Journal Alert 2020, nr. 1

Journal Alert Tables of contents 2020 Nr. 1 - Week 5 t/m week 35 ____________________________________________________________________________

A+U – Architecture and Urbanism 592 / 598 Agora 2 Arch+ 238 De Architect march / june The Architect Architectural Review 1466 / 1472 Blauwe Kamer 1 / 2 Detail 3 Domus 1044 / 1048 Groen 3 / 6 Nul 20 101 Oase 106 Plan Amsterdam 1 / 2 Rooilijn 1 / 2 Topos 111 Witte Raaf 204 / 206

Subscribe / unsubscribe: library@bwk.ahk.nl Journal Alert

24-8-2020

2 14 16 19 25 27 39 44 47 55 66 68 70 72 75 77

Feature: SuperNormal Architecture in the Netherlands 2010-2020

Architecture and Urbanism 2020:01

No.592

publisher/Editor: Nobuyuki Yoshida Design Consultant: Massimo Vignelli Guest Editor: Kirsten Hannema Senior Editor: Kei Yokoyama Sylvia Chen Editorial Staff: Grace Hong Ryosaku Onodera Ayako Sato Cameron Cortez

International Business Development: Nur Rosmawati Distributor: Co., Ltd.

Front cover: Northfacade of Museum De Lakenhal, designed by Happel Comelisse Verhoeven. Photo by Karin Borghouts.

Back cover: Interior view of LocHal Library; designed by CIVIC Architects. Photo by Stijn Bollaert.

"A+U Publishing Co., Ltd. 2020 Printed in Japan Published by A+U Publishing Co., Ltd. Kasumigaseki Buildinz 17F 3-2-5 Kasumigaseki, ChiYOd~-ku: Tokyo' 100-6017, Japan Tel: +81-3-6205-4384 Fax: +81-3-6205-4387 Aoyama House 2-19-14 Minamiaoyama.

107-0062, Japan

6

Essay: Reshaping the Polder Bob Witman

20

Co-living Oosterwold 26 bureau SLA, ZakenMaker De Ceuvel 34 Space &Matter The Sixteen-Oak Barn 42 Hilberinkbosch Architects Tij Observatory 50 RAU Architects, RO&AD Architects Deltawerk/ / 56 RAAAF, Atelier de Lyon Essay: Tabula Scripta Jarrfk Ouburg

Layout Design: Satoshi Ando (pickles design)

Shinkenchiku-sha

Introduction: SuperNormal Kirsten Hannema

Minato-ku, Tokyo

Tel: +81-3-6455-5597 Fax: +81-3-6455-5583 E-mail: au@japan-architect.co.jp URL: https:!/au-magazine.com ISBN 978-4-9002-1245_9 a+u = Architecture and Urbanism is handled exclusively .

by Shinkenchiku-sha Co., Ltd.: KasUffiigaseki Building 17F, 3-2-5 KasllIlligaseki, Chiyoda-ku Tokyo' 100-6017, Japan ' Tel: +81-3-6205-4380 Fax: +81-3-6205-4386 E-mall . ja-b' .

Sub .'. usmess@japan-architect.co.jp ÂĽ42 ~~Ption rate for 2020 outside Japan Eur~ 0 (Ainnall - Asia), ÂĽ45,OOO (Airmail _

62

Beurspassage - Oersoep 68 Robert A.M. Stem Architects (RAMSA), Rijnboutt BlueCity Rotterdam 74 Superuse Studios Deventer City Hall 80 Neutelings Riedijk Architects LocHal Library 88 CIVIC Architects Naturalis Biodiversity Center 98 Neutelings Riedijk Architects Education Center Erasmus MC 106 KAAN Architects Musis Sacrum 114 Frits van Dongen Architects and Planners, Koschuch Architects Museum De Lakenhal 122 Happel Cornelisse Verhoeven Kleiburg De Flat 130 NL Architects, XVW Architecture Essay: After the NAi: Grand Projects in the Netherlands Sergio M. Figueiredo

136

Forum Groningen 142 NL Architects Utrecht Bicycle Parking 148 Ector Hoogstad Architects Delft City Hall and Train Station 154 Mecanoo Public Transport Terminal Breda 162 Koen van Vel zen Architects The Rijksmuseum 170 Cruz y Ortiz Architects An Interview with Floris Alkemade: The Future of the Netherlands 180 Kirsten Hannema

Eastt~4~o;~~ ~erica, Oceania, & Middle Africa)' rmail - South America & U.S.Dollars E erru! al ' uro, and Sterling Pounds quiv ent to the ab J are acceptable Yo ove apanese Yen prices conVerted at ur remIttance should be

th

you remit us. e current exchange rate when

Announcement of the Results: Shinkenchiku Residential Design Competition 2019 - Living in the Future 190

Architecture and Urbanism 2020:02 No.593

Feature: Toshiko Mori

Publisher /Editor: Nobuyuki Yoshida Design Consultant: Massimo Vignelli

Essay: The Inevitable Architecture of Toshiko Mori Fred A. Bernstein

Senior Editor: Kei Yokoyama Sylvia Chen

House in Taghkanic

16

House in Connecticut II

28

Editorial Staff: Grace Hong Ryosaku Onodera Ayako Sato Cameron Cortez

Interview: A Conversation with Sean Kelly 58

Layout Design: Satoshi Ando (pickles design)

House in Ghent

Cloudline and Treeline

40

64

House in Martha's Vineyard

International Business Development: Nur Rosmawati

House in Bedford

76

84

House on Maine Coast

Distributor: Shinkenchiku-sha Co., Ltd.

6

94

House in Suffolk COW1ty Maier Preston House

102

108

Essay: Lessons from the House in Taghkanic, and Other Views on the Hudson River Valley ll6 Edward Eigen Bob Greenberg Selects: Connected by Design Front cover: East view of House on Maine Coast. Photo by Paul Warchol.

Back cover: Site o( the Hu.dson River Valley.

PhOLO al the time of the field suruey "Cloudline and Treeline" Photo courtesy cf TMA.

qr

Joseph and Anni Albers: Designs for Living Sean Kelly Gallery

130

Center for Maine Contemporary Art Peter Freeman Gallery

<>A+U Publishing Co., Ltd. 2020 Printed in Japan Published by A+U Publishing Co .. Ltd. Kasurnigaseki Building 17F, 3-2-5, Kasumigaseki, Chiyoda-ku, Tokyo 100-6017. Japan Tel: +81-3-6205-4384 Fax: +81-3-6205-4387 Aovama House 2-19-14 Mmanuaoyama. Minato-ku, Tokyo 107-0062. Japan Tel: +81-3-6455-5597 Fax +81-3-64.55-5583 E-mail: aU@ljapan-architecl.co.jp CRL: https.z' /au-magazine.com

ISSN 978-4-9002-1247-3 a+u = Architecture and Urbanism is handled exclusively hv Shinkenchiku-sha Co., Ltd.: Kasumlgaseki Building 17F. 3-2-5.

Kasumigaseki. Chiyoda-ku, Tokyo 100-6017. Japan Tel: +81-3-6205-4380 Fax: +81 -3-6205-4386 E-mail: ja-business@japan-arcllitecl.co.jp Subscription rate [or 2020 outside Japan ÂĽ42.000 (Airmail - Asia). '1'45.000 (Airmail Europe. North America. Oceania, & Middle East., ÂĽ49.000 (Airmail - South Amenca & Africa; U.S. Dollars. Euro .. and Sterling Pounds equivalent to the above Japanese Yen prices are acceptable. Your remittance should be converted at the current exchange rate wheu you remit us.

Thread and Fass

124128

134-

14-0

144-

Thread Artists' Residency and Cultural Center. Fass School and Teacher's Residence

277 Mott Street

156

Watson Institute for International and Public Affairs Stephen Robert'62 Hall, Brown University 162 Syracuse Center of Excellence in Environmental Systems 170

and Energy

Essay: Teaching and Practice Adapted from the 2019 AlAI ACSA Topaz Medallion

Acceptance Speech

178

Toshiko Mori

Winning Entries of the Central Glass International Competition 2019 183

Architectural Design

Architecture and Urbanism 2020:03

No.594

Feature: Architecture in Chile - In Search of a New Identity

Publisher/Editor: Nobuyuki Yoshida Design Consultant: Massimo Vignelli

Essay: CHILE #2 - Architecture since 1990 4 Diego Grass

Senior Editor: Kei Yokoyama Sylvia Chen

Sebastian Irarrazaval Casa 2Y

14

Editorial Staff: Grace Hong Ryosaku Onodera Ayako Sato Cameron Cortez

Smiljan Radié 24 House for the Poem of the Right Angle

Layout Design: Satoshi Ando (pickles design)

Pezo von Ellrtchshausen Loba House

International Business Development: Nur Rosmawati

Max Nunez Ghat House

Distributor: Shinkenchiku-sha Co., Ltd.

Smiljan Radié 34 Prism House + Terrace Room 44

52

Guillermo Acuna Isla Lebe

60

Ortuzar Gebauer Architects Palafito del Mar Hotel

72

Cazu Zegers Architects 78 Hotel of the Wind - Tierra Patagonia Hotel

Front cover: Exterior evening vietu of Museum of the Atacama Desert. designed by Coz, Polidura, Volante, Soto. Photo by Sergio Pirrone, Back cover: Interior view of the Class House, designed by MIL,\; Nûiïez. Photo by Roland Halbe, "A+U Publishing Co., Ltd. 2020 Printed in Japan Published by A+U Publishing Co, Ltd. Kasumigaseki Building 17F, 3-2-5, Kasurnigaseki, Chiyoda-ku. Tokyo JOO-6017, Japan Tel: +81-3-6205-4384 Fax +81 -3-6205-4387

Aoyama House 2-19-]4 Mmamiaoyama.

Mmato-ku, Tokyo J07-0062. Japan Tel: +81-3-6455-5597 Fax: +81-3-6455-5583 E-mail: au@japan-archileCl.Co.jp CRi: https.z' /au-magazine.com ISBN 978-4-9002-1248-0 u+u : Architecture and Urbanism is handled exclusively

by Shinkenchiku-sha Co .. Ltd.: Kasumigaseki Building 17F. 3-2-5, Kasumigaseki, Chiyoda-ku. Tokyo 100-6017, Japan Tel: +81-3-6205-4380 Fax: +81-3-6205-4386 E-mail: ja-business@japan-architeCl.co.jp Suhscnption rate for 2020 outside Japan ¥42,000 (Airmail - Asia), "'4,5.000 (Airmail Europe, North America, Oceania, & Middle East), 0'49,000 (Airmail - South America & Africa) U.S, Dollars, Euro. and Sterling Pounds equivalent to the above Japanese Yell prices are acceptable. Your remittance should be converted at the curren I exchange rate when

you remit us.

Coz, Polidura, Volante, Soto Museum of the Atacama Desert

88

Undurraga Devës Architects Retiro Chapel

96

Emilio Marin, Juan Carlos López Desert Interpretation Center Max Nunez Glass House

104,

110

Undurraga Devés Architects Ruca Dwellings

120

OWAR Architects 124 Housing Complex in Quinta Normal Izquierdo Lehmann Architects Cruz del Sur Building Cristián Fernandez Architects, Lateral Architecture & Design Gabriela Mistral Cultural Center Joaquin Velasco Rubio Dinamarca 399

130

138

146

Cecilia Puga, Paula Velasco, Alberto Moletto Palacio Pereira

154

Computational Discourses

Feature: Computational Discourses

Architecture and Urbanism No.595

2020:04

Publisher/Editor:

Introduction: Generative Architecture: Making a Critical Practice Jenny E. Sabin

Nobuyuki Yoshida

Design Consultant:

8

Massimo Vignelli

Zaha Hadid Architects

Senior Editor: Kei Yokoyama Sylvia Chen

Editorial Staff:

Commentary 10 Morpheus Hotel at City of Dreams One Thousand Museum 32

Grace Hong Ryosaku Onodera Ayako Sato Cameron Cortez

Essay: Parametricism: The Next Decade Patrik Schumacher

12

40

Layout Design: Satoshi Ando (pickles design)

Morphosis

International Business Development:

Commentary 48 Kolon One & Only Tower

50

Nur Rosrnawatt

Distributor: Shinkenchiku-sha

The Living

Co., Ltd.

Embodied Computation Lab Hy-Fi

Front Cover: The euoiuuig morphologies of the PolyBri.ck series. from PolyBrick 1.0 to 3.0, with considerations rangingfroni modular wall assemblies, to bone fragments, to DI\'A hydrogels. Cour!.esy QF the Sabin Lab Back Couer: Detail QF üie Morpneus Hotel's free-form. structural exoskeleton. Photo by [van Dupont, courlesy of Zaha Hadui Architects. "f\+lJ Publishing Co., Ltd. 2020 Printed in Japan Published by A+U Publishing Co., Ltd. Kasumigasekî Building 17F, 3-2-5, Kasumigaseki. Chiyoda-ku, Tokyo 100·6017, Japan Tel: +81·3·6205·4384 Fax: +81.3.6205-4387 Aoyama House 2-19·14 Minamiaoyama, Minato-ku, Tokyo 107·0062, Japan Tel: +81·3·6455·5597 Fax +81.3.6455.5583 E-mail: au@japan.architect.co.jp URL: https:!/au.maga7.ine.com

58

66

Institute for Computational Design and Construction (lCD) Commentary 76 BUGA Fiber Pavilion 2019 78 BUGA Wood Pavilion 2019 90 ICD/ITKE Research Pavilion 2016 - 17

102

Essay: Towards a Computational Material Culture in Architecture Achim Menges

112

MARC FORNES/THEVERYMANY Minima I Maxima

120

Jenny Sabin Studio Commentary Ada 128

126

ISBN 978-4.9002.1249.7 a+u = Architecture exclusively

and Urbanism is handled

Neri Oxman and The Mediated Matter Group

by Shinkenchiku_sha Co., Ltd.: Kasumigaseki Building 17F, 3-2.5, Kasuullgaseki, Chiyoda·ku, Tokyo 100·6017, Japan Tel: +81·3·6205A380 Fax: +81.3.6205.4386 E-mail· ja bus! . .' - uSlflesS@Japan-architect.co·JP S ubscnptian fn- n . ¥42 . ra tee 'Ol "019 outside Japan ,000 (A"'mail - Asia) Y45 000 (Airmail E UfO e.No .'" , P¥, orth Arnertca, Oceania & Middle E ast ) 4900 '. ,.

Alric~) , 0 (Alrrl1ail - South America & I,

Commentary 138 Silk Pavilion 140 Aguahoja 146 Wanderers 154

-

U.S:Dallars, Euro, arnl Stcrlin<7 Pounds eqUIvalent t ti 0 are ac . 0 ie above Japanese Yen prices Co Ceptable. Your remittance should be vonuverte,ct at the current exchange rate wilen , remit us.

0

Sabin Lab PolyBrick Series

162

Feature: Architecture of Hope :~o years of European Architecture - EU Mies

Architecture and Urbanism 2020:05 No.596 Pu blisherv'kditor:

Award

Essay: I ,SOO lans of rontinuous learning

(\

Ivan Blasi EU Mies Awanl Prtze Winner!'; and Shortlisted Works

Nohuyuki Yoshida

I ORR: 24 Works

Design Consultant:

12

Massimo Vignr-ll!

Borges & lrmäo Bank

Senior Editor: Kei Yokoyama

1 ()90: 20 Works 1 R Stansted AirIJOI't

Sylvia C1~cn 1092: 29 Works

Editorial Staff: Grace Hong Ryosaku Onorlcra Ayako Sato

I ()94 26 Works

,12

Waterloo International Station

Cameron Cnrtcz

1 09ó: 3S Works

Layout Design: Satoshi Anrlo (pickles design)

109R:31

Works

Nul' Rosrnawat i

2001 : 3R Works

Distributor:

Kursaal Centre Co"

4(\

Art Museum of Hregenz

Development:

Shinkonr-hiku-sha

:Jil

French National Library

Business

International

2,1

Muntcipal Sports Stadium of Badalona

Ltd,

200,): 41 Work,

sr, M

Cal' Park and Terminus Hoenheim North 200S: 33 Works 74Netherlands Embassy Berlin 2007: 4,0 Works

sz

MUSAC- Contemporary Art Museum of Castilla y León Front cover: Pnntltein), Renna. Phot.n hl' l'OSI110 mMI/IS£/lUN PI/OTO! nmmlmmages,.

Ik/{'k ((llW'-: The Furopean blar. as shown Irv Ihe EU Mies Anmnt svmbol ,nurk . p. 2: English le'(llm~lsl(flPd I~y (;hr;sloplu-'I Slephens, (f')A+IJ l'ubhsluuu Co., Ltd. 2020 Printt-d in Japart Puhlished hy ~\+Il Puhllslung CIl" [.Iel Kasurnigascki I1llildillg 17F. :{-2-S. Kasumignseki.

r.luvoda-ku.

2-19-14

Tllky()

[':-11"11111:

alll?iJ_lrttJ<!

I IR],: hup!':!

Mutatn-ku.

201:l: 40 Works 112 Harpa - Reykjavik Concert Hall and Conference Centre 122

Philharmonic Hall

Fax. +R 1-:1-6205-43fl7

Mmlllt'llflny,tlllil.

107-00m, Japan Tf'l: +Bl-.1-r14S:i-:'jSQ7

1)0

2011 : Ij.S Works 102 Neues Museum

201 S 40 Works

JOO-60f7.Jap/Hl

Tpl: +BI-3-(,20S-,1,,1IH Anyanw I rnll~('

2009: 49 Works

Norwegian National Opera & Ballel

2017: 40 Works 112 DeFlat Kleiburg

Tokvn

Fax: +RI-.l-ó4SS-S')R:~

IHI!'I·llllprLI·II.JP

201 C): 40 Works Transformation

140

of 5:l0 dwellings - Grand Pare Bordeaux

/;.111-ln:l~ail,in(>J·(lm

Essay:

ISBN 97R-4-9002,12SI-O a+u '" An'hilf'I'IIJI'(' f'X('hlf':ivrly

and

Urbanism IS ]Hlnd!pr!

hy Shtnkencluku-sna Co .. Ltd.: Knsum.aas-k:

Huilding

171".

Kasumlgasekt.

Chiynda-ku.

[)OAS Architecture Care?

The EU Mies Award in the Era of Capitalocene

Angelika Fitz

:~-2-S, Tokyo

IOO-(JOI7, Japan Tri: +81-:1-(J20!)-~·,1HO Fax: +H 1-,1-r,20S-41R6 E-mail : jil-bllsinrs~r(l.iap<ln-lIn.hllf.(.I.I.().jp

Th!' Art of lnterpretation

Suhsrrrprion I'illf' for 2020 outside Japan Y42.000 (Airmail - t\~if]i. ¥4S.000 (Airmail

Dietrich Neumann

-

Arnerir-a. Oceania. & t\llidrlk 1':asl). Y49,Onn (Alnllail - South America & Afrir,l) ILS.nollar:=;, Euro. an.I Sl.f'rling Pounds f'quivalf'nl In 1111" a!Jnvr Jar;'lr1f~Sf' VNl prif"p.s ;]rp HC(·('ptahlr. Ynur rprnil.tèH!('(! should hp ('Ol1vrrlrd dl lhf' ('III'1'f'11 1 pxcll;mw' nllp when

Essay: 156

Europe. North

yon rf'l11ilIJS.

Selected

Art. Interventions

Japanese Architecture

16,1

(1986-201 B)

170

ISO

in the 70's

Feature: Architecture

"It was the best of times, it was the worst of times ... " hut not the 1970s

Architecture and Urbanism 2020:07

No.598

lutroductlon Essay: "It was th« best. n{'tim.es, it was tlu: worst oftimes. hut uo: L1w 19705 (, lIarry Mallgrave

I'll hlisher/Erl itor: Nnhuyukl Yoshida

T. The Presumed Crisis of Meaning

Design Consultant: Massimo Vtgnell!

While & Cray: 1':lrv"n Modern American Archilecls Peter D, Eisenman and Hohert A, M, Stern

IS

ló

Bye Hrsiclrnr", .John Hedjuk IH / l louse VI. P.. le,' Eisenman 20/ OfCirr for Gunwyn Vontures, Michael Graves 22/ 110m;" in Connecticut, Hobert A, M, Slem 24. / Franklin Court. Robert Venl.uri 26 I Vacation House in Maine, E,lwa1'(1 Larrabee names 281 Douglas House Bichard Meier 30/ Austrian Travel Agency, Main Office, Hans Hollein ~4 / The Museum or Mn,krn Arl , Cunrna, A,'ala lsozakt 36

Guest Editor:

Yasnhiro Tr-ramatsu Senior Editor: Kei Yokoyama Sylvia Chen

Cnmmentary: Archuecturc in 70s .lun Aoki

Erlilorial Staff: Grace Hong

Ayako Sato

n. The Real

Cameron Cort ez Layout Design: Satoshi Anrlo (pick I"" dr-sign) lnternutinnal Bnsinr-ss Development:

NilI' Rosmawati Distr+hutor: Shinkcnr hiku-sha 1.0" Liri.

4·0

Crisis of Urban Theory

Essay Heprmt: Analogical

Archilecllirr

Aldo Bossi

'II

'1·2

Gallaralrsr Iiousing 45. Primary school in Fagnauo 01011a 'I.s, San Cataldo Cellietery in Modena SO. Theater of lite World 54, Alrlo Bossi / Church of thr- Sacra Famiglia. Paolo Pnrtoghesl 58 Essay lleprmt: Architcrtun- aurl Building - Tho reeonstruction of a rolleI'I ive language as demonsiraled in I he project for II((~ Ouar: ier de la Villette l.éon Kriel' 60 'l'ho middle schoo] of Morhio 11Ifp,rinrc. Mario HoUa MI Banco Pinto & Sotto Mayor liB, Bouca llousing Complex 72, Áh'aro Siza Essay Hcprinl: 10 catch a J1mdse moment of flil.lrring image in all ils shades

Álval'o Siza

75

Alexandra Hoad Estate, Nea"e Brown 76/ Sludenl Housing, University of Louvaill, Lucien Kroll 781 Cp,nlrnl Beheer, l'lerman Hert7.berger 80/ Ililisidr Tpn'ac"~ Aparltnenl Pltasp~, Fnmihikn Maki 84 Fmnl

('01)('1":

f /()/~ t/r-'signr-'rf h_y Piano (Inri

HOffers. I)IInln ('of/rlf's_\' q/Pi.rm.n and Hf)gers.

Hadr GO!1Pf: Axnnmne/ '1(' r/rmo;ng Qf f?ffir(' Jnr r;ul1wyn f ()lIfur('s. dp.signpr! I~)' Michael (;1Y1111" .... Im11/1P rn/JrfP,sy (!( Ilu:> arrhil.eel ..

IDA+IJ

fluhli!-;hing en .. Ltd.

2020

Printrd in .1(11)<111 [ll!hli!'hr:d hy A+! I Pllhli:;lling en .. Ltd. Kasl11l1iga!'l'ki

Bllildillp:

17F. :1-2-:;.

Ka!'111l1iga~f'ki. Llliyndé1-kll. Tokyo IO(l-6017 . .Jap'lII Tel: +Rl-1-fl20S-41fH· F<lx: +Hl-1-()205-4.~R7 AOyllntil

[Inww

2-19-11~

Mil1i1111i;ln~,1I11(1,

~1 i1lalo-kn. T()k~'n

107 -OOó2 . .lapilIl '1pl: tRI-:~-ó4S;)-S!ic)7 F;I'<: +RI-:~-ó4SS-SSH.l E-tl1:lil: all (Ijapan-ilrdlilccl.m.j[l

UBI.: hltp~:

TIT. The First Stirrings of the Ecology Movement, both Natura1 and Human R7 Sydney Oren, IIouse ,lorn Ul.zon an.1 olhers Munich Frei Olto, Gunter Ilehniseh 90

R8 /OIYlllpiastadion,

Int.erview Hellrint: Queslionnaire 10 Nornlan Fosler

92

IBM rilol IIp,adrp.<arters 94, Willis Faber & n'll1laS 9R, Sainsbury Cenler [or Visual Arls 102, Norman Foster Essay Hel'rinl: 1,1, (Long Life) / tI' (Loose Fit) / LI': (Low Energy) versus Foster lI"yner Banham 106 UOP

ilO, r;~()rges Ponlpidou Culiliral Celllrr

\14. Piano and Bogers

illl-nl<1gaz.irlf',I'mll

Essay Heprinl: Piano + Rogers' Archiler.tural ISBN 97R-'1-9()02·12:;:I-'~ a+1I .= Ar('hilpc'llfrf' :lIld llrh;-lllis1l1 is héll1dh'd f'XcillSiwly h~, SlliJlkrlldliklH;llH Co .. Ltd,' KaslI1l1i{:!iI:-.rki Hiliiding ,17F, ~~-2-S.

KilSlllllip;asf'ki,

r:lliynl!a-kll.

Melhod

Reyner Banham

116

World Tratl,~ (enter, Minol'U Yamasaki 1181 Srars Tower, SOM 120/ Federal Ikservre !lank of Minneapolis, Gunnar Birkerls 1221 Arcos3nLÎ, Paolo Soleri 124

Tokyo

100-(1017 . .Iilpilll 1eL +H 1':1-(,20S-'I.:IHIl

Fa" +H 1-:1-620S-4:IR6

E-ll1nil j<1-hu~ill('ssfiï)jélpnn-:l rehil('('I.ro.jp SlIhS(Tiplion I(lIp for 2020 outside .Japan YtI.2.000 (J\innnil - Asia). ¥(~S.()OO (Airmail Enrnpf'. Nnrtl1 AlTlf'ril'a. n('pal'lia. & ~Iidd]f' Eflfil). Y49,OOn (Airll1i1il - S01l1h Anlf'rica & !\frirllJ lJ.S.nollil1'.'i.

Euro. ,md SIf'r1ing Pounds Nfllividrnt In Ihf' :lhnv(' .Iapanr.sp Y"ll priCI'S

!lrr ~c('rpt;lh!('. YOllr rrl11itt.anl'p :o;l1nu!d br {:n!1vt:rlrd al Ihr f'mrrnl cxehnl1W' ratp whrn yntl r('Blit

liS

Appendix, The Vernaculat,

ami the Language of Modernism

127

Gcllry Housp., Frank GeIn')' 128 / l·louse in Ueltara, Kazuo Shinoham BO / easa r;ilardi. Luis Harragáll 133/ Arallgo Hesidenw, John Lautner 1341 Bagsvarrd Church 138, !.an Lis ]4.0. .JOI'll Utzon / Holscher House, Knud Holseh"r 144/ Ile"lI1ark Museum, Archbishopric Museul11, SvelTe Fehn 146/1sl"v Churr.h Inger & .Johannes Exner 149

Thema Nieuwe steden 4 - Nieuwe steden: waar, hoe en waarom?

INLEIDING Jorn Koelemaij, Yves Van Leynseele & Marco Bontje

7 - Nieuwe steden in Afrika ESSAY Femke van Noorloos

10 - Bouwen op boerengrond in Mozambique CASUS Murtah Shannon

14 - Satellietsteden in Kenia: tussen mondiale modellen en nationale politiek CASUS Eline Splinter & Yves Van Leynseele

17 - De stedelijke revolutie en de transformatie van autoritair bestuur in Marokko CASUS Koenraad Bogaert

20 - Hoe groot wordt Shenzhen?

CASUS Marco Bontje

ARCH+ eitschrift fĂźr Architektur ~Urbanismus

.,."

INHALT

Seite 64

00

TOWARD ARCHITECTURAL ETHNOGRAPHY Momoyo Kaijima

01

EDITORIAL Anh-Linh Ngo

03

EINFÜHRUNG Andreas Kalpakci, Momoyo Kaijima, Laurent Stalder

08

LlNIEN, ZEICHNUNGEN UND DIE BEDINGUNGEN DES MENSCHSEINS Tim Ingold im Gespräch mit Momoyo Kaijima, Andreas Kalpakci und Anh-Linh Ngo

18

30

36

ZIRKULIERENDE REFERENZBODENSTICHPROBEN AUS DEM URWALD AM AMAZONAS Bruno Latour ERFORSCHUNG DES ALLTÄGLlCHEN DIE ÖFFENTLICHEN RÄUME VON VALPARAISO Marie Combette, Clémence Pybaro, Thomas Batzenschlager REVENDICATIONSDIE FORDERUNGEN VON OSWALD ADANDE Alice Hertzog-Fraser

42

CLUB COLOMBIA Jan Rothuizen

46

ARCHITEKTEN ALS ETHNOGRAFEN Ákos Moravánszky

60

ZEICHNEN HEISST ZUHÖREN Suzanne Hall

64

ARCHÄOLOGISCHE DOKUMENTATION ALS ETHNOGRAFIE Wolfgang Müller

70

ZEIT 1M MATERIAL, BEWEGUNG IN LlNIEN ARCHITEKTURZEICHNUNGEN IN DER ARCHÄOLOGIE Lesley McFadyen

76

DIE BESCHREIBENDE TRADITION - EINE KLEINE GESCHICHTE DER ARCHITEKTURETHNOGRAFIE Tom Avermaete

88

12 VIEWS OF VENICE, 2018 Andreas Kalpakci

94

GLASGOW ATLAS Studio Tom Emerson

100 DAS SAMSARA VON HAUS

06

Seite 08

NR.42 IN DER "DIRTY STREET" Drawing Architecture Studio

"DAS NACHDENKEN ÜBER LlNIEN ERWEITERT UNSERE VORSTELLUNG VON DER ZEICHNUNG ALS WERKZEUG DER WELTBEOBACHTUNG." - Momoyo Kaijima

106

148

VERHALTENSFORSCHUNG UND ARCHITEKTURETHNOGRAFIE DIE FORSCHENDE PRAXIS VON ATELIER BOW-WOW

FUKUSHIMA ATLAS VISUALISIERUNG DER UNSICHTBAREN KATASTROPHE Akihito Aoi

r_Q ~..,.,,\"I):il

118

POSTMODERNISM IS ALMOST ALL RIGHT - POLNISCHE ARCHITEKTUR NACH DER SOZIALISTISCHEN GLOBALISIERUNG tukasz Stanek

-.l ~ ~,~

<;"

'"'

I:\(I,,"~

of

'I",.\,~ . .""

-. -'4\

Yoshiharu Tsukamoto

154

",\_\ f,é..)of; ~ 'tI'f"'~~./

ra

Sd-r'

"

IN STATU QUO ARCHITEKTUREN DER AUSHANDLUNG Ifat Finkelman

~";'\~L~~'~~ ",

~"~

JI>I"~""~\4 ~ \\ \\\'\\\\

'\\\1\\\\\\\\\ \\\\\\\\\\\\\

\\\\\\\\

\

)

Ij,

\\\\\\\\

\\

\\1\\ \~\~~\

\1\\ ~\I\

162

GARE DU NORD Larissa Fassler

~"

.

~

'_S;:

126

168

THE ARSENAL OF EXCLUSION & INCLUSION Interboro Partners

140

~:;I"l

k.')...

178 134

~~~~~ ,.,.~

DIE KRAFT DER ALLEGORIE Yuko Hasegawa

WHO BUILDS YOUR ARCHITECTURE? GLOBALE NETZWERKE DES BAUENS Text: Andreas Kalpakci

MY HOMEIS STAIRCASES - 2 Do Ho Suh

"It" 'II ...\<.~~{\

Cf)

Seite 162

ARCH+ features 184

WAJIRO KONS STUDIENSKIZZEN UND DIE JAPANISCHE ARCHITEKTUR DES 20. JAHRHUNDERTS Izumi Kuroishi

VENICE, JAPANESE PAVILION, Bas Princen

2018

208

AUTOR*INNEN

216

IMPRESSUM

COVER GASTREDAKTION: Andreas Kalpakei, Momoyo Kaijima, Laurent Stalder / ETH Zürich

·, ·, ,

,

"'

ARCHITEKTUR ETHNOGRAFIE

W House, 2009/10, von Yukiko Suto © Courtesy

Yukiko Suto und Take Ninagawa,

Foto: Kei Okano

Tokio.

.,

~!~~~--}!_

' I

"" ,,

'"

i..~'

>f'

~

r..K~

1&2 ',i~

j

ARCHITEKTUR ETHNOGRAFIE

ARCHITEKTUR ETHNOGRAFII;

The Samsara of Building NO.42 on Dirty Street, Nr. 2, 2016 von Drawing Architecture Studio

Wege zweier Frauen auf der EinkaufstraBe Marubiru in Tokio, 1930, von Fuku Koike

© Drawing

© Kon

Architecture

Studio

Wajiro Collection.

Kogakuin

ARCH+ TEAM DIESER AUSGABE: Mirko Gatti, Johanna Keek, Melissa Koch, Anh-Linh Ngo, Christine Rüb mit Nora Dünser, Lennard Flörke, Sascha Kellermann

University

07

JAARGANG 51 MAART 2020

de Architect

INHOUD

PROJECTEN

20 INVENTIEF LEVEN AAN HET WATER KOLKAJEN/ROPSTENIN THE ROYAL SEAPORT IN STOCKHOLM (SE] OOOR MANOAWORKS EN AOEPT Stockholm staar de komende tijd voor de opgave tienduizend woningen per jaar te realiseren, zonder daarvoor de stad verder uit te breiden. Het ontwerp van Mandaworks neemt een levendige openbare ruimte als uitgangspunt.

.aJii""'''iiifi

42 WARENHUIS VOL CULTUUR FORUM GRONINGEN OOOR NL ARCHITECTS Op de Nieuwe Markt in Groningen is een cultureel gebouw vol boeken, bioscoopzalen, expositieruimten en horeca gekomen voor ontmoeting en ontspanning.

62 HARDWARE EN SOFTWARE VAN OE STAD TRANSFORMATIEVAN BELVÉOÈRE MAASTRICHT Belvédère Maastricht heeft zich via een geleidelijke en langdurige transformatie ontwikkeld van een voormalig industrieel gebied aan de noordwestkant van de stad tot een bruisende stedelijke omgeving.

84 ATRIUM ALS CAMPUSHART HOOFOKANTOORING IN AMSTERDAM DOOR HOFMANDUJARDIN,BENTHEM CROUWEL ARCHITECTS EN KARRES EN BRANDS In het door Benthem Crouwel Architects ontworpen nieuwe ING-hoofdkantoor was HofmanDujardin verantwoordelijk voor de platforms in de atriums. Deze reduceren de hoogte tot een menselijke schaal en zorgen voor een prettige akoestiek.

102 ELEGANTIE VAN VERDOZING BOLIDT INNOVATION CENTER IN HENDRIK-IDO-AMBACHTDOOR LÜCHINGER ARCHITECTS EN KOSSMANN.DEJONG Het Bolidt Innovation Center opent zich anders dan bij veel bedrijfspanden met een grote glazen gevel naar de straat en de nabijgelegen rivier. De chemie van de kunststofvloerenfabrikant kan binnen ervaren worden.

JAARGANG MAART

INHOUD

de Architect

51

2020

THEMA HOTELS

146

I0

INLEIDING

FOTO-ESSAY

RIVIER ALS LEVENSADER

HET HOTEL IS HET HOTEL NIET MEER

Fotograaf Jaap van den Berg trok de afgelopen

Hotels zijn niet langer hotels, maar worden gemaakt aan de hand

llssel, als onderdeel

van ideeën die op de gebieden

Krimpenerwaard

van werken, wonen en vermaak

zijn opgedaan. In plaats van eenduidige gebouwen toenemende

mate uitbreidingen

jaren langs de Hollandse

van een fotoproject waarbij hij de grenzen

van de

verkent.

zijn het in

van de stad.

136

START-UP

STUDIO ARD HOKSBERGEN Ard Hoksbergen

werkte in combinatie

Veerkracht, een nieuwankerpunt

152

met Studioninedots

in de Amsterdamse

aan basisschool

wijk Slotermeer.

PROJECT

NHOW AMSTERDAM RAl HOTEL DOOR OMA / REINIER DE GRAAF Het ontwerp is een stapeling verwijzing

van driehoekige volumen als

naar het Signaal, de kenmerkende

de RAL Dit zorgt voor een dynamische

168

reclamezuil

van

beleving.

119 PROJECT

s

HOTEL BOAT CO IN AMSTERDAM DOOR KOLLHOFF POLS ARCHITECTEN

s

Met publieke functies en in de schaal zoekt hotel Boat & Co aansluiting

SCOPE

Recensies,

bij de omringende woningbouw.

186

columns, gebouwen

en gebeurtenissen

in het vak

PRODUCT

IMM KEULEN Philippe Starck, Peter van de Water, Yonoh Studio, Studio Roderick Vos, MVT

Design, Gudmundur

Chiara Andreatti,

Ludvik,

David Lopez

Quincoces

197

LANDMARK

HOOFDKANTOOR ZWOLSCHE ALGEMEENE IN NIEUWEGEIN DOOR PETER GERSSEN Dit kantoor uit 1983 is een abstracte vleugels

steken als molenwieken

sculptuur:

uit de vierkante

vier trapeziumvormige kern.

JAARGANG 51 JUNI2020

de Architect

INHOUD

THEMA POST-CORONA

146

12

FOTO-ESSAY

TIJDELIJKE MEGASTAD VAN STOF

ZORG

MODULAIR BOUWEN WINT TERREIN

Fotograaf Iwan Baan bezocht de religieuze massamanifestatie Kumbh Mela in India en trof een megastad gemaakt van bamboestokken, stoften en sari's.

Toekomst van de zorgarchitectuur

156

138 STAD EN CORONA

STUDIO ARCH ITECTU URMAKEN

OP NAAR DE VEERKRACHTIGE STAD De corona-epidemie

172

START-UP

en de rol van stedenbouw in deze processen

Nina Aalbers en ferry in 't Veld werken aan een circulaire en klimaat-adaptieve toekomst van de gebouwde omgeving.

INTERVIEW

INTERVIEW MET RIJKSBOUWMEESTER FLORIS ALKEMADE "Ik vind het ontzettend belangrijk dat archirectuur een eigen verhaal en agenda heeft"

119

SCOPE

Recensies, columns, gebouwen en gebeurtenissen in het vak

190

PRODUCT

GEDROOMD MILAAN Berge Mogensen, Hans j. Wegner, Vincent van Duysen, Alfredo Häberli, Marcel Wanders, Marià Castelló, Michael Anastassiades

197

LANDMARK

DE APENROTS IN UTRECHT DOOR TON ALBERTS Het metselwerk gafhet huis van opdrachtgever Herman de Waal een geheel eigen karakter. Niet alleen de vorm, ook het bouwproces was organisch.

JAARGANG 51 JUNI2020

de Architect

INHOUD

PROJECTEN

24 TOEGANKELIJK VOOR IEOEREEN DE ARCHITECTUUR VAN AVENIOA PAULISTA IN SAD PAULO De architectuur langs de Avenida Paulista in Säo Paulo, Brazilië. ondervangt het gebrek aan publieke ruimte en verweeft gebouwen en straten met behulp van stegen, bellingbanen. trappen en pleinen tot een stedelijk geheel.

44 ONTMOETING TUSSEN OUO EN NIEUW STADHUIS HENGELO DOOR EGM ARCHITECTEN Een nieuwensemble van raadhuis en stadskantoor toont een ontmoeting tussen de beredeneerde architectuur van Berghoef en de bescheiden taal van HiM architecten,

62 TOEKOMSTBESTENDIG STUK STAD STEDENBOUWKUNDIG PLAN MERWEDE IN UTRECHT DOOR BURA URBANISM (VOORHEEN MARCO.BROEKMAN) EN OKRA LANDSCHAPSARCHITECTEN In deze stadswijk in het zuidwesten van Utrecht wordt samen met de gemeente gewerkt aan een gebied waar verdichting. mobiliteit en functiemenging hand in hand gaan.

82 MONUMENTAAL FEESTJE FELIX MERITIS IN AMSTERDAM DOOR 1291NTERIDR ARCHITECTS EN MATH ARCHITECTEN De nieuwe functie van Felix Mer itis aan de Keizersgracht lijkt veelap de allereerste; het gebouw is getransformeerd tot een huis voor kunst, wetenschap. technologie en ondernemerschap.

100 TECHNISCHE OUEESTE NAAR GEZONDHEID UNILEVER FOODS INNOVATION CENTRE IN WAGENINGEN DOOR PAUL DE RUITER ARCHITECTS EN FOKKEMA s PARTNERS ARCHITECTEN Het Unilever Foods Innovation Centre opende afgelopen december. Het door Paul de Ruiter Architects ontworpen gebouw is een ode aan de techniek in vorm en functie.

Fokkerria & Partners Architecten ontwierp het interieur.

Design on the Frontline Architecture confronts the coronavirus

4

ARCHITECT,

The Journal

of The

American

Institute

of Architects,

May 2020

Contents Volume 109, number 5. May 2020.

On the cover: Sanchit Mehta from the University of Southern California.

This page: NewYork-Presbyterian staff with PPE donated by Skidmore, Owings & Merrill.

Tech + Practice 12 24 26 29 31 34 43 52

Technology: Invasive Species as a Hot Commodity Opinion: In Pursuit of an Architecture for Everyone CarbonPositive: Climate and the Coronavirus The Rules: OSHA Regulations and COVID-19 Next Progressives:SomePeople Residential: Butaro Oncology Support Centre,

by MASS Design Group Typology: FDNY Rescue Company 2, by Studio Gang Products: Spring 2020 Product Call Highlights

AlAArchitect 121 122 124 128 130

150 The Rules Have Changed

Interior Monologue Architects Are Combating COVID-19With Site Adaptation Design in the Time of COVID-19 Meeting a Challenging Moment for the Design Professions Growing From Adversity

The coronavirus is imposing a new reality, with profound ramifications for the built environment, professional practice, and design education-seemingly every aspect of work and life. Faced with the horrific costs of blood and treasure worldwide, the architecture community has rushed to adapt and provide aid, without ceasing to work toward a healthier, more sustainable future.

Columns 133

The Farnsworth House on Trial

by Eric Wills

Editorial 208

Architecture in Unusual Times

by Ned Cramer

189 2020 AlA Honors

This year's winners reflect on their careers, the future of the profession, and the challenges posed by the current moment, from climate change to the pandemic.

AlA Gold Medal AlA Architecture Firm Award Edward C. Kemper Award AIAlACSA

Topaz Medallion

Whitney M. Young Jr. Award Thomas Jefferson Award for Public Architecture Collaborative

Achievement Awards

Volume 109, number5· May 2020, ARCHITECT'(ISSN '935-7001; USPS ooç-Bêo)is published monthly by Hanley Wood. 1152 rgth Streel NVV, Suite 750. Washington. DC 20005_Copyright 20'20 by Hanley Wood. Opinionsexpressed are those of the authors

OT

persons quoted and not necessarily those of The Amencart lnstitvte of Architects. Reproduction

paid at Washington, DC. and at additional mailing offices, POSTMASTER:Send address changes to

ARCHITECT,P.O.

In

whole or

In

part protubrted without written authorization. All fights reserved, Prrnted in the- USA. Periodicals postage-

Box 3494, Northbrook, IL 60065 Canada Post Registration tt40f.12608/G.S.T number R-120931738.Canadian return

address IMEX, P.O. 80Je .2554~, London. Oh: N6C 6e;; For subscnptior inqcmes. address changes, a-id single-copy sales ($10 In the- U.S.. $15 In Canace. $20 for other countries, payable In advance in U.S. dollars) wnte to AI<CHITECT. P.O. Box 3494 Northbrook, Il 60065 or calf 847.:'::91,5221or toll-free 888.269 8410. REPRINTS: Call or email WnghtsMe-dIB8]7.652.52950rhanleywood@wnghtsmedló.com.

DISCLOSURE A~ÇHITECT@;will occasionally wnte about companies

In

which

it!"

parent organization, H?nley WOOd, has an Investment mtsrest. VI/hen It does. the maoazme wili fully disclose that relationship PRIVACYOF MAILING LIST Sometimes we share our subscriber mailing list witt>

reputabit· companies we think vou'f find Interesting, However if you do not wish to be rnctuded. plea Sf- call

~5

af 88&.269.8410

Masculinities

The book of books VolumeV

48

Oaseandre Greenberç

6

OUTRAGE

33

Seminal words uu Zarzycki 8

The gender of genius Hilde Heynen

14

Proportional representation Edtoin Heathcote

18

Monuments to men Dorram Andereon

22

Male delivery Emma Oheatle

26

REPUTATIONS

INTERVIEW

Joel Sanders LUi Zarzycki 36

BOOKS

Binary code Technologies of Gender, 1987, Teresa de Lauretis Stud: Architectures of Masculinity, 1996, Joel Sanders (00) Pornotopia, 2014, Paul B Preciado An Aparlment on Uranus, 2020, Paul B Preciado Pol Esteve 40

EXHlBITIONS

Cameraman J,fasculinities: Liberation through Photography, 2020, Barbican Imran Perretta: the destructors, 2020, Ohisenhale Gallery Edwin Ooomasaru.

Svetlana Kana Radevié

Anna Eats 48

Flights of fancy

311

Cassandre Greenberç 52

TYPOLOGY

Gymnasium Tom Wilkinson

Pol Eateve

146

ar The Architectural Reoiew Scouring the globe for architecture that challenges and inspires since 18116

architectural-Teview.com

SubacrlptiOO8 architectural-review.oomlwhy-aubscribe

helpiá)subscrlhe.architectural-review.oom +44 (0)1604 828705 OtutOfMf" Ie'l"f)ÎCeII

customersemces®architeotural-review.oo " ArchReview @thearchitecturalreview ft thearchitectura.lreview

+44 (0)20 8958 2000 BackÜl8Ue8

architectural-review.oom/sbop

W Awards

108

Thm Wilkinson

MomA GEMMILL PRIZE

MJ LONG PRIZE 611

BUILDING

112

Nioola Rutt, Hawkins\Brown Here East Jay Merrick 74

BffiLDING

120

PORTFOLIO

Francesca Torzo Francesca Torzo Architetto Eleanor Beaumont

BUILDING

128

PORTFOLIO

Simona Della Rocca BDRBureau Daoide Tommaso Ferrando

Tracy Meller, RHSP Centre House LSE Oatherine Sle880r 90

PORTFOLIO

Mariam Kamara Atelier Masömï Mpho Matsipa

Emma Fairhurst, Collective Architecture Calton Hill Mark Oousins 82

14

BffiLDING

138

Alice Hamlin, Mole Architects Marmalade Lane Douglas Murphy

PORTFOLIO

Stefanie Rhodes Gatti Routh Rhodes Jon.Astbu1"!J

JANE DREW PRIZE 104

PROFILE

Yasmeen Lari Helen Thomas ADA LOUISE HUXTABLE PRIZE 108

PROFILE

Beatriz Colomina Tom Wilkinson

JMU,or

Manon Mollard Deputy EdAtfn' Elea.nor Beaumont EdUOrlalAMiltantl Lill Zarzycki

Productwn Ed1torB Julia Dawson Ceoilia Thom BtBWry Ed1tor Tom Wilkinson

Managing Director

OootrllYuttng EdU01'

James Priest ext. S9S3

Nick Stimpson

ProductwnDirector Paul Moran

Oommerctal Director

Elise Limon ArllXreotlw

Catherine êleesor

Marketing

Editorial mrect01'

Tom Carpenter

Paul FInch

Gill Ohalk ext. S058 Georgie Smith ext. 2O(J2

E06'1'II ~ has been made te identifv cO']YfJrlght holder« and obtam permia8ilm to reproduce imagu in thia iBaue. Pteaee get ~n tc'UCh !DUh the editortal team ,houW 'Voo halle any (/'IW1"Ie8. lfJmatla are jormat;ted:

jlr8tname.laatname'ii>emap.com #1 (O)SOt/9ó3pl'IUIext.

Erratum In 'Digging up the past'

by Sekuli6, Tomié and Sattler (AR February 2020, p16), we Inoorrectly stated that Atlenz an der Sulm wa.sln Germany.

It is In Austria. Apologies to the authors

Tourism

6

Ju.stinien Tribillon

6

16

KEYNOTE

64

Tourist trap Ju.siinien TribiUon 16

Plaine, Marcol Breuer Les Ares, Charlotte Perriand SUI/anne Stacker

WorJdstage T07nà Berlanda

22

Dark tourism Darraai .A nderson

28

Blln.DING

74

The ecotourism hoax

CASH STUDY

86

Archaeologiea of Green Pavilion Studio Anne Holtrop Pearling pathway visitor centre Valllrio Olgiati

so

OASE ATUDY

94

Fà.r from the madding crowd

Matthew Turner

House of Architectural Heritage Leopold Banchini Architeots and Noma Al Sayeh

REPUTATIONS

IN PRACTICE

Alrbnb machine Fala Atelier F'ilipe Magalhàe8 and Lera Samovich

CARID STUDY

60

BUII,DING

Gapado island One 0 One Arehltects Colin Narshall

The rehabilitation ofMubarraq Manon Mollard

Terminal decline Edwin Heathcote

OUTRAGE

MariaSmUk 76

56

REVIsrr

BUILDING

krakani 17tmi standing camp Taylor + Hinds Architects

David Neu.stein 104

Answer on a postcard Edwina.A ttlee

GioPonti Ohiara Spangaro

22

i ~ ~

I

ar The Árclli.teeiural

Rll'IJiew

Subll!l'l'ipttofUI

Scouring the globe since 1890 for architecture that challenges and inspires

arcbitectural-review.oomlwhy-subscribe help6Jsubscribe.architectnml-review.oom

archf.tecturalr7VJ1iiew.com

Outttomer 'Bf'VÛlee oustomerservices6larohitectural-review.oom

+44 (0)1604 8287()1!

"'ArchReview

+44 (0)20 8958 2000

('gJthearohitecturalreview

Backill8'Ue8 archtteotural-revlew.com/shop

OthearchitBcturalreview

The book of books VoimneVI

74

Maria Smith

41

INTEBVlBW

Martin Pa:rr Death B'IIBel/l8, 2019 Small World, 1995 (2018, third edition) '!'he Last.Re8orl, 1986 (2018, sixth edition)

Manon MQ/J,ard 44

BOOKS

Travel agent Guidebooks and atlases

TomKseky DO

BOOK:

104

Secret service H01J,8ekeeping lYy Design: Hotels and Labor, 2016, David Brody FalYrlzio Gallantl.

l!Jdwina Attlee

41

IItUtt.w

ProdtJ«1on &Mew JuHaDaWBoD PIctu'1'e EtMtw BmilyPOBt Il'IetortI EditO'1' Tom Wilkinson

Manon Mollard IWpuIIv JiJdAtor Bleanor Beaumont BàUorlGl~ Lill Zarzyoki EliIe LbnoII

Oontribu#ng Eiûttor Catherine SleIl8Ol'

TOlD Oarpeaier

EdUorlal Dmct01' Paul Finoh

.Art J)(m1fqr

Ma1la(l'Îf'I(/ DWecew

/ikl'f'/l

Nick 8tlmpt!on Product:ltm Director

i~

Paul Moran OQ11l(J1l.61'CiallJi7ectO'T James Prieet 8ICt, :I9/BS Mwrk6f.îng Gill Chalk 6Zt. !lOfi8 Georgie Smith 6%1.1108$

4Ifort lIM btI6n maàIJ to

Copl/'1'4iht holite7a and obtain ~ to 7f!'j)'Tod'uce imagea In tIJk iaInu. PlefllJe {/6f. in touch w1th the edittYrial team ,yhoutd 'V0fJ have G1tII guII'ri68.

Ema418 Me 1000000000000d: for~lasMa7ll6@emap.coom +# (0) 110 $969 plUII e:et.

.

. .

.

lAU 6fJf'S11okf

.,

UDrOTJl

H

A6rluÁillfmt&11 Alcocer a.nd~.Matrte7J,(l, 16

Architecture of quarantme ~GMc£a

99

otl'tUGE

PStJ1'O

.-u:r

LooldaIin(J8 tl1e ~ IAl~

P1tbtic Ilouse

.8

~theooooh

NoI/toIAK~

611

BodydweHitJg lAU Zaf'Z1Jolt:t

67

POlilll(

The IDanity of tiny homes

Jock8el/ 114

GJlAl'BI(J NOVEL

Towud e.nlmlhiteoture

Specious spaces Mill & Jonu

7bmdePaM

81

A joum.ey around myftat 1brR. Wilkmson

36

Deskjob

08

Liriug in the bobble Mt.IfWm Jf9110M

19

00rri401'8 of unoortUnty a~8le8IM

'76

Onteidein BlMmor BfI4'IJIIIIMIl

BlUeJ.Nmun 411

lUIPlJTA'1'Ion

AnniAlbenl ~ 1'roellef'

ar ~.4f11Aite~~

SooariaafillealolRr"'"

tor~tIld~ 1Ild __

~rut,...__.

INHOUD #1/2020

52/

60 I

681

Stadsrivier: item op de bucketlist Hoe steden hun massatoerisme spreiden

Internationale teams verkennen vernieuwende ontwerpideeĂŤn Breien aan een betere wereld

Maike van Stiphout en natuurinclusief ontwerpen 'Laten we biologie en schoonheid verbinden'

DOSSIER 181

Licht op het ondergrondse Gasthoofdredacteuren Petra Blaisse.Jana Crepon en Aura Luz Melis over het belang van bodem en bodemleven 241

Specialisten in stadsontwikkeling ontdekken de ondergrond 'We moeten in de diepte leren denken' 30 I

Gegrepen door de regenworm Petra Blaisse in gesprek met 'wormenman' jeroen Onrust 341

Oogsten uit de duisternis Louise O. Fresco over voedselteelt in ondergrondse ruimten 361

Heeldeboom Adembenemende tekeningen van boomwortels 421

Ontwerpopgave: dooiende permafrost Driegesprek over een klimaatramp van Bijbelse proporties 481

Jong geleerd Ontwerpstudenten ontdekken de wereld onder onzevoeten

â&#x20AC;¢

Academie van Bouwkunst Amll18rdwllsa Moge.chaol voor dl! Kunsten.

Bibliotheek - Niet te leen

...

INHOUD

DE RUBRIEKEN

06/

75/

Eerst dit

De projecten ENKA-Ede

12/ Beeldcolumn

92/ BNSP - Programmamaker - Ruim wonen

tussen Randstad Sander

de

Knegt - Common-denken Bospolder-Tussend

Triodosbank in

en Veluwe

Robbert Bovee over 'onlineparticipatie'

Zeist - Thuisko-

men op eigenzinnig

landgoed

94/ Column Arjan Harbers:

ij ken

90/

Waarom stationspleinen?

NVTL - De Grote Verbouwing en de noodzaak van ontwerpkracht

Woonwijk ENKAinEde:

ruimwonen tussen de Randstaden Veluwe -p.76

INHOUD #2/2020

DE VERHALEN

14/

22/

30/

Kan landart de geschiedenis doen herleven?

Speuren naar het verdwenen Poestozersk

'Het moet kloppen tot in het kleinste detail' Interview met architect Dingeman Deijs

De herontdekking van het singelpark Steden ontwikkelen hun binnenstadsgrens tot klimaat- en parkruimte

Precies de mascotte die de bewoners nodig hebben De Bospoldervos in de Rotterdamse wijk Bospolder-Tussendijken - p. 64

DOSSIER EERHERSTEL VOOR DE COMMONS "1-

~ ~

38/

52/62/72/

66/

'Dit zijn wij' Fotoreportage over zelfentwikkelingswijk Oosterwold Almere

'Landschap is meer dan een optelsom van data' Interviews met Arita Baaijens, Socrates Schouten en losse de Voogd

'Ook de medemens is ontwerpmateriaal' Transitieplannen voor achterstandswijk Bospolder-Tussendijken

47/

.

Beeld omslag: Bospoldervos van Florentijn Hofman Foto Frank Hanswijk

Stedenbouwen de zoektocht naar 'common ground' Michelle Provoost, WouterVanstiphout en Mike Emmerik strijden tegen de versplintering

56/

'VVD ĂŠn GroenLinks kunnen er wat mee' Ringpark Utrecht is een gedeeld toekomstbeeld

ilität bility~

In halt Contents

4

3.2020

DETAil

Editorial 22

Impressum Imprint

88

Projektbeteiligte & Hersteller Project Teams & Suppliers

112 Contributors

Magazin Reports 6

Stiller Nachbar A Ouiet Neighbour

10

Wohnen in Berlin Living in Berlin

14

Experience in Action!

18

DETAIL research Optimale Lichtausbeute trotz urbaner Dichte Optimal Light Availability despite Urban Density

Produkte Products 94

AuBenanlagen Outdoor Systems

102 Light + Building Special

Ein Glasdach mit einem filigranen Stahltragwerk, das an Baumkronen erinnert, markiert den Eingang der Fahrradparkgarage in Amsterdam.

A glass roof with a slender steel structure evokes the image of trees and marks the entrance to this bicycle parking garage in Amsterdam.

Studierende der Technischen Universität Mßnchen bauen am Buschkrankenhaus in Ngaoubela, einem DesignBuild-Projekt in Kamerun.

Students from the Technical University of Munich work together on the Bush Hospital in Ngaoubela. a DesignBuild project in Cameroon.

32

14

3.2020

5

Mobilität

Mobility

Essay Abschied vom Auto A Farewell to Cars Heiner Monheim

24

Typologie Typology 32

Fahrradgarage in Amsterdam (NL) Bicycle Station in Amsterdam (NL) wUrck architectuur stedenbouw landschap Fahrradstation in Erfurt (DE) Bicycle Station in Erfurt (DE) Osterwold'Schmidt Exp!ander 38

Parkhaus in Zutphen (NL) Parking Complex in Zutphen (NL) MoederscheimMoonen Architects

40

Busbahnhof in Preston (GB) Preston Coach Station (GB) John Puttick Associates 44

17 neue Haltestellen ergänzen das Kopenhagener U-Bahnnetz.

Die Stationen basieren auf einem modularen und gleichzeitig variantenreichen System.

72

Südbahnhof in Sierre (CH) South Station Complex in Sierre (CH) Bonnard Woeffray Architectes

50

U-Bahn-Station in Espoo (FI) Underground Station in Espoo (FI) ALA Architects, Esa Piironen Architects 54

Prozess Process Umbau Hauptbahnhof in Rennes (FR) Conversion of Rennes Main Station (FR) Arep, SNCF Gares & Connexions 58

72 Arup

Metro-Ringlinie in Kopenhagen (OK) Metro City Ring in Copenhagen (OK)

Nach ihrer Umstrukturierung wirkt die Hotelanlage Öschberghof wie ein ländliches Gehö!t aus schlichten Satteldachhäusern.

Following its redesign, the Öschberghof resort gives the impression of a rural farmstead with its complex of understated gable roof buildings. detail.de/ 3-2020-asw

The Copenhagen Metro system has added 17 new stops. The stations were designed according to a modular system that still allows for variety.

Marzo/March

111111111~lillnl~

9 770012 537009

Cl ~ N

o

--Z

s: ~.

Q

~ O

·0

~

::J"'~ I'\) 1'\).

o

~n~il

2020 €10.00 Italy only. Perlodlco

A. €25.00 / B €21.00 / CH CHF 20.00 ca Canton peneCHF-20.00 f 0 €19,90 E €19.95/ F €16.00 /1 c 10.00 / ~ ¥3.300 Nl.€16.50 / P €19,00 / UK £18.99/ USA $19.95

menaued. usc: 03{03/20

PeeteItollane S.p.A. l soecrzïcneJn Abbonamento Postale D.L35312003. (conv.ln Legge27/02[2004 n f'rt!COIO1, Comma 1, DOB·Mllono

1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIi

9 770012 537009

»

"C

::t

1I Iilillilii

-

I

MAART 03 â&#x20AC;¢ 2020

JAARGANG

76

Inhoudsopgave Foto cover Steenbreekactie in Oss Beeld: gemeente Oss

Vormgeving Kilian Idsinga

Productie Vellendrukkerij BDU Barneveld, Barneveld

Opgave en vragen over abonnementen

Vakblad Groen #032020 Vakblad Groen is een uitgave van Elba-Rec, de grootste Nederlandse uitgeverij van vakbladen, congressen, seminars en studiereizen op het gebied van ruimtelijke ordening en gebiedsontwikkeling. Dit vakblad biedt professionele en actuele artikelen over het groen voor mensen in de stad en in het landschap. De publicaties in Groen met hun vakmatige toelichtingen in combinatie met verklarend beeldmateriaal houden u alert.

Uitgever Elba-Rec, Edgar van Eekelen

Contactgegevens Elba-Rec Paulus Borstraat 41 3812 TA Amersfoort 033-8700 100

www.vakbladgroen.nl Li n kedl n: bit.lylVa kbladGroen Twitter: @VakbladGroen Redactie: r.vandijk@elba-rec.nl Advertenties: w.louwen@elba-rec.nl

Abonnementenland Postbus 20 1910 AA Uitgeest Tel. +31 (0)251 - 257924 € 0,10 per minuut Fax +31(0)251-310405 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.

Abonnementenland Ambachtenlaan 21 Unit 2A 3001 Heverlee Tel. +32 (0)28 08 55 23 Fax +32 (0)28 08 70 05 Site: www.bladenbox.bevoor abonneren of www.aboland.be voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Beëindigen abonnement: Opzeggingen dienen 4 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn.

Prijswijzigingen voorbehouden.

Partner

Redactie Roei van Dijk (hoofdredacteur)en Hans Bouwman (eindredacteur)

VAKBLAD GROEN

'Het winnen van de Steenbreektrofee heeft veel positiefs teweeggebracht' Het project "Realisatie van het Dorpshart" van het dorp Spijk in de gemeente Zevenaar won de Steenbreektrofee 2019. De jury was aangenaam verrast door de samenwerking met allerlei partijen om zo gezamenlijk te komen tot een aantrekkelijke kern waar rekening is gehouden met klimaatadaptatie én waar veel aandacht is besteed aan biodiversiteit.

Vijfjaar Steenbreek in Eindhoven ~

Uitgever

ELB,L\~EC media en communicatie

®

Voor Brabants gedeputeerde Erik van Merrienboer was er geen enkele twijfel dat Brabant zich zou aansluiten bij Stichting Steenbreek; de activiteiten van Steenbreek sluiten volgens hem uitstekend aan bij de wijze waarop Noord- Brabant de burgers wil betrekken bij de grote maatschappelijke opgaven die de komendejaren spelen.

Opgave en vragen over abonnementen BE

Redactieraad Patrick Ruijzenaars (Ruijzenaar Landscapes), Dinand Ekkel (Aeres Hogeschool), Martin Looije (gemeente Rotterdam) en David van Uden (BTLAdvies).

'Klimaatverandering vraagt gewoon om actie'

In januari vierde Stichting Steenbreek haar vijfjarig bestaan. Een van de betrokken gemeenten van het eerste uur is Eindhoven. Wat is er in deze vijfjaar in de gemeente gedaan rondom Steenbreek in de openbare en private ruimte?Vakblad Groen maakt de balans op.

@ 20

Groen verbindt multifunctioneel plein Hengelo Het Industrieplein in Hengelo, aan de achterzijde van het centraal station, werd afgelopenjaar grondig gerenoveerd en omgetoverd tot een klimaatadaptief plein met een divers functiegebruik en veel groen.

Hoe is het met de verstening in mijn gemeente gesteld?

Cobra Groeninzicht heeft alle honderd miljoen bomen in Nederland inzichtelijk gemaakt. 'Alsje kunt inzien wat groen is en ook weet waar het staat, weet je ook waar de omgeving is versteend.'

Natuurlijke en kleurrijke beplanting verhoogt belevingswaarde bewoners Bronbeek Het Rijksvastgoedbedrijf, het vastgoedbedrijfvan en voor de Rijksoverheid, besloot een aantaljaren geleden het Landgoed Bronbeek in Arnhem grondig op te knappen en meer variatie aan te brengen in de beplanting.

Enverder:

Euvelgunne wordt showcase voor klimaatadaptief bedrijventerrein Bedrijventerrein Euvelgunne ten oosten van de stad Groningen moet een voorbeeld worden van een modern klimaatadaptief en biodivers industrieterrein.

p.03 Hoofdredactioneel p. 04 Colofon & inhoud p. 06 Actueel p. 18 Sociale impact van groenparticipatie p. 28 Spread p. 30 Verplaatsbare pop-uptuin p. 40 Lessen in natuurinclusieve maatregelen p. 48 Spelenderwijs leren over grijs, groen en blauw p. 52 Belevingscentrum Venray laat bezoeker groene oplossingen ervaren

JAARGANG 76 â&#x20AC;˘ MAART 2020 â&#x20AC;˘ NUMMER 03

@

JUNI 05 â&#x20AC;¢ 2020

JAARGANG

76

Inhoudsopgave Foto cover Platanen Crayensteynstraat, Beeld: BTL

Dordrecht

Vormgeving Kilian Idsinga

Productie Vellendrukkerij BDU Barneveld, Barneveld

Opgave en vragen over abonnementen

Vakblad Groen #052020 Vakblad Groen is een uitgave van Elba-Rec, de grootste Nederlandse uitgeverij van vakbladen, congressen, seminars en studiereizen op het gebied van ruimtelijke ordening en gebiedsontwikkeling. Dit vakblad biedt professionele en actuele artikelen over het groen voor mensen in de stad en in het landschap. De publicaties in Groen met hun vakmatige toelichtingen in combinatie met verklarend beeldmateriaal houden u alert.

Uitgever Elba-Rec, Edgar van Eekelen

Contactgegevens Elba-Ret Pau lus Borstraat 41 3812 TA Amersfoort 033·8700 100

www.vakbladgroen.nl Linkedin: bit.lyNakbladGroen Twitter: @VakbladGroen Redactie: r.vandijk@elba·rec.nl Advertenties: w.louwen@elba·rec.nl

Abonnementenland Postbus 20 1910 AA Uitgeest Tel. +31 (0)251 - 257924 € 0,10 per minuut Fax +31(0)251-310405 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.

Minder "bomen" over bomen dankzij i-Tree Eco Hoe maakje afwegingen over groene herinrichting als de objectieve waarde van bomen ontbreekt? Het antwoord: i-Tree Eco. BTL Bomendienst en de gemeente Dordrecht zetten het softwaremodel in om de objectieve waarde en groene baten van bomen te kunnen vaststellen. 'i-Tree Eco geeft de feitelijke onderbouwing die beleidsmakers en burgers nodig hebben in het gesprek over toekomstbestendig beheer en beleid.'

Opgave en vragen over abonnementen BE Abonnementenland Ambachtenlaan 21 Unit 2A 3001 Heverlee Tel. +32 (0)28 08 55 23 Fax +32 (0)28 08 70 05 Site: www.bladenbox.be voor abonneren of www.aboland.be voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Beëindigen abonnement: Opzeggingen dienen 4 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn.

Prijswijzigingen voorbehouden.

Limburg wil per inwoner een boom planten Vlak voor de Statenverkiezingen van 2019 kwam het CDA in Limburg met het plan om 1,1 miljoen bomen te planten: voor elke Limburger één. Dit mondde uit in een provinciale ambitie en het plan draait sinds september op volle toeren.

Partner Redactieraad Patrick Ruijzenaars (Ruijzenaar landscapes), Dinand Ekkel (Aeres Hogeschool), Martin Looije (gemeente Rot· terdam) en David van Uden (BTLAdvies).

Redactie Roei van Dijk (hoofdredacteur) en Hans Bouwman (eindredacteur)

De groenexpert is broodnodig om de Omgevingswet tot een succes te maken ~

Uitgever

ELBj.\~EC media en communicatie

§

VAKBLAD GROEN

De Omgevingswet is onlangs tot nader order uitgesteld. Dit biedt voor veel ambtenaren extra kansen om hun plek als verbeteraar van de leefomgeving te pakken. Voor groenexperts, groenbeheerders en regisseurs openbare ruimte liggen er namelijk grote kansen om bij te dragen aan het succes van de grootste wetswijziging sinds 1848.

Van praten naar doen, van grijs naar

groen Gemeenten kunnen sneller verduurzamen, mits ze bereid zijn om te leren van valkuilen uit het verleden en leren denken vanuit het doel in plaats vanuit het proces.

Samenwerken met verschillende domeinen overstijgt het inhoudelijke doel Op initiatiefvan het lectoraat Groene en Vitale Stad van Aeres Hogeschool in Almere is in 2018 het onderzoek "De groene en gezonde wijk" gestart in Den Haag, Zoetermeer en Heiloo. Het doel van dit onderzoek is om te kijken hoe een groene, gezonde wijk eruitziet. Het onderzoeksproject leverde daarnaast ook andere verrassende voordelen op.

Landelijk protocolomgaan Aziatische duizendknopen Aequator Groen & Ruimte, Stichting Probos en Geofoxx milieu expertise hebben een landelijk protocolontwikkeld met handreikingen voor beheersing en voorkomen van verspreiding van Aziatische duizendknopen.

Enverder 03 Hoofdredactioneel 04 Colofon & Inhoudsopgave P. 06 Actueel p. 09 Kunst in de openbare ruimte p. 24 12.000 nieuwe meidoorns in de Maasheggen p. 30 AppeltjesmarktAmsterdam verkeersveiliger en groener P. 36 Verhaal achter de boom P. 38 Blog:Er is niemand in de stad p. 44 Bomen om blij van te worden p. 46 Opinie Sjon Heijenga

p. p.

Een natuurlijkere toekomst voor Nederland in 2120 Ons land staat voor grote uitdagingen, zoals een aanzienlijke woningopgave, de energietransitie, behoud van biodiversiteit en een passend antwoord bieden aan klimaatverandering. Samen zullen deze uitdagingen bepalend zijn voor de ruimtelijke inrichtingvan Nederland en de keuzen die we daarin gezamenlijk en in samenhang maken.

JAARGANG 76 â&#x20AC;˘ JUNI 2020

â&#x20AC;˘ NUMMER 05

@

JULI 06 â&#x20AC;¢ 2020

JAARGANG 76

Inhoudsopgave Foto cover Monumentale platanen bij de oude rechtbank in Utrecht Beeld: Aart de Veer

~.,Ii!' ,~.K

Vormgeving Kilian Idsinga

Productie Vellendrukkerij BDU Barneveld, Barneveld

Opgave en vragen over abonnementen

Vakblad Groen #062020 Vakblad Groen is een uitgave van Elba-Rec, de grootste Nederlandse uitgeverij van vakbladen, congressen, seminars en studiereizen op het gebied van ruimtelijke ordening en gebiedsontwikkeling. Dit vakblad biedt professionele en actuele artikelen over het groen voor mensen in de stad en in het landschap. De publicaties in Groen met hun vakmatige toelichtingen in combinatie met verklarend beeldmateriaal houden u alert.

Uitgever Elba-Rec, Edgar van Eekelen

Contactgegevens Elba-Rec Paulus Borstraat 41 3812 TAAmersfoort 033-8700100

www.vakbladgroen.nl Linkedin: bit.lylVakbladGroen Twitter: @VakbladGroen Redactie: r.vandijk@elba-rec.nl Advertenties: w.louwen@elba-rec.nl

Abonnementenland Postbus 20 1910 AA Uitgeest Tel. +31 (0)251 - 25 79 24 â&#x201A;Ź 0,10 per minuut Fax +31(0)251-310405 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.

Van protestbeweging naar kennisinstituut De Bomenstichting bestaat ditjaar 50 jaar en dat wordt eenjaar lang gevierd. Onder meer met een bomenreis naar Engeland, een expositie over bomen in de Nederlandse schilderkunst en een symposium. Het begon allemaal met de dreigende kap van de "duizendjarige linde van Achterberg".

Opgave en vragen over abonnementen BE Abonnementenland Ambachtenlaan 21 Unit 2A 3001 Heverlee Tel. +32 (0)28 08 55 23 Fax +32 (0)28 08 70 05 Site: www.bladenbox.be voor abonneren of www.aboland.be voor adreswijzigingen en opzeggingen.

BeĂŤindigen abonnement: Opzeggingen dienen 4 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn.

Prijswijzigingen voorbehouden.

Partner Redactieraad Patrick Ruijzenaars (Ruijzenaar landscapes), Dinand Ekkel (Aeres Hogeschool), Martin looije (gemeente Rotterdam) en David van Uden (BTlAdvies).

Redactie Roei van Dijk (hoofdredacteur) en Hans Bouwman (eindredacteur)

Gemeente Rheden gaat minder vaak de gazons maaien. ~

Uitgever

ELB,L\~EC media en communicatie

8

VAKBLAD GROEN

Niet uit bezuinigingsoverwegingen, maar om de biodiversiteit te verhogen. Door minder te maaien ontstaat een grotere variatie aan bloemen, kruiden, bijen en vlinders. De Gelderse gemeente is allanger actief met groene maatregelen en acties. Voor ditjaar staat een beleidsnota over biodiversiteit op de planning.

Wat brengen investeringen in de leefomgeving op?

Een park, een ontmoetingsruimte of een speelplek. Het zijn ingrepen die de fysieke leefomgeving aantrekkelijker maken, maar waarvan de kosten een bottleneck kunnen vormen. Terwijl de kostenbesparingen van stedenbouwkundige ingrepen op het welzijn en de gezondheid naar verwachting zeer substantieel zijn.

Dit artikel gaat over de historische ontwikkeling van het Edenpark en in het bijzonder over het ontwerp van Jan Vallen uit het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw. In de waardenstelling komt tot uiting hoe interessant dit park is met cultuur-historische geschiedenis van Brunssum.

Ruimte voor insecten van levensbelang In 2017 is een geruchtmakend onderzoek gepubliceerd. Daaruit bleek dat in Duitsland het aantal vliegende insecten in zevenentwintigjaar met ruim 75% is afgenomen. Hoe het met insecten in het water gaat, is minder goed bekend. We nemen de ontwikkelingen door aan de hand van de libellen.

Groenere schoolpleinen in Amsterdam dankzij 'Schoolpleiniepen' De schoolpleinen op basisscholen in Amsterdam zijn dit j aar een stuk groener. Dat komt door het project Schoolpleiniepen, een groen initiatiefwaarmee de gemeente een positieve impuls wil geven aan het aantal bomen op schoolpleinen in de hoofdstad.

P. 03 Hoofdredactioneel P. 04 Colofon & Inhoudsopgave P. 06 Actueel p. 09 Kunst in de openbare ruimte p. 23 Opinie: David van Uden P. 24 Spread: Stoepplantjes P. 30 Welzijnversterkend groen in de stad: hoe doeje dat? p. 35 Opinie: Henry Kuppen p. 38 Verhaal achter de boom

JAARGANG 76 â&#x20AC;˘ JULI 2020

â&#x20AC;˘ NUMMER 06

@

Redefining a Radical Social Market Economy - Interview

with Jรถrn Walter

The Architecture of the People's Housing Plan

Normal City Urbanism for All Can Affordability

Be Flexible?

The Good Fight - Interview with Anne Mie Depuydt

by Bernd Upmeyer

Page

4 -

11

by Sasha Plotnikova Page 12 - 17

by Christopher de Vries Page 18 - 25

by Richard Florida Page 26 - 29

by Savia Palate

Page 30 - 35

by Bernd Upmeyer Page 36 - 43

Fair Game

by Ellen Donnelly and Marc Maxey Page 44 - 48

Affordable Housing in New York Cologne, Open City

by David Schalliol Page 49 - 56

by Steffan Robel Page 57 - 61

Benign Neglect

Affordable Access: the Economic Impacts of Makerspaces City

in the Making

For the Right to Occupy and Hold Ground

The Problem Is the Solution

by Fani Kostourou, Cecily Chua, and Elahe Karimnia Page 62 - 69

by Nate Bicak Page 70 - 75

by Matthias

Lamberts,

Ken

Vervaet,

Jeroen Stevens,

and Bruno De Meulder

Page 76 - 83

by Ana Paula Pimentel Walker,Maria Arquero de Alarcรณn, Luciana Nico/au Ferrara, and Benedito Roberto Barbosa Page 84 _ 89

Squatting in London

by Tanzil Shafique Page 90 - 96

by Will Hartley Page 97 - 104

Kiosk Culture

by OK Osseo-Asare Page 105 - 109

A Home for Housing

by Jonathan Tate Page 110 - 115

Affording Tightness The Distributed Cooperative

by John Doyle and Graham Crist

Page 116 - 121

by Scott Lloyd, Alexis Kalagas, and Nemanja Zimonjic Page 122 - 126

NULPIIl

NR 102 MAART2020

Dossier: Seniorenhuisvesting

nieuwe stijl

NUL20 is een platform voor lnjormotie en opinievorming over woonbeleid en stedelijke ontwikkeling in de regio Amsterdam. Het platform bestaat uit het tijdschrift (4x per jaar), een digitale nieuwsbrief, een website met actuele nieuwsverslaggeving en (medewerking aan) debatprogamma's In Pakhuis de Zwijger.).

NUL20 wordt mogelijk gemaakt door bijdragen van de Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties (AFWCI, de gemeente Amsterdam (Wonen, Grond & Ontwikkeling), de Metropoolregio Amsterdam en 'WOON. Het tijdschrift wordt kosteloos toegezonden aan beleidsmakers, projectleiders, bewonersvertegenwoordigers, politici en andere betrokkenen bij het woonbeleid in de regio Amsterdam.

Resultaten WiA en WiMRA 2019 Alle artikelen uit alle jaargangen van NUL20 zijn online beschikbaar via onze site nul20.nl. De nummers zijn bovendien in pdf-formaat te downloaden.

ABONNEE ADMINISTRATIE Bij voorkeur via onze website www.nuI20.nl . of via mail abo@nuI20.nl ;OOmREOi\l "E._iR: Fred van der Molen (fred@nuI20.nl) ~E;.

020-693.7004

.a..£O,3 ...... ....

.

,

• ,

... u

:~:.:~~

Meeste Amsterdammers geeft hun buurt dikke voldoende

Dure huursector groeit als kool

Aandeel betaalbare woningen in MRA blijft dolen

flMiL.

redoctie@nuI20.nl ADRES

Mr. Arntzeniusweg 20 1098 GP Amsterdam PEOAC:iE Bert Pots Joco Boer Janna van Veen Johan van der Tol (eindredactie) Joost Zonneveld kFD~\i_ rIEf,:AÄ:J André Buvs (Riga) Lauro Uittenboogaard (RVE Grond en Ontwikkeling) Jeannette Kuipers (RVE Wonen, Amsterdam) Ingrid Houtepen ('WOON) Lisan Wilkens (MRA) Berthilde Lammertink (AFWC) FDTiJGki),;:-IE Nica Boink VOR'ViGf:Vi~'C

Pieter Lesage .~['\ t.'7T£;_Jr'E5 zie info op www.nuI20.nl Vellendrukkerij BOU Barneveld

NI

NUL~11l MAART 2020

~

El

4

DOSSIER SENIORENHUISVESTING NIEUWE STilL SENIOREN~ 4 Plek gezocht voor 'Knarrenhoven' iii c:: LIJ 9 Bouw seniorenwoningen leidt tot doorstroming m S ~ 10 LIFE: samen zelfstandig ouder worden ~ LIJ :2 12 Hoe MVra op 4,5 hoog toch een traplift kreeg zSTlIL Cl 13 De Nieuwe Kern 14 Flexwoningen moeten ergste woningnood bestrijden 16 Déjà vu: de Ilmeerverbinding 17 WiA 2019: Amsterdammers geven hun buurt dikke voldoende 22 BOUW - BERICHTEN OVER NIEUWBOUW 24 Wonen boven Winkels 26 Hoe gaat het met Holland Park?

30 Zaanstad: eigen koopstarters eerst 32 Dure huursector wordt snel groter in Amsterdam (WiA 2019) 34 Aanbod betaalbare woningen blijft dalen (WiMRA 2019) 36 LOPENDE ZAKEN 38 INTERVIEW Rogier van der Laan (Woningbedrijf Velsen) 40 REKENKAMER Bouwproductie in de regio Amsterdam 42 DE LEESKAMER 44 WOONBAROMETER Hoe leefbaar is Amsterdam?

Journal for Architecture ~ 'bi~s~hr:~ov:or architectuur n

I

--n tf11I'\J

1"'\ ~ I.U

OlOCO ::J ::J

C

CL> C

~C;>-c

:~ 0

·C Cl) ...

(JC

(/)0 -.

CL> .'

CD () OJ :::r () , I .....

c ooCD C CD ~ 0 Cl) ::J. -c CD

=!.!; ..........

U

CI).c

'I

U .'

~

CI):C

'.

-CO ...

~I'»'ICO Cl)

ca

C U C

CI) ...

I,

Ol

.cl ,

. 0>.

:::r

ca

~<CI:

a s ,ICO ,

I

,

Hans Teerds, Christoph Grafe, Catherine Koekoek

Ken De Cooman

1 Table Settings Reflections on Architecture with Hannah Arendt 2 Tafelschikkingen Reflecties op architectuur met Hannah Arendt

79 78

Work in Action Actief werk

Mary Duggan

87 86

Oscillating Thoughts Oscillerende gedachten

Hans Teerds, Christoph Grafe, Catherine Koekoek

Anne Geenen

15 Four Themes for Architecture in The Writings of Hannah Arendt 14 Vier thema's voor architectuur in het werk van Hannah Arendt

93 92

The Stones of the Land De stenen van het land

Hannah Knoop

97 Beyond a Game of Tetris Cecilia Sjöholm Thoughts on Labour, Work and 29 Arendt in the City Action in Architecture The Architecture of Political Life 96 Meer dan een spelletjeTetris 28 Arendt in de stad Gedachten over arbeid, werk en De architectuur van het politieke leven handelen in de architectuur Patchen Markell

Ard de Vries, Donna van Milligen Bielke

41

105 Back of House 104 De Achterkant

42

Political Tectonics Politieke tektoniek

Pier Vittorio Aureli

Pauline Fockedey, Christoph Grafe, Véronique Patteeuw

55 Architecture beyond Creation 54 Architectuur voorbij de schepping

111 Paris, 10 September 2019 A Conversation with Patrick Bouchain and Nicola Delon 110 Parijs, 10 september 2019 Een gesprek met Patrick Bouchain en Nicola Delon

George Baird

63 World-building Arendt's Writings as Challenge 62 Bouwen aan de wereld Arendt's werk als uitdaging

122 Biographies/ Biografieën 125 Credits/ Colofon cover Abstracts/ Samenvattingen

Jeffrey Bolhuis, Tara Kennedy

73 On Marketplaces and an Architecture of the Common 72 Over marktplaatsen en de architectuur van het publieke _domein____.,~<I(~lnll, _______...6 ~

)( )( )(

Groei als troef

Urban Design, Work in Progress

01120 with English captions and sum

Stadsontwerp, werk in wording

De toekomst van de verdichte stad

Groen in de verdichtende

stad

0212020 with English captions and summary

an mster eplanting in de stad: van behang naar iotoop

Dak, gevel en tuin, belangrijke schakels in een klimaatbestendige stad

Green space in a densifying city

Botermarkt, boterberg, boterbloem

Rooilijn

Jg. 53/ Nr. 1 /2020

Academie van Bouwkunst

Antsterdamse Hogeschool voor de Kunsten

Bibliotheek - Niet te leen

www.rooilijn.nl

P.1

J-g. :)JTN'r. ZTZlJZU'----~=w=w~.r=o~ofrrrrrn[I----------------.P.,. ...7 ..

7-------~-----.

Academie van Bouwkunst

Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten

Bibliotheek - Niet te leen

Rooilijn

Q) OJ E c ." c ro OJ OJ > E E c til 0 .~ ~

Q)

E~3

E::>

::> OJ

ti

C

'!'!

0

~

ro u c: 'til c .~

D

4::

Jg.53

Nr.2/2020

VerDuS

Verbinden van Duurzame Steden

InBeeld: Rooilijn gaat online

P.164

Contents

•

o

THE BIG PICTURE Page 8

CURATED

PRODUCTS

Page 102

OPINION Page io

REFERENCE

TALENT VS. MASTERMIND Page 12

EDITOR'S PICK Page 108

Page IOó

METROPOLIS EXPLAINED Page 14

PIER 55 - LITTLE ISLAND AT MANHATTAN'S HUDSON RIVER PARK

PageJO

DYING WATERS Photo series Fading Flamingos: The unnoticed vanishing of 1 .ake Urmia in northwestern Tran Page 18

•

"WATER IS THE DRIVER OF CHANGE" Henk Ovink about the potential of water to improve society's life in terms of health, economy and equality Page 24

•

ISLAND

WATERS AND CLIMATE CHANGE Why climate change only tells part, but not all, of the water story of islands

Paxe ÓÓ AFRICAN WATERS The German photographer Florian Wagner travelled through ten African countries on the search for water Page 72

LITTLE ISLAND New York City's latest addition to the transformation of its waterfront: Little Island at Pier 55 Page 30

AQUATIC KINGDOM Preserving a precious aquatic ecosystem: lberä Wetlands in Argentina Page 78

AWAKENING A LIFELINE The redevelopment and beautification of Shanghai's riverbanks - Huangpu River Page 38

WATERLESS WORLD Learning from Sciene Fiction: how to deal with water scarcity without relinquishing one's identiy I'age 8ó

WATER AS A LEVERAGE TO REDESIGN The Waterplan of Antwerp: Planning for three water cities to cope with climate change Page 44

A DIFFERENT VENICE Searching for a comprehensive design strategy to preserve the Northern Lagoon in Venice PaRe 88

RETROFITTING URBAN LANDSCAPES How 1'0 deal with Chicago's paradoxical relationship with water Page 50

LANDSCAPING A STONY INTRUDER Dams and landscapes and their role in the field of hydraulic structures Page 94

WATER: FACTS & FIGURES Illustration

by Mélanie Carre Page 56

CONTRIBUTORS

TOWARDS A NEW VERNACULAR Learning from LO- TEK: Julia Watson's design approach values indigenous philosophies Page 58

006 - topo: s ISSUE! 11

BACKFLIP Page 110 ESCAPE

PLAN

Page 112 EDGE

CITY

Page 114 IMPRINT Page 113

Page Ion

REDEVELOPING A WATERFRONT HUANGPU RIVER, SHANGHAI Page 38

204

DEWITTE

maart-april2020 jaargang 34

1Berthe Morisot Kritiek en complimenten

10 Kim Gorus

18 Pascal Gielen

Ariane Loze. Les mots font mal

r; Christoplw Van Gerrewey

11St.efaan Vervaart

Buren. Kijken kijken kijken

Elias Cafmeyer, Slim naar Antwerpen

Laten we proberen onze fundamentele ambiguïteit te aanvaarden. Over de kwestie 'identiteitspolitlek'

7 Laura Herman Ingel Vaikla. Op de grens tussen twee werelden

11 Koen SeIs

Zl Marc Krenting

Daan Gielis. Tears, stupid tears

Snuisterstljl

8 Daniël ROllers

17 Ellis Mad

Neo Matloga. Verknipt geluk

Over het biechten

P70621h

www.dewitteraaf.be redactie& admlnlstmUe:DWR!I'\VRvzw Postbus1428-1000Rru~ll 32(0)2 223.14.50 -emaU Info@dewilleraaf.be vierendertigsteJaargang -ISSN 0774-8 't23 verschnru tweemeandeluks-.14.000 ex. afglfteknntoorBrusselX toegelaten gesloten verpakkingBrum X 3/] 87

t.:

&

27-48

Jonge kunstenaars (2) Hoe zullen toekomstige generaties op onze tijd terugkilken? In de roman AgentH, begin dit Jaar verschenen, schrllft WOllam Gibson over de tweeëntwintigste eeuw: bilna alle organiscbe leven is uitgestorven, en de Iucht moet onopboudelljk scboon worden gescbraapt. Dank_II een mysterieuze SBr'Ver in China Is bet mogelijk om elektroniscb contact te leggen met bet verleden.

'Moeil11k te geloven dat se niet onopboudelljk gelukkig waren, als Je ziet wat ze nog allemaal hadden,' zo zegt iemand uit de toekomst over mensen in het verleden over ODS. 'Tijgers, biJvoor" beeld.' In bet licht van wat nu DOg voorhanden is, maar zal of kan verdwijnen, leven we vandaag in bet paradijs.

MI.schien _lin ook kunstenaars, en jonge kunstenaars iD bet bil_onder, zoals tilgers, die wil als vatwelf8prekend beschouwen, maar waar de toekomst ons om zal benijden.

In die optiek bevat dit nummer van De Witte Raaf \u)yt.e d.os\ssen se\uk. in de vorm van zes teksten over het werk van jonge kunstenaars. geboren rond J 990, en werkend in de Lage Landen .iDd. ongeveer 2008: Het Dummer opent met brieven van een [onge kunstenaar uit de negentiende eeuw: Berthe Morisot, die in ] 865 door haar zus Edma werd gepeetretteerd, staand voor het schOderdoek. In 1869 trouwt Ildma, en met pijn in bet bart zegt ze haar kunsteeaarsbestaan vaarwel. Berthe zet door. ook wanneer ze In 1874trouwt met de broer van Édouard Manet. Jong ziln en kunstenaar ZijD, zo tonen deze brieffragmenten, Is niet veel anders dan jong zijn tout court - alleen krijgt de jeugd, en de maatschappelijke druk die ze ervaart, op een andere, blijvende en publieke manier vorm.

Het nummer besluit met drie essays. Enis Maci, geboren in Duitsland in] 993, scbrilft over biechten - een oplucbtend privOege waar we vorige eeuwen om kunnen benijden. Marc Kregtlng gaat na boe jonge schrijvers vandaag in het Nederlandse taalgebied essayeren. en met elkaar en hun lezers commoniceren. En Pascal Gleien schrijft over identlteltspolitiek, en geeft voorbeelden over hoe kunst ertoe kan aanzetten om - in de woor~ den van Simone de Beauvoir - 'onze fundamentele amp biguïteit te aanvaarden', Ambiguïteit en onvoorspelbaarbeld: bet zijn sleuteltermen voor jonge kunst, net als voor de tijger die In een nagelaten fragment van Kafka bij een beroemde dierentemmer wordt gebracht - om dan. superieur en on .. aangedaan. te geeuwen, en onmiddellijk op eigen kracbt In slaap te vallen.

Christophe Van Gerrewey Buren. Confusion of Tongues,

2017

~-~=- -----.------_.------------._----------------~--------~--._~~~

205

DE WITTE 2 Mattllias Somere Gevangen in een eeuwig heden. Over Kapitaal ell ideolollie van Thomas Piketty 6 SPill de Maagt (, 111grid Rol"y"s 'De meest onrechtvaardige belasting er bestaat'. Over erfbelasting

die

mei-juni 2020 jaargang 35

10 Daniël ROIle,'s Toptarieven. Over Mr Five Per Cent. The Many Lives of Calouste Gulbenkian van [onathan Conlin 12 Mam'lell Hell Plaagpachten. Over belastingheffing 'Gouden Eeuw'

in de

8 Jordall H. Carvpr Kunstopslag

16 Laura HermaH Het bruisende platteland. Countryside.

The Pul.ure in het Guggenheim New York

&

en fiscale fraude

19-36

P706236

www.dewitteraaf.be redacue & administratie:DWRtrWRvzw Postbus 1428-1000RrU)Il;ell I.: U(O)2123.14.50-enlRillnfo@dewittcraaf.be vlcrendertl~~te Jaargang-ISSN 0774-8523 veeschllnt tweemnandehlks-c Iû.ûrlû ex, afgiftekantoor grnssel X toegelaten gesloten oerpakking Brussel X V18 7

Hans Haacke. Trickle Up, 1992 Op het kussen een geborduurd fragment uil de State of the TInion van George H. W. Bush in 1992 over afschaffing van de cermogenswinstbelastlng: 'Those of you who say, 'Oh no. someone who's comfortable may benefit from that: you kind of remind me of the old deflnttton the Puriran. who couldn't sleep at night worrying that somehow someone somewhere was out having a good time,'

or

Belastingen DANIËL

ROVERS

Het kost onvoorstelbaar veel geld om mensen binnen te houden, Winkels blijven leeg of gesloten, caféstoelen onbezet. musea kunnen alleen hun gevels tonen. Van de ene dag op de andere heerst stilte in plaats van bedrijvigheid.

De cultuursector verkeert in zwaar weer. Het heeft even geduurd voor de eerste steunmaatregelen er kwamen. terwijl het draagvlak voorlopig groot lijkt. Zelfs 37 procent van De Telegra~r-le7.ers vond dat er nu méér geld voor cultuur uitgetrokken mocht worden. Woede was er over internationale ondernemingen die louter oog had-

den voor aandeelhouders.

en vervolgens

hun hand ophielden bij de overheid. Dat grootbedrijven erin slagen zo weinig mogelijk belasting te betalen, is voor velen tot daaraan toe. maar moesten belastingbetalers die belastingvlucht ook oog met miljarden gaan belonen?

Er zal veelover belastingen gesproken worden de komende tijd, en datis een vervelend onderwerp. Niemand vult met plezier 7.ijn aangifteformulieren in. Zelfs specialisten hebben geen geruststellende boodschap.

Tn de bundel Olltwup voor ee" hetm'helastillgstelsel (2019) hekelden samenstellers Sybren Cnossen en Bas Jacobs het gebrek "an transparantie van het Nederlaudse fiscale systeem, Ze noemden het. met boekhoudkundige directheid, een 'jungle, waarin belasting beta len vooral een last is voor dommen en armen. aangezien 7.ij het spoor eerder bijster raken'.

Het lijkt onmogelijk om toegankelijk en levendig over belastingen te schrijven. Achter

het jargon, dat soms bedoeld lijkt om de status quo in stand te houden, gaat een wereld van scheve verhoudingen schuil: waarom wordt pensioenopbouw weinig belast, waardoor er minder geld overblijft voor onderwijs?

Waarom verschilt de vennootschapsbelasting per Europees land, waardoor multinationals winsten kunnen verschuiven, en kleinbedrijven niet? Waarom duurt het 7.0 lang om over een (bescheiden) C02-beffing na te denken, terwijl (peperdure) elektrische auto's gesubsidieerd worden? Waarom is er wel BTW op boeken en theatervoorstellingen. en niet op financiële transacties, wat veel meer geld in het laatje zou brengen?

Daarnaast is er het alomtegenwoordige en niet altijn perf'P onterechte=wantrouwen ten opzichte van bureaucratieën. Schrijnend waren in Nederland de verbalen van belastingbetalers die abusievelijk beschuldigd werden van fraude met zorgbudgetten. vervolgens op nul begrip konden rekenen en door hun eigen overheid werden geniineerd.

En dat terwijl de belastingdienst actief samenwerkt met multinationals en rocksterren, die via een Nederlandse brievenbusvestiging winsten wegsluizen. Nederland een belastingparadijs?

Niet voor de burgers die hardhandig aan hun belastingplicht worden herinnerd, Toch is het belangrijk erop te wijzen dat dit alles teruggaat op financteel beleid, nitgestippeld door politici die kiezers verleiden met het idee dat minder overheid tot een eerlijkere wereld leidt. De belastingdienst. mag vervolgens de zonden op zich laden: het zijn altijd weer 'de rigide ambtenaren' die het hebben gedaan.

David Poster Wallace heeft prachtige passages gewijd aan belastingambtenaren in

zijn posturne roman De bleke kOlling. Dat boek speelt zich af in de jaren tachtig. toen 'rebel' Rooald Reagan de strijd aanbond met de overheid waarvan hij zelf deel uitmaakte. en pleitte voor minder bemoeizucht en lagere belastingtarieven.

Ondertussen werd het defensiebudget de hoogte in gejaagd. Hoe viel dat vol te houden? De belastingdienst ging steeds meer functioneren als winstgericbt bedrijf. Wallace suggereert dat deze voodoo eC01lOmics alleen kunnen werken met hulp van paranormaal begaafde belastinginspecteurs.

Dit nummer gaat over belastingen, over de knnst van de juiste verhoudingen. over familierelaties, geweld, verlangen. magie en bezit.

Matthias Somers bespreekt Kapitaal en ideologie van stereconoom Thomas Pikeüy Piketly heeft belastingen de 'belangrijkste politiek-filosofische kwestie' genoemd, en gesuggereerd dat de staatsschuld. die nu geleend wordt van de allerrijksten op deze wereld. directer afgebouwd kan worden door een mondiale belasting op kapitaal in te voeren.

Somers analyseert de historische analyse van Piketty, die laat zien hoe de verabsolutering ven eigendomsrechten kapitaalkrachtigen beschermt tegen maatschappelijke eisen tot herverdeling.

Toch blijkt dat Piketty zich nog steeds binnen het denkkader van de besproken ideologie ophoudt: de wereld is en blijft een markt. zij hetdat die aan iedereen gelijke kansen zou moeten bieden.

Over bezit, en de mogelijkheid dat bezit door te geveo aan je kinderen, schrijven Sem de Maagt en Ingrid Robeyns. Is een erfenis werkelijk als een prachtige stem die je toevallig van je vader meekrijgt, en waar je in alle vrijheid van moet kunnen genie-

ten, zoals Milton Priedman argumenteerde?

Jordan H. Carver laat door middel van een interview zien hoe steeds vaker kostbare kunstwerken in zogenaamde vrijhavens worden gestald. Zo ontwijken rijke kunstverzamelaars helastingen en raakt de oude rol van de mecenas die publieke musea ondersteunt in de verdrukking.

Daniël Rovers voert mecenas en oliemagnaat Calonste Gulbenkian ten tonele. die er zo op gebrand was géén belastingen te betalen dat hij in de handen werd gedreven van een dictatnriaal regime. De biografie van Gulbenkian en zijn verzameling toont dat edenissen zeker ook een manter zijn om macht uit te oefenen, zoals De Maagt en Robeyns betogen. Maarten Hell schrijft - aan Je hand val) een cts van Rombrandt - over de belastingdruk op Jan met de pet in de zeventiende eeuw. Waar de gewone man via genoten glazen bier en wijn een flinke duit belasting betaalde. bleven de allerrijksten gevrijwaard van heffingen op hun behaalde winsten. Wie in opstand kwam, mocht op de knoet, de galg of verbanning naar Suriname rekenen.

Het nummer wordt afgesloten metLaura Hermans bespreking van de tentoonstelling Countryside, The Future van Rem Koolhaas en AMO in New York. Daar bleef de politiek-fiscale kant van het platteland onderbelicht. Het verzet van de Gele Hesjes is bijvoorbeeld direct terug te voeren tot fiscaal beleid. Wie kan een stijging van de brandstofaccijns verdedigen, boe noodzakelijk ook. terwijl de topverrnogensbelasting daalt? En waarom schieten hotels als paddenstoelen uit de grond in Amsterdam, terwijl dorpsbibliotheken in Friesland moeten slniten?

206

DE WITTE 2 Maartjc Wortel Sportdagboek 2019-2020

7 Mark Grei] Tegen lichaamsbeweging

12 Daniël Rovers Helend bewegen

4 Roland Barthes

10 Christophe Van Gerrewey Stretchoefeningen

14 Wende/ien vall WeUe-Villk Het menselijk lichaam is door God geschapen

Wat is sport?

Ptovenefabl.

juli-augustus 2020 jaargang 35 19 TOllnus Oost.rl1OJJ Tubes of Future Histories

www.dewitteraaf.be 1.:

&

21-40

illustratie voor 'U futuro dell'abttare'. EJle Decor ltalia. nr. 6, 2020

Pï0623ó

rn;laellc & udmlnl!;lrullo:: DWR.I1'\VR ''XV>' PnsthusI428-I0008nl~1 32{O)1123.14.s0 -cmalll"rn@dewjtl~'TUIlr.bc \'It.'l'Cndenlgstciaurgung-ISSN0ï74-8523 vcrsehllnltl\1XfIlillilldclllb_13.000cx. ufglflekllnlOOrDnlS'óe1X tocgclolCl'lgcslotml'1:flNlkklngBrusselX3/187