Boekblad 2 Februari 2019

JAARGANG 186 Februari 2019

2

Vakblad voor het boekenvak www.b oe k b l a d . n l

De ambitie van Anne Schroën (KBb):

EEN BRANCHEBREED LETTERENAKKOORD februari 2019  jaargang 186

00

Voor fullcolour

fotoboeken

Kanaaldijk OZ 3 8102 HL Raalte 0572 - 34 97 00

info@veldhuis.nl www.veldhuis.nl

Uitgave van Villamedia uitgeverij | www.villamedia.nl

IN DIT NUMMER:

12

Anne Schroën (directeur KBb):

‘Er is de afgelopen vijf jaar meer veranderd dan de 25 jaar ervoor’

COLOFON Redactie Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) Geraldine te Gussinklo (webredacteur) Frank Hockx (eindredacteur) Redactieadres Louise de Colignystraat 15 1814 JA Alkmaar T (072) 531 49 78 E redactie@boekblad.nl Persberichten welkom op bovenstaand mailadres

4

Medewerkers aan dit nummer Sjoerd Agterhof, Hans Bousie, Karin Buik, Maarten Dessing, Ceciel Groenendijk, Constantijn Hoffscholte, Niels ’t Hooft, Hans van der Klis, Arno Koek, Niels Nijborg, Marlèn Nolta, Enno de Witt, Marjoleine Wolf, Willy Wouters.

Foto omslag Chris van Houts

Uitgeverij Boekblad is een maandelijkse uitgave van Stip Media Adres: Louise de Colignystraat 15, 1814 JA Alkmaar Advertenties Hannah Kriek, sales T (072) 531 49 78 E verkoop@stipmedia.nl

Abonnementen Onze klantenservice is van ma t/m vr telefonisch bereikbaar van 9.00-17.00 uur T (072) 531 49 78 E info€stipmedia.nl Vormgeving colorscan – Den Haag – Alphen aan den Rijn – Doetinchem – Deventer (basisontwerp) Jan Scholtus

www.boekblad.nl

Druk Veldhuis (Raalte) © 2019 Stip Media Overname van artikelen is alleen toegestaan met bronvermelding en na overleg met de uitgever.

Voor het kopiëren van artikelen is reprorecht verschuldigd. Zie voor meer informatie www. reprorecht.nl.

INHOUD

18

Bibliotheek, boekhandel, museum Samen door één deur in Harlingen

EN VERDER 06 Vooraf

Vincent van de Vrede over: ‘Harlingen’

09 Over het nieuws

24

Niels 't Hooft

10 Column

Hans Bousie: Lieve Eveline

28 Polare vijf jaar later

Boekvloggers ‘Iedereen zit op YouTube’

Van schokgolf tot rimpeling

33 Column

Marjoleine Wolf: Steunkousen

38 Vakliteratuur

34

Abonnementsdiensten Goudmijn of habbekrats?

Abonnementsprijzen 2019 Jaarabonnement Boekblad compleet is € 261. ZZP- (kopie KVK-bewijs opsturen) en studentenabonnement (kopie studentenkaart opsturen) is € 141.

Proefabonnement van 3 edities en toegang tot alle online artikelen € 26,50. Boekblad volledig digitaal abonnement € 201. ZZPen studentenabonnement € 81.

Boekblad tabletabonnement € 105. ZZP- en studentenabonnement € 45. Zie de omschrij-

ving van de verschillende abonnementen op www.boekblad.nl.

Toeslag buitenland is € 63. Alle abonnementen zijn exclusief BTW en inclusief verzend- en administratiekosten. Abonnementen worden automatisch jaarlijks verlengd en tot wederopzegging aangegaan, met uitzondering van het proefabonnement. Opzegging kan uitsluitend schriftelijk plaatsvinden tot 3 maanden voor het einde van de lopende abonnementsperiode.

Wat doet een redacteur? : In de marge: acquisitie en redactie door Nederlandse uitgeverijen van 1945 tot heden

40 Boekverkoper schrijft

Arno Koek (boekhandel Blokker, Heemstede) over: Rommelkonten

41 Boekverkopers lezen Recencies

Zie www.boekblad.nl/voorwaarden.

Per 1 januari 2012 is een nieuwe wet in werking getreden rondom verlengings- en opzegtermijnen van abonnementen voor consumenten. Dit geldt niet voor abonnementen op vakinformatie, die u uit hoofde van uw beroep of bedrijf bent aangegaan.

ISSN 1586-2897

februari 2019  jaargang 186

5

6

www.boekblad.nl

VOORAF

Er zijn veel goede redenen om Harlingen te bezoeken. De plaatselijke VVV somt ze moeiteloos op: de ligging aan de Waddenzee, de rijke erfenis (600 monumenten!) van grachtenpanden en pakhuizen, de haven, de werf waar het expeditieschip van Willem Barentsz herbouwd wordt. En voor literatuurliefhebbers is Harlingen natuurlijk de stad van Vestdijk, van wiens romanfiguur Anton Wachter in de Voorstraat een beeld van Suze Boschma-Berkhout staat.

Voor boekenvakkers en cultuursnuivers is er sinds kort een goede reden bijgekomen om Harlingen te bezoeken: bibliotheek, boekhandel en museum hebben daar de handen ineengeslagen en zijn gekomen tot een voor Nederland unieke vorm van samenwerking waarbij het samen door één deur kunnen letterlijk genomen is. Daarbij heeft de lokale overheid, inclusief een leesgrage burgemeester, een belangrijke initiërende rol gespeeld. De Harlinger ‘voelt zich vrij, maar heeft tegelijk een groot saamhorigheidsgevoel’ verkondigt de VVV en de directeuren van de drie instellingen stralen dat laatste duidelijk uit in het gesprek dat wij met hen hadden. Hoewel het concept zich natuurlijk nog moet bewijzen, lijkt de verwachting gerechtvaardigd dat hier iets moois tot stand is gebracht, waarbij misschien wel een droom gerealiseerd is, al was het maar die van de burgemeester.

‘The future of book-selling, might not be selling books’, zei creative consultant Marco Morales tijdens het recente seminar van KVB Boekwerk. ‘Onze’ Marjoleine Wolf sliep ’s nachts slecht vanwege die uitspraak, vertelt ze in haar column. Misschien moeten we haar een weekendje Harlingen cadeau doen.

Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) vincent@stipmedia

februari 2019  jaargang 186

FOTO: ROMKE HOEKSTRA/WIKIMEDIA COMMONS CC BY-SA 4.0

HARLINGEN

7

0 uur s

Advertenties

en

boeken.nl

BOB boekenbeurs in Leiden

Op zaterdag 13 april a.s. organiseert de Bond van handelaren in Oude Boeken, de BOB, weer een boekenbeurs in de Hooglandse kerk in Leiden. Er zijn circa 25 antiquaren die hun boeken, prenten en dergelijke tonen en te koop aanbieden. De verscheidenheid in het aanbod is groot, de kwaliteit is hoog en voor de verzamelaar zit er altijd wel ‘iets’ tussen.

Zoals elk jaar is de verwachting dat de beurs geanimeerd en sfeervol zal zijn. De rustige rondgang langs de tafels met boeken en prenten, het zoeken en snuffelen en de kans daarbij iets bijzonders aan te treffen, de leuke ontmoetingen en het zachte geroezemoes van de boekenliefhebbers… het zijn redenen genoeg om op 13 april de beurs te bezoeken.

De Hooglandse kerk, een mooie, historische locatie, is een goede plaats voor het boekenevenement. En wist u dat Rembrandt van Rijn er nog gezongen heeft?!

De kerk gaat open om 10:00 uur en de boekenbeurs duurt tot 17:00 uur. De entree is gratis.

Op de site www.bobboeken.nl kunt u meer lezen over de BOB, over haar leden en over de antiquaren die op deze boekenbeurs zullen staan.

Voor meer informatie als bezoeker of als handelaar kunt u contact opnemen met de secretaris van de BOB, Peter Vink. info@bagageantiquariaat.nl of 06-51179335.

DE TAAL VAN BLOEMEN Twee tentoonstellingen rond kunst, bloemen en literatuur 20 april t/m 7 juli 2019

Bert van Santen - Fleurs d’espoir / Bloemen van hoop Schilderijen, beelden en kunstenaarsboeken, o.a. geïnspireerd op de poëzie van Charles Baudelaire (Les Fleurs du Mal)

De taal van bloemen Thematentoonstelling i.s.m. Universiteit van Amsterdam, geïnspireerd op het boek The Language of Flowers van Vanessa Diffenbaugh

Kudelstaartseweg 1, 1431 GA Aalsmeer www.flowerartmuseum.nl open vrij. 10 - 17 uur en zat/zon 11 - 17 uur

8

www.boekblad.nl

Home Magazine Boekblad was erbij

Vacatures

Agenda

Over het nieuws

Boekenvakkers reageren op de voor hen belangrijkste en opvallendste nieuwsberichten van Boekblad.nl.

NIELS ’T HOOFT

Ontwikkelaar van e-reader-app Immer, waarin nu Goede mannen van Arnon Grunberg te lezen is.

NS lanceert eerste Nederlandse WhatsApp-thriller

Wie op een nieuwe manier literatuur en technologie combineert, heeft direct mijn interesse. Dat geldt ook voor Ontspoord, de WhatsAppthriller geschreven door Melle Runderkamp en ‘uitgegeven’ door de NS in de vorm van 210 berichtjes die lezers op gezette tijden kregen toegestuurd.

Doet me denken aan de chatfictieapps die populair zijn in de App Store, volgens mij was Hooked de eerste: spannende verhalen in de vorm van gesprekken tussen fictieve personages. Met een briljant businessmodel: wil je weten hoe het verder gaat, dan moet je wachten óf betalen.

Tegen mensen die zich zorgen maken over ontlezing zeg ik graag dat de gemiddelde Nederlander vermoedelijk nooit eerder zo veel gelezen heeft als nu op WhatsApp (en andere sociale media), en Ontspoord buigt dat verschijnsel mooi in de richting van de literatuur. Wel jammer dat er ook foto’s en filmpjes werden gebruikt om het verhaal te vertellen, hoezo is het geschreven woord niet toereikend?! Interessant is dat maar een beperkt aantal mensen mee mocht

lezen: 2.000 in totaal. En het zat zó vol, je moest er als de kippen bij zijn. Een poging om schaarste en daarmee belangstelling te creëren, of een technische beperking? Enfin, nu weet je waarom ik er geen inhoudelijke uitspraken over doe…

Enthousiasme over de Poëzieweek groeit Het enthousiasme over de Poëzieweek groeit, las ik op Boekblad.nl, net toen ik dit evenement voor het eerst was tegengekomen in mijn dagelijks leven.

Ik loop de Centrale Bibliotheek in Utrecht binnen om rustig te kunnen typen en bestel een kopje koffie, waarop de koffiedame vraagt of ik er een gedicht bij wil.

Zoiets weiger je niet, en dus word ik gedirigeerd naar een poëziepaal van paarsgeschilderde afvoerpijp, met een feloranje knop. Mijn aanname dat ik met een soort Short Story Dispenser (https://dispenser. short-edition.com) te maken heb, blijkt niet te kloppen. In plaats van een printje krijg ik een voorgelezen gedicht. Een anonieme dichter declameert dat hij zijn hoofd tussen iemands borsten drukt. In de volle, stille bibliotheek klinkt het nogal hard. ‘Het rijmt,’ constateer ik hardop. De koffiedame lacht. Ze zegt dat ze jaloers is op de dichter die hier geld voor heeft gekregen en overhandigt me mijn cappuccino. Het aantal optredens van dichters en participerende boekhandels tijdens de Poëzieweek is gestegen, meldde Boekblad.nl. Het aantal ongemakkelijke momenten ook, maar dat stond er niet bij. februari 2019  jaargang 186

Nieuwe manier van digitaal lezen: Grunbergs ‘Goede mannen’ in Immer-app Tot slot toch nog even ‘mijn’ bericht: Goede mannen door Immer staat sinds begin januari in de iOS App Store. Je kunt de laatste roman van Arnon Grunberg nu dus lezen op je iPhone of iPad, met het muziekstuk Canto Ostinato op je koptelefoon (Grunberg schreef het boek grotendeels op deze muziek, vandaar) en dat allemaal in de lees-app die ik Immer heb gedoopt. Downloaden is gratis, probeer het zeker even.

Vijf jaar geleden alweer begon ik met het idee dat het e-book veel beter kon. Als er maar wat meer liefde werd gestopt in het maken ervan, en als de mogelijkheden van de techniek maar wat beter werden benut, bijvoorbeeld door preciezer en slimmer te reguleren hoe de tekst op het scherm verschijnt (in uitgekiende, overzichtelijke porties). Inmiddels is gebleken dat mensen de Immer-app inderdaad waarderen, ik krijg veel enthousiaste reacties. En Apple riep ’m meteen uit tot app van de dag. Toch kan ik niet lang stilstaan bij deze mijlpaal. Er zijn nog zoveel meer ideeën voor de toekomst van lezen op het scherm. Zo heb ik het idee dat er veel mensen rondlopen die meer zouden willen lezen, en dat een app ze daarbij zou kunnen helpen. Aan de slag dan maar weer. Als je dit leest en denkt, ‘ ja, zo zie ik het ook!’, meld je dan vooral via niels@immer.app. 

9

COLUMN HANS BOUSIE

Lieve Eveline Ga er maar aan staan: Eppo van Nispen tot Sevenaer vervangen als directeur van de CPNB, de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek. En dat is precies de taak waar jij, Eveline Aendekerk, voor staat. En dus werd naar jouw speech ter gelegenheid van de combi KVB Boekwerk en CPNB-borrel door ‘het vak’ reikhalzend uitgekeken.

Even terug. De naam van de Stichting. Uit die naam kun je een paar zaken afleiden. Allereerst dat het een stokoude stichting is, de aanduiding propaganda wijst immers naar de tijden waarin de gestaalde kaders door de straten marcheerden onder het machtig ten gehore brengen van de Internationale. Maar ja, propaganda voor het Nederlandse boek, dat ruikt naar spruitjes. Waarom niet voor het boek in zijn algemeenheid? Er worden in Nederland meer boeken van buitenlandse schrijvers gelezen dan van Nederlandse, dus ik zou zeggen laat die N maar vallen.

Dat vervangen van Eppo, die kleine druktemaker, moet je ook weer niet overschatten Eveline. Ik weet nog dat Eppo aantrad ter vervanging van Henk Kraima. Henk, de marketeer die gedurende tweehonderd jaar zijn stempel op de CPNB had gedrukt, leek onvervangbaar. Henk was en is het boekenvak in optima forma, prat op het collectief, graag pratend over ‘het vak’. Henk en ik hebben vaker de degens gekruist als het ging om nut en noodzaak van de Wet op de vaste Boekenprijs. Maar altijd bleef onze discussie netjes en beleefd.

Henk, every inch a gentleman. En dan moest zo’n klein driftkikkertje zo’n man gaan vervangen? Nou en hoe. Ik herinner me dat ik met Eppo ging lunchen voorafgaand aan zijn start bij CPNB, ik kende hem nog uit een ander leven en daar heb ik geprobeerd hem een beetje voor te bereiden op het wespennest waar hij in zou stappen. Natuurlijk naar buiten toe een collectief, maar intern vaak knap verdeeld. En alle ballen op CPNB, lossen jullie het maar op, we betalen jullie toch? Terug naar Eppo. Waar Eppo komt is energie en als hij gaat resteert een stofwolk en verbijstering. Zo’n man die je je voorstelt orerend op de tafel bij het gala van zijn studentenvereniging. Een lieverd met een grote bek. Maar Eppo was na enige tijd gewoon de CPNB. En dus Eveline is dat je voorland. Als je baas wordt van de CPNB, dan word je daarmee vereenzelvigd. Zoals het baasje op de hond gaat lijken (of andersom).

Dat gaat niet van de ene dag op de andere, maar langzaam val je met de club samen. Opeens noemen ze je thuis directeur. Opeens word je bij alle boekenfeestjes uitgenodigd, het Boekenbal organiseer je zelf. Let op, iedereen die je de komende maanden tegenkomt, gaat bedelen om kaartjes. Eveline, ik vond je speech veelbelovend, niet zozeer vanwege de inhoud, maar vanwege je toon.

Die was open en kwetsbaar en ik zag dat dat mensen raakte, mijzelf voorop.

En daarmee heb je de organisatie al veranderd. De nieuwe CPNB, open en kwetsbaar. 

10

www.boekblad.nl

FOTO: FRANK RUITER

februari 2019  jaargang 186

11

ANNE SCHROĂ‹N (1972) Afgestudeerd in informatiemanagement (HvA) en filosofie en bestuurlijk leiderschap (Rijksuniversiteit Groningen) 1990 Boekhandel Ribberink, Zoetermeer 1991 Boekhandel ADV Edelman/ Barendregt, Amsterdam 1992 Boekhandel Scheltema 1993 Stage bij CPNB 1994 Publiciteit, Uitgeverij J.M. Meulenhoff 1998 Publiciteit, marketing en sales, Uitgeverij Contact, Atlas en Augustus 2004 Marketing en sales, uitgeverij De Bezige Bij 2010 Commercieel directeur, De Bezige Bij 2014 Commercieel directeur, De Bezige Bij/A.W. Bruna 2016 Commercieel manager, Bruna 2018 Interimdirecteur, KBb 2019 Directeur, KBb

12

www.boekblad.nl

DE VISIE

Anne Schroën (KBb):

‘ ER IS DE AFGELOPEN VIJF JAAR MEER VERANDERD DAN DE 25 JAAR ERVOOR’ Na een jaar actief te zijn geweest als interimdirecteur, is op de nieuwjaarsreceptie van de boekverkopersbond bekendgemaakt dat Anne Schroën per 1 januari 2019 officieel is aangesteld als de nieuwe directeur van de KBb. Ze is de eerste vrouw in deze functie. ‘Mijn grootste wens is tot een letterenakkoord te komen, over wat wij als sector vinden dat we over vijf jaar bereikt moeten hebben.’

Tekst Hans van der Klis Beeld Chris van Houts

Z

e werd binnengehaald als interim-directeur, maar Anne Schroën (46) kon in 2018 meteen aan de bak bij de KBb. Een interne reorganisatie, de succesvolle btw-lobby in Den Haag, waar zij een voortrekkersrol speelde in de wetswijziging die is doorgevoerd, nog een aantal dossiers die om aandacht vroegen en natuurlijk de eeuwige balanceeract die van het management van belangenorganisaties geëist wordt.

‘Toen ik nog voor De Bezige Bij werkte, bracht ik mijn avonden vaak door met auteurs, nu met dossiers.

Daar worden thuis wel eens grappen over gemaakt.

Mijn man (voormalig uitgever Rienk Tychon, red.) zei op een bepaald moment: nu begrijp ik waarom die politici wel eens in slaap vallen tijdens kamervergaderingen.’

Strategiedocument Vroeger werkte u in een commerciële rol, onder andere bij De Bezige Bij en boekhandelsketen Bruna. Is het een grote overgang geweest?

‘Oh, zeker. Ik heb 28 jaar ervaring in het boekenvak, ik heb zelf zeven jaar voor boekhandels gewerkt. Maar de doelstelling van de KBb, meehelpen de ondernemers gezond te houden, is iets totaal anders dan ik gewend was. Ik heb wel altijd met boekhandels samengewerkt. Dat heb ik bij De Bezige Bij heel graag en intensief gedaan. Maar toen werkte ik met het hoofdkantoor van Bruna, niet met de afzonderlijke ondernemers. Dat is echt iets anders. In het jaar dat ik voor Bruna werkte, heb ik honderd boekhandels bezocht. Dat vond ik al heel wat, totdat ik besefte dat

februari 2019  jaargang 186

13

ik er tweehonderd niet had bezocht. In die tijd merkte ik wel dat ik het liefst naar franchisers met een uitgesproken mening ging. Dat had ik met schrijvers ook.

Boekverkopers hebben ook veel gemeen met auteurs.

Ze werken zelfstandig, ze zitten met hun hele hebben en houwen in het vak en ze hebben een uitgesproken mening over de werkelijkheid. Ik leerde al heel snel dat ik ze niet moest gaan uitleggen hoe mijn werkelijkheid eruit zag, maar dat ik moest ophalen wat hun problematiek was. En dat ik vervolgens moest uitleggen op welk punt ik wel iets kon betekenen en op welk punt niet. De btw-discussie is daar een goed voorbeeld van.’

Tumultueus en heftig, noemde u uw kennismaking met de KBb in de laatste algemene ledenvergadering (ALV). U benadrukte het belang van eensgezindheid. Was de verdeeldheid zo groot?

‘MIJN BELANGRIJKSTE WAPENFEIT IS MISSCHIEN NOG WEL DAT ER BESLUITEN ZIJN GENOMEN’ ‘Ik ben inderdaad best kritisch geweest. In de ALV heb ik uitgelegd hoe onverstandig ik die verdeeldheid vind. Kijk, de brancheorganisatie is erbij gebaat dat de leden gehoord worden. Maar de leden zijn zo mogelijk nog meer gebaat bij een organisatie die zegt: dit is de problematiek die wij zien, dit zijn de trends en de bewegingen. En ook bij een organisatie die zich vanuit een autonome rol uitspreekt met betekenis voor het collectief.’

Op welke vlakken speelt die verdeeldheid?

‘Er zijn veel gemeenschappelijke belangen, zoals de vaste boekenprijs, de impact van de btw, de Haagse lobby op andere onderwerpen. Alle boekverkopers hebben belang bij CB. Vanwege de ontwikkeling van het bedrijf als logistiek centrum, de kostenontwikkeling én natuurlijk het jaarlijks dividend. Ik hoef me absoluut niet te vervelen. Het wordt ingewikkelder als je onderwerpen pakt die voor een deel van de leden relevant zijn en voor een deel niet. Ik heb heel snel geleerd dat ik leden bijeen moet brengen. En tegelijk is het een zekerheid dat er altijd ondernemers zijn die zeggen: ik ben het er niet mee eens. Ik verlang naar een ALV waarin leden vragen stellen en opbouwend zijn, liefst in grote getale.’

14

Is dat de reden dat u een nieuw strategiedocument heeft opgesteld?

‘Als je als coöperatie niet kunt uitleggen waartoe je op aarde bent, vervul je je rol niet goed. Dat zie je ook bij andere brancheorganisaties. Er verdwijnen er best veel. Een paar verkeerde beslissingen en de leden zijn niet meer overtuigd van het nut om contributie te betalen. Dat heb ik mij wel gerealiseerd, al vrij snel nadat ik kwam. Een heldere strategie is belangrijk om de ondernemers bij elkaar te houden. Er bestaan natuurlijk grote verschillen tussen een partij als Bol. com en een kleine vestiging van The Read Shop, maar op een enkele uitzondering na zijn zij allen cultureelmaatschappelijk geëngageerd: zij willen iets betekenen voor de samenleving en moeten er ook nog een boterham mee verdienen.’

Hoe luidt de strategie?

‘In één zin: het behartigen van het belang van de boekhandel en in het bijzonder het in stand houden en bevorderen van een gunstig ondernemersklimaat, nu en in de toekomst. Vervolgens zijn er drie subdoelstellingen. Primair, het gezicht van de KBb, zijn dat de activiteiten op politiek, economisch en cultureel vlak.

De secundaire doelstelling bestaat uit de bestuurlijke functies die ik vervul namens de boekverkopers en de activiteiten die een geldstroom genereren ten behoeve van die doelstellingen. Denk aan de Boekenbon en CB. Alleen leven van de contributie is voor elke brancheorganisatie moeilijk, of het nou in de kappersbranche is of bij architectenbureaus. En tertiair: de activiteiten die in het ondernemersdomein thuishoren. Daar vallen de Boekondernemer van de Toekomst, Readr en het Kenniscentrum onder. Van deze activiteiten mag in redelijkheid worden aangenomen dat het op de weg ligt van KBb om te signaleren, maar niet om ze te financieren.’

Hoe is de strategie ontvangen?

‘Ik vond het best spannend om die strategie uit te leggen aan de Ledenraad. Ik zou mijn werk ook niet goed doen als ik geen discussie heb. Dat is ook gebeurd afgelopen jaar, zowel met de Ledenraad als met het bestuur. Daar wordt het beter van, denk ik. Maar ze hebben die speech waarin ik de strategie voorlegde, goed ontvangen.’

Huis van het Boek U stelt vragen over het voortzetten van activiteiten als Boekondernemer van de Toekomst en Readr als brancheorganisatie. Waarom?

‘Het ligt wel op onze weg om te signaleren dat er bepaalde behoeften zijn in de branche. Je zou zulke

www.boekblad.nl

DE VISIE

activiteiten zelfs in zekere mate kunnen initiëren.

Maar de vraag is of je als brancheorganisatie financieel risico moet nemen om deze activiteiten te ontwikkelen. In het verleden was daarvoor meer ruimte.

Er zijn brancheorganisaties die zulke activiteiten hebben ondernomen en daar slechts een deel van de achterban mee bedienden. Ik vraag me af of wij, met zo’n brede achterban als de onze, activiteiten kunnen ontwikkelen die voor iedereen toegevoegde waarde hebben.’

U heeft tijdens de ledenraad in september gepleit voor een versterking van de collectiviteit, voor een ‘Huis van het Boek’. Wat moeten we daaronder verstaan?

‘Zoiets kost natuurlijk jaren, maar ik vind wel dat je daar steeds over in gesprek moet zijn. Een Huis van het Boek zou allerlei voordelen hebben, zoals korte lijnen, maar ook nadelen. De CPNB werkt voor drie convenantpartijen. Als de CPNB gaat samenwonen met de een, vinden de andere dat misschien minder prettig. Ik vind wel dat er een vanzelfsprekendheid moet zijn in hoe je met elkaar omgaat. Ik heb heel intensief contact met zowel de VOB als de GAU en de CPNB. Samen met het bestuur en de ledenraad heb ik inmiddels wel besloten dat we het pand in Bilthoven gaan verlaten. Dat is eigendom, het is vijftien jaar geleden gekocht, maar we zijn inmiddels veel kleiner. Inclusief de mensen die voor de Boekenbon werken, zijn we met elf mensen. Dat waren er ooit meer dan 25. Ik vind ook dat een actieve en dynamische brancheorganisatie niet vanzelfsprekend in een Pippi Langkousachtige villa in een bosrijke omgeving thuishoort. Het is een prachtige omgeving, maar het heeft een zekere verstilling. Als je zo’n vergaande identiteitsvraag aan jezelf stelt, hoort daar ook bij: zitten we hier wel op de goede plek? Dus het pand komt binnenkort in de verkoop. En dan moeten we gaan kijken welke omgeving ons past. Er zijn natuurlijk allerlei leuke culturele bedrijvenhubs.’

Hoe hebben het ooit zoveel mensen kunnen worden?

‘Dat heeft te maken met de taakomschrijving van Michael van Everdingen, mijn voorganger. Het idee was destijds een echt kenniscentrum op te zetten. Zijn opdracht was gericht op automatisering, op opleiding.

Op dat gebied heeft hij een paar heel grote projecten gedaan. Maar dat was een totaal andere tijd. Wat er in een paar jaar is gebeurd, met alle faillissementen en de overname van Bruna, heeft enorm veel impact gehad. Dat heb ik ook wel terug gehoord van mensen binnen de KBb: er is in de afgelopen jaren misschien wel meer veranderd dan in de 25 jaar ervoor. De rol

van kenniscentrum ligt nu bij KVB Boekwerk. En KVB Boekwerk is niet alleen van de KBb en de GAU, maar ook van OCW. Dat vind ik verstandig. Als het alleen van de boekverkopers zou zijn, gaat het niet meer over de hele markt. Dan zou het niet onafhankelijk zijn.’

Wat beschouwt u als het belangrijkste dat u tot nu toe tot stand heeft gebracht?

‘De belangrijkste resultante vind ik het gesprek dat de leden met elkaar voeren en de eensgezindheid die daaruit naar voren is gekomen. Ik heb ook moeilijke besluiten genomen. Mijn belangrijkste wapenfeit is misschien nog wel dat er besluiten zijn genomen. In

februari 2019  jaargang 186

15

onderhandelingspartijen te moeten vertellen: “Mijn achterban gaat hiermee niet akkoord.” Ach, je moet alles eens voor de eerste keer doen.’

Wat was het belangrijkste struikelblok?

‘Dat zijn er twee: de zondagstoeslag en het DI-budget voor “duurzame inzet”. In de huidige cao is sprake van 100 procent zondagstoeslag. In het bereikte akkoord was sprake van een verlaging naar 50 procent, onder bepaalde voorwaarden die met het DI-budget te maken hadden. Dat was een goede stap wat de toeslag betreft, maar niet genoeg om de achterban te overtuigen. Je kunt je afvragen of dat in de huidige 24-uurseconomie nog haalbaar is. In grote steden hebben ondernemers dat met speciale zondagsteams opgevangen, maar er zijn veel meer plekken waar een gemeente een vergunning afgeeft voor één zondagsopenstelling per maand. Dan kan de boekhandel niet open, omdat ze dan in plaats van voor twee, voor vier personeelsleden moeten betalen. Ik begrijp die ondernemer wel die dan besluit niet open te gaan. De vraag voor de werknemers is: wil je continuïteit van je baan, of wil je vasthouden aan die toeslag? Die stamt eigenlijk uit een andere tijd.

Dat DI-budget is bij vakbonden op dit moment een groot goed: het idee is dat werknemers financiële middelen krijgen voor hun eigen ontwikkeling, waar ze ook zelf over kunnen beschikken. Maar dat heeft voor alle leden van de KBb verstrekkende gevolgen.

Administratief is dat vergelijkbaar met de vakantieurenregistratie, met alle parttimers en mensen die later instromen. Daar krijgen wij van veel leden kritische vragen over.’

het voorjaar van 2018 heb ik bijvoorbeeld een kleine reorganisatie doorgevoerd. Dat was niet eenvoudig, maar dat moest wel gebeuren. Gaan wij onze 1.100 leden, die allemaal andere vragen hebben, op arbeidsrechtelijk vlak, of over een discussie met een verhuurder, op alle terreinen juridisch bijstaan? Kunnen wij dat als brancheorganisatie in deze tijd nog betalen?

Dat zijn vragen die je moet stellen. Wat als er 1.100 leden bellen over de cao? Als je dat wilt faciliteren, hoort daar een kostenplaatje bij.’

Boekenbon De cao is een interessant onderwerp. Daar zijn jullie nog niet uit.

‘Nee, het was een bijzondere ervaring, dat de onderhandelingen stukliepen. Dat was spannend, om de

16

Een ander hoofdpijndossier is de Boekenbon.

Hoe staat het daarmee?

‘Dat gaat de goede kant op. Ik verwacht dat we voor de komende ALV kunnen communiceren welke richting we opgaan. Tijdens eerdere ALV’s zijn er discussies geweest die tot nu toe niet tot een andere koers hebben geleid. Als wij een landelijke bon in stand willen houden, is het belangrijk dat de boekverkopers die zichtbaar houden, dat zij hun best doen om die te verkopen. Het rendement is minder dan bij een eigen cadeaubon, de non-redemptie is lager, dat besef ik ook. Maar het is op lange termijn wel een belangrijk instrument om nieuwe klanten naar de boekhandel te trekken. Toch zijn er boekverkopers die de bon niet zichtbaar aanbieden. Als commercieel dier begrijp ik dat je het liefst boeken verkoopt. Pas als iemand in de winkel staat die het echt niet weet, kom je met een andere oplossing: de Boekenbon. We hebben een heel hoge collectieve organisatiegraad in Nederland, maar je moet je wel afvragen: kunnen we zo’n collectief instrument als de Boekenbon met elkaar in stand

www.boekblad.nl

DE VISIE

houden? Als de helft zegt: ik heb liever een eigen bon, vind ik het goed, maar dan moeten we elkaar ook geen mietje noemen. We kunnen het niet allebei doen.’

Is dat weer een andere uiting van de eeuwige spagaat van het boekenvak, die tussen het maatschappelijk ideaal en het ondernemerschap?

‘Dat speelt natuurlijk altijd mee. KVB Boekwerk doet nu een onderzoek onder de titel Impactanalyse, over de financiële waarde van de boekhandel én over de betekenis van de boekhandel in het straatbeeld, in de gemeenten. We weten inmiddels dat mensen die in aanraking komen met boeken ontwikkelder, toleranter en gelukkiger zijn. Zij nemen meer bronnen tot zich om een mening te vormen. Maar wat draagt een boekhandel nou bij aan de lokale economie? En wat is de betekenis voor scholen en de ontwikkeling van kinderen? En voor andere winkels? Dat proberen we te becijferen. Het onderzoek wordt eind maart gepresenteerd.

Ik ben ook blij dat het bijzonder hoogleraarschap van Jaap Boter is verlengd. Daar heb ik twee funders voor gevonden, CB en KVB Boekwerk. Ik vind dat die leerstoel een heel belangrijke bijdrage levert aan het onafhankelijk dataonderzoek. Hij is belangrijk voor de academische onderbouwing van bepaalde vragen die wij als branche hebben.’

we over vijf jaar moeten ontdekken dat wij die kant zijn op gedenderd en de anderen een andere kant op?

Dan hebben we onderweg veel verloren.’

Dus dat gaat u proberen samen te brengen.

Moet dat geformaliseerd worden in de vorm van een convenant?

‘Ja, dat kunnen Nederlanders heel goed, hè. Dan zetten ze er een stempel op. Als wij als branche echt vinden dat wij op een sophisticated niveau bezig zijn met de letteren, mogen we onszelf ook die opdracht geven.’ 

‘ALS DE HELFT VAN DE LEDEN EEN EIGEN CADEAUBON WIL, MOETEN WE ELKAAR OOK GEEN MIETJE NOEMEN’

Staat dat niet te ver van de dagelijkse praktijk in de boekhandel?

‘Dat vind ik niet. Het is wel de uitdaging van deze baan: als je niet oplet, sta je ver van de vloer. Daar moet ik wel aan denken, dat ik daar genoeg voeling mee hou. Ook omdat ik daar veel van mijn inspiratie vandaan haal. En omdat ik ontzettend veel van ondernemers hou. Als wij vinden dat wij geëngageerd zijn als vak, en als wij iets willen bijdragen aan de samenleving, hoort daar een bijzonder hoogleraar bij. Sterker nog: ik vind dat wij als sector goed moeten nadenken over onze rol in de maatschappij. Mijn grootste wens is tot een letterenakkoord te komen, over hoe wij als sector vinden dat wij er over vijf jaar aan toe moeten zijn. Dat zou voor de sector heel belangrijk kunnen zijn. Dat wij ons allemaal ergens aan verbinden. Dat wij een bepaald aanbod beschikbaar hebben, en dat wij op een bepaalde manier zichtbaar zijn in Nederland, en op een bepaalde manier ondersteund worden met collectieve middelen. Er zijn veel betrokken partijen: de Stichting Lezen, de CPNB, de Stichting Lezen & Schrijven, het Letterenfonds en zo verder. Iedere partij heeft haar eigen ideeën over hoe zij iets kan betekenen. Maar we hebben ook een gemeenschappelijk belang. Hoe erg zou het zijn, als

februari 2019  jaargang 186

17

Bibliotheek, boekhandel, museum

SAMEN DOOR ÉÉN DEUR IN HARLINGEN Harlingen is een voor Nederland uniek concept rijker. Boekhandel Van der Velde, Gemeentemuseum het Hannemahuis en de plaatselijke bibliotheek hebben één gezamenlijke ingang. Alle drie verwachten ze daarvan te profiteren.

Tekst Maarten Dessing Beeld Jan Reinier van der Vliet

18

www.boekblad.nl

UITGEVERIJ

Wie argeloos langs de winkels in de Voorstraat van Harlingen slentert, denkt: daar zitten museum Hannemahuis, boekhandel Van der Velde en de bibliotheek naast elkaar. Het zijn drie volkomen verschillende panden – in kleur, in vorm, in grootte, in alles.

Ieder markeert zijn aanwezigheid met uithangborden en vlaggen in een eigen huisstijl. Het museum en de boekhandel zijn bovendien gescheiden door een steeg (gang) die – bij een oppervlakkige blik – alleen met een glazen wand lijkt afgesloten. Pas als je naar binnen wilt, besef je dat de culturele instellingen één gezamenlijke ingang hebben.

‘Bibliotheek, boekhandel, museum’, staat er in grote letters boven de brede, groene deur, voorzien van een roestvrijstalen lijst, die de geringe boekhandelsetalages aan weerszijden ervan compenseert. Het geeft de bescheiden voorgevel toch iets markants. Binnen tref je een strakke, grijze vloer die ver naar achter doorloopt, met boven je de historische balken van het pand dat er ooit moet hebben gestaan. Eerst is er een aangenaam open ruimte met slechts één boekentafel.

Links staan kasten vol literatuur, rechts een resem andere producten: tot agenda’s en tassen aan toe.

De balie, een meter of vier de winkel in, is het kruispunt van de aan elkaar geschakelde panden. Hier worden boeken afgerekend, maar ook bezoekers doorgesluisd. Rechtdoor staat de rest van het 7.000 titels tellende assortiment: kinderboeken, modern antiquariaat en non-fictie als culinair en geschiedenis. Direct achter de balie zijn een trap en een lift, die rechtsaf toegang verschaffen tot de bibliotheek. Tegenover de balie is een doorgang naar het museum. Een afbeelding van een pronkstuk aan het eind van de gang plus twee posters van de actuele expositie fungeren als voorproefje van de collectie.

Gemeenteraad Aan de basis van de voor het boekenvak unieke samenwerking stond burgemeester Roel Sluiter (PvdA).

Hij betreurde het als groot lezer dat de 16.000 inwoners tellende stad na het faillissement van Wever geen

februari 2019  jaargang 186

19

assortimentsboekhandel meer had. In de Voorstraat zit een Bruna, bijna recht tegenover de museum-boekwinkel-bibliotheek. Aan de haven zit De Jong Boeken, dat nieuw en tweedehands verkoopt. Maar Harlingen verdiende meer. Daarom vroeg hij Van der Velde, waar hij in Leeuwarden zijn boeken kocht, of zij geen mogelijkheden zagen om in Harlingen een filiaal te openen.

‘Nee dus’, vertelt mededirecteur Ad Peek. ‘Dat kon economisch niet uit. De kosten aan huur en personeel. De investeringen in een nieuwe winkel. En dan heeft Harlingen weinig achterland, omdat het tegen de zee aanligt. Maar toen vertelden we over onze samenwerking met de bibliotheken in Noord- en Zuidoost-Friesland die al zo’n tien jaar bestaat, maar vooral nauw is geworden in Dokkum. Toen was dat nog een plan, inmiddels is de winkel daar veertien maanden open. En die blijkt het heel goed te doen.

Om precies te zijn: 27 procent beter dan verwacht.’

Het toeval wilde dat de bibliotheek al lange tijd moest verbouwen. Sinds 2004 nota bene. Omdat dat project maar aansleepte, opperde de gemeenteraad zelf of een samenwerking met het museum Hannemahuis een optie was. Er zat maar één pand tussen, en dat was van een fotograaf die zijn pensioen naderde.

Zou de gemeente daar niet eens naar kunnen kijken?

HUGO TER AVEST: ‘TOEN WE EENMAAL OM TAFEL ZATEN, WAREN WE ER SNEL UIT’

Aanvankelijk werd gedacht aan de VVV, maar toen die ervan afzag én tegelijkertijd Van der Velde een zelfstandig filiaal niet zag zitten, rees al snel het idee dat de Friese boekverkopers het tussenpand namen.

Met één gezamenlijke ingang.

Peek: ‘Zo geef je de winkel wel een economische ondergrond. Er is meer loop. Alle bezoekers voor de bibliotheek en het museum lopen via de winkel. Dat betekent meer kans op verkoop. En wij verzorgen de levering aan de bibliotheek, zodat we een gegarandeerde afzet hebben. Daarnaast sluit binnenkort, na afloop van de huidige expositie, de balie van het museum en hun eigen museumwinkel. Wij gaan voor hen de kaartjes verkopen, plus alle aan het museum en exposities gerelateerde artikelen die wij voor hen gaan inkopen. Een kwart van de kastruimte voorin reserveren we daarvoor.’

Vertrouwen Wie door de 180 m2 grote boekhandel naar achter loopt, vindt daar de horeca, waar koffie, thee en op

20

www.boekblad.nl

BOEKHANDEL

zaterdag zelfgemaakt gebak wordt verkocht. Een strakke bar, een aantal kleine tafeltjes en een grote leestafel. Zodra het weer het toelaat, gaat in de geheel nieuw aangelegde binnentuin, waar museum Hannemahuis iedere zomer een beeldententoonstelling organiseert, het terras open. Het café hoort bij Van der Velde, maar opereert ook als museumcafé. De bibliotheek heeft zijn eigen leestafel en verschillende zithoeken, maar wie koffie bij zijn lectuur wil, kan hier terecht.

Hier zijn ook, twee weken na de opening, alle hoofdrolspelers samengekomen. Peek en zijn mededirecteur Rutger van der Velde. Hugo ter Avest, sinds 1986 achtereenvolgens conservator en directeur van museum Hannemahuis. En Paulien Schreuder, die nu vier jaar in verschillende rollen – thans als directeur – de veertien vestigingen van Bibliotheken Noord Fryslân leidt.

Deze organisatie beheert daarmee alle bibliotheken in het noorden van de provincie, inclusief alle Waddeneilanden (minus Texel) én Dokkum, waar Van der Velde en de bibliotheek al langer nauw samenwerken.

Allen geven hoog op over de samenwerking. ‘Toen we eenmaal om tafel zaten, waren we er snel uit’, zegt Ter Avest. Dat kwam ook, denkt hij, omdat ze alle werken vanuit dezelfde visie waarin de klant of bezoeker centraal staat. ‘Ik vind het alleen maar logisch dat als je opdrachtgever – de gemeente voor ons – zegt dat je moet praten met de boekhandel, je je daarvoor openstelt’, meent Schreuder. ‘En zeker met deze boekhandel, waarmee wij al in Dokkum goed samenwerken, en die lokaal is geworteld, zodat subsidiegeld ook lokaal wordt besteed en de plaatselijke economie ten goede komt.’

Ook de noodzakelijke afspraken over het gemeenschappelijk beheer van drie panden waren snel gemaakt – inclusief gezamenlijke toiletgroep, verbindingssteeg en kelder (waar een kantine voor medewerkers zit). ‘De schoonmaakkosten worden omgeslagen naar het aantal vierkante meter dat iedereen heeft’, zegt Peek. ‘De stookkosten rekenen we om naar ieders kubieke meters. We hebben onze eigen medewerkers, maar kunnen altijd bijspringen als een ander het onverwacht druk heeft.’ En dat ‘zonder dat we over en weer facturen sturen voor twintig minuten werk’, vult Van der Velde aan.

Die afspraken zijn bovendien niet in beton gegoten, benadrukt Schreuder. ‘Ik werd kort na de opening benaderd door iemand die sprak namens de eenzame ouderen van Harlingen. Voor hen was de bibliotheek een veilige plek waarheen hun vaste uitje van de dag ging. In de horeca-afdeling van Van der Velde voelden ze zich toch minder vrij. Dat kan natuurlijk. En dan heeft de bibliotheek ook een sociale functie, waardoor

wij hier een oplossing voor gaan vinden. Daar zullen we ook makkelijk uitkomen, omdat er onderling een sterke basis van vertrouwen is.’

Economische relatie De drie organisaties zeggen dat ze een sterk overlappend publiek hebben. Boekenkopers en -leners houden allebei van lezen. En al heb je een voorkeur voor lenen, ‘dan krijg je wel boeken cadeau of geef je ze cadeau’, zegt Peek. Anders gezegd: niemand is uitslui-

PAULIEN SCHREUDER: ‘WIJ KUNNEN ONZE MAATSCHAPPELIJKE ROL NOG BETER PAKKEN’

februari 2019  jaargang 186

21

tend boekenléner. ‘Ik hoorde net van een medewerker dat iemand in de bibliotheek vroeg of we de nieuwe Wanda Reisel al hadden. Zo niet, ook goed: dan ging ze hem kopen bij Van der Velde’, vertelt Schreuder. En zelfs al blijft kruisbestuiving beperkt, ‘dan is tien procent winst nog steeds tien procent winst’, meent Peek.

Ook museumbezoekers en lezers zijn vaak dezelfde mensen, stelt Ter Avest. ‘Ik weet nog dat we in Leeuwarden recentelijk succesvolle tentoonstellingen van Alma Tadema en Escher hadden in het Fries Museum.

Zó veel bezoekers kwamen daarna – hun tasjes van het museum in de hand – ook even bij ons’, valt Van der Velde hem bij. ‘Je zag het ook aan het openingsweekend hier in Harlingen. Het museum was toen gratis toegankelijk en trok maar liefst 800 mensen in twee dagen. Al die bezoekers kwamen via de winkel en veel van hen zag je zo een half uur hier rondlopen.’

Bibliotheek en museum hebben daarnaast een gezamenlijk doel, vervolgt Peek: een belezen samenleving.

Die hou je overeind door het boek op zoveel mogelijk plekken zichtbaar te maken, maar dat kan in kleinere plaatsen als Harlingen alleen door samen te werken.

Daarom is het zo belangrijk dat de bibliotheek en Van der Velde een economische relatie hebben. Al een decennium verzorgt Van der Velde de ‘sprinters’, actuele titels die het vroeger zelf ‘bibliotheekklaar’ maakte in een sociale werkplaats. Maar in navolging van Dokkum is die relatie in Harlingen veel intenser geworden.

‘Wij gaan als eerste naar de beurs en hebben contacten met uitgevers’, vertelt Van der Velde. ‘Wij hebben eerder zicht op wat eraan komt dan de bibliotheek.

Wij gebruiken die kennis door voor hen in te kopen.

Wij hebben een soort vrijgeleide gekregen om voor het actuele aanbod zelf bij NBD Biblion te bestellen.

Zij kunnen toch het beste boeken verwerken voor bibliotheken, en hebben – mede onder druk van bibliotheken die bij boekhandels bestelden – enorm bewogen om deze dienstverlening mogelijk te maken.

En wij maken geen omzet op levering meer, maar krijgen provisie op service.’

Activiteitenkalender In het verleden is vaker de gedeelde liefde voor boeken en cultuur als verklaring gegeven om een intieme samenwerking met boekhandel en bibliotheek onder een dak te rechtvaardigen. Maar in de praktijk bleek de overlap tegen te vallen en zagen beide organisaties al gauw de meerwaarde niet meer. In Harlingen zal dat echter niet gebeuren, vermoeden de betrokken directeuren. Niet alleen omdat de economische relatie hechter is, maar ook omdat bij voorgaande projecten

22

boekhandel en bibliotheek ieder een eigen ingang hadden. Bezoekers voor de ene instelling konden heel makkelijk de ander mijden.

Die verwevenheid is ook in de inrichting benadrukt door zo min mogelijk onderscheid te maken tussen de drie instellingen. Zeker, de afscheiding tussen de drie panden is ook achter de gevel onmiskenbaar en ieder heeft zijn eigen interieur – het museum een eclectische mix, als gevolg van verbouwingen en vergroting; de bibliotheek zeer modern, met veel harde kleuren.

Maar de signing is minimaal. Zo staat bij de trap alleen ‘bibliotheek’, meer aanduiding is er niet. Ook is door de verlichting geprobeerd overal in het gebouw dezelfde sfeer te creëren, merkt Schreuder op.

Dat die aanpak in het begin voor verwarring zorgt, als bijvoorbeeld gebruikers van de bibliotheek bij de boekhandelsbalie een boek proberen te lenen, dat zij dan maar zo. ‘Dat gebeurt inderdaad’, vertelt Van der Velde. ‘Een keer vroeg iemand aan de balie naar een gereserveerd boek. Dat konden we niet vinden, waarna de klant zei: “het zou uit Sint-Annaparochie komen”. Toen begrepen we dat hij bij de bibliotheek moest zijn. Maar zulke incidenten zijn zeldzaam en mensen wennen er heus snel aan. Het scheelt ook dat wij iemand in dienst hebben die óók bij de bibliotheek werkt.’

Daarnaast komt er iets wat je een gemeenschappelijke activiteitenkalender kunt noemen. De boekhandel heeft zijn vaste actiemomenten met wisselende thema’s. De bibliotheek heeft zijn eigen programma rond leesclubs en cursussen. En het museum heeft zijn exposities. Daar zijn op alle mogelijke manieren dwarsverbanden te leggen. Gaat de Boekenweek over moeders, dan kan het museum daar passende kunstwerken bij tonen. Zijn er lezingen over de maritieme collectie, dan zijn er genoeg toepasselijke boeken. Zo gaat ieder profiteren van de contacten en creativiteit van de andere partijen.

‘Bij de Boekenweek kun je voor het eerst zien hoe dat precies uitpakt’, vertelt Ter Avest. ‘Het is allemaal nog niet tot achter de komma uitgewerkt, maar het is duidelijk dat we elkaar versterken als we gezamenlijk als een soort cultuurcentrum naar buiten treden.’ En juist omdat boeken letterlijk over alles kunnen gaan, is die verbinding altijd mogelijk, vult Peek aan. ‘De activiteiten kunnen bovendien mooi centraal in dit horecagedeelte worden georganiseerd.’ Al is dat niet de enige geschikte plek: het museum heeft ook een eigen zaal op haar zolder.

Vleermuizen Net als de boekhandel verwachten Hannemahuis en bibliotheek groei bovenop respectievelijk de 12.600

www.boekblad.nl

BOEKHANDEL

RUTGER VAN DER VELDE EN AD PEEK: ‘ALLE BEZOEKERS VOOR DE BIBLIOTHEEK EN HET MUSEUM LOPEN VIA DE WINKEL. DAT BETEKENT MEER KANS OP VERKOOP’

bezoekers aan het museum in 2018 en de 2.927 leden die de bibliotheek had. ‘De bibliotheek heeft ook bezoekers die niet zo snel naar een museum gaan’, zegt Ter Avest. ‘Denk aan laaggeletterden of mensen die er een cursus digitale vaardigheden volgen. Daar zouden wij meer mee kunnen doen.’ En de bibliotheek is door het museum nu op zondag open. ‘Dat trekt andere mensen’, heeft Schreuder al gezien, ‘die nooit tijd hadden, maar hier nu uren hun kinderen prentenboeken voorlezen.’

Ook hebben beide organisaties ruimtewinst. Het museum kan een deel van de eigen winkel inzetten voor iets anders. ‘Wát, moeten we nog bedenken’, zegt Ter Avest. ‘Als het maar zorgt voor reuring; iets dat mensen opvalt vanaf de straat. En tegelijk kunnen we onze bezoekers nu koffie bieden. Eerst niet.’ De bibliotheek kan nu binnenkort een makersplaats – waar kinderen zelf aan de slag kunnen – openen. ‘Zo kunnen wij onze maatschappelijke rol nog beter pakken’, zegt Schreuder. ‘En we hoeven de zolder niet meer te gebruiken, waar het tussen de kauwen en vleermuizen niet meer veilig was.’

Of daarmee alle ambities die de organisaties nu aan de samenwerking ontlenen, ook waargemaakt kunnen worden, zal uiteraard moeten blijken. Maar dankzij de steun van de gemeente hebben ze in ieder geval de tijd om alle mogelijkheden te onderzoeken. Niet alleen door de 1,9 miljoen euro die Harlingen in de verbouwing stopte, ook doordat de gemeenteraad unaniem akkoord is gegaan met deze unieke constructie. En dat stemt ook Van der Velde tevreden, onderstreept Peek nog maar eens: de boekwinkel kan zo rekenen op stabiele, betrouwbare partners. 

februari 2019  jaargang 186

23

Blossom Books,

Vloggen vraagt inspanning, maar biedt kansen

‘IEDEREEN ZIT OP YOUTUBE’ Uitgeverijen laten, op enkele uitzonderingen na, YouTube massaal links liggen. Terwijl het een van de populairste websites van Nederland is geworden. Zou het helpen als de branche de handen ineen slaat?

Tekst Maarten Dessing

24

www.boekblad.nl

Balans

Wat doet een redacteur van een uitgeverij eigenlijk? De vrolijke Lotte Dijkstra zwaait enthousiast in de camera. In deze vlog – gepubliceerd op 30 januari – gaat de redacteur van Young Adultuitgeverij Blossom Books, gezeten voor een kast met de nieuwste uitgaven, eens haarfijn uitleggen hoe je een Nederlands manuscript redigeert. ‘Want we hebben steeds meer Nederlandse auteurs, wat we superleuk vinden.’ Waarna ze in dertien minuten een eerlijk en helder verhaal vertelt.

‘Zo’n onderwerp bedenk je in twee seconden en vervolgens heb je het in twintig minuten opgenomen’, zegt uitgever Myrthe Spiteri. ‘Alleen als we een film maken over bijvoorbeeld onze belevenissen op de Buchmesse kost het meer tijd. Dan moeten we er steeds bij nadenken. “O, we moeten nog iets filmen”. Maar het meeste werk gaat zitten in het editen. In het begin waren we daar heel lang mee bezig, nu we het beter in de vingers hebben, zijn we klaar in een uur tot anderhalf uur.’

Deze tijd die de uitgeverij erin steekt, is de grootste kostenpost.

Geld vereist het allemaal niet. De camera is Spiteri’s eigen bezit. De noodzakelijke software staat op haar laptop: iMovie, in het geval

ACHTERGROND

Atlas Contact

van Blossom Books. ‘We hebben alleen op een gegeven moment voor vijftig euro een lamp gekocht.’ In ruil voor deze investeringen krijgt de uitgeverij commitment van hun doelgroep van YA-lezers – dit keer in de vorm van 284 weergaven op YouTube, acht dagen na uploaden.

Huiswerk Blossom Books is een van de weinige uitgeverijen die structureel video inzet voor zijn marketing.

Ieder bedrijf heeft wel een YouTube-account, waar op onregelmatige basis filmpjes worden gepost: boektrailers, auteursinterviews en verslagen van presentaties. Maar het meeste lijkt erop te zijn gezet omdat het toevallig voorhanden was. Een met de telefoon opgenomen zingende Ivo Victoria tijdens een boekpresentatie van Erik Jan Harmens op het Lebowski-kanaal is typerend.

Het bereik is dan ook gering. Tegenover de 790 abonnees van Blossom Books (op 8 februari) staan 288 abonnees voor A.W. Bruna, 54 abonnees voor Pluim, 71 abonnees voor Singel Uitgeverijen, 255 abonnees voor Kluitman, 31 abonnees voor Prometheus en 143 voor Lebowski Publishers (allen op dezelfde datum) – om een willekeurig aantal

uitgeverijen te noemen. Behalve Blossom Books komt niemand ook maar in de buurt van de duizend abonnees.

De filmpjes hebben een daarbij passend aantal kijkers. Af en toe is er een uitschieter. Trailers van erg populaire merken scoren goed: de 17 seconden durende aankondiging van het Dylan Haegens-stripboek is meer dan 16.000 keer bekeken, de even lange commercial voor Suzanne Vermeers winterthriller meer dan 10.000 keer. Maar Stefan

‘ALS JE VOOR JONGEREN UITGEEFT, MOET JE AANWEZIG ZIJN WAAR ZIJ ZIJN’

februari 2019  jaargang 186

en Vlogboek

Buijsman die twee keer iets uitlegt over zijn wiskundeboek op het kanaal van de Bezige Bij? Respectievelijk 82 en 139 weergaven.

En dat terwijl YouTube een van de grootste sociale media-platformen in Nederland is. Het staat na WhatsApp en Facebook op nummer 3, volgens het Nationaal Sociale Media Onderzoek 2019, met 8,7 miljoen actieve gebruikers.

‘Als je voor jongeren uitgeeft, moet je gewoon aanwezig zijn waar zij zijn’, rechtvaardigt Spiteri dan ook de keuze om te vloggen. ‘Iedereen kijkt de hele dag door filmpjes, of heeft ze op de achtergrond aanstaan, tijdens het huiswerk maken of zo.’

Er zijn ook plannen om in de nabije toekomst nog meer aandacht aan het kanaal besteden.

‘Een nieuwe stagiaire gaat zich helemaal toeleggen op YouTube, zodat we een vast uploadmoment hebben, een duidelijker brandpagina hebben, de indeling beter wordt en er vaker aandacht voor is in onze andere uitingen. Het moet professioneler om de duizend abonnees te halen. We vergeten bijvoorbeeld ook te vaak aan het einde te zeggen: “vergeet je niet te abonneren!”.’ Zoals Dijkstra inderdaad niet had gedaan in de laatste vlog.

25

Naast Blossom Books zijn er maar enkele uitgeverijen die proberen iets meer van hun YouTube-kanaal te maken dan een vergaarbak.

Voor Atlas Contact vlogt redacteur non-fictie Marcella van der Kruk nu al ruim twee jaar. Balans maakt al lange tijd auteursinterviews, aanvankelijk over een actuele kwestie, nu gerichter over hun nieuwe boeken. Daarnaast zijn er wel experimenten, zoals de interviewreeks ‘Het Ambacht’ van Pluim, maar die zijn (vooralsnog) kort van duur geweest.

‘Ik begon ermee, samen met mijn [inmiddels vertrokken, md] collega Vincent Kolenbrander, toen Nederland gastland was in Frankfurt’, vertelt Van der Kruk.

‘Het was onze eerste keer naar de Buchmesse, we wisten niet goed wat we zouden aantreffen en dachten toen dat dat voor meer mensen zou gelden. Maar blogs waren er al zoveel, video’s niet. Daarmee hoopten we een ander publiek te bereiken. Toen bleek dat zo leuk te zijn dat we ermee doorgingen.’

Balans zag in video juist een mogelijkheid om meer te doen met haar auteurs. Dat waren deskundigen immers die niet alleen non-fictie schreven, maar ook hun licht konden laten schijnen over actuele, aanverwante onderwerpen. In maart 2017 startte daarom het eigen videoplatform Licht Media. Na een maand of tien werden nieuwe video’s echter alleen nog geüpload op YouTube, al is het platform daarmee niet gestopt, verzekert oud-marketingmedewerker Hans Gaarlandt.

Talkshows Deze drie uitgeverijen zijn alle redelijk tevreden met wat het oplevert. Het is uiteraard onbekend in hoeverre weergaven leiden tot

26

verkopen, maar de band die je opbouwt met de kijkers kweekt wél goodwill. En de aantallen abonnees en kijkers zijn misschien niet zo groot als gewenst, je moet ook niet te grote verwachtingen hebben.

Het is niet realistisch om te mikken op structureel tienduizenden kijkers. ‘Zo ontzettend groot is de Young Adult-community nou ook weer niet’, zegt Spiteri.

Bovendien kun je video’s op meer plekken kwijt. Van der Kruks vlog ‘Tussen de schrijvers’ heeft op YouTube tussen de 50 en 2.500 weergaven, er komen er duizenden bij via de Facebookpagina van Atlas Contact – al telt het daar als view als hij in je timeline voorbijkomt en je niet snel genoeg doorscrolt.

‘Ik vind dat niet voldoende’, zegt ze. ‘Dat moet meer worden. Maar het is wel één van de manieren waarop je tegenwoordig je publiek bereikt. Het is een noodzakelijke aanvulling.’

Daarbij zijn er andere voordelen.

‘Auteurs vinden het interessant dat je meer doet om hun verhaal te verspreiden’, vertelt Gaarlandt – die evenmin écht tevreden is over het bereik. ‘Rob de Wijk is naar Balans overgestapt nadat we zijn inzichten opnamen voor Licht.

Zo raakten we in gesprek over een nieuw boek. Het triggerde ook de media. Er was opeens beeld van een deskundige die zich uitliet en dankzij zo’n filmpje nodigde men onze auteurs uit voor talkshows.

Dat hebben andere uitgeverijen vaak niet.’

De voordelen van structurele, gerichte aandacht voor video lijken echter nog niet te zijn doorgedrongen tot andere uitgeverijen. Dat heeft te maken met prioriteiten stellen, denkt Spiteri. ‘Er is al zo-

www.boekblad.nl

veel waar je je in moet verdiepen.

Als jouw doelgroep niet zoveel op YouTube aanwezig is, heeft het veel minder zin om daar je tijd in te investeren.’

En je moet er wel aandacht voor hebben, denkt Gaarlandt. ‘Anders wordt het wél duur. Zoals iedere uitgeverij weet die weleens een trailer heeft laten maken.’

Deze drie uitgeverijen zijn dan ook begonnen omdat er iemand was die het echt leuk vond om te doen. Zoals Van der Kruk, die er ook nu nog vrije tijd voor opoffert.

‘Je moet veel schroom overwinnen, omdat je bij het editen honderd keer naar jezelf met je rare stemmetje zit te kijken, maar daarna is het alleen maar leuk. Ook omdat het een mooie ingang biedt voor gesprekken. Dankzij de camera heb ik in Frankfurt [de Amerikaanse agent, md] Andrew Wylie aangesproken. Dat had ik anders nooit gedurfd.’

Ook Peter Minkjan is het opgevallen dat uitgeverijen kansen laten liggen. Hij is mede-oprichter van 5PM, dat YouTube-services levert aan uitgeverijen en werkt voor merken als De Telegraaf en Ziggo Sport. Hij heeft speciaal voor Boekblad gesurft langs het videoaanbod van uitgeverijen op YouTube, maar niets sprong er volgens hem uit – zonder dat hij zich daarmee expliciet uitlaat over bovenstaande voorbeelden. Nergens zag hij een duidelijke lijn, nergens echt professionalisme.

Veel uitgeverijen, merkt hij op, zetten direct in op wat uiteindelijk de laatste boodschap is: koop het boek. ‘Al die boektrailers zijn in de eerste plaats commercials. Maar daarom zitten mensen niet op YouTube. Ze kijken films omdat ze vermaakt en geïnspireerd willen

worden. Uitgeverijen moeten het daarom gebruiken om een publiek op te bouwen. YouTube is zo laagdrempelig dat het daar erg geschikt voor is. Het is ook al lang niet meer zo dat het alleen voor jongeren is. Iedereen zit op YouTube.’

Een manier om te inspireren is bijvoorbeeld een panelgesprek à la de boekverkopers in De Wereld Draait Door. ‘Ik lees zelf graag Scandinavische thriller s’, vertelt Minkjan en zocht daarom – tevergeefs – naar een expert die mij vertelt welk boek ik hierna moet lezen. Ik vond wel trailers, maar ik wil het van iemand horen die ik kan vertrouwen. Waarom is er geen redacteur die voor de camera over nieuwe titels vertelt? Of nog beter: een groep redacteuren van thrilleruitgeverijen.’

En doe het dan goed. ‘Dat zit niet per se in de kwaliteit van video. Je hebt er echt geen high end tv-studio voor nodig, met alle faciliteiten.

Men verwacht dat ook niet per se. Maar denk bij het uploaden van een film wél goed na over de omschrijving, de tags of het beeld dat de gebruiker ziet. Veel uitgeverijen doen dat laatste niet, en dan neemt YouTube gewoon het middelste beeld. En verspreid de video daarna zo breed mogelijk, dus ook via Twitter, je nieuwsbrief en meer.’

Het kost tijd om publiek op YouTube op te bouwen. Een influencer gebruiken, zoals Karakter deed met Enzo Knol, Royalistiq en het netwerk rond Jill Schirnhofer, is sneller scoren. Maar een uitgeverij die strak op een vast moment publiceert, wordt door de algoritmes van het platform steeds vaker als suggestie aan kijkers voorgeschoteld. ‘Ook kwaliteit helpt. Hoe langer mensen kijken, hoe hoger YouTube de video waardeert. Maak

dan liever een keer per maand iets echt goeds dan elke dag iets flodderigs.’

Terughoudendheid Als uitgeverijen in hun eentje video links laten liggen, suggereert Minkjan, is het goed om samen te werken. Iemand die – zou je kunnen zeggen – dat heeft geprobeerd, is Jörgen Apperloo.

Hij is sinds 2014 de man achter Vlogboek, met 1467 abonnees (op 8 februari) met afstand de populairste boekvlogger in het taalgebied. Vorig najaar maakte hij voor Hebban het actuele boekenprogramma ‘Boekblik’. Maar de gehoopte samenwerking met uitgeverijen kwam er niet. ‘Het idee was dat uitgeverijen het oppikten en zouden verspreiden via hun kanalen’, vertelt hij. ‘En dat ze

‘ UITGEVERIJEN MOETEN YOUTUBE GEBRUIKEN OM EEN PUBLIEK OP TE BOUWEN’ daarna misschien financieel zouden bijdragen. Dat lukte niet. Uitgeverijen waren wel nieuwsgierig naar wat er gebeurde, maar deden er verder niets mee. Mede daarom leverde het weinig kijkers op. De eerste aflevering was met 703 views nog het best bekeken. Ik denk dat uitgevers erg aarzelend zijn om met iets nieuws te beginnen. Wat

februari 2019  jaargang 186

ik op zich snap, als je niet weet wat het oplevert.’

Toch bewijst juist Vlogboek dat er wel degelijk een publiek voor video’s over boeken is. Apperloo – leraar Nederlands in Lisse – heeft zijn vlog oorspronkelijk opgezet voor zijn leerlingen, maar zijn snelle, fris gemonteerde filmpjes trekken een afwisselend, breed publiek. ‘Vooral filmpjes over klassiekers die veel mensen hebben gelezen, zijn geliefd. Ook filmpjes over iets echt populairs, zoals ik heb gemaakt voor de Fontein over Leven van een loser, worden erg veel bekeken. Deze 22.000 keer.’

Dat er weinig andere boekvloggers zijn, is evenmin reden te vermoeden dat er geen belangstelling is. ‘Vloggen over een boek is nu eenmaal een tijdsinvestering’, vertelt Apperloo. ‘Over je eigen leven vloggen kan je iedere dag wel. Een film bespreken lukt ook makkelijk.

Maar een boek moet je lezen en je er een mening over vormen. Dat gaat niet zo snel. En dan moet je volhouden. Als je niet een half jaar elke week vlogt, zit je tegen die tijd nog op 18 abonnees en raak je ontmoedigd.’

Ook om die reden begrijpt hij de terughoudendheid van uitgeverijen wel. Succes op YouTube kost serieuze inspanning en doorzettingsvermogen. ‘Eigenlijk zou er daarom één plek moeten zijn waar uitgevers al hun materiaal op zetten.

Als iedereen dan om de zeg zes maanden een video plaatst, volgens een min of meer vastgelegd format, trekt dat uiteindelijk meer kijkers.

Zelfs als je alle trailers bij elkaar brengt, zal dat meer effect hebben.’

In dat geval moet alleen een organisatie dat opzetten. Wellicht de CPNB, die nu toch bezig is met een strategische oriëntatie. 

27

Polare vijf jaar later

Van schokgolf tot rimpeling Het faillissement van Polare – voorheen Selexyz en door eigenaar ProCures samengevoegd met de winkels van De Slegte om zo een centraal aangestuurde keten van ruim gesorteerde kwaliteitsboekhandels te scheppen – was niet geheel onverwacht en stond evenmin op zichzelf. Grote faillissementen in het boekenvak waren al enige tijd zeer zeldzaam, tot in 2012, twee jaar voor Polare, distributeur Libridis omviel, met gevolgen voor alles en iedereen in de keten. Het boekenvak was net vol getroffen door de financiële crisis en een forse vermindering van de afzet, daar kwam vervolgens dus de ondergang van Polare nog eens bij, plus het wankelen langs de afgrond van boekenclub ECI. Triple-A Al voordat het faillissement van Polare werd uitgesproken was er onvrede over de gevolgde koers en maakten boekhandelaren binnen en buiten de keten zich zorgen over de toekomst. Een aantal kwam voor overleg bij elkaar, voor een deel gesteund door Librismoederbedrijf Euretco. Het uitgangspunt was volgens Caroline Damwijk (directeur Libris/Blz.) dat ze nooit meer bij een concern als het onder investeringsmaatschappij ProCures vallende Polare wilden behoren. Wat het dan wel moest worden was aanvankelijk ongewis.

‘Polare bestond nog toen we bij elkaar kwamen met wat we later

28

Het faillissement van Polare was een schok voor het boekenvak die ook de buitenwacht meekreeg, via de media en in de winkelstraat. Vijf jaar later zijn de gevolgen nog amper merkbaar.

Daarvoor is sindsdien ook teveel gebeurd, leert een rondgang langs betrokkenen.

Tekst Enno de Witt

het kwaliteitsboekhandelscollectief zijn gaan noemen’, zegt de Haagse boekhandelaar Fabian Paagman.

‘Begin februari 2014 is er een grote bijeenkomst geweest met betrokkenen die belangstelling hadden voor de winkels. Een klein deel daarvan was ook bereid erin te investeren. Uit dat collectief zijn uiteindelijk de Triple-A boekhandels voortgekomen, als direct gevolg van het faillissement.

Het zorgde voor kortere lijnen en makkelijker contact tussen een aantal grotere en middelgrote boekhandels.’ Paagman nam zelf boekhandel Verwijs over uit de failliete boedel, een historische gebeurtenis: ‘We hadden 63 jaar één vestiging en nu ineens twee.

Dat heeft ervoor gezorgd dat we onze strategie hebben veranderd.’

Vorig jaar overschreed Paagman de Haagse gemeentegrenzen, met

www.boekblad.nl

de overname van boekhandel Huyser in Delft.

Supergemotiveerd Al snel na het faillissement van Polare verschenen de eerste analyses – twee ervan zelfs in boekvorm – na de grote aandacht in de publieksmedia opnieuw een Caroline teken dat het belang het pure boeDamwijk kenvak oversteeg. Het paste ook (Libris/ bij een algemenere tendens. In het Blz.) straatbeeld zeer zichtbare winkels dreigden voorgoed te verdwijnen en dat maakte het ook voor het algemene publiek interessant. Na de dramatische gebeurtenissen rond het faillissement ging de berichtgeving vooral over de al dan niet doorstartende winkels, al snel was het business as usual en werd wat aanvankelijk een aardschok leek gereduceerd tot het verlies van een handvol boekhandels.

Het merendeel van de Polare-

FOTO: FACEMEPLS/WIKIMEDIA COMMONS CC2.0

Polare-vestiging ‘Donner’ Rotterdam aan de Lijnbaan

winkels – Van Piere (Eindhoven), Donner (Rotterdam), Stumpel (Almere), Van der Velde (Leeuwarden en Groningen), Adr. Heinen (Den Bosch), Broese (Utrecht), Kooyker (Leiden), Gianotten Mutsaers (Tilburg), Dominicanen (Maastricht), Dekker v.d. Vegt (Nijmegen)– ging al dan niet na een crowdfundingsactie zelfstandig verder binnen Libris. Het Amsterdamse Scheltema werd overgenomen door Novamedia van Boudewijn Poelmann, boekhandel Verwijs in Den Haag dus door Paagman. In Arnhem, Hilversum, Breda en Haarlem kwam het niet tot een doorstart en sloot de winkel. De vestiging van De Slegte in Zwolle ging na veel mitsen en maren dicht, Broekhuis nam personeel en voorraad van De Slegte Enschede over, Nawijn & Polak De Slegte in Apeldoorn.

Het doorstarten bleek tot op heden succesvol, alle winkels zijn nog open en draaien uitstekend, zegt

Bericht aan de klant in de Polare-vestiging in Arnhem

Caroline Damwijk: ‘We maken al jaren mee dat het uitzonderlijk goed gaat met algemene boekhandels die een flinke voorraad voeren. We hadden dat niet verwacht, we dachten eerst dat zij het moeilijk zouden gaan krijgen en juist de inloopketens het goed zouden gaan doen.’

Ze heeft een aantal verklaringen voor het succes. De winkels staan op aantrekkelijke locaties, maar dat stonden de meeste ook al toen ze nog onder respectievelijk BGN, Selexyz en Polare vielen. Slechts een enkeling is verhuisd naar een totaal nieuwe plek. Er hoeven geen bakken geld meer naar een waterhoofd van een hoofdkantoor, overigens nog een erfenis van Selexyz, maar door Polare in stand gehouden. Verder ziet Damwijk dat door alles wat is voorgevallen het personeel met hernieuwde motivatie aan de slag is gegaan. Niet

februari 2019  jaargang 186

langer voert het uit wat op een hoofdkantoor wordt bedacht, eigen inzicht krijgt ruim baan, ondernemerschap is leidend geworden: ‘Het zorgde ervoor dat de mensen supergemotiveerd werden en de winkels geen eenheidsworst.’

De voorraad speelt ook een rol, iets waar Ad Peek van boekhandel Van der Velde zich bij aansluit, vanuit zijn filosofie dat als je boeken wilt verkopen, je (veel) boeken in huis moet hebben. Damwijk: ‘Wat je verder nodig hebt is veel marketing, een goede integratie van online en offline en ook andere producten. Boeken worden vaak als cadeau gekocht, zo zorg je ervoor dat een klant altijd slaagt.’

Lokale aanpak Dat klinkt allemaal leuk en aardig, maar enthousiast personeel in een winkel vol met boeken en andere

29

artikelen is nog geen recept voor een gouden toekomst. Daar is nog een belangrijke factor voor nodig: de klant. Wat dat betreft heeft de openbare teloorgang van Polare, die in de media breed werd uitgemeten, ook voor een positieve impuls gezorgd. ‘Het publiek kreeg in de gaten dat winkels zomaar kunnen verdwijnen’, zegt Damwijk.

‘Niet alleen boekhandels, ook de V&D verdween van de ene dag op de andere uit het straatbeeld.

Het was daarbij voor iedereen duidelijk waarom. Dat werd niet snel vergeten en bood kansen aan boekhandelaren die met de poten in de modder staan. Ze konden na het verdwijnen van Polare goed duidelijk maken dat ze niet alleen een economische, maar ook een culturele rol spelen binnen een lokale gemeenschap. Dat geldt trouwens ook voor vergelijkbare boekhandels met een soortgelijk vloeroppervlak en assortiment die niet uit Polare voortkomen. Iedereen vond: mijn boekhandel mag niet verdwijnen. De mensen die dachten dat een boekhandel altijd zou blijven bestaan werden met de neus op de feiten gedrukt. Het enthousiasme waarmee aan een doorstart werd gewerkt zette de winkels bovendien in een positief daglicht.’

Bij Polare werd volgens Damwijk alles teveel ondergeschikt gemaakt aan het merk. In eigen gelederen heeft ze jaren geleden de discussie meegemaakt of de lokale boekhandels het overkoepelende Libris-logo niet wat groter op de gevel moesten krijgen. Dat is niet gebeurd, maar het merk Libris keert wel op een aantal plaatsen en momenten in de uitingen van de boekhandel terug. Het is allemaal een pragmatische kwestie van tijd en plaats, waarbij het lokale merk altijd voorrang heeft: ‘Libris is een landelijke propositie, die heb je nodig. We gaan online alles bij het platform Libris.nl onderbrengen, ook Blz., maar wie daarheen gaat komt bij de lokale winkel terecht.

De ondergang van Polare is een bevestiging van de lokale aanpak.

30

Aanvankelijk wilde Selexyz de oude namen weer in ere herstellen.

Broese was Broese, daar kwamen mensen al generaties lang. Ze kwamen er binnen een half jaar alweer op terug en ineens werd het Polare, maar toen was het schip al van de wand.’

Aderlating Ook CB-directeur Hans Willem Cortenraad gelooft in een toekomst voor goed voorziene, grotere en zelfstandige boekhandels, die stevig nestelen in het lokale, sociale en culturele weef-

Hans Willem Cortenraad (CB)

‘ DE ONDERGANG VAN POLARE IS EEN BEVESTIGING VAN DE LOKALE AANPAK’ sel. Dat Polare voor een andere insteek koos was volgens hem een onderdeel van het probleem: ‘De goede wil was er om van grotere boekhandels een keten te maken, dat is om een aantal redenen misgelopen. Het werkte niet, en dat is deels de oorzaak van het faillissement. Gelijkschakeling is fout.

Een boekhandel moet in de lokale markt aanwezig zijn. Op accenten is iedere boekhandel anders, ook wat betreft de bestsellers. Met de winkels zelf was weinig aan de hand. Doorslaggevend voor succes is nu dat ze zich als grote spelers richten op die ene plek, met alle complexiteit die daarbij hoort, en zonder de druk van een hoofdkantoor.’

Een hoofdkantoor dat ook nog eens voor een voortdurende financiële aderlating zorgde: ‘Alles wat een hoofdkantoor doet moet uit de marge worden gehaald en voor de boekhandels waar we het over heb-

www.boekblad.nl

ben was die flinterdun. Het is nog steeds een simpele wet: een boekhandel kan niet jaar na jaar tonnen afdragen. Bij Polare werd vanuit het hoofdkantoor ook te ketenachtig gekeken voor hun omvang. Het gaat uiteindelijk altijd om het lokale ondernemerschap. Je kunt een ondernemer niet op iedere vierkante meter managen. Bij Bruna en AKO werkt dat weer wel, dat zijn meest kleinere winkels. Libris stimuleert het lokale ondernemerschap, met behoud van schaalvoordelen, bijvoorbeeld bij de inkoop. Zo heeft een winkel als Waanders, die net is overgenomen door Van der Velde, een geweldige potentie.’

Bij CB hebben ze de faillissementen goed gevoeld. Ook financieel: ‘We hebben er niet al teveel over naar buiten gebracht, maar het was een forse aderlating. CB werd noodgedwongen strenger, dat was al zo bij Selexyz en Libridis. Daarvoor hadden we niet veel grote faillissementen meegemaakt, nu kwam het ineens allemaal tegelijk.

De touwtjes werden behoorlijk aangetrokken. Dat is nu wel wat minder, we zijn in wat normaler vaarwater terechtgekomen.

Maar we moeten niet vergeten dat het aantal Bruna’s en AKO’s gestaag terugloopt en over de volle breedte het aantal boekhandels – vooral de wat kleinere, die moeite hebben met het houden van een breed assortiment. Over de hele linie lopen de boekverkopen systematisch terug.’

Bij CB wordt binnen wat mogelijk is zoveel mogelijk meegedacht met de ondernemer over wat voor iedereen het gunstigst uitpakt: ‘We leren van wat er in de constant veranderende markt gebeurt. We letten tegenwoordig ook scherp op bij wie het risico ligt. Dat is wat bij Polare mis ging, er waren betalingsachterstanden en daar reageerden we te laat op. Natuurlijk hanteren we kredietlimieten, maar we kijken altijd naar de individuele ondernemer. Concreet hebben we meer aandacht voor debiteu-

ACHTERGROND

renadministratie. Als we zien dat het moment van betalen verschuift nemen we eerder contact op en zoeken we naar een oplossing. We hebben er geen baat bij om een boekhandel te verliezen, we willen juist faciliteren, door met oplossingen te komen.’

Swingen Aan de kant van de uitgevers worden geen directe concrete effecten van Polare’s verdwijnen genoemd.

Een voordeel is dat doorgestarte winkels wat makkelijker inkopen en dat het contact directer is, omdat niet eerst alles langs het hoofdkantoor moet. Verder is er enige opluchting dat het plan om in de winkels alles in consignatie te nemen in de prullenbak is verdwenen.

‘ HET ENTHOUSIASME WAARMEE AAN EEN DOORSTART WERD GEWERKT ZETTE DE WINKELS IN EEN POSITIEF DAGLICHT’

De gevolgen waren voor elke uitgever ook weer anders. Geneviève Waldmann, nu aan het hoofd van VBK Uitgevers, maakte het faillissement van Polare vanaf de Ad Peek zijlijn bij Luitingh Sijthoff mee, maar ze plaatst de gebeurtenissen (Van der vijf jaar na dato wel in context: ‘Bij Velde) Libridis was de klap het grootst voor commerciëlere fondsen, bij Polare voor meer literaire en lifestyle-uitgeverijen. Zet dat af tegen een teruggang in tien jaar van honderd miljoen, dan is het niet alleen Polare waar we als uitgevers last van hebben. Ik ben wel dankbaar dat zoveel boekhandelaren hun nek hebben uitgestoken. Het heeft ook in de breedte gewerkt als een stimulans voor het echte ondernemen, maar het is lastig om het Polare-effect eruit te filteren.’

‘Het was maar afwachten of we wat we bij Polare verkochten ook elders zouden verkopen’, zegt Joop Boezeman, destijds directeur van het onder WPG ressorterende A.W. Bruna. ‘Maar Libridis heeft ons veel meer geld gekost. Binnen WPG was na Polare wel overleg over hoe het tij te keren. Het omvallen van V&D kwam er ook nog bij en met ECI ging het slecht.

Vooral voor de mensen in de winkels was de ondergang een ramp, wij uitgevers zagen het met lede ogen gebeuren. Ik was er blij mee dat een grote groep boekhandels opschoof naar Libris. Geef me er zo nog tweehonderd. Boekhandels swingen en leven weer, zo hoort het ook in 2019. Het ging van complete stilstand tot full speed. Het gaat erom dat we de consument geven wat hij wil. We zijn er om te entertainen, voor zang en dans, als dat nodig is.’

Cluster ‘Achteraf is het een zegen gebleken, alle winkels die zelfstandig zijn doorgestart doen het goed, dat hoor ik ook van uitgevers’, zegt Ad Peek. ‘Wij waren al aan het expanderen, dat is in een versnelling gekomen. Het heeft me ook verbaasd. Het heeft als een vliegwiel gewerkt. Maar waarom zijn de anderen toen ze merkten dat het werkte niet net als wij een cluster begonnen?’

‘ ACHTERAF IS HET EEN ZEGEN GEBLEKEN, ALLE WINKELS DIE ZELFSTANDIG ZIJN DOORGESTART DOEN HET GOED’ februari 2019  jaargang 186

Dat heeft volgens Fabian Paagman vooral te maken met het feit dat de doorgestarte boekhandels nog druk bezig zijn met het betalen van de investeringen die bij de overname hoorden. En in veel gevallen hebben ze een verbouwing of verhuizing achter de rug, of zijn daar nog mee bezig, zoals Donner.

‘Zelfstandig ondernemerschap geeft energie en dynamiek in een bedrijf, dat is een doorslaggevend verschil’, zegt Leo van de Wetering, die samen met vier collega’s Donner wist over te nemen. ‘Het past bij een voorraadhoudende boekhandel met alles erop en eraan. Het is ook heel bijzonder dat zestien winkels nog steeds bloeien, maar voordat we aan een cluster gaan denken ronden we eerst een extreme verbouwing af. We kijken wel om ons heen en worden af en toe ook benaderd, maar de verbouwing heeft prioriteit. Niet alleen het rijksmonument, maar ook de omgeving die op de schop gaat, aan de achterkant en aan de voorkant, op de Coolsingel. Het is een enorme opdracht waar we al vijf jaar mee bezig zijn. Als iets op onze weg komt hebben we belangstelling, maar het is geen prioriteit.

Je kunt er trouwens over twisten of expansie gewenst is. We zijn straks met 3.700 vierkante meter de grootste boekhandel van Nederland. Die positie zouden we graag uitbuiten.’

Veerkracht In de vijf jaar die zijn verstreken sinds Polare verdween zijn de ontwikkelingen in het boekenvak elkaar in hoog tempo opgevolgd, van een oprukkende onlineverkoop tot een algemene afname van de verkoop van boeken. Het effect van de faillissementen is mede daardoor vrijwel verdwenen. Dat is op zich hoopvol: de branche is klaarblijkelijk veerkrachtig genoeg om ook dit soort schokken op te vangen. Of om het positiever te stellen: zolang niet alles krakend ineenstort kan het geen kwaad als af en toe eens het bed wordt opgeschud. 

31

NEEM EEN ABONNEMENT OP BOEKBLAD! Praat u graag mee over het laatste nieuws in het boekenvak? Met een abonnement op Boekblad bent u altijd op de hoogte!

Boekblad Online

Boekblad Compleet

- Onbeperkt toegang tot Boekblad.nl

- 11x per jaar Boekblad Magazine

- 30 nieuwsberichten per week, plus blogs & Gesprek op Zondag

- Onbeperkt toegang tot Boekblad.nl

- 4x per jaar digitale Boekblad-specials

- 30 nieuwsberichten per week, plus blogs & Gesprek op Zondag - 4x per jaar digitale Boekblad-specials

van

van

16,75 p/m

21,75

voor

10,-

voor

15,-

p/m

p/m

Kortingscode: online2018

32

p/m

Kortingscode: boekblad2018

www.boekblad.nl

*Genoemde prijzen zijn exclusief BTW. *Dezeactie actieis isgeldig geldig t/m t/m 1 1 april 2019 * Genoemde prijzen zijn exclusief BTW. * Deze maart 2018

COLUMN Marjoleine Wolf STEUNKOUSEN

Foto: Jcomp/iStock/Thinkstock

Marjoleine Wolf is senior boekverkoper bij De Amsterdamse Boekhandel en lid van de Raad van Advies voor de commissie Geïllustreerde Kinder- en Jeugdliteratuur van het Letterenfonds.

Er zijn denk ik niet zoveel branches in de retail waar een goed laatste kwartaal zo essentieel is voor het voortbestaan als de boekhandel.

Deze zogenaamde ‘laatste kwartaal omzettrein’ zet zich bij ons in september langzaam in beweging met de verkoop van kinderboeken aan scholen voor de Kinderboekenweek.

Hij komt daarna goed op stoom tijdens de Kinderboekenweek, zakt dan heel even terug, maar weet richting Sinterklaas weer aan snelheid te winnen om vervolgens als een dolle intercity door de rest van december te denderen. Op 24 december aan het einde van de dag trekt er ‘iemand’ aan de noodrem en staat de ‘omzettrein’ van het ene op het andere moment stil.

De meeste boekverkopers zijn tegen die tijd voornamelijk blij dat ze nog leven en gaan uitgeput (en met een tevreden glimlach) aan het kerstdiner. Afgelopen jaar was ik zo moe dat ik na de eerste gang ‘even’ ging liggen. Ik werd de volgende ochtend pas weer wakker.

In januari en februari is het daarentegen rustig in de boekhandel. Een groter contrast tussen de bruisende feestmaand december en de twee stille maanden daarna is bijna niet voor te stellen. Gelukkig hadden we met de traditionele opruiming, de feestdagen zelf, de Week van de Poëzie en natuurlijk het omprijzen in verband met de btw-verhoging nog ‘iets om handen’. Maar ik pak toch liever stapels nieuwe boeken voor klanten in, dan dat ik nieuwe prijsstickers plak op oudere titels om deze vervolgens weer terug in de kast te zetten.

Toch heeft deze tijdelijke rust ook zijn voordelen. Er is tijd voor reflectie en bezinning en er is eindelijk ook weer tijd om flink te lezen! Ook was er tijd om naar het jaarlijkse seminar van KVB Boekwerk te gaan. Een – al met al – inspirerende bijeenkomst met een aantal interessante sprekers. Eén daarvan verraste mij met zijn nogal boude stelling: ‘The future of bookselling, might not be selling books’. Ik moest hierdoor opeens denken aan de bijzondere kinderboekwinkel waar ik twintig jaar geleden mijn boekverkoperscarrière begon. We verkochten behalve kinderboeken ook kranten, ansichtkaarten, nietmachines, glitterpennen en paperclips. In ‘kinderboekwinkelland’ werd er schande van gesproken. Branchevervaging! De reden om naast kinderboeken ook andere dingen te verkopen, was dat we dat ‘leuk’ vonden, het had destijds geen economisch motief.

Precies twintig jaar later blijkt geen boekhandel meer zonder ‘bijproducten’ te kunnen en nemen deze een steeds groter wordende plaats in het assortiment in. Sterker nog, op een seminar wordt openlijk beweerd dat de toekomst van boekverkopen misschien helemaal geen boekverkopen meer is! De nacht na het seminar sliep ik slecht. Ik droomde dat ik in onze boekhandel aan het werk was, maar steunkousen en rollators verkocht.

Het meest bizarre was dat dit niemand leek te verbazen. 

februari 2019  jaargang 186

33

Inkomsten uit abonnementsdiensten punt van discussie

GOUDMIJN OF HABBEKRATS? Kobo Plus, Storytel, Bookmate, Bookchoice, Booqees, Magboox, de bibliotheken; het aanbod van abonnementsdiensten voor digitaal lezen en luisteren is al niet meer op één hand te tellen. Volgens het innovatieonderzoek van KVB Boekwerk zou hun aandeel in de Nederlandse boekenafzet de komende jaren weleens spectaculair kunnen stijgen. Maar wie verdient daar eigenlijk aan, behalve de aanbieders zelf?

Tekst Constantijn Hoffscholte

Promotie-uiting van Bol.com voor Kobo Plus

I

n het onderzoek van KVB Boekwerk, verschenen in september 2018, is ‘van bezit naar gebruik’ een van de waargenomen maatschappelijke trends. ‘Consumenten willen een product niet bezitten, maar vooral gebruiken wanneer zij daar behoefte aan hebben.’ Als gevolg van deze trend zal het belang van digitale dragers toenemen en het belang van fysieke dragers – ofwel het papieren boek – afnemen.

Wel haasten de onderzoekers zich erbij te zeggen dat het onzeker is ‘hoe en met welk tempo deze ontwikkelingen zullen verlopen’.

Het aandeel e-boeken groeit in Nederland weliswaar gestaag, maar ook traag: in 2018 bedroeg het aandeel in de totale boekenafzet 7,4 procent (bron: Boekenbarometer CB). Lezen van papier blijkt ook in digitale tijden nog altijd veruit het populairst. Dat laat onverlet dat maatschappelijke trends, leesgedrag onder

34

jongeren en nieuwe modellen de verwachting wekken dat het lezen op andere dragers nog flink in omvang kan groeien. Vooral de introductie van Kobo Plus, het abonnementsmodel voor digitaal lezen van Kobo en Bol.com, voedt deze gedachte. Ook de groei van audioboeken-aanbieder Storytel en het digitale lezen via de Koninklijke Bibliotheek wijzen in die richting.

Van de experts uit het boekenvak die werden geraadpleegd voor het innovatieonderzoek van KVB Boekwerk acht een meerderheid (61 procent) het waarschijnlijk ‘dat in 2025 30 procent van de Nederlandse boekafzet middels abonnementsdiensten wordt behaald’. Als dit bewaarheid wordt, zelfs al is het maar ten dele, heeft dat in potentie grote gevolgen voor de verdienmodellen van uitgevers en auteurs. Aan de abonnementsdiensten ligt immers een andere rekenmethode ten grondslag dan het tussen uitgevers en boekhandels gebruikelijke 60-40 model.

www.boekblad.nl

DIGITAAL LEZEN

Milou Klein Lankhorst, uitgever van De Correspondent, schreef naar aanleiding van deze voorspelling waarschuwende woorden in haar boekennieuwsbrief.

Het verdienmodel achter de abonnementsdiensten roept wat haar betreft nog veel vragen op: ‘Als de trend doorzet, en de inhoud leidender wordt dan de vorm, moeten we voor iedereen in het boekenvak en daarbuiten op zoek naar een verdienmodel dat daarbij past. Als er gewacht wordt op het juiste moment om hier boekenvakbreed goede afspraken over te maken: dit is het.’

Tot die tijd is Klein Lankhorst zelf voorzichtig met het beschikbaar stellen van content voor abonnementsdiensten, zegt zij in een toelichting. ‘Als abonnementen de basis gaan vormen voor digitaal lezen, moet goed worden nagedacht over een reëel verdienmodel.

De film- en muziekindustrie kunnen ons tot les zijn, ik wil voorkomen dat we eindigen als de artiest die zijn werk voor een habbekrats op Spotify moet aanbieden.

Het zou heel mooi zijn als digitale abonnementen lezen kunnen stimuleren, maar als dit model schrijvers en uitgevers verarmt, gaat dat uiteindelijk ten koste van het aanbod en dus van de lezer. Dat moeten we zien te voorkomen.’

Kannibalisatie Wie wat verdient aan digitale boeken blijkt een vrij ingewikkelde som. Auteurs krijgen doorgaans 25 procent van de netto-opbrengst die een uitgeverij ontvangt voor verkochte e-boeken. In het geval van abonnementsdiensten is het lastiger om de vergoeding per verkocht boek te berekenen. Abonnees betalen hier een maandelijkse bijdrage waarvoor zij een ongelimiteerd (of bij sommige diensten een gelimiteerd) aantal boeken kunnen lezen. In het geval van Kobo Plus worden de inkomsten uit abonneegelden gedeeld door het aantal gelezen e-boeken. Vervolgens wordt per titel een afdracht berekend waarin wordt meegewogen hoe vaak het betreffende boek is gelezen en wat de reguliere verkoopprijs van de titel is. Van de uitgeversopbrengst die overblijft ontvangt de auteur 25 procent.

omlaag. Dat moeten we niet willen.’

‘We geloven in dit model omdat dit het meest duurzame model is’, laat woordvoerder Tamara Vlootman van Bol.com weten. ‘Voorbeelden laten zien dat als je kiest voor een vaste uitbetaling per gelezen titel het model het risico loopt dat in een maand de inkomsten lager zijn dan de uitbetalingen. De bedrijven die dit model hanteren moeten vervolgens kunstgrepen gaan toepassen zoals bepaalde titels “verstoppen” of klanten die veel lezen uitsluiten van de dienst. Omdat in ons model de uitbetalingen en verdiensten altijd in balans zijn, kunnen we onze lezers de beste boeken aanraden en creëren we een model waarmee we blijvend de markt voor boeken kunnen vergroten.’

Audioboekenspecialist Storytel werkt sinds 2019 met een ‘time based consumptie model’. Storytel houdt precies bij hoeveel tijd consumenten besteden aan het lezen van of luisteren naar een boek. Op basis van het aantal gelezen minuten wordt de uitgeversafdracht berekend. Volgens het bedrijf wordt in de praktijk ‘om en nabij de helft’ van de inkomsten afgedragen aan de uitgevers. ‘De afgelopen jaren hebben wij een mooie groei laten zien in omzetten voor de uitgevers’, aldus country manager Ruth de Jager van Storytel.

Het laatste is ook van toepassing op Kobo Plus, dat binnen anderhalf jaar na de start samenwerkte met alle grote algemene boekenuitgeverijen. ‘We merken dat uitgevers soms harder willen dan de rechthebbenden waar zij toestemming van hebben’, zei product manager digital Joep Lucassen van Bol.com in juni 2018 tegen Boekblad. Volgens de initiatiefnemers is van kannibalisatie op de verkoop van papieren boeken of losse e-boeken nauwelijks sprake.

De abonnementsdienst zou vooral zorgen voor additionele omzet, mede doordat consumenten die voorheen illegaal lazen nu kiezen voor een abonnement. Harde cijfers voor die aanname zijn er overigens (nog) niet.

Het aanbod van Storytel en Kobo Plus breidt snel uit. Storytel heeft meer dan 110.000 Nederlands- en Engelstalige boeken op het platform staan.

Kobo Plus bevat ruim 240.000 titels, zo’n 10 procent daarvan is Nederlandstalig. Over de toekomstverwachtingen is De Jager van Storytel duidelijk: ‘Wij verwachten dat digitaal lezen en ons abonnementsmodel de komende jaren een aanzienlijke groei laten zien. Hiermee zal dan ook de totale vergoeding naar uitgevers groeien.’ Bij Kobo Plus bestaat een zelfde

TANJA HENDRIKS: ‘AAN ONS IS DE TAAK OM TOT DE MEEST OPTIMALE EXPLOITATIE TE KOMEN VOOR EEN AUTEUR, MAAR WE RESPECTEREN ALTIJD ZIJN OF HAAR MENING’

Klein Lankhorst is niet overtuigd van de methodiek die aan de berekening ten grondslag ligt. ‘De adviesprijs van het product e-boek wordt nu gebruikt als basis van een dienst, namelijk het boekenabonnement.

Maar daar was die adviesprijs nooit voor bedoeld. In deze vertaalslag gaat het auteursinkomen drastisch

februari 2019  jaargang 186

35 35

verwachting: ‘Volgens het GFK wordt nog steeds voor meer dan 50 procent van de gelezen e-boeken in Nederland niet betaald: daar kunnen we nog veel klanten overtuigen om te lezen in een abonnementsdienst. Bovendien denken we na over het koppelen van boeken lezen en luisteren’, aldus Vlootman van Bol.com.

Volgens haar heeft Kobo Plus een gunstig effect op de inkomsten van auteurs uit digitale producten. ‘Auteurs in Kobo Plus verdubbelen over het algemeen hun eboek omzet.’ Bol.com denkt met uitgeverijen na over het versimpelen van het vergoedingenmodel. Bijvoorbeeld over de ‘20 procent drempel’, waarbij een boek als gelezen wordt beschouwd zodra een lezer 20 procent van het boek heeft gelezen. De versimpeling zou uitgevers ook in staat moeten stellen het enthousiasme voor de abonnementsdienst te vergroten bij literair agenten en internationale uitgeverijen.

Impasse De ontwikkeling van abonnementsdiensten voor digitaal lezen wordt met argusogen gevolgd door de Nederlandse Auteursbond. De bond strijdt al een aantal jaar voor een hogere vergoeding voor auteurs uit de inkomsten van digitaal lezen. Voor het uitlenen van

Kobo Plus: meest gelezen boeken (2018) 1. Achter gesloten deuren – B.A. Paris 2. Gordon – Marcel Langedijk 3. Ik zie je op het strand – Jill Mansell 4. Het paradijs – Suzanne Vermeer 5. Gebroken – B.A. Paris 6. Dagboek van een getuige – Astrid Holleeder 7. Heks – Camilla Läckberg 8. Sexdagboek – Heleen van Royen 9. Ik weet een geheim – Tess Gerritsen 10. Stromboli –Saskia Noort

Storytel: best beluisterde boeken (2018) 1. Mijn verhaal: Becoming – Michelle Obama 2. Judas – Astrid Holleeder 3. Harry Potter en de Orde van de Feniks – J.K. Rowling 4. Wees onzichtbaar – Murat Isik 5. De dag van de doden – Nicci French 6. Stromboli – Saskia Noort 7. Achter gesloten deuren – B.A. Paris 8. Oorsprong – Dan Brown 9. In mijn dromen – Simone van der Vlugt 10. IJskoud – Suzanne Vermeer

36

e-boeken door bibliotheken leidde dat tot een nieuwe overeenkomst per 1 januari 2019 (zie kader). Op het gebied van de vergoedingen uit commerciële abonnementsdiensten is echter sprake van een stevig verschil van inzicht tussen de Auteursbond en vertegenwoordigende organen binnen de Groep Algemene Uitgevers (GAU).

De Auteursbond onderzocht recentelijk in hoeverre de leden op de hoogte zijn van regelingen ten aanzien van de vergoeding voor digitale producten. ‘Van de uitkomst zijn we nogal geschrokken’, zegt Jeroen Thijssen, secretaris van de Auteursbond, voorzitter van de sectie Letterkundigen en bestuurslid van Stichting Lira. ‘Ongeveer 30 procent van de auteurs bleek niet op de hoogte. Bij de vertalers ging het zelfs om bijna de helft. Uitgevers informeren hun auteurs volstrekt onvoldoende over de inkomsten uit abonnementsdiensten. Hoeveel geld komt er bij de uitgevers binnen? Binnenkort gaat de Auteursbond in gesprek met Kobo Plus en Bol.com over het verdienmodel voor uitgevers. In de hoop dat daardoor duidelijk wordt welk percentage bij de auteurs terecht moet komen.

Wanneer deze geldstroom obscuur blijft, willen wij dat de uitbetaling gaat plaatsvinden via Stichting Lira, die ook de leenrechtgelden verdeelt. Maar de uitgevers houden op dit moment alles tegen’, aldus Thijssen.

Volgens hem is het van belang dat de geldstroom voor auteurs via Lira gaat lopen omdat de stichting voor een ‘beter en rechtvaardiger’ verdeling kan zorgen. De huidige impasse komt volgens hem doordat uitgeverijen bang zijn de controle te verliezen. ‘Veel uitgeverijen hebben het de laatste jaren tamelijk moeilijk en lopen op hun tandvlees. Ik heb het idee dat zij verwachten dat de elektronische rechten een goudmijn zijn.’ Hoe de impasse in het overleg met uitgevers doorbroken kan worden weet hij op dit moment niet.

‘Gerechtelijke procedures dreigen. Het is jammer dat het zo gaat.’

Martijn David van de GAU laat in een korte reactie weten dat uitgeverijen zich er volgens zijn waarneming voor inspannen om auteurs een reële vergoeding uit te keren. ‘Ik weet dat uitgevers er veel aan doen om hun auteurs over dit onderwerp te informeren. Concrete klachten van auteurs over de vergoedingen zijn bij mij ook niet bekend.’

Nieuwe lezers Een van de uitgeverijen die goed scoren op het gebied van digitaal lezen is Ambo|Anthos. De dag van de doden van Nicci French was in 2018 het bestverkochte e-boek in Nederland. In de top-10 van meest gelezen boeken in Kobo Plus staat ook een Ambo|Anthos-uitgave bovenaan: Achter gesloten deuren van B.A. Paris.

Beide titels scoorden ook hoog in de toplijst van meest beluisterde audioboeken. Ondanks de mooie cijfers is directeur-uitgever Tanja Hendriks voorzichtig over de groeikansen van het lezen via abonnementsdiensten.

‘Ik weet niet of het zo groot gaat worden als voor-

www.boekblad.nl

DIGITAAL LEZEN

speld. Dat het groeit is een gegeven, vooral wat betreft het audioboek. Maar veruit het grootste aandeel komt nog van het fysieke boek en ik zie dat nog wel even zo blijven.’

Hendriks kan uit eigen ervaring zeggen dat de groei van digitaal niet per se ten koste hoeft te gaan van de fysieke afzet. ‘Van De dag van de doden heeft het e-boek het goed gedaan, maar ook de verkoop van het papieren boek was prima en zelfs hoger dan de voorgaande titel van Nicci French. Ik heb ook niet het idee dat abonnementsmodellen het fysieke boek gaan verstoten. Ik geloof wel dat het een manier is om nieuwe lezers te trekken. Dat is toch wat we als vak moeten doen: telkens kijken en zoeken hoe we groepen kunnen bereiken die niet zo snel een boekhandel ingaan.’

Volgens Hendriks moeten uitgevers en auteurs samen optrekken waar het gaat om deelname in abonnementsmodellen. ‘Binnen Ambo|Anthos doen we dat zeker. Veel hieraan is nog nieuw, het is dan ook iets waar we met de auteurs over praten. Aan ons is de taak om tot de meest optimale exploitatie te komen voor een auteur, maar we respecteren altijd zijn of haar mening. Als een auteur zijn titel niet beschikbaar wil stellen voor een abonnementsmodel, doen we het niet.

Uitgevers zullen altijd de best mogelijke afspraken maken met streamingdiensten. Bij digitale exploitatie is het auteursdeel 25 procent van de netto opbrengst, conform de internationale afspraken.’

Volgens haar zien betrokkenen de inkomsten uit digitale producten nog te vaak als een extraatje bovenop de verdiensten uit fysieke exemplaren. ‘Maar dat is niet juist. Wij nemen de inkomsten van digitaal mee in de complete exploitatie van een titel. Neem vertaalde literatuur, daarvan is de verkoop van alleen fysieke boeken tegenwoordig vaak niet kostendekkend.

Verkoop in de breedte en via meerdere kanalen is dan echt nodig om het financieel gezond te houden.’

aan het nadenken over de vraag hoe we titels uit de backlist beter in beeld kunnen brengen.’

Bij De Correspondent zijn ze met een andere ontwikkeling bezig: een eigen boekenabonnement. Het idee lijkt een beetje op dat van uitgeverij Das Mag. Met een boekenabonnement krijgen lezers van De Correspondent automatisch de nieuwe boeken van het platform thuisgestuurd. Abonnees kunnen kiezen uit papieren boeken, e-boeken, audioboeken of een totaalpakket. Volgens uitgever Milou Klein Lankhorst is het niet de intentie om zo de boekhandel te omzeilen: ‘Het is meer gericht op mensen die hun boeken toch al rechtstreeks bij ons bestellen.’

Over de vergoedingen uit abonnementsdiensten van derde partijen blijft ze vooralsnog sceptisch. ‘We bieden ons eerste audioboek bijvoorbeeld wel aan op Storytel, maar ik blijf voorzichtig met het verspreiden van onze boeken op externe platforms. Het is ook iets waar ik met onze auteurs en collega-uitgevers over in gesprek wil gaan.’ Zij hoopt dat er boekenvakbreed een discussie op gang komt over het verdienmodel rond de abonnementsdiensten. ‘Je kunt het vergelijken met klimaatverandering. Het sluimert op de achtergrond, maar je merkt het pas echt als de zomers zo heet zijn dat het onaangenaam wordt. En dan is het te laat.’ 

JEROEN THIJSSEN: ‘UITGEVERS INFORMEREN HUN AUTEURS VOLSTREKT ONVOLDOENDE OVER DE INKOMSTEN UIT ABONNEMENTSDIENSTEN’

Klimaatverandering Als kans voor de toekomst ziet Hendriks het verder digitaal beschikbaar maken van de backlist. De online presentatie van titels die fysiek niet meer in roulatie zijn kan wat haar betreft nog beter. ‘Het digitale kanaal biedt natuurlijk mogelijkheden om boeken beschikbaar te houden. Zelf ben ik onlangs vier boekhandels afgegaan op zoek naar een titel, die ik uiteindelijk pas digitaal te pakken kreeg. Tegelijkertijd zie je dat ook bij webwinkels de meeste aandacht uitgaat naar goedverkopende, actuele titels. Dat zijn de boeken die meestal naar voren worden geschoven. Wij zijn

E-lending

Sinds 1 januari 2019 is voor het uitlenen van e-boeken via de openbare bibliotheken het convenant e-lending van kracht.

Hierin zijn onder meer afspraken gemaakt over de vergoeding die uitgevers, auteurs, vertalers en illustratoren ontvangen voor uitgeleende e-boeken.

Voor elk uitgeleend e-boek draagt de Koninklijke Bibliotheek (KB) een vergoeding af. De hoogte van de vergoeding is afhankelijk van een afspraak die de KB maakt met de uitgever van het boek en wordt onder andere gebaseerd op populariteit en actualiteit van de titel. Voor oorspronkelijk Nederlandstalige titels is de verdeling tussen uitgever en makers 50-50.

Bij vertalingen geldt een verdeling van 1/3 deel voor de vertaler en 2/3 voor de uitgever en buitenlandse auteur samen.

Een belangrijke vernieuwing is dat voor de makers een extra vergoeding beschikbaar is gesteld vanuit het ministerie van OCW. Door deze subsidie wordt de uitleenvergoeding in ieder geval de komende jaren met 50 procent verhoogd. Hierdoor ontvangen uitgever en auteur voortaan allebei de helft van de inkomsten door uitlening. Auteurs, vertalers en illustratoren ontvangen hun vergoeding voortaan via Lira/Pictoright. Voorheen liep dit via de uitgever.

februari 2019  jaargang 186

37

WAT DOET EEN REDACTEUR? Studenten van de masteropleiding Redacteur/editor 20182019 van de Universiteit van Amsterdam stelden met In de marge een aantrekkelijke bundel beschouwingen samen over de redactiepraktijk bij Nederlandse uitgeverijen sinds 1945. Die werd in de loop der jaren steeds professioneler.

Tekst Enno de Witt

H

eden ten dage is redactie voor de meeste uitgeverijen de gewoonste zaak van de wereld, een integraal onderdeel van het uitgeefproces, maar dat was lange tijd anders.

Kort gezegd deden uitgevers maar wat. Beeldbepalende figuren als Geert van Oorschot, Geert Lubberhuizen en Johan B.W. Polak deden het redigeren er vaak zelf bij, met niet zelden desastreuze gevolgen voor het resultaat.

Maar dat hinderde niet, want men was niet anders gewend.

De bijdragen in In de marge die aan hen zijn gewijd baseren zich op geschreven bronnen, met ruim aandacht voor verhelderende anekdotiek.

Nu zal iedere lezer ook tegenwoordig soms nog missers tegenkomen, maar wat voorgaande generaties zich veroorloofden tart soms iedere beschrijving. Polak bijvoorbeeld nam in de door hem verzorgde uitgave van het verzameld werk van Boutens – een dichter die hij nota bene zeer hoog had zitten, zo hoog dat hij bakken met eigen geld in diens praktisch onverkoopbare boeken stak – klakkeloos alle fouten uit eerdere edities over.

Hetzelfde gebeurde bij herdrukken van onder meer Couperus en Bloem.

38

Zolang er maar boeken waren waar ook zijn naam in stond was wat Polak betreft alles in orde, van belang was dat de boeken die hij belangrijk vond verschenen.

Het belang van de persoonlijkheid van een uitgever bleek ook toen Tine van Buul in de jaren zeventig het kinderboekenfonds van Querido op poten zette. Net als Van Oorschot, Polak en Lubberhuizen had zij zeer stellige overtuigingen aangaande het fonds dat ze voor ogen had. Auteurs als Annie M.G. Schmidt, Guus Kuijer en Miep Diekmann pasten daar uitstekend bij, net als trouwens de onontbeerlijke tijdgeest.

Nog steeds zijn er uitgevers die zelf een stevig stempel op hun fonds drukken, maar door de bank genomen zijn de uitgeverijen zakelijker geworden, ook in organisatorische zin. Niet alleen de uitgever bepaalt wat verschijnt, daar komt ook de acquirerend redacteur bij kijken, een rol die weer wordt onderscheiden van de redacteur die de auteur bijstaat bij het vervolmaken van zijn tekst. Zoals Lenny Vos in haar beschouwing over de loopbaan van Tilly Hermans opmerkt gingen redacteuren een steeds grotere rol spelen bij het binnenhalen en –houden en begeleiden van

www.boekblad.nl

auteurs, en komen zij terecht in een positie die mooi wordt omschreven door de hoofdstuktitel: ‘Prominent op de achtergrond’.

Hermans rept van het ‘dreigende scenario waarin redacteuren vooral gericht zijn op het binnenhalen van auteurs en de verkoop van het boek.

De fase van het redigeren en persklaar maken nadat een manuscript is verworven, zo stelt ze, kost tijd en geld. Soms heeft een manuscript vier rondes nodig tot de tekst naar tevredenheid is. Deze fase van het slijpen aan een tekst, is haar ervaring, wordt bij bezuinigingen het eerste uitbesteed.’ Een interessante observatie, omdat uitbesteden natuurlijk niet per definitie tot een slechter resultaat hoeft te leiden. Wel maakt het de vroeger vaak ijzersterke band tussen de persoon van de uitgever en die van zijn auteur een stuk losser, waarbij het ook weer de vraag is hoe erg we dat eigenlijk zouden moeten vinden, en of het idee van een uitgever oude stijl niet hevig aan het slijten is.

Het wetenschappelijke kader komt hier uit de koker van de Franse socioloog Pierre Bourdieu (1930-2002), die het idee ontwikkelde dat kunst en dus ook literatuur op tweeërlei wijze waarde heeft, waarbij de economische bij uitgeverijen vaak naar de achtergrond verdwijnt: ‘Daarmee wordt de symbolische waarde of het prestige juist verhoogd. Paradoxaal genoeg kan pas dan de economische waarde op lange termijn worden verzekerd. Bourdieu stelt dan ook dat symbolisch kapitaal beschouwd mag worden als politiek of economisch kapitaal dat wordt ontkend (‘disavowed’), een gegeven dat hij definieert als dénégation.’ Het citaat komt uit een portret van Jaco Groot, dat eveneens gebaseerd is op

VAKLITERATUUR

DE NIEUWE GENERATIE BOEKREDACTEUREN KOMT ER WEL – MAAR WAAR ZIJN DE MANNEN? weet of de roep die her en der wordt gehoord om de namen van redacteuren standaard in het colofon van een boek op te nemen, gehonoreerd zal worden. Zien we het opereren van een uitgeverij als een strijd om wie zijn stempel erop mag drukken, dan zou dat een belangrijke slag voor het gilde zijn tegen de erfgenamen van Polak en de zijnen. We zullen het zien en beleven.

schriftelijke bronnen, omdat Groot, als een totale ontkenning van zijn flamboyante voorgangers, de openbaarheid zeer consequent mijdt.

Een mooi contrast ook met Joost Nijsen, in een schets over 21 jaar Podium. Hier duikt opnieuw Bourdieu op, als de verhuizing aan de orde komt van de uitgeverij naar het bedrijventerrein waar ook het Overamstelimperium is gevestigd. Nijsen spreekt van niet alleen een door economische noodzaak gedreven manoeuvre, maar tevens van een psychische noodzaak om het ‘ouwe centrum’, waar de gevestigde uitgeversorde vanouds huist, te verruilen voor iets nieuws, wat overeen zou komen met Bourdieus terugkeer naar de bronnen waaruit alles ooit ontstond.

Zo is er veel interessants te ontdekken in deze bundel. Over de geschiedenis van uitgeverij De Geus bijvoorbeeld, en dan met name het idealisme dat daar al dan niet op de achtergrond een rol heeft gespeeld bij het beleid.

In de slotalinea wordt de vraag gesteld hoe het daarmee zal gaan nu de uitgeverij deel is gaan uitmaken van Singel Uitgeverijen. Dat is ook interes-

sant in het licht van de controverse over een recente Baldwin-vertaling, waar huisgenoten in een recent deel uit de reeks Privé-domein gewoon ‘neger’ lieten afdrukken.

De bundel biedt geen definitieve analyse, het is naast een historische terugblik, opdat wij begrijpen hoe we terecht zijn gekomen waar we nu zijn, vooral een nuttig overzicht van de stand van zaken. Duidelijk is in ieder geval dat de functie van redacteur, als onderdeel van de hele organisatie – de keten die loopt van auteur tot lezer – nooit een afdoende heldere omschrijving heeft gekend; dat het vooral praktische factoren zijn geweest en nog steeds zijn die uitmaken wat een redacteur doet en wie hij/zij is.

Het zou dan ook mooi zijn als deze excercitie over enige tijd nog eens wordt herhaald, met deze bundel ernaast, om de ontwikkelingen over de langere termijn te kunnen schetsen. Je weet maar nooit wat ons op dit gebied allemaal nog te wachten staat.

Wellicht dat het algoritme alsnog aan een opmars begint, hetzij als vervanger van de redacteur, dan wel als neutraal werktuig. Niemand die nu ook

februari 2019  jaargang 186

Twee dingen nog tot slot. Eerst maar even het vervelende: voor een boek dat is geschreven door masterstudenten redactie laat de redactie vreemd genoeg op sommige momenten te wensen over. Het kan zijn dat ik te streng ben maar je mag heus als ergens een naam valt daar in een volgende zin naar verwijzen met een persoonlijk voornaamwoord derde persoon enkelvoud. Verder valt op dat de opleiding voor het overgrote deel wordt bevolkt door vrouwen, terwijl telkens opnieuw weer grafieken en diagrammen in de krant staan waaruit zou moeten blijken dat het uitgeefvak door mannen wordt gedomineerd. Misschien is het een idee om daar ook eens met een wetenschappelijke blik naar te kijken. Het zal mij benieuwen of de feminisering van het redacteurengilde straks ook terug te vinden is in de keuzes die uitgeverijen maken. Er is met andere woorden nog genoeg werk aan de winkel.  In de marge: acquisitie en redactie door Nederlandse uitgeverijen van 1945 tot heden.

Universiteit van Amsterdam, 220 p. € 12,50. ISBN 9789082343342.

Verkrijgbaar via mareredacteurbundel@gmail.com

39

BOEKVERKOPER SCHRIJFT

Arno Koek over:

Rommelkonten

In een ver verleden was ik samen met mijn broer eigenaar van een boekhandel in Roelofarendsveen. In 1987 openden we daar Boekhandel Veenerick. De naam is afkomstig uit de Gijsbrecht van Aemstel van Vondel. Veenerick was de zoon van Gijsbrecht. We begonnen in een omgebouwd woonhuis, een pand van zeventig vierkante meter. Anderhalf jaar later betrokken we een pand van 140 vierkante meter in het centrum van het dorp. Ondanks het advies van iemand van het MKB, die ons meedeelde dat een boekhandel in deze plaats ‘echt niet’ levensvatbaar zou zijn, dachten wij met ons boerenverstand: dat zullen we nog weleens zien! Het werd een succes, we ontvingen drie jaar later de Ondernemersprijs.

We waren lid van de winkeliersvereniging RAAK (RoelofArendsveen AKtief). Op een van de lokale bijeenkomsten, met na afloop een goed gesprek aan de bar, raakten we aan de praat met een ondernemende neef en een bevriende

Foto J.W. Kaldenbach

Arno Koek van boekhandel Blokker (Heemstede) heeft al met verschillende winkeliersverenigingen te maken gehad, met wisselend succes. Niet productief, maar wel erg gezellig was de vereniging die hij zelf met drie vrienden oprichtte, en die slechts één benevelde avond bestond.

etaleur. De stemming zat er goed in en de gesprekken gingen alle kanten op. Werd het niet eens tijd voor verandering? Zo’n winkeliersvereniging met de intocht van Sinterklaas, een bonnen-spaaractie en nog wat onbenulligheden in onze ogen, wat stelde het voor?

Wij zouden ons moeten afscheiden en een eigen vereniging opzetten, met betere ideeën, met gekke activiteiten. Wij zouden weleens laten zien hoe het anders kon!

Maar eerst moesten we een naam

Binnenweg in Heemstede, de winkelstraat waar Boekhandel Blokker huist

40

www.boekblad.nl

bedenken voor deze nieuwe frisse vereniging. Nee, geen RAAK, dat was er al. Maar wat dan wel. Eerst nog maar een glas bier en verder bomen. Totdat een lid van het gezelschap lalde: ‘Ik weet het! We zijn de Roko’s’ (Rommelkonten).

Een perfecte naam en de club was opgericht. Dat het uiteindelijk alleen bij deze oprichting bleef en dat er nooit enige activiteit uit voortgekomen is, moge duidelijk zijn. Maar we hadden wel een kostelijke avond gehad.

Onlangs werd ik gevraagd door de voorzitter van de winkeliersvereniging in Heemstede voor een aantal bijeenkomsten met een stel enthousiaste ondernemers om eens te kijken of de visie van een paar jaar geleden niet eens moest worden bijgesteld. Waar staan we anno 2019 en welke kant moeten we op. Een rijke vereniging met honderd leden (van de 170 winkeliers in de straat). Maar wel een vereniging waarbij altijd dezelfde mensen hun nek uitsteken en veel werk verrichten, terwijl tachtig procent het wel goed vindt. Maar met deze club van acht enthousiastelingen kwamen we bijeen onder begeleiding van bureau Wsslwrkng, dat het traject begeleidde (mede gefinancierd door een lokale bank). Ik had een déjà vu bij de zoektocht naar onze klant. Hadden we dat niet ook bij het programma Boekondernemer Van de Toekomst gedaan? Gele memo’s plakken, op een bord, informatie verzamelen waar onze klant vandaan kwam en hem/haar typeren: welgesteld, goed opgeleid, klantenreis, enz.

Het waren interessante bijeenkomsten en er kwamen veel ideeën naar voren. Maar je moet kiezen, want je kunt niet alles doen, er is beperkt budget en iedereen heeft te weinig tijd. Zo werd het idee geopperd om een kameel door de straat te laten lopen. Slaat nergens op, maar iedereen heeft het erover.

Bij de presentatie van de nieuwe plannen liet de genoemde tachtig procent het afweten. Jammer.

Ik had sterk de behoefte om na deze avond gezellig door te zakken met dat clubje enthousiastelingen, een paar lekkere glazen bier te drinken en wellicht na de vijfde ronde een idee te opperen: Werd het niet eens tijd voor een nieuwe winkeliersclub: de Roko’s???

Arno Koek is in maart te zien in de dagelijkse documentaireserie Typisch Heemstede, waarvan vanaf 4 maart twaalf afleveringen worden uitgezonden op NPO2, van maandag tot en met donderdag vanaf 19.15 uur.

BOEKVERKOPERS LEZEN

RECENSIES

Karin Buik van boekhandel Coelers (Rotterdam):

Marlèn Nolta van boekhandel Pampus (Amsterdam-Zeeburg):

Te omschrijven wat ik zojuist gelezen heb is moeilijk in dit geval. Een onvergelijkbaar boek; ik zou niet weten in welk genre ik het zou moeten plaatsen. Maar dat ik het met veel plezier gelezen heb staat vast!

Het vierde deel van deze autobiografische graphic novel is ook weer een razend knap geschreven en getekend verhaal. Het leven van de inmiddels negenjarige Riad is onveranderd spannend en hilarisch. Hij woont nu met zijn Franse moeder in Bretagne. Ma wil dat haar man, docent in Saoedi-Arabië, zich bij het gezin in Frankrijk voegt. De bittere strijd die hierover gevoerd wordt dringt steeds meer het leven van Riad binnen, ook rukt de puberteit voortvarend op. Het helpt niet dat zijn egocentrische vader zich steeds achterbakser, racistischer en nationalistischer gaat gedragen.

In dit kruisvuur vlieg je als lezer door de hedendaagse multiculturele problematiek, gezien door de ogen van een opgroeiende jongen die langzaam zijn onschuld verliest. Het blijft verbluffend hoe de ogenschijnlijk onschuldige tekenstijl met de vrolijke steunkleuren zo’n meeslepend levensverhaal kan weergeven. Een dringende aanrader, ook voor wie zich nog nooit aan dit genre gewaagd heeft!

De Nigeriaanse Korede is de oudere zus van de mooie Ayoola en voelt zich van jongs af aan verantwoordelijk voor haar. Alles wat er misgaat in Ayoola’s leven knapt Korede voor haar op en dus ruimt zij ook keer op keer de rommel op als Ayoola weer eens een minnaar heeft vermoord.

Als Ayoola het aanlegt met de door Korede zo aanbeden Tade, lopen de spanningen tussen de zussen hoog op en wordt het steeds lastiger loyaal te blijven. Korede staat voor een gruwelijk dilemma: kiest ze voor haar zusje, of voor zichzelf? Een met vaart geschreven boek vol humor, spanning en onverwachte wendingen.

MIJN ZUSJE, DE SERIEMOORDENAAR OYINKAN BRAITHWAITE (PLUIM, € 21,99)

februari 2019  jaargang 186

DE ARABIER VAN DE TOEKOMST EEN JEUGD IN HET MIDDENOOSTEN 1987-1992 RIAD SATTOUF (DE GEUS, € 22,50)

41

BOEKVERKOPERS LEZEN

RECENSIES

Ceciel Groenendijk van Boekhandel Groenendijk (Steenwijk):

Niels Nijborg van boekhandel Hoogstins (Amsterdam):

Sjoerd Agterhof van boekhandel Jaspers (Badhoevedorp):

Willy Wouters van boekhandel de Boekenmolen (Meliskerke):

‘Oorspronkelijke bewoners zijn bang voor vreemdelingen.

Maar ze staan niet stil bij de bepalende geest van hun land, taal, cultuur en hun gewoontes.

Deze krachten veranderen de vreemdeling, ze vormen hem om naar een nieuwe burger.

Het duurt even, maar er is geen uitweg, niet voor hen die komen en hen die er al zijn.’ (citaat). Ik heb genoten van dit boek dat leest als een goede film over een Iraans-Nederlandse cineast.

Mij blijft bij de verwondering waarmee hij de gebeurtenissen in zijn leven heeft ervaren. Hoe hij die omvormt tot grootste inspiratiebron in zijn werk. Dat de Djinn, in onze cultuur te vergelijken met de innerlijke stem of fluisterende engelen, je kan beschermen of op je levenspad kan houden. De kracht van vertrouwen en geduld als je op de proef gesteld wordt. Maar bovenal dat wij moeten koesteren dat we in Nederland in vrijheid mogen leven.

Het is moeilijk kiezen, zoveel veelbelovende historische titels komen er uit deze periode. Hier had ook een recensie kunnen staan van De Bourgondiërs van Van Loo, of van Lotharingia van Simon Winder. Binnenkort verschijnen bovendien een nieuwe Jared Diamond en een bijgewerkte herdruk van Emmers De Nederlandse slavenhandel 1500-1850. Maar goed, De Dertigjarige Oorlog dus. Onder geïnteresseerden bekend vanwege de Praagse Defenestratie, De Winterkoning, Wallenstein en Tilly. In het algemeen vrij onbekend in Nederland omdat het samenviel met De Tachtigjarige Oorlog.

Overigens was onze Maurits niet te beroerd om zich in deze oorlog te mengen. Nederland greep zijn kans en benadeelde Spanje op allerlei manieren. Het grootste deel van Europa was bij deze oorlog betrokken, misschien wel wat overdreven om als ondertitel “De allereerste wereldoorlog” te gebruiken. Overigens is dit de enige kritiek. Harrison schreef een aantrekkelijk en leesbaar boek over een ingewikkelde episode met oog voor vele verschillende perspectieven.

DE DERTIGJARIGE OORLOG DICK HARRISON (OMNIBOEK, € 39,95)

Ik weet dat het in deze rubriek niet de gewoonte is om prentenboeken te bespreken, maar voor sommige prentenboeken moet je een uitzondering maken. De wolf komt echt niet kan een nieuwe klassieker worden. Ik raad iedere boekverkoper aan om dit boek te lezen, want lezen is verkopen! Iedere ouder of grootouder die dit boek gaat voorlezen zal moeten lachen.

Misschien moeten we ze als boekverkopers even over een drempeltje helpen omdat ze denken dat het een eng boek is. Maar eng is het niet. Een konijntje wordt door haar mama naar bed gebracht en vraagt ‘Weet je zeker dat de wolf niet komt mama?’. Mama weet het zeker en heeft daar allerlei argumenten voor, maar het konijntje weet zeker dat er toch nog een kansje inzit dat de wolf komt. Hoe dat afloopt moet je zelf gaan lezen, anders verpest ik de clou. De illustraties zijn mooi, toegankelijk, fris en de laatste pagina is briljant.

Gave titel heeft het boek, een die je meteen nieuwsgierig maakt. De schrijfster heeft niet zomaar sombere buien, maar het echte werk met dood willen en zo. Zegt ze: ‘Nou, daar knapte ik pas echt van op. Het leven had al geen zin en nu had ik ook nog een diagnose’. Laconiek en vol met understatements trekt ze de lezer de wereld van haar hoofd in. Haar stijl doet me denken aan die van Myrthe van der Meer in Paaz. Scherp, humoristisch en direct. Terwijl ze normaal als ieder ander werkt, altijd te laat komt, wanhoopt aan haar talenten als moeder en knetterende ruzie maakt met haar man, is op de achtergrond altijd die wolk aanwezig. Ze kiest voor het vertellen om niet alleen te zijn. Veel mensen hebben iets met dit thema. De rijen voor de kassa tijdens de eerste presentaties van het boek laten het ook zien. De schrijfster zet iets echts neer.

HET PAD VAN DE GELE SLIPPERS KADER ABDOLAH (PROMETHEUS, € 20,99)

42

DE WOLF KOMT ECHT NIET MYRIAM OUYESSAD (GOTTMER, € 14,99)

www.boekblad.nl

ECHT LACHEN ZO’N DEPRESSIE PATRICIA IDSINGA (KLAPWIJK & KEIJSERS, € 16,95)

VAKLITERATUUR









6x Boekenpo 20 % korti st ng € 31,95 6x st Boekenpoek + gratis bo € 38,95

In iedere Boekenpost: Volop nieuws, recensies en leestips Artikelen met achtergronden en verdieping Klassieke én moderne literatuur van grote en kleine schrijvers Agenda van markten, veilingen en exposities

Neem of geef een jaarabonnement!

Jaarabonnement met 20 % korting € 31,95 Jaarabonnement + gratis Büch boek € 38,95 Boudewijn Büch in memoriam.

Met bijdragen van o.a.

Maarten ’t Hart en Max Pam.

Ga naar www.boekenpost.nl Ga naar www.boekenpost.nl of bel 072-531of 49bel 78072-531 49 78 Deze actie geldig t/m 31 mei en zolang2018 de voorraad strekt.

De actiestrekt. geldt alleen voor Dezeisactie is geldig t/m 2019 31 december en zolang de voorraad De actie nieuwe en voor binnen Nederland.

B oabonnementen e k e np ost 1 5 8186 11 43 februari 2019 jaargang geldt alleen voorabonnees nieuwe abonnees en voor abonnementen binnen Nederland.

Bent u op zoek naar een topper in het boekenvak?

Plaats dan nu uw vacatures op Boekblad!

Uw vacature: 

Staat 4 weken online op boekblad.nl



Wordt gedeeld op onze sociale media



Wordt doorgeplaatst in onze nieuwsbrief

a meteen naar G www.boekblad/vacatures voor meer informatie of mail naar verkoop@stipmedia.nl

