BOEKBLAD Magazine 7, 2015

JAARGANG 182 JULI 2015

Vakblad voor het boekenvak WWW.BOEKBLAD.NL

MANJA HEERZE (LEOPOLD):

‘ JE MOET BLIJVEN SPRANKELEN’

IN DIT NUMMER:

08 Manja Heerze (uitgever Leopold):

‘Samenwerken met musea is geweldig’ COLOFON Redactie Lucie Th. Vermij (hoofdredacteur), Vincent Elzinga (redacteur), Mandy den Engelsman (webredacteur), Sabine Kok (eindredacteur) Medewerkers aan dit nummer Thomas Aangeenbrug (cover), Joost Baars, Christien Broekhoven, Koen Clement, Hannie van Herk, Peter Jack Hiddema, Hein van Kemenade, Inez Koorstra, Leonie van de Mortel, Wouter Rawoens,

2

Erik Rigters, Maarten Van Steenbergen, Jan-Reinier van der Vliet Uitgever Marjolijn Margadant E Marjolijn@pubmedia.nl Redactieadres Fruitweg 70 3981 PA Bunnik T (030) 736 12 64 E redactie@boekblad.nl

Boekblad is een maandelijkse uitgave van Pubmedia en voortzetting van het sinds 1834 bestaande Nieuwsblad voor den Boekhandel.

Uitgeverij Pubmedia Fruitweg 70, 3981 PA Bunnik Advertenties Nicole van Lierop, sales T 06 41 11 98 86 E Nicole@pubmedia.nl

www.boekblad.nl

Abonnementen Claudia van Dijk is ma, di en do telefonisch bereikbaar van 09.00-17.00 uur en op woe en vrij van 09.00-11.00 uur T (030) 763 12 50 E info@boekblad.nl Vormgeving Colorscan – Den Haag – Alphen aan den Rijn – Doetinchem – ­Deventer www.colorscan.nl

Druk Ten Brink (Meppel) © 2015 Pubmedia Overname van artikelen is alleen toegestaan met bronvermelding en na overleg met de uitgever.

Voor het kopiëren van artikelen in reprorecht verschuldigd.

Zie voor meer informatie www.reprorecht.nl.

INHOUD

EN VERDER 06 Vooraf

Column Lucie Th. Vermij

18

Uitgeverij Leesmagazijn: gedurfd en dwars

08 Over het nieuws

Koen Clement, Hein van Kemenade en Christien Broekhoven

10 De visie

Manja Heerze, uitgeverij Leopold

14 Retail

De combinatiewinkels van The Read Shop met D.I.O. Drogisterij en Coop

18 Uitgeverij

Eigenzinnige nieuwkomer Leesmagazijn

21 Column

Lannoo-uitgever Maarten Van Steenbergen

22 Ondernemen

Maurits van Wijnen: in plaats van pensioen een boekhandel erbij

24 Lezerscommunity Hebban.nl krijgt facelift

29 De winkel

24

De nieuwe boekhandel Kooyker in Leiden

Lezerscommunity Hebban.nl: de Nederlandse Goodreads

33 Column

Joost Baars, boekverkoper bij Van Rossum, dichter en essayist

35 Het Boek

Erik Rigters over Ten oorlog

36 De lezer Inez Koorstra

Abonnementsprijzen 2015 Jaarabonnement Boekblad compleet is € 261. ZZP (kopie KVK-bewijs opsturen) en studentenabonnement (kopie studentenkaart opsturen) is € 141.

Proefabonnement van 3 edities € 26,50. Boekblad volledig digitaal abonnement € 201. ZZP en studentenabonnement € 81.

Boekblad tabletabonnement € 105.

ZZP en studentenabonnement is € 45. Zie de omschrijving van de verschillende abonnementen op

www.boekblad.nl. Toeslag buitenland is € 63. Alle abonnementen zijn exclusief BTW en inclusief verzend- en administratiekosten. Abonnementen worden automatisch jaarlijks verlengd en tot wederopzegging aangegaan, met uitzondering van het proefabonnement. Opzegging kan uitsluitend telefonisch of schriftelijk plaatsvinden tot 3 maanden voor het einde van de lopende abonnementsperiode.

Zie www.boekblad.nl/­voorwaarden

ISSN 1586-2897 Persberichten welkom op redactie@boekblad.nl Per 1 januari 2012 is een nieuwe wet in werking getreden rondom verlengings- en opzegtermijnen van abonnementen voor consumenten. Dit geldt niet voor abonnementen op vakinformatie, die u uit hoofde van uw beroep of bedrijf bent aangegaan.

nummer 7 juli 2015 jaargang 182

37 Recensies

Boekverkopers lezen

3

4

VOORAF

TELL ME THE TIME Lucie Th. Vermij (lucie@boekblad.nl)

Het is weer vakantietijd, voor veel mensen een moment om even een paar weken andere universa te betreden, werelden die wellicht wat minder welvarend zijn dan de onze, die onze vooral op economisch succes gerichte maatschappij relativeren.

Als je je dagelijks in het wereldnieuws verdiept, valt het niet altijd mee om je eigen particuliere vraagstukken al te serieus te nemen.

De wereld anno 2015 is vol oorlogen, natuurrampen, dreigingen en vluchtelingenstromen. In het boekenvak worstelden we met het nieuws dat het kabinet de lage btw op allerlei producten en diensten wilde verhogen. Het bleek een storm in een glas water.

Tussen deze nieuwsonderwerpen door blader ik door Buitengewone bibliotheken van Alex Johnson, een Brits journalist, blogger en zoon van bibliothecarissen. Behalve door tientallen schitterende innovatieve gebouwen en kleinschalige ‘wilde’ bibliotheken in het Westen, ben ik vooral verrast door de hoofdstukken met foto’s van ‘bibliotheken’ in derdewereldlanden. Door de liefde en oneindige inspanning waarmee mensen kinderen lezen proberen bij te brengen.

Soms worden ze daarbij gesteund door non-profitorganisaties, maar vaak ook niet. De gretigheid waarmee de kinderen op de schaarse boeken afkomen is vertederend.

Je ziet ze lezen op een boekenboot in Laos, voorgelezen worden op een grasveldje in Colombia en in een bergdorpje in Venezuela, je ziet een motorfiets met boeken in Ethiopië. Alle kinderen op deze foto’s zijn hongerig naar leesvoer. Op deze foto staat de mobiele ‘kinderbibliotheek’ afgebeeld van de Mongoolse schrijver Jambyn Dashdondog, die meer dan zeventig (kinder)boeken en poëziebundels schreef. Hij bracht ze twintig jaar lang in de zomermaanden in eigen persoon naar de lezers, op de rug van een kameel, een paard, een koe en een rendier. Zijn reizen naar alle uithoeken van het land maken deel uit van het Mongolian Children Mobile Library Project.

Zo reisde hij naar de nomaden in de Gobiwoestijn. Tell me the time, heet een van de boeken. Mooi.

Hier hebben we een overdaad aan boeken en klagen we over ontlezing. Het is de kunst om kinderen – en volwassenen – te overtuigen van het plezier van boeken lezen. Waar ook ter wereld.

In het Verre Oosten, maar ook in het welvarende Nederland.

Willeke van der Meer van boekhandel Kooyker zegt het mooi in dit nummer: ‘De trend is weer: lezen is een fijne invulling van je vrije tijd. Dat is wat we uitstralen en wat dan ook weer gaat leven.’

FOTO ALEX JOHNSON, UIT: BUITENGEWONE BIBLIOTHEKEN (UITGEVERIJ LUSTER, 2015)

5

Over het nieuws Boekenvakkers reageren op de voor hen belangrijkste en opvallendste nieuwsberichten van Boekblad.nl.

KOEN CLEMENT Algemeen directeur WPG Uitgevers, dat 2014 met winst afsloot, zo maakte het concern onlangs bekend.

‘De btw-maatregel kent alleen verliezers’ De overheid dacht in een toch al krimpende boekenmarkt de btw voor boeken te verhogen. Dat bleek een tamelijk ondoordachte maatregel. Nederland heeft een sterke traditie in het combineren van goed beleid met aandacht voor cultuur en erfgoed. De aankondiging kwam dus als een verrassing. Kenners becijferden dat de maatregel vooral impact zou hebben op fictie en kinderboeken, maar de reactie van de lezer op een btw-verhoging laat zich lastig voorspellen. Een harmonisatie van de btw op e-boek en papieren boek zou op termijn goed zijn, maar dan wel op zo’n manier dat lezers, boekhandels en auteurs niet de dupe zijn. Ik hoop overigens dat we ooit e-boek en papieren boek samen voor één prijs kunnen aanbieden.

Auteur James Salter overleden James Salter schreef fabelachtig mooi tot op zeer hoge leeftijd.

Bekijk ter nagedachtenis maar eens het videofragment uit 2013, waarin Salter een passage voordraagt uit Alles wat is. Hij raakt een snaar bij iedereen met gevoel voor taal en 6

taalbeheersing. Ik beken: zelf ben ik Salter pas gaan lezen na de heruitgaven van De Bezige Bij. Tegen zoveel leesgenot kan geen enkel vluchtig (sociaal) medium op.

Boekhandel Marsman verkoopt hele druk van Het nieuwe land De Emmeloordse boekhandel Marsman heeft 2.000 exemplaren verkocht van Het nieuwe land van Eva Vriend. Dat noem ik ondernemerschap op z’n best: de winkel gewoonweg ombouwen voor een boek over de eigen streek. We hebben in Nederland trouwens véél ambitieuze boekhandelaren zoals deze, die steeds de juiste balans weten te vinden tussen het lokale, regionale en landelijke aanbod.

Emmeloord loopt kennelijk succesvol voorop in dit nieuwe poldermodel.

Nico Scheepmaker Beker voor Michel van Egmond Opnieuw een prijs voor Kieft van Michel van Egmond: de Nico Scheepmaker Beker. Naast winnaar van publieksprijzen van de NS en Sportboek van het Jaar was Kieft ook het bestverkochte boek van 2014. Nu een meer dan verdiende juryprijs voor Michel van Egmond.

Ik ben blij met het succes van de voetbalboeken. Het zegt natuurlijk iets over de kracht van tv, maar het zijn bovenal verdomd goed geschreven verhalen. Michel heeft naar mijn bescheiden mening een van de allerbeste pennen in de journalistiek.

www.boekblad.nl

Week 25 hoogste A-boekenomzet van 2015 De omzet in de A-boekenmarkt in de week van 15 juni bedroeg 11 miljoen euro en was daarmee meteen de hoogste van dit jaar. Traditiegetrouw is de week van Vaderdag een heel goede week voor de sector.

Maar deze keer is het bijna te mooi om waar te zijn. Niet alleen goed nieuws voor het hele boekenvak, maar ik ben er ook erg trots op dat WPG Uitgevers zowel in Vlaanderen als in Nederland de top drie levert!

HEIN VAN KEMENADE Mede-eigenaar boekhandel Van Kemenade & Hollaers dat krimpt én vernieuwt.

Ton Schimmelpennink geeft boek uit over ervaringen als boekhandelaar Dat vind ik nou zo geweldig. Een collega, die je hoog hebt staan, die schrijft over zijn ervaringen in het vak. Wat ga ik dit boek graag lezen.

Ik weet al dat het heel herkenbaar zal zijn, maar de verrassing zit hem toch wel in de details die Ton beschrijft en die ik graag zal weten.

Jaren geleden las ik van Jan Brokken Blok, de boekhandelaar van mijn vader.

Een prachtig beschreven levensverhaal van een boekhandelaar, die met kennis en passie boeken

LEES DE BESPROKEN ARTIKELEN OP BOEKBLAD.NL

verkocht. Wat me vooral opviel was zijn bevlogenheid. Die kan ik me zelf herinneren van Hans Kreyns in Breda. Maar ook dat hij in tijden van crisis in een moeilijke situatie terechtkwam.

‘Wie ben ik?’, column van Joost Baars, boekhandel Van Rossum in Boekblad 6 Een mooi mijmerend stukje over je rol als boekverkoper van Joost Baars in het juninummer van Boekblad.

Internet kan je helpen om de wensen van klanten te vervullen.

Of gaan ze dan tussen jou en de klant in staan en pakken ze daarmee meteen de klant van je af?

Maar feitelijk sta je gewoon zelf in de winkel en probeer je je klant te overtuigen om een boek te kopen, waarvan je denkt dat iemand dat graag leest. Prachtig zoals Joost Baars beschrijft dat hij iemand inschat als zwaardere literaire lezer. ‘Oh, veel te dramatisch en zwaar’, roept ze. Terwijl ze even later een boek uitkiest en koopt waarvan hij zelf denkt dat het veel zwaarder en dramatischer is. Het kan verkeren.

E-Boekenmarkt in beweging Het blijft sukkelen met de e-boekenmarkt anno 2015, lees ik in dit artikel over de e-boekenmarkt in het juninummer van Boekblad. De verwachte boost blijft uit en er wordt te veel gestolen. Het meest verwacht men nog van de bibliotheken, die een vergoeding aan de uitgever betalen. En daar staat de boekhandel weer buitenspel.

Afijn, ik heb veel Kobo’s en een paar Tolino’s verkocht aan klanten, die regelmatig terugkwamen met een vastloper, al dan niet veroorzaakt door het bekende stickie met veel illegaal verworven boeken. En dan kopen ze toch liever een echt boek.

Daar zijn wij toch voor?

De nieuwe Thomas Verbogt Niet op Boekblad.nl, maar toch het vermelden waard. Wat een geluk, dat de postbode afgelopen zaterdag Als de winter voorbij is van Thomas Verbogt als leesexemplaar bracht.

Dit is met stip het mooiste boek van Verbogt wat ik las, puur feest het te lezen en straks na 1 september te kunnen gaan verkopen.

Twee citaten: ‘Het gaat niet om de werkelijkheid, maar om de waarheid.’ ‘Niets gaat voorbij.’

CHRISTIEN BROEKHOVEN Uitgever van GVMedia, dat de nieuwe reeks ‘Vitaaltjes’ is gestart.

Lily Knibbeler nieuwe algemeen directeur KB De KB heeft voor het eerst in haar geschiedenis een vrouwelijke directeur. Dat is nieuws? Alsof het boekenvak is blijven hangen in het stenen tijdperk. Er zijn veel vrouwen werkzaam in het boekenvak, daar kijken we niet meer van op. Het hele bedrijfsleven omarmt vrouwelijke medewerkers vanwege hun inbreng, kennis en vaardigheden. En ja, er valt nog veel te zeggen over de gelijkheid van mannen en vrouwen in het bedrijfsleven, maar waarom moet er in een persbericht melding gemaakt worden van een vrouwelijke directeur? Dat doen we toch ook niet als het een mannelijke directeur is? Hoe dan ook wens ik Lily Knibbeler een mooie carrière als directeur van de KB. Centrale Bibliotheek Utrecht hoogstwaarschijnlijk naar oude postkantoor op Neude

De bibliotheken sluiten bij bosjes de deuren omdat de subsidiekraan genadeloos dichtgedraaid wordt.

Deze bibliotheek niet: hoera!

Gelukkig ontstaan er veel spontane, creatieve acties, zoals het beginnen van bibliotheken aan huis of kasten met boeken voor voordeuren. Die initiatieven mogen wat mij betreft breed gesteund worden.

Laatst las ik het verhaal van een man die ontslagen was op zijn werk. Hij kreeg een uitkering via het UWV, maar had geen zin om thuis op de bank te gaan zitten. In zijn dorp dreigde de bibliotheek wegens bezuinigingen de deur te moeten sluiten, maar een groep vrijwilligers wist dit te voorkomen. Ook de man had zich er als vrijwilliger aangemeld. Het UWV was echter van mening dat de man een betaalde baan als vrijwilliger uitvoerde, en dus kwam hij alsnog thuis op de bank terecht. Bizar! Bibliotheken hebben het moeilijk en zijn meer en meer afhankelijk van vrijwilligers.

Je zou denken dat de overheid elke vorm van steun toejuicht, boeken zijn immers cultureel erfgoed, vandaar het lage btw-tarief. Over btw gesproken, het hoge btw-tarief is voorlopig van de baan. Gelukkig!

GVMedia lanceert nieuwe boekenreeks ‘Vitaaltjes’ Trots, heel trots zijn wij van GVMedia, dat wij na lange tijd in de luwte te zijn gebleven in het nieuws kwamen, omdat wij een nieuwe boekenserie uitgeven.

De eerste twee titels zijn onlangs van de persen gerold. Wij hebben lang en hard gewerkt de boekverkopers kenbaar te maken dat uitgeverij Andromeda onder de naam GVMedia verdergaat. Ons lezend publiek is allang gewend aan de nieuwe naam, nu de boekhandel nog.

nummer 7 juli 2015 jaargang 182

7

MANJA HEERZE 1964 Geboren te Apeldoorn 1982 Athenaeum KSG te Apeldoorn 1982-83 Blokfluit en Oude Muziek Conservatorium te Utrecht 1983-1988 Algemene Taal en Literatuurwetenschappen, KUB te Tilburg 1987-1988 Stage Zwijsen 1988 Opzetten afdeling Zwijsen voor de boekhandel, marketing manager Zwijsen/Elzengafonds (A-boeken) 1992 WPG neemt Zwijsen over van de Fraters, koopt daarna ook Ploegsma.

Uitgever Zwijsen Kinderboeken 1999 Uitgever Leopold, naast Liesbeth ten Houten 2009 Afscheid Liesbeth ten Houten, nu solo uitgever Leopold

8

www.boekblad.nl

DE VISIE

Manja Heerze (uitgever Leopold):

‘ JE MOET BLIJVEN SPRANKELEN’

w

WPG Kindermedia gaat van start met Edutainment. Wat is het idee erachter?

‘Edutainment is een nieuw uitgeefprogramma, daarin brengen we alles van de WPG-kinderboekenuitgeverijen bij elkaar: de characters van de algemene uitgeverijen en het spelen om te leren van de didactische uitgeverij. Het is een productlijn met 18 producten voor kinderen van 3 tot 9 jaar. We hebben een memory met woorden, letters oefenen met de magnetische letterdozen, Tafels Leren met Dolfje Weerwolfje voor kinderen tussen de 7 en 9 jaar. Je kunt letters en woorden leren met Pim & Pom. Het is het product van de gezamenlijke WPG Kinderfondsen, al is de imprint officieel van Zwijsen. We hebben er anderhalf jaar aan gewerkt en zijn trots.’

Begin dit jaar verhuisde uitgeverij Leopold van het Singel naar de Amsterdamse Wibautstraat, waar ze samen met de andere WPG-kinderboekenuitgeverijen de MARKT VOOR HUN BOEKEN POGEN TE VERGROTEN. Eerste wapenfeit: het Edutainmentprogramma ‘Haal het leukste van school in huis’.

Tekst Lucie Th. Vermij Foto’s Thomas Aangeenbrug

Waarom is deze lijn er gekomen?

‘Edutainment is gericht op ouders die hun kinderen graag zien spelen met educatieve producten.

De oefenmaterialen sluiten aan op wat het kind leert op de basisschool. Ze stimuleren de talenten van het kind op het gebied van taal, lezen, rekenen, schrijven en de sociaal-emotionele ontwikkeling.’

Hoe is de samenwerking verdeeld?

‘Zwijsen heeft de leerlijn van Edutainment bepaald en de algemene uitgeverijen leveren het artwork. Zwijsen benadert de scholen en wij de boekhandels. We hebben mooie displays ontwikkeld: een grote voor het hele assortiment en een kleinere voor een selectie. De marketingcampagne komt in het najaar als de scholen weer begonnen zijn. Het is een enorme operatie. Met Leopold alleen hadden we dit niet gekund; een voorbeeld van delen in elkaars krachten. Zo delen we ook het rendement. We verwachten er veel van. Het is goed ingekocht. Edutainment wordt een overkoepelende poot van de WPG Kinderfondsen.’

nummer 7 juli 2015 jaargang 182

9

Hoe is 2015 voor Leopold?

‘2015 gaat nog steeds goed. Vergeleken met eerdere jaren moeten we harder en intensiever werken. Vroeger was het feit dat je een goed boek uitgaf voldoende om er vierduizend van te verkopen, maar zo is het niet meer. Er zijn minder boekhandels en bibliotheken, en dat merk je.

Kinderen hebben meer dingen te doen. En we hebben last van de toptienisering. De inkoopketens hebben meer macht dan vroeger, de invloed van de werkvloer op de inkoop neemt af, en dat maakt het voor ons lastiger om ons fonds in de breedte te verkopen. Vergeleken met een paar jaar geleden is het aantal titels niet gedaald, maar de oplages zijn dat wel. We zijn de laatste jaren meer historische titels en kinderkunstboeken gaan uitgeven in samenwerking met andere partners. We werken intensiever samen met musea zoals het Haags Gemeentemuseum en het Stedelijk Museum in Amsterdam.’

‘AAN DE WIBAUTSTRAAT ERVAAR IK EEN GROTERE DYNAMIEK DAN AAN HET SINGEL’

Voor wie niet zo thuis is in de kinderboeken: wat zijn dé grote auteursnamen van Leopold?

‘Die noem ik liever niet, want naast wie je noemt valt vooral op wie je níet noemt … Maar als je aandringt, zou ik Max Velthuijs noemen, met Kikker, en Tonke Dragt met De brief voor de koning.

Van onze jongere auteurs kan ik onze debutant Emiel de Wild noemen. Hij won met Broergeheim twee prijzen, zowel van de Griffeljury als de Jonge Jury. Eigenlijk is dát wat Leopold wil zijn: uitgever van boeken die zowel door volwassenen als kinderen worden gewaardeerd.’

Geweldig dat Tonke Dragt in Engeland zo goed loopt!

‘De brief voor de koning hebben we in 2013 verkocht aan Engeland, het is daar een daverend succes.

Tonke Dragt past helemaal in de Engelse epische 10

www.boekblad.nl

literatuur. Ze wordt er wel vergeleken met Harry Potter. Het is uitgegeven bij Pushkin Press, gespecialiseerd in klassiekers, die ook De avonden van Reve heeft aangekocht. Het verhaal gaat dat de kinderen van uitgever Adam Freudenheim ’s nachts de kopij uit zijn printer stalen, zo spannend vonden ze De brief voor de koning. Pushkin heeft ook Geheimen van het Wilde Woud gekocht en binnenkort verschijnt De Zevensprong. Binnenkort gaat De brief voor de koning ook naar de VS. Dat is echt opzienbarend, naar David Fickling Books, een imprint van Scholastic.’

De krimp in de markt is onmiskenbaar.

Wat is daarop het antwoord van Leopold?

‘Andere verkoopkanalen zoeken, ander soort publiciteit doen, naar je portfolio kijken. Wij waren altijd Nederlands georiënteerd, en we zijn de laatste jaren meer gaan internationaliseren.

We verkopen meer titels naar het buitenland – dat kan omdat we veel oorspronkelijk Nederlandstalig werk uitgeven. Andere uitgeverijen werken veel meer met ingekochte vertalingen, dat doen we tegenwoordig ook meer.’

Sinds een half jaar bent u weg uit de grachtengordel. Hoe bevalt de Wibautstraat?

‘Natuurlijk mis je de binnenstad, maar dit stukje Amsterdam is ook interessant. Binnen dit pand zijn rustige kamers vol boeken en met een deur, maar ook open ruimtes. Ik ervaar hier een veel grotere dynamiek dan aan het Singel. Daar zat iedereen op een eigen overloopje. Rond de Wibautstraat zijn ook leuke cafés. Dit adres is gemakkelijk bereikbaar voor externe contacten, zowel per auto als met het OV, we zitten vlak bij het Amstelstation.’

Hoe kijkt u terug op de opdeling van Singel 262 in Singel Uitgevers en WPG Media?

‘Daar is goed over nagedacht. Dat wij met Ploegsma, Leopold en een deel van Querido Kind nu hier zitten werkt goed. Wij zijn niet WPG Media, wij zijn de kinderboekenfondsen. Voor ons is er eigenlijk niet zo veel veranderd. De redacties zijn zichzelf gebleven, en het kleinschalige en persoonlijke is behouden. De samenwerking tussen de disciplines en met de andere uitgeverijen is hier dynamischer en productiever. Hier is veel meer contact.’

Had u inspraak over hoe het ging?

‘Er was inspraak via de OR. Vorig jaar was een nare tijd. Wat bedreigend was, was de onzeker-

DE VISIE

heid, eerst over de afsplitsing van de fondsen, daarna vooral omdat er mensen uit moesten.

Bij de kinderfondsen gingen weliswaar geen mensen weg, maar wel bij de algemene afdelingen. Dat de redactie van Querido Kind nu op het Spui zit, is een pragmatische keuze geweest en die werkt. We werken nauw samen. Elke maandag hebben we overleg: de uitgevers van Querido Kind, Zwijsen en soms WPG België komen dan hier voor overleg, en productie, verkoop en marketing staan in een voortdurende verbinding.’

De directeur van WPG Media is Ludo Stroobants. Wat is zijn rol?

‘Ludo is een heel fijne directeur, geen baas maar meewerkend voorman. Hij kent het vak goed, zowel de commerciële kant als de praktische zaken. Er wordt nu goed samengewerkt. Ludo heeft visie, maar legt geen beleid op, behalve dan dat je je omzet en rendement in orde moet hebben. Maar dat is logisch. Je moet mooie dingen maken en je moet je eigen smaak hebben. En je moet zorgen dat je breed in de markt verkoopt.

Dat lukt. Nieuw is de verkoop aan kanalen buiten de boekhandel, soms als licentie, soms als boek.

En natuurlijk de intensievere samenwerking tussen de verschillende kinderboekenuitgeverijen.’

Events worden steeds belangrijker.

‘Dat klopt, maar dat is niet nieuw hoor. Wij organiseren al járen de Dolfje Weerwolfje Dag. Dat is een fandag, waar honderden kinderen op afkomen. Dit jaar vond die plaats in het Letterkundig Museum, het jaar daarvoor in De Efteling. Een aantal van onze auteurs is bijvoorbeeld ook bij de Schrijvers van de Ronde Tafel in het Archeon.

Veel van onze schrijvers zijn voortdurend onderweg. Dat is overigens geen activiteit van ons als uitgeverij, dat gaat via SSS. De inkomsten gaan naar de auteurs. We doen ook schrijfwedstrijden.

Aan de serie Het Geheim van, die al vijftien jaar bestaat, zit een schrijfwedstrijd vast. Kinderen kunnen opzetjes inzenden over welk geheim ze een boek willen en dan wordt dat boek geschreven. Daar komen elk jaar honderden inzendingen op. Ik vind dat belangrijk, want ik wil echt boeken voor kinderen uitgeven. De magie van die wedstrijd is dat er daadwerkelijk een boek van komt. En het kind van wie het idee was wordt in spotlights gezet: het kind staat op de cover, op een poster en, vooral, het bedenkt samen met de auteur een deel van het verhaal. We hadden een keer een Brabantse winnares en die familie was zo trots: “Nu is onze Pleun echt beroemd!” Dat is iets magisch. Het is erg leuk om dat mogelijk te maken.’

Cabaretier Jochem Myer bekijkt de illustraties bij zijn kinderboek De Gorgels

Wat doet Leopold richting scholen?

‘Wij verkopen boeken aan scholen, en we maken posters, lesbrieven en digibordversies voor ze.

Vooral Zwijsen is daar heel gestructureerd mee bezig. Een aantal jaren geleden heeft de overheid samen met onder andere Stichting Lezen & Schrijven het lesonderdeel “Een kwartier lezen per dag” geïntroduceerd. Nu wordt dat vakbreed opgepakt en dat scheelt enorm in de lees- en woordenschatontwikkeling. De ontwikkeling van de schoolbibliotheken is een belangrijk vraagstuk.

Het is heel belangrijk dat er boeken blijven op school, dat er boeken zijn in de klas. En dat dit goede, vooral recente titels zijn. Bibliotheken werken nu steeds meer samen met scholen. Maar meestal mogen boeken van de schoolbibliotheek niet mee naar huis. Dit is allemaal erg in beweging. De bezoeken van auteurs aan bibliothe-

nummer 7 juli 2015 jaargang 182

11

DE VISIE

Facebooken wij niet aan tafel. Een kinderboekenuitgever die tegen social media is?

‘Ik bedoelde te zeggen: we Facebooken wel, maar niet aan tafel. Mijn dochters zijn trouwens meer actief op Instagram dan op Facebook, en ze lezen.

Ze kijken nauwelijks tv meer. Nee hoor, ik heb helemaal geen weerstand tegen social media.

We maken er gebruik van. De promotieafdeling maakt er gebruik van, en de auteurs doen het zelf. Die hoef je daarin niet meer te stimuleren, zoals een paar jaar geleden nog nodig was. We hebben geen apart social-mediabeleid, het hoort in één geheel. Vanaf het begin bekijken we met alle disciplines wat we met een titel kunnen doen: verkoop, marketing, redactie. Wat wordt het prijsbeleid, wat doen we aan publiciteit, doen we het stil of heel persoonlijk? En Edutainment doen we echt massamediaal in combinatie met points of sale-materiaal.’

ken en scholen zijn van belang om hun boeken levend te houden.’

En het beleid richting de boekhandel?

‘We zijn heel actief in het persoonlijk contact.

Steeds meer wordt er op centraal niveau in de boekhandels besloten wat er verkocht wordt en komen er centrale regelingen. Je kunt op de beurzen aan tafel veel doen, maar zonder regelingen is het steeds moeilijker. Behalve dat je goede boeken hebt, is het belangrijkste dat je een goede verhouding hebt met de inkopers. Ik geloof dat het persoonlijke contact essentieel is. Events voor boekhandelaren, wat je veel uitgeverijen ziet doen, dat doen wij niet zoveel – wel gericht. Maar ik denk dat je niet te veel moet organiseren, veel mensen hebben tijdgebrek. Wij proberen vooral veel over de vloer te komen.’

‘WE CONCURREREN NIET ALLEEN MET ANDERE BOEKEN EN UITGEVERS, MAAR VOORAL OOK MET DE TIJD’ Wat doet u digitaal? WPG heeft een kinderboeken-app en Leesditboek.

‘We zitten in de Vakantiebieb-app en draaien een pilot met Telekids Boeken. We hebben een flink aanbod digitale boeken. Digitaal verkoopt, maar mondjesmaat. Het beleid is dat we ons aansluiten bij alle grotere initiatieven. Daarbij is het zoeken naar de prijsstelling. Je kunt zeggen: alles wat je digitaal verkoopt is meegenomen, maar het verdienmodel moet wel gezond zijn. Als uitgeverij zorg je voor mooie en goed ontsloten content.

Die vraagt bij een e-boek aan redactie net zo veel tijd en aandacht als bij een papieren boek. WPG maakt overkoepelend beleid en als uitgevers kiezen wij welke boeken er meegaan. Net als vroeger bij de Lijsters zijn wij ook nu weer benieuwd of er een doelgroep voor is en of het kannibaliseert op de bestaande boeken. De onderzoeksgegevens zijn tot nu toe niet eenduidig.’

In de Volkskrant zei u laatst: in mijn gezin, met twee dochters van 14 en 11 jaar, 12

LEOPOLD Omzet: +4 miljoen Aantal nieuwe titels per jaar: 90 (nieuwe en herexploitatie) Verdeling nieuwe boeken / bestaande titels: 50 / 50 Verdeling markt: boekhandel 60%, supermarkt 15%, kinderboekhandel 10%, musea 5%, internet 10% Aandeel digitaal: < 3%

www.boekblad.nl

Waar verrast u uzelf mee?

Dat is een vraag waar ze hartelijk om moet lachen. ‘Is dat de vraag waarmee je iedereen uit de tent lokt?’ Ze denkt diep na en zegt dan stralend: ‘Het prentenboek De parkiet, de zeemeermin en de slak van Annemarie van Haeringen bij de Matisse-tentoonstelling in het Stedelijk Museum van Amsterdam. Dat vind ik heel verrassend. Of de nieuwe Charlotte Dematons, Holland op zijn mooist. Op reis met de Haagse School in samenwerking met het Gemeentemuseum in Den Haag.

Dat doen die musea geweldig. Die samenwerking heeft echt een toegevoegde waarde. Het is een intensief feestje om die boeken te maken. Kinderen vinden het leuk, maar opa’s en oma’s ook. Het museum bekijkt bij welke tentoonstellingen het een kinderprentenboek wil, en dan zoeken wij er een illustrator bij. Die maakt het boek vervolgens na een inhoudelijk gesprek met de conservator.

Bij het Gemeentemuseum hebben ze een extra zaal gemaakt voor dat boek, bij het Stedelijk Museum extra wanden. Daar word ik heel blij van.’

Wat is uw grootste uitdaging?

‘Dat ik over vijf jaar nog net zo enthousiast ben.

Dat ik kan zeggen: Dat heb ik goed gedaan. Je moet blijven geloven in wat je doet. We bieden een podium, we zijn initiërend en dienend. Je moet zorgen dat alles klopt, dat de mensen blij worden van wat je maakt en dat het gezond is. In deze markt is dat een dubbele uitdaging. De concurrentie is niet afgenomen, die is alleen maar groeiend, we concurreren niet alleen met andere boeken en uitgevers, maar vooral ook met tijd.

Het belangrijkste is dat je blijft sprankelen.’

The full-service Fair experience Get more out of your time in Frankfurt

The trade visitor ticket BUSINESS includes all services of the standard trade visitor ticket â&#x20AC;&#x201C; and much more!

Your benefits at a glance: 8.00 am access to the Frankfurt Book Fair & Business Club (includes lounge & meeting areas) Free use of the meeting facilities for your business appointments, bookable from September

www.book-fair.com/businessclub

Exclusive access to Business Club events Organised networking & matchmaking Individual expert consultations Exclusive working and lounge areas

EARLY BIRD Register now and save 20â&#x20AC;&#x2030;%!

Restaurant area with lunch catering Free Wi-Fi and charging stations Centrally located cloakroom (Hall 4.0) Free coffee and water and daily happy hour Free copy of the Exhibitors Catalogue

www.book-fair.com

blog.book-fair.com

www.hereweareinfrankfurt.com

#fbm15

Until 15 August 2015

Combinatiewinkel The Read Shop met D.I.O. Drogisterijen

Een gouden greep

op het platteland?

Het vorig jaar gelanceerde shop-in-shopconcept van The Read Shop, D.I.O. Drogisterijen en Coop-supermarkt, heeft de NFV Franchise Innovatieprijs gewonnen. Er zijn al zeven The Read Shop-D.I.O.-combinatiewinkels. Dat moeten er dit jaar minimaal tien worden.

Tekst Vincent Elzinga Foto’s RDC

Jos Boot en Marc Pontier

Door de bevolkingskrimp op het platteland en de groei van internet, hebben retailers in kleinere dorpen het de afgelopen jaren nog zwaarder gekregen.

Maar ook in de wat grotere plaatsen heeft de retail het moeilijk. Retail Development Company (RDC) zet daarom in op ‘combinatiewinkels’. Zeven winkels zijn er inmiddels gerealiseerd. In Nistelrode, Heerhugowaard, Leens en Groningen staan de combinatiewinkels van The Read Shop met D.I.O. Drogisterijen. In Nijverdal, Musselkanaal en Meijel zijn het shop-in-shops van The Read Shop met D.I.O. en met supermarktketen Coop. Eind 2015 moet dit aantal mini-

maal tien zijn. De resultaten van de eerste winkels zijn veelbelovend. De NFV Franchise Innovatieprijs is dan ook een belangrijke opsteker na de afgelopen moeizame jaren voor RDC. Verbreding Het gaat weer goed met RDC, vertellen algemeen directeur Jos Boot en manager vestigingenbeleid Marc Pontier. De laatste jaren hebben ze flink geïnvesteerd in verbreding van het assortiment. ‘Als we voor 80 procent afhankelijk zouden zijn van alleen “boeken” was ik niet blij’, zegt Boot. Met meer productgroepen en door niet alleen aan te bieden wat er in

The Read Shop met D.I.O. in Nistelrode

14

www.boekblad.nl

RETAIL

de fysieke winkel beschikbaar is, maar ook wat er online voorradig is, steeg de brutowinst van bij RDC aangesloten ondernemers in 2014 ten opzichte van 2013. De omzet is gelijkmatig verdeeld over de assortimenten boeken, tijdschriften, kantoorartikelen en stationery, post, rookwaren, kansspelen en diensten als ING, PostNL en DHL. Van de 152 The Read Shops zijn ruim 45 ondernemers The Read Shop Express geworden. Een vijftal is uitgerust met de 2.0-module (theater in de winkel dat bestaat uit zitje, koffie en thee en bestelmodule waarmee de ondernemer kan verkopen wat niet in de winkel ligt). Het verschil tussen een ‘gewone’ The Read Shop en een The Read Shop Express zit ’m vooral in tabak en gemak. Bij de 2.0-versie komt daar nog eens de integratie van online in de fysieke winkel bij door de instore kiosk.

Daarnaast telt RDC 105 winkels die zijn aangesloten bij de inkoopcombinatie Plantage Inkooppartners: de voormalige Plantage-winkels en BoekenPartners.

Hoe het hen gaat, is lastiger te zeggen, doordat ze minder schuiven in hun assortiment. Wel laten ze een lichte stijging in inkoopvolumes zien. Het aantal leden groeit vanaf begin dit jaar weer, van 101 naar 105.

Afgelopen jaar telde RDC zo’n 50 mutaties in haar ondernemersbestand: winkels die erbij kwamen, die een formule

juist verlieten, verkocht werden, sloten of failliet gingen. De aanwas en het vertrekcijfer houden elkaar nog steeds in evenwicht, zegt Boot. ‘Het gaat weer beter met de winkels, al zijn er ook nog die het niet gaan redden.’ Voor hen komt het broze herstel te laat en is het laatste vet van de botten. Nog zo’n 20 procent van de winkels behoeft op korte termijn aandacht van RDC, denkt hij. Het gaat niet alleen om winkels die op het punt van

Niet iedereen voelt zich er goed bij om sigaretten en sigaren te verkopen.

‘Wij zijn ook absoluut niet voor roken.

Integendeel juist. Maar 22 procent van de ­Nederlanders rookt nog. Die mensen komen binnen en kopen misschien ook nog wat anders. Doe je het niet, dan pakt Primera die groep. En Primera is allang niet meer alleen een tabakszaak: zij doen het ook goed met andere assortimenten.’

‘ Met deze formule willen we de leefbaarheid in kleine kernen weer vergroten’ omvallen staan, maar ook om kleinere kwesties, zoals hoe ze hun assortiment kunnen verbreden of huurverlaging kunnen realiseren.

Boot: ‘Het Express-format doet het verreweg het beste. Die formule pakt het beste van alle werelden [boek en kantoor/tabak en gemak, red.] en deze ondernemers weten de klanten meer te laten kopen dan waar men oorspronkelijk voor binnenkwam.’ Toch is het niet eenvoudig om ondernemers te overtuigen over te stappen naar de Express-formule. Dat komt door de tabak.

nummer 7 juli 2015 jaargang 182

Franchise met een hart De combinatiewinkels van The Read Shop en D.I.O. vormen de nieuwe troef van RDC. Manager vestigingsbeleid bij RDC Marc Pontier (zoon van Gerard Pontier van Plantage Pontier in Vlaardingen) heeft er alle vertrouwen in. Er staan dit jaar nog meerdere winkels op de rol.

Samen met zijn collega van D.I.O. heeft hij gesprekken lopen met zo’n twintig prospecten. Een streefgetal voor de combinatiewinkels hebben ze niet, maar Pontier denkt aan tientallen, het concept is op alle kleine kernen van

15

Feestje bouwen?

Corelio Printing maakt van alle drukwerk een feest. We doen dat al voor LINDA., AutoVisie, dS De Standaard, Vrij Nederland, Paris Match, Elle en vele andere. Binnenkort ook voor u?

16

www.boekblad.nl

Neem contact op met Geert van Nieuwenborgh, tel +32 (0) 53 820 311, geert.vannieuwenborgh@corelioprinting.be

RETAIL

Kassamedewerkers in Nijverdal, The Read Shop met D.I.O. en Coop

vastgoedbranche voor plekken waar een standalone D.I.O. of The Read Shop geen haalbare kaart bleek. ‘We zijn nu met twintig prospecten bezig, daarnaast worden ook gesprekken gevoerd met bestaande The Read Shops en D.I.O.’s.’

Drogisterij en gemakswinkel hebben elk hun eigen, vertrouwde interieur

toepassing. Met de formule spelen D.I.O. en RDC in op het feit dat in steeds meer plaatsen een standalone boekhandel en drogisterij niet meer haalbaar zijn. Pontier: ‘De kerngedachte is dat er geen andere boekwinkel of drogisterij meer in de buurt is. Met deze formule willen we de leefbaarheid in kleine kernen weer vergroten.’ Uit onderzoek is gebleken dat de consument een supermarkt, gemakswinkel, drogist, bloemist en fietsenmaker in de buurt wil hebben. ‘De omzet is in zo’n kleine plaats te laag om een standalone winkel

shop is beter dan daarvoor.’

Voor de combinatiewinkels bedraagt de verkoopoppervlakte tussen de 240 en 340 m2, afhankelijk van de te verwachten omzet. In de winkels worden drogisterijartikelen, wenskaarten, tijdschriften, boeken, kantoorartikelen, kansspelen, rookwaren en cadeau-artikelen aangeboden. ‘Er wordt gericht gekeken naar het marktgebied. De verdeling verschilt dus per winkel, maar de gemiddelde omzetverdeling van een The Read Shop is eenop-een te kopiëren naar een combinatiewinkel. Dat geldt uiteraard niet voor de omzet.’

De drogisterij en gemakswinkel hebben beide hun eigen vertrouwde interieur.

Doordat de vloer één kleur heeft, en de toonbank het ontwerp van The Read Shop in D.I.O.-kleuren is, ontstaat er

‘ Een standalone winkel is in een kleine kern niet meer rendabel’ rendabel te draaien.’

RDC heeft verschillende franchiseorganisaties bekeken om te zien met welke branche ze het beste zou matchen.

Bloemist en fietsenmaker vielen af omdat de producten te ver uiteen liggen.

De supermarkt en drogisterij passen beter. ‘D.I.O. is net als RDC “franchise met een hart”, geen hard franchise. Ze hebben soortgelijke waarden en drijfveren als RDC.’ Bij de supermarkten kwamen ze uit op Superunie, waarbij intensieve samenwerking met Coop is gezocht. ‘Hun visie en businessmodel zijn vergelijkbaar met de onze. Het rendement van de supermarkt mét shop-in-

toch een eenheid tussen de franchises.

De ondernemers profiteren bovendien van het bedrijfsoverstijgende effect, zegt Pontier. ‘Doordat je een combinatiewinkel maakt, voeg je niet evenredig veel kosten toe.’ Er is één automatiseringssysteem voor beide formules, ze delen één accountant en overhead. Elke ondernemer heeft dus een contract met twee franchisegevers. ‘We hebben beiden een eigen specialisme per formule.’

‘De ondernemende ondernemers zijn heel enthousiast’, aldus Pontier. ‘Zij melden zich uit zichzelf, omdat ze zien dat dit een heel goede toevoeging kan zijn.’ Ook worden ze benaderd vanuit de

nummer 7 juli 2015 jaargang 182

Coop In de basis is het idee dat de combinatiewinkel een shop-in-shop is in een supermarkt. Ook in dat geval is een verkoopoppervlak van 240 tot 340 m2 nodig. De supermarkteigenaar wordt franchisenemer van D.I.O. en The Read Shop (de omzet komt in één portemonnee) en laat zijn eigen personeel in de zaak staan. Pontier: ‘Medewerkers kunnen en kennen alle drie de onderdelen in de vestiging. We hechten er waarde aan dat er een vast gezicht achter de balie staat. Zeker bij de drogisterij is dat belangrijk, omdat een groot deel van dat werk gaat om adviseren over geneesmiddelen, en dat is een vertrouwenskwestie.’

Voor de shop-in-shop is een duidelijke routing uitgedacht. Eerst gaan klanten de supermarkt in, na het afrekenen komen ze bij de The Read Shop-D.I.O. terecht, dat eigenlijk losstaat van de winkel. ‘Daardoor krijg je een heel andere consument in je winkel, eentje die onthaast en relaxed is.’

Klanten vinden het top, zegt Pontier.

Ook door de ruime openingstijden, de shop-in-shop volgt daarin de supermarkt. ‘De omzet loopt gewoon door.’

Ook het feit dat een breed assortiment en service beschikbaar zijn, stellen de klanten op prijs – een van de redenen dat ervoor gekozen is een shop-in-shop op te zetten en niet de productgroepen in de schappen te leggen, zoals bij Albert Heijn. ‘The Read Shop en D.I.O. zijn speciaalzaken, daar past een omgeving bij die daaraan recht doet.

En de consument vertoont in een supermarkt ander gedrag dan in een boekwinkel.’

Ook dit concept doet het prima volgens Pontier. ‘De Coop-winkel in Nijverdal was een eigen winkel van Coop. Nu is die verkocht aan een ondernemer.

Dat gebeurt niet als het niet loopt.’

17

Uitgeverij Leesmagazijn

Het Leesmagazijn-team (vlnr.): Frank Keizer, Evi Hoste, Menno Grootveld en Ed Jager

18

www.boekblad.nl

EËNGAGEERD, RELEVANT, CONCEPTUEEL GEDURFD, HIGHBROW, OBSCUUR

‘Als het niet onder­scheidend is, hoort het niet bij ons’

Met zijn highbrowfonds en strakke vormgeving zou Leesmagazijn een van de opvallendste nieuwe uitgeverijen moeten zijn – en toch kan er nog gewerkt worden aan de zichtbaarheid.

Gesprek met een ambitieus team.

Tekst Mark Cloostermans Foto Thomas Aangeenbrug

‘Boekhandelaren in Nederland vonden de boeken erg lelijk, omdat ze geen gladde kaften en geen foto’s hebben. Mensen schrokken en stuurden alles terug. Boekhandelaren in België waren, merkwaardig genoeg, razend enthousiast.’ Ed Jager, uitgever van Leesmagazijn, is aan het woord over de eerste reacties op zijn boeken.

Nu moeten we de Nederlandse boekhandel wel een béétje krediet geven: Leesmagazijn is soms opzettelijk obscuur. Geen foto’s op de kaft, het is allemaal goed en wel, maar het omslag van Het witte boek (Rafael Horzon) verheldert niets over wat dit boek nu precies is. En als er 911 op de kaft staat, dan verwacht je een boek over 9/11, terwijl een blik op het binnenwerk leert dat 911 over de Porsche 911 gaat.

De pocketboekjes van de uitgeverij, verzameld onder de imprint ‘Editie Leesmagazijn’, hebben soms niet eens een flaptekst.

Ga er maar aan staan.

Niettemin, wie zijn beroerte (opgelopen door het zachte Munken-papier en de macho

UITGEVERIJ

lettering) overleeft, zal merken dat Leesmagazijn een belangrijk nieuw fonds is. Recent Duits werk dat maar niet vertaald raakte, non-fictie met afwijkende meningen over ons politiek en economisch heden, een Turkse roman, enkele vergeten Vlamingen, enzovoort. Dit is niet zomaar een fonds erbij.

CORRIGEREN Waarom was Leesmagazijn nodig, vraag ik Ed Jager. We zitten in Wildschut, samen met enkele kernleden van de redactie.

‘Kort gezegd, we zaten samen te mopperen’, vertelt Jager. ‘Over de boeken die we niet konden lezen. Het allereerste begin was dus niet de behoefte om een uitgeverij te starten, maar om een paar boeken uit te geven die we graag in het Nederlands vertaald wilden zien. Enkele linkse Italiaanse filosofen, om te beginnen.

Een paar Duitse romans waarvan ik niet begreep waarom ze nooit vertaald waren.’

Behalve Bernhard Schlink en Daniel Kehlmann ‘was er de laatste tien jaar gewoon niets Duits vertaald’, verzucht Jager.

‘We wilden tegen minimale kosten de boeken uitgeven die we zelf misten. Dat was het oorspronkelijke plan: goedkope, eenvoudige pockets met een strakke vormgeving. Geleidelijk zijn de ambities gegroeid, gingen we voor “grotere” boeken, op beter papier. Maar de letter en de vorm zijn behouden.’

‘We hebben contact met twee literair agenten en die vertelden me allebei dat ze altijd zelf de uitgeverijen moeten contacteren. Dat wij al wisten wat we wilden, verbaasde hen bijzonder.’

Leesmagazijn heeft een beetje een marktcorrigerende functie.

Doelbewust, zegt Jager: ‘Als een andere uitgever meer biedt voor de vertaalrechten van een boek, haken we meteen af. Dan zijn wij niet meer nodig.’

Leesmagazijn nam ook rechtstreeks contact op met buiten-

landse uitgevers. ‘Met Gallimard en Seuil hebben we nu een goede band. Met Suhrkamp ook.

Daar hebben ze ons een tijdje in de wachtkamer gezet, omdat de boeken waarvan we de rechten gekocht hadden op zich lieten wachten. Ze wilden eerst zien of we het wel konden. Vandaar dat we even op de Franse markt gefocust hebben. Bij Suhrkamp hebben we ons inmiddels bewezen, dus mogen we weer kopen wat we willen.’ ‘Nou ja’, voegt Jager grinnikend toe, ‘alles wat we willen en kúnnen kopen.’

Een kantoor heeft Leesmagazijn niet. ‘Je streept zo veel mogelijk kostenposten weg, zodat je zo mooi mogelijk kan uitgeven.’

Uitgever, redacteuren, vormgevers ... iedereen wordt als freelancer betaald. ‘We proberen wel iedereen te betalen’, beklemtoont Jager. ‘We zijn geen uitgeverij van vrijwilligers.’

ANALYSEREN Behalve Jager zitten ook aan tafel: Menno Grootveld (vroeger onafhankelijk filmmaker en medewerker van Rabotnik TV), Frank Keizer (dichter-vertaler) en Evi Hoste (redacteur fictie, met Cossee-ervaring). Bij discussies is het de uitgever-investeerder Jager die de knopen doorhakt. Het fonds ontwikkelt zich organisch, aldus Grootveld: ‘Wat je ziet is dat mensen die bepaalde dingen mooi vinden, het ook snel eens zijn over andere zaken.

Een Amazon recommendation engine van gelijkgestemden.’

Gelijkgestemde uitgeverijen, zijn die er? In het buitenland wel, zo blijkt. Leesmagazijn spiegelt zich aan het Amerikaanse Verso Books, de Franse collega’s van La Fabrique Editions en Semiotexte, en het Duitse Merve Verlag. Frank Keizer: ‘Die zijn allemaal nog veel programmatischer dan wij. In Nederland en België zijn we redelijk uniek geworden.

Links-geëngageerde uitgeverijen als Kritak en SUN bestaan niet meer. Voor kunstkritische tek-

sten heb je hier wel nog Octavo Publicaties. We willen enkele gaten in de markt vullen en bij non-fictie is het gat in het Nederlandse taalgebied het grootste.’

Evi Hoste: ‘Onze fictie en non-fictie delen de kenmerken dat ze een zeker engagement vertonen, dat ze nú relevant zijn.

Ofwel conceptueel gedurfd zijn.

Als het niet onderscheidend is, hoort het niet bij ons.’

Boeken die het neoliberale denken op de schop nemen, zijn noodzakelijker dan ooit, daarover is de hele ploeg het eens.

Ed Jager: ‘Het verhaal is nu: het gaat weer goed. Werkloosheid naar beneden, boekenverkoop omhoog, en iedereen naar de sportschool om gezond te blijven. Ik denk dat wij behoorlijk verloren zijn. Het gaat weer goed, dus hoeft er niets fundamenteels te veranderen, geen enkele knoop te worden doorgehakt. Intussen ligt de boekhandel vol rotzooi ...’

Menno Grootveld: ‘Er is hier elke dag wel een festival, waar massa’s mensen naartoe gaan om zich te laten vollopen met bier, onder het mom dat ze aan cultuur doen. Kwantitatief zit het wel goed, maar kwalitatief zien we een kaalslag, steeds meer van hetzelfde.’

NICHEFICATIE Leesmagazijn is slechts één van meerdere nieuwe onafhankelijke uitgevers. Is dit een uitzonderlijke tijd, of zien we hier de normale eb en vloed van het boekenvak?

Evi Hoste: ‘Het is een evolutie in alle kunsten: nicheficatie. Er zijn gaten gevallen, dus het aantal kleine uitgeverijen gaat alleen maar toenemen. Niet dat er zo’n grote potentie is (lacht), maar de behoefte is er wel.’

En daarmee raken we aan een gevoelig punt: hoe commercieel wil Leesmagazijn worden om zijn potentie waar te maken?

Voorlopig blijft de respons, voornamelijk in de Nederlandse

nummer 7 juli 2015 jaargang 182

19

DEBUTANTEN HEBBEN TIJD NODIG OM TE GROEIEN CONCERNUITGEVERS PUBLICEREN TE SNEL

20

boekhandel, te beperkt. Ed Jager: ‘Gekochte tijd van Wolfgang Streeck is gemaakt door lezers die het in de boekhandel gingen bestellen. Veel winkels weigeren ons in te kopen. Een actie als Schwobfest is belangrijk, omdat je boeken worden opgenomen in een selectie van tien, die in alle deelnemende boekhandels komt te liggen. Winkels waar we anders niet binnenkomen.’

Maar te veel publicitair geweld ziet deze uitgever niet zitten: ‘Hypes, persmensen, festivals ...

Chefkoks staan toch ook niet te schreeuwen dat de mensen binnen moeten komen? Die bereiden in hun keuken gewoon een zo goed mogelijke maaltijd.’

Evi Hoste bestrijdt dit: ‘Schwobfest is goed voor onze boeken én voor ons, omdat je je engageert om met je boek te gaan leuren, om tijd en energie te stoppen in de verkoop. We hebben hard gewerkt om een mooi fonds op te bouwen, maar ik denk dat het tijd wordt om meer aandacht te besteden aan de verkoop.’

TALENT Het is makkelijk te geloven dat de redactievergaderingen heftig kunnen zijn. Redactievergadering, het woord suggereert dat Leesmagazijn soms meer een literair tijdschrift is dan een uitgeverij. Door de uniforme vormgeving en de nummering van de boeken zou het nog kunnen ook. Of beter: dat Leesmagazijn een ambitieuze opvolger is van de zich in subsidieperikelen en petieterige abonnee-aantallen verliezende tijdschriften.

Los van de verkoop zijn er ook inhoudelijk nog koerswijzgingen mogelijk, denkt Jager. Eén optie is exclusief te focussen op actuele non-fictie, eerst in e-boek (om zo kort mogelijk op de bal te kunnen spelen) en later in boekvorm. Jager wil echter juist meer uitgeven: ook Nederlandse debuten. Evi Hoste: ‘Er is wel talent, maar je moet het anders aanpakken dan de concernuitge-

vers, die te snel publiceren. Jonge schrijvers worden in een paar jaar tijd opgebrand. Je moet ze meer tijd geven om te groeien.’

Het eigen fonds overschouwend, merkt de groep lachend op dat het allemaal wel erg ‘heteronormatief’ is. ‘We moeten meer queer lit, zegt Keizer, ‘en meer vrouwen. Feministische dan.’

I love dick, een brievenroman van Chris Kraus, staat al op de planning, net als de anorexiaroman Binary star van Sarah Gerard.

Ze willen ook graag de Waalse schrijver Laurent de Sutter, die veel over erotiek schrijft, introduceren in Nederland.

Liefst nog willen ze twintig boeken per jaar uitgeven, maar eerst moeten een paar boeken zich bewijzen. ‘Gekochte tijd van Streeck, waarvan er nu 1.200 verkocht zijn, moet blijven lopen’, zegt Jager. Ook van Radeloos als we waren (Baris Bicakci) en Cavia’s op proef (Ludvik Vaculik, onderdeel van de Schwobselectie, hangt veel af. De Duitse roman Johann Holtrop verkocht een mooie 700 exemplaren, maar de moeilijker boeken van Leesmagazijn halen er maar zo’n 250. POD? ‘Met die oplage is drukken goedkoper.’ Rond komen ze wel, maar een verkoop van duizend exemplaren zou de zaken rooskleuriger maken.

Slotvraag voor de hele groep: welke Leesmagazijntitel bevat nu de pregnantste analyse van onze tijd? Frank Keizer: ‘Alles is slecht, dat is één van de beste boeken over Rusland vandaag. Wie iets van Rusland (en van het Westen) wil begrijpen, moet Kirill Medvedev lezen. Je krijgt dan bovendien een uniek boek in handen, dat zowel fictie als non-fictie biedt, zowel proza als poëzie.’

Evi Hoste: ‘Oplossingen zitten er niet bij. Het enige boek dat in nieuwe strategieën deelt, is Accelerationisme. Ik lees vooral fictie, en onze romans gaan alleen over verval (lacht).’

Frank Keizer: ‘Er bestaat helaas geen fictie over geluk.’

www.boekblad.nl

LEESMAGAZIJN

Opgericht: 2012 Aantal titels per jaar: 12-18 Medewerkers: 5 (parttime) Omzet 2014: 42.000 Omzet 2015 beoogd: 65.000 Gemiddelde oplage: Editie Leesmagazijn tussen 250-1200; Leesmagazijn 600-1500

COLUMN

ZIJN WIJ CONSERVATIEF? Maarten Van Steenbergen is directeur-uitgever bij Lannoo

‘Ik worstel al twaalf jaar met het conservatieve karakter van het boekenvak. Ik had geen zin om cynisch te worden.’ Met deze woorden neemt Bart Van Aken, eigenaar van de alom gewaardeerde boekhandel Paard Van Troje in Gent (tijdelijk?) afscheid van het vak.

Hij gaat … koken. Hoewel de boekhandel zelf gewoon open blijft, was het zowaar wereldnieuws in Vlaanderen. Afgezien van het feit dat boekenmensen blijkbaar een onweerstaanbare drang hebben naar zelfbeklag en hypochondrie, krijgt onze sector vaak het verwijt van immobilisme en een gebrek aan innovatie te verduren.

Wat Bart precies met zijn uitspraak bedoelt, is minder duidelijk. Hij verwijst in interviews weliswaar naar CB dat zijn kredietlijnen almaar zou verlagen en naar de immense commerciële druk waaronder het vak lijdt, maar wat dat met conservatisme te maken heeft is me niet zo duidelijk. Integendeel, het was net die druk die hem ertoe aanzette zijn boekhandel in Gent naar een nieuwe locatie te verhuizen, er een café aan te koppelen – ‘geen pakje zonder strik’ zoals ik mijn vorige column schreef – en een nog betere en eigenzinniger keuze van titels aan te bieden. Tot algemene tevredenheid van de boekenliefhebber.

In dat kader kun je je ook afvragen of de ‘gereglementeerde boekenprijs’ die het Vlaamse BoekenOverleg wil laten invoeren inderdaad geen behoudsgezind achterhoedegevecht is. Econoom Paul De Grauwe was er in De Morgen van 1 april 2014 vernietigend over: ‘Als zo een vaste boekenprijs er ooit komt, is mijn voorspelling de volgende.

Boeken zullen nog minder gekocht worden en consumenten zullen massaal gaan voor de elektronische alternatieven. Een vaste boekenprijs zal de boekhandelaars niet redden.

Integendeel.’ In het dossier dat Boek.be indiende ter motivering van dit voorstel, worden zijn argumenten weliswaar tegengesproken – het dossier bevat inderdaad heel wat valabele argumenten en cijfers om prijskortingen tijdelijk te beperken – maar meer dan een steuntje in de rug voor de zogenaamde literair-culturele uitgaven zal dat toch niet zijn.

Maar auteurs, uitgevers, boekhandelaren en beleidsmensen zullen tegelijkertijd meer dan ooit aandacht moeten hebben voor de onnavolgbare waarde van boeken als ‘slowcial media’, waar plaats mag zijn voor unieke momenten van stilte, dagdromen, verbeelding, schoonheid, offline zijn … De uitgevers geloven er blijkbaar in, want zowel het totale aanbod nieuwe titels als het aantal ‘literair-culturele titels’ was in 2014 weer gestegen.

Bij zijn nakende afscheid verwoordde chef-kok in spe Van Aken als een van de lichtpunten dat ‘het boek in Vlaanderen en Nederland opnieuw mooi wordt uitgegeven’.

Als dat geen mooie, heerlijk conservatieve gedachte is.

FOTO WOUTER RAWOENS

Als het boek vandaag als een frisse deerne door het medialandschap wil blijven huppelen, dan zal het vooral in zijn eigen aantrekkelijkheid moeten geloven. Uiteraard zal ze die op een innovatieve manier moeten etaleren, in en met onze digitale wereld. Een boek krijgt vandaag immers pas betekenis als het functioneert als een soort neurotransmitter die betekenis doorgeeft en zo meewerkt aan één lange sequentie van multimediale ervaringen met interviews, lezingen, filmpjes, prijzen, radio- en tv-reportages, hybride boeken, apps, webplatformen, blogs, tweets, prijzen en verjaardagen.

21

Maurits van Wijnen in boekhandel Arentsen te Tiel, die hij er in maart bij kocht

t Opgepep dankzij de crisis

MET PENSIOEN?

GEEN DENKEN AAN! Waar veel ondernemers op hun 62ste aan hun pensioen beginnen te denken, kocht het echtpaar Maurits van Wijnen en Harriët Schardaun er onlangs juist een boekhandel bij: Arentsen in Tiel. ‘Leeftijd doet er niet toe’, zegt Van Wijnen. ‘Ik vind het leuk om nieuwe dingen te bedenken.’

Tekst Vincent Elzinga Foto Leonie van de Mortel

Acht jaar geleden bedachten Harriët Schardaun en Maurits van Wijnen een bedrijfsleider in hun boekhandel Wijs in Houten te zetten en zelf met een inkomen uit de winkel met pensioen te gaan.

Lekker relatief jong al van het Zwitserleven genieten. Maar dat ging niet door. In plaats daarvan kochten ze afgelopen maart boekhandel Arentsen in Tiel erbij. Wat er gebeurde? De crisis kwam tussendoor en schudde Van Wijnens ondernemersinstinct wakker.

‘2009 was nog een topjaar voor boekhandel Wijs’, zegt Van Wijnen, ‘maar aan het einde van dat jaar 22

www.boekblad.nl

voelde ik al: er staan dingen te gebeuren die ons ook gaan raken. Ik ben toen een analyse van de markt gaan maken en dacht: oeps … het zou zo maar eens een heel nare rit kunnen gaan worden.’ Het verkopen van de winkel zou niet voldoende opleveren en een bedrijfsleider erin bleek financieel niet langer haalbaar. ‘We hadden een relaxed voorland in gedachten, omdat het goed ging en er wat geld overbleef. Sindsdien ben ik behoorlijk wakker geschud en heb ik weer de geest van een 25-jarige die van alles wil. Achterover leunen is er niet meer bij’, zegt hij vrolijk.

ONDERNEMEN

Overname Eind maart werd het faillissement van boekhandel Arentsen in Tiel uitgesproken. De winkel in het centrum van de stad van Flipje was onderdeel van Bonvrie, een keten van drie boekhandels in Tiel, Hengelo en Zelhem. De keten ging ten onder aan een financiële tegenvaller na sluiting van een vierde filiaal in Duiven. Al na een paar dagen was de koop door Van Wijnen en Schardaun rond. ‘Zo’n overname is flink aanpoten’, zegt Van Wijnen.

‘Belangrijkste les: de ambtelijke molens, waardoor het lang duurt voordat je dingen geregeld hebt.

Een bankrekening kost je negen dagen. En zolang je geen rekening hebt, kun je andere dingen ook niet regelen. Frustrerend! Maar … we mopperen als vak dan wel vaak op CB, hierbij waren ze een van de snelsten. Ze omzeilden even alle procedures, omdat ze weten dat je zonder boeken niets begint. Dat was een prettige verrassing.’

Het 600 m2 grote Arentsen heeft 400 m2 begane grond en 200 m2 vide. De winkel is lang en diep, bijna een L-vorm, in aardekleuren. Eyecatchers zijn de lange, goedgevulde tijdschriftenwand, de lichte toonbank met vriendelijk personeel (vier parttimers) en de toontafel met bijzondere lamp.

Achter in de winkel is een assortiment kantoorartikelen en back to school. Van Wijnen is hard bezig de boekenvoorraad te verversen, dat heeft prioriteit.

De winkel kent daardoor nog veel vrije ruimte, de vide is zelfs helemaal leeg. Van Wijnen denkt nog over wat hij daarmee wil gaan doen. De ideeën zijn legio: van tentoonstellingsruimte tot werkruimte voor zzp’ers. Horeca in elk geval niet. De historische binnenstad van Tiel kent verschillende gezellige pleintjes met veel terrassen en horeca.

Risicospreiding Van Wijnen lijkt een representant van een lichting 60+-ondernemers die helemaal niet aan rustiger aan doen denkt, maar juist graag de tanden zet in de huidige ontwikkelingen. Denk niet alleen aan boekhandelaar-uitgever Wim Waanders, maar ook aan boekenvak-veteranen als Robbert Ammerlaan en Willem Donker.

Pensioenplannen zijn voor Van Wijnen totaal niet meer aan de orde. Hij geniet te veel van ondernemen sinds de crisis. ‘Als er tegenslag komt, kun je wel ach en wee roepen en iemand de schuld geven, maar het helpt niet. Ik vind het leuk om nieuwe dingen te verzinnen.’ Een leeftijd om wel met pensioen te gaan heeft hij niet in gedachten. ‘Dat hangt samen met je lichamelijke conditie. In een boekhandel staan is zwaar werk. Maar als je niet de hele dag op je benen hoeft te staan en dozen hoeft te sjouwen, dan is het niet leeftijdsgebonden.’

Toch heeft hij Arentsen wel gekocht met het oog op pensionering: voldoende inkomen uit een winkel halen lukt dan wellicht niet meer, maar uit twee misschien wel. ‘Je spreidt het risico met een

tweede winkel en het is deels een oplossing voor het pensioen.’

Zijn leeftijd heeft daarentegen in het geheel geen rol gespeeld bij de overname. ‘Dat is totaal niet bij me opgekomen. Het is een mooie winkel en een goed marktgebied. Toen ik hoorde dat ze failliet waren, dacht ik gelijk: daar moet ik eens naar kijken. Dat is een goede kans.’

‘Je moet zo groot en wild mogelijk dromen’

Nieuwsgierigheid Met een open blik naar andere sectoren kijken – internationaal. Dat is belangrijk om flexibel van geest te blijven en nieuwe ideeën op te doen, vindt Van Wijnen. En gewoon dingen proberen.

Als het mislukt, heeft het een beetje geld gekost.

Jammer dan. ‘Ik lees veel over andere sectoren en kijk ook wereldwijd, dat is het fijne van internet.

Je moet wel een beetje kritisch nadenken, te vaak worden dingen gewoon maar aangenomen: zoals dat het e-boek zou gaan domineren. Dat soort ontwikkelingen moet je wel meenemen, maar je hoeft er niet groot op in te zetten.’ Voor nu ziet hij dat zaken als ruilen en delen steeds meer in de mode komen. ‘Zelfs als je mee surft op bepaalde golven van een trend kun je nog helemaal de mist in gaan. Maar nietsdoen is geen optie.’

Binnen het boekenvak vindt hij momenteel Van der Velde, Paagman en Jansen & de Feijter interessant. ‘Het Colofon vind ik een wild en leuk idee; daar heb ik zelf ook aan zitten denken. Zo’n winkel waar alles wat er staat te koop is.’ In het buitenland mag hij graag naar conceptstore 10 Corso Como in Milaan kijken, waar boeken, kunst, cultuur, design, cuisine en muziek gemengd zijn.

Buiten het vak kijkt Van Wijnen vaak naar mode.

‘Ongewone producten bij elkaar verkopen, dat is een interessante ontwikkeling, al is het gevaar dat het te vrijblijvend is.’ Ook gaat hij elk jaar naar de Design Academy in Eindhoven: ‘Pure inspiratie.

Je ziet de denkwijze die jongeren hebben. Ik kom er doodmoe maar geïnspireerd vandaan en het voorkomt een tunnelvisie.’

Hoe de boekhandel er over een paar jaar uitziet, weet hij dan ook niet. ‘Er zijn nog zoveel dingen niet geprobeerd, je weet gewoon niet welke kant het op gaat. Misschien staan boeken over een paar jaar wel in modewinkels.’

Stel, Van Wijnen krijgt een paar miljoen. Wat zou hij daarmee doen? Met pensioen? Nee, hij heeft een groots winkelidee. ‘Dat plan ligt eerlijk gezegd al klaar. Te veel wil ik er niet over vertellen, maar het betreft een boekhandel uniek in de wereld met allerlei producten en horeca onder één helder concept. Ik heb er 10 miljoen euro en 8.000 m2 voor nodig. Het is een droom, maar ik kan er altijd onderdelen uithalen en in de huidige winkels gebruiken. Je moet altijd zo groot en wild mogelijk dromen.’

nummer 7 juli 2015 jaargang 182

23

Hebban-hoofdredacteur Sander Verheijen tijdens een recensentenavond

LEZERSCOMMUNITY HEBBAN.NL WIL AUTORITEIT WORDEN Lezerscommunity Hebban.nl bestaat nu één jaar. De site heeft het concept van verschillende portals losgelaten en introduceerde één redactionele homepage onder de noemer Hebban Vandaag. General manager en hoofdredacteur Sander Verheijen: ‘Het hokjesdenken bestaat bij de lezers niet, je ziet dat ze veel breder lezen.’

Tekst Vincent Elzinga Foto’s Jan-Reinier van der Vliet

Ruim een jaar geleden ging Hebban.nl live, een nieuwe lezerscommunity en redactionele boekensite voor Nederlandse en Vlaamse lezers met verschillende portals, zoals crime, fantasy, literatuur en feelgood. De doelstelling van de oprichters was de Nederlandse Goodreads te ontwikkelen.

24

www.boekblad.nl

Lezers moesten er geïnspireerd worden om nieuwe favoriete boeken te ontdekken en er hun gelezen of nog te lezen boeken kunnen bijhouden en waarderen. Maar met de toevoeging van Crimezone, de tien jaar oude community van thrillerlezers, werd het Goodreads-concept gedeeltelijk

losgelaten. Hebban werd ook een redactionele website, met Crimezone als de eerste van uiteindelijk tien redactionele portals.

Dat idee hebben we nu laten varen, vertelt Sander Verheijen: ‘Het hokjesdenken bestaat bij de lezers ook niet. Ze houden misschien wel vooral van thrillers of feelgood-romans, maar ze pakken ook boeken op uit andere genres. Dat is een van de dingen die we de afgelopen maanden hebben zien gebeuren.’

Overdonderd Het basisidee achter Hebban komt van Cees Wessels (eigenaar van Overamstel Uitgevers) en Michel Suijkerbuijk (directeur van de eReaders Groep). Zij wilden een lezerscommunity die boeken lezen in de breedte zou stimuleren en waar het boekenvak profijt van zou hebben.

Ze trokken Verheijen voor dit project aan.

Met hem aan boord kreeg Hebban een andere vorm. Het werd in grote mate geënt op Crimezone en moest zowel redactionele content bevatten als een lezerscommunity zijn. Maar wie afgelopen jaar voor het eerst op Hebban.nl kwam, raakte een beetje overdonderd van alle content en rubrieken. Er is namelijk véél. En daardoor kon het lastig zijn om door de bomen het bos te ontwaren. ‘We hebben enorm geïnvesteerd in de technische ontwikkeling, bijzondere features toegevoegd, maar vooral ook gezocht naar een manier om alle content zo duidelijk mogelijk te presenteren. Dat laatste was misschien wel de grootste uitdaging, want hoe meer je bedenkt, hoe lastiger het wordt om dat te vangen in een heldere navigatie. Ik geloof heel erg in de niches-aanpak, maar we waren daardoor wel heel druk bezig allerlei winkeltjes omhoog te houden in plaats van één goede boekensite neer te zetten.

Dat we nu de niches-aanpak loslaten, komt echt voort uit de lessen die we het afgelopen jaar in sneltreinvaart hebben geleerd.’

De make-over komt er grofweg op neer dat er een gloednieuwe homepage gekomen is en dat er daarmee een duidelijke splitsing is gemaakt tussen Redactioneel en Community. ‘We gaan meer werken als een redactie van een krant en brengen actualiteit en verdieping op één homepage samen. Het gros van de bezoekers van de site komt met een informatiebehoefte. We willen die lezers nog beter helpen keuzes te maken en de breedte van het boekenaanbod laten zien.

De gebruiker kan de inhoud van de homepage zelf bepalen door middel van genrefilters. Hoe meer we van onze lezers leren, hoe beter we ze op maat kunnen bedienen met onze nieuwsbrieven

en met leestips.’

Bij actualiteit gaat het om nieuwsberichten over auteurs, prijzen en boeken. Bij verdieping gaat het om recensies, leeslijstjes, interviews met auteurs en bijdragen van verschillende experts. ‘Onze experts en vaste columnisten moeten een duidelijker signatuur krijgen, zodat we ook hun expertise beter kunnen uitlichten.

Zo denken we belangrijker te kunnen worden en het publiek beter te kunnen bedienen.

Qua bezoekersaantallen zijn we al wel de grootste lezerscommunity van Nederland, maar we zijn nog niet dé autoriteit op boekengebied. Dat zijn we voor thrillers wel met Crimezone, maar nog niet in de breedte met Hebban.’

Lezersgroep Hebban is uiteraard niet de enige lezerscommunity, ook Dizzie.nl (ex-Wegener nu Persgroep), De BoekenSalon (van NBD Biblion) en Watleesjij.nu (VBK) richten zich op de lezer.

Hebban is de grootste volgens Verheijen.

Afgelopen jaar trok Hebban ruim 1,2 miljoen bezoekers, het telt nu bijna 35.000 geregistreerde lezers. Maandelijks wordt de site 170.000 keer bezocht, afgelopen mei voor het eerst door meer dan 100.000 unieke bezoekers. Gemiddeld besteden ze 3,5 minuten aan een bezoek op de site en genereren ze maandelijks circa 700.000 paginaweergaven.

Voorbeeld Goodreads, eigendom van Amazon, ziet Verheijen vooralsnog niet echt als een concurrent. ‘Het aantal Nederlandstalige lezers daarbinnen is te klein. Je ziet er vooral Engelstalige lezers, een groep die wij toch al niet bedienen.’ Hoewel hij het design van Goodreads zelf niet prettig vindt, zijn er verschillende dingen die hij ook voor Hebban in gedachten heeft. ‘De status-updates vind ik grappig, die staan op ons wensenlijstje. En het gecureerd boekenlijstjes maken, door de experts, maar ook met de inbreng van lezers. Nu zijn het vooral privélijstjes van lezers. Als wij als redactie het goede voorbeeld geven, dan zet dat hopelijk ook anderen aan tot het maken van bijzondere lijsten.’

De lezersgroep wordt wel steeds ouder en dat is een zorg van Verheijen. De gemiddelde gebruiker is een redelijk opgeleide 45+-vrouw (was tien jaar geleden op Crimezone 35+). De man-vrouwverdeling is 30/70 (was op Crimezone 40/60).

‘Mannen die over boeken praten zijn in de minderheid. Als ze een boek uit hebben, beginnen ze gewoon weer in een volgend boek. Ze maken wel gebruik van onze boekenplank-functionaliteit, maar ze schrijven minder vaak over wat ze

nummer 7 juli 2015 jaargang 182

‘Er moet ­nieuwe instroom komen, dat is een taak voor het hele vak, anders sterven we uit’

25

GLOBAL PUBLISHING SUMMIT

FRANKFURT TUESDAY, 13.10.2015

THE 7 MARKETS FOR YOUR INTERNATIONAL BUSINESS

CHINA, GERMANY, INDONESIA, KOREA, MEXICO, TURKEY, US

themarkets2015.com

BOOK EARLY AND SAVE 20% UNTIL 15 AUGUST 2015

brought to you by

hebben gelezen. We kijken serieus naar de mogelijkheden om ook een jongere doelgroep aan te spreken. Er moet nieuwe instroom komen, dat is een taak voor het hele vak, anders sterven we uit.’

Zaken waar ze bij Hebban aan denken zijn korte video’s en een app. De Hebban-app komt er in elk geval dit jaar nog, maar Verheijen worstelt nog met de vraag wat daarin moet komen: moet het een nieuwsbron worden of juist heel functioneel zijn voor de gebruikers van Hebban? En dat je jongeren beter kunt aanspreken met filmpjes is inmiddels duidelijk, maar hoe vertaal je dat naar het uiteindelijk lezen van een boek?

Toegevoegde waarde Het mooie van lezerscommunity’s is dat je boeken een zetje kunt geven, maar dat de lezers zelf in grote mate bepalend zijn, vindt Verheijen. Met Crimezone zag hij al dat een community een toegevoegde waarde kan hebben voor het boekenvak. Het enthousiasme van de achterban voor de eerste boeken van Karin Slaughter, hebben haar succes in Nederland zeker geholpen. ‘Wij waren een van de eersten die haar interviewden en een platform gaven.’ Een ander voorbeeld is Ik ben Pelgrim van Terry Hayes. Niet dat het verkoopsucces nou door Hebban veroorzaakt is, haast hij zich te zeggen, maar het enthousiasme voor het boek werd er al gedeeld voordat het boek echt begon te lopen: het brengt andere lezers wel op het spoor van het boek.

Omdat Verheijen zelf die toegevoegde waarde duidelijk voor ogen heeft, verbaast het hem hoeveel tijd en moeite het kostte om Hebban bij uitgevers op het netvlies te krijgen: een heel jaar.

Bij Crimezone was de toegevoegde waarde voor de uitgevers duidelijk. Bij Hebban kon hij weer opnieuw beginnen. Waar dat aan ligt? ‘Uitgevers kijken per definitie de kat uit de boom, maar er zijn natuurlijk inmiddels veel meer mogelijkheden waaruit ze kunnen kiezen dan in de begintijd met Crimezone het geval was.’

Van de Hebban Pages, waar uitgeverijen zichzelf kunnen profileren, wordt slechts sporadisch gebruikt. A.W. Bruna en Overamstel zijn bijvoorbeeld wel actief. ‘Hebban Pages zijn geen wondermiddel, maar als iedereen er iets van wil maken, dan kan het zo maar eens een rol van betekenis gaan spelen. Hebban heeft een flink bereik en een 100%-doelgroep, namelijk lezers. Waarom zou je dat niet serieus proberen, denk ik dan.’

Ook veel boekhandelaren weten nog niet goed wat ze moeten met Hebban, merkt Verheijen.

‘Voor hen is het nog lastiger te bepalen wat we

voor ze doen. Maar als boekhandel kun je actief op Hebban zijn met je eigen pagina en je eigen webshop eraan vast knopen. Dat is niet opgepakt, dat vind ik teleurstellend. Ik hoor dan wel: “We zitten al op Twitter en Facebook, moet ik dan ook nog op Hebban?” Ja!’ Broek Inclusief Verheijen staan er 4 fte op de payroll van Hebban. Het redactieteam bestaat uit 10 mensen, waarvan een aantal vaste freelancers. Zo’n 150 vrijwilligers schrijven de recensies voor Hebban, stuk voor stuk gepassioneerde lezers met een vlotte pen. Zij worden stevig begeleid door de redactie. ‘We houden de kwaliteit van onze recensies goed in het oog. De recensenten zijn veelal geen professionals, maar wel echte liefhebbers van het lezen van mooie, spannende of ontroerende boeken. Die overtuiging zie je terug in de Hebban-recensies. Voor de lezers zijn zij vaak de eerste stap in het ontdekken van nieuwe schrijvers.’

Dat Hebban nog niet de eigen broek kan ophouden, is vooralsnog geen probleem. Het gaat de eigenaren erom een toegevoegde waarde te creëren voor het boekenvak. Uiteraard moet Hebban op een bepaald moment zelfstandig kunnen draaien, maar het afgelopen jaar lag de focus niet daarop. Bij het starten van de site was de intentie om in elk geval drie jaar te kijken wat er mogelijk was. Belangrijk is een continue groei.

Want hoe meer gebruikers, des te interessanter het platform wordt voor adverteerders.

Advertenties, affiliate-inkomsten en de gesponsorde leesclubs (uitgeverijen betalen 250 euro en geven de boeken) zijn nu de belangrijkste inkomstenbronnen voor de site. Een eigen online boekwinkel koppelen aan de site is geen optie voor Verheijen. Dat zit de ontwikkeling van een echte onafhankelijke lezerscommunity in de weg. Enerzijds omdat Hebban zich wil richten op lezers en boeken verkopen een ander metier is. Maar ook omdat Hebban met een eigen verkoopsite de steun van boekhandelaren zal kwijtraken. ‘Het is een beetje schoenmaker-blijf-bij-je-leest. Wij zijn goed in het bijeen brengen van enthousiaste lezers en bieden hun een platform om iets voor elkaar te kunnen betekenen, het wezenlijke van een lezerscommunity. Als de bezoekers via Hebban, door onze verhalen of die van andere lezers, een onbekende schrijver of een nieuw favoriet boek ontdekken, dan is onze opzet geslaagd. Waar ze dat vervolgens kopen, dat maakt ons niet uit.’

nummer 7 juli 2015 jaargang 182

‘Uitgevers kijken per definitie de kat uit de boom’

27

Wie als beslisser in de uitgeefbranche niks wil missen, is lid van

Mediafacts is een multimediaal businessto-business platform dat gaat over alle facetten die te maken hebben met het bedrijven van een rendabele publishing business. Mediafacts verspreidt haar content via: • Een tweetal jaarlijkse congressen (het Mediafacts uitgeverscongres in juni en de Mediafacts Nationale Uitgeefdag in november) • Twee glossy print magazines per jaar • Een responsive web app met veel Case Studies over de belangrijkste thema’s die uitgevers bezighouden • de website www.mediafacts.nl • Mediafacts Alert: twee keer per week een digitale nieuwsbrief

l mediafacts.n COMPLEET !

VERNIEUWD Veelvuldig publiceert Mediafacts voor haar abonnees ‘Case Studies’. Daarin worden trends en specifieke thema’s rondom publishing uitgediept, mede aan de hand van ‘best practices’ van uitgeverijen. Ook worden in deze behapbare studies de belangrijkste mediacongressen uit binnen- én buitenland samengevat. Alles in tekst, beeld en video; prachtig opgemaakt, in responsive design.

Word lid van Mediafacts en profiteer o.a. van deze case studies: • Uitgeven op de smartphone: geen copy paste!

• Online Video: bestanddelen van een succesvolle formule • Samenvatting ‘Digital Media Strategies’ in New York

Word lid voor slechts € 119,75 per jaar.

www.mediafacts.nl/abonneren

Willeke van der Meer (boekhandel Kooyker in Leiden):

UISELIJK, H INDUSTRIEEL, FLEXIBEL Op 2 april opende Kooyker haar nieuwe pand. ‘Het gevoel dat er een paar jaar geleden heerste, dat boeken lezen uit en over was, is helemaal weg. Klanten gaan weer met stapels boeken de deur uit. Ze voelen zich hier thuis’, aldus eigenaar Willeke van der Meer.

Tekst Lucie Th. Vermij Foto’s Jack Peter Hiddema

De kwalificatie ‘huiselijk’: origineel is het niet, geeft ze onmiddellijk toe. ‘Iedereen doet het: de winkel als huiskamer. Maar dat was wat ik wilde en waar de mensen enorm op reageren. Andere kwalificaties die ik in gedachten had, waren “industrieel” en “flexibel”. Flexibel betekent: alles op wielen. Als je iets organiseert, moet niet het verslepen van tafels je tegenhouden. Voorheen moesten we glazen tafels verplaatsen, dat wil je niet. Het gegeven dat alles altijd anders kan staan, maakt ook je geest flexibel.’

De nieuwe Kooyker op Breestraat 89 in Leiden zit slechts twee panden af van de oude winkel, waar nu Bever Sport in gevestigd is. ‘Er was werkelijk niets aan, aan die winkel. Onder Polare stond Leiden onderaan de lijst op-te-knappen’, vertelt Van der Meer. Haar daagde het uit. ‘Zodra ik Kooyker overgenomen had, wilde ik er weg. Het was met zijn 900 m2 veel te groot. Het pand waar ik nu zit was een enorme bouwval, die al jaren leegstond.

Ik had er eigenlijk nooit naar gekeken, ik was bezig met een pand aan de Nieuwe Rijn, maar toen ik zag dat de verhuurder dit pand begon op te knappen – hij kreeg eindelijk door dat hij die in de staat waarin het verkeerde nooit zou verhuren – ben ik naar binnen gegaan en wist ik: dit is goed. Het is een raar pand, eigenlijk zijn het er drie achter elkaar.

De gevel is van begin twintigste eeuw.’

Anders Het interieur is ontworpen door NomNom Design, twee mensen die vroeger voor Vorm Martini werkten en nu zelfstandig zijn. Van der Meer: ‘Ik ben érg te spreken over wat zij bij Van der Velde gedaan hebben. Onze boekenkasten zijn de tweedehands kasten van Polare.

NomNom Design heeft daar een soort scheepskisten onder getimmerd, met nummers erop, dat moet de flexibiliteit benadrukken. De eyecatchers zijn het in robuust blauw (lapis lazuli) betegelde kassameubel en de blauwbetegelde achterwand. De tegels zijn speciaal voor Kooyker gebakken. Ik vind het mooi: robuust, stoer, anders dan anders.’

In het oude pand gebruikte ze van de 900 m2 slechts 300 m2, nu heeft ze 200 m2. ‘Ik vind dit een lekker formaat.

Je moet heel erg kiezen wat je wilt. Het assortiment is niet echt veranderd. De uitstraling is wat literairder geworden, maar we zijn een algemene boekhandel met een hoge kwaliteit. We hebben alleen boeken, geen ander assortiment.’

Hip Op de vraag wat er sinds de verhuizing veranderd is antwoordt ze: ‘We kunnen ons eindelijk concentreren op de klanten. We wisselen veel op de tafels en in de etalage. Momenteel liggen er veel

nummer 7 juli 2015 jaargang 182

lekkere vakantieboeken. We proberen meer met de jongere generatie in contact te komen. Je draagt toch met je mee dat Kooyker niet leuk meer was. Je hoort ze elkaar vertellen dat ze gelezen hebben dat de nieuwe eigenaar de winkel hip gaat maken.’ April en mei waren ‘geen wilde maanden’, maar in juni trok de verkoop aan. ‘Het is heel druk. Het gevoel dat lezen uit en over is, is weg. Ik vind het een spannende tijd. Natuurlijk zijn er mensen die boeken van een usbstick lezen, maar of dat blijvend is? De klanten snuffelen weer meer, ze voelen zich thuis. Ik heb het gevoel dat ze langer blijven, vooral in het weekend. We zien mensen weer met stapels de deur uit gaan.’

De belangrijkste trend in 2015 vindt ze dat lezen weer positief is. En dat zij daar met Kooyker een bijdrage aan kan leveren. ‘De trend is weer: lezen is een fijne invulling van je vrije tijd. Dat is wat we uitstralen en wat dan ook weer gaat leven.

We maken deel uit van het culturele leven van de stad. Mensen gaan naar het museum en naar de boekhandel.’

29

De nieuwe Kooyker:

EEN EIGENTIJDSE, LICHTE, STADSE BOEKHANDEL Smaakvol, een mengeling van klassiek en modern, LICHT EN SFEERVOL, open, blij, uitnodigend, vriendelijk en gastvrij. In het nieuwe pand is boekhandel Kooyker dat allemaal.

Als je de nieuwe boekhandel Kooyker binnenloopt, betreed je een mooi LICHT UNIVERSUM met eenvoudige houten kasten.

Op de lichtgrijze betonvloer liggen zware vloerkleden en staat een Chesterfield-bank. Ook de koffietafel achter in de winkel is UITNODIGEND. De winkel is diep en niet zo breed, maar geen pijpenla.

30

www.boekblad.nl

WINKEL

Er is ruimte om te bewegen en te verkeren, zowel voor de klanten als voor de medewerkers.

Ze doen er alles, zoals CB-dozen uitpakken, er is GEEN KANTOOR OF MAGAZIJN. Het assortiment bestaat voornamelijk uit lange wanden boeken, helder ingedeeld naar genre.

Adres: Breestraat 89 2311 CK Leiden

Aan deze eenvoudige, heldere lijn is een aantal zeer OPVALLENDE ACCENTEN toegevoegd. Zowel het kassablok als de achterwand zijn met blauwe ambachtelijke tegels bedekt. De naam Kooyker staat in jaren-twintigletters op het kassablok. Een vrolijk stemmend detail zijn de (NEP)PLANTEN boven op de kasten. Het geeft de winkel een hip, biologisch, terug-naar-de-natuur-tintje.

nummer 7 juli 2015 jaargang 182

31

COMMERCIEEL

UITGELICHT NIEUWE REEKS: VITAALTJES Uitgeverij GVMedia lanceert onder de noemer Vitaaltjes een nieuwe boekenreeks. De Vitaaltjes staan in het teken van persoonlijke groei, gezondheid en vitaliteit. We willen graag allemaal vitaal het leven door. Deze handzame en toegankelijk geschreven boekjes helpen je op weg naar een gezonde leefstijl met meer energie en vitaliteit.

IK OOK MET JOU! Op de vlucht voor een irritante aanbidder ontmoet Angel op de verjaardag van haar broer Tony een bijzonder leuke man. Angel weet alleen niet wie hij is en ook niet dat haar broer er alles aan doet om dat zo te houden. Tot Angel hem opnieuw tegenkomt en ze elkaars ware identiteit ontdekken. Angel zou Angel niet zijn als zij het daarbij liet zitten. Ze besluit hem een lesje te leren … op z’n Italiaans!

De eerste twee Vitaaltjes zijn inmiddels leverbaar: Vitaal door adem van Gea Klomp en Vitaal door visualisatie van Willem Jan van de Wetering. De boekjes kosten € 9,95 en zijn verkrijgbaar via de boekhandel.

Ik ook met jou!

Conny Regard Prijs: € 14,99 320 pagina’s Zomer & Keuning ISBN: 9789401904964 ISBN e-book: 9789401904971 (€ 7,99)

MEER INFORMATIE WWW.GVMEDIA.NL

VOOR DE LEKKERSTE WINKEL! Hoe verleid je je klant!? De boekwinkel van nu heeft een eigen identiteit en is een inspirerende plek om te zijn.

Hij biedt ruimte aan de diverse winkelfuncties, of het nu gaat om het snel afrekenen van de favoriete krant of het bladeren door de laatste aankoop onder het genot van een kop koffie. Het vormgeven van zo’n winkel is werk voor gespecialiseer-

de retailontwerpers. Een van de leukste studio’s van dit moment is NOMNOM Retail & Interior Design.

Hun sympathieke aanpak zorgt voor onderscheidende winkelconcepten, die aansluiten bij ondernemer en klant. Met als resultaat de lekkerste winkels.

MEER INFORMATIE WWW.NOMNOMDESIGN.NL

Wilt u uw product hier ook uitgelicht zien? Neem dan contact op met Nicole van Lierop, tel. 06-41 11 98 86, e-mail nicole@pubmedia.nl

32

www.boekblad.nl

COLUMN

KRAMP Joost Baars is overdag boekverkoper bij boekhandel Van Rossum in Amsterdam en ’s nachts dichter en essayist.

‘We kopen altijd alle poëzie in, en het gaat na een tijd ook bijna allemaal weer retour.’

Dat zei een boekverkoopster tegen me in de Melkweg, na afloop van de Elspeet Conferentie. Ik wilde bijna zeggen: bij ons niet hoor. Maar dat is flauw, want ik begrijp het probleem, en ik besef dat ik, als boekverkoper en als mens, een vreemde eend in de bijt ben omdat ik poëzie lees.

Toch is dat wel de remedie voor je poëzievoorraad: lezen. Ik merk dat altijd als ik in dienst treed bij een boekhandel. Meestal lezen mijn nieuwe collega’s het niet of nauwelijks, en worden alleen de toptitels verkocht. Zodra er iemand naast de poëziekast gaat staan die daadwerkelijk kan praten over de aawezige bundels, worden die ook verkocht.

Flink plussen in een kast die niet verkoopt is ontzettend eenvoudig, kan ik u zeggen.

Waarom verkoopt poëzie eigenlijk niet? Is ze te moeilijk en onbegrijpelijk? Maar de films van David Lynch zijn ook moeilijk en onbegrijpelijk, en toch trekken ze volle zalen. Op de een of andere manier schieten mensen juist bij de confrontatie met poëzie in een soort kramp. Wat ze bij Lynch niet denken, denken ze bij poëzie wel: ik moet dit begrijpen, anders hoor ik niet tot de ingewijden en ben ik er te dom voor.

Het gaat er dus om die kramp weg te nemen. Dichter des Vaderlands Anne Vegter zei in haar masterclass poëzielezen op Poetry International dit: ‘Het gedicht van de ander is, als het goed genoeg is, meestál irritant in z’n vreemdheid. Mijn stelling is dat het vreemde a priori ergert, dat de basisreactie downunder afweer is.’ Dát is het begin. De Amerikaanse dichter Marianne Moore dichtte in haar gedicht ‘Poetry’: ‘I, too, dislike it: there are things that are important beyond all this fiddle./ Reading it, however, with a perfect contempt for it, one/ discovers in/ it after all, a place for the genuine.’

Er worden twee fouten gemaakt bij pogingen om mensen aan de poëzie te krijgen. De eerste is dat men geneigd is de poëzie makkelijker te maken of uit te leggen. Dat verergert de kramp juist, omdat het zowel bevestigt dat de toehoorder inderdaad te dom is voor poëzie, als dat het gevoelde ongemak bij het lezen betekent dat je niet goed leest.

FOTO HANNIE VAN HERK

De tweede fout is dat de focus ligt op mensen die hoe dan ook geen poëzie lezen. De gedachte is daarbij dat poëzie a priori niet verkoopt. Maar dat klopt niet. Rutger Kopland, Leo Vroman, Judith Herzberg, Tjitske Jansen, Antjie Krog en sinds de toekenning van de P.C. Hooftprijs ook Anneke Brassinga, hun boeken kennen toch aardige cijfers. Om nog maar te zwijgen van bloemlezingen als Domweg gelukkig in de dapperstraat en De Dikke Komrij. Veel kopers van deze poëzie kopen nooit een bundel van een onbekende dichter. Dat zouden ze met een beetje hulp wel kunnen doen. Op hen moet je je dus richten.

En wie heeft er, sinds de teloorgang van de poëziekritiek in de dagbladen, beter toegang tot die groep dan de boekverkoper? Maar boekverkopers zijn net mensen, ze lijden vaak aan dezelfde kramp. Verlos hen daarvan, zorg dat ze naast hun poëziekast over poëzie kunnen praten, en je zult zien dat er in al hun boekhandels wordt geplust.

33

P ONLINE PUBLICEREN WAARBIJ HET GEVOEL BEHOUDEN BLIJFT

Pubsolutions biedt een softwaretool waarmee kennis en informatie op eenvoudige, professionele en overzichtelijke wijze worden overgebracht.

MOGELIJKHEDEN Vanuit één bron naar meerdere mediakanalen publiceren: Digitaal magazine Elektronische nieuwsbrief Online archief Eigen apps Diverse platforms: PC, tablets, smartphones

CONTACT

COMMUNICEREN DELEN VERBINDEN PUBLICEREN

Pubsolutions (Pubs) Fruitweg 70 3981 PA Bunnik +31 30 820 1240 info@pubsolutions.nl www.pubsolutions.nl

HET BOEK

TEN OORLOG

Tom Lanoye, naar Shakespeare (Prometheus) DE KEUZE VAN ERIK RIGTERS PUBLISHER RELATIONS MANAGER KOBO

Met het verzoek van Elaine Oey om haar in deze rubriek op te volgen, raakt zij aan gesprekken die ik de afgelopen acht jaar voerde in alle soorten gezelschappen. Gesprekken waarin mensen zeggen dat ze nooit e-boeken zullen lezen, omdat een boek zo lekker vastpakt. Of zo lekker ruikt. Over smaak valt niet te twisten, maar stellen dat papier lekker ruikt, dat is een pruik van mos.

Maar het klopt dat er boeken zijn die lekker vastpakken. Ten Oorlog, Tom Lanoyes bewerking van The Wars of the Roses van Shakespeare, is zo’n boek.

Het is met zijn typografisch omslag strak vormgegeven. Drie paperbacks zitten strak in een cassette en die paperbacks zelf zijn strakke paperbacks – we kennen tenslotte ook slappe.

Het is een toneelstuk en dus kent het binnenwerk veel opmaakelementen. Alle keuzes die daarin zijn gemaakt kloppen.

Wat nou barcode De vormgever van het boek weigerde toe te geven aan de barcodestandaard van

CB. Die vasthoudendheid is cruciaal voor de schoonheid van het boek. Helaas was ik de eerste om Rita Vermeulen van CB opdracht te geven het boek te ‘verminken’ met een barcodesticker.

Tour Lanoye gebruikte dit boek ook in de tour die hij maakte. De cassette werd levensgroot geprojecteerd op het podium, totdat de auteur het met een graai wegpakte en begon met voorlezen: ‘Mijn beste buddies, members of my gang …’

De bewerking is prachtig, maar even prachtig is dat die tekst is gegoten in een boek als beton.

Dit is de eerste editie van Ten Oorlog.

Lanoyes vroegere boeken zijn qua vormgeving altijd uniek. Met als ander hoogtepunt een editie van gebundelde colums en essays Doen! Een houten doos met daarin alle losse katernen, lijm, naald en garen, en het omslag. Om zelf in te binden. Doen!

POD-koning Ik vraag Mathijs Suidman deze rubriek van mij over te nemen. Als ik door sommigen de e-boekkoning genoemd ben, dan is Mathijs met recht de POD-koning van Nederland. Alleen daarom al ben ik benieuwd welke schoonheden hij in een papieren boek ziet.

nummer 7 juli 2015 jaargang 182

FOTO JAN-REINIER VAN DER VLIET

In deze rubriek staat het boek in al zijn fysieke schoonheid centraal.

Erik Rigters, publisher relations manager Kobo voor Nederland en Duitsland, over zijn keuze.

35

leest buiten kaders

HANNIE VAN HERK

Inez Koorstra

IK BEN VAN DE BEESTJES, EEN VERSLAVING DIE NIET SLIJT

Inez Koorstra, boekverkoper bij Museum Beelden aan Zee, op Scheveningen, laat zich graag verrassen.

In én buiten het museum.

Begin dit jaar was ik bij Museum Beelden aan Zee diep tevreden met de tentoonstelling over Joseph Mendes da Costa en Joost van den Toorn, want er waren behoorlijk wat dierfiguren te bewonderen. En ik ben van de beestjes, een verslaving die niet slijt met de jaren, maar juist erger wordt.

Nu is er de hele zomer een geweldige tentoonstelling met Vlaamse beeldend kunstenaars die van alles doen met dieren. Vormidable. Hedendaagse Vlaamse beeldhouwkunst is de naam van de bijbehorende catalogus. Het wordt steeds meer mijn museum, met exposities die niet alleen mij aanspreken, maar ook een breder publiek. Volwassenen en kinderen komen aan hun trekken. En de winkelomzet stijgt.

De onbetwiste topscorer dieren in deze tentoonstelling is Jan Fabre. Nu is deze man te veelzijdig om af te doen als beestjesbeeldhouwer. Het is zo’n type dat alles kan en doet, hij is ook regisseur, schrijver van theaterteksten, tekenaar, decorateur en filosoof. Mijn favoriete werk is wat ik de Bianca Castafiore-jurk noem: een grote maat jurk, met goede boezempar36

tij, zo opgehangen dat je onder de rok kan kijken, samengesteld uit dode mestkevers. De catalogus wijst mij er fijntjes op dat ‘de kevers zo mooi zijn dat ze ook juweelkevers worden genoemd.’ Ik vind het mooi en een beetje eng. Het schubachtige, kleurrijke effect van de jurk komt ook weer terug in de ernaast hangende vijf crucifixen met assorti vastgespijkerde dode beesten.

Landgenoot Leo Copers heeft een heuse geprepareerde Python Recticulas uitgerold en aan de muur bevestigd als was het de wijzer van een grote klok. Als het bijbehorende motortje aan staat, draait het ding langzaam rond. In de catalogus staat een prachtige uitleg bij dit werk, maar voor mij is het met name heerlijk raar, mooi en morbide. En fascinerend om naar te kijken.

Panamarenko heeft een geweldige metalen vogel gemaakt en Johan Creten is verantwoordelijk voor een circa drie meter hoge uil gemaakt van brons. Oftewel, niet alle diersculpturen bestaan uit ex-levende dieren. En de meeste beelden hebben zelfs geen jota met beesten te maken. Gemeenschappelijke factor

www.boekblad.nl

voor mij is het element verrassing, kijken naar iets wat buiten mijn referentiekader valt, uit humor, soms uit gruwelen, en soms kan ik niets mee. Het bijbehorende, in eigen beheer uitgegeven boek verkoopt goed, maar is alleen aan te schaffen bij het museum en op Het Lange Voorhout, de plek waar deel twee van de expositie te zien is.

Puzzel Er is ook nog leven buiten het museum.

Er zijn talloze boeken die nooit in mijn museumwinkel verkocht kunnen worden, hoe mooi ik ze ook vind.

Een goede vriend met een goede smaak was laaiend enthousiast over All the light we cannot see van Anthony Doerr. Deze aanbeveling en het gegeven dat het zich afspeelt in Saint-Malo (vorig jaar nog bezocht) en in het Muséum National d’Histoire Naturelle (veel opgezette dieren) in Parijs trok me over de streep.

De ruim vijfhonderd pagina’s heb ik behoorlijk snel gelezen, de variatie in chronologie en de afwisseling in perspectief maakt het tot een spannend verhaal. Als een puzzel die je moet ontcijferen tot je

BOEKVERKOPERS LEZEN

RECENSIES

bij het open einde komt. In Nederland uitgebracht bij The House of Books. Wat mij betreft een aanrader.

Weglaten Op de beurs kreeg ik de Bezige Bijroman Een heel leven, geschreven door Robert Seethaler. Volgens Inky Menssink een boek dat ik mooi zou vinden. Het boek van Doerr ontleent zijn kracht aan het verhaal en de constructie, het verhaal van Seethaler bestaat bij de gratie van het verhaal en het weglaten. Met zo weinig mogelijk woorden zo veel mogelijk zeggen, knap hoor.

Verder lijken de twee boeken ineens verrassend veel op elkaar, de hoofdpersoon met een fysieke beperking, de Tweede Wereldoorlog die hen tot figurant degradeert, de gemiste grote liefde en het open einde waarin hun sterven wordt gesuggereerd.

Doerr is een bestseller in de Verenigde Staten, Seethaler haalt de Duitse literaire top tien. In Nederland hebben ze het niet zo ver gebracht. Jammer, want ze verdienen het om gelezen te worden.

Manda Heddema van boekhandel De Koperen Tuin (Goes):

Dit Turkse kookboek is gemaakt door een Australische journalist en een Australische chef die tot zijn 25ste in Turkije heeft gewoond. Ik mis echter de naam van fotograaf Bree Hutchins op het omslag, want het is evengoed zijn boek. De foto’s zijn fenomenaal. De uitvoering kan zich meten met het mooiste salontafelboek: prachtig stoffen omslag, leeslint, goed dik papier.

Dit boek heet heel bewust Anatolië in plaats van Turkije, omdat het recht wil doen aan alle culturen die hebben bijgedragen aan de culinaire identiteit van dit gebied. De makers hebben echt hun best gedaan om er een goed en praktisch kookboek van te maken. Er zijn goede toelichtingen bij de ingrediënten.

Er is een prima verklarende woordenlijst. Ook in het register is het goed zoeken, verschillende gerechten zijn op meerdere manieren terug te vinden. En er is niks mis met de recepten. Er is slechts een nadeel aan dit boek: wanneer je het in handen hebt, krijg je niet de behoefte om naar je potten en pannen te rennen, maar wel om direct een ticket naar Istanbul te boeken.

Willy Wouters van De Boekenmolen (Meliskerke):

Wonderverhalen zijn dubieus. Ik lees ze niet graag, omdat argwaan en scepticisme de kop opsteken.

En daarom bekeek ik Ghost boy van Martin Pistorius met argusogen. De auteur is twaalf jaar als hij door een ogenschijnlijk onschuldige griep wegglijdt en na zeer korte tijd in een rolstoel zit zonder te kunnen communiceren. Volgens de artsen functioneert Martin cognitief op het niveau van een peuter. De nachtmerrie van ouders. Als de zorg te zwaar wordt, leeft Martin negen jaar lang in een instelling voor ernstig gehandicapte kinderen. Al die jaren wacht hij op de tijd dat zijn ouders hem ophalen om thuis te slapen. Totdat een verzorgster twijfelt aan de diagnose van de deskundigen en hem aanmeldt bij een instelling voor alternatieve communicatie. En dan volgt de keer. De schrijver is getrouwd, ICT-specialist, schrijver en veelgevraagd spreker. Het verhaal overtuigt en komt binnen. Wat is het belang van waardigheid, geloof in iemand, doorzettingsvermogen en het geluk als je je eigen grenzen kunt verleggen eindeloos. Ik zie het opnieuw. Toch een klein wondertje.

ANATOLIË SOMER SIVRIOGLU, DAVID DALE & BREE

GHOST BOY

HUTCHINS (GOOD COOK, € 35)

MARTIN PISTORIUS (KOSMOS, € 17,99)

nummer 7 juli 2015 jaargang 182

37

BOEKVERKOPERS LEZEN

RECENSIES

Niels Nijborg van boekhandel Hoogstins (Amsterdam):

Lisette Noordzij van boekhandel Roodbeen (Nijkerk):

Anthoni Fierloos van boekhandel Het Paard van Troje (Goes):

Iris Van Germeersch van boekhandel I*Boeks (Gent):

Zoals velen in het boekenvak weten worden in Nederland, in vergelijking tot de ons omringende landen, weinig verhalenbundels gekocht. Toch wil ik in deze rubriek weer eens een lans breken voor een boek vol prachtige verhalen. Acht verhalen bevat de bundel Langzaam afbouwen op deze planeet van Nico Dros, spelend in heden, toekomst en verleden. Soms melancholisch, soms grappig, maar over het algemeen vrij donker van toon. Dros is het best op dreef als hij een historisch verhaal schrijft, omdat in die stukken zijn archaïsch woordgebruik aansluit bij de tijd waarin het speelt. In zijn historische verhalen is hij te vergelijken met Thomas Rosenboom of met P.F. Thomése (Zuidland).

Overigens dient te worden vermeld dat in het verhaal ‘Het weerzien’ een van de hoofdpersonen de roman De eeuwige jachtvelden van Nanne Tepper leest, wellicht het beste Nederlandse debuut ooit.

Het unanieme oordeel van de Young Adult-leesclub van De Meiden van Roodbeen: 10+! Wat wordt er genoten van Ik geef je de zon. Een prachtig boek, om te geven, te krijgen en bovenal om te lezen. Als eind twintiger deed het boek mij verlangen naar mijn eigen puberteit; als dingen nog niet zo vaststaan, waar je onbesuisd verliefd wordt en dat dat weer heel verwarrend is.

Maar het boek is niet alleen rozengeur en maneschijn, het gaat ook over afscheid, conflicten, je seksualiteit ontdekken, keuzes, communicatie en het gebrek daaraan. Verder kun je helemaal opgaan in de geweldige citaten in het boek en is het doorspekt met kunst. Een schot in de roos voor de 16-pluslezer en veel verder. Zelf vind ik het boek een technisch hoogstandje, maar hier en daar een tikje rommelig (ik las wel de ongecorrigeerde drukproef!). Dat technische van Nelson belooft veel voor de toekomst, houd haar in de gaten!

PS: Start een leesclub voor YA-lezers!

Er zijn van die boeken waarvan je direct vrolijk wordt. Dit is er zo één. Met alles, maar dan ook alles, wat je wilt weten over de okapi. Laat ik daar nou eens helemaal niets vanaf weten. Na het lezen, en vooral ondergaan van dit boek, ben ik geheel bekeerd tot okapi-fan. Over de geschiedenis van het dier, zijn verblindende uitstraling, de verzorging, okapi-liedjes en veel okapi-kunst. De sprankelende tekst van Edward van de Vendel maakt ons deelgenoot van het wel en wee van de okapi. Martijn van der Linden toont zijn kunnen in verschillende stijlen, maar toch herkenbaar zijn stijl. Als toefje slagroom op een toetje eindigt het boek met afbeeldingen van schilderijen van de okapi van collega-tekenaars van Martijn zoals Floor Rieder en Wouter Tulp. Een boek voor jong en oud. Ik besluit met de laatste regels van de achterflap van het boek: ‘Een boek zoals je nog nooit hebt gezien.

Maar áls je het hebt gezien, is de okapi je nieuwe lievelingsdier.’ Komt goed!

Ouders en leerkrachten zijn dikwijls op zoek naar een voorleesboek dat geschikt is om in stukjes en beetjes voor te lezen, voor ’s avonds of tussen de lesopdrachten door.

Boeken met korte hoofdstukken en fantasierijke verhalen voor jongens en meisjes in een brede leeftijdsgroep. De verhalen van de Opa Eik is zo’n boek. In een beetje Alice-in-Wonderland-stijl tuimelen broer en zus van het ene sprookjesverhaal in het andere en ontmoeten ze sprekende bomen, reusachtige beren, griezelige vrouwtjes en wordt hun lef en vertrouwen steeds weer getest.

Tussendoor krijgen ze een traditioneel kopje thee van dichteres Emily Dickinson en vinden ze wijze raad bij hun opa. De verhalen zijn bondig en daardoor vlot voor te lezen en de personages zullen ongetwijfeld de fantasie van de kinderen prikkelen. De stijl is dromerig klassiek en totaal anders dan het Leven van een Loser-fenomeen. Maar juist daarom eens een leuke afwisseling. Natuurlijk ook geschikt om zelf te lezen als je pakweg tussen de 8 en 11 jaar oud bent.

LANGZAAM AFBOUWEN OP DEZE

IK GEEF JE DE ZON

EDWARD VAN DE VENDEL EN

PLANEET NICO DROS

JANDY NELSON (BLOSSOM BOOKS,

­MARTIJN VAN DER LINDEN

DE VERHALEN VAN DE OPA EIK

(VAN OORSCHOT, € 16,50)

€ 18,99)

(QUERIDO KINDERBOEK, € 14,99)

J.L. BADAL (CLAVIS, € 16,95)

STEM OP DE OKAPI

38

www.boekblad.nl

VERZENDHUIS

Hexspoor E-fulfilment Ladonkseweg 9 5281 RN Boxtel T 0411 652 122 E mail@hexspoor.nl I www.hexspoor-e.nl We creëren tijd en ruimte voor uw core business.

OPSLAG

DRUKKERIJ

Drukkerij Bariet bv Koematen 7 Postbus 86 8330 AB Steenwijk T 0521 760 760 F 0521 760 770 E drukkerij@bariet.nl W www.bariet.nl Boeken, tijdschriften, brochures.

FOTOGRAFIE

Hexspoor Pallet Storage Ladonkseweg 5 5281 RN Boxtel T 0411 657 111 E pallets@hexspoor.nl I www.hexspoor.nl Bespaar op kosten en verruim uw slagkracht door middel van opslag bij Hexspoor.

INTERIEUR

Dick Kip Interieur Projecten Straatmakershoeve 11 7326 DS Apeldoorn M 06 2246 7145 E info@dick-ip.nl W www.dick-ip.nl advies, ontwerp, project­begeleiding & fotografie

Hannie van Herk Fotografie Ter Plaatse Churchilllaan 138-2 1078 EP Amsterdam T 06 5130 8316 E hvanherk@gmail.com W www.herk.biz

OPMAAK EN REDACTIE

MARKETINGCOMMUNICATIE Rond Communicatie Gertrude Posthuma Tongerenseweg Zuid 157 8162 SB Epe T 06 2774 1234 E gertrude@rondcommunicatie.nl W www.rondcommunicatie.nl

MUZIEKDISTRIBUTEUR Bertus Groothandel en Distributie b.v.

Akeleibaan 59 2908 KA Capelle a/d IJssel T 010 2641 500 E sales.nl@bertus.com W www.bertus.com Al meer dan 40 jaar hét adres voor al uw beeld- en geluidsdragers!

-1-

LICHTPROJECTEN Bauke Boersma Creatieve Lichtoplossingen De Finne 10 8633 KV IJsbrechtum T 06 5704 5533 E info@baukeboersma.nl W www.baukeboersma.nl

De Opmaakredactie Plesmanstraat 29 3905 KZ Veenendaal T 06 5146 3855 of 06 3487 1330 E info@deopmaakredactie.nl W www.deopmaakredactie.nl Vormgeving, opmaak en redactie van tijdschriften, kranten, boeken en meer richting print en online.

Bel ons voor meer informatie over adverteren in het BRANCHEREGISTER Nicole van Lierop, tel. 06-41 11 98 86, e-mail nicole@pubmedia.nl

Ready for Frankfurt?

270 000 visitors, 7 100 exhibitors from over 100 countries and the world’s greatest intersection of ideas.

Get in touch: Anne-Kathrin Häfner Phone: +49 (0) 69 2102220 E-mail: haefner@book-fair.com

www.book-fair.com

www.hereweareinfrankfurt.com

www.book-fair.com/businessclub

blog.book-fair.com

#fbm15