UITGEVERIJ
lettering) overleeft, zal merken dat Leesmagazijn een belangrijk nieuw fonds is. Recent Duits werk dat maar niet vertaald raakte, non-fictie met afwijkende meningen over ons politiek en economisch heden, een Turkse roman, enkele vergeten Vlamingen, enzovoort. Dit is niet zomaar een fonds erbij. CORRIGEREN Waarom was Leesmagazijn nodig, vraag ik Ed Jager. We zitten in Wildschut, samen met enkele kernleden van de redactie. ‘Kort gezegd, we zaten samen te mopperen’, vertelt Jager. ‘Over de boeken die we niet konden lezen. Het allereerste begin was dus niet de behoefte om een uitgeverij te starten, maar om een paar boeken uit te geven die we graag in het Nederlands vertaald wilden zien. Enkele linkse Italiaanse filosofen, om te beginnen. Een paar Duitse romans waarvan ik niet begreep waarom ze nooit vertaald waren.’ Behalve Bernhard Schlink en Daniel Kehlmann ‘was er de laatste tien jaar gewoon niets Duits vertaald’, verzucht Jager. ‘We wilden tegen minimale kosten de boeken uitgeven die we zelf misten. Dat was het oorspronkelijke plan: goedkope, eenvoudige pockets met een strakke vormgeving. Geleidelijk zijn de ambities gegroeid, gingen we voor “grotere” boeken, op beter papier. Maar de letter en de vorm zijn behouden.’ ‘We hebben contact met twee literair agenten en die vertelden me allebei dat ze altijd zelf de uitgeverijen moeten contacteren. Dat wij al wisten wat we wilden, verbaasde hen bijzonder.’ Leesmagazijn heeft een beetje een marktcorrigerende functie. Doelbewust, zegt Jager: ‘Als een andere uitgever meer biedt voor de vertaalrechten van een boek, haken we meteen af. Dan zijn wij niet meer nodig.’ Leesmagazijn nam ook rechtstreeks contact op met buiten-
landse uitgevers. ‘Met Gallimard en Seuil hebben we nu een goede band. Met Suhrkamp ook. Daar hebben ze ons een tijdje in de wachtkamer gezet, omdat de boeken waarvan we de rechten gekocht hadden op zich lieten wachten. Ze wilden eerst zien of we het wel konden. Vandaar dat we even op de Franse markt gefocust hebben. Bij Suhrkamp hebben we ons inmiddels bewezen, dus mogen we weer kopen wat we willen.’ ‘Nou ja’, voegt Jager grinnikend toe, ‘alles wat we willen en kúnnen kopen.’ Een kantoor heeft Leesmagazijn niet. ‘Je streept zo veel mogelijk kostenposten weg, zodat je zo mooi mogelijk kan uitgeven.’ Uitgever, redacteuren, vormgevers ... iedereen wordt als freelancer betaald. ‘We proberen wel iedereen te betalen’, beklemtoont Jager. ‘We zijn geen uitgeverij van vrijwilligers.’ ANALYSEREN Behalve Jager zitten ook aan tafel: Menno Grootveld (vroeger onafhankelijk filmmaker en medewerker van Rabotnik TV), Frank Keizer (dichter-vertaler) en Evi Hoste (redacteur fictie, met Cossee-ervaring). Bij discussies is het de uitgever-investeerder Jager die de knopen doorhakt. Het fonds ontwikkelt zich organisch, aldus Grootveld: ‘Wat je ziet is dat mensen die bepaalde dingen mooi vinden, het ook snel eens zijn over andere zaken. Een Amazon recommendation engine van gelijkgestemden.’ Gelijkgestemde uitgeverijen, zijn die er? In het buitenland wel, zo blijkt. Leesmagazijn spiegelt zich aan het Amerikaanse Verso Books, de Franse collega’s van La Fabrique Editions en Semiotexte, en het Duitse Merve Verlag. Frank Keizer: ‘Die zijn allemaal nog veel programmatischer dan wij. In Nederland en België zijn we redelijk uniek geworden. Links-geëngageerde uitgeverijen als Kritak en SUN bestaan niet meer. Voor kunstkritische tek-
sten heb je hier wel nog Octavo Publicaties. We willen enkele gaten in de markt vullen en bij non-fictie is het gat in het Nederlandse taalgebied het grootste.’ Evi Hoste: ‘Onze fictie en non-fictie delen de kenmerken dat ze een zeker engagement vertonen, dat ze nú relevant zijn. Ofwel conceptueel gedurfd zijn. Als het niet onderscheidend is, hoort het niet bij ons.’ Boeken die het neoliberale denken op de schop nemen, zijn noodzakelijker dan ooit, daarover is de hele ploeg het eens. Ed Jager: ‘Het verhaal is nu: het gaat weer goed. Werkloosheid naar beneden, boekenverkoop omhoog, en iedereen naar de sportschool om gezond te blijven. Ik denk dat wij behoorlijk verloren zijn. Het gaat weer goed, dus hoeft er niets fundamenteels te veranderen, geen enkele knoop te worden doorgehakt. Intussen ligt de boekhandel vol rotzooi ...’ Menno Grootveld: ‘Er is hier elke dag wel een festival, waar massa’s mensen naartoe gaan om zich te laten vollopen met bier, onder het mom dat ze aan cultuur doen. Kwantitatief zit het wel goed, maar kwalitatief zien we een kaalslag, steeds meer van hetzelfde.’ NICHEFICATIE Leesmagazijn is slechts één van meerdere nieuwe onafhankelijke uitgevers. Is dit een uitzonderlijke tijd, of zien we hier de normale eb en vloed van het boekenvak? Evi Hoste: ‘Het is een evolutie in alle kunsten: nicheficatie. Er zijn gaten gevallen, dus het aantal kleine uitgeverijen gaat alleen maar toenemen. Niet dat er zo’n grote potentie is (lacht), maar de behoefte is er wel.’ En daarmee raken we aan een gevoelig punt: hoe commercieel wil Leesmagazijn worden om zijn potentie waar te maken? Voorlopig blijft de respons, voornamelijk in de Nederlandse
nummer 7 juli 2015 jaargang 182
19