Boekblad 10 2017

JAARGANG 184 OKTOBER 2017

Vakblad voor het boekenvak WWW.BOEKBLAD.NL

Bart Jansen (Boekhandel Verkaaik):

‘IK WIL MENSEN EEN BEETJE

GELUKKIGER

MAKEN’

HEKSENKETEL IN ONZE DRUKKERIJEN Bij ons in de drukkerijen kan het spoken.

Niet alleen tijdens de Kinderboekenweek, maar het hele jaar door. Met meer dan 450 medewerkers werken wij dag in, dag uit aan mooie boeken.

Of het nu gaat om kookboeken, kunstboeken, literaire boeken, kinderboeken of griezelboeken.

Bij Wilco, Bariet Ten Brink en Wรถhrmann is uw uitgave in vertrouwde handen.

Wilt u meer weten?

Neem dan contact op met een van onze accountmanagers.

Wilco - Vanadiumweg 9, 3812 PX Amersfoort, t. +31 (0)88-1105 500, info@wilco.nl Bariet Ten Brink - Eekhorstweg 1, 7942 JC Meppel, t. +31 (0)88-1105 400, info@bariet-tenbrink.nl Wรถhrmann - Estlandsestraat 1, 7202 CP Zutphen, t. +31 (0)88-1105 600, info@wohrmann.nl

IN DIT NUMMER:

10

Bart Jansen (Boekhandel Verkaaik):

‘Te veel goede ideeën worden vermorst doordat leidinggevenden niet luisteren’

COLOFON Redactie Lucie Th. Vermij (hoofdredacteur), Mandy den Engelsman (webredacteur), Sabine Kok (eindredacteur) Medewerkers aan dit nummer Jasper Baggerman, Gert Brouns, Philippe Debeerst, Katrijn van Hauwermeiren, Hannie van Herk (cover), Constantijn Hoffscholte, Ilse Karman, Martine Koelemeijer, Trees Nelissen, Rob Nijpels, Andrea Röell, Marieke Ruijzenaars, Jan

4

Reinier van der Vliet, Enno de Witt, Octavie Wolters Abonnementen Onze klantenservice is di telefonisch bereikbaar van 9.00-12.30 uur en do van 13.30-17.00 uur T (030) 763 12 50 E Klantenservice@pubmedia.nl Uitgeverij PubMedia Fruitweg 70, 3981 PA Bunnik

Redactieadres Fruitweg 70 3981 PA Bunnik T (030) 763 12 64 E Redactie@boekblad.nl Uitgever Ruth Bisschop E Ruth@pubmedia.nl Marketing en communicatie Eva Geerts E Eva@pubmedia.nl

www.boekblad.nl

Advertenties Nicole van Lierop, sales T 06 41 11 98 86 E Nicole@pubmedia.nl Vormgeving colorscan – Den Haag – Alphen aan den Rijn – Doetinchem – Deventer www.colorscan.nl Druk Ten Brink (Meppel)

Boekblad is een maandelijkse uitgave van PubMedia en een voortzetting van het sinds 1834 bestaande Nieuwsblad voor den Boekhandel. © 2017 PubMedia Overname van artikelen is alleen toegestaan met bronvermelding en na overleg met de uitgever.

Voor het kopiëren van artikelen in reprorecht verschuldigd.

Zie voor meer informatie www.reprorecht.nl.

INHOUD

EN VERDER 06 Vooraf

Column Lucie Th. Vermij

08 Over het nieuws

Jasper Baggerman, Trees Nelissen en Martine Koelemeijer

10 De visie

Bart Jansen, Boekhandel Verkaaik in Gouda

16 Next generation Millennials in de uitgeverij

16

Jong talent: millennials in de uitgeverij

22 Future of Media Uitgevers op bezoek bij techbedrijven in de VS

25 Column

Katrijn van Hauwermeiren, hoofdredacteur van De Bezige Bij

26 Ontmoeting

De Syrische uitgever Samer Al-Kadri over zijn boekhandel in Amsterdam

30 Symposium

Dries van Ingen neemt na dertig jaar afscheid van het uitgeefvak

26

33 Column

Gert Brouns van boekhandel Limerick in Gent

34 Dubbelgangers

Samer Al-Kadri haalt Syrië naar Amsterdam in Pages Bookstore Café

Marieke Ruijzenaars over haar verzameling bookalikes

36 Vakliteratuur

Boekhandel Godert Walter viert jubileum met eigen boek

37 Het boek

Octavie Wolters bespreekt Getekende brieven van Peter Vos

Abonnementsprijzen 2017 Jaarabonnement Boekblad compleet is € 261. ZZP- (kopie KVK-bewijs opsturen) en studentenabonnement (kopie studentenkaart opsturen) is € 141.

Proefabonnement van 3 edities en toegang tot alle online artikelen € 26,50. Boekblad volledig digitaal abonnement € 201. ZZP- en studentenabonnement € 81.

Boekblad tabletabonnement € 105.

ZZP- en studentenabonnement is € 45. Zie de omschrijving van de

verschillende abonnementen op www.boekblad.nl. Toeslag buitenland is € 63. Alle abonnementen zijn exclusief BTW en inclusief verzend- en administratiekosten. Abonnementen worden automatisch jaarlijks verlengd en tot wederopzegging aangegaan, met uitzondering van het proefabonnement. Opzegging kan uitsluitend schriftelijk plaatsvinden tot 3 maanden voor het einde van de lopende abonnementsperiode.

Zie www.boekblad.nl/voorwaarden ISSN 1586-2897 Persberichten welkom op redactie@boekblad.nl Per 1 januari 2012 is een nieuwe wet in werking getreden rondom verlengings- en opzegtermijnen van abonnementen voor consumenten. Dit geldt niet voor abonnementen op vakinformatie, die u uit hoofde van uw beroep of bedrijf bent aangegaan.

nummer 10 oktober 2017 jaargang 184

40 De lezer

Merlijn Olnon van Athenaeum Boekhandel

41 Recensies

Boekverkopers lezen

5

6

VOORAF

VECHTSCHEIDING Lucie Th. Vermij (lucie@boekblad.nl)

Een als heks verkleed meisje kijkt op het Kinderboekenbal in een glazen bol: hoe gaat het aflopen? Het was een beetje een geamputeerd bal dit jaar, zonder het mooie team van Querido Kind. Ze hadden hun toegangskaarten moeten inleveren, hoorde je, nadat ze ontslag hadden genomen. Het Kinderboekenweekthema griezelen is overgeslagen naar het hele boekenvak: hoe redactie en auteurs de dupe zijn geworden van een vechtscheiding. Want Querido Kind kun je toch wel het kind noemen van twee gescheiden ouders. De literaire uitgeverijen mochten zich enige jaren geleden uitkopen bij WPG, maar zonder de bij hen horende kinderboeken. Die waren te lucratief en werden WPG Kindermedia. Querido Kind had een andere positie dan Leopold en Ploegsma, zo erkende de directie, en de redactie mocht daarom bij Querido blijven inwonen. Zelf kwamen partijen met het beeld van het co-ouderschap. Het is niet ideaal, gaven beide ‘ouders’ toe, maar het werkt. We staan hier als volwassenen in.

Nu is het dan toch nog een vechtscheiding geworden. Ouder 1 (WPG) heeft sinds een jaar nieuwe ceo en sinds een kwartaal een nieuwe directeur. Die hebben niets met de deal te maken gehad en komen uit een ander universum. Die dachten natuurlijk: wat doen we met dat construct van een gedeeld ouderschap? Het scheelt aan kosten als we ons kind weer naar ons toe halen. Maar gevoelsmatig hoorde dat kind bij Ouder 2 (Singel). Kind wilde niet. Wat zich daar voor taferelen afgespeeld hebben? Zes toegewijde kinderboekenmensen nemen niet zomaar ontslag. Auteurs zeggen niet zomaar hun uitgeverij vaarwel. Dat is doorgaans een heel diepe band.

Toen het eerste bericht over het ontslag kwam, moest ik denken aan een andere spraakmakende affaire in de uitgeverij: de overstap van Ramon Dahmen en Sandra Piers van FMG naar de nieuwe Dutch Media Group in 2007. Herinnert u het zich nog? Wat een reuring.

Eerlijk gezegd verwachtte ik daags na dit zelfgenomen ontslag een vergelijkbare ontknoping: Tada! Een nieuwe kinderboekenuitgeverij!

Maar die kwam niet.

Wat mij vooral in het drama treft is het enorme wederzijdse wantrouwen, dat uitmondt in vijandigheid over en weer. Niet direct een voedingsbodem voor mooie boeken. En is dat nou nodig? In beide uitgeverijen werken mensen met hart en ziel aan mooie boeken. De oproep aan partijen om in gesprek te gaan van Ted van Lieshout – die met veel plezier met beide uitgeverijen en uitgeeffilosofieën samenwerkt – trof mij dan ook zeer. Laten we hopen dat deze vechtscheiding snel tot een waardig einde komt en dat waardering voor wat de auteurs en redacteuren van Querido Kind maakten zal zegevieren.

FOTO ANDREA RÖELL

7

Home

Nieuws

Magazine

Boekblad was erbij

Vacatures

Blogs

Agenda

Over het nieuws Boekenvakkers reageren op de voor hen belangrijkste en opvallendste nieuwsberichten van Boekblad.nl.

JASPER BAGGERMAN Bezocht als adviseur digitalisering & innovatie van het NUV tijdens een studiereis naar de westkust van de VS vijftien techbedrijven, waaronder Google en Amazon.

Redacteuren Querido Kind nemen ontslag Welke waarde voeg je toe? Deze vraag dreunt als een soort mantra door mijn hoofd als ik de artikelen lees over de fricties tussen uitgeverijen en hun redacties. Ik ben net terug van een bezoek aan de grootste techbedrijven van de wereld (lees hierover ook het reisverslag van Ilse Karman in dit nummer).

Deze giganten, die iedereen elke dag gebruikt, lijken steeds meer geautomatiseerde uitgeverijen te worden. Die alleen maar kijken naar rendement onderbouwd met koude cijfers. Zij geven geen voorschotten, beslissen niet uit het hart of vanuit ervaring in het vak, investeren niet in content (lees boeken) maar vooral in distributie. Uitgeverijen moeten veranderen om juist te kunnen blijven staan voor mooie uitgaven van elke auteur, bekend en onbekend. Zelfs als het niet (direct) rendabel is. Maar net als het knooppunt in een spinnenweb maakt een uitgever deel uit van een groter geheel en als niet iedereen kan meebewegen breekt de draad. Hoe veranderen we met elkaar om het 8

mooie te behouden en de rest aan techbedrijven over te laten?

Amazon opent weer nieuwe winkels en verfijnt concept Ik vond het een vreemde winkel.

Niet onprettig, eerder onwennig.

Een boekwinkel zonder prijskaartjes die elektronica verkoopt en vol eilanden staat met titels als: ‘De 100 boeken die je in je leven gelezen moet hebben’, ‘Boeken met meer dan 10.000 reviews op Amazon’ of ‘Boeken die anderen binnen 3 dagen uitlazen op Kindle’.

Hoe loop je door zo’n winkel heen? Het feit dat Amazon ter plekke mijn persoonlijke prijs bij een boek berekent en de vrouw die naast me staat iets anders betaalt voor precies datzelfde boek uit hetzelfde schap voelt wat unheimisch.

Misschien dat het went. Wel even iets anders dan een vaste boekenprijs.

Amazon-topman: ‘Promoot onbekende auteurs door lage e-boekprijzen’ Wat is een slimme prijsstrategie voor e-boeken? Volgens mij zijn veel uitgeverijen dat nog aan het ontdekken. Dat Amazon hier een duit in het zakje doet lijkt me logisch. Zij hebben de data, de cijfers, zij kunnen zien welke prijselasticiteit past bij welk product op welk moment en bij welke klant. Tegelijkertijd hebben zij ook belang bij lagere prijzen voor content die zij doorverkopen via Kindle Unlimited en varen zij wel bij een groter aanbod.

www.boekblad.nl

Waarschijnlijk is het niet slim om hun advies klakkeloos over te nemen. Maar toch kan zo’n opmerking helpen bij het ontdekken van wat voor jou de beste prijsstrategie is en je over de streep trekken eens een testje te doen om met je eigen data te kijken wat werkt en wat niet.

TREES NELISSEN Heeft boekhandel Van de Ven in Soest per 1 oktober verkocht aan Frans Davelaar, eigenaar van enkele kantoorvakhandels.

‘Zonder beweging geen leven’. Dat heb ik de laatste dagen vaak tegen klanten gezegd die, al gunnen ze het me van harte dat ik het binnenkort wat rustiger krijg, toch vooral angstig zijn voor het onbekende.

Mijn keuze uit het nieuws heeft daar veel mee te maken.

Tilburgse binnenstad in hogere sferen door komst nieuwe winkels In Tilburg schieten de nieuwe winkels als paddenstoelen uit de grond.

Nieuwe vestigingen van onder meer Hudson’s Bay, Costes en Hema zorgen voor grote drukte in de binnenstad. Andere winkels, waaronder boekhandel Gianotten Mutsaers, hopen te profiteren. Wat is het belangrijk dat de winkelcentra in

LEES DE BESPROKEN ARTIKELEN OP BOEKBLAD.NL

beweging blijven: die werken vanuit een visie die gedeeld wordt door de plaatselijke politiek, pandeigenaars en winkeliers. Als die ontbreekt wordt het voor veel winkeliers lastig om zich te handhaven. Vaak is er bij enkele partijen wel goede wil, maar als er niet gezamenlijk wordt opgetreden lekt de energie gauw weg.

Samenwerken maakt sterker, optreden vanuit de verdediging brengt vaak stilstand. En dat is al snel achteruitgang.

e-boeken verkocht. Niet vanwege de winst, maar omdat ik graag wil dat lezers voor alle boeken bij ons terecht kunnen. En wie ben ik om lezers voor te schrijven hoe ze moeten lezen? De eerste winst is in ieder geval dat mijn klanten ook hiervoor bij ons binnenlopen. Ook dat is klantenbinding.

Gesprek op zondag: Dick Anbeek (v.h. De Drvkkery) Strikt genomen geen nieuws natuurlijk, we wisten dat het in de planning zat. Ik ben blij dat er zo veel aandacht is voor wat Dick en Anja in Middelburg voor elkaar gekregen hebben. Hun winkel was een inspiratiebron voor mij toen ik, inmiddels zo’n acht jaar geleden, een nieuwe boekhandel mocht gaan inrichten omdat ik ging verhuizen.

Ik vind het nog steeds jammer dat het mij niet lukte om ook horeca in de winkel te realiseren. Het is zo’n mooie manier om, zelfs zonder dat er activiteiten worden georganiseerd, van een boekhandel een natuurlijke ontmoetingsplek te maken. En dat willen we als boekverkopers toch allemaal? Niet alleen de winkel was steeds in beweging, ook Dick zelf die met al zijn functies in het vak veel ontwikkelingen heeft gestimuleerd en vormgegeven.

Is samen met Donata van der Rassel Boektopia gestart, dat gaat trendwatchen voor het boekenvak.

Mandemakers Groep investeert miljoen euro in streamingdienst Magboox Net als het bericht over streamingdienst Buku, dat een deel van het hbo-fonds van Noordhoff Uitgevers gaat aanbieden, is dit een voorbeeld van het zoeken naar content om voldoende lezers te trekken. Vanaf het prille begin van het elektronische boek hebben wij readers en

MARTINE KOELEMEIJER

Wat Amerikaanse techbedrijven aan Nederlandse uitgeverijen kunnen leren Buzzwoorden zijn het, zoals content dat een paar jaar terug was: data en tech. Elke uitgeverij wil er iets mee, maar niemand weet precies wat.

Algoritmes, ook zoiets. Is dat de magische formule om bestsellers te voorspellen of lezers te vinden? In de ogen van een trendwatcher gaan voorspellingen op grond van data over het verleden en zijn conclusies op grond van algoritmes die van gisteren. Terwijl een uitgeverij juist voor de troepen uit wil lopen.

Ga op zoek naar de lezer van morgen. Als een boek, recht uit het hart van de maker, aansluit bij de behoeften van die lezer is het bingo. De gut feeling van de uitgever in de mix met een gedegen analyse van de trendwatcher levert veel meer op dan welk algoritme dan ook.

Redacteuren Querido Kind nemen ontslag Auteurs en redactie zijn het spreekwoordelijke kapitaal van een uitgeverij. Concerns hebben alleen toe-

komst als ze hen als spil van het bedrijf zien en in vertrouwen vrijlaten. En dat geldt bij uitstek in een creatief vak als het boekenvak. In deze teams, die met passie aan een boek werken, zit het talent waar een concern op drijft: creatieve mensen die vaak een andere taal spreken dan concern-bazen. Ik zie parallellen met de mogelijke management buy-out van Atlas Contact. Auteurs en redactie hebben het gevoel niet meer gehoord te worden. De bottom-up trend die in onze hele maatschappij speelt, lijkt aan WPG en VBK voorbij te zijn gegaan. Dit is levensgevaarlijk voor de toekomst van de uitgeverijen én hun concerns. Ik kan het niet beter formuleren dan Ted van Lieshout: ‘WPG Kindermedia heeft een snoeppapiertje, maar er zit geen toffee meer in.’

‘De logica van geluk’ komt binnen op plaats 2 in Bestseller60 Een titel van een kleine, zelfstandige uitgeverij die vanuit het niets op de tweede plaats binnenkomt. Daar gaat mijn hart sneller van kloppen.

De marketing vooraf was perfect en geluk is een gewild thema in een tijd waarin we allemaal op zoek zijn naar betekenis in deze chaotische wereld.

PwC voorspelt voorzichtige groei van boekenmarkt PricewaterhouseCoopers voorspelt de komende vijf jaar een kleine groei voor de boekenmarkt, maar tekent daarbij aan dat er te weinig gedaan wordt om jonge digi-lezers te trekken. Daar zien ze cruciaal gedrag over het hoofd: kinderen krijgen van hun ouders ‘schermpjestijd’. Die tijd is voor Minecraft, YouTube, Netflix – én voor e-boeken.

Ergo: als je gewone boeken leest, houd je schermpjestijd over. Lees je digitaal, dan gaat dat van je schermpjestijd af. Een slim kind pakt dus een fysiek boek.

nummer 10 oktober 2017 jaargang 184

9

BART JANSEN 1955 Geboren te Den Haag 1972 Mavo, Naaldwijk 1974 Havo, Den Haag 1976 Pedagogische Academie, Den Haag 1972-1977 Verkoopmedewerker boekenafdeling V&D te Rijswijk 1977-1980 Bedrijfsleider Boekhandel Waldeck, Den Haag 1980-1989 Verkoopleider non-foodafdeling V&D te Den Haag 1990-2002 Bedrijfsleider Boekhandel Edel, Spijkenisse 2002-2011 Algemeen bedrijfsleider Boekhandel Edel 2012-heden Eigenaar/ directeur Boekhandel Verkaaik, Gouda

10

www.boekblad.nl

DE VISIE

Bart Jansen (Boekhandel Verkaaik):

‘HET VERSCHIL IS 25 EMMERS WITKALK’

D

De ontvangst in de Goudse boekhandel Verkaaik is feestelijk: speciaal voor de komst van Boekblad hebben eigenaar Bart Jansen en medewerker Ria zich gestoken in gilet respectievelijk rok met boekenprint. De stof is dezelfde als die van de gerestaureerde Gispen-stoelen waarvan er achter in de winkel meerdere staan. Geen nieuwe bedrijfskleding, zo blijkt, maar feestoutfits die alleen worden gedragen bij bijzondere gelegenheden. De heropening van de winkel op 16 september jl. was er daar een van. Afgelopen zomer heeft Verkaaik een make-over gekregen en het resultaat is opvallend: van een klassieke, knusse, maar wat stoffige winkel is Verkaaik veranderd in een toegankelijke, lichte, eigentijdse boekhandel met een verrassend ruim assortiment, waar je gemakkelijk even naar binnenloopt en waar het fijn rondstruinen is.

BOEKHANDEL VERKAAIK in Gouda onderging deze zomer voor het eerst in twintig jaar een grondige verbouwing. Het resultaat mag er zijn: de winkel is lichter, ruimer én eigentijdser.

Een gesprek met BART JANSEN, die de boekhandel vijf jaar geleden overnam.

Tekst Sabine Kok Foto’s Hannie van Herk

Een winkel aanpakken die al twintig jaar niet is verbouwd, dat zal een lange wensenlijst zijn geweest. Wat stond daarop bovenaan?

‘Als je buiten stond dacht je dat de winkel dicht was, zo donker was het binnen. Verder zat alle meubilair aard- en nagelvast. Als hier een lezing was, zaten mensen verspreid door de winkel, soms ver van de spreker vandaan. Dat werkte niet.

De verlichting hebben we aangepast. ’s Zomers zorgden de gasontladingslampen voor een ondragelijke hitte waardoor we de helft uit moesten doen. De LED-lampen die we nu hebben, geven veel minder warmte af en de energierekening is gehalveerd. Er zijn verrijdbare tafels gekomen, waardoor we binnen vijf minuten vijftig zitplaatsen kunnen creëren. En we hebben de tijdschriften geschrapt. Die waren, net als bij bijna alle boekhandels, verlieslatend en arbeidsintensief.

nummer 10 oktober 2017 jaargang 184

11

Daarmee kwam 10 vierkante meter vrij die we nu aan andere rubrieken besteden én aan meer frontale presentatie. Opslag en verwerking van boeken gebeurt nu achter in de winkel, in een door een wand afgescheiden ruimte met een open venster, net als in restaurants. Zo krijgen klanten een kijkje in de keuken, blijven medewerkers aanspreekbaar en kunnen ze gemakkelijk zien of ze in de winkel nodig zijn, terwijl de troep toch uit zicht blijft. Het aantal titels is gelijk gebleven, 18 à 19 duizend. Wel hebben we Engels- en Nederlandstalige YA, scifi en fantasy samengevoegd, omdat tussen die kasten veel heen en weer werd gelopen. We hebben nu één lange kast. Praktischer voor de klant en het lijkt of we veel meer hebben. De kaartenmolens heb ik – op twee na – weggehaald. Ik heb een bloedhekel aan molens. De kruispoten, de ongelijke hoogtes, zo’n muur die je het zicht beneemt. We hebben nu meer aanbod, op verschillende plekken, tussen de boeken door. Mensen lopen zo makkelijker verder de winkel in. Sinds de verbouwing doet de rubriek het beter.’

Je hebt klanten en medewerkers bij de verbouwing om advies gevraagd. Wat leverde dat op?

‘De rode draad was dat de sfeer zo moest blijven als die nu is: open en toegankelijk. Geen grijs met wit, geen industrieel interieur. Dat past niet bij de winkel en niet bij onze klanten. Iedereen heeft zo

‘EEN BOEKHANDEL IS DE SLAGADER VAN DE SAMENLEVING’ zijn eigen stokpaardje. Kunstminnaars willen meer kunstboeken, poeziëliefhebbers meer dichtbundels, er werd door iemand zelfs gepleit voor een dyslexiekast. Je moet daar een tussenweg in vinden. Ontwerper Mark Ganzeveld heeft geholpen de ideeën te bundelen en er een ontwerp van te maken dat aansloot bij ons bescheiden budget. De reacties zijn heel positief. Vooral de glazen daklichten midden in de winkel vallen door de nieuwe inrichting veel meer op. Eerder stond daar een grote plantenbak onder. “Wat moet dat een werk zijn geweest”, reageren klanten. Maar die daklichten waren er altijd al. Het verschil is 25 emmers witkalk. Het liefst had ik het hele plafond laten stuccen, maar onder de platen lag zo’n breiwerk van kabels en buizen verscholen dat we het risico te groot vonden. We troffen zelfs 12

www.boekblad.nl

een woud van klimplanten aan. Die zijn hier naar binnen gegroeid en hebben het dankzij de warmte van de gasontladingslampen jarenlang uitstekend naar hun zin gehad. We hebben daarom uiteindelijk toch gekozen voor een systeemplafond.

Ook een pvc-vloer bleek geen haalbare kaart, omdat de winkel onderdeel is van drie losse panden en de vloerdelen onderling gaan werken.’

Wat doet de verbouwing met de omzet?

‘Ik heb de winkel in 2012 overgenomen. Tot 2015 bleef de omzet op peil, daarna zakte die geleidelijk weg. Sinds de verbouwing plussen we weer, zo’n 5 procent, én de marge is omhooggegaan omdat we geen tijdschriften meer hebben. De omzet die we zijn kwijtgeraakt is naar Bol.com gegaan, dat is onze enige echte concurrent. De Goudse boekhandel Smit heeft een christelijke signatuur en een eigen klantenkring – we verwijzen naar elkaar, wat wij hebben hebben zij niet en vice versa. In de buurt zitten nog een Bruna en een Primera, maar daar hebben we weinig last van. Ik vind het een zorgwekkende ontwikkeling dat de totale boekenverkoop stijgt, maar in heel veel fysieke boekhandels de omzet daalt. De totale online boekenverkoop schommelt volgens mij zo rond de 20 procent. Bij ons is die van 3 naar 5 procent gegaan, maar ik streef naar 10 procent binnen een jaar, ik denk dat het beter kan – ook binnen Libris. Met een werkgroep kijken we op dit moment naar verbeterpunten voor de webshop. Zo werkt de zoekfunctie nog niet optimaal en kan het aantal clicks verder omlaag.’

Je hebt niet geaarzeld om het boek over Bols beginjaren van Michel Schaeffer in de schappen te leggen, zoals sommige collega’s in het vak?

‘Een boekhandel is de slagader van de samenleving. Alles wat er buiten de deur gebeurt ligt hier op tafel, of het nu te maken heeft met politiek, economie, koken of kunst – het hoort allemaal hier. Het is niet mijn taak te beslissen wat de klant moet lezen, alleen om zo veel en zo breed mogelijk aan te bieden.’

Verkaaik heeft als Libriswinkel een eigen website, wat is er mis met de Libris-site?

‘De website is je visitekaartje. Ik vind: als mensen naar je website gaan, dan moeten ze zien welke mensen hier werken en op welke dagen, wat de geschiedenis is van het bedrijf en hoe onze agenda er de komende tijd uitziet. Daarvoor heb je met een eigen internetpagina meer mogelijkheden. Ik zou er graag ook boekbesprekingen aan toevoegen. In de winkel leveren de aanbevelingskaartjes bij onze favoriete titels vaak leuke discussies op. Klanten vragen specifiek naar

DE VISIE

medewerkers vanwege zo’n aanbeveling en gaan vervolgens met hen in gesprek omdat ze het met hen eens zijn of juist niet. Het zou mooi zijn als er ook online zoiets ontstaat. We gebruiken trouwens wel de webshop van Libris, het was te duur daar een eigen versie van te laten bouwen.’

Tijdens de verbouwing had Verkaaik een pop-up store in de Chocoladefabriek, de bibliotheek van Gouda.

‘De verbouwing was te ingrijpend om de winkel open te houden. Erna Staal, directeur van de Goudse bibliotheek, stelde voor de Steenlandzaal vrij te maken voor boekenverkoop, omdat het er in de zomerperiode toch erg rustig is. Terwijl een deel van het personeel hier aan het sausen was, runden de anderen de tijdelijke winkel. In drie weken hebben we een derde van onze gemiddelde omzet gedraaid. En dat met vijfhonderd titels.

In 2013 hadden we vier maanden lang een popup store in een leegstaand pand van zo’n 50 vierkante meter verderop in de straat met Taschenen Librero-uitgaven. Daarna heeft er nog twee maanden een tijdelijke winkel met alleen Van Oorschot-titels ingezeten. Het hele fonds, zo’n 350 titels, lag er en in het weekend waren er auteursoptredens en liep voormalig uitgever Wouter van Oorschot er rond. Er kwamen echte liefhebbers op af. Een echtpaar dat speciaal uit België was gekomen bijvoorbeeld en met tassen vol het pand verliet.

Ook de Taschen-winkel was een succes. Het idee was cultuurliefhebbers in Gouda te bedienen met duurdere luxe-uitgaven die we normaal niet hebben liggen. De prijzen liepen van 350 tot 4.000 euro. Op advies van de uitgever boden we ook goedkopere Librero-titels aan, om de drempel te verlagen. Maar wat bleek: mensen wilden júíst de duurdere boeken. Achteraf denk ik: we hadden geen Librero moeten doen. Zoiets moet je zo exclusief mogelijk brengen, goedkopere titels doen af aan de uitstraling. Je kunt beter één klant hebben die een kunstboek van 400 euro koopt, dan tien die een breiboekje van 4,95 meepakken.’

Je nam de boekhandel in 2012 over van Frans en Ineke Verkaaik, na een lange loopbaan bij de Edel-boekhandels. Waarom de stap naar een eigen winkel?

‘Ik ben bij Edel begonnen toen ze nog drie filialen hadden, eerst als bedrijfsleider van filiaal Spijkenisse Akkerhof, daarna als algemeen bedrijfsleider voor alle filialen. Dat werden er steeds meer, negen uiteindelijk. Je zou die functie kunnen vergelijken met die van regiomanager voor een concern als Bruna. Een tijd lang ging het voorspoedig, tot we omzet begonnen te verliezen.

Vanaf 2006 raakten we jaarlijks zo’n 10 procent

VERKAAIK Verkoopvloeroppervlak: 230 m2 Medewerkers: 8 Fte: 5,5 fte Aantal titels: ca. 19.000 Opgericht in 1928 door Thijs Verkaaik, voortgezet door zoon Frans en Ineke Verkaaik, in 2012 verkocht aan Bart Jansen

van onze klanten kwijt. Er moest dus iets gebeuren. Eigenaren Arjan en Kees Edel kozen voor een sprong naar voren, met nog meer filialen om de overhead uit te smeren. Ik had zelf een reorganisatieplan geschreven waarbij we afscheid zouden nemen van het centraal aanleveren en het aantal filialen omlaag ging, maar er werd anders beslist. Daarna liep ik voor mijn gevoel alleen nog maar in de weg. In 2011 heb ik ontslag genomen, nog voor het faillissement in 2012.

Toen was de vraag: wat nu? Ik kan eigenlijk maar één ding, realiseerde ik me, en dat is boeken verkopen. Maar in die tijd wilde iedereen juist van zijn personeel af en ik was al 57 jaar. Iets vinden bleek dus lastig. Toen heb ik gedacht: dan doe ik het zelf wel. Ik ben gaan praten bij Boek & Bedrijf waar ze me in contact brachten met Frans en Ineke Verkaaik. Het eerste gesprek was op 22 februari 2012 en verliep heel positief, in augustus heb ik de winkel overgenomen.

Ik heb een extra hypotheek op mijn huis genomen om de overname te kunnen financieren, de bank was in die tijd al niet erg scheutig met leningen aan de detailhandel, maar voor boekhandels gold dat helemaal. Ook mensen in mijn omgeving waren sceptisch: je bent niet goed bij je hoofd, de boekhandel is op sterven na dood.

Maar vanaf dag één heb ik met een grote

nummer 10 oktober 2017 jaargang 184

13

DE VISIE

glimlach door de winkel gelopen. Ik heb er geen moment spijt van gehad.’

wie veel moslims, die dat niet doen en die ik hier nooit over de vloer heb. De stad ligt midden in de Bible belt. Dat betekent dat een deel van de mensen hier het afkeurt dat we op zondag open zijn, dat kan niet op de dag des heeren. Die komen hier niet. Anderen juist wel, omdat wij het algemene vertegenwoordigen.

Een groot probleem, niet alleen voor ons maar voor de meeste boekhandels, is het gat tussen 12 en 35 jaar. Kinderen komen met hun ouders naar de winkel, maar we zien ze pas weer terug als ze zelf een gezin hebben. We zijn actief bezig om meer jongeren bij onze activiteiten te betrekken.

We starten met een YA-leesclub en organiseren leesdagen op het Coornhert Lyceum, een gymnasium in de stad, met onder meer auteursoptredens. Maar het blijft ingewikkeld die groep te bereiken. Dat de winkel een opfrisbeurt heeft gekregen heeft ook voor een deel daarmee te maken: jonge mensen moeten zich hier thuis voelen. Daar hebben we sfeer en intimiteit voor ingeleverd, maar ik vond dat toch heel belangrijk.’

Theo Aerts zette Riemer Emiclaer voort, Jan de Vlieger De Drvkkery, Henk Brandsen een aantal boekhandels in Amsterdam.

Net als jij heren met een lange carrière achter de rug. Wat doet dat met een boekhandel?

‘Het eerste wat jonge managers vaak zeggen is: we gaan het helemaal anders doen. Ik ben nooit de boekhandel in gegaan om te scoren. Ik ben gericht op stabiliteit. Ik wil dat de winkel er over 25 jaar nog staat. En omdat ik zelf begonnen ben als ondergeschikte en langzaam ben doorgegroeid, weet ik uit ervaring hoe belangrijk het is om gebruik te maken van de kwaliteiten van werknemers. Te vaak worden goede ideeën vermorst doordat leidinggevenden niet luisteren. Ik ben ooit begonnen bij V&D op de boekenafdeling. De kasten waren zo ingedeeld dat je de fondslijsten makkelijk kon lopen – dat gebeurde in de tijd voor de automatisering wekelijks om de voorraden aan te vullen. Maar dat was puur bedacht vanuit de inkoopkant. Jan Wolkers zat bij

‘VEEL GOEDE IDEEËN WORDEN VERMORST, OMDAT LEIDINGGEVENDEN NIET LUISTEREN’ twee uitgevers en stond dus in twee verschillende kasten. Toen ik daar iets over opmerkte zei men: zo doen we dat nu eenmaal. Ik geef mensen graag veel ruimte en verantwoordelijkheid. Door ze een deel van de inkoop te laten doen bijvoorbeeld. Ze voelen zich daardoor meer betrokken bij hoe “hun” titels het doen.’

‘Mag ik het interview besluiten met poëzie?’, oppert Bart Jansen, als we het gesprek afronden.

Hij gaat staan, pakt een bundel gedichten van Jan Pierre Rawie en leest er met warme, welluidende stem en twinkelende ogen twee gedichten uit voor. ‘Als ik een klant bij de poëzietafel zie staan en het is rustig in de winkel, dan pak ik er vaak een dichtbundel bij. Soms leest die klant mij dan weer zijn favoriete passage voor en voor je het weet zit je met vier mensen rond de tafel elkaar gedichten voor te lezen. Dáár gaat het me uiteindelijk om, dat mensen hier een klein beetje gelukkiger naar buiten lopen dan dat ze binnenkwamen.’

Je bent onlangs verhuisd naar Gouda, hoe bevalt het daar?

‘Ik kon pas na drie jaarverslagen een nieuwe hypotheek krijgen en heb dus de eerste jaren moeten pendelen tussen Gouda en Schiedam.

Dat je aan het roer staat van een bedrijf met een historie van negentig jaar stelt kennelijk voor de bank niets voor. Gouda is een merkwaardige, een beetje gespleten stad, met aan de ene kant een groep – vaak al wat oudere – cultureel geïnteresseerden die geregeld voorstellingen en musea bezoeken en naar de boekhandel komen. En aan de andere kant een grote groep mensen, onder 14

Je voorganger Ineke Verkaaik was actief in allerlei gremia in en rond het boekenvak.

Volg je in haar voetsporen?

‘Ineke was en is meer op het boekenvak gericht, ik vooral op Gouda. Als je een winkel overneemt in een stad die je niet kent, is het belangrijk om zo snel mogelijk een netwerk op te bouwen van mensen en organisaties die wat in de melk te brokkelen hebben. Dat kost tijd en je moet als ondernemer nu eenmaal keuzes maken. Het belangrijkst vind ik uit de winkel en de werknemers te halen wat erin zit en te zorgen dat Verkaaik verankerd is en blijft in de stad. Daar besteed ik mijn tijd liever aan dan aan allerlei politieke machinaties. Ik heb geen behoefte me in het vak te profileren. Ik laat dat graag aan mensen als Fabian Paagman over. Die doen dat met groot aplomb en ik ben ze daar dankbaar voor. Als me wat dwarszit meld ik het aan Libris. Daar zitten de mensen met vakkennis.’

www.boekblad.nl

NEEM EEN ABONNEMENT OP BOEKBLAD! Praat u graag mee over het laatste nieuws in het boekenvak? Met een abonnement op Boekblad bent u altijd op de hoogte!

Boekblad Online

Boekblad Compleet

- Onbeperkt toegang tot Boekblad.nl

- 11x per jaar Boekblad Magazine

- 30 nieuwsberichten per week, plus blogs & Gesprek op Zondag

- Onbeperkt toegang tot Boekblad.nl

- 4x per jaar digitale Boekblad-specials

- 30 nieuwsberichten per week, plus blogs & Gesprek op Zondag - 4x per jaar digitale Boekblad-specials

van

16,75 p/m voor

10,p/m

Kortingscode: online2017

van

21,75

p/m

voor

15,p/m

Kortingscode: boekblad2017

* Genoemde prijzen zijn exclusief BTW. * Deze actie is geldig t/m 30 november 2017

JONG TALENT IN DE UITGEVERIJ

Ze hebben een frisse blik, onuitputtelijke voorraden energie en zelfvertrouwen, en voelen zich online als een vis in het water. In de digitale transitie van bedrijven vervullen twintigers en begin dertigers een sleutelrol. Vijf ‘millennials’ die net aan een nieuwe functie zijn begonnen vertellen over wat ze anders doen dan hun oudere collega’s.

Tekst Sabine Kok Foto’s Jan Reinier van der Vliet

16

Uit een onderzoek van Renew the Book eind vorig jaar kwam naar voren dat de belangrijkste innovatiebehoeften van uitgevers liggen op het gebied van de inzet van big data en het gebruik van nieuwe digitale mogelijkheden.

Gebrek aan kennis en inzicht ervaren zij als grootste obstakels die groei in de weg staan, zowel als het gaat om de interpretatie en toepassing van data, als om het inzetten van andere media en nieuwe verdienmodellen.

Als er één groep is die de digitale transformatie van een bedrijf vlot kan trekken is het die van de ‘millennials’, twintigers en begin dertigers die zijn opgegroeid met steeds weer nieuwe technologieen, verandering zit in hun dna.

‘Je moet ervoor zorgen dat je jonge mensen in dienst neemt, die houden je scherp’, zei Luitingh-Sijthoff-directeur Geneviève Waldmann onlangs in een interview op Boekblad.nl. WPGceo Patrick Swart gaf bij zijn aantreden aan op zoek te zijn naar ‘schapen met vijf poten’ voor zijn nieuwe Schwung-afdeling, schapen die hij ongetwijfeld zal zoeken onder de ‘millennials’, de generatie die is opgeroeid in de jaren tachtig en negentig en waarvoor nieuwe media geen geheimen kent.

De jacht op jong talent is groot.

Het aantal werkgevers dat moeite heeft om jong, getalenteerd

www.boekblad.nl

personeel te vinden is ten opzichte van 2014 meer dan verdrievoudigd, zo bleek vorig jaar uit de Talent Shortage Survey van ManpowerGroup. In 2014 had 5 procent van de werkgevers moeite met het invullen van vacatures. In 2016 was dat aantal opgelopen tot 17 procent. Technici blijken het moeilijkst te vinden, gevolgd door onder meer IT’ers, salesmanagers en financieel analisten, mensen die ook boekenuitgeverijen goed kunnen gebruiken.

Learning by doing Het boekenvak is bij uitstek een sector van learning by doing. De master Redacteur/editor is daarbij uitgegroeid tot een belangrijke kweekvijver, allang niet meer voor redactiefuncties alleen.

Jong talent wordt bij uitgeverijen binnengehengeld tijdens de stage en groeit als het even meezit door van assistent naar manager. Lang niet altijd meer is dat in een en hetzelfde bedrijf. Want behalve als hardwerkend, ambitieus en zelfverzekerd staan millennials ook bekend om hun wispelturigheid en gebrek aan loyaliteit: zijn de mogelijkheden om zich te ontwikkelen elders beter, dan zijn ze snel weg.

Begrijpelijk, want anders dan hun wat oudere collega’s groeien ze op in een tijd waarin het vaste contract meer uitzondering is

MILLENNIALS

METADATA & DIGITAL MARKETING COÖRDINATOR

Nanouk Meijer

22

dan regel, maar het maakt het lastig voor bedrijven om talent te laten rijpen en geleidelijk te bouwen aan teams en mensen.

Established Vijf boekenvakkers tussen de 20 en 30 jaar vertellen over wat zij anders doen dan hun oudere collega’s, over de noodzaak van vernieuwen en over de zin en onzin van het denken in generaties. Alleen al uit de manier waarop ze voor de fotograaf poseren blijkt een verschil met veel van hun oudere collega’s: ontspannen, onbevreesd en zelfverzekerd. Maar niet over alle onderwerpen denken ze hetzelfde. Het belang dat moet worden toegekend aan social media bijvoorbeeld. Daarbij lijkt vooral een rol te spelen in welke hoek van de uitgeverij ze opereren: tussen redactie en marketing bestaat nu eenmaal van nature een spanningsveld.

En alles is relatief. Jonge hond van weleer Joost Nijsen vierde met uitgeverij Podium onlangs het twintigjarig bestaan. Enfant terrible Fabian Paagman deelde na de geboorte van zijn zoon in de winkel beschuit met muisjes uit om de komst van een vierde generatie te vieren. Ook de ‘jonkies’ van vandaag zullen het vroeg of laat ondervinden: wie lang genoeg in het boekenvak werkt wordt vanzelf established.

‘LAAT ZIEN DAT HET BOEKENVAK NIET SUF IS’ Nanouk Meijer (22) is sinds 1 juli metadata & digital marketing coördinator bij HarperCollins Holland. Ze studeerde literatuurwetenschap met een minor film- en mediavakken aan Universiteit Utrecht.

‘Op het moment ben ik de jongste van het bedrijf – zelfs onze nieuwe stagiaire is ouder dan ik. De meeste collega’s hebben veel ervaring in het boekenvak.

Ik kan ontzettend veel van hen leren, dingen die je niet tijdens je studie of uit boeken meekrijgt, aan de andere kant breng ik omdat ik jonger ben ook nieuwe kennis en ervaring mee.

Ik ben opgegroeid met een laptop op schoot omdat mijn vader ICT’er is – alles wat te maken heeft met computers, internet of bijvoorbeeld het bouwen van websites is voor mij vanzelfsprekend. Ik denk dat het gebruik van social media en de scheiding tussen werk en thuis een verschil is tussen de generaties. Millennials zoals ik kunnen niet zonder een mobiele telefoon of social media. Vaak beantwoord ik ’s avonds nog vragen die wij krijgen via Facebook, bewerk ik een foto voor Instagram of app ik met een auteur over wat hij wel of niet op Twitter kan plaatsen.

Dat verschil is soms wel eens merkbaar.

Voor marketing is social media een steeds belangrijker platform. Omdat ik zelf blog over young adult-boeken en

nummer 10 oktober 2017 jaargang 184

YA-evenementen bijwoon, ken die doelgroep goed. Dit komt van pas bij het bedenken van campagnes.

Toen ik net begon, moest ik aan het boekenvak wennen: dat liep voor mijn gevoel op sommige vlakken toch een beetje achter op de rest van de wereld.

In mijn eerste stageweek ging ik mee naar de Librisbeurs en ik wist niet wat mij overkwam. Aan de ene kant vond ik het fantastisch dat er zo’n persoonlijk contact was tussen de uitgeverij en de boekhandelaren, maar aan de andere kant dacht ik: die catalogus kun je digitaal toch ook prima bekijken?

Inmiddels weet ik wel beter.

Om jongeren het boekenvak binnen te halen zouden bedrijven meer moeten investeren in hun digitale afdeling.

Veel jongeren zijn op digitaal gebied heel handig en geïnteresseerd. Laat zien dat het boekenvak niet suf is – dat dacht ik in het begin ook, maar dat valt reuze mee! Er is nog zo veel ruimte voor verandering en innovatie. Geef jongeren vooral de kans om hun ideeen uit te werken en hun gedachtes te delen.’

17

DRUKKERIJ

Bariet bv Koematen 7 Postbus 86 8330 AB Steenwijk T 088 110 56 00 E info@bariet.nl W www.bariet.nl

COÖRDINATOR NEW BUSINESS

Esther van Dijk

30

OPSLAG EN VERZENDING

Hexspoor Opslag en Verzending Ladonkseweg 9 5281 RN Boxtel T 0411 652 122 E mail@hexspoor.nl I www.hexspoor-e.nl Uw boeken met zorg opgeslagen, verpakt en (wereldwijd) verzonden.

MUZIEKDISTRIBUTEUR Bertus Groothandel

en Distributie b.v.

Akeleibaan 59 2908 KA Capelle a/d IJssel T 010 2641 500 E sales.nl@bertus.com W www.bertus.com Al meer dan 40 jaar hét adres voor al uw beeld- en geluidsdragers!

Bel ons voor meer informatie over adverteren in het BRANCHEREGISTER Nicole van Lierop, tel. 06-41 11 98 86, e-mail nicole@pubmedia.nl

18

‘MEER BÈTA’S ZIJN WELKOM IN HET BOEKENVAK’ Esther van Dijk (30) is sinds 1 juli coördinator new business bij Singel Uitgeverijen. Ze studeerde Bedrijfskundige Informatica en Nederlandse taal & cultuur, en volgde de master Redacteur/Editor.

‘Ik ben een tijdje in de ICT werkzaam geweest en dat was heel leerzaam, maar ik merk dat het fijner is om naar je werk te gaan als je affiniteit hebt met het eindproduct. Bij de uitgeverijen van Singel is er zo veel liefde voor de boeken die er gemaakt worden – dat enthousiasme werkt aanstekelijk.

Daarnaast is het boekenvak een bedrijfstak die enorm in beweging is en het werk is daardoor nooit saai.

Uitgeverijen hebben lang op een bepaalde manier gewerkt met als hoofddoel: het maken en in de markt zetten van papieren boeken. Ze lopen daardoor niet voorop als het gaat om digitale ontwikkelingen. Het is een ongewone bedrijfstak omdat er veel sentiment gemoeid gaat met het uitgeven van boeken, en juist dat zorgt ervoor dat innovatie trager gaat. We moeten niet experimenteren met het levenswerk van auteurs, zo is de gedachte. We zijn voorzichtig, soms misschien iets té.

Het belang van innovatie kan niet onderschat worden in een constant

www.boekblad.nl

veranderende wereld waarin we moeten vechten voor de aandacht van de lezer. Ik denk daarom dat het goed zou zijn om onder andere meer bèta’s werkzaam te hebben in het boekenvak. Meer mensen uit andere disciplines, meer diversiteit. We hebben allemaal een ideaalbeeld van dé lezer maar volgens mij voldoen we vooral daar zelf aan. Ook het creëren van meer startersposities en denken buiten de geijkte boekenvakbanen lijkt me erg belangrijk. Ik denk dat genoeg jonge mensen het boekenvak in zouden willen maar dat er niet altijd banen zijn, laat staan voor langere tijd.

Het wordt niet meer als vroeger, we moeten blijven zoeken naar additionele verkoopkanalen en beter nadenken over hoe we ons online profileren.

Ik denk niet dat jonge mensen aannemen het verlossende antwoord is, meer online bewustwording is prima aan te leren. Ook door de generatie die niet is opgegroeid met de constante aanwezigheid van internet. Het móét wel.’

MILLENNIALS

‘EEN MIX VAN ERVARING EN GENERATIES IS HET BELANGRIJKST’ Melle van Loenen (29) werkt sinds januari als redacteur bij uitgeverij Cossee. Eerder was hij projectmedewerker Frankfurt 2016 bij het Nederlands Letterenfonds. Hij volgde de masters Duitse geschiedenis en Redacteur/editor, beide aan de Universiteit van Amsterdam.

‘Jonge medewerkers zijn vaak goed thuis in de mogelijkheden die moderne technologie biedt. Toen ik nog bij het Letterenfonds werkte, maakten we om alle activiteiten en contacten rondom het gastlandproject in kaart te brengen veel gebruik van een online evenementenplanningstool. Het duurde lang voordat alle data was ingevoerd, maar in de eindfase hebben we veel plezier gehad van de mogelijkheden. Met meer dan duizend programma’s met meer dan tweehonderd auteurs en kantoren in Amsterdam, Antwerpen, Frankfurt en Berlijn was het essentieel dat alle

medewerkers steeds over de laatste stand van zaken konden beschikken, die in de cloud 24/7 voor iedereen toegankelijk was. Denk aan: welke auteur gaat naar literair festival X of wanneer is auteur Y op de Buchmesse beschikbaar voor een interview? Bij het Letterenfonds hielp data ons om de workflow te optimaliseren, omdat onze planningstool heel handig op onze behoefte kon worden afgestemd.

Dat betekent dat je precies moet weten wat je met die data wil doen.

Voor de jonge medewerkers was het werken met dit systeem makkelijker dan voor de oudere, maar iedereen

REDACTEUR

Melle van Loenen

29

zag het belang en het heeft goed uitgepakt. Bij Cossee werken we nu aan een nieuw omzet- en voorraadrapportagesysteem, waarvan ook een calculatiesysteem deel uitmaakt. En vorig jaar is een nieuw royaltysysteem ontwikkeld, waarin alle gegevens voor auteurs en rechthebbenden glashelder zijn. Ook in de uitgeverij wordt dus volop geïnnoveerd.

Natuurlijk is innovatie belangrijk: je moet als uitgeverij meegaan met de tijd, bijvoorbeeld nadenken over nieuwe manieren om je auteurs te promoten en nieuwe vormen van auteursmanagement opzetten. Tegelijkertijd moet je het kind niet met het badwater weggooien. Als je onderneming goed draait, moet je met de succesvolle zaken doorgaan, daarop innoveren en minder lucratieve zaken misschien afstoten. En je moet daarbij steeds een duidelijke visie, een verhaal hebben.

Anders dan bij het Letterenfonds is het team bij Cossee relatief jong, maar eerder dan een verschil in leeftijd ervaar ik een verschil tussen een onderneming en een overheidsinstelling. De lijntjes bij Cossee zijn kort en je kunt je breed ontwikkelen. Het is boeiend om te leren acquireren en naast inhoudelijke argumenten ook rekening te houden met verkoopbaarheid van een boek. In juni kon ik naar Parijs en Antwerpen om buitenlandse uitgevers en redacteuren te ontmoeten in een rechtencentrum. Die kans krijg je niet op iedere redactie.

Elke collega heeft zijn eigen netwerk en interesses, zowel privé als zakelijk, en veelal ook een andere blik op de samenleving. Iedere generatie brengt een andere achtergrond en opvattingen mee, maar ook binnen generaties zijn er verschillen. Uiteindelijk is een mix van generaties en ervaring het belangrijkste voor een succesvol bedrijf.’

19

MILLENNIALS

‘BLIJVEN NADENKEN OVER WAT JE WIL EN KAN’ Mirjam Renting (27) werkt sinds april 2016 op de promotie- en marketingafdeling van uitgeverij Q (Singel Uitgeverijen). Daarvoor was ze marketeer bij Nieuw Amsterdam. Sinds afgelopen juni is ze voorzitter van Stichting Elspeet.

‘Ik ben bij uitgeverij Nieuw Amsterdam binnengekomen via een stage en dat geldt voor meer jonge collega’s.

Het is belangrijk om die leerplekken te laten bestaan. Zo kun je ontdekken of het boekenvak iets voor je is en ervaring op doen in de praktijk. Passie voor boeken is iets wat de meeste boekenvakkers bindt. Mensen die in deze sector werken doen dat niet in de veronderstelling dat ze miljoenen gaan verdienen. Maar ik vind het wel belangrijk dat bedrijven beseffen dat die passie alleen niet genoeg is om goede werknemers tevreden te houden. Dus

niet de instelling ‘je mag blij zijn dat je een baan hebt in het boekenvak’.

Ze moeten ook professioneel met wernemers omgaan, door carrièrebegeleiding, talentontwikkeling en het creëren van goede arbeidsomstandigheden. Uiteindelijk heeft iedereen daar profijt van.

De arbeidsmarkt is nu anders ingericht dan vroeger. Doordat het minder vanzelfsprekend is dat je ergens over tien jaar nog werkt en tijdelijke contracten de standaard zijn, is het niet gek dat mensen om zich heen blijven kijken of vaak van baan wisselen. Daar-

PROMOTIE EN MARKETING

Mirjam Renting

27 20

www.boekblad.nl

bij moet je elke keer opnieuw nadenken over wat je wil en kan. Dat geldt niet alleen voor millennials, maar die vallen wel meer op omdat je in het begin van je carrière nog minder vastigheid en meer mogelijkheden hebt.

Natuurlijk, er zijn millennials die denken dat alles perfect moet zijn en denken dat de wereld om hen draait, maar in mijn ervaring zijn er veel meer realistische generatiegenoten die bereid zijn om hard te werken – soms ook te hard –, die zichzelf ontwikkelen en bedenken waar ze gelukkig van worden. En die juist daardoor heel goed zijn in wat ze doen en een grote toegevoegde waarde hebben.

Ik denk dat de “jongere generatie” makkelijker digitale en nieuwe dingen oppakt. Ze lezen manuscripten digitaal in plaats van alles te printen, zijn handiger met apps en social media.

Maar dat geldt zeker niet voor iedereen. Daar komt bij: als je jonger bent en dus niet al jaren hetzelfde doet, is het makkelijker om je aan te passen.

Innovaties op mijn vakgebied draaien vooral om lezersdata. Die zijn er nog weinig, maar ze zijn wel heel belangrijk. Er zijn een paar duizend exemplaren van een bepaald boek verkocht, maar aan wie? Hoe fijn zou het zijn als je beter kan inzien wat voor mensen een bepaald boek kopen, om het vervolg of een soortgelijk boek op maat aan te kunnen raden. Als uitgeverij is het lastig om aan die data te komen en vaak zitten er allerlei privacy-haken en ogen aan. Het is tegenstrijdig: veel mensen vinden het niet prettig wanneer ze op social media worden getarget op leeftijd, woonplaats of interesse – ikzelf vaak ook niet. Maar tegelijkertijd is het in mijn werk hartstikke handig dat je een advertentie over een Formule 1-boek op Facebook en Instagram specifiek kunt richten op F1-fans en zo je budget heel gericht uitgeeft.’

JUNIOR LITERAIR AGENT

Stijn de Vries

28

‘OUDERE COLLEGA’S ZIEN SOCIAL MEDIA TE VEEL ALS HEILIGE GRAAL’ Stijn de Vries (28) is sinds 1 oktober junior literair agent bij Marianne Schönbach. Eerder werkte hij als uitgeefassistent en redacteur bij Lebowski. Hij studeerde Spaanse Taal & Cultuur aan de UvA en Literatuur en cultuurkritiek aan Universiteit Utrecht.

‘Het is in het boekenvak makkelijk om cynisch te worden, zeker als je de hoogtijdagen hebt meegemaakt, maar voor mij en andere jongere boekenvakkers is dit de status quo, wij hebben geen hoogtijdagen om naar terug te kijken. Ik ben positief ingesteld.

Er wordt volop geïnnoveerd en dat wordt lang niet altijd met gejuich onthaald. Het liefst zit elke uitgeverij nog in een groot grachtenpand en smijten ze met voorschotten, maar die voorschotten betalen zich lang niet altijd uit. Het vergt heel veel lef om tegen een grote naam te zeggen: “Verdien jezelf eerst maar eens terug, dat je tien jaar geleden 100.000 exemplaren verkocht is geen garantie dat dat nu gebeurt.” Met sommige voorschotten van gevestigde namen kun je zo vijf debutanten en voor elk van hen een uitgebreide marketingcampagne financieren. Focus meer op nieuw

nummer 10 oktober 2017 jaargang 184

talent, kijk naar de lange termijn. Veel boekenvakkers doen schamper over een uitgeverij als Das Mag, ik zou dan adviseren: kijk eerst even naar de eigen cijfers.

Ik word een beetje moe van het woord ‘millennial’. Werkende jongeren zijn geen heterogene groep – net zoals de babyboomers dat niet zijn. Er wordt vaak gezegd dat onze generatie verwend is en zich op de werkvloer ook zo gedraagt. Maar we zijn echt niet állemaal opgevoed met het idee dat we fantastisch zijn. Als je pas tijdens je studie aan je eerste baantje begint en daarna denkt dat de wereld aan je voeten ligt, kom je van een koude kermis thuis. Dan ontstaat er wrijving op de werkvloer. Logisch. Ik heb sinds mijn dertiende op allerlei plekken gewerkt: een krantenwijk, vakkenvullen, meubelmaker, bioscoopmedewerker. Ik begrijp heel goed dat de wereld niet om mij draait en dat ik vervangbaar ben. Dat besef zal bij een enkeling in mijn vriendenkring misschien ontbreken, maar ik zie vooral mensen die hard werken om het te maken.

De jongere generatie is flexibeler als het gaat om techniek. Ik denk dat de oudere generatie social media nog te veel ziet als een heilige graal, terwijl ik me serieus afvraag hoeveel fysieke verkoop een betaalde Facebookcampagne en een paar retweets opleveren.

Tegelijkertijd zie ik het ook wel gebeuren dat de jongere generatie over tien jaar in paniek raakt als er op kantoor weer een nieuw besturingssysteem wordt geïnstalleerd.

Het is een cliché, maar volgens mij lezen jongeren – ook ouderen trouwens – juist veel meer dan vroeger, alleen minder van papier. Ik ben zelf een omnivoor wat boeken betreft. Ik lees de klassiekers, hedendaagse literatuur, non-fictie, horror, comics, sciencefiction, de achterkant van een shampoofles als ik onder de douche sta. Op die manier zorg ik ervoor dat een bepaald genre me niet gaat vervelen.’

21

Ilse Karman (De Crime Compagnie) doet verslag

NUV-STUDIEREIS NAAR DE VS Met een groep van veertien collegauitgevers bezocht Ilse Karman (De Crime Compagnie) een week lang techbedrijven in Seattle, San Francisco en Silicon Valley.

De studiereis, van 18 tot en met 22 september, werd georganiseerd door het NUV. Een greep uit de highlights.

Tekst en foto’s Ilse Karman

22

www.boekblad.nl

Het reisgezelschap op bezoek bij techbedrijf LinkedIn, vijfde van links Ilse Karman

Dag 1 IF T-MOBILE DID NOT EXIST, WOULD THERE BE A REASON TO CREATE IT? Beter hadden we niet kunnen starten met deze studiereis. Voor mij was onze meeting met Peter Ewens, de Chief Strategy Officer van T-Mobile een van de meest inspirerende bijeenkomsten van deze reis.

Hebben we niet allemaal de neiging om vast te houden aan oude verdienmodellen, aan de manier waarop we altijd hebben gewerkt, aan zekerheid? Maar is dat wel de juiste strategie? Ik ben ervan overtuigd dat het ons meer brengt wanneer we denken vanuit de klant, die moet immers ons product of dienst kopen.

En dat is precies wat T-Mobile deed in 2011. Op dat moment stonden ze er heel belabberd voor en stelden ze zichzelf de vraag of ze nog wel bestaansrecht hadden. Het antwoord? Ja, mits we zorgen voor een superior customer experience. Ze luisterden naar de consument en identificeerden de pijnpunten. De klant wil niet vastzitten aan langlopende contracten, de klant wil unlimited data. T-Mobile voorzag in die behoefte en ging daarmee eigenlijk in tegen het eigen directe belang, maar uiteindelijk leverde het wel veel op. Ze staan nu bekend als de provider die het belang van de klant voorop heeft staan. Een sterkere branding kun je niet hebben. Of zoals ze zelf zeggen: We want to be famous for driving change.

REISVERSLAG

CORTANA, CAN YOU PROVIDE THE RECIPE FOR MY DINNER TONIGHT? Alsof ik de hoofdrol speel in een sf-film, zo voel ik me wanneer we het Envisioning Centre van Microsoft binnenstappen. We bevinden ons in een open vergaderruimte met stoelen zonder leuning en een tafel in het midden. Overal om ons heen zijn grote schermen. We vragen de spraakassistent van Microsoft, Cortana, om onze vergadering te notuleren. Ze zoekt het document op en projecteert het op het scherm.

En als we even niet meer weten wat we hebben afgesproken met collega x, belt ze die op en kunnen we via Facetime onze vragen stellen. Na de meeting lopen we via de koffiecorner naar buiten. Cortana laat me mijn gebruikelijke bestelling zien en vraagt of ik die vandaag ook weer wil. Dan lopen we naar mijn huis, waar de deur opengaat zodra ik aankom (gezichtsherkenning) en ik Cortana vraag om de lichten en de verwarming aan te doen. Ze heeft op basis van wat ik in mijn koelkast heb vanochtend al boodschappen besteld bij de supermarkt en die worden nu bezorgd. Terwijl ik ze naar de keuken breng, projecteert Cortana het recept op mijn keukenkastje. Ondertussen vraagt ze of ze nog kaartjes moet kopen voor die toneelvoorstelling waar ik heen wilde.

Het lijkt bizar, maar het is niet onmogelijk. Waarschijnlijk zijn we over een jaar of acht compleet gewend aan deze nieuwe spraakgestuurde assistent.

Maar op dit moment vind ik het vooral heel creepy.

Dag 2 WE NEED TO BE THINKING ABOUT VOICE TODAY! VOICE WILL CONTROL Alexa is de spraakassistent van Amazon. Zoals Cortana van Microsoft kun je haar opdracht geven om iemand te bellen, lichten aan en uit te doen, een pizza te bestellen of een timer te zetten. De spraakassistent kan in een smart-tv geplaatst worden, een auto of een product. En volgens Ford Harris van Amazon gaat het

Amazon Bookstore Pioneer Square Lab

groot worden; de nieuwe generatie zal alleen nog maar voice gebruiken. Dus moet ik als uitgever aan de slag met audioboeken. Op dit moment is de intonatie nog te eenzijdig om Alexa een e-boek te laten voorlezen, maar die technologie verbetert. Het blijft ook in de wereld van audio belangrijk voor uitgevers om direct contact te houden met de klant, interactief te zijn, belevenissen te creëren of te denken aan gamification van de content. Maak van lezen nog meer een belevenis door je ervaringen te delen.

UNLIMITED? Voor 9,99 dollar kun je onbeperkt lezen in het Kindle-abonnement dat uit een subset van alle e-boeken bestaat. Volgens Kevin Molloy van Amazon een uitstekend vehicle om bijvoorbeeld het eerste deel van een serie in te promoten om daarna geld te verdienen met de verkoop van de volgende delen die niet in het abonnement te verkrijgen zijn. Ik moet meteen denken aan T-Mobile en aan hoe ‘disruptive’ zij bezig zijn en ben een beetje teleurgesteld in het Amazon van Jeff Bezos. Als je hetzelfde principe zou doortrekken naar de Kindle, moet je er eigenlijk voor zorgen dat alle boeken te verkrijgen zijn in het abonnement: Unlimited! Als Amazon over zichzelf heen stapt, als alle uitgevers over zichzelf heen stappen en al hun boeken beschikbaar stellen, zou dat niet leiden tot een betere klantervaring? Zouden dan niet veel meer mensen voor zo’n abonnement kiezen?

Meer gaan lezen zelfs? Bij T-Mobile zorgde unlimited data ervoor dat er veel meer data gebruikt werd.

Hoe het dan moet met het verdienmodel? Krijgen we niet een schat aan informatie over de klant? Weten we niet precies wie hij is en wat zijn interesses zijn, wat hij graag leest en zelfs wanneer hij leest en hoe snel?

Die kun je verkopen aan adverteerders of je bedenkt er een eigen additioneel product bij zoals de muziekindustrie doet met concerten en merchandise.

Dag 3 NO MORE FALSE NEWS Als je het terrein van Facebook opstapt waan je je direct in het boek The Circle van Dave Eggers. Er staan blauwe Facebookfietsen, op de terrasjes zie je alleen heel jonge mensen. Er is een gamehal, een saladebar, er zijn cafés, een winkel, bank en sportfaciliteiten.

Het is een dorp op zich en al het eten en drinken is gratis voor de negenduizend medewerkers. Het voelt een beetje als de Efteling. Als dan spreker Nick Rem vertelt over het Journalism-project dat Facebook is gestart, krijg je helemaal het gevoel van een utopie.

Het idee erachter is overigens niet verkeerd. Door de Facebook-algoritmes krijg je voornamelijk dingen te zien van mensen die jij veel liket. En dat betekent misschien ook dat je een eenzijdig beeld krijgt van de werkelijkheid. Dit speelde in ieder geval bij de verkiezingen in de VS. Nu heeft Facebook het plan opgevat om vlaggetjes te zetten bij posts die geen feiten bevatten en door te verwijzen naar posts die wel feiten bevatten om op die manier mensen beter te informeren.

23

REISVERSLAG

DON’T GET KODAKED! Singularity University helpt bedrijven om te gaan met de nieuwe technologieën die zich overigens nooit lineair ontwikkelen, maar altijd exponentieel. Als je niet snel genoeg meebeweegt, is het te laat. Zoals in het geval van Kodak dat werd overvallen door de smartphones die goedkopere en betere camera’s hadden waardoor het bedrijf overbodig werd. De waarschuwing: You want to be the disruptor, not the disrupted.

Dus wat te doen? See the future. Stel jezelf de 3.0 versie van je bedrijf voor, praat met start-ups of lijf ze in, ontdek de trends. En probeer de vernieuwing te zoeken op het raakvlak van twee trends: become the future.

Dag 4 FRESHNESS OF CONTENT Customized was een van de toverwoorden deze reizen.

Flipboard is natuurlijk customized, maar ook de openingsschermen bij Amazon en Google zijn dat. Net als bij YouTube. De gemiddelde gebruiker van YouTube bekijkt een uur per dag filmpjes op zijn mobiel.

De grootste groei voor YouTube zit hem overigens niet op mobiel, maar op home devices, met name de smart tv. YouTube biedt een goedkoop kabelabonnement aan. Ze maken gebruik van originals als marketing instrument. Sowieso investeren ze veel in content, want ze willen vooral geen oud nieuws.

Dag 5 ‘IK HEB GEEN COOKIE NODIG OM TE WETEN WIE JIJ BENT’ Alexander Mans is 26 jaar en is mede-oprichter van Flyer, een bedrijf dat door middel van data kan voorspellen hoe de prijs van een vliegticket zal veranderen en de consument in staat stelt om een optie te nemen op de prijs van een vliegticket voor een bepaalde periode en tegen een bepaalde prijs. Mans geeft aan dat het voor ons uitgevers van belang is onze klant te kennen. Ook al doen we nu nog niks met de data die we

Terras op het Facebook-terrein

24

kunnen vergaren over onze klant, we moeten er wel wel voor zorgen dat we deze hebben. Leg vast wie een persoon is en wat hij doet door middel van bijvoorbeeld Crosswise en MixPanel. En heb vooral niet de illusie dat je incognito op het web kan surfen, voor Alexander en zijn soortgenoten ben je altijd zichtbaar.

The week after Het is bijna een week na de reis en ik loop nog steeds te stuiteren. Mijn hoofd zit bomvol ideeën. Het belangrijkste wat ik heb meegekregen: voice is leading, denk vanuit de klant, ‘become the future’ en ‘be disruptive’. Een ding is zeker: volgend jaar wil ik weer mee!

De studiereis is georganiseerd door het Nederlands Uitgeversverbond in samenwerking met Martijn Kole en George Freriks van Shift Happens. Voor een volledig overzicht van het programma: https://nuv.nl/studiereis2017

Welcome to the future Laren, donderdag 25 september 2020 , bij Ilse thuis In de vensterbank staan twee devices naast elkaar: Cortana en Alexa. De assistent van Google is faillie t. Hadden ze haar maar een vrouwennaam moeten geven, denk t Ilse terwijl ze zich op de bank nestelt met thee en koekjes. ‘Cort ana? Ik heb zin in een spannend verhaal!’ ‘Goedenavond, Ilse.

Dat kan ik regelen.

Toevallig eentje uit je eigen fonds? De nieuwste Loes den Hollander heeft fantastische reviews.

Het is tevens het boek dat op dit moment het snelst wordt uitge lezen.’

Het snelst wordt uitgelezen… dat bete kent dat het boek een bestseller is, weet Ilse. Mmm, die infor matie zal ze dan morgenochtend op kantoor ook wel krijgen van haar Chief Intelligence Officer als hij de analyse geeft van de Kobo Plus-data.

‘Ja, doe die maar. Onderuitgehaald is dat toch?’

‘Dat klopt, Ilse. Wilde je lezen, luisteren of kijken?’

‘Ik wil graag luisteren, Cortana.’

‘Nog een voorkeur voor een stem? Of zullen we weer kiezen voor je favoriet, Barry Atsma?’

‘Graag!’ Ze kan de grijns die op haar gezicht verschijnt niet onderdrukken.

‘Ik ga ervanuit dat je zonder reclame wil luisteren?’

‘Dat klopt. En kan ik ook het voorwoo rd van de auteur luisteren?’

‘Dat is geen enkel probleem, ik start dat voor je op. Vergeet je niet Ilse, dat je op elk moment in het boek het luisteren stop kan zetten en je op dat moment kan aanh aken bij lezers die op hetzelfde punt zijn beland, zodat jullie same n kunnen discussiëren?

Na afloop kun je je beoordeling acht erlaten op het Cortanaplatform waarmee je bonuspunten verd ient. Mocht je lid willen worden van de Loes den Hollander-com munity en de nieuwste updates over haar boeken willen ontv angen, dan regel ik dit.

Voor nu hoop ik, mede namens De Crim e Compagnie en Loes den Hollander, dat je zult genieten van een misdadig goed verhaal. Luister ze, Ilse.’

www.boekblad.nl

COLUMN Katrijn van Hauwermeiren

HONGER Katrijn van Hauwermeiren is hoofdredacteur bij uitgeverij De Bezige Bij.

Op zaterdag 24 september lieten elf mensen zich literair tatoeëren in Antwerpen. Maarten Inghels, de stadsdichter van Antwerpen, had dit voorjaar een oproep gedaan om gegadigden te vinden die samen de tien verzen van zijn negende stadsgedicht Honger op hun lichaam wilden laten vereeuwigen. Ik wilde graag deelnemen en met name het vierde vers ‘honger raakt mij aan, raakt mij aan’ sprak me aan.

Uiteindelijk meldden zich meer dan zeshonderd mensen aan en was ik helaas niet bij de gelukkigen.

Het deed me nadenken over waarom dit vers me aansprak en zo kwam ik erachter dat het dezelfde thematiek heeft als mijn eerste eigen literaire tattoo. Op mijn rechteronderarm staat sinds vijf jaar de dichtregel ‘Behoud de begeerte’ van Hugo Claus. Een ode aan de literatuur, natuurlijk, een statement na een relatiebreuk, ook, maar het is nog veel meer dan dat. Het is een opdracht aan mezelf, een levensmotto zo je wil, om altijd nieuwsgierig en hongerig te blijven.

Ook in mijn werk als redacteur wilde ik niet – zoals veel mensen overkomt wanneer ze van hun passie hun werk maken – samen met de onbevangenheid de geestdrift verliezen. Een mooie bijkomstigheid is dat ik mijn eerste stappen in het literaire werkveld zette als stagiaire bij kunstencentrum Behoud de Begeerte. Tijdens die stage was ik een overenthousiast groentje dat zich vol overgave stortte in het meebouwen aan literaire programma’s en onder de indruk was van het contact met auteurs als Bart Chabot, Ramsey Nasr en Antjie Krog.

FOTO HANNIE VAN HERK

Mijn onderarm herinnert me er dus nog dagelijks aan dat ik nooit wilde vervallen in vanzelfsprekendheid en verzadigdheid. Dat lukt me tot dusver gelukkig wonderwel. Er zijn soms moeilijke dagen of tijden, maar ik ben bijna altijd doordrongen van het feit dat dit werk een enorm voorrecht is. Daar herinneren mijn eigen auteurs en boeken me aan, maar het is belangrijk om naast de stapel manuscripten die non-stop naar je liggen te loeren ook nog af en toe boeken te lezen die buiten je eigen fondslijst en interesse vallen.

Sinds enige tijd zit ik met een groepje vriendinnen in een leesclub die elke drie maanden bij elkaar komt. Om de beurt kiezen we een boek en dan maken we er een cocktail en een maaltijd bij die bij het boek passen. Indonesisch eten bij De tolk van Java dus. En bloody mary’s drinken bij A Little Life. Maar ook smullen van een stoofpot van black eyed peas bij het bespreken van Between the World and Me. Op deze manier kom ik steeds weer in aanraking met boeken die bij mij niet bovenaan en vaak zelfs niet eens onderaan de stapel liggen. Maar bij elke interessante en verhitte discussie worden mijn ideeën over wat literatuur vermag uitgedaagd en opgerekt, waardoor de waakvlam van mijn literaire begeerte steeds weer opnieuw aangewakkerd wordt.

25

Pages Bookstore Café: een stukje Syrië in Amsterdam

‘We hebben geen klanten, alleen maar vrienden’ Half juni ging Pages Bookstore Café in Amsterdam open. Initiatiefnemer en uitgever Samer Al-Kadri wil Nederlanders en Syriërs samenbrengen in zijn winkel om het onderlinge begrip te vergroten. Boeken verkopen is bijzaak. ‘Dit is een thuis voor iedereen.’

Tekst Constantijn Hoffscholte Foto’s Hannie van Herk

Pages Bookstore Café is gevestigd in een statig pand aan de Keizersgracht, in het hart van Amsterdam. Buiten kondigt een houten bord aan dat er English, Dutch, Arabic en Turkish Books verkrijgbaar zijn. Verwacht geen overvolle boekentafels of breed gesorteerde kasten. Pages Bookstore ademt meer de sfeer van een galerie dan van een boekhandel, al is het wel een gezelli26

ge galerie met tafels van houten pallets en een uitnodigende bar.

De ontmoeting tussen mensen staat voorop in deze ruimte, literatuur is het bindmiddel. ‘We zijn alles kwijtgeraakt, maar onze cultuur hebben we nog’ zei Al-Kadri, kinderboekenuitgever en zelf een Syrische vluchteling, bij de oprichting van Pages.

De winkel bestaat sinds 12 juni en is tot stand gekomen dankzij

www.boekblad.nl

een samenwerking met het Amsterdams Fonds voor de Kunst (AFK) en het Prins Claus Fonds.

Laatstgenoemde organisatie stelde zijn expositieruimte aan de Keizersgracht tijdelijk ter beschikking. Tot eind oktober mag Pages hier blijven, daarna hoopt Al-Kadri een andere ruimte gevonden te hebben om zijn boekwinkel een meer permanent karakter te kunnen geven.

ONTMOETING

merkt. Het Prins Claus Fonds nodigde Al-Kadri uit om erover te komen vertellen. ‘Ik zou hier drie dagen blijven, maar toen werd mijn visum voor Turkije ingetrokken en kon ik niet terug’, zegt hij. Inmiddels is hij acht maanden als vluchteling in Nederland. Zijn vrouw en twee dochters zijn hem kortgeleden achterna gereisd.

Via internet houdt Al-Kadri contact met de boekwinkel in Istanboel, die door anderen wordt voortgezet. Ondertussen kon hij met hulp van het AFK en het Prins Claus Fonds een Nederlandse vestiging beginnen. Pages Bookstore Café Amsterdam is een winkel, (Arabische) bibliotheek en expositieruimte ineen, waar wekelijks meerdere activiteiten plaatsvinden rond literatuur, muziek en kunst. ‘Ik wil mensen verbinden’, zegt AlKadri. ‘Wij hebben geen klanten, iedereen die hier binnenkomt is een vriend. Pages Bookstore biedt een thuis voor iedereen.’

Nederlanders en Syriërs wonen een muziekoptreden bij in Pages Bookstore Café, waar het assortiment vooral bestaat uit Arabische boeken

‘Ik wil mensen verbinden’

Kinderboekenuitgever De Syriër heeft een bijzonder verhaal. In 1982 moest hij als achtjarige jongen zijn woonplaats Hama ontvluchten toen Hafez al-Assad, de vader van de huidige president Assad, daar bij wijze van vergeldingsdaad een bloedbad aanrichtte. Al-Kadri verhuisde naar Damascus, waar hij studeerde aan de kunstacademie. Hij werkte als kunstenaar en grafisch vormgever en begon in 2005 de kinderboekenuitgeverij Bright Fingers Publishing House. Tot aan het begin van de Syrische burgeroorlog gaf hij circa 150 titels uit, zijn uitgeverij telde dertig man personeel.

Terwijl hij in 2012 in het buitenland verbleef, vielen regerings-

troepen zijn bedrijf binnen. De uitgever werd beschuldigd van terrorisme tegen de staat. Sindsdien leidt Al-Kadri een bestaan als vluchteling. Na een jaar in Jordanië kwam hij terecht in Istanboel. Daar richtte hij samen met zijn vrouw, Gulnar Hajo, het eerste Pages Bookstore Café op.

Het initiatief om de vele Syriërs in Turkije een plek te geven waar zij in hun eigen taal kunnen lezen, kreeg aandacht van media als The New York Times en The Guardian. Die presenteerden de boekwinkel als symbool van hoop en verbinding in een wereld vol geweld, een verhaal dat veel weerklank vond.

Ook in Nederland bleef Pages Bookstore Café niet onopge-

nummer 10 oktober 2017 jaargang 184

Animal Farm Met zijn ontwapenende glimlach kun je niet anders dan hem op zijn woord geloven. ‘How are you? Good?’, vraagt Al-Kadri aan iedereen die binnenkomt, soms meerdere keren. Dat de winkel er kwam is mede te danken aan zijn contacten in de Arabische uitgeefwereld. ‘Ik kan dit doen omdat uitgevers ons helpen.

Sommige stellen zelfs gratis boeken ter beschikking’, zegt hij. ‘Bovendien maken we weinig kosten. Het interieur heb ik zelf gemaakt; de tafels, de kasten – alles. Behalve ikzelf werken hier vijf mensen, twee Nederlanders en drie Syriërs. Wij zijn allemaal vrijwilligers.’

Al-Kadri schat dat Pages Bookstore in de eerste drie maanden zo’n vierenhalfduizend bezoekers trok. Het enigszins bescheiden assortiment bestaat voor het merendeel uit Arabische titels, zowel boeken van Arabische 27

BOEKEN DIE DE GESCHIEDENIS TOT LEVEN BRENGEN

‘De strijd tegen Japan in de Pacific. Daarover vertelt Toll op sublieme wijze!’

– Historisch Nieuwsblad – ISBN 978 90 452 1086 5

Indrukwekkende tv-serie The Mighty Eighth van Steven Spielberg en Tom Hanks gebaseerd op dit boek is vanaf 2019 te zien.

‘Erik Larson maakt van de Duitse aanslag op het passagiersschip Lusitania in 1915 een ware thriller!’

– de Standaard

– ISBN 978 90 452 1055 1

‘Fantastische pageturner voor de liefhebbers van waargebeurde Tweede Wereldoorlogverhalen!’

– www.Go2War.nl

Militairen betalen een hoge prijs voor hun loyaliteit en inzet. Vanaf 2 november in de bioscoop!

– ISBN 978 90 452 1373 6

VERSCHIJNT: OKTOBER 2017

‘Doordrenkt van het motto van de SEALS: “Geef nooit op” – Een must read!’

– Scott McEwen, The New York Times-bestsellerauteur

Prijs: € 22,99 – paperback – ca. 384 pag.

– ISBN 978 90 452 1113 8

Prijs: € 19,99 – paperback – ca. 320 pag.

Prijs: € 19,99 – paperback – 368 pag.

– ISBN 978 90 452 0950 0

Prijs: € 19,99 – paperback – 280 pag.

Prijs: € 19,95 – paperback – 352 pag.

‘Leest als een avonturenroman!’

– NBD Biblion

– ISBN 978 90 452 0870 1

‘Goed verteld en knap geschreven!’

– VN’s Detective & Thrillergids

– ISBN 978 90 452 1065 0

– ISBN 978 90 452 1441 2

Prijs: € 19,99 – gebonden – 304 pag.

Prijs: € 24,99 – gebonden – 512 pag.

– ISBN 978 90 452 1353 8

‘Een fascinerende biografie!’

– NBD Biblion

VERSCHIJNT: JANUARI 2018

VERSCHIJNT: FEBRUARI 2018

Een fascinerend verhaal.

James Bonds Q in real life!

The New York Timesbestseller!

– ISBN 978 90 452 1525 9

– ISBN 978 90 452 1505 1

– ISBN 978 90 452 1485 6

HISTORISCH

Prijs: € 24,99 – gebonden – ca. 400 pag.

Het verhaal van de grootste – maar minst bekende – ontsnapping uit een krijgsgevangenenkamp tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Prijs: € 27,95 – gebonden – 368 pag.

Prijs: € 19,99 – paperback – 744 pag.

Prijs: € 34,95 – gebonden – 688 pag.

Prijs: € 19,99 – paperback – 320 pag.

OVERWELDIGEND, ONTROEREND, ONTHUTSEND, FASCINEREND, BOEIEND EN TRAGISCH

KARAKTER

Alle titels zijn ook verkrijgbaar als e-book

ONTMOETING

‘De Nederlandse samenleving heet ons welkom, maar dat betekent nog niet dat je echt contact maakt’

Volle bak in Pages Bookstore Café tijdens een culturele avond, op de foto rechts: Samer Al-Kadri met zijn echtgenote Gulnar Hajo, kinderboekenauteur en -illustrator

auteurs als vertalingen. Voor de Westerse lezer is het moeilijk om iets te herkennen. Al-Kadri wijst op een boek met een rode kaft.

‘Animal Farm.’ Een andere in het Arabisch vertaalde titel van Orwell, 1984, is uitverkocht.

Bij de deur staat een tafeltje met Engels- en Nederlandstalige titels. Het smelt van Lize Spit ligt er onder meer, en Vertel me het einde van Valeria Luiselli, dat door de uitgevers Karaat en Das Mag bij Pages Bookstore ten doop werd gehouden. Een andere Nederlandse uitgever, Jurgen Maas, ging een samenwerking aan voor een expositie rond het boek Cartooning Syria. Sinds kort heeft de winkel ook één molentje met wenskaarten. ‘In Syrië stuurt niemand kaarten. Wij gebruiken alleen Whatsapp’, grinnikt Al-Kadri. ‘Voor mij is dit iets nieuws.’

Geslotenheid Pages Bookstore verkoopt fictie en non-fictie in alle genres, op

één na: religie. ‘Het is niet mijn taak om religie te onderwijzen’, is wat Al-Kadri erover zegt. Vroeger las hij graag Latijns-Amerikaanse romans, tegenwoordig komt hij weinig meer aan lezen toe. ‘I work a lot.’ Naast de boekwinkels is hij als kinderboekenuitgever actief gebleven, op een lager pitje dan voorheen, maar het zit weer in de lift. ‘Ik bezoek veel grote beurzen zoals in Frankfurt en we verkopen de rechten van onze boeken ook aan andere landen.’ Al-Kadri laat de boeken drukken in Turkije, meestal in oplages van duizend exemplaren per titel. Van daaruit worden ze verspreid in de Arabische wereld.

Achterin de winkel is een mooie selectie kinderboeken te vinden, waaronder de titels van Bright Fingers. Al-Kadri haalt een paar exemplaren met prachtige illustraties van de plank. ‘Gemaakt door mijn vrouw. Zij illustreert en schrijft kinderboeken, in de Arabische boekenwereld is ze

nummer 10 oktober 2017 jaargang 184

een bekendheid.’ Oorlog is geen thema in de boeken van Bright Fingers. Wel gaat het vaak over hoe kinderen met grote veranderingen in hun leven kunnen omgaan.

Al-Kadri wil de boekwinkel vooral een plek laten zijn waar Syriërs en Nederlanders met elkaar in gesprek komen. ‘Syriërs zijn over het algemeen harde werkers en van degenen die naar Europa komen hebben de meeste een opleiding genoten. Velen van hen willen graag contact maken met de Nederlanders, wat niet altijd makkelijk is. De Nederlandse samenleving heet ons welkom, maar dat betekent nog niet dat je echt contact maakt. Er is een zekere geslotenheid die je moeilijk kunt doorbreken. Dat is trouwens ook iets wat ik bij Nederlanders onderling merk.’

Het sociale doel van Pages Bookstore staat voorop. ‘Wat niet wegneemt dat het ook belangrijk is om inkomsten te hebben, zodat dit initiatief gecontinueerd kan worden’, zegt de oprichter. Hij oogst veel lof, maar ook onbegrip. ‘Niet iedereen begrijpt waarom ik dit doe, zonder er zelf iets aan te verdienen. Zij snappen niet hoe ze van deze winkel hun thuis kunnen maken.’

Gelukkig beschikt Al-Kadri over een grenzeloos optimisme. Hij is een dromer, zegt hij, maar ook iemand die zijn dromen in daden omzet. Na Istanboel en Amsterdam wil hij een Pages Bookstore Café openen in Berlijn. Hij heeft er al een keer naar panden gekeken en verwacht de winkel volgend jaar te kunnen openen. Als het aan hem ligt, blijft het daar niet bij. ‘Pages is your home’ in elke grote stad.

Ondertussen zit er in de winkel iemand op hem te wachten.

Al-Kadri gaat snel naar hem toe.

‘How are you? Good?’

29

AFSCHEIDSSYMPOSIUM DRIES VAN INGEN

Dertig jaar uitgeven:

dertig jaar sectorale paradigma’s

Dries van Ingen, Nelleke Geel (partner) en Arjen Holl, directeur Koninklijke Boom uitgevers

Maarten Asscher, directeur Athenaeum Boekhandel

‘Dertig jaar uitgeven’ was het thema van het afscheidssymposium voor Dries van Ingen, jarenlang directeur van Boom Uitgevers. Drie decennia waarin uitgeven werd gekenmerkt door steeds weer een andere mythe. Een verslag.

Tekst Constantijn Hoffscholte Foto’s Andrea Röell

‘Logisch is niet altijd het beste’ was het motto dat Van Ingen zelf aan de bijeenkomst had meegegeven. Hij had drie sprekers die hem na aan het hart liggen uitgenodigd om terug- en vooruit te blikken op dertig jaar uitgeven. Het moest niet al te nadrukkelijk over hem zelf gaan, maar dat ging het natuurlijk toch.

Het was een middag die alle kanten op 30

ging: de uitgeefdirecteur als stoïcijn, medewerkers in de uitgeverij die geen makke schapen zijn, auteurs die behoren tot het primaire proces en boekenvakkers met een behoefte aan onzekerheid.

Taalwetenschapper Jan Renkema, bekend als auteur van Boom-uitgave Schrijfwijzer, legde Van Ingen langs de filosofische meetlat. Hij nam een aantal kenmerken-

www.boekblad.nl

de uitspraken van hem onder de loep en onderzocht hoe die zich verhielden tot het gedachtegoed van door hem bewonderde stoïcijnen als Seneca en Marcus Aurelius. ‘Als je een hek om mensen zet, krijg je schapen.’ ‘Wie alles doet, is nergens.’ ‘Weet je wat zo leuk is aan het uitgeefvak? Je staat met één been in de horeca.’ De citaten zorgden bij het publiek voor herkenning, blijkens de lachsalvo’s die volgden. Van Ingen was in de uitgeverij een kleurrijk figuur die medewerkers de ruimte gaf. Als stoïcijn heeft hij volgens Renkema echter nog veel te leren.

Obsessie Athenaeum Boekhandel-directeur en schrijver Maarten Asscher (die in het verleden met Van Ingen samenwerkte bij het toenmalige Meulenhoff Educatief) ging in op wat hij een ‘vreemde tic’ noemt van het boekenvak: ‘Het steeds maar, vooral met huiver en ongerustheid naar de toekomst kijken, een bezigheid die gerust een obsessie in de wereld van het boek genoemd mag worden.’

Deze constatering illustreerde hij aan de hand van een enkele grote ontwikkelingen in het uitgeefvak in de laatste drie

AFSCHEID

Holdingdirecteur John Boom

Jan Renkema, emeritus hoogleraar Tekstkwaliteit en auteur van het Boom-naslagwerk Schrijfwijzer

decennia. Die werden gekenmerkt door ‘sectorale paradigma’s’: ‘opeenvolgende theoretische aannames die als structurele waarheid hun geldigheid steeds weer verloren, om dan telkens door een nieuw paradigma te worden vervangen’. Zo was daar in vroeger jaren de mythe van de informatiepiramide, die inhield dat je maar het beste vak- en wetenschappelijk werk kon uitgeven om geld te verdienen, en dan nog liefst Engelstalige wetenschappelijke uitgaven die wereldwijd verkoopbaar waren.

Eind jaren tachtig brak de tijd aan van de grote uitgeefconcerns, door Asscher omschreven als ‘de mythe van de basisverbreding door diversificatie’. Naast boeken en educatieve methoden gingen uitgeverijen ook tijdschriften en kranten publiceren, zogenaamd om risico’s te spreiden en een stabiele toekomst te garanderen.

‘Het vervelende van die brede gediversifieerde basis (…) was alleen dat onherroepelijk op een bepaald moment de vraag opkwam waarom je je überhaupt bezig zou houden met meer literair of cultureel gerichte uitgeefactiviteiten als de winstgevendheid daarvan, in vergelijking met de andere divisies van het concern, relatief mager en in elk geval onvoorspelbaar was’, aldus Asscher. Zo maakte de mythe van verbreding als vanzelf plaats voor een nieuw inzicht: dat van specialisatie in een, bij voorkeur herkenbare en goed renderende, niche.

‘Op de Nederlandse boekenmarkt zijn nog diverse resten te vinden van die vroegere mediaconglomeraten waar men nu in de raad van bestuur de vraag probeert te beantwoorden hoe je in godsnaam van de overgebleven brokken (…) weer een

‘Het contact tussen uitgever en auteurs is het primaire proces De hele uitgeverij staat in dienst van dat proces’

bedrijf met een identiteit, een ziel, een samenhang zou kunnen maken.’ Namen wilde Asscher niet noemen en dat was ook niet nodig. De concerns waar het momenteel volop rommelt kan iedereen zelf invullen.

De mythe die tegenwoordig opgeld doet, is volgens hem de oneindige waarde die binnen de uitgeefwereld wordt toegekend aan begrippen als ‘content’ en ‘data’. ‘Wie de content, de data en de metadata heeft, liefst in zeer grote hoeveelheden, die heeft de macht en controleert de hele piramide. Google is daarvan het meest voor de hand liggende voorbeeld. Google is dan ook een soort meta-uitgeverij, de gouden pyramidion op de top van de uitgeverijpiramide.’

Boom De boodschap van Asscher: het boekenvak onderschat zijn eigen kracht. Ontwikkelingen komen en gaan, inzichten veranderen, maar de ‘perverse behoefte aan onzekerheid’ die het vak in zijn greep lijkt te houden, gaat voorbij aan

nummer 10 oktober 2017 jaargang 184

de eigenlijke kracht van het boekenvak.

‘Dit patroon van een steeds opnieuw over zijn eigen benen struikelend vooruitgangsoptimisme gaat gepaard met een stelselmatige onderschatting van de kracht en de opgebouwde waarde van wat de uitgeverij als bedrijfstak aan tradities, aan infrastructuur, aan diversiteit en aan economische en culturele waarde te bieden heeft.’ Beter dan te denken in piramide-modellen kan de uitgeverij zichzelf volgens Asscher zien als een boom: ‘Voor het bouwen van een piramide kun je probleemloos een paar duizend slaven inhuren, die de aangevoerde stenen in de juiste vorm voor je opstapelen. Voor het laten groeien van een boom is meer nodig: meer zorg, meer begrip, meer geduld en vooral meer verantwoordelijkheidsgevoel.’

Filosoof en ‘Denker des Vaderlands’ René ten Bos roemde Van Ingen om zijn aandacht voor relaties met auteurs en complimenteerde hem met zijn typisch Europese uitgeefmentaliteit, tegenover de meer op productie en volume gerichte Amerikaanse houding.

Van Ingen zelf benadrukte ten slotte waar het volgens hem om gaat: ‘Het contact tussen uitgever en auteurs is het primaire proces. De hele uitgeverij staat in dienst van dat proces.’ Tot besluit citeerde hij Spinoza: het leven is doelloos en willekeurig. ‘Als het leven zinloos is, is het aan ons om er zin aan te geven. Ik zou geen betere omgeving dan Boom uitgevers kunnen bedenken om dat te doen.’

Het was een bijzonder onderhoudend symposium, waarbij niet alles even logisch was. Maar dat is, zo leerde Van Ingen ons, ook niet altijd het beste.

31

craig harline Historicus & meesterlijk verteller

2017!

isbn 978 94 6004 299 7

j24,95

Craig Harline laat in deze meeslepende familiesaga zien dat het leven in de ‘verdraagzame’ zestiende- en zeventiende-eeuwse Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden veel minder veilig was dan doorgaans wordt aangenomen. ‘Een prachtig boek om bij de kachel achter elkaar uit te lezen.

Het leest als een roman.’ – Trouw ‘Een uniek inkijkje in de denk- en leefwereld van zeventiendeeeuwse gelovigen.’ – Rob Hartmans, Historisch Nieuwsblad

www.vantilt.nl

Omslag Jacobs vlucht-2e HERDRUK .indd 1

t

vantilt

Libris Geschiedenis Prijs

Craig Harline (1956), geboren en getogen in CaliforniĂŤ, is hoogleraar aan Brigham Young University. Hij is gespecialiseerd in de geschiedenis van de Lage Landen en schrijft voornamelijk over het religieus leven in West-Europa tijdens de Reformatie. Hij publiceerde onder andere De wonderen van Jezus-Eik en, met Eddy Put, Verloren schapen, schurftige herders.

De helse dagen van bisschop Mathias Hovius 1542-1620.

il

Shortlist

Jacobs vlucht schildert een intiem en indrukwekkend portret van vier generaties van ĂŠĂŠn familie, op de vlucht vanwege hun geloof.

De vader van de oude Jacob Rolandus bekeert zich rond 1560 tot de nieuwe (gereformeerde) godsdienst en moet als gevolg daarvan met zijn vrouw en zoon Jacob vluchten voor Alva. Jacob blijkt een begaafde jongen die, na studies in Antwerpen en Genève, een vooraanstaand predikant wordt in Amsterdam. Hij maakt naam als vertaler van de Statenbijbel, de eerste officiÍle Nederlandstalige bijbel.

Jacobs zoon, Timotheus, treedt in zijn voetsporen. Hij is predikant in Ouderkerk aan de Amstel en Boxtel, maar op beide plaatsen maakt hij zich onmogelijk. Kleinzoon Jacob Rolandus bekeert zich als minderjarige tot het katholieke geloof en vlucht op een nacht naar Antwerpen, achternagezeten door zijn vader.

Daar treedt hij in bij de jezuĂŻeten en vertrekt als missionaris naar BraziliĂŤ. Een ramp die zijn ouders nooit te boven komen.

nt

www.vantilt.nl

Craig Harline

va

cr aig harline w e r e l d i n wa n o r d e

In Wereld in wanorde maken we kennis met Maarten Luther tijdens de cruciale eerste jaren van diens kruistocht tegen Rome. Craig Harline toont ons Luther als een briljant, maar ook grillig en zelfingenomen monnik, eindeloos tobbend over zijn zielenheil en de verderfelijkheden van zijn tijd. We volgen hoe Luthers opvattingen hem in conflict brengen met geleerden, priesters, bisschoppen, vorsten en uiteindelijk de paus. En hoe dit conflict uitmondt in een van de belangrijkste keerpunten in de wereldgeschiedenis: de Reformatie.

Craig Harline beschrijft niet alleen de religieuze discussies, maar ook het politieke gekonkel en de vele bondgenootschappen die zich rondom en tegen Luther vormden. Door uit te gaan van het moment waarop Luther handelde in plaats van de betekenis die zijn daden achteraf bleken te hebben, krijgt Luthers optreden zijn oorspronkelijke gewicht terug. Wereld in wanorde brengt ons zo dicht bij zijn dramatische leven, dat je voelt hoe onzeker de afloop ook voor Luther zelf lange tijd moet zijn geweest.

wereld i n wa n o r d e Maarten Luther en de geboorte van de Reformatie isbn 978 94 6004 341 3

j24,95

Nu 3e druk! ‘Een prachtig boek om bij de kachel achter elkaar uit te lezen. Het leest als een roman.’ – Marijke Laurense, Trouw ‘Een geweldig boek’ – Rik Torfs, De Standaard

Craig Harline beschrijft op onvergetelijke wijze de sleuteljaren van Maarten Luther.

We zien hoe een briljant, maar ook grillig en zelfingenomen monnik, terecht komt op het toneel van de wereldgeschiedenis.

Net verschenen!

‘Spanning en drama’ – Roelof van Gelder, NRC Handelsblad

www.vantilt.nl

COLUMN Gert Brouns

HOLLE BOLLE GIJS Gert Brouns is sinds vijf jaar eigenaar/zaakvoerder van de onafhankelijke boekhandel Limerick in Gent. Sinds september 2013 herbergt de boekhandel de collectie schrijfmachines van Willem Frederik Hermans.

Onlangs verscheen een beetje uit het niets een bericht van CB op mijn Facebook-nieuwsfeed waarin – kort gezegd – nogal platvloers reclame gemaakt werd voor de startende uitgeverij/auteur in eigen beheer en waarin ze doodleuk beweerden dat de gebruiker via hun self publishing format per definitie aanwezig zou zijn bij minstens 2.500 boekhandels die zij bedienen.

Los van het feit dat ik dit een zeer kwalijke evolutie vind voor ‘het boekenvak’ is dit pertinent onwaar en dus plaatste ik naast het boze gezichtje de fijnzinnige reactie ‘Bullshit!’ als opmerking onder hun post. Het kwaad zal dan niet uitgeroeid maar toch op zijn minst bestreden worden.

Ongeveer dertig seconden later ging de telefoon in de boekhandel, Nederlands nummer. Hallo, met Mien Huppeldepup van CB Compact Uitgeverij en of mijn reactie te wijten was aan het feit dat ik geen aansluiting heb bij hen en dus jammer genoeg geen aanspraak kan maken op hun toch wel zeer interessant businessmodel? En of ze dat even snel in orde kon maken voor mij?

FOTO PHILIPPE DEBEERST

Na mijn antwoord dat ze toch wel erg slecht geïnformeerd was en dat mijn grieven ten aanzien van hun misleidend bericht echt niet gebaseerd waren op nakend omzetverlies luisterde Mien enigszins verbaasd naar enkele argumenten mijnerzijds: dat een stapeltje geprint papier ternauwernood bij elkaar gehouden door net genoeg lijm om onmiddellijk na een eerste lezing uit elkaar te vallen niet echt de definitie is van een boek zoals de doorsnee consument/lezer dat voor ogen heeft, dat redactie een wezenlijk en onmisbaar onderdeel is van het vak dat uitgeven heet, dat met andere woorden de kwaliteit van vorm en van inhoud onlosmakelijk met elkaar verbonden (zouden moeten) zijn, dat ook papiersoort, gekozen lettertype en bladspiegel een pertinente invloed hebben op het leesplezier en dat dat finaal het oorspronkelijke doel van enerzijds auteur en anderzijds uitgever betracht: leesplezier, eerder dan het eindeloos produceren van bedrukte blaadjes papier ten behoeve van een zelfverzonnen markt.

Daar ga je dus maar mee naar de Efteling. Enfin, u ziet, ik durf mezelf al eens te verliezen in zo’n discussie…

Nou, zei Mien toen, u hebt wel een aparte kijk op dit model. Zou u dat even op papier willen zetten?

33

Marieke Ruijzenaars over bookalikes

ontwerper’ ‘In mijn volgende leven word ik

Boekblad heeft er sinds kort een nieuwe rubriek bij: Bookalikes. Al jaren speurt Marieke Ruijzenaars, accountbeheerder bij Van Ditmar, naar copycats en dubbelgangers op omslagengebied. Het resultaat van haar verzameldrift deelt ze via Twitter, Facebook, Instagram, Hebban.nl en nu voor het eerst ook op papier. Een kennismaking.

Tekst Sabine Kok

Wat was je eerste bookalike?

‘Toen ik in 2011 nog bij Broese in Utrecht werkte kwam Net niet verschenen boeken uit van Gumbahh, vol omslagen van “weeskinderen van het boekenvak”, met titels als Op het kerkhof der waanzin waaien winden het hardst en Borduren met gebalde vuisten. Geweldig. Fictief natuurlijk, maar ik kwam regelmatig boeken tegen die daar zo in konden.

Nu ik bij Van Ditmar werk heb ik minder zicht op de Nederlandse titels en zie ik vooral wat er verschijnt op de Engelstalige markt.

Bij Broese trok ik de boeken zo uit de kast, nu verzamel ik ideeën voor bookalikes op een onzichtbaar bord op Pinterest. Ik zie er een en denk: hé, dit ben ik vaker tegengekomen.’

Heb je een beeld van hoe zo’n trend van identieke covers ontstaat?

‘Vaak is het één bestseller die wordt gekopieerd om hetzelfde gevoel op te roepen. De verborgen geschiedenis van Donna Tartt bijvoorbeeld had op het Engelse omslag zo’n klassiek beeld in grijstinten. Anthos heeft bij Nicci French hetzelfde gedaan en een enorme trend was het gevolg: literaire thrillers met klassieke beelden, al dan niet met klimop.

Een van de eerste series uit mijn verzameling was die van de omslagen met ogen. Athenaeum, De Arbeiderspers en Nieuw Amsterdam hadden in 2011 allemaal eenzelfde beeld op hun prospectus. Een variatie daarop was het gezicht achter bladeren, zoals het omslag van Paolo Giordano’s De eenzaamheid van de priemgetallen. Ik heb toen voor de grap profielfoto’s gemaakt die zo in de reeks hadden gekund.’

Zie je verschillen tussen de Engelstalige en Nederlandstalige markt?

‘De schuine handgeletterde omslagen zie je veel in de VS, Nederlandse uitgevers zeggen altijd dat die hier niet werken. Hier doen ontwerpers meer met beeld en minder met typografie is mijn indruk.’

Boven: de ‘ogen-trend’ rond 2011, onder: omslagen van ontwerpers Peter Mendelsund en David Drummond

34

www.boekblad.nl

Wat vind je zelf een mooi omslag?

‘Ik vind dat de titel en auteursnaam leesbaar moeten zijn.

Verder is er veel mogelijk. Een omslag moet een sfeer oproepen

BOOKALIKES

‘IK HOUD ER ERG VAN ALS BELETTERING EN BEELD SAMENWERKEN’

die bij het boek past. Ik houd erg van de ontwerpen van Peter Mendelsund en David Drummond. De typografie moet origineel, maar toch duidelijk zijn. Het omslag van Tampa van Alissa Nutting vind ik prachtig.

Het boek is een vileine zedenschets over een lerares die een relatie begint met een middelbare scholier. De omslag verwijst op een subtiele manier naar de inhoud. Het is simpel, sterk en stoer. Ook The Ready Made Thief van Augustus Rose vind ik fraai.

Je wilt eraan zitten, het touw vóélen. Ik houd er erg van als belettering en beeld met elkaar samenwerken.’

Krijg je veel reacties uit het vak?

‘Toen ik nog in de boekhandel werkte ging het tijdens aanbiedingsgesprekken vaak over het omslag. Als ik dacht: dit gaat niet werken, dan zei ik dat eerlijk en namen ze me serieus. Nu ik bij Van Ditmar werk krijg ik minder mee van de Nederlandse markt en de inhoud van de titels. Het draait nu vooral om het visuele.

Ik krijg weleens de vraag om bij mijn verzamelingen een duidend verhaaltje te schrijven, maar daar ga ik nooit op in. Het beeld spreekt voor zichzelf, ik heb daar niets aan toe te voegen.

In mijn volgende leven zou ik graag omslagontwerper willen worden. De hele dag bezig zijn met vormgeving én met boeken.

Zorgen dat mensen hebberig worden. Hoewel ik besef dat het ook vaak priegelwerk is. Je kunt

iets heel artistieks bedenken, maar uiteindelijk moet het boek wel opvallen tussen de dertig andere titels op de tafel in de boekhandel. Dat betekent concessies doen, de input van wéér iemand anders meenemen en werken aan de zoveelste versie van je ontwerp.’

Favoriete omslagen: simpel, sterk en stoer

BOOKALIKES

door Marieke Ruijzenaars, accountbeheerder bij Van Ditmar Boekenimport en fervent bookalikes-verzamelaar

nummer 10 oktober 2017 jaargang 184

35

Boekhandel Godert Walter; 75 jaar in het hart van Groningen

JUBILEUMBOEK IS ODE AAN EIGENZINNIGE WINKEL Godert Walter bestaat 75 jaar en dat wordt op 20 oktober gevierd. Die dag zal ook het geïllustreerde jubileumboek Boekhandel Godert Walter, 75 jaar in het hart van Groningen verschijnen, opgebouwd uit gastbijdragen van mensen die bij de boekhandel betrokken zijn of waren, mét uitgebreide blikken in hun boekenkasten.

Tekst Enno de Witt

Bij uitgeverij Passage verschijnt op 20 oktober het jubileumboek ter ere van het 75-jarig bestaan van de Groningse boekhandel Godert Walter. Althans onder die naam, want de winkel is al in 1935 opgericht door A.G. van den Berg.

Nadat die in 1941 plotseling overlijdt neemt Godert Walter de boekhandel over, een jaar later zet hij zijn naam op de gevel en twee jaar later is hij dood; verraden en vermoord, 33 jaar oud.

Als Walter op 17 september 1944 met zijn vrouw Agnes van Gelder en hun twee jonge kinderen in de tuin zit nemen twee SD’ers hem mee naar binnen en schieten hem in zijn eigen huiskamer dood. De boekhandelaar heeft geen oog voor gevaar, is actief in het verzet en verkoopt exemplaren van het illegale Geuzenliedboek aan een slager, die ze meteen aan de lokale Sicherheitsdienst doorspeelt.

Walter is van huis uit geen boekhandelaar. Hij groeit op in Apeldoorn, zijn vader en grootvader zijn notaris, zijn moeder is van adel. In de lijn der verwachting gaat Walter ook voor notaris studeren, in Utrecht en Breda, maar 36

kiest nog voor hij die studie heeft afgerond voor het boekenvak. Om daarin ervaring op te doen werkt hij twee jaar bij de Noord Nederlandschen Boekhandel in Leeuwarden en daarna een jaar voor een Engelse boekhandel in Parijs, helaas blijft onduidelijk welke. Terug in Nederland wordt hij boekverkoper bij Dijkhoffz in Den Haag. Nadat zijn vader in 1941 in Buchenwald wordt vermoord neemt Godert Walter een ferm besluit.

In augustus neemt hij boekhandel A.G. van den Berg aan de Oude Boteringestraat 15 in Groningen over en begint hij voor zichzelf.

Na zijn dood probeert zijn weduwe nog wel om de zaak voort te zetten, maar dat lukt in combinatie met de zorg voor haar kinderen niet. Wat meespeelt is dat ze niet voor het vak in de wieg is gelegd.

Dat geeft ze zelf ook ruiterlijk toe: ‘Het was dé boekhandel van Groningen, maar toen ik de baas was ging het hartstikke slecht. Ik kon het niet. Vertegenwoordigers van uitgeverijen maakten misbruik van mijn gebrek aan zakelijk instinct.

Er werd gejat, bestellingen liepen mis en noem maar op.’

www.boekblad.nl

Thuis Van 1949 tot 1954 is Idus Kuipers eigenaar, zijn opvolger is Dick Heij, die van 1954 tot 1977 de boekhandel uitbaat, vanaf 1973 met zijn vrouw Mettie HeijEpema. In 1959 verhuist de winkel onder zijn bewind naar de huidige lokatie in de Oude Ebbingestraat. In 1977 nemen Maria Geenen, Gerjan Heij en Erik Kweksilber de zaak over. Enkele jaren later is van het drietal alleen Kweksilber nog over, als eerst Geenen is vertrokken en hij vervolgens met Heij de conclusie moet trekken dat de winkel te weinig opbrengt voor twee compagnons.

Kweksilber is net als Godert Walter geen geboren of zelfs maar getogen Groninger. Zijn familie is Duits en joods, en vlucht in 1933 naar Amsterdam. De liefde drijft hem in 1976 naar het noorden: ‘Ik was nog nooit van mijn leven in Groningen geweest en zie me nog van het Stationsplein met de bus vertrekken richting Bedum. Aan het Boterdiep stapte ik uit. Dat kende ik van het bekende rijtje diepen van de lagere school. Nu, na meer dan dertig jaar, hoor ik hier thuis.

Ik heb me de taal weliswaar nooit eigen

VAKLITERATUUR

TUSSEN DE VOLGEPAKTE BOEKENKASTEN, HEBBEN ZIJ HUN EIGEN PARTICULIERE UNIVERSUM ONDER HANDBEREIK

gemaakt maar ik heb hier goed kunnen aarden. Ik ben trouwens met een heel ander meisje getrouwd.’

Hij zal met zijn vrouw Hanneke tot 2014 aan het roer blijven, als Godert Walter wordt overgenomen door de huidige eigenaren Allard Steenbergen en Erwin de Vries, die ook weer hun eigen draai aan de winkel geven, voortbordurend op wat hun voorgangers hebben gedaan.

Eigen publiek Het rijk geïllustreerde jubileumboek is vooral opgebouwd uit gastbijdragen van mensen die bij de boekhandel betrokken zijn of waren, met uitgebreide blikken in hun boekenkasten. Boeiend zijn ook de herinneringen aan het verdwenen boekhandelslandschap in de stad Groningen.

De boekhandels in Groningen waren in de vijftiger en zestiger jaren min of meer verzuild, hadden althans een min of meer eigen publiek, schrijft auteur en van jongs af aan vaste klant Klaas Swaak: ‘De Arbeiderspers had – voor de drukkerij van Het Vrije Volk gelegen – een grote zaak in de Stoeldraaierstraat. De verbinding met de PvdA was duidelijk. Scholtes was er voor

academici en studenten. Haan voor de gereformeerden. Edzes voor de schoolboeken. Bouma’s Boekhuis voor de tweedehands (school)boeken. Godert Walter, Noording en Modderaar waren nog het best als algemeen te typeren, al was de sfeer in elke zaak wel weer anders.’

In Godert Walter wordt die sfeer, zoals dat vaker gebeurt in zelfstandige en wat kleinere boekhandels, niet alleen bepaald door het aanbod, met veel aandacht voor onderwerpen als architectuur, Groningana en stedenbouwkunde, maar ook door de aanwezigheid van een markante eigenaar en de organisatie van culturele en politieke activiteiten. De boekhandel krijgt onder Kweksilber een galerie en er verschijnen eigen uitgaven, waaronder de Godert Walter Cahiers, over allerhande culturele onderwerpen.

Dilemma Door alle verschillende stemmen, stuk voor stuk van echte boekenliefhebbers, krijgt het boek een aangename toon. Zij leven in een kleine wereld, kiezen daar zelf voor, maar daarbinnen, tussen de volgepakte boekenkasten, hebben zij hun

nummer 10 oktober 2017 jaargang 184

eigen particuliere universum onder handbereik. En in veel van de herinneringen komt het grote dilemma terug waar wij stervelingen allemaal op zeker moment tegenaan lopen en dat Jean Pierre Rawie in zijn bijdrage het aangrijpendst verwoordt: ‘De wereld zit niet goed in elkaar. Destijds was dat grote aanbod voor mij een tantaluskwelling, want ik had te weinig geld om al die prachtuitgaven te kopen. Wel mocht je als student overal opschrijven – zelfs bij de drankboer! –, maar er kwam onvermijdelijk een ogenblik dat je de rekeningen aan je vader moest laten zien, dus erg uitbundig maakte ik van deze mogelijkheid geen gebruik. Tegenwoordig hoef ik niet meer op de kleintjes te letten, en bestaan die boekhandels niet meer. Van de “vreemde” talen is alleen nog wat Engels over. Je suis venu trop tard dans un monde trop vieux.’ Wat wellicht toch een wat al te trieste conclusie is, aangezien Godert Walter nog steeds bestaat.

Boekhandel Godert Walter; 75 jaar in het hart van Groningen, Uitgeverij Passage, 160 p., € 29,90

37

COMMERCIEEL

UITGELICHT MATA HARI

Op 15 oktober is het precies honderd jaar geleden dat Mata Hari in Parijs gefusilleerd werd. Dat weekend opent ook de grote tentoonstelling rond deze dochter van Friesland in het Fries Museum.

Zondagmiddag 15 oktober presenteert Uitgeverij Passage het boek Mijn Mata Hari van Hanneke Boonstra in Leeuwarden.

De schrijfster komt uitgebreid in het nieuws met haar boek over Mata Hari. Onder andere bij: ZDF, NPO2, OVT (Radio 1) en in Dagblad van het Noorden / Leeuwarder Courant.

Mijn Mata Hari | Hanneke Boonstra: | Uitgeverij Passage | ISBN 97890 5452 348 2 | € 22,50

JOHAN MAELWAEL EN DE GEBROEDERS VAN LIMBURG Dit najaar is er door het hele land aandacht voor de herontdekte bakermat van de Nederlandse schilderkunst: Johan Maelwael en de Gebroeders van Limburg.

Naast tentoonstellingen in het Rijksmuseum en Museum het Valkhof, verschijnt bij Uitgeverij Vantilt het rijk geïllustreerde Johan Maelwael en de Gebroeders van Limburg. Grondleggers van de Nederlandse schilderkunst. Hierin worden niet alleen tientallen

hoogtepunten van het prachtige oeuvre van deze Gelderse kunstenaars getoond, ook wordt het fascinerende verhaal van hun tijd, hun wereld en hun korte, maar veelbewogen levens beschreven.

Johan Maelwael en de Gebroeders van Limburg. Grondleggers van de Nederlandse schilderkunst | Clemens Verhoeven & André Stufkens | Uitgeverij Vantilt | ISBN 978 94 6004 339 0 | € 24,50

Wilt u uw product hier ook uitgelicht zien? Neem dan contact op met Nicole van Lierop, tel. 06-41 11 98 86, e-mail nicole@pubmedia.nl

38

www.boekblad.nl

HET BOEK

GETEKENDE BRIEVEN

Peter Vos (Rubinstein)

DE KEUZE VAN SCHRIJVER EN ILLUSTRATOR OCTAVIE WOLTERS

Kunsthistoricus Jan Piet Filedt Kok spoorde de afgelopen jaren ruim 150 getekende brieven op van tekenaar Peter Vos. Het hele land reisde hij door om de vaak prachtig geïllustreerde epistels te vinden die tussen 1952 en 2005 werden gestuurd aan vrienden en geliefden van Vos, onder wie componist Louis Andriessen en schrijfster Renate Rubinstein. Samen met Eddy de Jongh stelde hij het boek Peter Vos – Getekende brieven samen, een rijk uitgegeven ode aan de illustrator.

Kribbig Mijn eerste kennismaking met Peter Vos was lang geleden. Ik moet een jaar of acht geweest zijn en kreeg het boek Sprookjes van de Lage Landen cadeau.

Ik kan me herinneren dat ik een beetje kribbig werd van de tekenstijl: de mensfiguren waren vaak rauw neergezet, boeren met dikke neuzen en plompe lijven. Niet esthetisch, zoals ik dat gewend was uit andere kinderboeken.

Maar met de jaren veranderde mijn smaak en toen ik uiteindelijk zelf een periode als illustrator en beeldcolumnist

werkte, kreeg ik echt waardering voor Vos’ oeuvre. Het waren de brieven die me het meest fascineerden en dan met name de samenhang tussen tekst en beeld; hoe een geschreven tekst een onderdeel kan vormen van en volledig op kan gaan in een illustratie.

Bewondering De brieven zijn ingescand en allemaal in kleur afgebeeld in dit 260 pagina’s tellende boek. Bij iedere brief staat in cursief de tekst integraal weergegeven, plus een korte uitleg en datering. Sommige brieven hebben afwijkende vormen, zoals de vouwbrief aan Anneke Bakkum uit 1969, die in de vorm van een uitklapbare winterkoning is geknipt. Het zijn dit soort brieven die lastig te vangen zijn in een boek, maar wat is het fantastisch dat ze erin staan. De onbegrensde creativiteit van Vos druipt ervan af en daarmee de geïnspireerde bewondering van de makers van het boek, die op elke pagina voelbaar is. Het is een naslagwerk geworden waarin de uitvoering en vormgeving volledig in één lijn staan met het werk van de kunstenaar.

Ik wil graag Harold de Croon, mijn redacteur bij uitgeverij Ambo|Anthos met wie ik graag over boekomslagen discussieer, vragen om over zijn mooiste boek te schrijven.

nummer 10 oktober 2017 jaargang 184

FOTO ROB NIJPELS

In deze rubriek staat het boek in al zijn fysieke schoonheid centraal.

Schrijver en illustrator Octavie Wolters over haar keuze.

39

Merlijn Olnon leest

‘IS IT SUSTAINABLE? NO, BY NO MEANS’

de top van de literaire tijdschriften

Terwijl het rommelt in de Nederlandse uitgeverij bezoekt Merlijn Olnon van Athenaeum Boekhandel de redacties van twee befaamde Engelstalige tijdschriften en vraagt hij zich af: hoe een goed literair bedrijf overeind te houden?

‘It’s hopeless’, glundert Nicholas Spice.

We zijn met drie redacteuren van de Nederlandse Boekengids bij hem aangeschoven voor een licht ontbijt achterin het café van de London Review Bookshop. Nadat hij ons eerst een uur heeft uitgehoord over onze onderneming, vroegen we hem zojuist hoe hij als uitgever van The London Review eigenlijk aankijkt tegen de afwezigheid van toegankelijke titels, intro’s, streamers en beeld in ‘zijn’ blad. ‘… I’ve spoken with Mary-Kay [Wilmers; hoofdredacteur van de LRB] about it many times.’ Inderdaad, punt.

De altijd montere Spice werkte als sales rep voor een grote Engelse uitgever toen hij de nog relatief onbekende London Review op het spoor kwam – een in 1979 als spin-off van The New York Review opgezette fold-in die het inmiddels zelfstandig probeerde te rooien. Hij besloot de titel in zijn portfolio op te nemen en werd niet lang daarna gevraagd er een uitgeverij omheen te komen bouwen.

Zijn uitgeverij, een verdieping onder de redactie, blijkt later een opmerkelijk gezellige, maar daarom niet minder goed-geoliede machine, gericht op slechts één ding: zo veel mogelijk abonnees werven. Niet zonder succes, getuige 40

het feit dat de LRB er inmiddels zo’n 60.000 heeft. Dat is nogal wat voor een literair tijdschrift dat niet alleen getipt wordt als ‘the best magazine in the world’, maar dat bovendien zo weinig concessies doet aan zijn lezers en dat zo consequent goedgeschreven, highbrow en long form is – steengoede essays van 10.000 woorden zijn geen uitzondering.

Het beheersen van die spanning tussen kwaliteit en toegankelijkheid, dat is blijkbaar het doel van deze uitgever. Zijn middelen? Ten eerste: geld, and lots of it.

‘Is it sustainable? No, by no means, haha.

Our shareholders are very generous; they put in about a million pounds every year.’ De belangrijkste shareholders? De hoofdredacteur en haar gefortuneerde familie. Het is in belangrijke mate dat geld waarmee Spice een uitgeverij kan laten draaien die de LRB zichtbaar maakt en die ieder jaar opnieuw een verloop van maar liefst 30.000 abonnees moet zien goed te maken. Geld waarmee de abonnementsprijs zo onwaarschijnlijk laag kan worden gehouden (bij aanvang twaalf nummers voor twaalf pond) en waarmee de auteurs zo genereus en prompt beloond kunnen worden.

Het is ook dat geld, en de daaruit

www.boekblad.nl

voortvloeiende verhoudingen, dat de basis vormt voor het inhoudelijke succes van de LRB: een volstrekt onafhankelijke redactie. En ze voert ver, de onafhankelijkheid en geslotenheid van dat cabal.

Spice: ‘As you will notice, the editors sit in a circle. It can be quite intimidating to stand there. I manage it by just playing the fool.’ Ook LRB-auteurs van aanzien willen daarover in vertrouwen wel wat zeggen: de redactie werkt als groep anoniem en correspondeert vanaf één adres; auteurs hebben vaak geen idee met wie ze nu eigenlijk corresponderen.

Blinde liefde Later, tijdens onze gesprekken boven, op de redactie, zal inderdaad voelbaar zijn hoe serieus die onafhankelijkheid genomen wordt. Alle vriendelijkheid en openheid ten spijt, alles op de redactie ademt dat men daar als het ware het liefst met de armen om elkaars schouders, voorovergebogen in een kring werkt, fluisterend en met de rug naar buiten gekeerd. Zoals bij het doorkijken en bespreken van de redactiemappen ook zal blijken hoe hard de in het redactionele vuur geharde poëtica is én de onderlinge loyaliteit.

BOEKVERKOPERS LEZEN

RECENSIES

Dat alles is tegelijkertijd heel anders dan hoe het eraan toegaat bij The New York Review, maar opvallend hetzelfde. De NYRB maakt geen verlies (nooit gedaan ook), heeft trouwere abonnees en draait met een redactie-opstelling en -structuur die eerder frontaal-klassikaal en hiërarchisch aandoet. Maar ook daar: geen stichting, geen overheidssubsidies, een zelfstandige uitgever die om de titel heen is gebouwd, absolute redactionele onafhankelijkheid, een senior hoofdredacteur en adjunct, bijgestaan door een groep in de eigen redactionele poëtica grootgebrachte redacteuren.

Ziehier de magische ingrediënten van een goed literair tijdschrift: volstrekte redactionele onafhankelijkheid en ademruimte, gedragen door een stevige uitgeverij die promotioneel helemaal van deze tijd is en het succes van die ene titel als prioriteit beschouwt, dat alles ondersteund door financiers die voor de goede zaak bereid zijn met magere winst of zelfs verlies genoegen te nemen.

Wedden dat het voor de literaire boekenuitgeverij precies zo werkt? Het grootste kapitaal in de boekencultuur is blinde, trouwe liefde ervoor. Wie die niet heeft, kan zijn heil beter elders zoeken.

Ruben Hofma van boek- en kantoorhandel Boek en Buro (Ede):

Monique Eskens van boekhandel De Drvkkery (Middelburg):

De trilogie van de Duitse Joachim Meyerhoff is met dit boek afgerond en dat is jammer. Eerder verschenen Wanneer wordt het eindelijk weer zoals het nooit is geweest en Ach, deze leegte, deze verschrikkelijke leegte. Achter de eenvoudige covers gaat een gevoelig, verdrietig, hilarisch en tot verwondering dwingend verhaal schuil gebaseerd op Meyerhoffs leven. Begint boek één met een kleine jongen die een lijk vindt en daar laaiend enthousiast over is, in boek drie is de jongen een jongeman die allerlei onvergetelijke figuren ontmoet in de VS en daar zijn ervaringen mee en gedachtenspinsels over heeft.

Het is een beeldende en uitermate leesbare avonturen/coming-ofageroman. Omdat je nieuwsgierig bent naar wat de hoofdpersoon nog meer overkomt, van zijdelingse ogenblikken tot gebeurtenissen die littekens krassen, is het moeilijk stoppen met lezen. Het verhaal dat Meyerhoff vertelt, laat je niet onbewogen. De gebeurtenissen en de kwetsbaarheid die onophoudelijk uit het verhaal spreekt, gaan door je heen.

De Volkskrant schreef ooit over Rinus Spruit: ‘Spruit maakt poëzie van het gewone’. Ook op zijn nieuwe boek is dit weer van toepassing. Na de dood van zijn ouders verhuist Spruit naar hun huis in het Zeeuwse Nieuwdorp. Hij duikt in het verleden van zijn familie en doet diverse raadselachtige ontdekkingen die zijn nieuwsgierigheid aanwakkeren. Wat deden twee zussen van zijn opa in Amerika? Hoe kwam zijn overgrootmoeder terecht in Antwerpen?

Hij doet op kalme toon en onopgesmukte manier verslag van zijn navorsingen, het leven en werken van zijn (voor)ouders en van zijn eigen dagelijks leven. Daarbij is hij zeker niet gespeend van humor en zelfkritiek. Het boek balanceert tussen waargebeurd en fictie, en eigenlijk doet het er ook niet zo veel toe of het allemaal precies zo gebeurd is. Het omslag sluit goed aan op de sfeer van het boek.

Liefhebbers van het werk van Gerbrand Bakker zullen zeker ook genieten van het werk van deze bescheiden Zeeuwse auteur. Ik heb hem in mijn hart gesloten!

ALLE DODEN VLIEGEN HOOG

BROEDER, SCHRIJFT TOCH EENS!

JOACHIM MEYERHOFF (VERT. JOHN KANON)

RINUS SPRUIT

(SIGNATUUR, € 19,99)

(COSSEE, € 18,99)

nummer 10 oktober 2017 jaargang 184

41

BOEKVERKOPERS LEZEN

RECENSIES

42

Jesse Keff van Athenaeum Boekhandel (Amsterdam):

Jane Saffrie van boekhandel Bruna (Oostburg):

Yvonne van der Wal, mobiel winkelmanager Bruna:

Vincent Elzinga van de Kennemer Boekhandel (Haarlem):

Een verhaal dat draait om een gedachteoefening loopt al snel het risico om te verzanden in droge verhandelingen, wat de leesbaarheid meestal niet ten goede komt. Wanneer de theorie echter wordt verpakt in een intrigerend verhaal, waarin het vertelperspectief van de buitenstaander je ook nog eens op het puntje van je stoel houdt, wordt het geheel veel meer dan de som der delen. Als journalist Fields naar Nederland komt om de eens succesvolle schrijver Iris Kouwenaar te interviewen lijkt de opdracht gedoemd te mislukken. Iris wordt beschermt door haar vriendin Kay, die er alles aan doet om de buitenwereld voor haar verborgen te houden. Toch weet Fields hun leven binnen te dringen. Wat zich dan ontspint is een prachtig relaas over twee vrouwen die de wereld gericht op prestatie en succes willen ontvluchten, maar die niet bestand zijn tegen de destructieve kracht van hun eigen vriendschap.

Het is 15 juni 1815. De hertogin van Richmond organiseert in Brussel een bal ter ere van de hertog van Wellington. Ook James en Anne Trenchard zijn uitgenodigd. Hun dochter Sophia heeft eerder een onuitwisbare indruk gemaakt op Edmund Bellasis, zoon en erfgenaam van een vooraanstaande Britse familie en neef van de hertogin. Als gunst voor haar neef heeft ze de familie Trenchard uitgenodigd.

James Trenchard heeft een fortuin verdiend als handelaar. Hij heeft veel zaken gedaan met Wellington om het leger te bevoorraden. Vlak na middernacht komt onverwacht het bericht dat Napoleon oprukt naar Brussel. Wellington vertrekt onmiddellijk met alle aanwezige militairen om hem te stoppen. Deze gebeurtenis heeft 25 jaar later diepe sporen nagelaten in de families van Sophia en Edmund. Samen delen ze een groot geheim. Ik heb dit boek met veel plezier gelezen en kon het niet wegleggen. Een indrukwekkend verhaal en een prachtig tijdsbeeld!

Ik zag Griet Op de Beeck bij DWDD en mijn belangstelling was gewekt. Ze sprak over haar incestverleden, het thema van haar nieuwe trilogie. Het beste wat we hebben is het eerste deel daarvan.

Vanaf dat moment vielen de critici over haar heen.

De angst om niet geloofd te worden is volgens Griet de grootste reden voor slachtoffers om te zwijgen.

Je moet ergens beginnen.

Het thema is aanwezig, maar niet overheersend in haar nieuwste roman. Het gaat vooral over het omgaan met oud zeer en durven stoppen met je huidige manier van leven. Dit deel is geschreven vanuit het perspectief van Lucas, die op het punt staat van een brug te springen. In plaats daarvan besluit hij tijdelijk bij die brug te gaan wonen om anderen te weerhouden van de sprong. De ontmoetingen die volgen, zijn prachtig beschreven in de haar zo kenmerkende stijl. Laten we genieten van dit mooie proza en ons niet bekommeren om de vraag of dit al niet therapeutisch bedoeld is.

Eind september hielden wij in de Kennemer Boekhandel een ‘Sterrenparty’ voor de Haarlemse schrijfster Nicolien Mizee vanwege haar jubelend en met een sterrenregen in de recensies ontvangen De kennismaking. Faxen aan Ger. Nu nog een Bestseller60notering want deze literaire non-fictie verdient veel lezers. Voor De kennismaking bundelde Mizee haar faxen aan scenarioen toneelschrijver Ger Beukenkamp uit de periode 1994-1997. Ze had les van hem en herkende in hem een Meester. Om contact te houden na afloop van de cursus, begon ze hem te faxen. Uitgebreide, heldere (zelf)analyses vol zelfspot en humor over haar dagelijkse lotgevallen met onder meer scenarioschrijven en dramaturgen en de Sociale Dienst.

Briljant geformuleerd, want ze wilde immers dat Beukenkamp haar preoccupaties ook bleef lezen.

Deel twee van Faxen aan Ger staat gelukkig voor mei 2018 aangekondigd: Ger ontvangt namelijk nog steeds faxen van Nicolien.

VERGEET DE MEISJES

BELGRAVIA

HET BESTE WAT WE HEBBEN

DE KENNISMAKING. FAXEN AAN

ALMA MATHIJSEN

JULIAN FELLOWES (VERT. EDZARD

GRIET OP DE BEECK

GER NICOLIEN MIZEE

(DE BEZIGE BIJ, € 19,99)

KROL) (A.W. BRUNA, € 12,50)

(PROMETHEUS, € 22,50)

(VAN OORSCHOT, € 24,99)

www.boekblad.nl

Int pre eract nte ieve nbo eke n

K la ssi eke rs

Mil

ja P

raa g

ma

n

(kinder)boeken die tot de verbeelding spreken

Bouw zoekboek 3+ | €9,95 | 12 blz. | isbn 978-94-6291-241-0

Het lammetje dat een varken is 3+ | €13,95 | 32 blz. | isbn 978-94-6291-199-4

Het land van de grote woordfabriek 5+ | €14,95 | 32 blz. | isbn 978-90-5838-569-7

Mijn tuin …

2+ | €12,95 | 38 blz. | isbn 978-94-6291-181-9

nov els Gra phi c

Ee me rste le t ee z n twers ist

Eefje Donkerblauw 4+ | €14,95 | 32 blz. | isbn 978-90-5838-521-5

Ge boeïllust vol ken vreerd wa sse oor e nen

Omdat ik je zo graag zie 3+ | €14,50 | 32 blz. | isbn 978-94-6291-141-3

De zeer vermoeide man en de vrouw die hartstochtelijk van bonsai hield volw. | €26,95 | 128 blz. | isbn 978-94-6291-109-3

Mammoet 8+ | € 14,50 | 112 blz. | isbn 978-94-6291-171-0

Er was eens … Assepoester 6+ | €8,95 | 32 blz. | isbn 978-94-6291-215-1

Dwarrelstad volw. | €15,95 | 56 blz. | isbn 978-94-6291-262-5

Wonkenstein 10+ | € 14,95 | 224 blz. | isbn 978-94-6291-217-5

Moppen op een bordje 7+ | €9,95 | 64 blz. | isbn 978-94-6291-121- 5

Deze bestsellers raken meteen verkocht!

www.eenhoorn.be

Groen drukken

High-Tech Offset

Makkelijker met 5 kleuren produceren Veldhuis Media niet zomaar een drukker!

Met 45 medewerkers verzorgen we dagelijks de productie van vele brochures, magazines, kalenders en boeken.

Met onze DTP-studio en moderne prepress verwerken we de orders via internet en ftp applicaties.

Onze drukkerij beschikt over drie 5-kleuren persen op het formaat 72 x 102 (16 pag. A4 per drukvel).

In onze binderij verzorgen we het vouwen, hechten en de postale verwerking van periodieken en brochures.

Bovendien beschikken we over apparatuur om Wire-O kalenders te maken.

Veldhuis Media is FSC- en ISO 12647 gecertificeerd. Daarnaast zijn we een erkend BPV-bedrijf.

Dit betekent voor U: • Prettige samenwerking op menselijke maat.

• Een leverancier die met u mee denkt, óók op het gebied van MVO. High-Tech Offset volgens • Al uw grafische wensen worden door één bedrijf uitgevoerd.

Veldhuis Media • Door vergaande automatisering en onderlinge afstemming een voorspelbaar drukresultaat.

Media heeft het drukproces Kortom: Uw drukwerk Veldhuis top verzorgd, is voor u een zorg minder. volledig geïntegreerd, geautomatiseerd

Meer informatie? en gedigitaliseerd. Dit supersnelle en Neem contact op met één van onze account managers. slimme concept noemen we High-Tech set. @veldhuismedia Volg ons ook opOff Twitter: Door uw en ons drukwerkproces

Veldhuis Media daarvolledig krijg je een kleur van! en naadloos op elkaar aan te sluiten, krijgt u uw kwaliteitsdrukwerk een stuk sneller, efficiënter en toch voordelig.

Snel en efficiënt het drukwerk op de

8102 HL Raalte

F I ME

D

I

T. 0572 - 34 97 00 F. 0572 - 34 97 99 info@veldhuis.nl www.veldhuis.nl info@veldhuis.nl www.veldhuis.nl

C

ER

T I FI C EE

R

E

D

SCGM ISO 12647 G

Veldhuis Media b.v.

Kanaaldijk OZ 3 8102 HL Raalte Postbus 2 8100 Kanaaldijk OZ 3AA RaalteT 0572 - 34 97 00

RA

A

G

plaats van bestemming.