Boekblad #7/8 2019 by Boekblad

JAARGANG 186 JULI/AUGUSTUS 2019

7/8

Vakblad voor het boekenvak ww w.boek blad.nl

Alex Boogers:

‘LEZERS MOETEN WORDEN AANGEJAAGD’ juli/augustus 2019  jaargang 186

Wij drukken ook

Magazines

Kanaaldijk OZ 3 8102 HL Raalte 0572 - 34 97 00

info@veldhuis.nl www.veldhuis.nl

Uitgave van uitgeverij FC Klap

IN DIT NUMMER:

Alex Boogers:

‘Lezers moeten worden aangejaagd’

COLOFON Redactie Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) Geraldine te Gussinklo (webredacteur) Frank Hockx (eindredacteur) Redactieadres Louise de Colignystraat 15 1814 JA Alkmaar T (072) 531 49 78 E redactie@boekblad.nl Persberichten welkom op bovenstaand mailadres.

Medewerkers aan dit nummer Dianne van Abeelen, Sjoerd Agterhof, Janny Beima, Lara Delissen, Maarten Dessing, Sandra van Doorn, Peter Gorter, Jesse Keff, Hans van der Klis, Inge Roos, Mik Vaes, Nienke Willemsen, Enno de Witt, Marjoleine Wolf.

Foto omslag Stijn Rademaker

Uitgeverij Boekblad is een maandelijkse uitgave van Stip Media Adres: Louise de Colignystraat 15, 1814 JA Alkmaar

Abonnementen Onze klantenservice is van ma t/m vr telefonisch bereikbaar van 9.00-17.00 uur T (072) 531 49 78 E info@stipmedia.nl

Advertenties Willemien Geenen, sales & marketing T (072) 531 49 78 E willemien@stipmedia.nl

Vormgeving colorscan – Den Haag – Alphen aan den Rijn – Doetinchem – Deventer (basisontwerp) Jan Scholtus

www.boekblad.nl

Druk Veldhuis (Raalte) © 2019 Stip Media Overname van artikelen is alleen toegestaan met bronvermelding en na overleg met de uitgever. Voor het kopiëren van artikelen is reprorecht verschuldigd. Zie voor meer informatie www.reprorecht.nl.

INHOUD

Grand Hotel Europa De wording van een bestseller

EN VERDER 06 Vooraf

20 FOTO MAIKEL THIJSSEN

Nieuwe koers CPNB De lezer staat centraal

Vincent van de Vrede: ‘Kleurrijk’

08 Over het nieuws

Lara Delissen, Sandra van Doorn, Peter Gorter

25 Column

Marjoleine Wolf: Waar is het feestje?

26 Wie van de vijf?

Verkiezing Boekverkoper van het Jaar

36 Boekhandelaar in Wales

38 Vakliteratuur

Arie Storm: Het horrortheater van de Nederlandse literatuur

40 Boekverkoper schrijft

Alkmaar kinderboekenstad? Clavis Nederland opent Willewete

Nienke Willemsen (De Literaire Boekhandel, Utrecht): ‘Stuck in a moment’

41 Boekverkopers lezen

Abonnementsprijzen 2019 Jaarabonnement Boekblad compleet is € 261. ZZP- (kopie KVK-bewijs opsturen) en studentenabonnement (kopie studentenkaart opsturen) is € 141. Proefabonnement van 3 edities en toegang tot alle online artikelen € 26,50. Boekblad volledig digitaal abonnement € 201. ZZP- en studentenabonnement € 81. Boekblad tabletabonnement € 105. ZZP- en studentenbonnement € 45. Zie de omschrijving

‘Zo’n kans als dit krijg je maar één keer in je leven’

van de verschillende abonnementen op www.boekblad.nl. Toeslag buitenland is € 63. Alle abonnementsprijzen zijn exclusief BTW en inclusief verzend- en administratiekosten. Abonnementen worden automatisch jaarlijks verlengd en tot wederopzegging aangegaan, met uitzondering van het proefabonnement. Opzegging kan uitsluitend schriftelijk plaatsvinden tot 3 maanden voor het einde van de lopende abonnementsperiode.

Recensies

Zie www.boekblad.nl/voorwaarden. Per 1 januari 2012 is een nieuwe wet in werking getreden rondom verlengings- en opzegtermijnen van abonnementen voor consumenten. Dit geldt niet voor abonnementen op vakinformatie, die u uit hoofde van uw beroep of bedrijf bent aangegaan. ISSN 1586-2897

juli/augustus 2019  jaargang 186

www.boekblad.nl

VOORAF

FOTO CHRIS VAN HOUTS

KLEURRIJK ‘Voor kinderen creëer je toch een heel andere sfeer: gezellig, speels, kleurrijk’, zegt Annelies Harzing, eigenaar van de Kinderboekentuin in Breda, in dit nummer. Zij is een van de vijf kanshebbers op de felbegeerde Albert Hogeveen Bokaal, die in handen komt van de Boekverkoper van het Jaar. Annelies en de andere vier kleurrijke boekverkopers die zijn genomineerd, vertellen in deze editie wat hen inspireert in hun werk. Op 26 augustus weten we wie van deze lokale helden de eeuwige roem verwerft. Kleurrijk, gezellig, speels is ook de sfeer in centrum Willewete in Alkmaar. Begin deze maand opende dit educatief centrun annex winkel van uitgeverij Clavis, waarin ruimte is voor klassenbezoeken en activiteiten rond boeken voor kinderen. Willewete is gevestigd in een statig oud pand, maar zoals onze reportage en het voorproefje op deze pagina’s laten zien, is het binnen een kleurrijk geheel. Gebrek aan kleur is niet iets wat je CPNB-directeur Eveline Aendekerk kunt verwijten. Gelukkig maar, want dat levert een levendig gesprek op waarin ze met stevige uitspraken de nieuwe koers van de CPNB neerzet. ‘Ik weet nu al dat ik daar gedoe over krijg’, zegt ze erbij. De komende tijd zal blijken of ze daar gelijk in heeft. Een kleurrijke figuur in de Nederlandse literatuur is natuurlijk Ilja Leonard Pfeijffer. Of moeten we spreken van de Europese literatuur? Op grond van zijn recente roman Grand Hotel Europa valt daar iets voor te zeggen. De Arbeiderspers trakteerde Europese uitgevers die de roman in vertaling gaan uitbrengen op een dagje Amsterdam, inclusief rondvaart door de grachten. Hoe kijken zij aan tegen de kansen om van dit boek een Europese bestseller te maken? Ook dat leest u in dit zomernummer waarin we bovendien een uitstapje maken naar Wales waar de Nederlander Cies-Jan van Heerden in zijn gewonnen boekhandel ‘kleurrijk volk’ ontvangt, zoals hij zelf zegt. Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) vincent@stipmedia.nl

juli/augustus 2019  jaargang 186

Home Magazine Boekblad was erbij

Vacatures Agenda

Over het nieuws

Boekenvakkers reageren op de voor hen belangrijkste en opvallendste nieuwsberichten van Boekblad.nl.

LARA DELISSEN Sinds 1 juni medewerker Promotie Kinderboeken bij Gottmer Uitgevers Groep Het Mooie Kinderboekenfestival breidt uit naar Den Bosch en Hoogeveen Het Mooie Kinderboekenfestival is al een aantal jaar een groot succes. Als promotiemedewerker van een kinderboekenuitgeverij kom je soms iets extra’s te weten over wat er achter de schermen bij een organisatie gebeurt. Het blijft niet alleen maar bij het organiseren van een kwalitatief goed festival, Stichting Kleine Lettertjes doet namelijk ook een hoop daaromheen. Ze werken samen met uiteenlopende maatschappelijke partners en organiseren voorprogramma’s en exposities rondom de festivalboeken. Ze gaan actief op zoek naar een diverser publiek – mensen voor wie de leescultuur bijvoorbeeld minder vanzelfsprekend is. Op die manier breidt de stichting leesbevorderende activiteiten uit naar wijken en gezinnen die daar veel baat bij kunnen hebben. Kortom, ze zetten nieuwe doelgroepen aan tot lezen en voorlezen (los van of mensen al dan niet naar het festival komen). De initiatiefnemers hopen dat ze op de lange termijn in het hele land actief kunnen worden. Dat lijkt me een fantastisch idee en het is ze van harte gegund. Hopelijk genieten steeds meer kinderen (en hun ouders, ooms, tantes, opa’s en

oma’s) in Nederland de komende jaren van dit geweldige festival! Boekhandels blijven kalm onder vloedgolf nieuwe titels Pfieuw, gelukkig blijven de boekhandels wel kalm! Ik krijg het zelf namelijk nog wel eens benauwd als ik moet bedenken hoe ik ‘mijn titels’ moet laten opvallen tussen alle andere boeken die uitkomen. Tegelijkertijd is dat natuurlijk de leukste uitdaging die er is. Als een boek mijn hart veroverd heeft, dan wil ik het liefst dat de hele wereld net zo enthousiast is. Om erachter te komen waar de boekhandelaar het meest behoefte aan heeft en wat qua promotie het beste werkt, moet je volgens mij vooral goed kijken en luisteren. De afgelopen jaren heb ik veel gesproken met boekhandelaren door het hele land en dat kan ik iedereen aanraden. Het is niet alleen heel leerzaam, maar ook leuk om te zien wat iedereen doet en bovenal heel gezellig om al deze bevlogen boekhandelaren te leren kennen. Ook boekhandels moeten jongeren aan het lezen krijgen Een interessant verslag van een debat over de ontlezing bij jongeren en de rol die de boekhandel kan spelen in de strijd hiertegen. Er zijn natuurlijk jongeren die helemaal niet naar de boekhandel komen. Zij houden zich bijvoorbeeld liever bezig met de tv-serie Game of Thrones, waarin het verhaal wordt verteld van zeven koninkrijken in een mythische wereld.

www.boekblad.nl

Zouden jongeren – ondanks alle inspanning van alle hardwerkende leesbevorderaars – wel weten dat er in boeken óók verhalen staan? Scroll maar eens door de lokale boekhandel en laat je verrassen door het enorme aanbod ‘bingewaardige series’ of ‘onlangs toegevoegd’. Alle gekheid op een stokje: laten we er vooral met z’n allen voor blijven zorgen dat iedereen (jongeren, maar ook degenen die de jongeren moeten verleiden tot lezen) weet welke spannende, actuele en interessante jongerenliteratuur er bestaat. Beste leesbevorderaars, Game of Thrones is tot een einde gekomen. Nú is het moment om ten strijde te trekken en jongeren te onderwerpen aan boeken! SANDRA VAN DOORN Samen met echtgenoot Erik eigenaar van Broese Boekverkopers, dat in maart verhuist Boekenliefhebbers bestellen bij Bookaroo Wat een goed initiatief van Das Mag. Boekhandels zijn onvoldoende in staat gebleken hun webshops en online dienstverlening bij het grote publiek bekend te maken. Op deze wijze is het misschien alsnog mogelijk om als lokale boekhandel deel te nemen aan een online platform terwijl er geleverd kan gaan worden uit de eigen aan-

Lees de besproken artikelen op boekblad.nl wezige, betaalde voorraad. Onze bedoeling is om bestaande klanten bekend te maken met de online mogelijkheden van de winkel en nieuwe online boekenkopers naar onze boekhandel te trekken. Gelet op de enorme toename van online verkopen is het voor ons van groot belang om daarbij meer zichtbaar aanwezig te zijn. Operationele uitvoering Boekenbon wordt uitbesteed Fijn dat na de nodige discussie de Boekenbon blijft bestaan, ook al zal de operationele uitvoering worden uitbesteed en is het mij op dit moment nog niet duidelijk of dat consequenties zal gaan hebben en zo ja welke. Maar als jarenlange boekverkoper ben ik verheugd dat ‘onze’ bon blijft. Ook is er in mijn optiek toegevoegde waarde in het feit dat de lay-out van de bon nu geïndividualiseerd kan gaan worden en toch landelijke dekking houdt. De bon is gecertificeerd en dus gegarandeerd, wat hem, volgens mij, toch extra waardevol maakt. Broese verhuist toch naar Post Utrecht Broese verhuist van het ene iconische pand in de Utrechtse binnenstad naar het andere. Met dat verschil dat het nu een compleet nieuw en duurzaam pand betreft waarop wij onze eigen ideeën kunnen loslaten in samenwerking met ontwerpbureau NomNom, dat ook naar volle tevredenheid onze winkel in Zeist, Kramer en van Doorn, heeft gedaan. Nu het nieuws naar buiten is, staat ons hele team te trappelen om er een bijzondere en onderscheidende winkel van te maken. Want juist een eigen gezicht, persoonlijke benadering, kennis van zaken

en een groot, divers en verrassend assortiment zijn in deze tijden zeer belangrijke redenen voor de boekenliefhebber om de winkel te bezoeken. We nemen na 45 jaar met pijn in het hart afscheid van de Stadhuisbrug, maar we hadden ons geen beter alternatief kunnen voorstellen! PETER GORTER Sinds 1 juli acquirerend redacteur bij uitgeverij KokBoekencentrum Thema Boekenweek 2020 is ‘Rebellen en dwarsdenkers’, Özcan Akyol schrijft essay Het thema van de Boekenweek 2020 is inmiddels bekend. ‘Rebellen en dwarsdenkers’ spreekt mij erg aan. Tegelijkertijd prikkelt het thema. Rebellen en dwarsdenkers doen soms pijn. Zij schudden namelijk niet alleen aan vaste en soms vastgelopen structuren, waar iedereen zich wel eens aan stoort, maar bekritiseren ook onze onverschilligheid en lauwheid. Özcan Akyol schrijft dit jaar het Boekenweekessay. Akyol, die inmiddels zijn sporen als schrijver heeft verdiend, staat bekend als iemand die de confrontatie niet schuwt. Deze dwarsdenker zal met zijn essay ongetwijfeld weerstand en discussie oproepen. Hoewel dwarsdenkers soms kunnen schuren, vieren wij met dit thema ook de vrijheid die we hebben om dwars en rebels te zijn. Boekhandels positief over eerste ervaringen met Bookaroo De eerste duizend titels zijn

juli/augustus 2019  jaargang 186

inmiddels via Bookaroo verkocht en Boekblad meldt dat de eerste ervaringen van boekwinkels met Bookaroo positief zijn. Dit is goed nieuws, want ieder jaar neemt het aantal fysieke boekwinkels af. Jammer, aangezien de zichtbaarheid van boeken in het straatbeeld op die manier verdwijnt. Ik ben erg positief over de komst van Bookaroo. Het speelt in op de toename van de online boekenverkoop en zorgt dat kleine en lokale boekwinkels hiervan mee kunnen profiteren. Als de lokale boekwinkels hun bereik op de markt aanzienlijk kunnen vergroten, draagt Bookaroo bij aan hun voortbestaan. Inmiddels hebben al 250 boekhandels zich aangesloten bij het initiatief. Succes voor De geschiedenis van Nederland in 100 oude kaarten Deze zomer verscheen het prachtige boek De geschiedenis van Nederland in 100 oude kaarten. Dit bevat onder andere schitterende kaarten van de illustere kaartenmakers Ortelius en Mercator. Het boek biedt afbeeldingen van een heel palet aan kaarten: getekend met de hand, gedrukt op papier, perkament of textiel. Al deze verschillende soorten kaarten brengen de lezer verschillende en unieke perspectieven op de Nederlandse geschiedenis. De eerste vijfduizend exemplaren zijn inmiddels de deur uitgevlogen en een herdruk is opgestart. Het is geweldig om op te kunnen merken dat een boek over de Nederlandse geschiedenis het zo goed doet. Ondanks ontlezing, smartphones en Netflix blijft onze historie nog steeds boeien. 

ALEX BOOGERS 1970Â Geboren te Vlaardingen Boeken: 1999 Het boek Estee onder pseudoniem (M.L. Lee) 2002 Het waanzinnige van sneeuw 2006 Lijn 56 2007 Het sterkste meisje van de wereld 2010 De tijger en de kolibrie 2012 Alle dingen zijn schitterend 2013 Wanneer de mieren schreeuwen 2015 Alleen met de goden (Nederlandse Boekhandelsprijs 2016) 2016 De lezer is niet dood (schotschrift) 2017 Onder een hemel van sproeten 2018 Lang leve de lezer (manifest)

www.boekblad.nl

DE VISIE

Schrijver Alex Boogers:

‘ LEZERS MOETEN WORDEN AANGEJAAGD’ In twintig jaar schrijverschap heeft Alex Boogers het boekenvak flink zien veranderen. ‘De uitgever neemt nu het zwaard in eigen hand om het landschap van de sociale media te veroveren.’ Een gesprek over uitgeverijen, boekhandels en leesbevordering met de juryvoorzitter van de verkiezing voor Boekverkoper van het jaar. Tekst Maarten Dessing Beeld Stijn Rademaker

at is er in twintig jaar eigenlijk niet veranderd in het boekenvak? Alleen al de manier waarop hij destijds bij uitgeverij Podium binnenkwam, barst Alex Boogers in een Rotterdams restaurant direct los. ‘Ik benaderde [uitgever] Joost Nijsen met een brief. Een brief! Ik stelde mezelf voor als het meisje M.L. Lee dat haar manuscript níét toestuurde omdat hij niet zat te wachten op de verhalen die zij te vertellen had. Natuurlijk wilde Joost dat manuscript toch lezen, waarna zich een bloeiende correspondentie ontwikkelde. Dat leidde tot mijn debuut Het boek Estee. Maar tot aan de publicatie had Joost geen idee met wie hij te maken had. In deze tijd zou dat onmogelijk zijn.’ Ook het belang van typecasting is gegroeid. ‘Het waanzinnige van sneeuw – mijn tweede roman – is een klassiek liefdesverhaal, maar tegen de achtergrond van zwetende kleedkamers, kickboksen en rauw geweld. Toen werd ik prompt de kickboksende schrijver. In die tijd was dat een diskwalificatie. De schrijvers uit het elitaire milieu hadden weinig op met vechtsport. Nu zou je zeggen: geweldig, een unique selling point, daar moet je iets mee. Want dat is hoe schrijvers tegenwoordig bekend worden: om het verhaal dat ze zíjn, en dan hebben ze ook nog een boek. Ik vond de kwalificatie vijftien jaar geleden vervelend, ik wilde die werelden aanvankelijk scheiden. Maar nu omarm ik het als mensen mij “de bokser” noemen. Dat ben ik immers óók.’ En vergeet de opkomst van de pr-machine niet. ‘Ik heb nog meegemaakt dat Joost recensies voor me uitknipte en opstuurde met in de kantlijn opmerkingen als: “Eentje om in te lijsten.” Soms had ik ook een

juli/augustus 2019  jaargang 186

loyaliteit. Podium is toch de uitgeverij die niet na twee boeken tegen me zei: jammer, dit gaat niet lukken. Hoewel ik nooit voor een groot verlies heb gezorgd, begon het pas bij mijn vijfde boek, De tijger en de kolibrie, te lopen. Ten tweede: als iets niet gaat zoals het hoort, steek ik eerst mijn hand in eigen boezem. Ik vraag me af: welke steken heb ik zelf laten vallen? Vanuit die houding heb je zinvolle gesprekken met je uitgever over wat zij kunnen en moeten doen. Ook denk ik dat iedere uitgeverij, als je het over twintig jaar bekijkt, het netto ongeveer even goed heeft gedaan als andere, met wisselende accenten. Dan scoort die ene met promotie, omdat ze een lijntje met een tvprogramma hebben. Dan heeft die andere een sterke redactie, waar de schrijvers in dat fonds zich prettig bij voelen. Maar na zoveel jaar komt het bij allemaal onderaan de streep op hetzelfde uit.’

‘ EEN VOORSCHOT DAT NIET WORDT TERUGVERDIEND VOELT ALS EEN GIFT WAAR IK GEEN RECHT OP HEB’ interview. Maar daarna was het: op naar het volgende boek. Nu neemt de uitgever het zwaard in eigen hand om het landschap van de sociale media te veroveren en dan zie je je naam en je boek op al die platformen overal terugkomen. Ik heb het allemaal: Twitter, Facebook, Instagram. Dat werd me een jaar of tien geleden aangeraden door mijn toenmalig redacteur. Ik doe er eerlijk gezegd weinig mee. Ik zet er foto’s op van jongeren bij mijn lezingen op scholen, om te laten zien: je kunt ze opgeven, want ze lezen toch niet, maar je kunt ze óók benaderen.’

Meedenken Een constante daarentegen is dat je altijd bij Podium bent gebleven. ‘Maar dát is juist veranderd. In de tijd dat ik de literatuur ontdekte, waren schrijvers nog vaak honkvast. Ze waren trouw aan hun uitgever. Sterker, ik wist niet eens dat dat kon: overstappen. Pas toen ik andere schrijvers leerde kennen, bleek dat zij vanuit hun ontevredenheid over het uitblijven van succes of de gang van zaken dachten: bij die uitgeverij kan ik dit doen, krijg ik dat, beloven ze me zus of zo. En steeds vaker stappen ze daadwerkelijk over. Ook omdat de generatie na mij veel meer gewend is om zelf via sociale media reclame te maken en daarom met meer recht van spreken dan vroeger een uitgeverij kan aanspreken als die niet actief genoeg hun werk aan de man brengt.’ Jij zult toch van andere uitgeverijen aanbiedingen hebben gekregen? ‘Natuurlijk. Maar ik heb een ongelooflijk gevoel van

Podium heeft goed gereageerd op jouw klachten? ‘Het is zeker niet alleen pais en vree geweest, ik schaam me niet om dat te zeggen. Ik ben ook weleens gefrustreerd geweest dat de uitgeverij niet alles deed wat ik had gewenst. Maar wat moet je dan? Wegrennen? Nee. Ik ben niet van de school dat het gras aan de andere kant groener is. Ik wil redelijk zijn, altijd denkend: wat is er mogelijk? Ik begrijp dat Podium klein is en daarom scherp moet schieten. Ze kiezen zorgvuldig hun strategie. Als het dan mislukt, zijn er verder weinig middelen, terwijl grote uitgeverijen er dan nog een bak geld tegenaan kunnen smijten. Maar die schieten juist weer met hagel. Is het daar dan beter? Ik weet dat niet. Zo hebben de uitgeverij en ik steeds gesprekken over de mogelijkheden in een altijd veranderende markt, met – tot nu toe – altijd bevredigend resultaat. Joost is in ieder geval een uitgever die niet roept: “kan niet! mag niet!”, maar denkt in oplossingen.’ Wat betekent het precies dat je ‘redelijk’ wil zijn? ‘Ik heb altijd meegedacht met de uitgeverij. Ik heb in de beginjaren nooit het hoogste voorschot bedongen, omdat ik me er niet prettig bij voel als een uitgeverij er zelf bij inschiet. Dat is mijn achtergrond. Mijn vader zei altijd: “Word jij een jongen die later zijn handje ophoudt of ga je werken voor je geld?” Een voorschot dat niet wordt terugverdiend voelt als een gift waar ik geen recht op heb. Iets soortgelijks geldt voor marketingbudgetten. Ook dat moet redelijk zijn. Ik weet nog dat Joost voorstelde om te adverteren op de voorpagina’s van kranten. Hij vond het daar het moment voor. Ik reageerde sceptisch: “Wat voor effect heeft dat eigenlijk?” Hij moest toen héél hard lachen.

www.boekblad.nl

DE VISIE

Zo vaak als hij was gebeld door een auteur die wilde dat er voor hem werd geadverteerd en hij de boot af moest houden met precies dezelfde zin: “Maar wat voor effect denk je dat dat heeft?”’ Gaat de overname van de uitgeverij door Nieuw Amsterdam iets veranderen? ‘Geen idee. Joost belde mij vlak voor de bekendmaking – als eerste, omdat ik inmiddels de oudstgediende ben – en legde uit dat de slagkracht van de uitgeverij wordt vergroot en hij meer tijd zal hebben voor zijn schrijvers. Hij vond de overname goed nieuws. Ik ga ervan uit dat het dat is.’

Mini-speeltuinen Zelf viert Boogers zijn schrijversjubileum bescheiden. Op 2 november staat hij er – op verzoek van Podium – bij stil tijdens een middag in boekhandel Donner, waar enkele collega’s hem toespreken. ‘Ik hoop dat ze me niet alleen pauwenveren in de reet steken. Het mag ook een ouderwetse roast zijn. Maar ik hoop nog meer dat het niet alleen over mij gaat, maar dat het een viering van het boek en van de literatuur wordt.’ Daarnaast is het jubileum een mooie aanleiding om de verkiezing voor Boekverkoper van het jaar in goede banen te leiden. Ook dat is immers een manier bij uitstek om het boek in de breedte te promoten. ‘Daar werk ik heel graag aan mee’, zegt hij dan ook. ‘Ik vind het van het grootste belang om zo vaak mogelijk de boekverkoper een duwtje in de rug te geven. Dat móét je gewoon doen. Je kan wel fijn de schrijver willen uithangen, maar uiteindelijk moet iemand lijfelijk jouw boek overhandigen aan de lezer. Iemand moet tegen hem zeggen: “Weet je wat geweldig is? Dít boek.” Boekhandelaren staan met de poten in de modder, elke dag weer. Mede door het pittige arbeidersmilieu waar ik vandaan kom, heb ik daar diep respect voor.’ Hij laat de keuze voor de winnaar aan de jury. De juryleden bezoeken alle genomineerde boekverkopers, hij kan slechts een dag met hen mee. Maar hij kent genoeg boekhandels – als klant en als schrijver die overal te gast is geweest – om er een mening over te hebben. ‘Ik was vorig jaar in Amerika. De boekwinkels in San Francisco waren zo’n onderdeel van de gemeenschap! Er was van alles voor kinderen beschikbaar: alsof het mini-speeltuinen waren, maar dan met boeken. Actuele onderwerpen kregen veel aandacht: een hele kast over Black Lives Matter bijvoorbeeld. De buurt werd sterk bij activiteiten betrokken. In de koffiehoeken kun je er echt afspreken. Daar werd ik heel enthousiast van.’

altijd lezen, maar ook die groepen die weinig lezen en niet snel boekhandels bezoeken. Hij moet ook aan anderen dan de elitaire bovenlaag tonen: het boek is van en voor iedereen. Dat klinkt idealistisch, vind je niet? Dan is de belangrijkste vraag: waarom klinkt het idealistisch? Omdat het in de praktijk achterblijft – de vele goede boekverkopers niet te na gesproken die dit daadwerkelijk proberen. Ik snap dat er geld moet worden verdiend. Dus als er een populair sportboek of een nieuwe thriller verschijnt, legt een boekverkoper er stapels van neer en maakt hij daar flink reclame voor. Maar dat mag nooit het enige zijn. Geef mensen de boeken die ze zoeken. Maar ook: bied aan. Voed op. Maak lezers die nog niet weten dat ze het zijn.’

Enthousiasme verspreiden Kun je een voorbeeld geven? ‘Een winkel als Coelers in Rotterdam schiet me te binnen. Die werd gerund door een paar lieftallige da-

Dat vind je even belangrijk voor Nederland? ‘Zeker. Een boekhandelaar moet een duidelijk beeld hebben van wat hij wil met het boek. Hij moet het onderdeel van de gemeenschap maken. Niet alleen een bepaalde laag bedienen, de senioren die nog

juli/augustus 2019  jaargang 186

tepen [van Venstra]. Monique van Oosterhout [van v/h Van Gennep]. En dat zijn echt niet de enigen.’ In hoeverre hebben boekhandels bijgedragen aan jouw succes? ‘Veel. Als iemand als Remco Houtepen achter je boek staat, staat hij er ook écht achter. Over mijn roman Alleen met de goden uit 2015 zei hij nog net niet tegen zijn klanten: “Als je dit niet meeneemt, doe ik je wat aan.” Maar hoe groot die rol precies is? Ik denk wel groter dan in het begin van mijn carrière, toen mijn werk ook goed verkrijgbaar was en steun van boekverkopers kreeg. Toen was de rol van de recensent belangrijker. Sinds het boekverkoperspanel van De Wereld Draait Door is de invloed van boekverkopers echter gegroeid. Begrijpelijk ook. Een recensent kan prachtig verwoorden waarom een boek wel of niet goed is, maar een boekverkoper praat de taal van de gemiddelde lezer die een winkel binnenstapt en argeloos vraagt: “Goed boek?” Lezers moeten worden aangejaagd. Daarom is het panel zo aangeslagen. Vlak daarna begon Gerda Aukes ook met de Boekhandelsprijs. Boekverkopers namen steeds meer het heft in eigen handen.’

‘ MAAK LEZERS DIE NOG NIET WETEN DAT ZE HET ZIJN’ mes. Ze deden veel voor de gemeenschap. Nodigden schrijvers uit – ja, mij ook – en hadden op die avonden naast een justje en een wijntje allerlei lekkernijen. Heel leuk. Dat ging lang goed, maar toch zijn ze dit jaar omgevallen. Dat bewijst dat je, nu het leesklimaat verandert en het lokaal publiek is gekrompen, ook moet uitreiken naar iedereen in de omgeving. Dat je moet weten wat er leeft onder jongeren, wat er speelt op scholen, waar bibliotheken mee bezig zijn. Je moet weten wie wel en niet leest, met welke schrijvers je welke groepen aanspreekt, debat- en discussieavonden organiseren, een koffietafel verzorgen. Daarmee wil ik niet zeggen dat Coelers heeft gefaald. Het is ook ontzettend moeilijk om iedereen in dit dorp of in deze buurt aan het lezen te krijgen.’ Welke boekhandel doet wat jij beoogt? ‘Ik was eens in Zutphen bij een avond van Someren & ten Bosch die ze hadden georganiseerd met een school. Daar zaten gewoon 150 jongeren. Te gek. Op zulke momenten denk ik altijd: het kán dus wel. En zo heb je meer boekverkopers die hun enthousiasme echt weten te verspreiden. Margreet de Haan [van ’t Spui]. Arno Koek [van Blokker]. Monique Burger [van De Nieuwe Boekhandel], die jammer genoeg weggaat. Remco Hou-

Zijn boekverkopers in deze tijd noodgedwongen ook beter geworden in het aan de man brengen van boeken? ‘Ik ging als jongen naar de boekhandel om de nieuwste boeken te kunnen lezen. Ik kocht niets, daar was ik te arm voor. Maar ik pakte iets wat me aansprak, ging op de trap zitten en verdween in andere werelden. Ik ben de boekverkoper nog dankbaar dat hij me dat liet doen – na even te hebben gecontroleerd dat ik de boeken heel voorzichtig opengeslagen hield. Nu zou diezelfde boekverkoper naar die jongen gaan om hem een boek aan te reiken: “Probeer dit eens.” Die hulp is nog beter.’

Leesplezier Je hebt zelf inmiddels twee boeken geschreven over het belang om iedereen, maar met name jongeren, het boek te bezorgen dat voor hem of haar lijkt te zijn geschreven. Waarom? ‘De lezer is niet dood is ontstaan uit een lezing over – met een vreselijk woord – ontlezing. Ik kreeg daar een vreemd applaus op. Zo van: “Yes! Eindelijk wordt het eens gezegd.” Ik liet de tekst aan Joost lezen. Begreep hij dat enthousiasme? Hij zei toen dat deze discussie enorm leeft en dat we de lezing moesten uitgeven. Vorig jaar werd dat schotschrift gevolgd door het pamflet Lang leve de lezer. Maar de emotie erachter heb ik al lang. Ik verzet me sterk tegen het cultuurpessimisme. Van die cynische artikelen waarin staat dat jongeren niet meer lezen, of dat een journalist ineens valt over een woord als ‘leesplezier’, alsof jongeren geen plezier aan lezen mogen hebben, enzovoorts. Dat cynische geluid steeds. Journalisten die zulke stukken voor een paar honderd euro schrijven zouden

www.boekblad.nl

DE VISIE

voor dat geld scholen moeten bezoeken en moeten proberen van jongeren lezers te maken. Want dat kan wel. Ik merk het iedere keer als ik er ben. En ook al breng je daar maar één jongere in aanraking met het boek, waardoor hij voortaan iets anders tegen de dingen aankijkt, dan heb je in mijn ogen het hoogste bereikt wat je kunt bereiken. Je hebt iemand bewogen.’ Geven steeds meer mensen de strijd voor het boek op? ‘Het is een carrousel. Er zijn altijd mensen die het boek dood verklaren. Altijd wijzen ze daar een andere oorzaak voor aan. Maar je het ziet verhaal gewoon voortleven – soms alleen in een andere gedaante, zoals nu het luisterboek.’ Ik bespeur juist een tegenbeweging. Een recent rapport van de Raad voor Cultuur en de Onderwijsraad zegt bijvoorbeeld net als jij dat de strijd voor het boek begint met leesplezier en dat je dat vergroot door ervoor te zorgen dat iedereen het juiste boek voor zichzelf vindt. ‘Ik ken dat rapport niet. Maar het is waar, het begint in eerste instantie toch vooral met begrijpend lezen

en leesplezier. Voor iedereen is er één boek. Je moet het zoeken en toe-eigenen. Voor mij als puber was dat de autobiografie van Mohammed Ali, die ik zag staan toen ik bij toeval in de bibliotheek kwam. Ik kende hem van zijn partijen op tv, was nieuwsgierig en er ging een wereld voor mij open. Zijn stem kwam tot leven. Dát is leesplezier: de ontdekking dat je jezelf in een boek herkent, waarna je op verkenning durft uit te gaan. Het onderwijs moet ruimte bieden aan zo’n verkenningstocht. Dat kan als het gedeelte voor literatuur zwaarder meetelt en een aanzienlijk percentage van het totale cijfer voor het vak Nederlands beslaat, zodat leerlingen, die vooral praktisch zijn ingesteld, aangemoedigd worden om het belang van hun inspanningen in te zien. De docenten zouden meer tijd aan literatuur moeten kunnen besteden. Het vakgebied, kortgezegd, moet op de schop.’ De docent moet zich net als de boekhandelaar opnieuw uitvinden? ‘Ja. Ik heb veel docenten gesproken die aanhoudend met vuur en bevlogenheid de literatuur brengen. Bewonderenswaardig, zeker. Maar dat gebeurt wel in de marges van hun dichtgetimmerde lesprogramma. Moet dat niet anders? Waarom is literatuur niet het belangrijkste onderdeel? Het lijkt er bijna op of je niet van de Nederlandse literatuur mag houden. Dat voelt als een eigenaardig soort zelfhaat. We bestaan immers uit de verhalen die we maken, die we lezen, die ons raken. Vraag maar aan de boekhandelaar die als een fanatieke geloofsboodschapper het woord verspreidt. Je moet uitreiken.’ 

‘ DOCENTEN MOETEN MEER TIJD AAN LITERATUUR KUNNEN BESTEDEN, HET VAKGEBIED MOET OP DE SCHOP’ juli/augustus 2019  jaargang 186

De Arbeiderspers werkt aan Europese doorbraak Grand Hotel Europa

DE WORDING VAN EEN BESTSELLER De Arbeiderspers had het enigszins tongue-incheek de Grand Hotel Europa Summit genoemd, maar het doel van de uitgeverij is duidelijk: Grand Hotel Europa moet een Europese bestseller worden. In juni waren zeven uitgevers in Amsterdam om ideeën uit te wisselen. Hoe kijken zij aan tegen het boek? Is dit De Grote Europese Roman waar iedereen op wacht? ‘We hebben tegenwoordig buitenliteraire redenen nodig om een titel goed te kunnen marketen.’ Tekst Hans van der Klis Beeld ©2019 Baltasar Thomas

‘Ilja, wat moet ik doen om jou te verleiden naar Finland te komen?’ ‘Dat is helemaal niet nodig. Ik ben nog nooit in Finland geweest, ik zou het land graag eens bezoeken.’ ‘En hoe denk je over festivals? Zou je bereid zijn op te treden?’ ‘Maar natuurlijk. Des te beter. Ik houd van optreden.’ Anna Baijars van de Finse uitgeverij Gummerus kijkt even verbaasd. Dat Ilja Leonard Pfeijffer zo meegaand reageert op haar voorstel heeft ze duidelijk niet verwacht. Ze zal geluk moeten hebben met de agenda, want alle uitgevers die naar de Grand Hotel Europa Summit in Amsterdam zijn gekomen, willen hem graag hebben. En Pfeijffer zegt iedereen toe te zullen komen. Er is hem veel aan gelegen dat Grand Hotel Europa ook internationaal een succes wordt. De gelaagde

thematiek leent zich ervoor: de onttakeling van het oude Europa, uitwassen van het toerisme, de vluchtelingencrisis, de #metoobeweging. Of alle bezoeken in zijn schema passen, is niet zijn grootste zorg. Daar heeft hij tegenwoordig een manager voor, Michaël Roumen, die onder anderen ook Esther Gerritsen en Roderik Six bijstaat. Een verlate viering Voor een literaire roman is Grand Hotel Europa in Nederland een groot succes. Inmiddels zijn er ruim 120.000 exemplaren, 30.000 e-books (Grand Hotel Europa wordt niet aangeboden in de abonnementsdiensten) en zesduizend luisterboeken verkocht. Als het aan De Arbeiderspers ligt, blijft het daar niet bij. Voorafgaand aan de vakantie lanceerde de uitgeverij een televisiecommercial die liep van

www.boekblad.nl

half juni tot en met de eerste week van juli en later hernomen zou worden. De commercial had effect: na een kleine dip keerde Grand Hotel Europa in week 26 weer terug in de top tien van de Bestseller 60, waarin het boek sinds de verschijning medio december onafgebroken in de hoogste regionen stond. Zo is de roman aan het uitgroeien tot de eerste literaire bestseller sinds tijden. De Arbeiderspers heeft de blik ook op het buitenland gericht. De rechten zijn inmiddels verkocht aan twaalf landen. Zeven van de twaalf uitgevers brachten in juni een bezoek aan Nederland, voor – met een knipoog naar de thematiek van het boek – een toeristische rondvaart door de Amsterdamse grachten, in bijzijn van de schrijver zelf. Na de rondvaart volgde een bijeenkomst met enkele lezin-

UITGEVERIJ

gen, onder andere van recensent Thomas de Veen, en een discussie waarin de uitgevers ideeën konden uitwisselen over het boek. Het Letterenfonds droeg financieel bij aan dit initiatief. Uitzonderlijk, volgens beleidsmedewerker Victor Schiferli, omdat het fonds de bijeenkomst niet organiseerde. ‘Maar de aanwezigheid van deze uitgevers hier was belangrijk. Niet alleen voor Pfeijffer maar ook voor onze contacten over de Nederlandse literatuur in het algemeen. Het was goed voor het fonds om de banden aan te halen met alle aanwezige uitgevers.’ Een verlate viering, noemt Pfeijffers vaste redacteur Peter Nijssen die bijeenkomst. Er was helemaal geen boekpresentatie geweest. Wel had de uitgeverij in november een aantal journalisten meegetroond naar Venetië en waren er ruimhartig advance copies verspreid onder

São José Sousa (Porto Editora): ‘Ik denk dat dit boek over twintig jaar nog steeds interessant is’ boekhandelaren en media. ‘Zodra Grand Hotel Europa verscheen, half december, zijn we samen op tournee gegaan langs een paar grote boekhandels in steden als Nijmegen, Arnhem en Zutphen’, vertelt Nijssen. Het was een gewaagd tijdstip, ruim een week na Sinterklaas, maar dat had geen negatief effect op de verkoopcijfers: voor eind december waren er al 40.000

juli/augustus 2019  jaargang 186

exemplaren uitgeleverd. Ongetwijfeld mede dankzij de juichende recensie die Thomas de Veen op 14 december publiceerde in NRC Handelsblad, waarin hij Grand Hotel Europa uitriep tot de roman van het jaar. Van noord naar zuid In aanwezigheid van de zeven buitenlandse uitgevers en Ilja Leonard Pfeijffer zelf mag De Veen in Amsterdam zijn lofrede nog eens overdoen, en dan in uitgebreidere vorm, compleet met verwijzingen naar De ondergang van het avondland van Oswald Spengler en een sneer naar Persis Bekkering, collega-recensent van de Volkskrant. Zij verweet Pfeijffer in haar stuk zijn perspectief van witte man niet te kunnen ontstijgen, terwijl de schrijver in zijn boek juist de draak steekt met die hele discussie. Maar

dat terzijde. Het gaat er tijdens deze bijeenkomst om Ilja Leonard Pfeijffer te introduceren bij de zeven buitenlandse uitgevers. Een enkeling kent hem al, van de vertaling van La Superba of van een optreden, maar voor de meesten is dit de eerste uitgebreide kennismaking met de schrijver, die inmiddels, inclusief gelegenheidsuitgaven, 42 titels op zijn naam heeft staan. Geconcentreerd luisteren de uitgevers vervolgens naar het interview dat Michele Hutchison Pfeijffer afneemt, en dan met name naar het verhaal van zijn lange fietstocht naar Rome, die hem langs Genua leidde en hem daar ook weer terugbracht. Die havenstad deed hem zozeer denken aan de imaginaire stad die hij in zijn jeugd had ontworpen, dat hij er niet twee maanden bleef, zoals oorspronkelijk zijn bedoeling was, maar er nog steeds woont. De Batavus staat nog steeds ergens in een gang, vertelt Pfeijffer, als getuige van het feit dat ook hij een migrant is. Niet een die van zuid naar noord is getrokken, zoals de meesten, maar van noord naar zuid. Hij is van Genua en Italië gaan houden. ‘Italië is een sociaal laboratorium, niet alleen op het gebied van immigratie en politiek, maar ook op het gebied van het toerisme en de vernietigende aspecten daarvan. Ik ben in Italië wat minder Nederlander geworden, wat meer Italiaan, maar vooral een Europeaan.’ Zie daar in kort bestek de thematiek van Grand Hotel Europa volgens Pfeijffer zelf: ‘Wat betekent het om Europeaan te zijn, omringd door de schatten van het verleden, en angstaanjagender nog: zou onze beste tijd inmiddels achter ons liggen?’ Geopolitiek zeker. Maar inventief als de Europeanen zijn, hebben zij er iets op gevonden. ‘Je kunt je verleden verkopen, als je alleen dat nog hebt en de industrie en de traditionele manier van leven verdwenen zijn. Wordt Europa het vakantiepark voor de

rest van de wereld? En zou dat echt zo slecht zijn?’ Door de bril van Brexit Is Grand Hotel Europa De Grote Europese Roman, die de Werdegang van het continent op zodanige wijze beschrijft dat het boek overal zal aanslaan? Het is nogal een vraag die uitgever Elik Lettinga tijdens de bijeenkomst voorlegt aan haar collega’s uit Italië, Groot-Brittannië, Duitsland, Portugal, Finland, Kroatië en Macedonië. Zelf vindt Lettinga het lastig een andere roman te noemen met dezelfde ambitie en scope als Grand Hotel Europa.

Thomas Tebbe (Piper Verlag): ‘Ik prefereer Ilja boven Thomas Mann, want die had geen enkele zelfspot’ De enige die zij kan bedenken, is De hoofdstad van de Oostenrijkse auteur Robert Menasse, eveneens bij De Arbeiderspers verschenen, een roman over de ambitie en de reikwijdte van het Europees project en alle uitwassen die ermee gepaard gaan. Maar duidelijk is wel dat Grand Hotel Europa ook in andere landen aantrekkingskracht kan hebben, waarschijnlijk meer dan De hoofdstad. Grand Hotel Europa wordt zelfs langs de meetlat van De toverberg van Thomas Mann gelegd, een andere Grote Europese Roman die een ongemakkelijke visie op de werkelijkheid biedt. ‘Het heeft veertig jaar geduurd voordat in zijn geboorteplaats Lübeck een Thomas Mann-huis is geopend, omdat men niet met hem geassocieerd wilde worden’, vertelt Thomas Tebbe van het Duitse Piper Verlag. ‘Hij brak

www.boekblad.nl

de Duitse bourgeoisie af en dat deed pijn. Zelf heb ik De toverberg overigens nooit echt als Europese roman gezien, het is voor mij een door-en-door Duits boek, ook al is het er niet gesitueerd. En ik prefereer Ilja boven Thomas Mann, want die had geen enkele zelfspot.’ In Italië zal Grand Hotel Europa in elk geval goed kunnen lopen, volgens Ada Carpi van uitgeverij Nutrimenti. Dankzij La Superba is Pfeijffer in Genua een bekende verschijning geworden. ‘Aanvankelijk hadden we zorgen over hoe dat boek ontvangen zou worden, maar de lezers vonden het interessant om de stad beschreven te zien worden vanuit het gezichtspunt van de buitenstaander.’ De gevolgen van het massatoerisme worden behalve in Venetië en Rome nog niet echt als probleem ervaren, zegt Carpi. ‘Wij willen de nadruk leggen op een ander aspect, namelijk wat het betekent om Europeaan te zijn. Ook in Italië is dat een onderwerp dat de bevolking verdeelt: aan de ene kant heb je de mensen die zich bijvoorbeeld dankzij het Erasmus-uitwisselingsprogramma heel erg Europees voelen, aan de andere kant zijn er ook veel mensen die bang zijn voor de macht van Europa. Maar niet alleen die discussies zijn belangrijk. Ook zijn taal, de manier waarop hij deze dingen beschrijft, is natuurlijk prachtig.’ Dat Grand Hotel Europa internationaal een grote aantrekkingskracht heeft, blijkt ook uit het feit dat de Britse uitgeverij 4th Estate de vertaalrechten heeft aangekocht. Normaal gesproken is GrootBrittannië niet zo geïnteresseerd in vertaalde romans. De contacten tussen Britse en Nederlandse uitgevers zijn vaak eenrichtingsverkeer. Maar Nick Pearson, de uitgever van 4th Estate – met ook Hilary Mantel en Jonathan Franzen in het fonds – is enthousiast. ‘Dit was een titel die wij wel graag wilden hebben. Dat heeft ook te maken met de politieke situatie in ons land: wij zien nu alles door de bril van Brexit.’ Daar

UITGEVERIJ

komt bij dat de Engelsen in Londen ook de gevolgen van het massatoerisme voelen. ‘Ik hoorde net dat is besloten een nieuwe landingsbaan aan te leggen op Heathrow. Dat zou nog eens meer dan zevenhonderd vluchten per dag extra betekenen. Dat heeft enorme gevolgen voor de stad.’ De hand van Orlando In Kroatië hetzelfde beeld: ‘Ook wij hebben te maken met discussies over zowel het toerisme als de immigranten’, zegt Stjepan Ravic van uitgeverij V.B.Z. ‘Dubrovnik wordt overspoeld met toeristen. Of dat goed is voor de stad, is maar zeer de vraag. De beroemde pilaar van Orlando, uit 1418, heeft de Ottomanen en de Russen overleefd, maar niet het massatoerisme. Enkele jaren geleden is de hand van Orlando beschadigd geraakt toen er een toerist aan ging hangen. Ik heb begrepen dat die gebeurtenis ook in Grand Hotel Europa is verwerkt. Dus ja, het boek zal ook bij ons weerklank vinden.’ Ravic erkent dat de financiële hulp van het Letterenfonds bij de vertaling meer dan welkom is. Door de lagere lonen zal de bijdrage zo’n zeventig procent van de vertaalkosten dekken, waardoor een oplage van duizend exempla-

ren kostendekkend kan zijn. Zlatko Kujundziski van uitgeverij Antolog uit Macedonië ontmoette Ilja Leonard Pfeijffer al eens toen de schrijver in 2017 het land bezocht voor een festival. Als gevolg van dat bezoek heeft Skopje ook een plek gekregen in de roman, met die merkwaardige poging om met behulp van een rij historiserende standbeelden een toeristenattractie te worden. ‘Ilja heeft in Macedonië na zijn optreden een geweldige pers gekregen. Dus toen wij hoorden dat een van de hoofdstukken zich in Skopje afspeelt, waren wij meteen enthousiast. Veel Macedoniërs beschouwen de poging met deze beelden onze geschiedenis te herschrijven, niet in het minst door een bizar introductiefilmpje compleet met smileys, als tamelijk absurd.’ São José Sousa, de Portugese uitgever van Porto Editora, roemt de veelzijdigheid van het boek. ‘Het thema is interessant. Portugal is zwaar getroffen door de crisis en de laatste tien jaar is het toerisme gepropageerd als de redding van het land. Maar in het boek komt nog veel meer aan de orde: het migratiedebat, de milieukwestie, het identiteitsvraagstuk en ook het seksisme. Het belangrijkste is mis-

juli/augustus 2019  jaargang 186

schien wel dat ik denk dat dit boek over twintig jaar nog steeds interessant is.’ Buitenliteraire redenen De literaire benadering van het #metoo-debat, inclusief de scène waarin de hoofdpersoon het bed deelt met een minderjarige Amerikaanse, is nog wel een zorg voor veel uitgevers. Thomas Tebbe van Piper Verlag heeft om die reden zelfs een vrouwelijke vertaler gekozen, die de gevoeligheden goed kan inschatten. Toch was dat geen reden voor Tebbe om terughoudend te zijn. ‘De Duitse fictiemarkt is de laatste jaren een drama en dat zal in andere landen niet anders zijn’, legt hij uit. ‘We zijn enorm teruggegaan in het aantal titels, van dertig à veertig tot negen à tien per aanbieding. Van sommige debuten worden niet meer dan achthonderd exemplaren verkocht. Dat betekent dat we boeken nodig hebben die gemakkelijk zijn om uit te geven. Wij hebben buitenliteraire redenen nodig om een titel goed te kunnen marketen. Een boek over Europa, over massatoerisme, is dan ideaal. En dan is het ook nog briljant geschreven. Voor ons was dit een van de gemakkelijkste acquisities van de laatste jaren.’ 

CPNB zet voortaan de lezer centraal

‘We zitten zo in de campagnemodus dat we kansen missen’ Na een klein jaar als directeur van de CPNB heeft Eveline Aendekerk met haar organisatie de lijnen naar de toekomst uitgezet. De CPNB pakt de oorspronkelijke rol als marketing- en communicatiebureau voor het boekenvak weer vol verve op. ‘We vergeten soms dat er ook nog een buitenwereld is van mensen die we moeten inspireren om te gaan lezen.’ Tekst Enno de Witt Beeld Frank Ruiter

oor Aendekerk is nu belangrijk dat iedereen binnen en buiten doordrongen is van wat de CPNB is: ‘We zijn het marketing- en communicatiebureau van het boekenvak, gericht op een consument die meer boeken kan consumeren dan hij nu doet. Als ik straks weg ben hoop ik dat mensen zullen zeggen: dat was de fase waarin de CPNB echt marketingcommunicatie naar de consument ging bedrijven.’ ‘Op de oude weg doorgaan is geen optie. Als je de dingen doet die je altijd hebt gedaan, krijg je de resultaten die je altijd al kreeg. En als dat afkalft heb je een probleem. De wereld is veranderd en daar moeten we ons toch toe verhouden, of we willen of niet. Iedereen heeft een mening over

ons, variërend van “het is wel heel veel allemaal” tot “het moet volkomen anders”. Tegen het vak heb ik gezegd: daar wil ik samen met jullie naar kijken. Ik wil van mijn partners horen waar zij ’s nachts van wakker liggen en hoe zij naar het vak kijken. Wat moet de CPNB aan waarde toevoegen voor al die bloedgroepen en wat bindt ons dan eigenlijk.’ Collectiviteit Wat de verbindende factor is, werd al snel duidelijk. Waar boekhandel en uitgeverij logischerwijze vooral vanuit hun eigen rol naar het vak kijken, zet de CPNB de lezer centraal. Die wordt onderverdeeld in zes subgroepen: kinderen van nul tot twaalf, jongeren van twaalf tot achttien, de groeiende groep

www.boekblad.nl

incidentele lezers, cadeaugevers, ouders en grootouders en natuurlijk de veellezers, die toch al in de boekhandel komen en een rol als ambassadeur is toebedacht. ‘Er is maar één collectiviteit, één ding dat we allemaal gemeen hebben, en dat is dat we allemaal dezelfde consument proberen te verleiden. De manier waarop verschilt. Een uitgever vindt het prachtig als zijn boeken online worden verkocht. Een fysieke boekhandel wil dat juist niet. Maar Bol.com is ook collectiviteit, die wil dat juist wel. Een bibliotheek wil helpen bij een leven lang ontwikkelen, dus wil vooral dat mensen naar de bibliotheek komen. Als we ons daar de hele dag door laten leiden wordt het wel echt heel veel consensus en dus middelmaat. Dus wat moet de CPNB doen? Zorgen dat de Nederlander blijft lezen en meer gaat lezen. En dus ook meer boeken gaat kopen. Dat gaat hand in hand. Dan krijg ik weer de vraag of we een soort Stichting Lezen worden. Natuurlijk niet. Wij zetten mensen aan tot een gang naar de boekhandel en het kopen van een boek.’ Dat gaat gebeuren door waar mogelijk lezen en boeken te laten zien, met als boodschap dat die

ACHTERGROND

‘ Er is maar één collectiviteit en dat is dat we allemaal dezelfde consument proberen te verleiden’

en communicatiebureau dat we van oudsher zijn.’

cool zijn. ‘Het gaat om gedragsverandering. Mensen moeten gaan denken: verdomme, ik wil gewoon gaan lezen. Het moet van binnen komen, anders is het niet duurzaam. Dat doe je door ze informatie te geven, door peer pressure, statusverandering als je een boek

leest en door ervoor te zorgen dat ze een soort risicoanalyse gaan maken van wat er gebeurt als je niet leest. Modellen daarvoor zijn al honderd jaar onderzocht, alleen gebruikten we ze niet en dat gaan we nu wel doen. We gaan ons veel meer gedragen als het marketing-

juli/augustus 2019  jaargang 186

Opdrachtgever Om het vak daarin mee te krijgen en te horen wat er allemaal speelde werd in februari de ‘vierentwintig uur van Zeist’ georganiseerd, waarin boekhandel, uitgeverij en bibliotheek met elkaar van gedachten wisselden en oefeningen deden zoals vanuit andermans perspectief naar vak en wereld kijken. Dat ging in opmerkelijke eensgezindheid, zegt Aendekerk: ‘De pijn zat gek genoeg niet in grote dingen. De vraag was niet of de CPNB nog relevant is, het ging meer over details, bijvoorbeeld of een bepaalde campagne nog zin had. We hebben het ook niet over de organisatie gehad, maar alleen over de richting die we in zouden slaan. De optie om helemaal te stoppen is ook aan de orde geweest, maar iedereen was ervan overtuigd dat een collectieve marketingmachine veel meer oplevert dan men individueel voor elkaar zou kunnen krijgen.’ ‘We maakten vroeger wel de vergissing dat het boekenvak onze klant is. Maar het is onze opdrachtgever. Je kunt ons vergelijken met een extern bureau. Boekhandel en

uitgeverij geven ons de opdracht: kom met een gave campagne zodat meer Nederlanders boeken gaan kopen. Als marketing- en communicatiebureau zeg je dan: dank je wel, wij gaan met concepten en plannen komen. Jullie hebben verstand van boeken, maar wij van marketing en campagnes. Het loopt soms nog wel wat door elkaar. We bedenken heel erg met het vak wat de doelgroepen leuk zouden vinden. Met de Kinderboekenweek stemmen we bijvoorbeeld campagnestijlen af met boekhandelaren. Eigenlijk zouden we veel duidelijker moeten zijn over ieders rol. Wij zouden ons ook af moeten vragen wat de doelgroep van een campagnestijl vindt en dat doen we nog niet.’ Lef Het betekent dat de manier waarop de CPNB opereert aan het veranderen is. Voor Aendekerk is niets van wat we kennen heilig, alles staat ten dienste van het doel. ‘We redeneren nu nog heel erg vanuit de campagnes. Dat gaan we omdraaien. We zetten een marketeer op elke doelgroep. We doen nu nog veel te weinig met de kennis die we daarvan hebben. Ik vind dat we moeten kijken naar waar de mensen zitten, wat ze doen in hun vrije tijd, welke sites ze bezoeken, wat ze bezighoudt. Daar moeten we ze gaan vertellen hoe gaaf lezen is, hoeveel mooie boeken er zijn en dat ze naar de boekhandel moeten. We moeten niet alleen in de boekhandel campagne voeren, maar mensen daar naartoe krijgen. Het is aan de ondernemer om de klant die zijn winkel binnenkomt te bedienen, daar gaan wij

niet over.’ Tekenend: van de vier nieuwe medewerkers die ter vervanging van vertrekkende collega’s zijn aangenomen, heeft er niet één een professionele boekenachtergrond: ‘Ze houden van boeken en lezen, maar ze komen uit de marketing en communicatie. Iedereen die hier werkt houdt van boeken, maar het moet niet zo zijn dat je allemaal boekenexperts hebt die ook aan marketing doen. Het moet andersom. In de eerste plaats ben je marketing- en/of communicatiespecialist. Onze missie is leesplezier en boekenbezit vergroten, dat stond er al. We gaan het nu veel meer doen zoals in die woorden besloten ligt. We moeten daarbij het experiment niet schuwen, het lef hebben om te zeggen: laten we het gewoon eens proberen. Desnoods met één boekhandel of in één regio.’ Je zou dan denken dat de CPNB elders opdrachten zou kunnen aannemen, zoals wat ooit Centraal Boekhuis was nu als CB Logistics ook andere producten vervoert, maar die ambitie heeft Aendekerk niet: ‘In het vak is nog genoeg te doen. Er zijn zoveel bureaus, maar wij hebben verstand van boeken, we zijn liefhebber van boeken, we richten ons daar helemaal op.’ De koerswijziging die de CPNB heeft ingezet krijgt de komende jaren handen en voeten, maar Aendekerk wil niet te ver vooruitkijken en alles alvast dichttimmeren: ‘En ook niet eindeloos plannen

www.boekblad.nl

maken, want als je dan klaar bent is het moment alweer voorbij. We zitten zo in de campagnemodus dat we kansen missen. We willen meegaan met de trends, met wat er leeft. Door ons in de doelgroepen te blijven verdiepen behouden we onze relevantie, daarom willen we ook voortdurend in contact blijven met de lezer.’ Tot de marketingmix behoren uiteraard een platform en een community, al gaat de CPNB geen nieuwe optuigen. Logisch, je struikelt er heden ten dage al over. ‘We gaan niets nieuws maken’, zegt Aendekerk, ‘dat is een belofte. Maar als je iets wilt doen met de lezer ga je naar community’s. Het is onontkoombaar. Dat kunnen ook de Ajax-supporters zijn of de Libelle Zomerweken. Je hebt ook goede lezerscommunity’s waar de CPNB iets mee zou kunnen. We zouden wel gek zijn als we niets met Hebban doen, die hebben vierhonderdduizend unieke bezoekers per maand.’ Bij het naar de boekhandel sturen van de doelgroepen hoort het inzetten van influencers en ambassadeurs, maar ook daar weer heersen alertheid en flexibiliteit: ‘Voor de incidentele lezer kan het vandaag Matthijs van Nieuwkerk zijn en morgen weer iemand anders. We moeten niet zeggen: dit gaan we de komende tien jaar doen. Daar geloof ik niet in. Wie weet is Facebook volgend jaar opgeheven. Een jongere zit trouwens niet eens op Facebook, voor het merk Boekenweek voor Jongeren hoeven we daar dus niets te doen.’ Genrecampagnes Sterke merken zullen voortaan ook wat efficiënter worden ingezet, met niet telkens weer een andere stijl. Goed voor de herkenbaarheid én de materialen kunnen vaker worden gebruikt, dus nog duurzaam

ACHTERGROND

ook. ‘De Kinderboekenweek is een supersterk merk’, zegt Aendekerk. ‘Iedereen kent het, het doet het meest voor leesbevordering bij kinderen. Maar het is alleen een week per jaar zichtbaar, met telkens een nieuwe huisstijl. Waarom gebruiken we dat merk niet het hele jaar door, om met die doelgroep te communiceren, met een heel andere toon dan het merk Boekenweek? Je kunt het gebruiken om de hele tijd over boeken, lezen, schrijvers te communiceren. We schakelen bij op wat er speelt en leeft. Bijvoorbeeld de klimaatmars, die helemaal hot was voor jongeren. Ik had het mooi gevonden als we hadden gezegd: de Boekenweek voor Jongeren doet een campagne op social media, dit zijn de boeken die je kunt lezen over dit onderwerp, dit verruimt je blik.’ Doordat de lezer in zijn verschillende verschijningsvormen als uitgangspunt wordt genomen, zal ook het karakter van de campagnes gaan veranderen: ‘We hebben veel genrecampagnes waarvan ik me afvraag op wie die zijn gericht. Uitgevers denken heel erg in genres, maar die interesseren de consument niets, net zoals het hem niet kan schelen of een boek literatuur is of wie het heeft uitgegeven. Daardoor moeten we ons niet laten afleiden, en ik weet nu al dat ik daar gedoe over krijg. Maar deze discussie leidt nergens toe. Als dit het goede boek voor je is en je gaat daarvoor naar de boekhandel, wat maakt het dan uit wat voor genre het is? De meest verkochte boeken zijn ook niet meteen de beste, maar dat maakt niet uit, als je maar leesplezier beleeft. Het is

handel. Er is geen sector zo commercieel als de retail.’ Als het aan Aendekerk ligt wordt het praktisch organiseren van de campagnes flexibeler: ‘Naast de strategie kijken we ook naar de processen. Waarom lopen die zoals ze lopen? Waarom moet een boekhandelaar hier een half jaar voordat de Kinderboekenweek begint alles al bestellen? We hebben een webwinkel, daar zou je gewoon alles moeten kunnen kopen wanneer jij wilt.’ Nu nog volgt de CPNB het jaarritme van de branche, dat zou volgens Aendekerk ook anders kunnen: ‘Ik heb niet de illusie dat daar snel iets aan zal veranderen, laat het vak zijn ding doen, die vinden hun moment wel. Maar waarom zouden wij ook dat stramien moeten volgen, terwijl we geen uitgever of boekhandelaar zijn?’ Online Het nieuwe doel, mensen naar de boekhandel krijgen, kan ook tot resultaat hebben dat die hun boeken bij Bol.com gaan kopen, maar daar ligt de verantwoordelijkheid van de CPNB niet: ‘Ik kan niet bepalen dat iemand in een bepaalde winkel iets moet kopen, dat dan ook nog eens literatuur moet zijn. Dat bepaalt de consument helemaal zelf. Daar krijg je gezeik over, maar dat heb ik nu al. Bol.com zegt dat we veel teveel zijn gericht op de fysieke boekhandel. Die zegt dan weer dat als we meer online campagne gaan voeren, ze veel klandizie kwijtraken. En dan denk ik: kijk naar de wereld om ons heen. Er wordt de hele dag campagne gevoerd, vooral online, want dat is effectiever en goedko-

‘We zouden wel gek zijn als we niets met Hebban doen, die hebben vierhonderdduizend unieke bezoekers per maand’

juli/augustus 2019  jaargang 186

‘We hebben veel genrecampagnes waarvan ik me afvraag op wie die zijn gericht’ per. Niet iedere eigenaar van een fysieke boekhandel realiseert zich wat voor grote rol hij kan hebben als hij de winkel nog meer gaat gebruiken als een plek waar mensen graag naartoe gaan, omdat er leuke en zinvolle dingen te doen zijn. Daar is Bol.com weer jaloers op. Maar een campagne “ga lekker naar de fysieke boekhandel” is aan de KBb of een nieuw initiatief als Bookaroo. Wij inspireren mensen om boeken te lezen en te kopen, hoe je je moet onderscheiden als boekhandelaar is een heel ander vak.’ ‘Ik denk wel dat je je voordeel kunt doen met onze campagnes. Je haalt een auteur naar je winkel, je organiseert een evenement. Je zult er wel rekening mee moeten houden dat het aandeel online groeit. Het is nu 37 procent, dat zou zomaar dit jaar nog 45 procent kunnen worden. Ik zeg niet dat ik het leuk vind, maar het is een gegeven. Ik baal ook dat mijn kinderschoenenwinkel om de hoek stopt, omdat mensen alleen foto’s komen maken en ze online kopen, maar dat is nu eenmaal zo. Als een veel lezende vriend vertelt dat hij in de boekhandel foto’s maakt en dan rustig thuis gaat bestellen scheld ik hem ook verrot, hopend dat ik in ieder geval één iemand wakker heb geschud.’ 

NEEM EEN ABONNEMENT OP BOEKBLAD! Praat u graag mee over het laatste nieuws in het boekenvak? Met een abonnement op Boekblad bent u altijd op de hoogte!

Boekblad Online

Boekblad Compleet

- Onbeperkt toegang tot Boekblad.nl

- 11x per jaar Boekblad Magazine

- 30 nieuwsberichten per week, plus blogs & Gesprek op Zondag

- Onbeperkt toegang tot Boekblad.nl

- 4x per jaar digitale Boekblad-specials

- 30 nieuwsberichten per week, plus blogs & Gesprek op Zondag - 4x per jaar digitale Boekblad-specials

van

16,75 p/m

21,75

voor

10,-

voor

15,-

p/m

Kortingscode: online2018

p/m

Kortingscode: boekblad2018

www.boekblad.nl

* *Genoemde Genoemde prijzen prijzenzijn zijnexclusief exclusief BTW. * Deze is geldig 1 maart2019 2018 BTW. *Deze actieactie is geldig t/m 1 t/m september

COLUMN Marjoleine Wolf WAAR IS DAT FEESTJE

FOTO: OLASER/ISTOCK

Marjoleine Wolf is senior boekverkoper bij De Amsterdamse Boekhandel en lid van de Raad van Advies voor de commissie Geïllustreerde Kinder- en Jeugdliteratuur van het Letterenfonds. Het Kinderboekenbal en ik gaan bijna twintig jaar terug. Nog voordat de CPNB dit organiseerde, organiseerde ik verschillende keren een Kinderboekenbal in Kinderboekwinkel Helden & Boeven waar ik toen werkte. Tussen de kasten met kinderboeken zaten aan lange tafels auteurs als Imme Dros, Jacques Vriens, Joke van Leeuwen, Peter Jans Rens, Hanna Kraan, Francine Oomen en illustrator Harry Geelen in galakleding te dineren. Geflankeerd door eveneens chic aangeklede kinderen. De sfeer was ontspannen en de gesprekken aan tafel waren geanimeerd. Na het driegangendiner lazen de auteurs voor uit eigen werk en als afsluiting dansten we met z’n allen in de kinderbioscoop onder de boekhandel. Een geweldige tijd. En voor de aanwezige kinderen een onvergetelijke ervaring om auteurs en illustratoren die ze bewonderden en van wie ze boeken hadden gelezen op deze manier te ontmoeten en van dichtbij mee te maken. Voor mijn eigen kinderen was het latere door de CPNB groots georganiseerde Kinderboekenbal een happening waar ze maanden naar uitkeken. Eerst in de Stadsschouwburg en later in Muziekgebouw aan ’t IJ. Omdat ik regelmatig de boekverkoop mocht doen, konden ze vaak mee. In hun mooiste kleren en met rode wangen van de opwinding liepen ze de rode loper af. Na de uitreiking en het officiële gedeelte was er vaak van alles te doen en gingen ze met andere kinderen op avontuur. Een ijsje halen, iets moois maken, luisteren naar een verhaal en natuurlijk handtekeningen scoren. Ondertussen was ik druk met de boekverkoop. Kinderen van auteurs, illustratoren, boekverkopers, uitgevers en anderen werkzaam in het boekenvak gingen allemaal met minstens één, maar meestal met meerdere boeken naar huis. Eveneens een geweldige tijd. Aan die tijd is nu abrupt een einde gekomen las ik per toeval op de website van de CPNB. Dit jaar worden er geen kinderen uitgenodigd voor het Kinderboekenbal. Er werd geen reden opgegeven. Wel las ik dat het de bedoeling was dat het Kinderboekenbal het ‘netwerkmoment’ van de MidzomerKinderboekenborrel zou overnemen en dat er op de avond zelf meer inhoudelijke aandacht gegeven gaat worden aan de bekroonde titels. Dat laatste wordt denk ik nog een hele klus vanwege het feit dat de Griffel- en Penseeljury dit jaar 49 (!) prijzen heeft uitgereikt. Maar dit terzijde. Misschien was het ‘Kinderen voor Kinderen’ gehalte op het Kinderboekenbal de afgelopen jaren te hoog. En gaat ‘meer inhoudelijke aandacht voor de bekroonde titels’ niet samen met een zaal vol stuiterende kinderen. Maar hier was in mijn ogen van alles op te verzinnen geweest. Het vooruitzicht de Kinderboekenweek voortaan te beginnen met een avondje netwerken op het Kinderboekenbal, vind ik niet erg feestelijk. Een Kinderboekenbal zonder kinderen is als een verjaardagsfeest zonder slingers. Ik denk dat ik die zelf maar weer eens op ga hangen. In de boekwinkel. En lange tafels neerzet tussen de boekenkasten voor een feestelijk diner. Auteurs, illustratoren én kinderen welkom! 

juli/augustus 2019  jaargang 186

Verkiezing Boekverkoper van het Jaar

Elke dag met een glimlach naar het werk Begin juni maakte de jury van de verkiezing van de Boekverkoper van het Jaar de namen bekend van de vijf genomineerden van dit jaar. Onder voorzitterschap van Alex Boogers kiezen de juryleden Barend Wallet, Inky Menssink, Anne Everard, Jessie Kuup en Nadine Mussert, de laureaat van vorig jaar, een winnaar van wie zij de naam op 26 augustus bekendmaken. De vijf kandidaten over hun werk en hun kansen.

Annelies Harzing: 'Ik heb het gevoel dat ik op een wolkje loop' Tekst Geraldine te Gussinklo

nnelies Harzing zit van de vijf boekhandelaren die nog kans maken om Boekverkoper van het Jaar 2019 te worden het minst lang in het vak. Haar Kinderboekentuin in Breda opende in oktober 2017.

Hoe is het om op de shortlist te staan? ‘Ik kan alleen maar zeggen: wauw! Een ongelooflijke ervaring, ik heb het gevoel dat ik op een wolkje loop. Ik vind het erg fijn om te weten dat de manier waarop ik werk zo gewaardeerd wordt. Ik heb heel veel felicitaties gehad, mensen vinden het geweldig. Iedereen om

www.boekblad.nl

BOEKHANDEL

mij heen hoopt natuurlijk dat ik win. Ikzelf vind deze nominatie eigenlijk al een geweldige eer. Werkelijk fantastisch dat zo enorm veel mensen mij een warm hart toedragen. Daar doe je het uiteindelijk voor!’ Wat drijft jou als boekverkoper? ‘Verschillende dingen; allereerst natuurlijk de liefde voor al die prachtige boeken. Ik ben echt een lezer in hart en nieren, en ik vind het heerlijk om dat te kunnen delen. Het is een uitdaging om ook een geschikt boek te vinden voor kinderen die lezen eigenlijk heel lastig vinden. Een tijdje geleden stapten een vader en zoon, een jongen van een jaar of 12-13, de winkel in, en ik hoorde de zoon nog net tegen zijn vader zeggen: “Maar ik hou helemaal niet van boeken...” Heerlijk, daar spring ik dan op af, en het is me gelukt om die jongen met een boek in zijn handen en een grote grijns op zijn gezicht de winkel weer uit te laten lopen.’ Wat is je specialisme? ‘Tot ik deze zaak opende, en dat is nog niet eens twee jaar geleden, werkte ik in het onderwijs. Ik was onder meer remedial teacher en dyslexiespecialist. Aan die ervaring heb ik nu als boekhandelaar nog steeds veel. Kinderen met dyslexie zullen niet zo snel uit zichzelf lezen, maar ouders en grootouders willen dat toch graag stimuleren. Als ze daarvoor in de winkel komen probeer ik zo goed mogelijk te adviseren. Ook hadden we een tijd geleden een groep Pabo-studenten, die kwamen voor advies over het thema “Wat als lezen niet vanzelf gaat?” Die heb ik begeleid, ze laten ervaren wat de mogelijkheden dan zijn, wat er allemaal is, en dat je hokjes moet loslaten, zoals leeftijdaanduidingen. Dat zíjn geen strikte begrenzingen.’ Denk je dat het runnen van een kinderboekhandel heel anders is dan van een algemene boekhandel? ‘Echt vergelijken kan ik natuurlijk niet, maar ik denk het wel. De sfeer is sowieso al heel anders. De algemene boekhandel is ook smullen, boeken zijn altijd fijn om tussen te neuzen, maar voor kinderen creëer je toch een heel andere sfeer: gezellig, speels, kleurrijk. Je mikt op een warme sfeer, zonder dat het rommelig wordt. En je trekt een heel ander soort klanten, je hebt soms zelfs klanten in de winkel die er helemaal niet willen zijn, zoals dat jongetje met zijn vader, dat is wel een uitdaging. En steeds meer scholen weten de weg naar mijn winkel te vinden, gelukkig zijn er al een hoop fan. Als boekhandel moet je geen klanten hebben, je moet fans hebben. Dat groeit langzaam maar gestaag. Die scholen ondersteun ik ook bij leesbevordering; welke boeken zijn er nodig, wat is er nieuw uitgekomen. En ik adviseer bij het maken van combinaties: dan willen ze een bepaald thema in de klas behandelen en hebben ze de informatieve boeken over dat onderwerp al wel in gedachten, maar dan kan ik er bijvoorbeeld ook wat verhalende boeken bij aanraden.’

Hoe gaat het met de Kinderboekentuin? ‘We bestaan natuurlijk nog niet zo lang – al kun je ook niet meer zeggen dat we nog echt aan het opstarten zijn. Financieel gezien kan ik nog niet zeggen dat het al helemaal geweldig gaat, maar we zijn aan het groeien. Het eerste deel van het jaar is een slappe tijd, dat merk ik wel, maar het begint nu weer behoorlijk aan te trekken: ook de scholen komen al langs, er wordt al nagedacht over de Kinderboekenweek. Ik krijg duidelijk steeds meer nieuwe klanten, en steeds diverser. Vorig jaar eindigden we in de plus. Geen grote getallen, maar toch.’ Waarom moet jij boekverkoper van het jaar worden? ‘Poeh, een lastige vraag, ik ben helemaal niet iemand die graag in de spotlight staat... De beslissing is nu in handen van de jury, ik laat het gewoon over me heen komen. Ik heb een paar juryleden al even gesproken op de Elspeetconferentie en volgens mij wordt het gewoon heel gezellig als ze een bezoek komen brengen aan de winkel. Dan ga ik verder ook niets speciaals doen, wat je ziet is wat je krijgt. Joh, ik vind het al zó geweldig dat ik op die shortlist sta! Maar ik zou het wel mooi vinden als een kinderboekhandelaar het wint – en dan gun ik het Monica Meijer van de Arnhemse Kinderboekhandel ook van harte. Als kinderboekverkoper moet je uiteindelijk de basis leggen voor de mensen die op latere leeftijd echte lezers gaan worden.’

Monica Meijer: ‘Vooral jezelf blijven’

Tekst Enno de Witt

onica Meijer werkt in de Arnhemse Kinderboekwinkel, na eerder in de bibliotheek Arnhem en de Nijmeegse Kinderboekhandel gewerkt te hebben. Wat vind je ervan dat je op de shortlist terecht bent gekomen? ‘Het is supergeweldig. Ik was er eerst helemaal beduusd van en moest aan het idee wennen. Ik heb heel

juli/augustus 2019  jaargang 186

veel leuke reacties gekregen, mensen kwamen speciaal naar de winkel om me te feliciteren, een klant bracht een doos chocolaatjes.’ Wat is je achtergrond? ‘Ik kom uit een echte boekenfamilie. Mijn vader had al een lopende rekening bij Breijers Boekhandel in de Looiersstraat, als we daar waren mochten wij ook een boek kopen. Snoep of speelgoed kregen we niet zoveel, boeken wel. Later ben ik in de bibliotheek in Arnhem gaan werken en heb ik ook de opleidingen gedaan. De bibliotheek stond in de buurt van een aantal achterstandswijken, we deden projecten, bijvoorbeeld taalontwikkeling voor peuters, maar we lazen ook voor op woensdagmiddag. Ik heb daar een jaar of twaalf gewerkt.’ Wat zijn de verschillen tussen bibliotheek en boekhandel? ‘In de bibliotheek komt toch een ander publiek, mensen lenen omdat er geen geld is om boeken te kopen. We organiseren hier ook veel meer. We lezen voor, maar doen bijvoorbeeld ook theater, tekenlessen, knutselmiddagen en yoga. Het adviseren en het contact met de klanten zijn hetzelfde, maar in het begin moest ik wel even wennen aan het verschil tussen lenen en kopen. Lenen is makkelijk, als iets je niet bevalt breng je het weer terug. Bij kopen is dat toch anders – al mag je hier meestal wel ruilen hoor.’

heb een goede band met mijn klanten. Het is geweldig als mensen met geen idee de winkel binnenkomen en met een boek weer weggaan. Ik ben er dan ook van overtuigd dat er voor iedereen een boek is. Laatst kwam hier een moeder met een zoon die niet zo van lezen hield. De ging niet met één, maar met drie boeken naar huis. Dan denk ik bij mezelf: dat heb je niet slecht gedaan.’ Hoe gaat het met de winkel? ‘Gewoon goed; Ilse Bloemen heeft de zaak op 1 januari 2017 overgenomen van Carole en Bart de Mooij en doet het fantastisch. We hebben veel activiteiten, het assortiment is uitgebreid, de naamsbekendheid is vergroot, steeds meer mensen weten ons te vinden.’ Je bent de enige genomineerde die geen eigenaar is. Kriebelt het nooit? ‘We hebben destijds met het team nog wel plannen gemaakt om de zaak zelf over te nemen, deden het programma Boekverkoper van de Toekomst en zijn van daaruit ook begeleid, maar uiteindelijk zijn we het avontuur niet aangegaan. Ilse doet het beter dan ik zou kunnen doen.’ Je hebt erg veel ervaring. Wat is de beste tip die je een boekverkoper kunt meegeven? ‘Vooral jezelf blijven. Je werkt in een boekhandel, dus ik neem aan dat je van boeken houdt. Laat je passie zien.’

Je werkt in totaal een jaar of veertig met kinderboeken. Wat is er in al die tijd veranderd? ‘Het soort boeken dat populair is. Vroeger had je veel meer boeken die over problemen gingen, Lemniscaat had zelfs een reeks die wij de kommer-en-kwel-reeks noemden. Het waren prachtige, maar zware boeken. Later is met de opkomst van Harry Potter een omslag gekomen naar magie. De groep die Young Adult koopt is bij ons vrij klein, ook omdat we kinderboekwinkel heten. Dat stoot deze lezers af, die zijn al wat verder.’ Hoe ben je op de shortlist terechtgekomen? ‘We hebben onze klanten actief benaderd, een poster opgehangen en oproepen gedaan op sociale media, in de nieuwsbrief en op de website. Daar kwamen heel veel reacties op. En zelfs bij mij in de buurt zeiden ze dat ze op me zouden stemmen. Maar ik heb natuurlijk geen idee wat veel is. Ik merkte dat veel meer mensen mij kennen dan ik had gedacht. Jongvolwassenen komen met hun kinderen naar me toe en vertellen dat ze nog naar mijn voorleesuurtje in de bibliotheek zijn geweest.’ Waarom ga je winnen? ‘Ik vind mezelf best een goede boekverkoper. Niet zozeer commercieel, maar ik ben altijd in de winkel en

Anthoni Fierloos: ‘Zolang je er zelf maar lol aan beleeft’ Tekst Geraldine te Gussinklo

nthoni Fierloos stond ook in 2014 al op de shortlist. Hij is eigenaar van boekhandel Paard van Troje in Goes, die gespecialiseerd is in Zeeuwse publicaties en stripboeken, en runt de bijbehorende uitgeverij.

www.boekblad.nl

BOEKHANDEL

Hoe is het om opnieuw op de shortlist te komen? ‘Geweldig natuurlijk en toch echt een heel grote verrassing. Het valt me op hoe de mensen erop reageren. Ik word gefeliciteerd, krijg bloemen gestuurd, terwijl ik ook gewoon maar mijn werk doe. Ik doe het met plezier, het kost me eigenlijk geen enkele moeite. Maar mensen vinden toch dat je daar waardering voor verdient. Het is voor mezelf misschien gewoon geworden, maar ik besef soms niet dat ik klanten al 35 jaar heb: mensen die als 10-jarig jongetje in onze winkel begonnen met stripboeken verzamelen, en dat nog steeds doen, die hebben bijna hun hele leven in onze boekwinkel doorgebracht.’ Hoe heb je campagne gevoerd? ‘Dat is wat anders gegaan dan gebruikelijk, want ik heb samen met mijn collega Manda Heddema van De Koperen Tuin, eveneens in Goes, campagne gevoerd. We zijn er vol voor gegaan om samen op die shortlist te komen. Helaas was zij uiteindelijk niet genomineerd: dat gaf me wel een dubbel gevoel over mijn eigen nominatie. Maar Manda was de eerste die me feliciteerde, en nu staat ze achter me voor de winst. Ik had natuurlijk haar gesteund als het andersom was geweest.’ Hoe gaat jullie samenwerking in zijn werk? ‘De Koperen Tuin en Paard van Troje werken op allerlei manieren samen – tot en met een gedeelde Facebookpagina, De Tuin van Troje, aan toe. Ondanks dat je in dezelfde stad zit, en dus eigenlijk wel concurrenten bent, is voor ons één plus één absoluut drie. Daarom hebben we samen een campagne voor Boekverkoper van het Jaar opgezet. We hebben flyers laten drukken om mensen op ons allebei te laten stemmen en iedereen die de winkel bezocht, hielpen we ook met het uitbrengen van stemmen. Op ons allebei ja, want je mag twee keer stemmen. Ik snap haast niet hoe het kan dat ik op de shortlist sta en Manda niet, want bij ons in de winkel heeft iedereen absoluut op ons beiden gestemd!’ Hoe ben je in het boekenvak beland? ‘Toen ik 15 was ben ik als vakantiekracht begonnen in Het Paard van Troje. Ik ben daarna opgeleid tot docent Geschiedenis/Aardrijkskunde/Economie en Maatschappijleer, heb een jaar voor de klas gestaan, terwijl ik dan in de weekenden in de winkel bleef werken. Maar ik vond de winkel veel leuker! Dus de keuze was snel gemaakt om fulltime boekhandelaar te worden. In 2004 ben ik eigenaar geworden van de winkel. Toen heb ik flink wat aanpassingen gedaan in de manier waarop de winkel gerund werd. Maar je doet het niet in je eentje natuurlijk. Ik ga elk jaar drie weken op vakantie en dan laat ik met een gerust hart de winkel achter in handen van mijn team.’

Hoe gaat het met de winkel? ‘Erg goed, als ik mijn belangrijkste criterium aanhou: zolang je er zelf maar lol aan beleeft. Die heb ik al 37 jaar, en die blijft zeker! Maar ook de cijfers stemmen tevreden. De omzet is wat gedaald, de afgelopen periode ieder jaar 1 procent ongeveer, maar de omzet buiten de winkel om is sterk gegroeid. Zo ben ik ook de crisis doorgekomen; de uitgeverij en vooral ook de evenementen hebben de omzetcijfers gered. We zitten altijd boven de landelijke tendens. En over 2018 hadden we misschien ook 1 procent minder omzet, maar wel een stuk hogere winst.’ Waarom moet jij boekverkoper van het jaar worden? ‘Kort gezegd: veelzijdigheid en samenwerking. Dat vind ik de samenvatting van het hele verhaal. Veelzijdigheid in alles wat ik doe, de winkel, uitgeven, organisatie van activiteiten; en de samenwerking met collega’s zoals de andere Zeeuwse boekhandels, maar ook met bijvoorbeeld bibliotheken en uitgeverijen.’

Pauline Goedemans: ‘Ik ben ontzettend gelukkig in mijn winkel’ Tekst Hans van der Klis Beeld image.Tanja van Rooden

auline Goedemans werkt al sinds 1978 in het boekenvak. Sinds drieënhalf jaar is ze eigenaar van Grimbergen Boeken in Lisse.

Enig idee hoe je op de shortlist terecht bent gekomen? ‘Nee, ik heb werkelijk geen idee wie daarvoor heeft gezorgd. Ik heb niet echt veel campagne gevoerd. Ik heb wel het bedrijf dat ons Facebook-account bijhoudt gebeld. Zij hebben meteen een nieuwsbrief verstuurd onder de kop breaking news en het FB-bericht is vaak bekeken. Verder hebben we een paar flyers neergelegd en een poster opgehangen.’

juli/augustus 2019  jaargang 186

Hoe waren de reacties? ‘Onze klanten waren echt ongelooflijk enthousiast. Niemand die de winkel binnenkwam die er niet over begon. Ik heb bloemen gehad, de plaatselijke krant heeft mij geïnterviewd en ik ben rechtstreeks in de uitzending van Omroep Bollenstreek geweest.’

Je hebt een aantal jonge medewerkers in de winkel. Wat geef je hen mee als ervaren boekverkoper? ‘Het belangrijkste vind ik dat zij gevoel krijgen voor het product dat zij verkopen. De eerste dag stuur ik ze de winkel in: dan moeten ze alle rubrieken bekijken, in zich opnemen welke titels op de tafels liggen, de nieuwsbrieven lezen, het systeem doorgronden. Hun taak is boeken verkopen dus moeten zij in staat zijn onze klanten goed te helpen: welke boeken ze waar kunnen vinden, wat voor type boeken het zijn. Daarvoor komen klanten naar de winkel, daarmee kunnen wij ons onderscheiden van de internetboekhandels.’

Er werkt nog een Pauline Goedemans in de winkel. Is er geen verwarring ontstaan over welke Pauline was genomineerd? ‘Dat zou hilarisch zijn geweest, maar nee, er is in dit geval geen verwarring geweest. Pauline en ik hebben er wel contact over gehad en we vonden de nominatie vooral heel erg leuk. Zij werkt ook al langer in het boekenvak. Onze vaders, beiden afkomstig uit een groot gezin, waren volle neven. Het geeft behoorlijk wat verwarring én levert grappige situaties op!’

Waarom denk je zelf dat je genomineerd bent? ‘Poeh, dat is moeilijk te zeggen over jezelf. Waarschijnlijk vanwege mijn kennis van zaken – ik zit immers al ruim veertig jaar in het vak –, vanwege de goede service en vanwege de sfeer in de winkel.’

Het is nu drieënhalf jaar geleden dat je Grimbergen Boeken hebt overgenomen van Ria en Jos Grimbergen. Hoe is dat eigenlijk gegaan? ‘De dag voor Kerstmis 2015 kondigden Ria en Jos aan dat zij wilden stoppen. Ik heb altijd met veel plezier voor hen gewerkt en toen het nieuws was bezonken, dacht ik: dit is je kans. Voor Lisse zou het zonde zijn als de verkoop van nieuwe boeken zou verdwijnen. En ik was ervan overtuigd dat ik het zou kunnen: ik ken het vak door en door. Ik heb er een dag over nagedacht en heb ze op Tweede Kerstdag gebeld met een voorstel. En nu zitten we met z’n tweeën onder hetzelfde dak: sinds 1 februari 2016 is de boekhandel van mij, terwijl zij nog eigenaar van het antiquariaat zijn.’

En misschien ook wel vanwege je vrolijke gemoed. ‘Dat zou best kunnen. Ik ben zo ontzettend gelukkig in mijn winkel. Ik ben ook wel eens thuis hoor, maar niet te vaak. Mijn leven speelt zich af in deze winkel. Als ondernemer heb ik ook wel eens pijn in mijn buik, vergis je niet. Dan ben je naar een beurs geweest, komen alle boeken binnen en heb je betaald en dan denk ik: al die boeken moeten er ook weer uit. Dat is soms best spannend. Maar die buikpijn kan niet op tegen het goede gevoel dat ik elke dag heb als ik de winkel binnenstap.’

Heb je veel veranderd sindsdien? ‘Dat valt mee. Het assortiment is vrijwel hetzelfde, de klantenkring is natuurlijk niet veranderd. Misschien schemert mijn persoonlijke smaak er een klein beetje doorheen. Wat ik wel anders heb aangepakt, is onze aanwezigheid op social media en dan met name Facebook. Daar heb ik een bedrijf voor in de arm genomen en dat gaat heel erg goed. Verder bieden wij op koopavonden ruimte aan vijf leesclubs, die elk eens in de zes weken bij ons komen. De zesde leesclub gaat dit najaar van start, een filosofiegroep. En het aantal activiteiten is uitgebreid, van signeersessies, workshops en lezingen tot gedichtendagopdrachten.’ Je bent sinds 1978 boekverkoper. Kijk je wel eens met weemoed terug op die beginperiode? ‘Het werk is in zoverre veranderd dat we tegenwoordig wel erg veel achter de computer zitten. Ik hield ervan om de hele dag tussen de boeken te rommelen, de boeken netjes neer te zetten, iets te veranderen. Dat is wel minder. Aan de andere kant ben ik blij dat de huidige bestelprocedure wat eenvoudiger is. Al die kaartjes die je vroeger met potlood moest invullen voor Centraal Boekhuis, die mis ik niet.’

Gerben de Bruijn: ‘Eigenaar zijn is nog veel fijner’ Tekst Geraldine te Gussinklo Beeld NVEFotografie

www.boekblad.nl

erben de Bruijn nam op 1 januari van dit jaar Post Scriptum over, de Schiedamse boekhandel waar hij al vijftien jaar werkte.

BOEKHANDEL

Hoe is het om op de shortlist te komen? ‘Heel mooi! Als je uitrekent hoeveel mensen er minimaal op mij gestemd moeten hebben, dat had ik helemaal niet verwacht. Ik vind het echt super dat iedereen daar blijkbaar de moeite voor heeft genomen. Ik ervaar het als een soort publieksprijs, van de Schiedammers.’ Heb je actief campagne gevoerd? ‘Wel een beetje, we hebben op de Facebookpagina van de winkel en in onze nieuwsbrief gemeld dat ik op de longlist stond. En we hebben een persbericht naar de lokale media gestuurd dat ze ook hebben overgenomen. Verder vroegen mijn collega’s aan alle klanten in de winkel of ze al gestemd hadden. Nee, ikzelf niet, je gaat niet met je eigen kandidatuur leuren. Toen ik eenmaal op de shortlist stond, hebben we dat via dezelfde kanalen bekendgemaakt. En op dat moment weten ze je ook te vinden; AD Rotterdams Dagblad heeft over mijn nominatie geschreven en die had ik niet zelf benaderd.’ Hoe ben je in het boekenvak beland? ‘Vijftien jaar geleden zag ik een advertentie in het lokale dagblad staan van Post Scriptum. Het leek me wel leuk om te proberen en ik ben nooit meer weggegaan. Het was mijn eerste echte baan. Ik kan iedereen aanraden om in de boekhandel te werken. Ik ga elke dag met een glimlach naar het werk.’ Wat drijft jou als boekverkoper? ‘Aan de ene kant wil ik voor de klanten een ongedwongen, toegankelijke sfeer scheppen, een boekwinkel voor iedereen en daarnaast gaat het om het delen van de passie en liefde voor mooie boeken, voor literatuur. Ik vind het altijd weer de kunst om met je aanbevelingen van de gebaande paden af te wijken; voor de top 10 komen ze toch wel. Dat is een van de belangrijkste taken van de boekverkoper: goed je klanten weten te informeren.’ Wat ben je als eigenaar anders gaan doen? ‘Er was niet echt iets dat ik meteen wilde veranderen, Ruud en Anja Aret, de voormalige eigenaren, hadden de winkel goed op poten. Voor de klanten wil je ook niet te veel veranderingen in één keer doorvoeren en voor jezelf moet je ook niet te veel in één keer willen. We deden al best veel lezingen en activiteiten, daar heb ik nog een schepje bovenop gegooid. We krijgen er goede reacties op, het valt de mensen op. We zullen nog wel wat dingen veranderen, maar dat willen we geleidelijk doen. We verkopen nu bijvoorbeeld cd’s, ik vraag me af of we dat voortzetten want de verkoop loopt terug en we moeten elke vierkante meter optimaal benutten. Iets anders om op den duur kritisch naar te kijken is de website: het webshop-gedeelte functioneert nog niet zoals we zouden willen. Ik ben blij dat mijn vrouw Marijke met mij samen de

winkel heeft overgenomen. In vijftien jaar was ik misschien wel wat vastgesleten in bepaalde gewoonten. Mijn vrouw komt niet uit het boekenvak, ze werkte hiervoor in de reisbranche, dus ze komt met een frisse blik, dat is wel prettig.’ Wat is er voor jouzelf veranderd? ‘Dat zit hem met name in de administratie en in de verantwoordelijkheid: je doet toch wat meer dan eerst, je voelt je verantwoordelijker voor dingen die je hebt georganiseerd, als er genoeg mensen naar een evenement komen ben je extra opgelucht. Ik heb wel het evenwicht moeten vinden. Het is een stuk drukker en ik heb geleerd dat ik mezelf ook wat rust moet gunnen. Qua evenementen en administratie was ik geneigd veel zelf te doen. Maar dat is niet nodig, ik kan best iets aan een ander overlaten. Al met al ben ik er zeer gelukkig mee: in de winkel werken is fijn, maar eigenaar zijn is nog veel fijner. Dat je de beslissingen zelf neemt en die verantwoordelijkheid voelt, dat het echt iets van jou is.’ Hoe gaat het met de winkel? ‘We draaien een goeie plus qua boeken. Ik heb alle vertrouwen dat het in het najaar nog veel beter gaat en we het eerste jaar goed kunnen afsluiten. Mijn overname is ook goed gevallen; klanten reageren heel fijn en vriendelijk, ze zijn blij dat de winkel is blijven bestaan en er een bekend gezicht is gebleven. Iedereen is steeds vol interesse hoe het nu gaat, ook wat betreft mijn nominatie trouwens: ik moet drie keer per dag zeggen dat ze nog tot 26 augustus moeten wachten voor de winnaar bekend is.’ Waarom moet jij Boekverkoper van het Jaar worden? ‘Vanwege mijn bevlogenheid voor literatuur én voor de klanten. Als de jury mij zou kiezen dan zouden ze dát belonen. Maar mijn medekandidaten zijn natuurlijk stuk voor stuk ook goede, bevlogen boekverkopers. Ik herken helemaal wat Anthoni Fierloos zegt: het wordt voor jezelf heel gewoon, je doet wat je denkt dat je moet doen en zet je elke dag volledig in. Het is fijn dat je wordt genomineerd, maar uiteindelijk komt de motivatie gewoon uit jezelf. Dat wil niet zeggen dat ik niet graag wil winnen! En als dat het geval is, zijn er eigenlijk meer winnaars: ook mijn klanten, en ook de vorige eigenaren, Ruud en Anja.’ 

juli/augustus 2019  jaargang 186

UITGEVERIJ

‘Hopelijk kunnen we Alkmaar op de kaart zetten als kinderboekenstad’

Op 1 juli verhuisde Clavis Nederland van Amsterdam naar Het Hooge Huys, een monumentaal pand in het centrum van Alkmaar. De kinderboekenuitgeverij heeft er niet alleen een nieuw kantoor, maar opende er ook meteen educatief centrum Willewete, met de eerste Clavis conceptwinkel van Nederland. Boekblad kwam één dag voor de feestelijke opening langs. Tekst Geraldine te Gussinklo Beeld Chris van Houts

Op de begane grond van het bijzondere pand in hartje Alkmaar zit de winkel van circa tweehonderd vierkante meter groot en het eigen Nederlandse kantoor, in het souterrain zijn diverse ruimten om activiteiten te organiseren. De conceptwinkel toont alle boeken uit het fonds van Clavis, liefst 2.200 in totaal. ‘Uiteraard zijn de boeken allemaal te koop, maar we vinden het vooral belangrijk om het totale fonds te kunnen laten zien’, vertelt Charlotte de Lannée de Betrancourt, teamleider Clavis Nederland. ‘Ik denk dat we een mooie aanvulling kunnen zijn op het kinderboekenaanbod van Alkmaar. We hebben al een rondje gedaan langs de Alkmaarse boekhandels, en hen uitgenodigd om bij ons langs te komen. We kregen heel leuke reacties, zij zien ook

Clavis Nederland opent Willewete

mogelijkheden tot samenwerking, bijvoorbeeld samen activiteiten organiseren. Hopelijk kunnen we Alkmaar op de kaart zetten als kinderboekenstad.’ Omdat er voor educatief centrum Willewete een samenwerking werd gevonden met de pabo van InHolland Alkmaar, startte Clavis twee jaar geleden een zoektocht naar een geschikt pand in of rond deze stad. Er zijn heel veel verschillende opties bekeken, waarbij het belangrijkste criterium was dat de nieuwe locatie uitstraling moest hebben, vertelt De Lannée de Betrancourt. ‘We hebben zowel de binnenstad als het buitengebied en de omliggende gemeenten overwogen, nieuwbouw en de verbouwing van een boerderij, maar het juiste pand zat er nog niet bij. Toen ik voor

www.boekblad.nl

het eerst Het Hooge Huys binnenstapte zag ik wat een prachtig pand het was, heel geschikt voor ons, de juiste ruimtes en de juiste afmetingen. Zodra het vrijkwam meldden wij ons als huurder.’ Het Hooge Huys, waar Clavis nu de benedenverdieping en het souterrain huurt, is in 1930-1931 gebouwd als hoofdkantoor van de Noord-Hollandsche Levensverzekering Maatschappij. Het complete kantoorinterieur uit de jaren dertig is bewaard gebleven. Uitstraling heeft het pand zeker, maar de monumentale status bracht wel wat moeilijkheden met zich mee, zegt De Lannée de Betrancourt. ‘Het was een puzzel om de ruimtes in te richten zoals wij dat wilden. In zo’n monument moet je rekening houden met van alles; we mogen

De eerste aanblik bij binnenkomst in de conceptwinkel. Het Hooge Huys. Zodra je de stad binnenloopt, kom je het tegen.

bijvoorbeeld geen gaten boren in de muren, dus we kunnen niets ophangen. Toch is het gelukt om een geweldig resultaat te bereiken, omdat we een erg goede architect hadden.’ Willewete is het educatieve cen-

trum van Clavis, een stichting zonder winstoogmerk gericht op leesbevordering. In Vlaanderen is het een groot succes; Nederlandse leerkrachten vroegen al lang of Clavis zoiets ook in Nederland kon opzetten. Willewete Nederland biedt, evenals de Vlaamse even-

juli/augustus 2019  jaargang 186

knie, klassenbezoeken voor basisschoolleerlingen, nascholingsactiviteiten voor leerkrachten en – in de weekenden – evenementen voor kinderen met hun ouders. Per jaar zal een aantal studenten van de pabo van InHolland Alkmaar zich intensief gaan bezighouden met het Willewete-project en aan de slag gaan met het ontwikkelen en begeleiden van dagprogramma’s voor basisschoolleerlingen. ‘Tijdens de klassenbezoeken worden de kinderen helemaal ondergedompeld in het verhaal, zodat ze het leuk hebben maar toch ook veel leren. Zo’n dag wordt ontworpen door die studenten, in samenwerking met docenten en met ons als verhalenvertellers. We willen zowel de studenten als de kinderen laten zien en meemaken wat de kracht van verhalen is’, aldus De Lannée de Betrancourt.

Willewete in beeld

Het oorspronkelijke directiekantoor van de Noord-Hollandsche Levensverzekering Maatschappij wordt gebruikt als kantoor van Charlotte de Lannée de Betrancourt. Deze kamer is nog in originele staat, inclusief deuren en kasten met bronzen beslag, houten lambriseringen, parketvloeren, gietijzeren radiatoren en door Kropholler ontworpen meubelen. De wanden zijn versierd met tegeltableaus die de dierenriem voorstellen en glas-in-loodramen verlichten de ruimte. Ook zijn er gebeeldhouwde portretten van NHLMdirecteur Jan Hofstee.

In het souterrain bevinden zich ruimtes waarin activiteiten plaatsvinden en cursussen en workshops voor leerkrachten basisonderwijs en pedagogisch medewerkers van buitenschoolse opvangen worden georganiseerd. Hier bevinden zich nog de oorspronkelijke personeels- en directiewc’s, de archief- en administratiekluizen, de geldkluis en ‘couponknipkamers’ waar klanten toegang hadden tot hun kluisjes.

www.boekblad.nl

UITGEVERIJ

De laatste puntjes worden op de i gezet in de Young Adult-hoek van de conceptwinkel. Voor Young Adults worden activiteiten georganiseerd onder de noemer Clavis Young Adult Book Café. Dit is een steeds wisselend programma rondom boeken, met onder meer auteursbezoeken, workshops recenseren of handlettering, of ‘speeddates’ met de medewerkers van Clavis over hun taken en werkzaamheden. In het nieuwe pand kan Clavis nog meer organiseren voor jongeren.

Voor de conceptwinkel hebben meerdere illustratoren uit het Clavis-fonds een driedimensionale kijkkast ontworpen en beschilderd. Een daarvan is deze kijkkast van Rikki. Konijn Rikki uit de boeken van auteur-illustrator Guido Van Genechten is misschien wel het bekendste personage uit het fonds van Clavis. Er zijn nu zo’n vijftien boekjes met het konijn in de hoofdrol.

De effectenbalie van weleer doet nu dienst als kassa. Vanachter de kassa hebben de medewerkers zicht op de winkel, oorspronkelijk ontworpen als een open kantoorruimte, het administratieve knooppunt van het gebouw. De ruimte heeft een lichtstraat en is uitgerust met Gispen-lampen. Onder architectuur zijn er nu veel boekenkasten gerealiseerd en meerdere gezellige (voor)leeshoekjes.

juli/augustus 2019  jaargang 186

Cies-Jan van Heerden won een boekhandel in Wales

‘ZO’N KANS ALS DIT KRIJG JE MAAR ÉÉN KEER IN JE LEVEN’ Cies-Jan van Heerden won vorig jaar in een loterij een tweedehandsboekhandel in Wales. De omzet viel aanvankelijk tegen. Maar hij heeft alle vertrouwen dat de combinatie met een bordspelwinkel annex café van Bookends een succes gaat maken. Tekst Maarten Dessing Beeld Dave Parkinson/The Tivyside Advertiser

atuurlijk trekt Cies-Jan van Heerden klanten die hem en zijn boekwinkel in Cardigan een keer in het echt willen zien. Een keer zelfs uit Australië. Ze hadden al een trip door Wales uitgezet en voegden Bookends aan hun programma toe toen ze het verhaal van de Nederlander op het lokale nieuws hadden gezien. ‘Heel leuk’, zegt hij over zulke bezoekers. ‘Ook als ze uit Nederland komen. Spreek ik af en toe weer eens Nederlands. Maar over het algemeen kopen ze niet veel.’ Hij begrijpt de nieuwsgierigheid wel. Vorig jaar september was Van Heerden heel even wereldnieuws. Van het Britse The Guardian tot de Spaanstalige Amerikaanse krant La Opinion: alle media meldden dat hij een tweedehandsboekhandel had gewonnen in een loterij. The One Show, een actualiteitenmagazine dat dagelijks wordt uitgezonden op BBC 1, was zelfs aanwezig toen hij begin november de sleutels kreeg overhandigd. De belangstelling garandeert echter niet dat het zijn zaak voor de wind gaat. De verkopen vallen tegen. ‘Het begon aardig. Toen kwam de winter, toch al een rustige periode in dit plaatsje in Wales dat het van toerisme moet hebben, deels vanuit het buitenland. De

laatste twee maanden is de omzet weggezakt. Dat geldt voor alle winkels in Cardigan. Ik hoor iedereen zeggen dat het minder druk is dan vroeger. Misschien door de Brexit, ik weet het niet.’ Van Heerden heeft het assortiment daarom aangepast. Maar daarover later meer. De 31-jarige Van Heerden had nooit geambieerd boekhandelaar te worden. Hij was altijd wel een fanatieke lezer: scifi, fantasy, soms historische fictie – de ‘nerdy stuff’, zoals hij zegt. Ook richtte hij zich al vroeg op Engelstalig. ‘Dat begon met deel twee van Harry Potter. In het Nederlands klonk het zo knullig, vond ik.’ Een vast adresje voor zijn aankopen had hij niet. ‘Ik kocht online, maar ook random bij winkels waar ik toevallig binnenkwam.’ Hij woonde lange tijd overal en nergens tot hij op 25 minuten rijden van Cardigan neerstreek. Hij had daar een stuk land gekocht om dat geschikt te maken voor landbouw – in de eerste plaats door bomen en heggen te laten groeien, zodat het beschutter lag. Als het hem zou lukken van het land te leven, kon hij een one planet development (opd) krijgen. Ofwel: een bouwvergunning voor een huis. ‘In Nederland zou me dat zonder miljoenen op de bank

www.boekblad.nl

nooit lukken.’ Voorlopig woonde hij er in een caravan. Zijn geld verdiende hij als farmsitter: een invaller op boerderijen als de boer ziek is of op vakantie gaat. En boodschappen deed hij in de 4.184 inwoners tellende plaats aan de Teifirivier. Bookends werd zijn vaste boekhandel, waar hij regelmatig voor vijf tot tien pond een stapeltje boeken haalde. ‘Zeker in de winter. Dan is er ’s avonds helemaal niets anders te doen dan lezen in mijn caravan.’ Uitgerekend deze winkel – geopend in 2014 – werd verloot. Paul Morris, samen met zijn vrouw eigenaar, wilde om gezondheidsredenen van Bookends af, maar wilde hem niet verkopen uit angst dat een grote keten zijn plaats zou innemen. Hij wilde juist iemand die net als hij de droom had om een eigen boekwinkel te runnen, de kans geven. Dat was alleen realistisch als hij de winkel weggaf. Vandaar de loterij. Iedere klant die gedurende drie maanden voor ten minste twintig pond boeken kocht, maakte automatisch kans. Ook Van Heerden, die een keer – toen zijn zus op bezoek was – doelbewust voor zoveel geld boeken kocht. ‘En toen won ik. Ik was zelf aan het werk op een boerderij waar ik geen bereik had, zoals je overal in Wales geen

BOEKHANDEL

Cies-Jan van Heerden (rechts) krijgt Bookends overgedragen door Paul Morris

bereik hebt. Toen ik uiteindelijk het sms’ je zag, had ik eerst een kop koffie nodig om te beseffen wat me nou was overkomen.’ De loterij veranderde Van Heerdens leven. Hij haalde een zakenpartner naar Cardigan: de 23-jarige IJslander Sveinbjörn Stefán Einarsson, die hij al tien jaar kende van een online gamecommunity, nooit in het echt had ontmoet, maar die interesse in de boekhandel toonde. En hij regelde een appartement in het plaatsje zelf, waar ze beiden konden wonen en een deel van de boekenvoorraad konden stallen. Na twee maanden namen Van Heerden en Einarsson het beheer over van de winkel, die ietwat verborgen ligt achter de Highstreet – je moet door een poort om bij de binnenplaats te komen waaraan het bescheiden, maar gezellige winkeltje ligt; alleen een poster naast de poort attendeert de voorbijganger op Bookends. Tijd om zich voor te bereiden was er niet. Daarvoor was Van Heerden te druk met de laatste klussen als farmsitter. ‘Ik had geen idee’, geeft hij toe. ‘Maar de vorige eigenaar zei dat het werk erg hands off was. De mensen in de winkel willen met rust worden gelaten. Je hoeft als tweedehandsboekhandelaar ook niet bepaalde boeken in huis te halen. De voorraad blijft op peil doordat mensen me bellen: of ik hun oude boeken wil ophalen? Daar betaal ik niet voor. Het is eerder een gratis ophaalservice, en zij hebben meer ruimte in huis. Het is allemaal niet zo moeilijk.’ Daarnaast houdt hij zich bezig met

internet. Bijzondere boeken zoals gesigneerde exemplaren zet hij op eBay. Dat gebeurt betrekkelijk spaarzaam. En met enige regelmaat zet hij in één middag of avond een flinke partij op Amazon. ‘Alleen boeken uit het appartement. Je wilt voorkomen dat je boeken op internet verkoopt die je net in de winkel hebt verkocht. Alles ligt er op stapels en in kratten, maar: op alfabetisch volgorde. Ik kan alles er goed vinden.’ Met de internetverkoop hoopte Van Heerden in korte tijd een goede omzet te maken. ‘Het waren wat duurdere en zeldzamere boeken, waarmee je niet concurreert met grotere partijen die met speciale deals en prijsacties toch goedkoper zijn. Helaas duurde het veel langer dan gedacht voor we op Amazon zaten. De Britse bureaucratie is erg langzaam. Voor je zoiets als een national insurance number hebt. En dan maakte Amazon ook fouten.’ Inmiddels runt Van Heerden Bookends in zijn eentje. Einarsson is na een half jaar terug naar huis gegaan. Niet om zakelijke redenen: de heimwee van de IJslander was té groot. Maar het komt het bedrijf niet slecht uit. De omzet – niet zo hoog als sommige media berichtten – is bij lange na niet genoeg om met twee personen van te leven, wat nodig bleek omdat Van Heerden de winkel in deze constructie toch niet kon combineren met zijn werk als farmsitter. En dan valt de omzet dus nog tegen ook. Behalve de wegblijvende toeristen en de trage start op Amazon zijn

juli/augustus 2019  jaargang 186

daar nog meer redenen voor. ‘Er zitten nu veel charity shops in Cardigan, die allemaal bakken met boeken voor vijftig pence hebben staan. En omdat zij geen huur hoeven te betalen van de gemeente kunnen zij het zich wel veroorloven om in de duurste panden van de Highstreet te zitten. Een heel merkwaardig beleid.’ Ook is Van Heerden een andere eigenaar dan Morris. De klanten die met hem over literatuur en poëzie kwamen praten, bleven geleidelijk aan weg. In plaats daarvan kwamen steeds meer andere liefhebbers van scifi, fantasy en horror zoals hijzelf is – genres die steeds beter zijn vertegenwoordigd in de winkel. Maar het duurt natuurlijk even voor deze doelgroep in de wijde omtrek de weg naar de winkel weet te vinden. ‘Het idee was om een tweede winkel te openen’, zegt Van Heerden. ‘Een boekhandel en een winkel/café met bordspellen. Nu ik het alleen doe, combineer ik het onder een dak. Ik hou de genres die bij bordspellen passen – ook bijvoorbeeld horror en kinderboeken. De verhouding boekenbordspellen is nu fifty-fifty. Het vereist een gerichter inkoopbeleid, maar via mijn contacten lukt dat wel. Ook al moet ik ervoor betalen, ik verkoop dat ook beter.’ En dat slaat aan. Inmiddels rijden sommige klanten tot wel een, anderhalf uur naar Cardigan om bij hem spellen te spelen en boeken te kopen. Tot Van Heerdens blijdschap. ‘Ik wil echt mijn best doen om van deze boekhandel een succes te maken. Zo’n kans als dit krijg je maar één keer in je leven. En het is ook leuk, deze winkel. Vooral al die mensen die je over de vloer krijgt. Al die lokale mensen. Het is vaak kleurrijk volk.’  Bookends is te vinden op Facebook: @bookendsbookshop



Frontale aanval van Arie Storm

Tegen het boekenvak

Auteur en recensent Arie Storm laat in een even slordig als vermakelijk boek weinig heel van het door hem verafschuwde boekenvak, onder het motto: bijt zo hard mogelijk in de hand die je voedt. Tekst Enno de Witt

et lijkt een kleine trend dit jaar, of misschien wil uitgeverij Prometheus een punt maken. Eerder al maakte Sander Bax zich in De literatuur draait door vanuit een literatuurwetenschappelijke positie zorgen over de teloorgang van de autonome literatuur, als gevolg van wat we voor het gemak DWDD-isering noemen, waardoor auteurs niet meer in de eerste plaats boeken schrijven, maar vooral bezig zijn met het scheppen van een publiek imago. Nu gaat Arie Storm er met gestrekt been in, vanuit dezelfde gedachte dat er een literatuur is die moet worden beschermd tegen het grauw, verpersoonlijkt door vooral de boekhandelaar en de CPNB. Merkwaardig genoeg blijven zonder opgaaf van redenen de uitgevers grotendeels buiten schot. Het kan komen doordat er een contract moet worden verlengd of een

voorschot binnengesleept, ik heb geen idee en Storm licht het ook niet toe, misschien speelt het feit een rol dat Storms eega bij een uitgeverij werkt.

Het horrortheater van de Nederlandse literatuur is een bij korte vlagen hilarische, kinderachtige en ook zeer slordig geschreven frontale aanval op het boekenvak anno nu, onder het motto: bijt de hand die je voedt en dat liefst zo hard mogelijk. Overigens geen verrassing: als recensent maakte Storm er al een gewoonte van om juist uit te halen tegen auteurs die door De Wereld Draait Door worden gekoesterd. Die kunnen ook nu weer op zijn weerzin rekenen, Tommy Wieringa voorop. Alleen gooit Storm ditmaal zijn net wat breder uit. Zo moet het DWDD-boekenpanel het ontgelden ‘dat boeken in de lucht houdt en die met ademstokkende clichés aanraadt, zelden goede boeken, www.boekblad.nl

boeken die de afzonderlijke leden ervan de dag erna in hun eigen winkel staan te verkopen’. Niet alleen die afzonderlijke leden mogen op zijn toorn rekenen, niets deugt. De lezer niet, want die leest de verkeerde boeken, de schrijvers niet en de boekverkopers niet, al helemaal niet als die zich op de borst kloppen over hun onmisbare rol als adviseur: ‘Er zijn allerlei redenen om te lezen. Maar de slechtste manier om een boek te kiezen is te luisteren naar wat vrienden, familieleden of boekhandelaren je aanraden. Heeft iemand een leestip voor je, berg je dan maar. (…) Het zijn altijd ontzettende underachievers, boekhandelaren. Je hebt om boekhandelaar te worden helemaal geen opleiding nodig. Je raadt de mensen, je klánten, maar in het wilde weg wat aan, alles wat in de bestsellerlijst staat, als je zelf al die rotzooi maar niet hoeft te lezen, als je zelf maar niet hoeft te lezen.

VAKLITERATUUR

(…) Luister nooit naar je plaatselijke met van die enorme tractoren, om boekhandelaar, lees die domme kaart- zich na gedane arbeid te verdiepen in jes met aanbevelingen niet die ze op een boek uit zijn exquise handbiblioboeken leggen, kom liever helemaal theek. Want laten we niet vergeten: de niet in een boekhandel zolang daar echte literatuur bloeit nog steeds en nog levend personeel rondloopt.’ zal dat ook altijd blijven doen. ToeEn in één moeite door volgen uithalen gegeven, niet in de schijnwerpers van naar de CPNB en de Boekenweek. ‘De de televisiestudio’s en in oplages waar Boekenweek is een feest van de boeStorm alleen maar van kan dromen, kennazi’s, de mensen met een zwak maar dat is nooit anders geweest. Ook moreel kompas, de pr-fundamentalislang geleden waren er al Arie Storms ten, de strijd tegen de elite, het vieren die daartegen te hoop liepen. Lees van de wansmaak en het oplichten van de scheldkritieken van Lodewijk van de consument.’ Deyssel en verbaas je over de overeenZijn echtgenote komt ook nog voorkomsten. Boekverkopers voorzagen bij, als ze zich opmaken voor een hun klanten van advies en dat was bezoek aan het Boekenbal (waar niets niet zelden een titel waar de Arie van deugt uiteraard). Lekker Storms van destijds op sporaillerend meldt Storm gen. P.H. Ritter sprak dat hij in zijn dagen als in 1925 als een Mat‘Storm recensent alle door thijs van Nieuwkerk wentelt zich haar geredigeerde avant la lettre voor met verve in de boeken steevast vijf het eerst het volk sterren toebedeelde, toe via de Hilverwereld die hij zegt waarbij je je dan sumsche Draadte verafschuwen, toch afvraagt waar looze Omroep, eigenlijk houdt hij de schuimbekkende over ‘De betekerebel ineens is geblenis van het boek van het boeven – of hij ziet een en de literatuur kenvak’ dergelijke actie ook weer voor onzen tijd’. Vele als een daad van verzet, van causerieën over boeken iemand die zich hoe dan ook zouden volgen. Ritter was niet aan de mores houdt. populair en had daardoor gezag, maar er was ook kritiek. Hij zou te En daar zit precies ook de crux, want mild zijn. niet alleen wentelt Storm zich met Standsorganisaties had je toen ook verve in de wereld die hij zegt te veraf- al. De CPNB stamt uit 1930, de eerste schuwen, eigenlijk houdt hij ook van voorloper van de KBb uit 1898 en het het boekenvak. Van Gerda Aukes en eerste nummer van dit eerbiedwaaralle andere boekhandelaren; van de dige periodiek verscheen onder de CPNB en van deszelfs medewerker Job naam Nieuwsblad voor den boekhandel Jan Altena, die volgens hem niet zou al in 1834. Niets nieuws onder de zon bestaan; van de nagedachtenis van derhalve, ook Arie Storm zelf niet. Renate Dorrestein, die heel erg makkelijk nog een paar trappen na krijgt; Maar heeft hij ook een punt? Storm en zelfs van Ronald Giphart, die ‘met wil geen boeken die geruststellen, zijn seksboeken de huidige crisis in maar echte, verontrustende literatuur, het boekenvak mede veroorzaakt’. en juist die mist hij in de hedendaagse Ware dat niet zo, dan was Storm boekhandel. Dat mag je vinden, maar ergens ten plattelande, ver van de per- Storm haalt twee dingen door elkaar fide hoofdstad met zijn afschuwelijke en doet net of de zoveelste true crimeboekhandels, uitgeverijen en standsor- bestseller zich in dezelfde categorie ganisaties, een loonbedrijf begonnen, bevindt als een door slechts enkelen

juli/augustus 2019  jaargang 186

gewaardeerde, verontrustende dichtbundel van een Russisch talent, want die verschijnen heus nog wel, bij een uitgeverij als Perdu. Maak dat onderscheid wel, zou ik zeggen, laat ieder lezen wat hij wil en wees blij dat hoi polloi zich niet en masse op Nabokov stort. Dat er daarbuiten ook nog een hele bedrijfstak is met ondernemers die voor zichzelf en hun personeel geld verdienen is alleen maar mooi. Doordat zij al die stapels verkopen blijft er ruimte voor de boeken die Storm liever leest. Was die er niet, dan was het ook gauw gedaan met de literatuur. En zat Storms vrouw zonder baan.

Arie Storm, Het horrortheater van de Nederlandse literatuur. Uitgeverij Prometheus – € 19,99 (e-boek € 11,99). 192 pagina’s. ISBN 9789044632156 e-boek 9789044632163.

BOEKVERKOPER SCHRIJFT

‘ Stuck in a moment’ Nienke Willemsen over:

De Literaire Boekhandel in Utrecht sluit op 1 augustus de deuren. Nienke Willemsen vond hier haar ‘tweede thuis’ nadat een songtekst haar inspireerde om haar leven een drastische wending te geven. ‘Boekverkoper was ik geworden en het paste me als de fijnste jas die ik ooit had.’

Voor ons, lezers en boekverkopers, zijn teksten, dichtregels, citaten en quotes bijna de basis van ons bestaan. Het zijn vaak kapstokjes om belangrijke dingen in ons leven aan op te hangen. Literaire teksten en poëzie worden geciteerd op huwelijken, begrafenissen, geboortekaartjes et cetera. Er zijn teksten die je raken, die je opbeuren, zinnen die zoveel voor je betekenen dat je ze onderstreept in een boek of opschrijft in een speciaal schrift om te bewaren voor een levensmoment waarop je het nodig zou kunnen hebben. Zelf ben ik een echte ‘streper’ (met pen) en ‘hoekjesvouwer’. Een gru-

wel voor veel boekenliefhebbers, ik weet het, maar voor mij gaan boeken strepend en vouwend leven en worden me nog dierbaarder. Hoe mooier en indrukwekkender het boek, hoe meer de rug geknakt en hoe meer erin gestreept en gevouwen is. Soms kom je een tekst tegen die zelfs de loop van je leven kan veranderen. Voor mij was dat, ongeveer achttien jaar geleden, geen zin in een boek maar een songtekst. In 2001 kwam er van U2 een nummer uit getiteld Stuck in a moment you can’t get out of. Het bleek uiteindelijk mijn inspiratie voor de ‘life changing’-beslissing mijn

www.boekblad.nl

toenmalige baan op te zeggen en de boekhandelsopleiding te gaan doen. Het nummer raakte me, maakte iets in me los. Ik werkte op dat moment als officemanager bij een touroperator en organiseerde diverse groepsreizen. Hoewel je onbewust misschien wel weet dat je niet helemaal op je plek zit, had ik tot dan nooit het gevoel gehad dat ik ergens anders beter thuis zou zijn. Maar met de tekst van Stuck in a moment in mijn achterhoofd liep ik op een ochtend het kantoor van mijn baas binnen en diende mijn ontslag in…. Zomaar. Ik had het er met niemand over gehad, niet met mijn man en eigenlijk ook niet

met mezelf. Die ochtend besloot ik, bijna buiten mezelf, mijn passie voor lezen en literatuur om te zetten in de concrete stap om het boekenvak in te gaan. De boekhandelsopleiding wakkerde de passie alleen maar aan; het was duidelijk, ik had mijn doel gevonden. Al snel werd De Literaire Boekhandel in Utrecht mijn tweede thuis, het boekenvak mijn nieuwe leven. Boekverkoper was ik geworden en het paste me als de fijnste jas die ik ooit had. Nooit heb ik me nog ‘Stuck in the moment’ gevoeld en leek dat gevoel toch op te duiken dan kon een goed boek, een fijne dag in de boekhandel of een goed gesprek met een klant dat gevoel altijd direct weer teniet doen. Nu, na al die jaren, valt het doek voor de boekhandel waar ik zo lang en met zoveel liefde heb gewerkt. De beslissing om te sluiten namen we niet zelf, maar werd voor ons genomen toen de verhuurder het pand verkocht aan een andere ondernemer. Natuurlijk… elk einde biedt weer nieuwe kansen, maar op dit moment overheerst het gevoel van verlies. Dat wat is opgebouwd breken we nu met pijn in ons hart weer af. Er komt waarschijnlijk pas ruimte in mijn hoofd voor iets anders op het moment dat we eind juli de deur van een lege boekhandel definitief achter ons dichttrekken. Terugdenkend aan mijn beslissing om het boekenvak in te gaan pakte ik mijn inspiratie van toen er nog maar eens bij. En hoewel Stuck in a moment deze keer niet van toepassing is, viel de titel van het album me wel opeens op: All that you can’t leave behind. Opnieuw blijkt U2 de juiste tekst op het juiste moment in mijn leven te hebben. Want ja, zo voelt het inderdaad... All that I can’t leave behind! 

BOEKVERKOPERS LEZEN

RECENSIES

Sjoerd Agterhof van boekhandel Jaspers (Badhoevedorp):

Jesse Keff van Athenaeum Boekhandel (Amsterdam):

Een aantal jaren geleden stond Uitgeverij Signatuur bekend om de ‘grote verhalenvertellers’. Esi Edugyan past daar helemaal bij. Washington Black is een geweldig avonturenboek en wordt prachtig verteld. Washington is een jonge slaaf op een plantage op Barbados. De eigenaar van de plantage is een wrede, gestoorde gek. Maar Washington wordt de persoonlijke hulp van de broer van de plantagehouder, en dat blijkt een totaal ander figuur te zijn dan zijn broer. Samen moeten ze vluchten. Het boek voert de hele wereld over. Esi Edugyan vertelt met veel verbeeldingskracht en fantasie. De fantasierijke wendingen in het verhaal doen helemaal niets af aan de geloofwaardigheid van de beschrijving van het onmenselijke slavenbestaan op de plantage, en maken het een boek om van te smullen. Een heerlijk boek om tijdens een vrij weekend of in de vakantie in één ruk soldaat te maken. Dat het ook nog eens prachtig is uitgegeven, maakt het voor de echte boekenliefhebber helemaal af.

Wat moet je doen als een politicus het boek van jouw favoriete schrijver claimt en de opgeworpen ideeën en gedachtegangen uit zijn verband rukt en voor zijn eigen karretje probeert te spannen? Met hernieuwde energie die schrijver aanprijzen en klanten voor blijven houden: het is fictie! In het werk van Houellebecq zijn een paar constante factoren aanwezig: de hoofdpersonages zijn terneergeslagen, (seksueel) gefrustreerde mannen, de samenleving is oud en moe en de toekomst ziet er ook al niet rooskleurig uit. Zo ook in Serotonine: er wordt een depressieve middelbare man opgevoerd die het leven achter zich wil laten. Hij reist door Frankrijk op zoek naar eenzaamheid terwijl hij mijmert over de teloorgang van het platteland en verloren liefdes. Dat hij hierin zelf ook een grote rol heeft gespeeld door zijn loopbaan en zijn keuzes in de liefde geeft hem veel diepgang als personage en maakt deze roman het volgende hoogtepunt in het oeuvre van een van de meest interessante schrijvers van dit moment. SEROTONINE MICHEL HOUELLEBECQ (DE ARBEIDERSPERS, € 24,50)

WASHINGTON BLACK ESI EDUGYAN (SIGNATUUR, € 22,99)

juli/augustus 2019  jaargang 186

BOEKVERKOPERS LEZEN

RECENSIES

Mik Vaes van boekhandel Savannah Bay (Utrecht): Lente begint met een verzameling uitspraken die onaf, ongenuanceerd en vijandig zijn, alsof je Twitter een stem geeft. Daarna is het woord aan de aarde, de natuur. Een verwarrend begin, waar gaat dit heen? Maar hierna begint een meer traditionele vorm van een verhaal vertellen, wel geheel in Smiths eigen stijl. Een man staat op een station te wachten op een trein, een willekeurige trein. Hij overdenkt zijn vriendschap met zijn beste vriendin, Paddy, die overleden is en die hij gruwelijk mist. Een meisje dringt door in een detentiecentrum voor vluchtelingen en zorgt ervoor dat de doucheruimtes schoongemaakt worden. Door te praten krijgt ze veel gedaan, onder andere dat een medewerker met haar meegaat op haar reis, een geheime missie om vluchtelingen te helpen. De levens van deze personen kruisen elkaar en maken daarmee een groter verhaal. Een verhaal over vriendschap en verlies, over het moeten vluchten voor ellende en hoe dat soms, vaak, helemaal niet goed uitpakt. LENTE ALI SMITH (PROMETHEUS, € 21,99)

Inge Roos van kinderboekhandel In de Wolken (Voorburg): Mijn oudste dochter (11) houdt niet van lezen. Dat was éven slikken voor deze mama met kinderboekwinkel. Voorlezen is (nog steeds) elke avond vaste prik, daarvan geniet ze met volle teugen. Maar zelf lezen vindt ze ‘supersaai’. Ze doet anderhalve maand over een suffe Muts, dus dat schiet niet op. En dan ziet ze ineens dit boek op de bank liggen. Ik heb het net uit en vond het fantastisch. Maar ik kijk wel uit om dat tegen haar te zeggen natuurlijk. Ze pakt het op, bekijkt het en leest de achterkant. O, zegt ze, dit gaat over twee jongens die ook in groep 7 zitten. En het gaat over respect en jezelf kunnen zijn. Hmm hmm, hum ik (zo nonchalant mogelijk). Ze slaat het boek open en leest. En leest en leest en leest. Is ze gegrepen door de vaart in het verhaal? Omdat de twee jongens in korte hoofdstukken om en om aan het woord zijn? Af en toe hoor ik haar grinniken. Ik sluip zo zachtjes mogelijk de kamer uit. MAG IK NAAST JE ZITTEN? SARAH WEEKS & GITA VARADARAJAN (LEMNISCAAT, € 15,95)

Janny Beima van Broese Boekverkopers (Utrecht): De waardering voor Jan van Mersbergen heeft al mooie recensies opgeleverd en zelfs een verwijzing in Rob van Essens De goede zoon. Het is een goede schrijver die zijn vak beheerst. En of hij dat doet in de vorm van een roman, column of thriller onder pseudoniem Frederik Baas, dat maakt geen verschil. Zo ook in dit boek, geschreven in de spreektaal van hoofdpersoon Marlies, moeder van Willem, die niet goed kan lopen, en vrouw van Frankie die vijvers aanlegt. Ze leiden een eenvoudig en tevreden leven tot het verzoek komt om de plaatselijke plas te gaan beheren. Dat verandert hun leven. Het verhaal wordt achteraf door Marlies verteld terwijl ze een cryptogram zit op te lossen en haar leven er inmiddels heel anders uitziet. De spreektaal, het cryptogram, songteksten van Sade, Japanse spreuken: allemaal ingrediënten die het een lekker leesbare roman maken. De vraag hoe het zit met die onverwachte rijkdom geeft het boek vaart, want je wilt weten hoe het in elkaar zit. DE ONVERWACHTE RIJKDOM VAN ALTENA JAN VAN MERSBERGEN (COSSEE, € 22,99)

www.boekblad.nl

Dianne van Abeelen van boekhandel Adr. Heinen (Den Bosch): Marion Everink woont al bijna twintig jaar in Frankrijk en schreef ook eerder al gidsen met veel handige weetjes over het alledaagse Frans. Ook Frans, tu comprends? staat vol bruikbare informatie om in diverse situaties een dialoog te kunnen voeren. Onmisbaar dus voor landgenoten die een résidence secondaire hebben en voor andere francofielen! Enige basiskennis van de Franse taal is daarbij wel handig. Everink besteedt niet alleen aandacht aan de taal, maar ook aan de Franse gewoonten die afwijken van wat bij ons gebruikelijk is. Zo weet ze bijvoorbeeld maar liefst vier bladzijden vol te schrijven over la bise! Daar kun je namelijk flink de fout mee ingaan als je die niet op de juiste wijze, bij de juiste persoon en op het juiste moment doet. Zeer leerzaam. Bovendien is het boek heel speels en grappig geschreven en daardoor heel plezierig om te lezen, bijvoorbeeld als voorbereiding op uw aanstaande vakantie in Frankrijk. FRANS, TU COMPRENDS? MARION EVERINK (SCRIPTUM BOOKS, € 29,99)

In iedere Boekenpost:  Volop nieuws, recensies en leestips  Artikelen met achtergronden en verdieping  Klassieke én moderne literatuur van grote en kleine schrijvers  Agenda van markten, veilingen en exposities

6x Boekenpo 20 % korti st ng € 31,95 6x st Boekenpoek + gratis bo € 38,95

Neem of geef een jaarabonnement! Jaarabonnement met 20 % korting € 31,95 Jaarabonnement + gratis boek € 38,95 Uit het leven van een hond De nieuwste roman van Sander Kollaard

Ga naar www.boekenpost.nl of bel 072-531 49 78 Deze actie is geldig t/m 31 augustus 2019 en zolang de voorraad strekt. De actie B o e k e2019 p ost 1 62 186 67 juli/augustus  jaargang geldt alleen voor nieuwe abonnees enn voor abonnementen binnen Nederland.

Bent u op zoek naar een topper in het boekenvak? Plaats dan nu uw vacatures op Boekblad!

Uw vacature:   

Staat 4 weken online op boekblad.nl Wordt gedeeld op onze sociale media Wordt doorgeplaatst in onze nieuwsbrief

a meteen naar G www.boekblad/vacatures voor meer informatie of mail naar verkoop@stipmedia.nl

