Boekblad #2 2020 by Boekblad

JAARGANG 187 FEBRUARI 2020

Vakblad voor het boekenvak w ww.b oek blad.nl

Jannes Hessels (Royal Jongbloed):

‘ 2020 wordt het Philipjaar van Coevorden en Kees van deVisser groei’ (Managementboek):

‘ Onze markt is groter geworden’ februari 2020  jaargang 187

Wij drukken ook

fotografieboeken

Kanaaldijk OZ 3 8102 HL Raalte 0572 - 34 97 00

info@veldhuis.nl www.veldhuis.nl

Uitgaven: Van Duuren Media | www.vanduurenmedia.nl

IN DIT NUMMER:

Philip van Coevorden en Kees Visser (Managementboek):

‘Onze markt is groter geworden’

COLOFON Redactie Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) Geraldine te Gussinklo (webredacteur) Frank Hockx (eindredacteur). Redactieadres Louise de Colignystraat 15 1814 JA Alkmaar T (072) 531 49 78 E redactie@boekblad.nl Persberichten welkom op bovenstaand mailadres.

Medewerkers aan dit nummer Eveline Aendekerk, Kasper Bockweg, Maarten Dessing, Lot Douze, Anthoni Fierloos, Jesse Keff, Jill Luites, Irene Megens, Steven Mulders, Marlèn Nolta, Meinhard van de Reep, Kees Schafrat, Marischka Verbeek, Enno de Witt, Laura Wondolleck

Uitgeverij Boekblad is een maandelijkse uitgave van Stip Media. Adres: Louise de Colignystraat 15, 1814 JA Alkmaar

Abonnementen Onze klantenservice is van ma t/m vr telefonisch bereikbaar van 9.00-17.00 uur. T (072) 531 49 78 E info@stipmedia.nl

Advertenties Vincent van de Vrede T (072) 531 49 78 E vincent@stipmedia.nl

Vormgeving colorscan – Den Haag – Alphen aan den Rijn – Doetinchem – Deventer (basisontwerp)

Foto omslag Chris van Houts.

Jan Scholtus

www.boekblad.nl

Druk Veldhuis (Raalte) © 2020 Stip Media Overname van artikelen is alleen toegestaan met bronvermelding en na overleg met de uitgever. Voor het kopiëren van artikelen is reprorecht verschuldigd. Zie voor meer informatie www.reprorecht.nl.

INHOUD

EN VERDER Amazon in Nederland Niet langer een schim op de achtergrond

Martijn Couwenhoven (Uitgeverij Oevers): ‘De literaire boekhandels steunden me vanaf het begin’

30 Abonnementsprijzen 2020 Jaarabonnement Boekblad compleet is € 261. ZZP- (kopie KVK-bewijs opsturen) en studentenabonnement (kopie studentenkaart opsturen) is € 141. Proefabonnement van 3 edities en toegang tot alle online artikelen € 26,50. Boekblad volledig digitaal abonnement € 201. ZZP- en studentenabonnement € 81. Boekblad tabletabonnement € 105. ZZP- en studentenabonnement € 45. Zie de omschrijving

06 Vooraf

Vincent van de Vrede: ‘Loyaliteit’

08 Over het nieuws

Jill Luites, Meinhard van de Reep,

Kasper Bockweg

18 ABA Winter Institute 2020

Make the story, be the story!

34 Vakliteratuur

Levendige winkelstraten: op zoek naar een inspirerend verhaal

36 Boekverkoper schrijft

Lot Douze (Boekhandel Over het water): Smaak.

En dingen om over te twisten

37 Boekverkopers lezen Recensies

Samenwerking Primera en Libris Blz. ‘Wij werken allebei vanuit de coöperatieve gedachte’

van de verschillende abonnementen op www.boekblad.nl. Toeslag buitenland is € 63. Alle abonnementsprijzen zijn exclusief BTW en inclusief verzend- en administratiekosten. Abonnementen worden automatisch jaarlijks verlengd en tot wederopzegging aangegaan, met uitzondering van het proefabonnement. Opzegging kan uitsluitend schriftelijk plaatsvinden tot 3 maanden voor het einde van de lopende abonnementsperiode.

Zie www.boekblad.nl/ voorwaarden. Per 1 januari 2012 is een nieuwe wet in werking getreden rondom verlengings- en opzegtermijnen van abonnementen voor consumenten. Dit geldt niet voor abonnementen op vakinformatie, die u uit hoofde van uw beroep of bedrijf bent aangegaan. ISSN 1586-2897

februari 2020  jaargang 187

VOORAF

Loyaliteit Wat allang in de pijplijn zat, is nu zover: Amazon komt naar Nederland. In het persbericht waarmee het bedrijf half januari de echte stap naar Nederland aankondigde, zegt ‘Country Manager Benelux’ Roeland Donker vol vertrouwen te zijn dat Amazon mensen voor zich zal winnen door lage prijzen, uitgebreide keuzemogelijkheden en snelle levering, zijnde de zaken die de consument het meest zal waarderen. Is dat bedreigend voor (de rest van) het Nederlandse boekenvak? Redacteur Enno de Witt maakt in dit nummer een inschatting die uitnodigt tot discussie. De Nederlandse boekenvakkers die in januari de winterconferentie van de American Booksellers Association bezochten, zagen (in de woorden van Marischka Verbeek van Savannah Bay) ‘een geweldige, bruisende, loyale én economisch interessante minderheid’ van zelfbewuste ‘Indies’, onafhankelijke boekverkopers, die uitgaan van eigen kracht. CPNB-directeur en reisgenoot Eveline Aendekerk zag ‘bijna een politieke beweging’ van mensen die niet alleen een winkel runnen, maar ook sociale verandering willen creëren. Door sterk verankerd te zijn in de lokale gemeenschap verzekeren zij zich op een andere manier van de loyaliteit van klanten. Het wordt interessant om te zien welke gevolgen de komst van Amazon bij ons zal hebben. Alles draait uiteraard om die loyaliteit van de klant. Uit deze zich in een keuze voor gemak en prijsvoordeel (dat er uiteraard niet is voor Nederlandse boeken, dankzij de Wet op de vaste boekenprijs) of voor service, persoonlijk advies en ‘het buurtgevoel’? Bij Boekblad prijzen we ons gelukkig met de loyaliteit van veel vakgenoten die regelmatig of incidenteel een bijdrage leveren. En we merken dat die bijdragen gelezen worden. Wat we ook merken is dat het elkaar attenderen op de inhoud van Boekblad soms de vorm aanneemt van het via (onder meer) sociale media verspreiden van volledige artikelen. Uit loyaliteit ten opzichte van uw vakblad vragen we u om dat niet zonder meer te doen. Neem even contact met ons op als u gebruik wilt maken van een artikel, zodat we afspraken kunnen maken, zonodig ook met de auteurs van de bijdragen. Bij voorbaat hartelijk dank!  Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) vincent@stipmedia.nl

Home Magazine Boekblad was erbij

Vacatures Agenda

Over het nieuws

Boekenvakkers reageren op de voor hen belangrijkste en opvallendste nieuwsberichten van Boekblad.nl.

JILL LUITES Sinds januari Redactieassistente Boekerij fictie bij Meulenhoff Boekerij Nieuwe roman Mariët Meester verschijnt in gelimiteerde oplage ‘De bedoeling is dat het boek weer iets unieks en waardevols wordt.’ Een verrassende en prikkelende uitspraak die Mariët Meester deed over de beperkte oplage van haar boek Pingping. Slechts duizend boeken, mooi vormgegeven en met een verkoopprijs van € 29,90 per stuk. Een gewaagde gok om de, naar haar mening, op dit moment ontbrekende passie voor boeken weer op te doen laaien. Inspirerend om te lezen hoe ze zelf de uitgeverij belichaamde en mensen in haar netwerk benaderde om dit passieproject tot leven te brengen. Ze is natuurlijk niet de eerste die tegen de algemene trends in het boekenvak in zwemt om het te hervormen, maar het blijft leuk om te zien hoe iedereen de waarde van het boek naar eigen mening invult en daarnaar handelt. GESPREK OP ZONDAG: Marije Ravelli (De Waanzinnige Podcast) Een nieuwe podcast, voor en door kinderen, om als lesmateriaal voor leesbevordering te gebruiken. Als ex-medewerker van bibliotheken in

Midden-Brabant en Utrecht klinkt dat als muziek in mijn oren! Zoals Marije al aangeeft vergroot lezen je wereld; het geeft je de middelen om je in te leven in de belevingswereld van een ander. Dat is en blijft in alle tijden noodzakelijk en misschien vandaag de dag wel nog meer dan vroeger. Initiatieven die deze vlam weer willen doen ontwaken moeten omarmd worden, niet onderuit gehaald. Het gaf me dan ook positieve energie toen ik las dat dit idee de ruimte had gekregen om te ontwikkelen, al begon het zo klein, en door de steun van grote samenwerkingspartners zoals CPNB, de OBA en ABSA, ineens op zichzelf kon staan en gerealiseerd werd. In een woord: waanzinnig! Leopold komt met Inspreekboek Kikker is verliefd En in het verlengde van de podcast uit het vorige bericht komt Leopold met het Inspreekboek. Hier probeert de uitgeverij in te grijpen in onze jongste jaren. Voorlezen is immers een sleutelervaring om zelf van lezen te gaan houden. Prentenboeken, themaboeken, muzikale verhaaltjes en luisterboeken; allemaal manieren om ouders met kinderen aan het lezen te krijgen. Naar mijn mening werkt het altijd beter om het verhaal voor de kinderen nóg persoonlijker te maken. Mijn moeder kocht vroeger voor mij op maat gemaakte verhaaltjes

www.boekblad.nl

waarin de hoofdpersoon, Jill, een avontuur beleefde. Ik hield het meest van deze boekjes en mijn moeder heeft ze voorgelezen tot ze versleten waren. Dus als er in die tijd een boek was geweest dat op afstand voorgelezen kon worden door de stem van een geliefde, had ik daar wel oren naar gehad! MEINHARD VAN DE REEP Uitgever bij Samsara, dat in april ook een eigen boekwinkel zal openen Uitgeverij Samsara opent boekwinkel in Amsterdam Vorige week zat ik tijdens de lunch op de inkoopbeurs naast een oudere boekhandelaar die na vijftig jaar zijn winkel ging sluiten en alleen nog op de beurs was om afscheid te nemen van de vertegenwoordigers. Hij noemde Bolletje Com als een van de oorzaken! Zelf was ik daar om boekkeuzes te maken die bij het profiel van onze nieuwe winkel zouden passen en natuurlijk bekruipt je dan het gevoel: welk winkelconcept kan nog op tegen dat assortiment en het bestelgemak? Onze insteek is profilering van het assortiment, hoge klantvriendelijkheid en service, verrassende keuzes in nevenartikelen, betrokkenheid creëren met je klanten en verrassende activi-

Lees de besproken artikelen op boekblad.nl teiten. Veelgehoorde argumenten natuurlijk, maar meer dan genoeg boekhandelaren weten deze ingrediënten dusdanig te mixen dat de boekhandel een plek wordt waar de liefhebber geniet van het ronddwalen en het proeven van al het moois dat dagelijks verschijnt! Bestseller 60 (week 5): Prentenboek van het jaar scoort weer Moppereend als hoogste binnenkomer! Heerlijk om te zien dat al jaren achtereen de klant de actie van de Voorleesdagen waardeert en er dus massaal op reageert. Het toont aan dat de acties van CPNB, mits goed uitgevoerd en gedeeld op de winkelvloer, extra omzet en extra aandacht voor een specifiek segment opleveren! Moet CPNB zijn bakens verzetten? Nee, CPNB moet nog dieper investeren in de events die ertoe doen, niet versnipperen, maar de herkenbare thema’s verder uitdiepen, qua marketing nog sterker aanzetten en het boek een volwassen aanzicht geven in reclamecampagnes. En daarin actief hand in hand samenwerken met de grote spelers in het boeken- en uitgeversvak. KASPER BOCKWEG Voorheen Vantilt, sinds januari PRmedewerker van Athenaeum-Polak & Van Gennep en Volt Marc Beerens wordt uitgever Boom Het is spijtig dat er bij Vantilt geen nieuwe boeken meer zullen verschijnen. Vantilt was een kleine, maar unieke uitgeverij die je kon herkennen aan de combinatie van fraaie vormgeving en min of meer compromisloze inhoud. Hopelijk krijgt het fonds elders een nieuw

leven. Waar anders verschijnt een monografie over Deleuze & Guattari’s discussie met de psychoanalyse? Of een boekwerk over de vijftiende-eeuwse voorloper van de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek? Hoe dan ook verdwijnt met Vantilt (voorlopig) de laatste uitgeverij uit Nijmegen, vanouds een stad met een veelkleurig cultuurleven. Het valt te hopen dat de bewoners van de Waalstad, en in het bijzonder de geleerde inwoners van het Erasmusgebouw, hun weg naar nieuwe uitgevers zullen vinden – ook als ze daarvoor het land moeten doorkruisen. CPNB start ‘Geef meer met een boek’ Mensen blijken ‘het geven van boeken te ervaren als iets zeer persoonlijks in vergelijking met veel andere type cadeaus’ aldus CPNB. Let wel: het geven van boeken wordt zo ervaren. Het is misschien inderdaad zo dat een cadeauboek veel zegt over de gever (en zijn inschatting van de ontvanger). Geen wonder dus dat mensen het ‘moeilijk vinden een passend boek uit te kiezen’: je wilt liever niet belerend, maar ook niet denigrerend zijn. Met de gulden middenweg loop je daarentegen kans om je naasten een onpersoonlijk boek cadeau te doen – onvergeeflijk. Goed dus, dat CPNB mensen op weg helpt in dit sociale mijnenveld. Nog een ongevraagde toevoeging aan hun rijtje boekentips ‘met grote meerwaarde’: laat je medemens weten hoe hoog je ze hebt zitten, geef een literaire klassieker. Boekenvak blijft kalm over naderende Brexit Wat zou de Brexit betekenen voor het boekenvak? Net als voor alle andere sectoren van economie en maatschappij is het antwoord vermoedelijk: weinig goeds. Toch zou

februari 2020  jaargang 187

het kunnen dat er met het Engelse vertrek ook iets verandert aan de Angelsaksische dominantie in boekenland. Want met alle aandacht voor het moois aan de overzijde van het kanaal is er doorgaans minder oog voor al het moois uit de rest van Europa. Dat veel van de Franse, Duitse, Italiaanse of Spaanse auteurs die hier momenteel bekendheid genieten, tot ons moeten komen via de omweg van Amerikaanse of Engelse lezers en recensenten blijft toch een curieus gegeven. Naar verluidt vindt er momenteel een grootse heropleving plaats van de Nederlands-Franse diplomatie, het zou mooi zijn als er zich iets soortgelijks in de boekenwereld voordeed. 

Vereniging Boek & Zaken in liquidatie Bovengenoemde rechtspersoon (KvK 30285738) is per 1 januari 2020 ontbonden bij besluit van de Algemene Ledenvergadering d.d. 7 november 2019. De rekening en verantwoording en het plan van verdeling liggen tot 31 maart 2020 voor eenieder ter inzage ten kantore van het Handelsregister van de Kamer van Koophandel, vestiging Utrecht, en ten kantore van de penningmeester, Meentheweg 5, 8391 VA Noordwolde.

PHILIP VAN COEVORDEN EN KEES VISSER Beiden geboren in 1970, hebben Bedrijfskunde in Groningen gestudeerd. Ze hebben in de periode 1988-1994 samengewerkt bij het faculteitsmagazine Bedrijfskundige Berichten. Als bijverdienste hielpen ze tijdens hun studie uitgeverij Scriptum bij de productie van boeken, in de rol van redacteur en dtp-er. Direct aansluitend op hun studie hebben ze, na een periode van voorbereiding, Mainpress opgericht. Ze hebben nooit in loondienst gewerkt.

www.boekblad.nl

DE VISIE

Philip van Coevorden en Kees Visser (Managementboek):

‘ONZE MARKT IS GROTER GEWORDEN’ Nichewebwinkel Managementboek, een handelsnaam van MainPress B.V., viert dit jaar zijn 25-jarig bestaan met een aantal bijzondere evenementen. De onderneming werd opgezet door de huidige eigenaren Philip van Coevorden en Kees Visser en presteert nog steeds uitzonderlijk goed. Belangrijke elementen van het succes: ze waren er erg vroeg bij, grepen kansen als ze die zagen en besteedden van meet af aan veel aandacht aan de klant. Tekst Enno de Witt Beeld Chris van Houts

ees Visser vertelt graag en met smaak het verhaal hoe zijn compagnon Philip van Coevorden en hij begonnen met Managementboek. ‘We zaten bij Dick Boer van uitgeverij Nelissen in de zon en vertelden wat we van plan waren. We legden uit dat de distributie en zichtbaarheid van managementboeken in Nederland slecht geregeld waren. Mensen wisten niet wat er verscheen. Ons plan was een blad maken waarin we recensies zouden plaatsen, interviews en een selectie van interessante boeken. De boeken die we opnamen zouden we verkopen, zoals we nog steeds doen eigenlijk. Van Boer wilden we een hogere marge dan gebruikelijk, recht van retour, want dat kreeg je niet altijd, en recensie-exemplaren – toen nog echt een ding voor ons, inmiddels niet meer. We vroegen kortom of hij mee wilde doen. Hij dacht even na en zei: “Dus toch!” Daarmee bedoelde hij dat hij een dergelijk idee zelf ook al eens had gehad. Wie ook iets in ons idee zag was uitgeverij Scriptum in Schiedam. Ze stapten voor 75.000 gulden in, in ruil voor een klein aandeel. Wat wij deden was tot dat moment nog niet vaak voorgekomen in het boekenvak: een boekhandel die met uitgeverijen ging samenwerken. Voor ons voelde dat heel logisch.’

februari 2020  jaargang 187

DE VISIE

Eigen voorraad Jullie begonnen vanuit een visie? Visser: ‘Eerder vanuit een heel concrete waarneming. Managers wilden op de hoogte blijven van wat er in hun vakgebied gebeurde. Er verschenen heel veel nieuwe titels, die niet bij iedere boekhandel voorradig waren. Ze zagen door de bomen het bos niet meer. We dachten dat we met ons blad een klein gaatje in de markt konden vullen. Het grappige is wel, dat we op ons kaartje “uitgever” achter onze naam hadden staan. We dachten eerst nog dat we daarmee geld zouden gaan verdienen. In de opstartfase zouden we dan wat kosten kunnen terugverdienen met de verkoop van boeken.’ Van Coevorden: ‘Toen we zagen dat de inkomsten elders lagen, hebben we de bakens direct verzet. We begonnen in hetzelfde jaar als Amazon, maar dat startte meteen op internet. Wij waren aanvankelijk een verzendboekhandel, maar we waren sinds 1996 al betrokken bij een soort digitale knipseldienst voor grote bedrijven als NS, Hoogovens en KLM. De Baak

zouden maken van het CB. Ongeveer 80 procent van onze leveringen komt uit eigen voorraad. Een bijkomend voordeel is dat de verpakkingen er dan goed uitzien.’ Van Coevorden: ‘We hebben niets tegen het CB. Ze komen hier iedere dag langs en ze doen het erg goed, we zijn zeer tevreden. Maar als je elf man in je eigen magazijn hebt rondlopen ben je veel flexibeler. We hebben ook lastig verkrijgbare titels op voorraad, waarvan we weten dat klanten ze willen hebben.’ Visser: ‘Het Ministerie van Defensie bestelt veel specifieke buitenlandse literatuur. We wisten dat de vorige leverancier geen eigen magazijn had en veel rechtstreeks door uitgevers in Engeland liet bezorgen. Alleen worden die pakjes bij kazernes niet geaccepteerd, dus daar stuurden ze ze gewoon terug. Omdat wij zelf leveren, weten ze welke koeriers wanneer komen. Dat is via een externe partij veel lastiger te managen.’ Van Coevorden: ‘Vergeet ook niet hoeveel informatie je krijgt over klanten en over je eigen processen als je het zelf doet. Wij horen direct wat niet goed gaat,

PHILIP VAN COEVORDEN: ‘WE STUREN OP FOUTEN, NIET OMDAT WE WILLEN WETEN WÍE EEN FOUT HEEFT GEMAAKT, MAAR WAARÓM’ was verantwoordelijk voor de tijdschriftartikelen en wij werden de boekenleverancier. Op die manier waren we toch al snel online aanwezig. We gebruiken nog steeds de terminologie die stamt uit de technische infrastructuur van destijds, al zijn de databases natuurlijk in hoge mate geëvolueerd en geperfectioneerd. Management en P&O waren toen de twee hoofdgebieden en zo heet een van onze hoofdapplicaties nog steeds: Manpo.’ Visser: ‘We hebben altijd een eigen magazijn gehad. Het eerste was in de vochtige kelder van uitgeverij Scriptum: een lage, kruip-door-sluip-door ruimte met veel te lage inpaktafels: niet handig dus. In die tijd hadden ook veel uitgeverijen trouwens nog een eigen magazijn. Voor ons was de belangrijkste reden dat we snel konden leveren, ook buitenlandse boeken. Niet alles lag (integraal) bij het CB. Daarvoor hebben we wel ons eigen logistieke systeem moeten ontwikkelen. Met de kennis van nu zouden we het misschien heel anders hebben gedaan, maar het biedt ons nu enorme voordelen. We hebben bijvoorbeeld de hele centrale overheid, inclusief de nationale politie, als klant, na een aanbesteding. Die hadden we niet kunnen winnen als we voor onze leveringen volledig gebruik

we krijgen de retouren binnen, je verzamelt allemaal kleine brokjes informatie als je het systeem in eigen hand houdt. We hebben daar geen digitaal systeem voor met allemaal metertjes, hier werken betrokken mensen die ons veel feedback geven. We sturen op fouten, niet omdat we willen weten wíe een fout heeft gemaakt, maar waaróm.’ Kunnen jullie daarvan een voorbeeld geven uit de praktijk? Visser: ‘Er is een bekende auteur en die heet Weggeman. In het magazijn zetten we zijn boeken bij elkaar. Maar hij schreef zowel Kennismanagement als Kennismanagement in de praktijk. Op een gegeven moment ontdek je dat je die twee titels niet naast elkaar moet zetten.’ Van Coevorden: ‘We zagen ook een keer dat er veel fout ging bij het inpakken en wilden weten hoe dat kwam. Bleek dat de persoon die daarvoor verantwoordelijk was een zichtprobleem had. We hebben het met hem besproken en goed opgelost. Met een bril.’ Visser: ‘We vragen ons altijd af of een fout een incident is, kan gebeuren, of dat er een diepere oorzaak onder ligt die je kunt oplossen. Wat vaak verkeerd ging was als een klant tien titels bestelde, waarvan

www.boekblad.nl

DE VISIE

februari 2020 î &#x2030; jaargang 187

één of twee dubbel. Dat hebben we opgelost door het duidelijker op de factuur te zetten waarmee de pickers aan het werk gaan. Het gaat om kleine procesverbeteringen. We zijn ook voortdurend bezig met de verwerking van de rechtstreekse feedback van klanten. Internetboekhandels zijn als door de duvel achternagezeten. Alles moet goed, anders is de klant zo weg.’

Randverschijnsel Jullie doen het in jullie niche opmerkelijk goed en zijn bijna monopolist. Hoe komt het dat jullie in een dynamische markt die positie hebben kunnen vasthouden en uitbouwen? Visser: ‘Er zijn wel anderen geweest, maar die begonnen toen wij al een jaar of tien bezig waren. We hebben ongetwijfeld goede dingen gedaan, maar we hebben ook wel het geluk gehad dat we op het juiste moment op de goede plek waren. Het zegt wel iets dat het woord “internet” niet in ons bedrijfsplan stond. Maar het kwam op ons pad en we dachten dat het goed bij ons zou kunnen passen. Daarna is onze groei vrijwel niet door het vak opgemerkt, net als die van Bol.com. Dankzij internet groeide onze omzet het eerste jaar 50 procent, het tweede 45 en daarna 40. De boekhandel zag de internetverkopen het eerste jaar stijgen met 0,4 procent, dat groeide naar 0,8 procent, 1,2 procent en 1,6 procent. Zij zagen een lineaire groei van online verkopen, Bol.com en wij een exponentiële. Alleen stelde de omzet op het totaal niks voor, maar dat zou snel veranderen. De boekhandel zag intussen de verkoop van Bol.com door Bertelsmann als een signaal dat die er geen vertrouwen in hadden. De online retailers hielden zich stil, tot het te laat was. De happen die de webwinkels uit de markt namen, zorgden bij de fysieke boekhandel voor 3 tot 4 procent omzetverlies per jaar. En dan gaat het hard.’ In het vak is al heel lang een discussie over de factoren die de boekenverkoop aantasten, ontlezing zou de oorzaak zijn, met de concurrentie van schermen. In hoeverre hebben jullie daar last van? Van Coevorden: ‘We zien ook wel dat mensen misschien minder lezen, maar in deze markt wordt heel veel gelezen voor opleidingen en persoonlijke ontwikkeling. Er wordt veel met boeken gedaan vanuit een professioneel perspectief en dat is voor ons gunstig. Het aandeel print blijft redelijk op peil, loopt misschien iets terug, maar het is zeker niet weg. Ik ben er ook van overtuigd dat de internationale cijfers over het succes van e-boeken door Amazon worden gemanipuleerd. Ze zijn in de VS ontegenzeggelijk een groter succes dan hier, maar wel overdreven. In het bedrijfsleven is het voor sommige toepassingen han-

www.boekblad.nl

DE VISIE

dig om een digitale file te hebben, maar vaak is het gebruiksgemak van papier domweg beter. Het e-boek blijft nog lang een randverschijnsel, denk ik, tenzij er echt goede digitale toepassingen komen met een breder nut. Het is mijn indruk dat uitgevers terughoudend zijn met het doen van investeringen omdat ze ook niet weten welke kant het uit gaat. Soms is het ISBN van een e-boek hetzelfde als dat van de printeditie, dan heb je per saldo inderdaad dat boek achter glas. Maar ook als het ISBN anders is, biedt het e-book vrijwel nooit extra’s.’ Visser: ‘Vanuit het vak wordt geredeneerd: er is een boek en daar moet een e-boek van komen. Dat vind ik de verkeerde benadering. Het gaat erom dat iemand beter in zijn vak wordt en als je daarvoor een e-boek gebruikt is dat prima. Net zoals een papieren boek inspirerend kan zijn. Dat verandert niet erg. Het tegenover elkaar zetten van digitaal en print werkt niet. In de juridische markt is het weer anders, daar hebben ze de paginaverwijzingen nodig en werken ze veel met pdf. Ze noemen het e-boeken, maar het zijn geen e-pubs, want die hebben voor hen geen toegevoegde waarde.’

Crisis Na een vliegende start was de uitdaging die groei vasthouden. Hoe is dat gegaan? Visser: ‘Vooropgesteld: je kunt niet tien jaar lang 50 procent per jaar groeien. In 2008 viel Lehman Brothers en stopte de groei van de ene op de andere dag, omdat onze klanten het lastig hadden. Dat heeft iedereen gemerkt. Gek genoeg was 2009 wel ons beste jaar. We dachten dat als wij het al merkten, de stenen winkels het helemaal lastig hadden. We zijn toen extra gaan adverteren en groeiden. Daarna stabiliseerde de omzet twee jaar. Dat waren we niet gewend.’ Van Coevorden: ‘In de zomer van 2011 heeft de crisis er zwaar ingehakt. We zaten toen op het hoogtepunt van de Euro-crisis. We snapten eerst niet wat er aan de hand was, het ging zó hard. Economie en consumentenvertrouwen gingen zwaar onderuit en daar hadden wij last van tot begin 2013. We hebben twee jaar echt minder goed gedraaid, maar er was dan ook veel aan de hand in Nederland én in Europa. Met andere crises was dat minder. Als we het al niet wisten, weten we sinds 2011 zeker dat we een conjunctuurgevoelig bedrijf zijn.’

KEES VISSER: ‘INTERNETBOEKHANDELS ZIJN ALS DOOR DE DUVEL ACHTERNAGEZETEN. ALLES MOET GOED, ANDERS IS DE KLANT ZO WEG.’

Visser: ‘Bedrijven gaan in een crisis eerst bezuinigen op uitgaven die ze direct kunnen beïnvloeden. Zoals een gezin een jaar niet met vakantie gaat. Daarmee kun je gelijk geld besparen. Bedrijven stoppen met adverteren, maar het moet wel heel erg zijn als ze besparen op een boek van twintig euro. Sterker nog:

februari 2020  jaargang 187

mensen thuis te brengen. Dat konden we ook bewijzen, want als het blad uitkwam stegen de omzetten. Dat is een factor geweest in de managementboekenmarkt, en die is best groot.’

PHILIP VAN COEVORDEN: ‘IK BEN ER VAN OVERTUIGD DAT DE INTERNATIONALE CIJFERS OVER HET SUCCES VAN E-BOEKEN DOOR AMAZON WORDEN GEMANIPULEERD’

Wat zijn in grote lijnen de belangrijkste veranderingen die de managementboekenmarkt de laatste kwart eeuw heeft doorgemaakt? Visser: ‘Onze markt is groter geworden. In het begin werd hij gedicteerd door uit het buitenland vertaalde boeken. Inmiddels is er een enorme groep Nederlandstalige auteurs ontstaan. Bovendien verschuift de focus van strategisch management en organisatiekunde naar persoonlijke ontwikkeling, naar boeken over (persoonlijk) leiderschap.’ Van Coevorden: ‘De maatschappij gaat veel meer uit van individuele ontwikkeling. Wat kan jouw bijdrage zijn en wat kun je uit jouw werkzame leven halen. Het gaat ook om de balans tussen privé en werk, om zelfontplooiing. Je ziet ook dat de ontwikkelingen in het bedrijfsleven razendsnel gaan, dus je hebt handvatten nodig. Wij trekken erg nauw op met auteurs die weten wat er in de samenleving speelt en daarover schrijven. Als we dan een trend hebben, gaan ook anderen ermee aan de haal en wordt het snel een hype, maar in de kern gaat het om signalen waar mensen over willen lezen.’

ze kunnen tegen het personeel zeggen dat er geen geld meer is voor trainingen, maar nog wel een klein boekenbudget.’

Het managementboek is in korte tijd een fenomeen geworden, een categorie op zich. In hoeverre hebben jullie daaraan bijgedragen? Van Coevorden: ‘We hebben er een erg grote rol in gespeeld, meteen vanaf het begin. De directeur van uitgeverij Van Gorcum vertelde me toen al dat hij had gehoord dat mensen met “ons krantje” naar de boekwinkel gingen. Bol.com heeft jarenlang de categorie “Business” gehad, dat werd op een gegeven moment “Managementboeken”. Daar hebben wij ons steentje aan bijgedragen.’ Visser: ‘Dat had overigens niet gekund als onze maatschappij niet een maatschappij van organisaties was geweest. Het werk moet geregeld worden, dat is een immens vraagstuk, wat er ook zou zijn geweest zonder ons.’

Zelfontplooiing

Aanbestedingsland

Jullie werken anders dan de meeste boekhandels van meet af aan samen met uitgeverijen. Wat brengt jullie dat? Visser: ‘Ik heb me er altijd over verbaasd dat boekhandelaren elkaar collega noemen, maar uitgevers worden gewantrouwd. Wij hebben respect voor de boekhandel, maar het zijn onze concurrenten en uitgeverijen en hun auteurs zijn onze partners. We zijn destijds goed ontvangen door uitgevers, omdat we nieuwe markten aanboorden door de boekhandel bij

In 2014 namen jullie binnen een maand zowel computerboekenwebwinkel Comcol als Jongbloed Juridische Boekhandel over. Hoe belangrijk is dat voor jullie geweest? Van Coevorden: ‘Comcol hadden we al wat langer in het vizier. Toen ging Swets ineens failliet. We deden eerst niets, maar toen werd de vraag actueel wat er met Jongbloed ging gebeuren. We raakten in gesprek en twee weken later was de koop rond. De assimilatie ging daarna redelijk soepel, van de mensen die mee-

www.boekblad.nl

DE VISIE

kwamen werkt er nog maar één bij ons. Het belangrijkste was dat er een steviger fundament onder ons bedrijf kwam. We gingen zakendoen met instituties, dat was een geheel nieuwe tak van sport. Achteraf was het een grote stap, een springplank naar het bastion van overheid en grote instellingen. Het was veel werk, maar als je nu ziet waar we staan, met de hele Rijksoverheid als klant, veel Zuidas-kantoren, de Rijkspolitie. Het heeft uiteindelijk de bedrijfsomvang verdubbeld. We kwamen in aanbestedingsland, en wonnen meteen de meest complexe.’ Hoe doe je dat als nieuwkomer? Van Coevorden: ‘We hadden naamsbekendheid en we hadden een bekend bedrijf met een goede naam overgenomen. Toen klanten hoorden dat MainPress, de naam van onze BV, Jongbloed had overgenomen gingen ze steigeren, ze hadden geen idee wie dat waren. Maar van Managementboek waren ze vaak al klant. Dat stelde ze gerust, onze reputatie was goed.’ Visser: ‘Het heeft ook geholpen dat we dit bedrijf zelf hebben opgebouwd. We hebben pakketten ingepakt, facturen en aanmaningen verstuurd, boze klanten aan de lijn gehad. We weten veel details. Dus als je wordt gevraagd naar de klachtenprocedure of hoe de verbetercirkels werken, kun je vertellen dat we iedere maandag met de klantenservice en de mensen van het magazijn overleggen over wat er beter kan, terwijl andere inschrijvers beginnen over de customer journey. En wij zijn er al heel lang, terwijl bij grote concerns je iedere twee jaar met een andere accountmanager te maken hebt. De historie die je met je meedraagt is voordelig.’ Hoe zien jullie de toekomst? Visser: ‘We verkochten aanvankelijk met veel succes B2C. Sinds de overname van Jongbloed is daar B2B aan toegevoegd. Het betekent aanbestedingen en aansluiten op hoe bedrijven werken. Je bent eigenlijk een “externe inkoopafdeling” voor vakliteratuur. Daar zit nog veel groei. In een aantal grote markten is nog ruimte, in non-profitsectoren als die van de gemeenten en ziekenhuizen, maar het kan ook het grootzakelijke zijn. In de consumentenmarkt blijven we gewoon doen wat we deden.’ Van Coevorden: ‘In april gaat onze nieuwe (responsive) website online. Dat is echt een nieuw begin. Daarmee kunnen we met name ook onze B2C klanten veel beter bedienen. Iedereen werkt tegenwoordig vooral op zijn mobiel, daar moet de website op zijn aangepast. In 2005, 2006 liepen we voorop, we zijn in de loop van de jaren wat meer volger geworden omdat de ecommerce wordt gedicteerd door de echt grote partijen. Door onze omvang kunnen we volgen, maar we zullen ons moeten aanpassen aan de standaarden wat betreft levering, hoe je verpakking eruitziet, welke betaal- en aflevermogelijkheden je aanbiedt. En dat kunnen we gelukkig.’ 

KEES VISSER: ‘IK HEB ME ER ALTIJD OVER VERBAASD DAT BOEKHANDELAREN ELKAAR COLLEGA NOEMEN, MAAR UITGEVERS WORDEN GEWANTROUWD’

februari 2020  jaargang 187

ABA Winter Institute 2020

Make the story, be the story! Van 21 tot en met 24 januari vond de vijftiende winterbijeenkomst van de American Booksellers Association (ABA) plaats. Een delegatie van Nederlandse boekenvakkers reisde af naar Baltimore. Marischka Verbeek van boekhandel Savannah Bay in Utrecht en CPNB-directeur Eveline Aendekerk beschrijven voor Boekblad hun ervaringen. Tekst Marischka Verbeek

Met een groep van veertien boekhandelaren en aanverwanten vier dagen lang naar Baltimore voor een congres van ruim achthonderd Amerikaanse boekverkopers, plus twee dagen Washington, dat was een ware uitdaging voor deze boekverkoper als niet-echt groepsmens. Maar wat een inspirerende week werd het! Zoveel indrukken dat ik ze niet allemaal kan beschrijven, dus hier slechts een selectie in de vorm van zes uitspraken die me bijbleven.

The majority of travellers want datadriven information but a large minority is looking for storytelling driven information, the kind of stories only locals can provide. Aldus uitgever Wildsam tijdens zijn presentatie over hun succesvolle nieuwe reeks reisboeken: stedengidsjes zonder foto’s en rijtjes bezienswaardigheden, maar met

tekeningen en verhalen van locals. In de eeuwige strijd tegen Amazon ontdekken steeds meer boekhandelaren dat klanten niet louter op zoek zijn naar snel en goedkoop bestellen, ze willen producten met een verhaal, aangeraden door mensen die hen kennen, in een winkel die onderdeel is van hun buurt en hun leven.

Don’t sell the story; make the story, be the story! And get paid for it! Bij de workshop Creating Profitable Events krijgen we van de bevlogen boekhandelaar Cindy Dach van Changing Hands Bookstore (Tempe, Arizona) zeer down to earth informatie over hoe je een evenement kunt plannen, budgetteren, bemensen, uitvoeren en evalueren; niet alleen kostenneutraal maar winstgevend. Geen auteursavonden maar zelfstandige activiteiten, van kleinschalige workshops

www.boekblad.nl

tot pizzafestivals (op straat) voor de hele stad. Naast alle praktische tips draagt ze vooral luid en duidelijk de overtuiging uit dat je als boekverkoper een expert bent, een organisator (‘eventplanner’) met kennis van zaken, ervaring en een netwerk waar mensen je graag voor willen betalen. Dus: vraag een vergoeding aan je samenwerkingspartners voor het organiseren van evenementen en verkoop je kennis, tijd, kunde en expertise. Ik weet uit ervaring al dat het kan, maar het is bijzonder inspirerend het zo enthousiast bevestigd te zien.

We’re in this business of bookselling to raise the consciousness of our community to the highest possible level. Een uitspraak van Shirikiana Aina Gerima van Sankofa Video Books and Café, tijdens het Black Booksellers panel. Een aantal baan-

ACHTERGROND

Nederlandse boekenvakkers op reis

‘Een droom van een boekwinkel’: Politics and Prose, Washington

februari 2020  jaargang 187

Interieur Politics and Prose

‘ONTSNAPPEN AAN THE DIGITAL FATIGUE IS EEN WERELDWIJD VERLANGEN WAAR BOEKWINKELS OP KUNNEN INSPELEN’

brekende boekondernemers praat over hun rijke geschiedenis en bruisende heden, met oog voor zowel activisme als literatuur. Als eigenaar van een ooit uit idealisme begonnen boekwinkel herken ik veel, maar de problemen in dit land zijn wel even andere koek. In de huidige Amerikaanse samenleving worden alle zwarte initiatieven argwanend bekeken en de FBI houdt black bookstores nog steeds in de gaten. Deze boekhandelaren doen het niet voor financieel gewin of om mensen lekker te laten ontspannen. Ze zijn er om hun achterban te redden uit een moeras van laaggeletterheid, criminaliteit en armoede, en ze redden hen door hen te laten en leren lezen.

A bookstore is a temple of creative imagination, an asylum for free speech and a spiritual place for those seeking rest from the digital jungle. Aldus schrijfster Rebecca Solnit in haar bevlogen lezing over de waarde van lezen en boekhandels. Wat kunnen Amerikanen het toch

mooi zeggen. Maar het is een observatie die we in Nederland ook wel herkennen: de boekwinkel heeft steeds meer waarde als spirituele plek. Ontsnappen aan the digital fatigue is een wereldwijd verlangen waar boekwinkels op kunnen inspelen.

I really don’t like this store, it’s not real. Dat zegt een jongetje van een jaar of zeven tegen zijn vader bij het verlaten van de Amazon Bookstore in Washington. De Amazon winkel doet me denken aan films als Blue Velvet – aan de oppervlakte alles shiny en perfect, daaronder een leegte of iets griezeligs. Felle lichten, louter frontaal geplaatste boeken, met kaartjes eronder met verkoopcijfers en ranglijsten. Veel digitale gadgets, instagrammable displays en hippe muziek. De winkel is groot en er zijn veel klanten, maar slechts twee man personeel. Deze jongens hangen lusteloos achter de toonbank en zijn luid en non-stop met elkaar in gesprek. Klanten met vragen worden met een ongeïnteresseerd handgebaar doorgewoven. We zien de meeste mensen binnenkomen voor de retourbalie die er ook zit, om boeken terug te brengen of af te halen. Bij de toonbank komt slechts sporadisch iemand om af te rekenen. Niemand leest een boek, alleen de bordjes bij de kasten. Iedereen is snel weer weg (wij ook).

We’ve been customers at this bookstore since it started (in 1984), we come here every week and we’ll always be here, it’s our home. Dit vertelt een echtpaar mij in Politics and Prose, de grootste zelfstandige boekwinkel in Washington, met drie vestigingen, een slordige 15 miljoen dollar omzet, 120 medewerkers en zo’n 1500 (!) evenementen per jaar. Het is een droom van een boekwinkel, Politics and Prose op een winterse zaterdagochtend. Ongelooflijk veel interessante titels, prachtige

www.boekblad.nl

inrichting en vormgeving en afgeladen vol met klanten die levendig met elkaar en het personeel in gesprek zijn. Beneden een enorme kinderen jeugdboekenafdeling waar docenten en kinderen aan een tafeltje zitten als ambassadeur van de winkel en overal kinderen en ouders aan het (voor-)lezen zijn. Ook in de kelder: een uitgebreid café waar mensen achter laptops zitten met koffie en taartjes, maar vooral ook weer heel veel lezende mensen. Iedereen wordt uitgebreid begroet en bij de kassa (waarvoor rijen mensen met stapeltjes staan) maken de medewerkers met elke klant nog een praatje. Het enthousiasme en werkplezier is duidelijk te merken. De sfeer is geweldig en onze hele groep wil graag uren hier vertoeven. Ik denk weer aan de uitspraak van uitgever Wildsam: hier zie je de minderheid van de boekenkopers, want het gros koopt in dit land natuurlijk online. Maar wat een geweldige, bruisende, loyale én economisch interessante minderheid, die storytelling driven informatiezoekers. Wat een mooie toekomst voor de boekhandel. Tot slot Het is een fijne conclusie om mee naar huis te nemen: we moeten ons niet blindstaren op het vijanddenken, op clicks versus bricks, Amazon versus Indies, maar uitgaan van onze eigen vernieuwingskracht die aansluit bij wat een groeiende minderheid zoekt: verhalen, community, evenementen in je eigen buurt, vergroten van bewustzijn, ontsnappen aan de digitale druk en een échte winkel waar je je thuis voelt. Dat kunnen wij in Nederland ook, sterker nog: we doen het al. Nu nog dit alles met hetzelfde gevoel van eigenwaarde en trots kunnen uitdragen als de Amerikaanse Indies. Daar kunnen we nog veel van leren. 

ACHTERGROND

Literair enterpreneur Tekst Eveline Aendekerk

voor de grote toename van het aantal Indies. Dit aantal steeg namelijk met 49 procent in de periode 2009 (1651 winkels) tot 2018 (2470 winkels). Raffaelli schrijft dit toe aan drie C’s: Community, Curation en Convening. Op basis daarvan geeft hij de volgende vijf aanbevelingen:

Voor mij persoonlijk was de reis naar Baltimore en Washington een prachtige kans om niet alleen de Amerikaanse markt beter te begrijpen en ervan te leren, maar ook om de andere dertien deelnemers aan de Nederlandse delegatie (boekhandelaren en KBb’ers) beter te leren kennen. Ik kan bladzijden volschrijven over deze inspirerende reis maar laat ik mij beperken tot mijn drie hoogtepunten.

De openingsspeech door de president van de ABA, Jamie Fiocco, waarin zij haar baan verwoordde met de woorden: ‘I am the leader of a movement that is changing the world every day’. En dat is ook precies hoe het hier voelt. De Independent Bookstores (Indies) worden geleid door veelal jonge, progressieve mensen die niet alleen een business runnen maar ook, of zelfs vooral, deel willen zijn van een beweging die (sociale) verandering wil creëren in de VS. Het is bijna een politieke beweging. Dit gegeven maakt dat je je onderdeel waant van een zeer hechte club likeminded mensen. Heel inspirerend.

De toespraak van keynotespeaker Ryan Raffaelli (Harvard Business School). Hij onderzocht wat de redenen zijn

- Benadruk de waarde van de lokale community en moedig klanten aan onderdeel te worden van een bredere beweging die lokaal winkelt. ‘Localism as a social movement’ noemt Raffaelli het. - Concurreer alleen op deskundigheid en kwaliteit en niet op prijs en voorraad. - Zet de winkel neer als een ontmoetingsplek door evenementen en unieke ervaringen te organiseren die naadloos aansluiten op de lokale community. - Draag bij aan industriedata (Het blijkt namelijk een uitdaging te zijn om Indies te laten rapporteren). - Deel actief best practices met andere onafhankelijke retailers.

aan) wetgeving. Ik was geschokt om te horen dat meer dan de helft van alle Amerikaanse huishoudens al een Amazon Prime abonnement heeft en dat dit aantal stevig blijft stijgen. Ik eindig met een prachtig nieuw woord dat ik hier heb geleerd voor boekverkoper: Literair entrepreneur. 

‘DE MACHT VAN AMAZON KOMT NIET ZOZEER VOORT VANUIT TECHNOLOGIE ALS WEL VANUIT (HET GEBREK AAN) WETGEVING’

Vooral die focus op lokaal winkelen (in plaats van bij Amazon) voel ik hier heel sterk. Daar zetten de Indies echt op in.

Het Antitrust Symposium in Washington DC. Dit symposium ging over de toenemende machtsconcentratie in retail en tech, met andere woorden over Amazon. De verwachting is dat Amazon in 2030 65 tot 70 procent van de totale online retailmarkt in handen zal hebben, met alle gevolgen van dien. De ABA roept op tot onderzoek in het kader van de Antitrust Act. Belangrijke conclusie: de macht van Amazon komt niet zozeer voort vanuit technologie als wel vanuit (het gebrek

februari 2020  jaargang 187

De Indies vormen bijna een politieke beweging

Eindelijk komt Amazon echt naar Nederland

NIET LANGER EEN SCHIM OP DE ACHTERGROND Naast de uiteindelijke en definitieve doorbraak van het e-boek werd het afgelopen decennium naar weinig zo met angstige spanning uitgezien als de definitieve komst van online retailgigant Amazon. De grote disruptor, althans in de Verenigde Staten. Wat hier gaat gebeuren – wie het weet mag het zeggen. Een uitnodiging tot discussie! Tekst Enno de Witt

Boekblad berichtte met enige regelmaat over vermoedens van geruchten en geruchten over vermoedens dat de Amerikanen nu toch echt aan de grens stonden. Dat leidde telkens weer tot grote opwinding. Dat begon allemaal zo aan het einde van de jaren nul. Aan het thuisfront was toen alles nog rustig, alles speelde zich in het buitenland af, onder meer de strijd over wie de prijs van een e-boek mocht bepalen: de uitgever of de webwinkel. Dat was nog in de tijd dat de verwachtingen hooggespannen waren over een nabije doorbraak van het digitale lezen, een grote Kladderadatsch die alles in het mondiale boekenvak op zijn kop zou zetten – maar die nooit echt is gekomen. Sluipenderwijs Niet het e-boek bleek de grootste bedreiging voor de boekhandel, maar de online retail, die in ons land door Bol.com stevig op de kaart werd gezet, aanvanke-

lijk zonder dat iemand het in de gaten had. Zo stevig, dat het bedrijf zeker als het om de online verkoop van boeken gaat geen enkele serieuze concurrentie te duchten heeft, ondanks manmoedige pogingen van onder meer televisiemaker Rob Muntz. Van zijn in 2014 gestarte winkel, die de auteurs zou laten meedelen in de opbrengsten, werd sindsdien weinig meer vernomen. Te altruïstisch, en dan win je natuurlijk nooit van de kille cijferaars. Anderen die dachten met de online verkoop van boeken in ieder geval een deuk in het imago van Bol.com te kunnen slaan kwamen niet ver. Boekenwebwinkels bestaan nog, maar in de marge, en de stenen ketens doen nog steeds vergeefse moeite om er een digitale tak aan te hangen die het grote antwoord op Bol.com zal blijken te zijn. Uitgaan van de loyaliteit van de klant en inspelen op diens schuldgevoel levert aantoonbaar te weinig op. In de jaren tien bleef Amazon voor ons een schim op de achtergrond die zo nu en dan in het nieuws kwam, steevast met zaken die ons niet aangingen of raakten. Zo raakte Amazon in de VS slaags met de vijf grootste uitgeverijen, omdat het de prijzen van e-boeken rigoureus had verlaagd. Een loss leader-strategie, diepe zakken om iedere concurrent uit de markt te drukken. Drie van de uitgevers begonnen een eigen webwinkel, bookish.com, maar konden de groei van Amazon daarmee niet stuiten. Intussen kwam Amazon sluipenderwijs wel steeds dichterbij, wat in het vak leidde tot een haast onmerkbare toename van de onzekerheid en nervositeit. Die werden veroorzaakt door de verhalen die uit Amerika kwamen overwaaien, waar Amazon nota bene stenen winkels begon, en een totaal gebrek aan inzicht waar de webwinkel heen wilde en hoe je je daartegen zou kunnen verdedigen – of misschien zelfs van zou kunnen profiteren, al zag eerlijk gezegd nog niemand daar enige mogelijkheid toe. In 2014 verscheen hier Amazones e-reader Kindle op de markt, wat door deze en gene doemprofeet uiter-

www.boekblad.nl

BOEKHANDEL

aard werd gezien als een teken aan de wand, maar vooralsnog bleef het relatief rustig, in de zin dat er niets dramatisch gebeurde. Wat ook zal zijn gekomen doordat het legale e-boek nog steeds een marginaal verschijnsel bleef. Logistieke partners Amazon ging gewoon door, veroverde Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, ging zelf e-boeken uitgeven, in Boekblad verschenen op gezette tijden beschouwingen onder varianten op de kop ‘Amazon komt eraan’. Ook de politiek zat niet stil. In de Wet op de vaste boekenprijs (Wvbp) werd een bepaling opgenomen dat bui-

tenlandse verkopers geen Nederlands- of Friestalige boeken onder de vastgestelde prijs mochten verkopen. Maar: Amazon kwam bijna ongemerkt steeds dichterbij. Er werd een kantoor in Den Haag geopend, maar wie daar contact mee wilde opnemen kwam van een koude kermis thuis. Amazon.de sprak ineens ook Nederlands. In Amsterdam kwam een hoofdkantoor. Het bedrijf opende een pop-upwinkel in Amsterdam waar niets kon worden gekocht en die alleen als etalage diende. In het diepste geheim bleek transportbedrijf Vos Logistics in Oss met Amazon samen te werken, nieuws dat pas naar buiten kwam toen een dappere reporter van het Brabants Dagblad daar bij toeval een

februari 2020  jaargang 187

‘HOEWEL BOL.COM VEEL KLEINER IS DAN AMAZON EN MINDER GELD HEEFT, HOEFT DAT NIET TE BETEKENEN DAT ZE KANSLOOS ZIJN’

Dat blijken er welgeteld 66 te zijn (meetdatum 28 januari), Het gaat voornamelijk om functies in IT en marketing. Niet alleen voor de webwinkel, maar ook voor AWS en het twee jaar geleden voor een miljard dollar overgenomen smart home-bedrijf Ring. Het zal Amazon in Nederland dus niet alleen om boeken of zelfs maar de webwinkel gaan. De woordvoerder laat nog weten dat Amazon geen plannen heeft voor de bouw van een Fulfillment Centre of Delivery Station in Nederland.

bord met logo tegenkwam. Amazon Prime kwam voor Nederland beschikbaar. En telkens weer waren er speculaties over wanneer het allemaal echt zou gaan gebeuren. Dat werd dus 2020, maar de precieze datum is nog steeds niet bekend. Als we naar het verleden kijken zou dat best weleens een verrassing kunnen worden. Amazon zelf laat er in ieder geval niets over los. Als we contact opnemen met het hoofdkwartier van Amazon in Seattle worden we doorverwezen naar een woordvoerder in Duitsland, wat weer keurig past bij het beeld dat van daaruit de operatie in gang wordt gezet. Het antwoord bij onze oosterburen is uitermate vriendelijk, maar gevraagd naar details over de datum komt alleen de mededeling dat ze uitkijken naar het uitbreiden van het assortiment op Amazon.nl – tot op heden louter e-boeken en Kindles – ‘later dit jaar’. Wat dus in het extreemste geval morgenochtend zou kunnen zijn. Het streven is bovendien om een zo breed mogelijke selectie fysieke boeken aan te gaan bieden. Ook op de vraag waar die dan vandaan gaan komen volgt een vaag antwoord. Amazon gaat hier samenwerken met uitgeverijen, met auteurs – via Direct Publishing, het selfpub-platform voor de Kindle, waarmee dus uitgeverijen worden omzeild – en ‘centrale distributeurs. (…). We worden ondersteund door verschillende logistieke partners in Nederland en geven daar geen verdere informatie over.’ Zeer, zeer voor de hand ligt dan CB Logistics, maar daar laten ze desgevraagd weten geen mededelingen te doen over individuele klanten, virtueel of niet. De schrik zal er nadat al te laconiek Bol.com daar werd toegelaten nog enigszins in zitten. De Amazon-woordvoerder laat nog wel weten dat bij Amazon Nederland, inclusief het cloud-bedrijf Amazon Web Services (AWS), ‘enkele honderden’ mensen werken en dat nog zestig vacatures openstaan.

Consumentenmentaliteit Uit het voorgaande wordt duidelijk dat de met veel toeters en bellen aangekondigde komst van Amazon naar Nederland dit jaar eigenlijk niet meer is dan de volgende stap in een proces dat al jaren gaande is. Amazon doet het verstandig en stapt niet ineens met zevenmijlslaarzen de Nederlandse online retail in. Hoe dat kan aflopen hebben we bij Hudson’s Bay kunnen zien. Wel kunnen we nu een wat duidelijker beeld krijgen van wat die langverwachte komst nu eigenlijk gaat betekenen voor de online-markt en dan met name voor de boekenbranche. Vraag op feesten en partijen wie het meest gaat merken van Amazon, dan roept het hele gezelschap als uit één keel: Bol.com. Nederlands grootste webwinkel heeft de afgelopen jaren de transformatie doorgemaakt naar platform, intermediair tussen verkopers en consument, en dat is precies ook de manier waarop Amazon het hier wil gaan doen. Dat die twee elkaar dus in de weg gaan zitten lijkt onvermijdelijk. De online-koek wordt steeds groter, beide zullen ze er de grootste happen uit willen nemen. Bol.com ontkent ten stelligste, maar dat ze zich ineens ook op mode storten maakt ongetwijfeld deel uit van een defensieve strategie. Hoewel Bol.com veel kleiner is dan Amazon en (dus) minder geld heeft, hoeft dat niet te betekenen dat ze kansloos zijn. Eigenaar Ahold accepteerde vele jaren rode cijfers en lijkt dus vastbesloten er iets van te maken. Een misschien wel beslissend voordeel is dat Bol. com heeft bepaald hoe online retail er in ons land uit is gaan zien. Het is bijna een generieke naam geworden en de ervaring wijst uit dat zoiets goud waard is. De consument zal uit gewoonte, maar ook dankzij goede ervaringen kiezen wat hij kent. Amazon zal met een enorm interessante propositie moeten – blijven – komen om hem los te weken bij Bol.com. Het is verder gokken hoe goed Amazon de Nederlandse markt en eigenaardigheden kent. Het zijn vaak de kleinste details die de doorslag geven in dit land, met als wapenspreuk ‘wat de boer niet kent dat eet hij niet’. Bol.com heeft alles pico bello voor elkaar, als Amazon ook maar één minuscule steek laat vallen

www.boekblad.nl

BOEKHANDEL

staat het al op een lastig in te lopen achterstand. Zie opnieuw Hudson’s Bay, dat zich volledig verkeek op de Nederlandse consumentenmentaliteit. Amazon heeft een deel van die achterstand ingelopen door de zeer lange aanloop die het bedrijf nam voor het naar Nederland kwam. Zo kon een niet onaanzienlijk deel van de consumenten alvast kennismaken. Uit onderzoek blijkt dat 45 procent van de Nederlanders al eens iets kocht bij Amazon. Of dat voldoende zal zijn moet nog blijken. Bol.com is overigens niet de enige met wie Amazon hier de concurrentie aangaat, webwinkels als CoolBlue en Zalando – een voorbeeld van een buitenlands bedrijf dat de Nederlandse markt wist te veroveren, het kan dus wel – vissen in dezelfde vijver, en hebben een stevige reputatie die Amazon hier nog moet opbouwen. Het is daarbij de vraag hoe belangrijk ons land voor Amazon is, of anders gezegd de volle macht en aandacht op ons zal worden gericht. Fysieke winkels en uitgevers Dan de fysieke retail, de stenen winkels. De winkelstraten worden door online concurrentie leger en die trend zal zich voorlopig ook voortzetten, maar het lijkt niet erg waarschijnlijk dat consumenten die daar nog steeds hun boodschappen doen zich nu ineens door Amazon laten verleiden tot online winkelen. De strijd gaat om de koper die dat al doet en voor wie bijvoorbeeld de videostreamingdienst die aan een Primaabonnement hangt, een interessant alternatief kan zijn voor Netflix of andere aanbieders. Steeds legere winkelstraten zullen de fysieke boekhandels blijven teisteren, op een paar locaties in de Randstad na. Wie een vlaggetje in de kaart van Nederland steekt voor iedere stenen boekwinkel die ermee ophoudt is het meest buiten de Randstad bezig, en dan met name in plaatsen met minder dan pakweg vijftigduizend inwoners. Waar boekhandels het in dergelijke plaatsen nog wel goed doen is daar altijd een bijzondere reden voor, zoals de symbiotische winkels van Van der Velde en de filialen van Broekhuis. Die trend zet ontegenzeggelijk door en zal zich versnellen zodra zich een nieuwe technologische sprong voordoet als destijds de smartphone. Of Amazon al dan niet een succes wordt in ons land doet er niets aan af. De fysieke boekhandels die overblijven zullen van de komst van alweer een online retailer ook weinig merken doordat hier de Wet op de vaste boekenprijs geldt en zelfs Amazon dus niet kan gaan stunten, hoogstens een lobby voor afschaffing beginnen en op zoek gaan naar een eventueel grijs gebied tussen wat wel en niet mag.

zich uiteraard breed maken, zoals Bol.com dat bij tijd en wijle deed. Bekend werd het conflict met Das Mag, wat er toe leidde dat de boeken uit hun fonds niet bij Bol.com zichtbaar en leverbaar waren. Achter de schermen en off the record klinkt nog steeds gemopper over de voorwaarden die de grootste boekhandel van Nederland oplegt. Het kan dan prettig zijn als een tweede groot online kanaal beschikbaar komt, maar dat kan ook weer betekenen dat we van de regen in de drup raken, omdat diens voorwaarden nog ongunstiger zijn en een race naar de bodem begint. Als dan ook nog de situatie ontstaat dat naast het Audaxinloopimperium van Bruna en AKO, er een stevig groeiend online aandeel is, zit er voor de uitgeverijen weinig anders op dan zich te verenigen, teneinde niet vermalen te worden. We gaan kortom spannende tijden tegemoet. Faites vos jeux!  Reageren? Mail naar redactie@boekblad.nl

‘AMAZON ZAL MET EEN ENORM INTERESSANTE PROPOSITIE MOETEN – BLIJVEN – KOMEN OM DE CONSUMENT LOS TE WEKEN BIJ BOL.COM’

Voor uitgevers betekent de komst van Amazon dat een in potentie grote speler de markt betreedt. Die kan

februari 2020  jaargang 187

Martijn Couwenhoven (Uitgeverij Oevers):

‘ De literaire boekhandels steunden me vanaf het begin’

Uitgeverij Oevers was bedoeld om Franse literatuur over kunst te publiceren. Vier jaar na de start geeft Martijn Couwenhoven een veel breder palet aan titels uit. Toch voelen steeds meer mensen aan wat een typisch Oevers-boek is, constateert hij tot zijn genoegen. Tekst Maarten Dessing

Martijn Couwenhoven begreep het niet. Erik Hoekstra, inkoper van boekhandel Broekhuis, had zich lovend uitgelaten over de uitgaven van Oevers. Waarom legde hij dan in Twente geen stapels van Jon Fosse, Knud Sønderby of De rode lantaarn van Max Leonard neer? ‘Toen heeft hij me uitgelegd dat de inkoop een piramide is. Bovenin zitten een handvol bestsellers. Daaronder titels met een redelijke afzet. En helemaal onderin het gros. Wat óók nog verschijnt. Als er geld over is, kiest een boekverkoper daaruit de mooiste titels.’ Wanneer hij maar lang genoeg dezelfde kwaliteit zou brengen, voorspelde Hoekstra, zou Oevers vanzelf het vertrouwen van de

Martijn Couwenhoven op het Hembrugterrein in Zaandam, waar Oevers sinds 2018 is gevestigd

boekhandel winnen en gestaag hoger in de piramide komen. ‘Dat blijkt uit te komen’, zegt de uitgever met een glimlach. ‘Ik merkte het aan de inkoopbeurzen in januari. Boekhandels die vroeger drie exemplaren inkochten, bestelden er nu zes of tien. Er kochten ook boekhandels in waarvan ik de naam nog nooit eerder voorbij had zien komen.’ Vanaf het begin moet hij het van de fysieke boekhandel hebben. Vooral de echt literaire boekhandels. ‘Scheltema, Athenaeum, Van Rossum, Lovink,

Bijleveld, Het Colofon’, ‘Ik somt hij op. ‘Vaak steunden ze me vanaf het vind het begin. Eerlijk gezegd heel fijn dat er tot mijn verbazing. Ik dacht dat de literaire een clubgevoel wereld gesloten was. van gelijkgestem- Niet dus. En dat is den om me heen eigenlijk cruciaal. Ik haal hooguit 30 proontstaat’ cent via Bol.com. Mijn

www.boekblad.nl

titels staan niet op bestsellerlijsten; alleen als mensen er online gericht naar zoeken, komen ze ze tegen. In de winkel kunnen ze er wel op stuiten.’

UITGEVERIJ

Foto Lieve Monette Couwenhoven

Gentleman-inbreker Vier jaar bestaat Oevers nu. Couwenhoven (1972) richtte de uitgeverij op toen omstandigheden hem dwongen na te denken over zijn carrière. ‘Ik had de grafische school en de kunstacademie gedaan. Omdat ik veel las en schreef, nam ik een bijbaan bij De Slegte in Amsterdam. Op de afdeling tweedehands. Daar bleef ik hangen. Juist toen ik op het punt stond dat ik wat anders wilde, kwam de vacature van webredacteur voorbij. Heel leuk. Dat was ik voor De Slegte en later voor Polare, waar het in opging. Maar ja, Polare.’ Nadat de Zaankanter op straat kwam te staan, wilde hij terug naar de basis van zijn loopbaan:

creatief zijn – bijvoorbeeld met het uitgeven van boeken. ‘Ik dacht: hoe moeilijk kan het zijn? Ik ben belezen genoeg. Ik kan zelf binnenwerken en omslagen maken. Wat zou het dan kosten om duizend exemplaren te drukken? Ik heb een offerte bij een drukker gevraagd. Ik rekende uit hoeveel ik tegen welke prijs moest verkopen om quitte te spelen. Goed, je moet het boek de boekhandel in zien te krijgen, maar het leek me te doen.’ De vraag was alleen: wát uit te geven? ‘Ik zocht iets met kunst en iets met Frankrijk. Dat sloot goed aan bij mijn interesse in Monet. Via allerlei omwegen stuitte ik op Maurice Leblanc, die in de eerste helft van de vorige eeuw een serie

februari 2020  jaargang 187

had geschreven over Arsène Lupin – die als gentleman-inbreker in die tijd de tegenpool van Sherlock Holmes was. Het was en is in Frankrijk een grote hit, maar in het Nederlands al decennia niet meer te krijgen. En: erg goed. Het zijn heel sfeervolle boeken.’ Leblanc uitgeven had twee voordelen. Het is rechtenvrij. En: het werk kwam misschien in aanmerking voor een Schwob-subsidie voor vergeten klassiekers. ‘Het voldeed aan alle criteria. Ik betwijfelde of het Letterenfonds een subsidie zou toekennen aan een uitgeverij die nog niets had gepubliceerd, maar ik wilde het toch proberen. En zowaar, ik kreeg hem! Heel fijn, dat het systeem in Nederland zo toegankelijk is. Dat scheelde niet alleen in de kosten, het gaf me een entree bij de honderd deelnemende boekhandels. Dat was me anders nooit gelukt.’ Couwenhoven beschouwt de twee Arsène Lupin-uitgaven als het begin van Oevers. Helemaal waar is het echter niet. Neem alleen al de naam van de uitgeverij. Die bestond op dat moment bijna vijftien jaar. Couwenhoven had begin deze eeuw een column in het Noordhollands Weekblad. ‘Ik wilde de Martin Bril van de Zaanstreek zijn. Dus toen ik een naam voor de columns moest bedenken, dacht ik: alle inwoners wonen aan de oevers van de Zaan. Oevers. Dat vond ik een heel mooie ingeving. En toen ik de uitgeverij begon nog steeds.’ Vanuit die journalistieke nevenwerkzaamheden – bijvoorbeeld ook recensies voor het tijdschrift En France – gaf hij ook al vóór 2016 enkele boeken uit. Van eigen hand: het jeugdboek De schatkaart van Monet, naar aanleiding van het bezoek van de Franse schilder in 1871 aan de Zaanstreek. En van anderen: de verhalenbundel De eerste keer, waarin de zestien mooiste inzendingen van een verhalenwedstrijd van het Noordhollands Dagblad werden verzameld. ‘Dat waren niet meer dan vinger-

oefeningetjes’, vertelt Couwenhoven. ‘Het waren eerder uitgaven in eigen beheer. Ik liet De schatkaart van Monet bij een plaatselijke drukker maken en verkocht hem beperkt: bij plaatselijke boekhandels en – vanwege het soort boek – bij kinderboekhandels in het hele land en sommige museumwinkels. En via Bol.com natuurlijk. Het was ook bedoeld om naar aanleiding daarvan schilderlessen te geven op lagere scholen, wat ik ook heb gedaan. Met Lupin wilde ik echt overal liggen.’ Sfeervolle boeken In vier jaar tijd heeft Oevers een breed fonds opgebouwd. Het aanvankelijke doel was vertaalde Franse literatuur brengen, bij voorkeur boeken die een link met kunst hebben. Het meesterwerk van Emile Zola, dat Oevers in mei van dit jaar brengt, zou je daarom kunnen beschouwen als de kwintessens van de uitgeverij: een Franse klassieker uit 1886 over een impressionistische schilder die alles opoffert voor zijn kunst. Het is, zoals Julian Barnes meent, ‘de beroemdste roman over kunst’. In de praktijk volgt de uitgeverij daarentegen de per definitie veelzijdige, individuele smaak van de uitgever. Hij stuit zelf op titels of wordt getipt door vertalers – ‘en dan heb ik opeens vier Noorse schrijvers in mijn fonds. Het begon met Jon Fosse, een van de grootste Europese schrijvers van het moment die gek genoeg hier niet meer werd uitgegeven, wiens roman Melancholie I over een kunstenaar gaat. Daardoor paste het in eerste instantie goed bij mij. En nu heb ik ook Rune Christiansen en Edvard Hoem, een van de meest toonaangevende literaire schrijvers van Noorwegen.’

lische sfeer, waarbij niet altijd meteen duidelijk hoeft te zijn waar het verhaal naar toe gaat. Zoals bij Een van ons slaapt van Josefine Klougart bijvoorbeeld. Het boek drijft op haar prachtige taalgebruik en sfeertekeningen. Ook in andere boeken komt dat steeds terug. Soms zijn dat minder toegankelijke boeken, zoals die van Fosse. Soms zit het op het grensvlak, zoals Christiansen. Dat kun je lezen om de poëtische taal, maar ook alleen om het verhaal.’ Toch krijgen steeds meer mensen om hem heen een beeld van wat die smaak is – en wat dus een typisch Oevers-boek is. ‘Laatst benaderde vertaalster Marijke Scholts mij. Een collega van haar had La lucina van Antonio Moresco uit het Italiaans vertaald: een roman over een man die zich heeft teruggetrokken in de bergen en geïntrigeerd raakt door het lichtje dat hij iedere avond aan de overkant ziet. Dat bleek inderdaad typisch Oevers: melancholiek, mooi van sfeer. Ik vind het heel fijn dat dat ontstaat: een clubgevoel van gelijkgestemden om me heen.’ Hetzelfde geldt voor de redactie van het literaire tijdschrift Terras, dat zich toelegt op vertaalde literatuur. ‘Ik leerde hoofdredacteur Tommy van Avermaete kennen via een boek over Lucebert dat we brachten. Dat beviel goed. Toen bleek dat Terras, dat zat bij Perdu en Poëziecentrum, een uitgever zocht om breder te kunnen worden verspreid. Hij vond ons het beste passen, omdat we allebei het ontdekken van literatuur centraal stellen. Had ik interesse? Natuurlijk! Ik vind zo’n aanbod een groot cadeau.’ Binnen de definitie van een Oevers-boek blijkt plaats voor alle mogelijke genres. Ook non-fictie als De keizer, dat ben ik van Hugo Horiot, waarin de auteur vertelt over zijn leven met autisme. Of fietsboeken als Ik en mijn fiets van Paul Fournel en Beste Bauke van Couwenhovens oom en voormalige Telegraaf-journalist Ron Couwen-

‘Ik wilde de Martin Bril van de Zaanstreek zijn’-

Couwenhoven omschrijft die smaak als goede literatuur waarbij hij veelal op zijn gevoel afgaat. ‘Ik hou van een bepaalde poëtische, melancho-

www.boekblad.nl

UITGEVERIJ

hoven. ‘Ik wilde graag iets met de Tour doen. Dat is ook Frankrijk. Als iemand Fournel vergelijkt met Tim Krabbé’s De Renner móét ik dat gewoon lezen. Vervolgens blijkt het heel goed.’ Prijzen Oevers is ook in beeld gekomen bij Nederlandse schrijvers. Couwenhoven krijgt steeds meer manu-scripten opgestuurd. Dat heeft geleid tot de roman En in de nacht een riem van Chrétien Breukers, een dichtbundel en een non-fictieboek van Sabine van den Berg en een dichtbundel van Annelie David. ‘Er zijn meer schrijvers die eerst elders hebben uitgegeven en nu bij mij aankloppen. Een van hen zei dat een andere uitgeverij ook geïnteresseerd was. Dan hoeft het voor mij niet. Je moet echt voor Oevers kiezen.’ Ook bracht Couwenhoven een roman van de debutante Anne Moon Disko. Hoewel het geen onbekende voor hem is: zij is een pseudoniem van hemzelf. ‘Het was oorspronkelijk een bundel verhalen die ik al jaren had liggen. Toen Thomas Verbogt had gezegd dat het gepubliceerd verdiende te worden, zeker zes jaar geleden, heb ik het aan verschillende uitgevers opgestuurd. Het ketste steeds af. Ik kon wel schrijven, hoorde ik steeds, maar er was geen markt voor verhalen of het was niet toegankelijk genoeg.’ Dus dan maar zelf uitgeven. Na een laatste kritische blik bleken de verhalen wonderwel samen te klonteren tot één novelle: Kleine hellen. ‘Het kreeg een goede recensie van Arjan Peters in de Volkskrant. Een aantal boekhandels en lezers liet me weten het goed te vinden. Uitgever Jurgen Maas tipte Kleine hellen in De Morgen. Erg leuk allemaal. Ik heb het zelfs kunnen herdrukken.

Maar een volgend boek doe ik niet meer zelf. Als museumdirecteur hang je ook niet je eigen werk op. Door Kleine hellen is nu een uitgever geïnteresseerd. Maar het nieuwe boek is nog niet klaar, ik hoop het dit jaar af te ronden.’ Na vier jaar heeft Oevers een kleine dertig boeken uitgegeven. De verkoop daarvan valt Couwenhoven niet tegen. Van De andere naam van Jon Fosse is de eerste druk van 1000 exemplaren uitverkocht en zojuist de tweede druk verschenen. ‘En dat in drie maanden.’ Ook van De rode lantaarn, een boek over de nummer laatst in de Tour de France, is nog maar een klein stapeltje over van de eerste druk van 1250 exemplaren. ‘Als straks de Tour begint, gaat dat weer lopen.’ En zo zijn er meer – voor zijn schaal – mooie successen. Couwenhoven rekent daar met nadruk ook de prijzen bij die zijn uitgaven hebben gekregen. ‘Fosse’s Melancholie I stond in 2018 op de longlist van de Europese Literatuurprijs’, somt hij direct op. ‘Michal van Zelm kreeg in hetzelfde jaar voor de vertaling van Een van ons slaapt van Josefine Klougart de Amy van Markenprijs. En De keizer, dat ben ik van Hugo Horiot werd bekroond met de Euregio Literatuurprijs voor Scholieren 2019.’ Zelf ervan leven kan hij nog niet. Couwenhoven werkt de helft van de tijd als redacteur van het gratis maandblad UitdeZaanstreek. ‘Al met al maak ik steeds genoeg winst om een volgend boek te financieren. Het scheelt ook dat ik voor veel titels subsidie voor de vertaalkosten kan aanvragen. In Noorwegen bij NORLA. In Denemarken bij een vergelijkbaar letterenfonds, dat me ook al voor vier titels heeft ondersteund. In Nederland heb je het Letterenfonds: de Schwob-subsidie

‘De Schwob-subsidie scheelde niet alleen in de kosten, het gaf me een entree bij de honderd deelnemende boekhandels’

februari 2020  jaargang 187

dus, maar ik heb ook een productiesubsidie gekregen voor het boek over Lucebert: Door de schaduwen bestormd. En mijn vertalers kunnen zelf ook subsidie krijgen.’ Maar: ooit komt het moment dat hij zich wel fulltime op de uitgeverij kan richten. Daarvan is hij overtuigd. Dat blijkt uit de groei die Erik Hoekstra had voorspeld, maar ook uit de stappen die hij zelf neemt. Hij ging van vier naar tien, twaalf titels per jaar. ‘En sinds 1 januari is New Book Collective mijn vertegenwoordiger, die ook fondsen als Koppernik en Orlando in zijn portefeuille heeft. Die combinatie is heel tof: dat zijn allemaal uitgeverijen die hun eigen koers varen. Dat moet het fonds naar een hoger plan kunnen tillen.’ 

Primera en Libris Blz. bouwen aan netwerk van combinatiewinkels

‘ Wij werken allebei vanuit de coöperatieve gedachte’ Een eigenaar van een Primera is een generalist die graag ook boeken aanbiedt. Een boekhandelaar van Blz. is een specialist die graag een bredere ondersteuning krijgt om te kunnen overleven in kleinere kernen. Om die reden zien de twee formules grote voordelen in de opbouw van een netwerk van gezamenlijke combinatiewinkels. Tekst Maarten Dessing

De Primera Blz. winkel Steenwijks Boekhuys

Het gaat goed met Primera. ‘En dat al lang ook’, zegt Christel Teeuwen. De formuledirecteur van de gemakswinkels werkt al vijftien jaar bij Primera ‘en deze jaren kenmerken zich door groei. In 2019 is onze brutowinst met 5 procent gegroeid. Ook alle individuele productgroepen zijn geplust. Voor boeken is dat bijvoorbeeld 7 procent. Ook het aantal winkels is opnieuw gestegen: naar 517. Er zijn er negen bij gekomen. Alleen al in het eerste kwartaal van dit jaar komen er nog eens negen Primera winkels bij, waarvan twee gecombineerd met Blz.’ Het geheim van het succes schuilt in ‘een breed aanbod dat zich steeds aanpast aan de behoeften van de klanten, in combinatie met de service naar de consument’ in

Christel Teeuwen: ‘Veranderen zit echt in het dna van deze formule’

www.boekblad.nl

de wijken en buurten – van dorpen tot decentrale winkelcentra in grotere plaatsen – waar een Primera overwegend is gevestigd. De winkels bieden een mix aan producten en diensten die de consument bij uitstek niet online bestelt, maar waar hij graag een blokje om voor loopt om ze meteen in huis te hebben. Een wenskaart voor je jarige oma, een pakje shag, een tijdschrift voor jezelf, een cadeaukaart. Of een pakje dat je met PostNL wilt versturen. ‘Die mix hebben we voortdurend aangepast’, zegt Teeuwen. ‘We begonnen in 1991 met alleen tabak, loterijproducten, tijdschriften en wenskaarten. Maar we hebben dat steeds verbreed, al snel ook met boeken, zodat je teruglopende

BOEKHANDEL

verschraling van het winkelaanbod in kleinere kernen. ‘In totaal heeft Libris Blz. 177 winkels – 98 van Libris en 79 van Blz.’, zegt Damwijk. ‘De bovenste helft daarvan doet het gewoon prima. Dat zijn winkels in stedelijke gebieden met een grote voorraad – een element dat al essentieel was, maar alleen maar belangrijker wordt. Zeker in combinatie met een aanbod online. Dat zijn overwegend Libris-winkels. Daaronder zitten de winkels in de regio’s die het echt lastig hebben. Daar hebben we te maken met terugloop, omdat winkels het niet langer bolwerken of geen opvolging hebben.’ Volgens De Nationale Franchisegids blijft het aantal Blz.-winkels jaar na jaar redelijk stabiel. Van 90 in 2018, naar 91 vorig jaar tot 88 nu. Maar iedereen kent de voortdurende stroom nieuwsberichten over sluitende winkels, waar met enige regelmaat een Blz. tussen zit. Het recentste voorbeeld is Muilenberg in Bleiswijk. De nieuwe eigenaar van het pand waar de winkel gevestigd was, had de huur opgezegd. Eigenaar Jannie Muilenberg zag daarop geen mogelijkheden om elders, zo nodig op kleinere schaal, opnieuw te beginnen.

markten kunt opvangen met groeiende markten. Veranderen zit echt in het dna van deze formule. Je loopt daarbij wel het risico dat Primera een buurtwinkel met van alles en nog wat wordt. Een winkel zonder identiteit. Alle producten die wij voeren, moeten daarom passen in de driehoek “vrije tijd”, “cadeauartikelen” en “handige service in de buurt”.’ Zo werd vorig jaar nog telecom geïntroduceerd als productcategorie. ‘We verkochten al beltegoeden en sim-pakketten, maar deze markt groeit enorm en de vraag naar aanvullende producten en diensten nam toe. We hebben het eerst geprobeerd met telefoonreparatie voor de zakelijke markt. Dat leverde onvoldoende op. Niet alles lukt

tenslotte. Daarna hebben we ons gericht op telefoonaccessoires, in samenwerking met Apple dat een official reseller zocht. Dat werd wel een succes. Dankzij de ondernemers die iedere keer een categorie moeten omarmen en dat ook nu deden.’ Het gaat lang niet zo goed met Blz. – de formule van Libris Blz. BV voor kleinere boekhandels, die eveneens overwegend in ‘de regio’s’ zijn gevestigd, zoals directeur Caroline Damwijk het formuleert. De winkels worstelen allemaal met de twee grote uitdagingen in het boekenvak. Een: de blijvende verschuiving van de verkoop naar online. Twee: de gestaag afnemende interesse in het boek. En voeg daar nog bij de algemene problemen zoals de

februari 2020  jaargang 187

Caroline Damwijk: ‘Nu waait er een storm door het retaillandschap, straks wordt dat een tornado’

Bottom-up Primera en Blz. hebben op het niveau van individuele ondernemers al decennia een onderlinge relatie. Enkele ondernemers in Brummen, Twello en Steenwijk zijn al tien tot twintig jaar aangesloten bij beide coöperaties. In 2014 startte een formele samenwerking die de relatie intensiever maakte. Toen begon Blz. met de inkoop van boeken voor inmiddels een stuk of dertig Primera winkels (de zogenaamde ‘inkoopleden’) die een relatief groot aanbod boeken in huis hebben – denk aan een jaaromzet tussen de dertig- en tachtigduizend euro. Tegen de achtergrond van het veranderend retailklimaat lag echter een volgende stap voor de hand: de opbouw van een netwerk van combinatiewinkels. ‘Wij redeneren: nu waait er een storm door het retaillandschap, straks wordt

Blz. top 10 in Steenwijks Boekhuys

CAROLINE DAMWIJK: ‘WE ZIJN ALLEBEI LANDELIJKE ORGANISATIES DIE ONDERNEMERS LOKAAL WILLEN LATEN EXCELLEREN’ dat een tornado’, zegt Damwijk. ‘De tijd dat je alleen maar de deur open hoefde te doen, is natuurlijk al lang voorbij. De klant is superverwend geworden. Aan de ene kant hebben ze Amazon to go’s, waar alles elektronisch gaat. Aan de andere kant verwachten ze nog steeds een winkel die alles heeft en waar ze gemakkelijk kunnen vinden wat ze zoeken.’ Welke lokale ondernemer kan nog aan die verwachting voldoen? ‘Om in de tornado te kunnen overleven, komt het aan op de fitheid van de ondernemer. Die was al essentieel, maar wordt cruciaal. Daar heeft hij landelijke steun bij nodig: van de marketing en integratie met online, tot het invoeren van innovaties en

het meegaan met trends. Neem de opkomst van cadeaukaarten. Ooit waren er maar een handvol, nu zijn er honderden. Primera heeft dat perfect opgepakt, waardoor deze keten nu marktleider is.’ Maar: Libris Blz kan de lokale Blz.-ondernemer alleen ondersteunen bij het specialisme boeken. ‘Weliswaar doen we dat in de volle breedte: dus inclusief verkoop via internet, afgeleiden als het luisterboek en initiatieven als Bookstore Day. Maar toch, het gaat alleen om boeken. Terwijl dat product voor de ondernemer maar een deel van het totaal is. Gezien de opkomst van het non-boek is het dat zelfs in afnemende mate. Daarom zag je ook dat steeds meer ondernemers van ons lid werden van Primera.’ De samenwerking is daarom bottomup ontstaan, benadrukt Damwijk. ‘Want de klanten in Brummen of Twello gingen op Primera.nl zoeken naar de boeken van hun lokale winkel. De winkels hadden wel een Blz.-schaduwsite, maar het merk Primera is nu eenmaal heel herkenbaar. Ondernemers confronteerden ons daarmee. Toen we zulke dingen steeds vaker hoorden, dachten we al snel: we moeten de samenwerking naar een hoger plan tillen en zorgen dat Primera en Blz. een vanzelfsprekende combinatie wordt.’

www.boekblad.nl

Vrijheid binnen formule Ook voor Primera is samenwerking zinvol, legt Teeuwen uit. Als generalist werkt het voor veel productcategorieën nauw samen met andere partijen. ‘Hoe nauw precies hangt per categorie af van de marktsituatie.’ Maar dat zijn altijd groothandels of producenten. Denk aan groothandel Verhaak voor kantoorartikelen, Hallmark voor wenskaarten of Riverdale voor gifts. ‘En cadeaukaarten doen we helemaal zelf, omdat we dat zelf hebben ontwikkeld: van vier stuks tussen de postzegels in 2008 tot drie meter in vele winkels in 2020.’ Maar voor boeken is een dergelijke relatie met producent – uitgeverijen dus – of leverancier eigenlijk ondenkbaar. ‘Veldboeket was jarenlang een belangrijke leverancier van Primera, maar kon de topverkopers onvoldoende ondersteunen. De rol van een soortgelijke leverancier blijft wel van belang voor Primera, om deze reden is zeer recent een overeenkomst gesloten met Book & Service. Zij beleveren de Primera-winkels met een boekenomzet tot ongeveer 30.000 euro.’ Dus waarom niet samenwerken met een andere retailer om zo de uitstraling van Primera als boekverkoper te versterken? Zeker een partij als Libris Blz., die goed bij Primera

BOEKHANDEL

past. ‘Wij werken allebei vanuit de coöperatieve gedachte. We zijn allebei landelijke organisaties die ondernemers lokaal willen laten excelleren – en niet aandeelhouders meerwaarde bieden’, zegt Damwijk. ‘Wij geven de ondernemers daarbij allebei veel vrijheid’, vult Teeuwen aan. ‘Primera heeft een formuleuitstraling. Maar afhankelijk van waar lokaal vraag naar is, kan een ondernemer kiezen hoe sterk hij inzet op bijvoorbeeld boeken. Natuurlijk, vinden wij. Dáár zit juist de kracht.’ Daarbij kennen de hoofdkantoren van Primera en Blz. allebei weinig verloop. Veel medewerkers zitten er al decennia, inclusief Damwijk en Teeuwen zelf. Damwijk: ‘Dat geeft veel vertrouwen bij ondernemers. Ze weten: als wij iets nieuws bedenken, kunnen ze ons daar op afrekenen omdat wij er straks nog steeds zitten. Dat biedt ruimte voor experimenten als het digitaal beursplein. Uitgevers en boekhandelaren stonden eerst niet te juichen. Nu wordt het gezien als een van onze sterke punten.’ ‘Met steeds een nieuwe directie die steeds een nieuwe visie ontwikkelt’, zegt ook Teeuwen, ‘ga je als organisatie zwabberen. Wij varen juist een steady koers. Alle aangesloten ondernemers weten waar wij voor staan. De samenwerking werd ook met een 8+ beoordeeld. Uitzonderlijk goed. Dat heb je nodig om ondernemers in beweging te houden. Door nieuwe productgroepen te gaan voeren. Door te investeren in de winkel – vorig jaar hadden we dertig verbouwingen. En: zonder beweging hol je als retailer achteruit.’ Boekenkennis Primera en Blz. zijn dit jaar begonnen om zich gezamenlijk te profileren. Zo hadden de organisaties van 12 tot en met 14 januari een gemeenschappelijke stand op de Trendzbeurs voor home decoration- en lifestyleartikelen in Gorinchem. Er is inmiddels ook een glanzende promotiefolder gemaakt.

Op deze beurs kwamen ook de negen ondernemers bij elkaar die al een combinatiewinkel hebben. Daar hebben Damwijk en Teeuwen met hun respectievelijke teams de wensen geïnventariseerd. ‘Daar kwamen al snel heel praktische wensen boven tafel’, vertelt Damwijk. ‘Bijvoorbeeld de folders. Wij hebben er allebei één. Hoe kun je die combineren? Heel simpel: met een bandje eromheen, zodat ze echt bij elkaar horen. Op sommige momenten – zoals Primera met Moederdag en wij met de Boekenweek – is er maar één folder. Dan is het fijn dat er in de Moederdagfolder toch een paar pagina’s boeken staan. En met de Boekenweek andersom. Zodat de assortimenten elkaar toch versterken.’ En zo moeten beide organisaties zich op alle terreinen naar de ondernemers met een combinatiewinkel én hun klanten als één organisatie profileren. Damwijk: ‘Dus: hoe integreer je de webshop, zodat Primera-klanten de boeken en de winkels goed kunnen vinden? Welke gezamenlijke acties kun je combineren? Wat is het beste interieur? In Primera Steenwijks Boekhuys hebben we daar een eerste aanzet toe gegeven. De boeken staan tegen een zwarte achtergrond, zodat het er echt uitspat. Die kleur past ook goed bij het Blz.-logo. We monitoren nu wat dat met de omzet doet.’ Dat zal wennen zijn, zegt Teeuwen. ‘Maar je ziet nu al dat de marketingteams elkaar opzoeken. Daardoor kan het gebeuren dat je opeens ’s avonds een appje krijgt van een blije ondernemer die laat weten: “Yes. Het Blz.-logo staat nu op de folder.” Dan kun je denken: is dit alles? Maar daar begint het mee. Vervolgens integreer je de traditionele werking van folders en op termijn trek je samen op in de online marketing. Net zo lang tot je deze ondernemers met een combinatiewinkel optimaal ondersteunt bij de tractie van klanten.’ Het doel van Primera en Blz. is om de komende twee jaar te groeien

februari 2020  jaargang 187

CHRISTEL TEEUWEN: ‘ZONDER BEWEGING HOL JE ALS RETAILER ACHTERUIT’ naar dertig tot zestig combinatiewinkels. Daarmee ontstaat er in feite een nieuwe keten. ‘Het moet een logische combinatie zijn voor bestaande en toekomstige ondernemers, die weten dat wij hen kunnen steunen bij het runnen van een toekomstbestendige winkel’, zegt Damwijk. ‘Wij hebben nu al ondernemers die noch bij Primera noch bij ons zaten, zoals de eigenaar van de winkel in Nieuw-Vennep die deze maand opent. Omdat er steeds minder boekhandels zijn, zal het steeds meer voor de hand liggen.’ Voorwaarde is wel dat de ondernemers kennis van boeken hebben dan wel willen verwerven – Libris Blz. kan daarbij training en begeleiding aanbieden. ‘Het moeten 100 procent volwaardige boekhandels blijven. Je kunt niet even een conceptje Blz. erbij nemen en dan heb je het. Dan werkt het niet, dan kun je beter alleen een top 10 neerleggen. In het product boeken moet je letterlijk en figuurlijk tijd stoppen, wil je dat het gaat lopen en rendement oplevert.’ 

De combinatiewinkels van Primera en Blz. 1. Primera Blz. Oonk (Twello) 2. Primera Blz. Peter Swaanen (Hilvarenbeek) 3. Primera Blz. Steenwijks Boekhuys 4. Primera Blz. XL Brummen 5. Primera Blz. Bladel 6. Primera Blz. Breskens 7. Primera Blz. Panningen 8. Primera Blz. Someren 9. Primera Blz. Ulft In het eerste kwartaal van 2020 komen daar winkels in Nieuw-Vennep en Olst bij.

Levendige winkelstraten

Op zoek naar een inspirerend verhaal In winkelstraten moet tegenwoordig wat te beleven zijn. Een verzameling winkels is niet genoeg, sfeer en verleiding, daar draait het om. De geschiedenis van een winkelstraat kan aanknopingspunten bieden voor het ontwikkelen van een ‘inspirerend verhaal’ rond de locatie. Kees Schafrat, eigenaar van de vier Broekhuis-boekhandels in Twente, las voor Boekblad het boek Levendige winkelstraten. Tekst Kees Schafrat

Over de ontwikkeling van winkelgebieden in Nederlandse steden is al veel geschreven. Sinds het begin van de economische crisis, nu zo’n tien jaar geleden, ondervonden winkeliers en retailformules als eerste de zichtbare gevolgen van het veranderend koopgedrag. Natuurlijk begint het bij bewustwording. In 2013 mocht ik met de campagne ‘Weet waar je koopt’ landelijk een signaal afgeven aan consumenten, winkeliers en vastgoedeigenaren om ze bewust te maken van de effecten van koopgedrag in relatie tot de aantrekkelijkheid van de eigen stadskern. De vertrouwde, uniform ingerichte winkelstraten veranderden door hoge leegstand en het wegvallen van iconische warenhuizen (zoals V&D) in rap tempo in zieltogende gebieden, waar het steeds moeilijker is om beleving, betekenis, te koppelen aan funshoppen. Gemeentes schaarden zich met

enige vertraging achter de zorgen om deze ontwikkeling en werken inmiddels veelal aan een compacter winkelgebied. Dat klinkt eenvoudiger dan het is, want het vergt meer dan alleen inzicht in koopstromen, bereikbaarheid en parkeermogelijkheden. In het boek Levendige winkelstraten komen voor het eerst alle disciplines bijeen die nodig zijn om per winkelgebied een analyse te maken en een bijbehorend plan van aanpak. Niet alleen bewoner, bezoeker, winkelier en eigenaar/ belegger, maar ook de regie vanuit de gemeente met stedenbouwkundige ondersteuning komen in het boek aan bod. Hieruit blijkt dat voor het ‘comprimeren’ van het winkelgebied geen standaardformule voorhanden is, maar dat deze per stad en zelfs per straat kan verschillen. Een twintigtal steden is op zoek gegaan naar de identiteit (het DNA)

www.boekblad.nl

van hun winkelstraten, veelal de aanloopstraten, waar ook menig boekhandel is gevestigd. Straten die van oudsher de toegang vormen tot het stadshart of een belangrijke verbinding vormen binnen het veelal verouderde stadsplan. Middelgrote steden met een retail-uitdaging, zoals Den Helder, Apeldoorn, Hengelo, Schiedam en Hilversum, maar ook historische steden als Nijmegen, Maastricht en Deventer. Elk met een eigen geschiedenis, unieke eigenschappen en selling points, om maar eens een marketingterm te noemen. Daarbij is gekeken naar de ontwikkelingsgeschiedenis van de straat en haar positie in de stadsstructuur. Door de historie meer zichtbaar te maken kan een straat zich onderscheiden. In veel gevallen is het historische aangezicht in de jaren tachtig en negentig opgeofferd voor de bekende ‘filialisering’ van winkelstraten. Vanuit een stedenbouwkundig perspectief is gekeken naar hoe de straat er nu bij ligt en welke verborgen kwaliteiten er zijn. Tenslotte wordt een economische inschatting gemaakt als het gaat om het huidige winkelaanbod en mogelijke toekomstige verdienmodellen. Met inbreng van alle betrokkenen wordt dus nagedacht over mogelijke toekomstscenario’s voor de straat. Deze ‘biografie van de winkelstraat’ geeft specifieke handvatten om te komen tot een verantwoorde en onderscheidende keuze voor de inrichting. Door het gezamenlijk kunnen benoemen van het DNA blijkt het vaak mogelijk een basis te leggen om een straat opnieuw vitaal te maken en te houden. Door een goed samenspel tussen beleidsmakers en ondernemers kunnen initiatieven ontstaan die het gebied nieuwe energie en kleur geven. Met het verhaal van de straat als basis wordt ingezoomd op aanloopstraten van de genoemde steden, vaak met verrassende invalshoeken, aanbevelingen en resultaten. Een historische binnenstad als Nijmegen vergt een andere aanpak dan een stad als Hen-

VAKLITERATUUR

hun ervaringen. Met name door de verschillende invalshoeken die tot een integrale visie kunnen leiden vormt Levendige winkelstraten een inspirerend verhaal voor iedereen die wil bijdragen om een straat beter, mooier en aantrekkelijker te maken. Als eigenaar van boekhandels in vier Twentse middelgrote steden levert dit boek mij weer nieuwe inzichten om een bijdrage te leveren aan de uitdagingen van onze binnensteden. Wellicht met een vervolg op ‘Weet waar je koopt’. Aangezien het merendeel van mijn stedelijke collega’s ook gevestigd is in dergelijke aanloopstraten, beveel ik ze het boek ter inspiratie van harte aan. Ervaring leert dat de boekhandel een cruciale rol speelt binnen een gemeenschap en met hun historie kunnen boekverkopers meer sturing geven aan plaatselijke ontwikkelingen dan veel collega-winkeliers. Het inspirerende verhaal ligt voor het grijpen. Bij u op de plank. Maak er gebruik van! 

Spoorstraat in Den Helder, vroeger en nu. Foto’s uit besproken boek.

gelo, dat een van de best bewaard gebleven voorbeelden van de wederopbouwarchitectuur is, maar door winkelend publiek veelal als ongezellig wordt ervaren. Het deel ‘Inspiratie voor een betere straat’ in het boek bespreekt ingrediënten als ligging, verkeer/ parkeren, architectuur, gevelbeleid, stedelijk meubilair, groenvoorziening en openbare ruimtes. Elk vergen ze een specifieke dosering en aanpak om een straat

weer te laten opleven. Wat in een bepaalde winkelstraat in Den Helder wel werkt, kan in Coevorden contraproductief blijken. De basisgedachte is dat het prettig toeven moet zijn. Een vriendelijk ogende omgeving, met kleur en een weldoordachte groenvoorziening met gecontroleerde bereikbaarheid vormen de universele basis. In het laatste deel van het boek komen beleidsmakers, ontwerpers en winkeliers aan het woord over

februari 2020  jaargang 187

Levendige winkelstraten. Uitgeverij Blauwdruk € 20,00. 200 pagina’s. ISBN 9789492474247.

BOEKVERKOPER SCHRIJFT

Lot Douze:

Smaak. En dingen om over te twisten

Lot Douze van boekhandel Over het water (Amsterdam) vindt ‘smaak’ een loos begrip als het over boeken gaat. Want over smaak valt niet te twisten, maar over boeken het liefst wél. Smaak, daar gaat het vaak over als mensen praten over boeken. En over smaak valt niet te twisten. Jammer is dat. Want als het even niet over smaak gaat, is er zoveel om over te twisten bij boeken. Of laten we het houden op: bespreken. Er valt zoveel over een boek te zeggen. Dat probeer ik in de leesclubs dan ook altijd te doen, praten over andere dingen dan smaak. Een regelmatig gehoorde vraag van nieuwelingen bij de leesclub: ‘Mogen we ook zeggen wat we ervan vonden?’ Smaak. Ik vind het ook een loos begrip. Een boek lezen is geen maaltijd eten. Hoe lekker eten ook is, een boek lezen is een andere ervaring, zelfs al zijn er genoeg raakvlakken te benoemen. Ja, een

boek kan lekker zijn, dan is het vast je smaak. Maar waarom is een boek je smaak? Dat vind ik een relevante vraag. En: is een boek dat niet je smaak is daarom betekenisloos? Irrelevant? Nee, dat vind ik niet. Ook al vind ik een boek niks, het wordt niet betekenisloos. (Er zijn uitzonderingen!) Het omgekeerde vind ik net zo waar: sommige boeken kunnen voor mij veel meer betekenis of waarde krijgen dan ze op hun eigen merites hebben. Ik vind ze goed, ik vind ze mooi, interessant, vernieuwend, waardevol voor de wereld… én ze betekenen iets voor mij als mens. Een lijstje van die boeken hoop ik nog eens te maken. Een boek dat ik net las hoort erop: Meer dan een www.boekblad.nl

broer van David Diop. De tekst op de achterkant is een beetje lam. De voorkant is prachtig, maar zwaar. Het is dat iemand die me nooit een boekentip geeft, zei: ‘Lot, dit moet je lezen. Ik vond het echt prachtig.’ (ja! Smaak!) Daarom pakte ik het op. Meer dan een broer gaat over Alfa en Mademba, Senegalese hartsvrienden die vechten in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog. Eén van de twee sneuvelt. De ander gaat ineens nadenken. Wat dan volgt is gruwelijk en menselijk tegelijk en laat de oorlog onder je huid kruipen. Meer dan een broer bevraagt de essentie van onze menselijkheid en tegelijkertijd opent het de vreemde uitzichten van de Eerste Wereldoorlog en het

opgroeien in Senegal van het begin van de twintigste eeuw. Diops stijl doet denken aan de rapsodische verteltrant van Homerus, aan de orale cultuur van Subsahara Afrika, lyrisch en herhalend om de betekenis van het vertelde, van het woord, niet te veronachtzamen. Een verademing voor lezers die veel strak Nederlands of feitelijk Engels lezen. Als je je eraan overgeeft, tenminste. Meer dan een broer is een boek waarover je niet raakt uitgepraat, omdat er telkens nieuwe betekenislagen opduiken, nieuwe existentiële vragen worden opgeworpen of beantwoord. Allemaal waar, maar dit boek heeft voor mij nog meer betekenis. Door persoonlijke omstandigheden heb ik lang gelezen als een consument: genietend van prachtige boeken, me verliezend in heerlijke verhalen of diepe gedachten, maar passief. Meer dan een broer riep het oude vuur bij me op: ik wil erover schrijven, ik wil meer lezen in deze trant, ik wil mijn associaties bij dit boek onthouden en uitwerken, ik wil hier nog langer over nadenken… Begrijp me niet verkeerd: andere boeken die ik het afgelopen half jaar las, waren net zo inspirerend, fascinerend en goed, maar Meer dan een broer was het vonkje toen mijn hout net weer droog genoeg was. Daarom heeft deze roman bij mij een speciale status, mag hij op het lijstje. 

BOEKVERKOPERS LEZEN

RECENSIES

Marlèn Nolta van boekhandel Van Pampus (Amsterdam-Zeeburg): In Shimae, een armoedig gehucht langs de rivier de Kusagawa, heeft de jonge vrouw Amakusa Miyuki net haar man verloren, de begaafde visser Katsuro. Hij was leverancier van sierkarpers voor de keizerlijke hoofdstad. Hoewel diep in de rouw, neemt Miyuki de taak op zich om de reeds door hem gevangen vissen zelf naar het hof van de keizer te brengen: een allegorische reis over bergen en dalen, door gevaarlijke bossen en troostend struweel. Al haar avonturen zijn een soort ontmoetingen met de kanten van Katsuro die ze nog niet kende, maar liefdevol tegemoet treedt. Bovendien wordt Miyuki door alles wat ze meemaakt een wijzer en slimmer mens die niet met zich laat sollen. Het boek is tevens een prachtige beschrijving van de Japanse maatschappij rond het jaar 1000, een machtig imperium met een uitgebreide bureaucratische hofhouding die in wezen de dienst uitmaakt. De decadentie van deze bovenlaag komt me akelig bekend voor. Kortom, een bijzonder verhaal dat blijft verrassen tot het einde. Een dikke aanrader! VISSEN VOOR DE KEIZER DIDIER DECOIN (MEULENHOFF, € 20,99)

februari 2020  jaargang 187

Irene Megens van Boekhandel Adr. Heinen (Den Bosch) Eva zit in groep 8 en moet voor biologie een werkstuk maken over iets waar ze meer over wil weten. Ze kiest ‘biologische vaders’ als onderwerp, omdat ze graag meer wil weten over haar eigen biologische vader. Haar moeder, een beroemde zangeres, vertelt bijna niets over hem. Van wie heeft ze haar donkere huid en haar elfde teen die tintelt wanneer iemand liegt? Het boek bestaat uit twee delen. In het eerste deel leren we Eva kennen: een zelfstandig, nieuwsgierig meisje dat alleen opgroeit met haar moeder. Beetje bij beetje komt ze meer te weten over haar vader. In het tweede deel komt Eva, met hulp van een televisieprogramma, in de jungle van Suriname terecht, op zoek naar haar vader. Door de vlotte en epische schrijfwijze kun je je makkelijk verplaatsen in Eva en voel je je meteen met haar verbonden. Een fantastisch verhaal over een meisje en de zoektocht naar haar roots, voor 10 jaar en ouder.

HET WERKSTUK (OF HOE IK VERDWEEN IN DE JUNGLE) SIMON VAN DER GEEST (QUERIDO, € 15,99)

BOEKVERKOPERS LEZEN

RECENSIES

Anthoni Fierloos van boekhandels De koperen tuin en Het paard van Troje (Goes): Het zal deze dagen niemand zijn ontgaan dat dit boek is verschenen. Een goed geschreven verhaal over Hannelore, slachtoffer van de ‘Gemeente Gods’. Inhoudelijk zul je het verhaal vast al langs hebben zien komen. Het leest alsof je een film aan het bekijken bent, gedetailleerd en aangrijpend. Waarom, met al die aandacht, dan toch nog hier dit boek bespreken? Dat is omdat ik mijn waardering uitspreek voor de uitgever/ auteur die naast het vinden van een goed verhaal, dit op een bijzondere wijze in de markt zet. Hij gaat er helemaal voor: tv-spotjes, een tournee met auteur en hoofdpersoon Hannelore door het land en ongetwijfeld langs de media. Het boek is fraai vormgegeven met kleur en (privé-)foto’s. Je ziet hier iemand aan het werk met liefde voor het maken van boeken en het commercieel in de markt zetten daarvan. Je moet het maar durven.

Laura Wondolleck van boekhandel Maximus (Rotterdam): Dit prachtige voorleesboek van Toon Tellegen, met illustraties van Carll Cneut, omvat 17 verhalen over grote en kleine dieren, zoals de giraffe en de olifant, maar ook de houtworm en natuurlijk het vuurvliegje – beter bekend als de Vuurzeevlieg. De verhalen zijn zowel opeenvolgend als los van elkaar te lezen, wat het tot ideale bedtijdverhaaltjes maakt. Zoals alleen Tellegen dat kan, krijgen de dieren menselijke eigenschappen en emoties toegeschreven. Zo sloop de aardworm op zijn tenen en is de giraffe bang om alleen te zijn als de ‘steeltjes’ op zijn hoofd er plots vandoor zouden gaan. Deze mooie verhalen worden vergezeld door de prachtige illustraties van Cneut, die dieren menselijk weet weer te geven door ze bijvoorbeeld met kleding af te beelden. Door de vele dimensies in de verhalen en illustraties is dit boek een genot voor jong én oud.

HANNELORE, HET MEISJE UIT DE SEKTE FRANK KRAKE (ACHTBAAN, € 22,99)

DE VUURZEEVLIEG EN ANDERE DIERENVERHALEN TOON TELLEGEN EN CARLL CNEUT (ILL.) (QUERIDO, € 22,50)

Jesse Keff van Athenaeum Boekhandel (Amsterdam): Rond eind januari of begin mei liggen er altijd getuigenissen van de Tweede Wereldoorlog in de boekhandel en ik betrap me soms op het gevoel van: ‘Ik weet het wel’. Je had de bezetter, het verzet en de verrader: verhalen over de bezetting voegen niets meer toe. Totdat ik Mijn naam is Selma oppakte, mede aangemoedigd door haar fantastische optreden op tv. Het verhaal dat zij vertelt zette veel van mijn vooringenomenheid op losse schroeven. Het was allemaal niet zo omkaderd als het soms lijkt. Mensen pleegden verzet uit overtuiging maar ook omdat ze niet anders konden. Je werd verraden uit overtuiging maar ook simpelweg voor geld. Het stuk over Ravensbrück heeft dezelfde impact gehad: de toevalligheid waardoor je kunt overleven door net niet te zijn waar je moet zijn. Een korst brood kan je leven redden en je ook je leven kosten. Dit alles wordt opgeschreven in een simpele maar doeltreffende stijl. Een aangrijpend verhaal met enorme impact. MIJN NAAM IS SELMA SELMA VAN DE PERRE (THOMAS RAP, € 19,99)

www.boekblad.nl

Steven Mulders van Boekhandel Adr. Heinen (Den Bosch): Het zou me niet verbazen als dit debuut van de KoreaansAmerikaanse Kwon aan het eind van het jaar voor mij het beste boek van 2020 blijkt te zijn. Vuurgeesten vertelt het indrukwekkende verhaal van twee geliefden, Will en Phoebe, die allebei getekend zijn door een verlies: Phoebe geeft zichzelf de schuld van het fatale auto-ongeluk van haar moeder, terwijl Will worstelt met de leegte die hij voelt nadat hij afstand nam van zijn geloof. Zij komen op de universiteit in aanraking met John Leal, een charismatische religieuze man, en raken in zijn ban. Vanuit drie perspectieven (Will, Phoebe en John) vertelt Kwon in elegante doch krachtige zinnen hoe geloof, fanatisme en extremisme slechts door een dunne lijn van elkaar gescheiden zijn en hoe wankel de liefde dan blijkt. Een donker, wonderschoon debuut.

VUURGEESTEN R.O. KWON (ARBEIDERSPERS, € 20,-)

Altijd op de hoogte van het laatste boekenvaknieuws? JAARGANG 186 DECEMBER 2019

JAARGANG 186 JULI/AUGUSTUS 2019

ww w.b oek blad

Vakblad voor het boekenvak

Vakblad voor het boekenvak ww w.b oek blad

JAARGANG 186 SEPTEMBER 2019

7/8

ww w.b oek blad

.nl

Susanne Diependaal

um) (Unieboek|Het Spectr

Alex Boogers:

a Francien Schuursm er um Be rk en Ma (De Bezige Bij):

‘Lef tonen, maar ook realistisch zijn’ jaargang 186 december 2019 

‘IK RAAK NOOIT UITGEKEKEN OP KINDERBOEKEN’

‘LEZERS MOETEN WORDEN AANGEJAAGD’  jaargang 186 juli/augustus 2019

jaargang 186 september 2019 

Neem nu een abonnement op Boekblad! Boekblad Online

Onbeperkt toegang tot Boekblad.nl v.a. p/j

€ 108,-

Boekblad Compleet

10 x Boekblad Magazine Onbeperkt toegang tot Boekblad.nl v.a. p/j

€ 60,-

Met geheel nieuw hoofdstuk LANCERING 2 MAART 2020 • Symposium en persconferentie Nieuwspoort • Uitreiking door minister van Defensie mevrouw Ank Bijleveld

€ 17,99

MEER DAN 52.000 VERKOCHTE EXEMPLAREN