwarming in de dekvloer aangebracht, op ongeveer 3 tot 5 centimeter diep, verspreidt de warmte beter. Die gaat immers altijd in een omgekeerde piramide omhoog. Dit laatste geldt ook voor een ingefreesde vloerverwarming. Alleen is hier de afstand van vloerverwarming naar boven kleiner dan een vloerverwarming die in de mortel op 4 tot 5 cm diep is aangebracht. Maar – veel bedrijven doen het zo. En de schade blijft in feite beperkt, al gaat er natuurlijk best eens wat mis. En als er dan schade is, dan zijn het gescheurde tegels en een slechte hechting doordat de leidingen niet- of onvoldoende zijn aangegoten. Wanneer je dan spanningen krijgt. dan werken de ingefreesde leidingsleuven dus als dilatatie en ontstaat er een randveld met onthechting tot gevolg. Ook zal de vloer boven de leidingen wel snel warm worden maar tussen de leidingen niet. Ik denk dat het goed is deze discussie te voeren, ik ben benieuwd naar de reacties en eventuele artikelen! Red: Zie ook het artikel over Schlüter Systems. Hier wordt een alternatief systeem voor vloerverwarming toegelicht. We gaan op zoek naar de kennis. Wordt vervolgd! Reageren? Redactie@bovatin.nl!

Nuttige info voor Bovatin-leden Secretariaat

Afdelingssecretariaten

Ledenadvies

Bondsburo Bovatin Postbus 85, 7460 AB Rijssen Bezoekadres: Karel Doormanstraat 2, 7461 ER Rijssen telefoon (0548) 53 85 05 fax (0548) 53 85 01 e-mail: bondsburo@bovatin.nl website: www.bovatin.nl

Noord-Holland

Bovatin Bondsbureau (voorlichting)

Hoofdbestuur

P. Verlaan Valkenburgerlaan 14, 2771 DA Boskoop telefoon (0172) 21 60 84 fax (0172) 21 04 61 mob. 06-53281208

Voorzitter:

G.A. Reus Raadhuisstraat 18, 1829 BV Oudorp telefoon (072) 511 08 99 mob. 06-22916752 fax (072) 564 70 52 e-mail: reus.ga@gmail.com

Secretaris:

C.H. van Herpen Het Erp 9, 5388 CN Nistelrode telefoon (0412) 61 16 29 mob. 06-52654912 e-mail bovatin@bovatin.nl

Penningmeester:

J. van Haaren Maria Gorettistraat 141, 6462 XP Kerkrade telefoon (045) 5354713 fax (045) 542 21 64 mob. 06-53387342 e-mail: vaha242@planet.nl

Bestuursleden:

J. Börger Den Hamstraat 9A, 3451 BM Vleuten telefoon (030) 677 24 21 fax (030) 677 55 83 G. Hilhorst Wiebachstraat 28, 6466 NG Kerkrade telefoon (045) 544 45 42 fax (045) 544 09 73 C.H. van Herpen Het Erp 9, 5388 CN Nistelrode telefoon (0412) 61 16 29 fax (0412) 61 31 16

Juridisch adviseur:

Mr. T. Zanen Beukendreef 11, B-2920 Kalmhout België telefoon (0032) 36853187 fax (0032) 36853186 e-mail tzanen@hotmail.com mob. 06-20616770

Ambtelijk secretaris:

G. ten Bolscher Postbus 85, 7460 AB Rijssen telefoon (0548) 53 85 05 fax (0548) 53 85 01

Informatie betreffende keurings commissie:

Bovatin Postbus 85, 7460 AB Rijssen telefoon (0548) 53 85 05 fax (0548) 53 85 01

bovatinfo

K. Scholten Westerwerf 2 1911 JA Uitgeest mob. 06-53681859

Zuid-Holland Midden-Nederland

Oost+Noord-Nederland

G.C. Cremer Europaweg 28 7742 PH Coevorden telefoon (0524) 22 15 96 e-mail gccremer@hotmail.com

Zuid-Nederland

P. de Jong Cambreur 8, 5171 SJ Kaatsheuvel telefoon (0416) 27 33 29 fax (0416) 27 33 29

Redactiecommissie Hoofdredactie, advertenties en nieuws diversen

Remus F.P.M. Aussen, Aussen communicatie & management Dwarsbleekstraat 4, 3134 EC Vlaardingen, telefoon (010) 435 22 70 mob. 06 – 242 70 953 www.aussen.nl e-mail redactie@bovatin.nl

Mededelingen Hoofdbestuur

G.A. Reus Raadhuisstraat 18, 1829 BV Oudorp telefoon (072) 511 08 99 e-mail: reus.ga@gmail.com

Mededelingen landelijk secretariaat B. Bekhuis Postbus 85, 7460 AB Rijssen telefoon (0548) 53 85 05

Techniek-Materialen-Gereedschappen P. Verlaan Valkenburgerlaan 14, 2771 DA Boskoop Tel. (0172) 21 60 84 P.J. Bakker Zuiderplantsoen 40, 1621 MA Hoorn telefoon (0229) 29 92 40 mob. 06-51764118 fax (084) 229 31 48 e-mail bovatin@bovatin.nl

Redactieadres Bovatinfo Postbus 85, 7460 AB Rijssen Telefoon (0548) 538 505 Fax (0548) 538 501 e-mail redactie@bovatin.nl

Kosteloos via telefoon: (0548) 53 85 05 fax: (0548) 53 85 01 e-mail bondsburo@bovatin.nl Voorlichting op gebied van: • Cordares (SFB) • Sociale Verzekeringen • CAO-bepalingen • Loonkosten • Overige verzekeringen • Bedrijfsschade • WA verzekeringen • Etc.

Bovatin Bondsbureau (advies) Tarief € 70,- per uur. Kort telefonisch advies: kosteloos

Adviezen op gebied van: • Opstellen van een ondernemingsplan • Kostenbewakingssystemen • Financieringsplan • Opstellen exploitatieprognoses • Opvolgingsproblematiek • Etc.

Bovatin/Technisch advies

Kort telefonisch advies: kosteloos Tarief € 70,- per uur. Algemene technische adviezen en specifieke projectadviezen • Tegels • Lijmen • Hulpmiddelen-materialen • Verwerkingsmethoden • Etc. Advies aanvragen via Bondsbureau: 0548 - 538505 Adviseur: P.J. Bakker

Bovatin/BJD Advies

Tarief € 70,- per uur. Incasso: no cure no pay (zonder geschil) via tel: (00) 32 36 85 31 87 (tussen 20.00 uur en 22.00 uur) fax: (00) 32 36 85 31 86 Mob. 06-20616770 e-mail: tzanen@hotmail.com Juridische Advisering en Procesvertegen woordiging (ook bemiddeling advocaat): • Arbeidsrecht • Contractenrecht • Incasso • Huurkwesties • Soc. Verzekeringen • Subsidies • Vergunningen • Leasing • Productaansprakelijkheid • Juridische Doorlichting • Etc.

S.G.A.T. Stichting gespecialiseerde Aannemers in het verwerken van keramische- en natuursteen tegels (zie secretariaat Bovatin) Postbus 85, 7460 AB Rijssen

Voor bouwprofessionals

EĂŠn tegellijm voor alle ondergronden en alle keramiek

Stofarm!

n n n n

Lichtgewicht (zak van 15 kg met handvat) Uitlevering gelijk aan 25 kg traditionele tegellijm Zowel voor dun- als middenbedverlijming Verlengde lijmopentijd ĂŠn hoog standvermogen

Kijk voor stofarme en snelle systemen op www.basf-cc.nl/PCI

BADK

T H C E S R E M A

T H C I D R E T A W

WATER VINDT ZIJN WEG VANAF NU ALLEEN NOG VIA DE AFVOER

Gemiddeld 1 op de 10 woningen krijgt in de loop der jaren te maken met een lekkende badkamer. Water dringt door in muren en plafonds. Met Kiwitz kunt u deze problemen eenvoudig voorkomen. Voordat de badkamer wordt betegeld, krijgen de vloeren en wanden eerst een ‘100% waterdicht’ behandeling. Afhankelijk van de ondergrond heeft Kiwitz hiervoor verschillende afdichtsystemen die hun kwaliteit ruimschoots hebben bewezen. Waterdichte oplossingen voor hoeken, pijpdoor voeren en andere kritische plekken. Sterk hechtende, snel en makkelijk te verwerken tegellijmen en kleurvaste, waterkerende voegmortels completeren het afdicht-

Totaaloplossing

en lijmsysteem. Voor de afwatering in de douche heeft Kiwitz afvoersystemen van de nieuwe generatie in haar programma. Goten en putten die een opvallende combinatie bieden aan functionaliteit en

• Kiwitz afvoeren met een flens • 100% waterdicht vloer- / wandsysteem • advisering en begeleiding op maat

schoonheid. Hiermee is de totaaloplossing compleet. Badkamers worden nu écht waterdicht!

Ook definitief afrekenen met lekkende badkamers? Neem contact met ons op voor een korte, vrijblijvende kennismaking met Kiwitz en haar oplossingen voor écht waterdichte badkamers.

Postadres

Postbus 120 NL - 7070 AC Ulft Bezoekadres De Hogenkamp 22 NL - 7071 EC Ulft ONDERDEEL VAN DE KIWITZ GROEP

Telefoon Fax E-mail Internet

Afdichtingsproducten Tegelzettersproducten Beton- en morteltechnologie Vloer- en wandsystemen

+31 (0)315 270 620 +31 (0)315 270 621 info@kiwitz.nl www.kiwitz.nl

Maak het waar. Met KIWITZ.