Jubileumboek Savannah Bay
35 jaar idealisme en een dosis zakelijk instinct De uit de vrouwenbeweging voortgekomen Utrechtse boekhandel Savannah Bay bestaat 35 jaar en viert dat onder meer met een ruim geïllustreerd en fraai uitgevoerd boek over de eigen geschiedenis. Zoals het hoort. Tekst Enno de Witt
S
avannah Bay is nooit een doorsnee boekhandel geweest. De wortels zaten ooit stevig verankerd in de Utrechtse vrouwenbeweging van de jaren zeventig en tachtig. Op de golven van de tijdgeest signaleerden Dorelies Kraakman en Sylvia Bodnár een nergens gestilde behoefte aan wat destijds ‘dokumentatie’ heette over vrouwen, emancipatie en feminisme. Zelfs linkse boekhandels als De Rooie rat lieten dat liggen. Om in deze behoefte te voorzien werd op 3 december 1975 aan de Oudegracht boekhandel De Heksenkelder geopend, in samenhang met vrouwencafé De Heksenketel. Geen gewone boekwinkel, al was het alleen al omdat voor de bevoorrading geen gebruik kon worden gemaakt van de gebruikelijke kanalen. De boeken waar behoefte aan was moesten zelf worden opgespoord en veelal geïmporteerd. Maar ook het primaire doel was anders. Dat was niet zoals bij de concurrentie geld verdienen, maar ‘de emancipatie van de mens’. Daar
38
werden nadrukkelijk ook de mannen bij genoemd, al zouden die pas veel later enige rol van betekenis gaan spelen in de onderneming. Kraakman en Bodnár ‘droomden van een “niet-kommerciële inloopwinkel” waarin vrouwengroepen goedkoop konden vergaderen en via “publikatieborden” informatie over activiteiten konden verspreiden’. Daarbij was het de uitdrukkelijke bedoeling dat het café de drempel voor de boekhandel zou verlagen – beleving avant la lettre dus. Emancipatie werd destijds vooral gezien als een links project, vandaar dat voor de financiering van wat een coöperatie had moeten worden, werd aangeklopt bij links-feministische geestverwanten. Omdat die geen geld hadden werd besloten de boekhandel onder te brengen bij de speciaal daarvoor opgerichte Stichting ter Bevordering van Emancipatie en Feminisme (BEF). Drie vrouwen, onder wie beide oprichters, werden met behulp van subsidie in dienst genomen. Wat weer leidde tot kritiek
www.boekblad.nl
binnen de vrouwenbeweging, want gedoe was er volop. Bijvoorbeeld over de deelname van mannen, die vanaf 1977 de facto werden geweerd. Ook valt op dat de verhouding met het lokale Vrouwenhuis niet altijd even hartelijk was. Begin jaren tachtig was het land in de greep van een zware economische crisis, die ook de boekhandel trof. De noodzaak van een toegankelijker locatie leidde na anderhalf jaar zoeken tot een verhuizing naar de Telingstraat, waar de boekhandel nog steeds zit, en een naamsverandering. Verder veranderde er aanvankelijk weinig. De onderneming was nog steeds een collectief, met alle problemen van dien. Zie ook de geschiedenis van de andere – linkse – collectieve boekhandels in ons land. Daarmee heeft Savannah Bay, genoemd naar een toneelstuk van Marguerite Duras, ook gemeen dat naarmate de jaren verstreken zich wat meer realiteitszin bij de idealen voegde. De wat geringere aandacht