Journal Alert 2022 nr. 2

Academie van Bouwkunst

Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten

Journal Alert Tables of contents 2022 Nr. 2-Week 9 t/m 15

AD Architectural Design AR - The Architectural Review A+U Architecture and Urbanism Arch+ De Architect De Blauwe Kamer El Croquis Detail Groen Huig Magazine AvBR Nul20 Rijksdienst Cultureel Erfgoed Scape Topos Witte Raaf

2 2 6 12 14 18 22 26 28 34 41 44 46 48 52 54

Article service!

Ask for a copy of an article of your choice and we will send a pdf to you: Bouwkunst-bibliotheek@ahk_nl

Subscribe/ unsubscribe Bouwkunst-bibliotheek@ahk.nl Journal Alert

D

02/2022

ALT-FORM: INDETERMINACY AND DISORDER

Moving Pictures About the Guest-Editor

Three Installations for Public Life

5

Viola Ago

Introduction

44

Jennifer Newsom

Heavyweight

6

52

Undermining Power Structures Through Spatial Destabilisation and Force Simulation

Embracing Uncertainty How Policies Shape the World Viola Ago

Jeffrey Halstead

Chaos, Creativity, Change

14

The Cybernetic Logic of Late Capitalism Andrew Culp

Arch itecto n i sati on

22

The Spatio-Temporal Rhythms of Contemporary Sculptural Practices

The alternative in form does not necessarily mean an approach to form devoid of structure, hierarchy or order.

Rather, an alternative one prefers not to favour these attributes, and instead invites an external formalism (social, literary, scientific, etc) to collapse onto the architectural and aesthetic one.

- Viola Ago

Suzanne Cotter 3

Kombinat

30

The Unseen and Their Architectural Oddkins Dorina Pllumbi

Painterly, Misfit and Redundant Challenging Precision and Optimisation with Scavenging Faysal Tabbarah

2

36

ISSN 0003-8504 ISBN 978 1119 748793

Rude Forms Among Us

Guest-edited by Viola Ago

60

Contemporary Construction of Prehistoric Ruins

Rendering Representational Atmosphere

90

Appropriating Formalisms Around Invisible Objects in Film

Anna Neimark

Carl Lostritto

Signature Urbanism

96

Shaping Subperceptual Forms for the New Multispectral City Ersela Kripa and Stephen Mueller

Rebellious Architecture

104

Bayou Reconstructed V Mitch McEwen and Kristina Kay Robinson

An Aesthetic of Collapse 'Strange Networks'

68

Alternative Form, Disorder and Indeterminacy A Conversation with Jack Halberstam

Inhabiting the Boundary Condition

Viola Ago

A Conversation with Thom Mayne

Viola Ago

Chromophobia in the 'Smart' City

114

ta t a

78

From Another Perspective

Sculpting the Forest of Symbols

Carolyn L Kane

120

Nick Ervinck

Images of Former Futures and Reformations

84

Neil Spiller

Contributors

126

DalenaTran

3

:

Bodies

s

◄ Ji4

rrre

re

e e

g

#%

% $

I •I

$»

46

:c 0

it M

•

Sarah Lamble

3

o

I

3

I #

%

$

«t

z

#

3

3 6

6

98

Are you sitting comfortably?

Catharine Rossi

32

Private property Zoé amudzi

Louise Bourgeois Maria Gil Uldemolins

86

Sex workplaces Molly Smith

Fat space Julieanna. Preston

40

The collective body Lola Olufemi

Chronic conditions Anna Ulrikke Andersen

40

OUTRAGE

KEYNOTE

Home bodies Frances Whorrall-Campbell 19

10

18

94

REPUTATIONS

Virtual bodies Katta Spiel and Kathrin Gerling

18

'Trans incarceration Sarah Lamble

~~ ~ ~ 8

t

::, 0

3 &3 z

e., 3

g o E

5 98

12

Maria Hl Ulldemolins

ar The Architectural Review Scouring the globe since 1890 for architecture that challenges and inspires architectural-review.com

archreview @O thearchitecturalr eview €?thearchitecturalreview

Subscription8 architectural-review.com/subscriptions help@subscribe.architectural-review.com +44 (0) 1004 828705 Online shop architectural-review.com/shop Customer services customerservicesteam@emap.com +44 (0) 20 8958 2000

W Awards

f

r

'

-----....,----"....,__...,_4,t _~..•

-

15

1

·._·-

4

120

102

JANE DREW PRIZE

MJ LONG PRIZE 01

BUILDING

84

PROFILE

Farshid Moussavi Catherine Slessor

Sophie Mitchell, Nissen Richards Studio Sutton Hoo Eleanor Beaumont

ADA LOUISE HUXTABLE PRIZE 60

BUILDING

Anne Wynne, DSDH A National Youth Theatre Ellen Peirson 68

88

Mona Hatoum Adrian Lahoud MOIRA GEMMILL PRIZE

BUILDING

Fiona Monkman, Islington Architects Centurion Close Ruth Lang 76

PROFILE

92

PORTFOLIO

Swati Janu Social Design Collaborative Gautam Bhan

BUILDING

Hannah Stringer, AOC National Archives Ee Du[fr

102

PORTFOLIO

Rania Ghosn Design Earth Charlotte Malterre-Barthes

51 2

119

PORTFOLIO

Sumayya Vally Counterspace Tomà Berlanda

84

120

Farshid Moussavi as told

by Catherine lessor

PORTFOLIO

Ana Baptista Colectivo Mel André Tavares

Art Director Editor

Tom Carpenter

Manon Mollard

Production Editors

Deputy Editor

Managing Director

Eleanor Beaumont

Jezebel Mansell Julia Dawson

Assistant Editor

Picture Researcher

Production Director

Pal Moran

Nick Stimpson

Lili Zarzycki

Daria Hufnagel

Editorial Assistant

History Editor

Commer cial Director

Ellen Peirson

Tom Wilkinson

Frazer Stokes eat. 992

Digital Editorial Assistant Bushra 'Tellisi

Contributing Editor

Head ofMarketing Gill Chalk et. 2058

Catherine lessor

Pery effort has been made to identify copyright holders and obtain permission to reproduce images in this issue, Please get in touch with the editorial team shmold you have any queries.

Ema ils areformatted: frstname.lastname@emap .com +44(0).90 8968 pb eat.

±

a

KM#e & ' r

«

0

Hf'the fossil fuel era hadn't

happened, what would have are of technological

been the

in build

Feature: Colombia

ARCHITECTURE AND URBANISM

2022:03

o.618 Photo Essay: Atlas of the Andes

Camilo Echavarria

Publisher: Nobynki Yoshida

Essay:

Chief Editorial Advisor:

Toward a Critical Tropicalism

Seng Kuan

Camilo Restrepo Ochoa

Guest Editor:

AGENdA

Camilo Restrepo Ochoa

30

Farallones Coffee Wet Mill

Senior Editor:

+UdeB Arquitectos

Ayako Sato

40

NIDO

Editor:

Ctr1G

50

Sylvia Chen Singapore)

Carpinelo Kindergarten

Layout:

Edgar Mazo

5atoshi Ando pickles design Megumi Kakinma

Prado Park

Copyeditor:

Control and Operations Center

56

EI Equipo Mazzanti Am

1

Teschner

LCLA Office

76

Editorial Board:

Ballen House

Barry Bergdoll Giovanna Borasi Andres Lepik

Siete Vueltas School

PLAN:B

6o

81

Pacheco Estudio de Arquitectura

Consultant:

92

TX Arts Building, University of Los Andes

Yasuhiro Teramatsnu

email Arquitectura

Design:

98

Espacio Plural Gallery

Massimo Vignelli

TAB

Distributor: Shinkenehiku-sha Co.. Ltd.

Taller de Arquitectura de Bogotá

104

8lll

Santiago Pradilla. in association with Zuloark

Io

Woven House

AGENdA. in association with JPR architects and PLAN:B

I6

Orquideorama

AGENdA. in association with JPR architects

124

Gabriel Garcia Marquez School

p+UPnullishing o.. Ld 2022 Printed in .Japan

Published by A+ Publishing o.. Ltd. Kasumigaseki Building 17E 3-2-5.

AGENdA. in association with Dellekamp Schleich

132

Senor de Tula Sanctuary

Kasumigaseki, Chiyoda-kn., Tokyo

I00-6017. .Japan Tel: +81-3-6205-4384 Fa: +81-3-6205-4387 Aovama House 2-10-14 Minamiaoyama. Minato-ku. Tokyo 107-40062. Japan Tel: +81-3-6455-5597 Fa: +81-3-6455-558.3 E-mail: an@japan-architect.co.jp (URL: https:

ISBN\ 978-4-9002-1275-6

142

Rahul Mehrotra Medellin Recuperation of Gullies with Consolidated Housing Blocks Linear Park La Herrera 152

au-magazine.eom

a+u= Architecture and {Urbanism is exclusive]

Essay: Learning from Medellin: the Alignment of Politics and Civil Society

150

handled

by hikenchiku-sha o.. Ltd.: Kasumigaseki Building 17F. 3-2-5.

Kasunigaseki. Chiyoda-ku. Tokyo

I00-6017. Japan Tel: +81-3-6205-4380 Fn. +8I-3-6205-1386

Essay: Medellin. Architecture for Public Life: Construction of the City as a Collective Agenda

158

Jorge Perez-Jaramillo

E-mail : ja-business@japan-architect.co.jp Subscription rate for 2022 outside Japan

)L5.000 Airmail& Middle East. )49.000 Airmail - onth America d

ML2.000 Airmail - Asia..

Europe. North America. Oceania.

Africa

Lu.S.Dollars. Ero, and Sterling Pounds equivalent to the above Japanese Yen pries

should be current exchange rate when

are acceptable. Your remittance converted at the

yo rent us

Front cover: Control and Operations Center by El Equipo Mazzanti. Photo by Alejandro Arango.

Back cover. Prado Park by Edgar Mazo Photo by Isaac Ramirez.

ARCH+ Zeitschrift für Architektur und Urbanismus

Zeitgenössische feministische

lnhalt 01

EDITORIAL Melissa Koch und Anh-Linh Ngo

04

EINFÜHRUNG Torsten Lange, Charlotte Malterre-Barthes, Daniela Ortiz dos Santos, Gabrielle Schaad

M ~

A

18

ESSAY: Queer-feministische Städte für ein anderes Leben!?

Yvonne P. Doderer

26

ESSAY: Site-Reading Writing Quarterly Jane Rendell

34

PRAXIS: Schmutzige Theorie Hélène Frichot

40

POSITION: Der ~Vaterkomplex" der Architektur Eine Ahmed'sche Therapiesitzung Brady Burroughs

42

POSITION: Donna Haraway für Architekt*innen Elli Mosayebi

(+

t \

Seite 52

ARCH+ features KATE MACINTOSH im Gespräch mit Kristina Herresthal und Ariane Wiegner

66

GESPRÄCH: ,,Wir brauchen Formen der Reproduktion, die uns nicht voneinander trennen" Silvia Federici im Gespräch mit Lilian Chee

76

PRAXIS: Kitchenless Cities Anna Puigjaner

82

INTERVENTION: 110 Rooms Anna Puigjaner/MAIO

88

INTERVENTION: San Riemo A RGE Summacumfemmer und Büro Juliane Greb

96

INTERVENTION: La Comunal Lacol

100

INTERVENTION: La Borda Lacol

Seite 42

44

PRAXIS: Über Parität und Diversität im Hochschulkontext Torsten Lange, Charlotte Malterre-Barthes, Daniela Ortiz dos Santos, Gabrielle Schaad

48

PRAXIS: Manifest der Architecture Lobby

50

PRAXIS: WikiD

52

ESSAY: Blinde Flecken Mary Pepchinski

07

lnhalt , 'iele 'rauen, lie eine Schlüsselrolle spielten, wurden systematisch mit dem Bade ausgeschüttet. Jedes architektonische Werk ist eine durch und durch gemeinschaftliche Unternehmung, aber wir bemühen uns nach Kräften, das zu leugnen."

- Beatriz Colomina, seite 118 106 PRAXIS: Edit Collective 110

PRAXIS: Mona Mahall, Asll Serbest

116

GESPRÄCH: Die Architekturgeschichte gegen den Strich bürsten Beatriz Colomina im Gespräch mit Katarina Bonnevier

Seite 110

PRAXIS: Xcessive Aesthetics 124 PRAXIS: MYCKET Collaborations PRAXIS: fem_arc Kollektiv 128 INTERVENTION: The Restroom Pavilion 150 PRAXIS: Matri-Archi(tecture) 134 PRAXIS: Office for Political Innovation 154 PRAXIS: Office Hours Esther M. Choi 156 ESSAY: Wenn Denkmäler stürzen Paul B. Preciado 164 POSITION: Fanon über den kolonialen Raum Samia Henni 166 POSITION: Ein Brief an Audre Lorde Afaina de Jong 168 GESPRÄCH: Dekarbonisieren, dekolonisieren, deinstitutionalisieren Lesley Lokko und Tom Emerson im Gespräch mit Tonderai Koschke und Sarah Maafi 174

PRAXIS: Counterspace Studio

176

ESSAY: And We Do Not Inhabit Single-Issue Spaces Niloufar Tajeri

182 PRAXIS: Feminist Architectural Histories of Migration Anooradha Iyer Siddiqi, Rachel Lee 183 PRAXIS: ~Schwarze Märkte" Transnationale Architekturen der Fürsorge HudaTayob Seite 106

08

186 INTERVENTION: Hikma atelier masöm, Studio Chahar

Seite 96

192

INTERVENTION: Haus der Frauen

Building Beyond Borders, BC Architects & Studies

198 200

PRAXIS: Concreto Rosa ESSAY:. Systemerhaltung und Sichtbarkeit

Elke Krasny

204

PRAXIS: Maintenance Art

Mierle Laderman Ukeles

206

KORRESPONDENZ: Über intersektionale Architektur

Menna Agha, Adam Caruso, Tei Carpenter und Carla Juaçaba mit Torsten Lange, Charlotte Malterre-Barthes, Daniela Ortiz dos Santos und Gabrielle Schaad

208

GESPRÄCH: Radikale Reparatur

Mabel O. Wilson im Gespräch mit Bryony Roberts, Einführung: Irene Cheng

220

AUTO'INNEN

224

IMPRESSUM

Seite 208 ARCH+ TEAM DIESER AUSGABE: Nora Dünser (CvD), Max Kaldenhoff (Kreativleitung), Melissa Koch (Projektleitung) (MAK), Anh-Linh Ngo (Redaktionsleitung), Mirko Gatti, Franziska Gödicke (FG), Markus Krieger (MUK), Vera Krimmer (VK), Anna-Maria Mayerhofer (AM)

GASTREDAKTION: Torsten Lange, Charlotte Malterre-Barthes, Daniela Ortiz dos Santos (DOS), Gabrielle Schaad (GS)

COVER BILD:© African Futures Institute, Design: Fred Swart, Director of Visual Identity, AFI

09

'

JAARGANG 53 MAART 2022

de Architect

INHOUD

PROJECTEN Rcrcmuu

I

'

M"

£2.9gr Mg

32 SAMEN ONTSNAPPEN AAN DE LOGICA VAN DE MARKT KEILEPAND IN ROTTERDAM DOOR GROUP A In het Rotterdamse Merwe-Vierhavensgebied transformeerde een vooroorlogs pakhuis in een levendige makersplek. Een idealistisch plan te midden van veel marktdruk.

5 2 En een interview met kunstenaar Joep van Lieshout.

INTERIEUR

56 EEN RUIMTELIJK VISITEKAARTJE AAN HET IJ KANTOOR EN SHOWROOM VAN SIERSEMA INTERIEUR DOOR BEYOND SPACE Een bedrijf voor interieurinrichting huist in een magische onderwaterwereld. Dat onderstreept de identiteit van het bedrijf, en is een knipoog naar het omringende water.

64 WONEN AAN EEN HAVEN IN VOL BEDRIJF HAVENKWARTIER IN DEVENTER In Deventer werkt de gemeente al vijftien jaar aan het Havenkwartier: "Bewoners moeten zich realiseren dat ze aan een werkzame binnenhaven komen te wonen.

8 2 Met een interview met rijksadviseur Wouter Veld huis.

Ia

86 FEESTEN, BOUWEN EN WONEN ZONDER DOGMA'S THE HARBOUR CLUB IN AMSTERDAM-OOST DOOR LEVS ARCHITECTEN Het Cruquiuseiland wordt herontwikkeld maar The Harbour Club mocht blijven zitten.

Dan moest er wel een hoop gebeuren: erin, eromheen én erbovenop.

104 HAVEN MAAKT PLAATS VOOR HIP EN SLIM SHANGHAI WEST BLIND IN SHANGHAI, CHINA Met de transformatie van zijn havengebied wil Shanghai wereldspeler worden op hel gebied van innovatie. De grote projecten Al Valley en Media Port hebben elk ruim een miljoen vierkante meter commercieel vloeroppervlak.

JAARGANG 53 MAAR1 2022

us

HOE ANTWERPEN VAN HAVEN STAD MAAKT

I,

12

de Architect

INHOUD

ARCHITECTUURTAAL

DUBBELE DEUREN ESSAY

KOESTER DE ROESTIGE HAVENZIEL

Door deuren krijgen zelfs de zwaarste gebouwen beweging. Een dubbele deur is het summum, want dat betekent dubbele vrijheid: je kunt kiezen welke deur je neemt.

Tim Devos over de transformatie van het Droogdokkenterrein.

I

...»

EINDELOOS SCHAVEN AAN DE RAUWE SCHIEZONE

II9.

Recensies, columns, gebouwen, opinies en achtergronden over de architectuur.

158..

"IN EEN HAVENSTAD MOET JE PRODUCTIVITEIT EN WONEN BIJ ELKAAR BRENGEN"

136

START-UP

STUDIO BLAD "Hoe groener en diverser, hoe beter"

Christian Rapp, stadsbouwmeester van Antwerpen

I

PROJECT

LIEFDEVOL VORMGEVEN AAN ROBUUSTE STADSARCHITECTUUR Gootstadsblok door Sergison Bates architects, Bovenbouw en BULK architecten

184

PRODUCT

Meubels van plasticafval uit zee door Mater; Leer van vissenhuid van Studio Nienke; Studio Klarenbeek & Dros kan 3D-printen met zeewier.

76...

STEDELIJKE SCHUILPLAATS VOOR DE GEEST Still Room door Studio Corkinho

Ig6

NIEUW ERFGOED

HELIPORT IN ROTTERDAM DOOR JAN VERHOEVEN In 1976 besloot Rotterdam woningen te bouwen op een verlaten helikoptervliegveld. De architect was bekend van zijn 'wonen rond een pleintje' in Hoevelaken.

9

in.. l

I

[ ,,,, INHOUD #l / 2022

DE VERHALEN 14/

16/

76 /

84 /

Nieuwe minister

De digitale stad is onzichtbaar

'Een stad is geen tabula rasa'

Er gaapt een gat tussen technologie en ruimtelijk ontwerp

Interview met architect Franz Ziegler

Over mensen, hun gevoelens en de betekenis van de omgeving

29 /

35 /

55 /

67/

DOSSIER

Leren van Lima

Een maatpak voor iedereen

De zee terug in het dorp

RUIM BAAN VOOR DE BURGER

Op bezoek in zelfbouwwijk Villa El Salvador

In klusflat Kleiburg bouwen bewoners hun eigen paleisje

In Holwerd nemen bewoners het heft in handen

Laten we hopen dat Hugo de Jonge een brede blik heeft

30 I

I Boeren, burgers en buitenlui

'Van wie is de stad eigenlijk?'

In Oosterwold doen bewoners alles zelf

Gasthoofdredacteur Adri Duivesteijn wil dat burgers zelfbepalen hoe hun omgeving eruitziet

Van 'spoorwond' tot voorbeeldige zelfbouwwijk

69 /

38

UITKLAPPER /

Right to the City in zeven smaken Foto en omslagbeeld Marieke Kijk in de Vegte

Het prachtige tekenwerk van Pjotr Gonggrijp

58 /

'Zelfbouw mag niet voor de elite zijn'

'Stadsplanning moet democratisch zijn'

Adri Duivesteijn in gesprek met Darinka Czischke

Maria Cristina Cravino over ongelijkheid in LatijnsAmerikaanse steden

50 /

De Delftse Coendersbuurt is een toonbeeld van particulier opdrachtgeverschap

62 /

72 /

'Het was vanaf het begin hun park'

De burger weer aan het stuur

Het Tilburgse Spoorpark is het grootste burgerinitiatief van Nederland

Peter Kuenzli en de noodzaak van wooncoöperaties

INHOUD

DE RUBRIEKEN

06 / Eerst dit 10/ Beeldcolumn Sander de Knegt Gemeenschapszin

94 / Van de NVTL Weerbare steden 96 / Van de BNSP Academie voor ruimte

98 / De eerste schets Het kader en de onzichtbare weg 100/ Column Arjan Harbers Dark stores

'Juist burgerprojecten hebben een ziel, gewoon omdat het van de mensen zelf is' Gasthoofdredacteur Adri Duivesteijn wil dat burgers hun 'recht op de stad' terugpakken - p.30

mm

EL FINAL DE LAS MANERAS

254

NUEVAS INTOLERANCIAS PARA DESPUÉS DE LA POSVERDAD: POSTHUMANISMO, PRECISIÓN Y CONSERVACIÓN THE END OF MANNERS NEW INTOLERANCES FOR THE AFTER-POST-TRUTH: POSTHUMANISM, PRECISION AND CONSERVATION ALEJANDRO ZAERA-POLO

BIOGRAFIA

4

EL. PROCESO CREATIVO

EDIFICIO DE VIVIENDAS SIERRA MIHBRES

6

UNA CONVERSACIÓN CON HÉCTOR BARROSO

CINCO CASAS ENTRE PINOS

THE CREATIVE PROCESS

EDIFICIO DE VIVIENDAS LóPEZ COTILLA 71O

CASA EN AVÁNDRO 240

84

HOUSE IN AVÁNDARO

LABYRINTHS

AMPLIACIÓN Y REFORMA DE LA CASA DDH

THE ARCHITECTURE OF HÉCTOR BARROSO

DDH HOUSE ENLARGEMENT AND RENOVATION

JESUS VASSALLO

62

LÓPEZ COTILLA 71O APARTMENT BUILDING

HUGO SÁNCHEZ LABERINTOS

36

FIVE HOMES AMONG PINES

A CONVERSATION WITH HÉCTOR BARROSO

L.A ARQUITECTURA DE HÉCTOR BARROSO

20

SIERRA MIMBRES APARTMENT BUILDING

BIOGRAPHY

CASA CARDA

106

120

CANADA HOUSE ESTUDIO Y APARTAMENTO EN CALLE PARRAL

136

STUDIO AND APARTMENT ON CALLE PARRAL EDIFICIO DE VIVIENDAS ANTONIO MACEO 8

152

ANTONIO MACEO B8 APARTMENT BUILDING COMPLEJO DEPORTIVO CAO

174

CABO SPORTS COMPLEX CUATRO CASAS EN LOS HELECHOS

198

FOUR HOUSES IN LOS HELECHS CASA CATARINA

212

CATARINA HOUSE SEIS VIVIENDAS EN TuLUM

2015/2022

EDIFICIO DE VIVIENDAS ANAXÁGORS

TALLER HÉCTOR BARROSO

224

SIX HOUSES IN TULUM

ANAXÁGORAS APARTMENT BUILDING

232

·ae_-4' e

{

j

e.

z

$

Genossenschaftsbauten in Zürich und Barcelona?

Cooperative Housing in Zurich and Barcelona #

1

Konzept . .

Concept

gs ,s

Clichy-Batignolles .. .

Oko-Quartier in P clichy- Batigno Green Qy

2

lnhalt Contents

Editorial 26

Impressum Imprint

94

Projektbeteiligte & Hersteller

Project Teams & Suppliers 124 Contributors

3.2022

Das Pariser Quartier Clichy-Batignolles wurde als sozial gemischte Öko-City angekündigt. In der Realität sind Sozial- und Eigentumswohnungen wie bei Aires Mateus/ AAVP in getrennten Gebäuden untergebracht.

DETAIL

mirt fa

Clichy-Batignolles in Paris was heralded as a socially mixed green city. In reality. social and free-market housing are spatially separated, as in the buildings by Aires Mateus/ AAVP

Magazin Reports 6

Barbara Zettel Tulpen über dem Hudson River

Tulips over the Hudson

10

Interview Tarik Oualalou Versuchslabor für die Weltrettung

28

A Testing Ground to Save the World

14

Sandra Hofmeister Ringformation in Brüssel

Ring Formation in Brussels

16

Oliver Tessmann Research Fertigteil 2.0: Kreislaufwirtschaft im Bauwesen

Precast Concrete Component 2.0: The Circular Economy in Construction 22

Product Award 2021Die Gewinner

The Winners

Produkte Products Joachim Berner 100 Heizen mit Wasserstoff

Heating with Hydrogen 104 Bad- und Klimatechnik

Bathroom and Climate Control Technology 110 Gebäudehüllen

Building Envelopes 118 Licht und Gebäudeautomation

Light and Building Automation

6

An einem Pier in Manhattan hat Thomas Heatherwick Little Island geschaften nicht als technische Plattform, sondern als romantische Topografie aus Betontulpen.

Built on a pier, Thomas Heatherwick's Little Island creates a new green oasis for Manhattan with a topography formed by concrete tulips.

lnhalt Contents

4

3.2022

DETAIL

Urbaner Wohnungsbau Urban Housing Aul3en Betonburg, innen Wohnhöhle aus Holz. Das Haus B in Vorarlberg von Marte.Marte scheint die Aussicht zu ignorieren und setzt sie umso mehr in Szene.

Concrete bunker on the outside, timber dwelling on the inside. While Haus B in Austria by Marte.Marte seems to ignore the outdoor view, the effect is all the more dramatic. detail.de/ 3-2022-marte

44 Im Wohnbau Caracci bei Barcelona von estudio Herreros liegen Sozial- und Eigentumswohnungen Tür an Tür. Die Laubengänge zum Hof sind gleichzeitig Balkone.

At Caracol near Barcelona by estudio Herreras, social and free-market housing are side by side.

Courtyard-facing covered walkways double as balconies.

Essay 28

Andrew Ayers Clichy-Batignolles Oko-Quartier aus Beton Clichy-BatignollesGreen Quarter in Concrete

Typologie

44

Wohnbau Caracal bei Barcelona (ES)

Caracal Housing near Barcelona (ES) estudio Herreras 50

Modular Housing in Dijon (FR) sophie delhay architecte 56

Hofbebauung in Paris (FR)

Process 66

Kooperative La Baima in Barcelona (ES) Cooperative Housing La Baima in Barcelona (ES) Lacol+ Laboqueria

Courtyard Building in Paris (FR) Mars Architectes

38

62

rundzwei Architekten

MIM-A

Modularer Wohnungsbau in Dijon (FR)

Typology Wohngebäude Eisberg in Berlin (DE) Residential Building Eisberg in Berlin (DE)

+

Prozess

Geförderter Wohnungsbau in Neu-Ulm (DE)

Subsidized Housing Development in Neu-Ulm (DE) StudioVlayStreeruwitz

80

Genossenschaftsbauten Zollhaus in Zürich (CH) Cooperative Housing Zollhaus in Zurich (CH) Enzmann Fischer Partner

Elementiert und vorgefertigt Bauen mit Lehm

Deutsches Romantik-Museum in Frankfurt am Main

Modular and Prefabricated Building With Earth

German Romanticism Museum in Frankfurt am Main

4.2022

/

--------\

-;--------

/

\

I

\

I

\

I

\

I

\

I

\ I

\ \

I

\

I

I

\

I

\

I

\

I

\

I

\

I

\

I

\

I

\

Massivbau Solid Construction

\

I

2

lnhalt Contents

4.2022

DETAIL

Editorial 20

Impressum Imprint

84

Projektbeteiligte & Hersteller Project Teams & Suppliers

104 Contributors

Magazin Reports 4

8

In the atrium designed by MVRDV, Museum Boijmans Van Beuningen shows off its holdings spanning epochs and genres in large glass display cases.

04

Einen sozialen Wohnungsbau fast ganz aus einheimischem Naturstein hat das Institute Balear de la Vivienda (IBAVI) in Palma de Malllorca errichtet.

The Balearic Social Housing Institute (IBAVI) in Palma, Malllorca, built a social housing complex made almost exclusively of local natural stone.

34

Sandra Hofmeister Depot für die Kunst Rotterdams von MVRDV New Depot for the Art of Rotterdam

by MVRDV Interview Sarah Wigglesworth Mit Experimentierfreude gegen den Klimanotstand Creative Solutions to Combat the Climate Crisis

15

DETAIL Award 2022

16

Hanaa Dahy, Patrick Teuffel, Rijk Blok, Martin Prösler Research Brücken aus Naturfasern Natural Fibre Bridges

Produkte Products 88

Im Atrium des van MVRDV gestalteten Schaudepots zeigt das Museum Boijmans Van Beuningen seine Bestände über alle Epochen- und Gattungsgrenzen hinaus in grollen Glasvitrinen.

Tanja Pabelick Die Stadt als kollektives Wohnzimmer The City as a Collective Living Room

92

Au~enanlagen Exteriors and Landscaping

98

Mauerwerk, Stein, Beton Brickwork, Stone, Concrete

4.2022

3

Massivbau Solid Construction

Essay 22

Achim Pilz Massiver Lehm Solid Earth

Dokumentation

Documentation Sozialer Wohnungsbau in Palma de Mallorca (ES) Social Housing in Palma de Mallorca (ES) lnstituto Balear de la Vivienda (IBAVI)

34

42

Musikschule in Brixen (IT) Music School in Bressanone (IT) Carlana Mezzalira Pentimalli

Das Büro- und Schulungsgebäude in Mexiko, das 3 ME Arquitectura konzipiert hat, ist komplett in Ziegel gehüllt.

In central Mexico. the Office and Training Centre designed by 3 ME Arquitectura is encased entirely in brick.

68

50

Haus S im bayerischen Voralpenland (DE) House S near the Bavarian Alps (DE) Architekturbüro Huber Deutsches Romantik-Museum in Frankfurt (DE) German Romanticism Museum in Frankfurt (DE) Mäckler Architekten

58

68

Büro- und Schulungsgebäude in Mexiko (MX) Office and Training Centre in Mexico (MX)

3 ME Arquitectura 76 Redhill Barn in Devonshire (GB) TYPE

Rund 1000 silikonverklebte Glassteine bilden diesen Pavilion ven Konstantin lkonomidis an der Westküste Grönlands.

Around 1,000 siliconebonded glass blocks form this pavilion by Konstantin lkonomidis on the west coast of Greenland. detail.de/ 4-2022-ikonomidis

FEBRUARI • 2022

Natuurstad: lokaal antwoord op klimaatverandering

Van puinstortplaats tot fraai stadspark

JAARGANG 78

Inhoudsopgave Vakblad Groen is een uitgave van ELBA\REC, de grootste Nederlandse uitgeverij van vakbladen, congressen, seminars en studiereizen op het gebied van ruimtelijke ordening en geVakblad Groen biedsontwikkeling.

Dit vakblad biedt #02 2022 professionele en actuele artikelen over het groen voor mensen in de stad en in het landschap. De publicaties in Groen met hun vakmatige toelichtingen in combinatie met verklarend beeldmateriaal houden u alert.

Uitgever ELBAIREC, Edgar van Eekelen

Contactgegevens ELBAIR EC Paulus Borstraat 41 3812 TA Amersfoort 033-8700 100

www.vakbladgroen.nl Linkedln: bit.ly/VakbladGroen Twitter: @VakbladGroen Redactie: r.vandijk@elba-rec.nl Advertenties: w.louwen@elba-rec.nl

Redactieraad Patrick Ruijzenaars (Ruijzenaar Landscapes), Dinand Ekkel (Aeres Hogeschool), Martin Looije (gemeente Rotterdam), Albert Jan Kerssen (idverde Advies) en Rosa van Werven (NL Greenlabel)

Redactie Roel van Dijk (hoofdredacteur) en Hans Bouwman (eindredacteur)

Opgave en vragen over abonnementen Abonnementenland Postbus 20 1910 AA4 Uitgeest Tel. +31 (0)251-25 79 24 €0,10 per minuut Fax +31(0)251-31 0405 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.

Opgave en vragen over abonnementen BE Abonnementenland Ambachtenlaan 21 Unit 2A 3001 Heverlee Tel. +32 (0)28 08 55 23 Fax +32 (0)28 08 70 05 Site: www.bladenbox.be voor abonneren of www.aboland.be voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Beëindigen abonnement: Opzeggingen dienen 4 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn.

'We moeten gevarieerd planten in de stad. Dus ook kastanjes' In Nederland zijn al veel kastanjebomen gesneuveld door de kastanjebloedingsziekte. Geen reden echter om deze boom niet meer te planten, zegt dendroloog Jaap Smit. Er moet echter wel een omdenken plaatsvinden.

Prijswijzigingen voorbehouden.

Partner

%4 Uitgever

ELBE?EC media en communicatie

Foto cover Beeld: ANP/Caspar Huurdeman

Vormgeving Kilian ldsinga

Productie Vellendrukkerij BDU Barneveld, Barneveld

@

VAKBLAD GROEN

Waardengerichte groenplanning in de stad Een dialoog over waarden van groen en blauw bevordert de betrokkenheid van bewoners bij de leefomgeving en draagt bij aan een goede afweging tussen rode of groene functies. Het laatste artikel in onze serie over de waarden van groen en blauw inde stad.

Natuurstad: lokaal antwoord op klimaatverandering

Eerst de stikstofkraan dicht, dan zonering en natuurherstel

De gemeente Roosendaal neemt het voortouw om de klimaatinvloeden op de woon- en leefomgeving van haar inwoners te beperken. Niet alleen voor morgen en overmorgen, ook voor de generaties die na ons komen.

Met een duurzame en innovatieve kringlooplandbouw kunnen Natura 2000-gebieden zich herstellen. Zaak is de agrariërs niet in de beklaagdenbank te zetten, maar ze mee te nemen. Robuuste natuurgebieden liggen dan in het vooruitzicht.

Gemeenten moeten het belang van groen meer inzien De gemeente Nijmegen gaat nieuwe subsidies in het leven roepen om projectontwikkelaars te prikkelen, zodat ze een betere basis leggen voor groene tuinen bij nieuwbouwwoningen. Er zijn namelijk nog te veel versteende tuinen in de gemeente.

Van puinstortplaats en hertenkamp tot stadspark In de buurt van de Rodahal ligt het stadspark van Kerkrade, in de volksmond "het hertenkamp", een van de bekendste bezienswaardigheden in de stad. Dit artikel gaat over de historische ontwikkeling van het park, het ontwerp en de cultuurhistorische waardering.

P. 03 Woord vooraf P. 04 Colofon & Inhoudsopgave P. 06 Actueel P. 09 Kunst in de openbare ruimte P. 24 Spread: Jaar van de Merel P.34 Op zoek naar het verhaal achter de boom P. 40 Vinders in heide en duinen krijgen de hardste klappen P. 42 Opinie: Henry Kuppen P. 46 Opinie: Patrick Ruijzenaars

.JAARGANG 78 • FEBRUARI 2022 • NUMMER

-@

APRIL• 2022

Burgerinitiatieven spelen Nederlandse natuur te sleutelrol bij voedseltransiti.:,,:é· ~;,,~a~'. voor weersextremen {

JAARGANG 78

'

Vakblad Groen Eg2. is een uitgave van ELBA\REC, de ._ grootste NederM! landse uitgeverij van vakbladen, ,ti a. congressen, semià ka ·•· '.A',r~~":-1}:,;,t:1; nars en studiereitof ~ .ren ·.,.~. zen op het gebied '!,,--,.-•·: ~~ van ruimtelijke ordening en geVakblad Groen biedsontwikkeling.

Dit vakblad biedt #03 2022 professionele en actuele artikelen over het groen voor mensen in de stad en in het landschap. De publicaties in Groen met hun vakmatige toelichtingen in combinatie met verklarend beeldmateriaal houden u alert.

,_jp\ is

t

Uitgever ELBAIREC, Edgar van Ee kelen

Contactgegevens ELBAIR EC Paulus Borstraat 41 3812 TA Amersfoort 033-8700 100

I

www.vakbladgroen.nl Linkedln: bit.ly/VakbladGroen Twitter: @VakbladGroen Redactie: r.vandijk@elba-rec.nl Advertenties: w.louwen@elba-rec.nl

Redactieraad Patrick Ruijzenaars (Ruijzenaar Landscapes), Dinand Ekkel (Aeres Hogeschool), Martin Looije (gemeente Rotterdam), Albert Jan Kerssen (idverde Advies) en Rosa van Werven (NL Greenlabel)

Redactie Roel van Dijk (hoofdredacteur) en Hans Bouwman (eindredacteur)

Opgave en vragen over abonnementen

Inhoudsopgave I

Abonnementenland Postbus 20 1910 AA4 Uitgeest Tel. +31(0)251-25 79 24 €0,10 per minuut Fax +31(0)251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Abonnementen land is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.

Opgave en vragen over abonnementen BE Abonnementen land Ambachtenlaan 21 Unit 2A 3001 Heverlee Tel. +32 (0)28 08 55 23 Fax +32 (0)28 08 70 05 Site: www.bladenbox.be voor abonneren of www.aboland.be voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Beëindigen abonnement: Opzeggingen dienen 4 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn.

Cultuurplanten voor biodiversiteit in de stad De vuistregel is: inheemse planten zijn goed voor de biodiversiteit. Maar zijn exoten dan automatisch slecht? Onderzoek schetst hierover een genuanceerder beeld. Steden kunnen een positieve bijdrage leveren aan het behoud van biodiversiteit.

Prijswijzigingen voorbehouden.

Partner

% Uitgever

ELB/?EC media en communicatie

Foto cover Beeld: Margareth Hop

Vormgeving Robert Ellents

Productie Vellendrukkerij BDU Barneveld, Barneveld

®

VAK RI.AD GROEN

Burgerinitiatieven spelen een sleutelrol bij voedseltransitie Er is een transitie nodig in het landelijk gebied.

Boeren lopen tegen grenzen aan. Veel boeren verleggen daarom hun koers en schakelen over op andere vormen van landbouw. Tegelijkertijd komen er burgerinitiatieven rond lokale voedselvoorziening.

" as''

Er zijn stappen gezet, maar geen reden tot feest

Groene Doos stimuleert het vergroenen van tuinen door bewoners Kennis van gedragsverandering krijgt bij het thema "klimaatadaptatie" een steeds meer prominente rol.

Waterschap De Dommel heeft samen met creatief gedragsbureau ANDC een concept voor groene gedragsverandering ontwikkeld: de Groene Doos.

Als het aan drie deskundigen ligt, is er 50 jaar na publicatie van het rapport Grenzen aan de groei van De Club van Rome nog altijd reden tot optimisme over de klimaatopgave. Maar op de vraag "waarom zijn we er nu nog niet?" blijft een bevredigend antwoord uit.

Studenten ontwerpen natuurkunstwerken als blikvanger Welke student wil niet een project bedenken dat echt wordt uitgevoerd op Floriade Expo 2022, met twee miljoen verwachte bezoekers? Hogeschool Van Hall Larenstein schreef een ontwerpwedstrijd uit voor studenten Tuin- en Landschapsinrichting.

Enschede beter voorbereid op hittestress of wateroverlast In het Water- en Klimaatadaptatieplan 2022-2026 laat de gemeente Enschede zien hoe zij zich voorbereidt op de gevolgen van klimaatverandering. In samenwerking met inwoners worden de grootste risicogebieden bij de bron aangepakt.

P. 03 Woord vooraf P. 04 Colofon & Inhoudsopgave P. 06 Actueel P. 09 Kunst in de openbare ruimte P. 24 Spread: Aanplant van geboortebos Waalbos P. 26 Nederlandse natuur te kwetsbaar voor weersextremen P.31 Opinie: Jannie Vos P.36 Op zoek naar het verhaal achter de boom P. 42 Opinie: Henry Kuppen P. 46 Opinie: Caspar Verwer

JAARGANG 78 • APRIL 2022 • NUMMER 03

@

HUIG MAGAZINE #21 RO ERDAMSE ACADEMIE VAN BOUWKUNST DECEMBER 2021

r

~ AFSTUDEERWERK 2020-2021 006

o (S)

OVERZICHT ➔ NOMINATIES ARCHIPRIX 2022 EN DE MEESTER 2021

MARINDA VERSCHOOR 012 AFSTUDEERWERK ➔ NOCTURNAL ANIMALS

1 mr

2g

do

="z 1 p y

.o5 o 1>

0 I

o D O

D

3 rr D

KAREL VAN ZANTEN 018 AFSTUDEERWERK ➔ IDEAL CITY

l

HIDDE VAN DER GRIND 024 AFSTUDEERWERK ➔ EENS EEN EILAND

I>

o

E>

I

SASKIA LAMBERS 030 AFSTUDEERWERK ➔ NOCTURNAL ANIMALS

NIELS GROENEVELD 034 INTERVIEW ➔ KOPPEL ACTIVISME AAN EEN SUPERREALISTISCHE UITWERKING

ROTTERDAMSE PRAKTIJKEN 038 INTERVIEW > ZES GESPREKKEN I/ PAGINA'S: 042/044/046/048/050/052

WILLEMIJN LOFVERS 054 ONDERZOEK ➔ LEREN VAN DRAMATURGIE

z

< m

,

f (S)

e

D

?2>

LOES VAN DUIJVENDIJK 064 BEELDESSAY > DE ROTTERDAMSE KLIMAATOPGAVE

< m

STUDIOWERK 2020-2021 074 OVERZICHT ➔ IKTINOSNOMINATIES

DAAN DE JONG 082 STUDIOWERK ➔ HET VOORUITKIJKENDE MONUMENT

MICHELLE RITZEN 088 STUDIOWERK ➔ VLAANDEREN AAN DE LEIDING

THIJS DE BOER 094 STUDIOWERK ➔ DE STAAT VAN UITZONDERING

MICHELLE TANIS 098 STUDIOWERK ➔ HET TOEKOMSTBESTENDIGE TEXELSE WATER- EN ECOSYSTEEM

WESSEL GEYSELS 102 STUDIOWERK ➔ MIGRANT, REIZEND MUSEUM

EILEEN NEUMANN 108 ~

INTERVIEW➔ JE KUNT ALS ARCHITECT ZOVEEL MEER ZIJN DAN ALLEEN EEN BOUWER

gig,

IA.Ala. •

Lg

s

a

E

a i gs.

e "

·~·',I ~

tr

tl;;::~·

WONEN IN CIJFERS WIA: TIENDUIZEND KOOPWONINGEN VERDWENEN WIMIRA: GROEIENDE ONGELIJKHEID WIA: WAT GAAT ER MIS IN OSDORP? 55.000 WONINGEN ERBIJ, TOCH GEEN LUCHT .,ge%eg39,9,g2£22 92p 5.-

·

Woningcrisis leidt tot spaghettivan voorrangsregels [ Plan Hamerkwartier ontvouwd] Locaties voor sociale huur gevraagd ;°n

yr#2]""·;52,45999

sh

l

MIILP]

NR 110 MAART 2022

NUL20 is een platform voor informatie en opinievorming over woonbeleid en stedelijke ontwikkeling in de regio Amsterdam. Het platform bestaat uit het tijdschrift (4x per jaar), een digitale nieuwsbrief, een website met actuele nieuwsverslaggeving en (medewerking aan) debatprogamma's in Pakhuis de Zwijger.

NUL20 wordt mogelijk gemaakt door bijdragen van de Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties (AFWC), de gemeente Amsterdam (Wonen, Grond & Ontwikkeling), de Metropoolregio Amsterdam en 1WOON. Het tijdschrift wordt kosteloos toegezonden aan beleidsmakers, projectleiders, bewonersvertegenwoordigers, politici en andere betrokkenen bij het woonbeleid in de regio Amsterdam.

WiA 2021 Woningmarkt: Tienduizend koopwoningen omgekat naar dure huur

~I II

M/ las«to.o

WiA 2021 Leefbaarheid: Centrumbewoners tevredener dankzij pandemie, leefbaarheid in Osdorp onder druk

lota.s rs6ta.o 7,0tot 7,5

«sa.o

l«o6.s

WiMRA2021: Woningmarkt in hele Metropoolregio onder hoogspanning AIie artikelen uit alle jaargangen van NUL20 zijn online beschikbaar via onze site nul20.nl.

De nummers zijn bovendien in pdf-formaat te downloaden.

ABONNEE ADMINISTRATIE Bij voorkeur via onze website www.nul20.nl of via mail abo@nul20.nl {OOY )RED J Fred van der Molen (fred@nul20.nl)

,0000-,... ~---------------- -----------------

I +lLHIl

020-693.7004 «I redactie@nul20.nl

iii ii jjijj i i i el l i ii I lipt±fijn 1f4441

I I K

8

K

I I I II I

K

K

K

I

Vier jaar links bestuur: Betaalbaar bouwen blijft een worsteling

I I I I

o

Mr. Arntzeniusweg 20 1098 GP Amsterdam RE ACTE Bert Pots Jaco Boer Janna van Veen Lisette Vos Quito Hendrison (eindredactie) Wendy Kaaps MET BIJDRAGE NV VIA. Christine van Eerd Joop de Haan Lisette Vos DTE .D André Buys (Rigo) Berthilde Lommertink (AFWC) Ingrid Houtepen (WOON) Jeannette Kuipers (RVE Wonen, Amsterdam) Louro Uittenbogoord (Grond en Ontwikkeling) Lison Wilkens (MRA) Marion Prins (Amstelland-Meerlonden) F)IR AFE

Nico Boink /0RMGE VIMG

Pieter Lesage ADVERTENTIE<

zie info op www.nul20.nl DOR.JR

Vellendrukkerij BOU Barneveld

NIUI MAART 2022

tl

8 11 12 15 19

22 25

28 30 32

34 38 41

Gebrek aan locaties belemmert groei sociale woningbouw Vier jaar loter: Betoolboor bouwen blijft een worsteling Circulair renoveren Tienduizend koopwoningen omgekat naar dure huur Wordt Hamerkwartier betaalbaar en bereikbaar?

Voorrangsregelingen: eigen inwoners eerst AFSCHEIDSINTERVIEW Lex Scholten WiMRA: Woningmarkt in hele regio onder hoogspanning FOTO Mookgemeenschop De Hoop

BOUW - KORT BOUWNIEUWS Opgewekt Wonen: alleen verduurzamen bij wie wil Wonen op de Zuidas. Werkt dat?

Centrumbewoners stuk tevredener tijdens pandemie Joep Bostioons deed onderzoek naar nieuwe woonvormen voor senioren

42 LOPENDE ZAKEN - WOONBELEID IN HET KORT 44 OP STAP MET. Spreekuur-medewerkers WoningNet in Zuidoost 46 DE LEESKAMER 48 WOONBAROMETER 55.000 woningen erbij, moor kropte blijft

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

INHOUD TED0SHRIFT VAN DE

RI#DIEM,T y)

HET

Burt)ft

ppr,Off 1 2022

2

4 I Ons blauwe hart In en rond het IJsselmeer staat er van alles te gebeuren. Tegelijkertijd barst

Vooruitkijken met het verleden

dit blauwe hart van ons land van de cultuurhistorische schatten.

Met veel elan en ambitie gaat ons land de grote opgaven van wonen, klimaat en energie te lijf.

Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst' is het motto van het nieuwe kabinet. Privé zijn wij net verhuisd. Ik ben boekendozen aan het uitpakken en ik zet allerlei auteurs die iets aan dat motto toevoegen op de planken, Astrofysicus Carl Sagan, die zei: 'Je moet het verleden kennen om het heden te begrijpen.'

8 I Kunst blijft slapen

Bondskanselier Helmut Kohl, die in zijn inzet voor de

Onder de noemer 'Kunst blijft slapen'

Duitse eenwording bleef herhalen dat wie het verleden

logeerden vier schilderijen en een

niet kent zowel het heden niet kan begrijpen als de

beeldje op twintig gastadressen in

toekomst niet kan vormgeven En als ik de als student

Rotterdam. Gewoon bij de mensen

Nederlands aangeschafte beduimelde Bilderdijk in

thuis.

de kast zet, lees ik: 'Wat verschijne, / wat verdwijne,

't hangt niet aan een los geval. /In

't

voorleden / ligt het

heden; / in het nu, wat worden zal.'

Met een bodem die daalt en een zeespiegel die stijgt, als je dijken wil versterken, huizen wil bouwen, natuur aanleggen, windturbines en zonnepanelen wil plaatsen,

12]0Wodan!

begint dat met het begrijpen van de plek. In het cul

Aan het begin van de middeleeuwen

tuurhistorisch waardevolle blauwe hart van Nederland,

offerden de Saksen kostbaarheden

het IJsselmeergebied, komen tal van ontwikkelingen

aan Wodan. Resten van zo'n

samen. In dit Tijdschrift is dat een mooi voorbeeld

offerplaats zijn nu teruggevonden.

van de manier waarop cultuurhistorie uitgangspunt is geworden voor die ontwikkelingen. Zo hebben we voor het IJsselmeergebied een gebied«biografie en een archeologische kaart gemaakt en samen met tal van partners een handreiking omgevingskwaliteit

Daarnaast hebben we van de y8 regio's in Nederland de 'structuurdragers' als loten en dijken beschreven. Ook

22

I Een wit waas

een vorm om vooruit te kijken met kennis van het ver

De orgel luiken in de Westerkerk in

leden. Bovendien gaan grote opgaven vaak over water.

Amsterdam zijn een feest voor het

We beschrijven welke oplossingen uit het verleden

oog. Alleen is er nu een wit waas

kunnen bijdragen aan een veilige delta in de toekomst

overheen getrokken. Waar komt dat

Of zoals Bilderdijk al dichtte: 'Doch de dampen / dezer

vandaan?

rampen, / doch de nevels dezer nacht,

zullen breken /

bij 't ontsteken / van den dag waarop zij wacht.'

Susan Lammers, alqemeen directeur

VERDER IN DIT NUMMER In Kort Bestek 3 I 10 I Kunst Zoekt Plek 11 I Marmerimitatie Maastricht 15 I Aangenaam Kennis Te Maken 16 I Joodse begraafplaatsen 18 I Kijk!

Structuurdragers van regio's 20 I

Foto voorzijde Het IJsselmeer vanaf Urk. Zie pagina 4

25

I

26 [ 28 [ 31 32 34 36

I I l I

Drie Dingen Beschoeiing biedt bescherming Kunst met oorlogsverleden Het Monster Erfgoed en waterbeheer Publicaties Voor r Na

the international magazine for

landscape architecture urbanism

#17 2021

Contents

4/Posts by Ed Wall, Lucila Silva-Santisteban, Gert-Jan Wisse

Loyalty - where interventions are needed most 62/ Introduction Niki Kampen, Daphne de Bruijn, Harry Harsema

10 /Cherish Cervar-Porat, pearl of the seventies - A unique holiday resort on the Adriatic Sea Jeroen Bosch, Ivana Zarnbeli

64 I Project Design for Chernobyl Niki Kampen 76 /Project Re-establishing a coffee bean greenbelt in Peru Niki Kampen 90 /Project The hydric City of Mexico Niki Kampen

38 /H+N+S Landscape Architects thirty years at the leading edge We are deeply immersed in the profession and society at large' Martine Bakker

-

105 / Interview Adriana Chávez The only way forward is to create collaborative processes 106 / Roundtable discussion 'You do need to have drive to improve things. But isn't that fundamental to what we do anyway?'

Adriaan de Jonge 114 / Project Shady trees for refugees Niki Kampen 128 /Interview Julie Weltzien A thankful neighbourhood 130 / Interview Ronald van Warmerdam We enter unexplored terrain

Tuchkov Buyan Park Design Competition 132 / Project

174 / Article

Good hope for Cape Town

In search of a world-class park for Saint Petersburg

Niki Kampen

Gerrie Andela 144 /Interview Jeremy Jones

Home is where it starts

186 / Project

Daphne de Bruijn

Park of full Sail Romance Studio 44 and West 8

146 / Reflection

'We have enough pilots, we need planes' Frits van der Wal

192 / Project

Buyan on Neva VOGT and Herzog & de Meuron

148 / Project

Trees are the trigger

196/ Project

Niki Kampen

More Than Meets the Eye CHVOYA and KARAVAN landskapsarkitekter

160 / Interview Stella Kavindu

'Be patient, don't disappear' Daphne de Bruijn

200 I Project Tuchkov Buyan, Park Island, Bioclimatic adventure

162 / Interview Morris Manzolo

Agence Ter and Philippe Rahm Architects

Passion for Melia trees Daphne de Bruijn

204 /Project

Nature/ Culture 163/ Interview Jeconiah Kibagendi

Bjarke Ingels Group

'It's always the funding' Daphne de Bruijn

208/ Project

164/ Essay

Forest / Tuchkov Buyan Kengo Kuma & Associates and Vladimir

Make yourself dispensable

Djurovic Landscape architecture

Ingrid Duchhart 212 / Project

The Great Green Michel Desvigne Paysagiste and Meganom 216 / Project

The Sense of a River Praxys Paysage 6 Territoire and Katarsis Architects

Contents

•

THE BIG PICTURE Page 8

CURATED PRODUCTS Page 100

OPINION Page I0

REFERENCE Page 106

METROPOLIS EXPLAINED Page 12

-

A STILL LIFE PANDEMIC LANDSCAPES Page 16

o

o A STILL LIFE PANDEMIC LANDSCAPES

Picture series and text by Filip Wolak- Part l Page 16 THE END OF TOURISM?

A look into the past, the present and

PILGRIMS AND FOLLOWERS

Venice between the needs of residents and the demands of tourists Page 62 "USING DATA ALLOWS US TO I .. ) MAKE THE CITY MORE LIVEABLE FOR ITS RESIDENTS."

the future of tourism Page 24

Interview with Luigi Brugnaro, Mayor of Venice

BOOSTING ALOHA IN TOURISM The pandemic brought Hawaii's tourism industry to its knees, begging international visitors to delay their visit Page 34

CHANGING COURSE Few tourism industries seem as controversial as the cruise ship industry, A reflection.

Page 72

BARCELONA - WHEN A CITY IS A BRAND The city of Gaudi between the tourist gaze and its search for a sustainable future Page 40 "BARCELONA IS NO HOLIDAY DESTINATION, IT'S AN URBAN EXPERIENCE." Interview with Xavier Marcé, the Councilor for Tourism and Creative Industries at Barcelona City Council Page 48 ACCESSING VOLCANIC LANDSCAPES

lceland's tourism best practice - the Saxhöll stairway in Snaefellsjökull national park

ESCAPE PLAN Page 12 EDGE CITY Page 114 IMPRINT Page 13

Page 68

RECOVERY IN PARADISE

Thailand's way to sustainable tourism Page 74 "MASS TOURISM IS NO LONGER THE ANSWER FOR OUR SUSTAINABLE FUTURE" Interview with Yuthasak Supasorn, the Governor of the

Tourism Authority of Thailand Page 82 "WE DON'T STAY AWAY FROM DESTINATIONS THAT HAVE HAD LARGE NUMBERS OF VISITORS" Interview with Tom Hall from Lonely Planet Page 86

Page 52

-

A STILL LIFE PANDEMIC LANDSCAPES

THE NONCONFORMISTS A portrait of FairBnB Page 58

Picture series and text by Filip Wolak- Part 2

THE CHALLENGES OF TOURISM - IN A NUTSHELL Page 60/6l

CONTRIBUTORS Page 98

006

topos ISSUE II8

Page 90 ACCESSING VOLCANIC LANDSCAPES Page 52

216

DE WITTE 2-17 Carel Blotkamp. Hong Wan Chan, Laurie Chuitmans. Yael Davids, Hans Demeulenaere, Stijn Van Dorpe, Caroline Dumalin, Rutger EmmelkampMiek Zwamhorn., Hendrik Folkerts., Zachary Formwalt, Johan Grimonprez. Johan Hartle. Raquel van Haver, Séhastien Hendrickx. Kelly Hendriks, Bas van den HurkJochem van Laarhoven.

Natasja Kensmil, Anne-Mie Van Kerckhoven, Emke Idema, Saskia Noor van Imhoff, Vlad Ionescu., Rudi Laermans, Sven Lütticken,

Melissa Mabesoone, Valérie Mannaerts, wendelien van oldenborgh, Ellen Schroven, Koen Sels, Dirk Somers, Berend Strik. Nele Tas., Dennis Tufus, Cecilia VallejosMatthijs de Bruijne. Jozef Wouters 21-23 Christophe Van Gerrewey. Noortje de Leij, Daniel Rovers

&

Alleingang (3 ): Questionnaire 1.

Individueel auteurschap is een fictie: niemand kan echt alleen werken, en wie beweert dat wel te doen, verbergt andermans inbreng.

Toch blijft er werk bestaan waar je alleen voor moet zijn, en is groepswerk misschien net zo goed een fictie, aangezien er altijd iemand de overhand zal nemen.

Bovendien kunnen collectieven een merknaam worden, met inwisselbare leden.

Is het mogelijk om te werken met z'n tweeën. of met meer? Of is het juist onmogelijk om in je eentje te werken? Waar ligt de grens?

Wanneer kan je spreken van individueel auteurschap?

En wanneer wordt werk collectief? Worden ideeën en posities scherper en radicaler tijdens een samenwerking, of eerder afgezwakt?

Kortom: is, voor 'makers' in de breedste zin van het woord. Alleingang een voorwaarde, een gevaar, of een wensdroom?

maart-april 2022 jaargang 36

P70623

www.dewitteraaf.be

15-48

'0U WER}

Belgiè - Belgique PB. BRISSFI. X 3/2964

te administratie pr r redarc Postbus 42- 1000 hruwoel l t: M2(02 22314.50-mall info@dewitrerat.he riste jaargang- 16N0774.42 nes«ende verschijnt tweemaandelijks- 14.poe. ahgihel antoor ruel t toegelaten gesloten verpak k ing Breet 3/17

KIND WOUo To Y /Ov

[RF FPL)AR WITH MN) PW AWING, I THOU6nr ) W0UD

OFFER YU P)) FF EUN6J IN LRUTEN

f0RN

2.

Anno 2022 lijkt het haast onbegonnen werk om een vorm van individualiteit te bewaren in een verstrooiende massacultuur. waarin er altijd minstens één impuls van een ander te ontwaren valt. En tegelijkertijd is het net in een wereld die aan fragmentatie en eenzaamheid ten onder gaat, dat we collectiviteit en samenhorigheid moeten opbouwen.

Is het vandaaa moeiliiker of makkelijker dan voorheen om alleen te werken? Is er een maatschappelijke en institutionele druk die - bijvoorbeeld wat financiering betreft - voorrang geeft aan samenwerking? Ts het zinvol en progressief om aan het werk van collectieven voorrang te geven? Of is het juist een vorm van opgelegde, artificiële of zelfs verstikkende collectiviteit?

Christophe Van Gerrewey. Noortje de Leij & Daniél Rovers Raymond Pettibon., Zonder titel (As You Were...N, 2020, Sadie Coles HO en David Zwirner

-------------------- ---