Oyuncunun Elkitabı • 9
Yarı yıl tatilinden sonra ikili çalışmalar başlar. Bu bölümde özellikle paylaşma ve dinleme üzerinde durulur. İlk yılı başarı ile bitiren öğrenci okula kabul edilir ve deneme sınıfından birinci sınıfa geçer. Burada önce üçlü sonra kalabalık sahnelerde ve giderek oyun çalışmalarında, oyunculuk için gerekli bilgiler verilir. Bu kitabın içinde gördüğünüz dinleme çeşitleri, sahne çalma, geri kaçma, sahnenin bölümlerini doğru kullanma, göz göze oynama gibi önemli konular tatbiki olarak çalışılır. Üçüncü yıl öğrencinin kendine daha güven kazandığı yıldır. Gerekirse profesyonel bir tiyatroda küçük rollere çıkmasına izin verilir oyuncu adayına. Son yıl artık öğrencinin ben oldum" demeye başladığı en tehlikeli yıl— dır. Bazı ilişkiler kurup bir iki de televizyon dizisi veya reklam filmi aldıysa, artık dokunmayın ona bitsin yılıdır bu yıl. İşte burada biz onu uyarırız... Buraya kadar metoddan öte müfredat programımızı göstermeye çalıştık. Metodumuz önce ki özellikleri kapsar: . Doğallık. . Türk tipi oyunculuk . Özgünlük . Sahne disiplini Belki buraya yeri geldiğinde başka maddeler de eklenebilir, ama bizim metodumuzun dört temel özelliği bunlarda yatar.
Özgünlük: Burada, kimseye, hiçbir yabancı oyunculuk biçimine öykünmeyen, kendine öz gü, özgür, özgün bir biçimden söz ediyoruz. Si zi izleyen bir seyirci, hiçbir aktörü anımsamasın. Sizi sizde bulsun. Bu bir oyunculuk kimliğidir de. Kişilik oyuncuda çok önemlidir. Öğrencilerime her zaman anımsatırım ki, hiçbir öğretmeninize öykünmeyin, özgün, kendiniz gibi olun. Bu çok önemli. Özgün. Sahne disiplini: Hangi iş disiplinsiz yürür ki? Di siplinsiz bir şoför arabasını vurur, disiplinsiz bir operatör doktor hastasını öldürebilir, disiplinsiz bir avukat müvekkiline dava kaybettirir. Hiçbir meslek yoktur ki disiplinsizliğe prim versin. O ne denle özellikle oyunculuk mesleğinde disiplin çok daha gereklidir. Seyirciyle yüzyüze bir iş ya pıyorsunuz, yaptığınız hatanın dönüşü yok. Si nema oyunculuğunda var. O nedenledir ki sine ma oyunculuğu tiyatrodan ayrı tutulur. Sinema yönetmenin işidir. Kimi olsa alır oynatır. Tiyatroda yönetmen evine gider oyuncu seyirci si ile her gece yüz yüze kalıverir. Artık yapılacak en küçük veya büyük hata oyuncuya aittir. Disip linli bir oyuncu (bu disiplin sözü fazla militer gö rünüyor, ama karşılığını bulamadım) kendini iyi eğitmiş oyuncudur. Eğitim çoğu kez okulla olur ama, okulsuz iyi eğitimli oyuncular da tanıyoruz. Disiplin ya da yerine koyacağımız bir sözcük, ti yatro oyunculuğunda en önemli konulardan bi ridir. Şimdi biz bu dört öğeyi, doğallığı, Türk Ti pi oyunculuğu, özgünlüğü ve sahne disiplinini birarada irdelersek görürüz ki, iyi bir oyuncuya doğru gitmekteyiz. Sahne disiplinli bir oyuncu nun özelliği; ilk oyunla yüzüncü oyun arasında fark bulunmamasıdır. Belki rolünü geliştirip içtenleştirebilir, ama sahnedeki diğer arkadaşları nın hiçbir hakkına tecavüz etmeden. Komediler de oyuncu, bazen yeni bir şeyler bulabilir oyu nun gelişimi içinde. Bunun önce nöbetçi rejisö re, sonra oyuncu arkadaşlara söylenmesi prova edilmesi şarttır. Belki oyun için olumlu bir katkı dır bu, denenebilir. Ama işin aslı, oyun nasıl baş ladıysa öyle bitmeli, disiplin dışına çıkmaya izin verilmemelidir. Dört öğenin tümü iyi uygulanırsa iyi oyuncu geliyor demektir. MSM Metodu'nun çalışma biçimi içersinde sahne tatbikatı, daha çağcıl anlamda uygulamalı sahne dersleri ön plandadır. Kuşkusuz bilgi de önem taşır, ama deneysel olarak sahne üzerinde yapılan çalışma lar, bize gösteriyor ki, oyuncunun yetişmesi oy nayarak çabuklaşıyor. Hele bazı profesyonel oyunlarda ufak tefek rollerle ustalar arasında ye tişmek çok daha yararlı oluyor. Çünkü okul sıra larında yapılan derslerde genellikle reaksiyonlar, sınıf arkadaşlarından gelir. Bunlar çok belirleyici olmaz. Çok sık karşılaştığımız bir durum vardır: ilk gece herkesin eşi dostu oyuna gelir ve gül meler, alkışlar çok bol keseden olur. İkinci gece hem seyirci değişmiştir hem de oyun. Komedi oyuncuları ikinci geceyi hiç sevmezler ve kaba hati hemen seyirciye ve oyuna yüklerler. Oysa oyun genellikle aynı oynanmıştır, seyirci de seyir cidir. Ama o, gerçek kriter olan bilet parası öde miş olan seyircidir... MSM Metodu gerçekte uy
pe
Doğallık: Bizim oyunlarımızda oynayan oyuncu önce doğal olacaktır. Bunu yakalamak kısa sürede o kadar kolay değildir kuşkusuz. Ama zaman ilersinde bu doğallık yakalanırsa oyuncu ilk avantajını da yakalamış olur. İzleyici: "Ne kadar da tabii oynuyor" tesbitini yapmaya bayılır. Bu dansı ona vermek gerekir. O nedenle doğallık bizim ilk işimizdir.
tu da iyi çizilmiş bir karakter. Diğer yandan ise geleneksel tarzımızın hoşgörülü biçimini alıp iki sini yepyeni bir özle birleştirerek, Türk Tipi Oyunculuk'u yakalamak. Ülkemizde bunun örnekleri var. Dışarıdan izleyen yabancı bir tiyatro adamı bu başkalığı hemen sezinliyor. Ben uzun yıllardır bunu yapmaya çalışıyorum. Köşeleri kırık, yumu şak, doğal kendi gibi (aktörün kendinden kimli ğinden parçaları role eklemesi gibi) sıcak bir oyunculuk tarzı. Bu biçim bizim tiyatromuzun geleceğini belirleyici özelliklerin başında olacak.
cy a
olayı bir küçük dramatik yapıyla sunar öğrenciler. İkinci etapta tüm öğrenciler oynanan oyunu geliştirir ve öğrenci gelecek ders yeniden düzeltilmiş şekliyle oynar. Daha sonra ünlü bir yazarın bir öyküsü oyunlaştırılır. Bunu yine öğrenci kendisi uygular ve gösterir. Bu çalışmalar üç ay sürer. Bu süre içinde sahnenin bölümleri, duruşlar, nefes alma ve vurgulamalar bir oyuncunun ilk öğrenmesi gereken pek çok şey bu bölümde öğrenilir.
Ne demek Türk tipi oyunculuk? Yani Japon tipi, İngiliz tipi oyunculuk mu var?... Nasıl şey bu?... Evet, Japon tipi ve İngiliz tipi oyunculuk var. Ve bunlar tıpatıp kendilerine özgü bir oyunculuk biçimi. Tokyo gezimde No Tiyatrosu izledim ve Geyşa Tiyatrosu'nda sahneye çıktım. Oyunculuk biçimleri ne bize ne de başka ülkelerin oyunculuk biçimlerine benziyor. Kendilerine özgü bir biçimleri var. Göstermeci, dans öncelikli, mimiksiz, testuslara dayalı, değişik bir biçim. Anlayacağınız, bu biçimle Hamlet oynanmaz. Belki oynanır, ama Hamlet olmaz. Yeni bir yorum denebilir, belki de iyi olur, onu bilemem, yapınca görülecek bir şey. Bir İngiliz aktörü izledim. Bağdat Yollarında adlı bir Türk oyununda oynuyordu, bağlama çalıp türkü söylemesi gereken bir yerde bizi epeyce güldürdü. Ne denli gözlem yaparsa yapsın davranışları bir türlü o Türk insanına benzeyemiyordu. Biz gelelim Türk tipi oyunculuk meselesine. Geleneksel Türk Tiyatrosu'nun biçimi göstermecidir. Yani oyunun ta başından itibaren size bir oyunun içinde olduğunuz, seyirciye de bir oyun izleyeceği bildirilir. İllüzyon yoktur. Bu nedenle dramatik tiyatro oyunlarından ayrılır. Bizim burada yapmaya çalışacağımız sentez, biraz farklı. Dramatik tiyatronun en işe yarayan yanı olan oyundaki dramatik yapı (ki bu ortaoyununda yoktur) ve buna bağlı olarak tip yerine üç boyu-
gulamayla çok daha belirgin olarak anlaşılacak bir çalışmadır. Bu kitabın içinde daha çok teorik yaklaşımları bulacaksınız. Ama ille de MSM Me todu ile tanışmak istiyorsanız, 1 6 - 2 2 yaş arasın da lise mezunu olup altı aşamalı MSM Giriş Sı navları'™ kazanmanız gerekiyor. Ardından bir yıl deneme sınıfı ve üç yıl da üst sınıflar. Anlayaca ğınız dört yılınız bu metodu tanımak, yaşamak ve uygulamakla geçecek. Yoksa kitaba bakarak hiçbir uygulama yapmadan nasıl oyuncu olunur ki?... Ayrıca MSM'ye geldiğiniz takdirde, daha pek çok çağdaş tiyatro metodu ile karşılaşacak sınız. Birçok tiyatro türünü tanıyıp, uygulayacak sınız. MSM metodu, doğal olmayı ilk prensip edinen bir çalışmadır. Bunu unutmayın. OYUNCU VE AKSESUVAR Bunu yaşamadan bilmek olası değil. Bir oyunda oynuyorsunuz. Diyelim ki bir gözlük kullanıyor sunuz. Ya da kulisin bir köşesine koyduğunuz bir bardak suyunuz var. Oyuncu neden oyuna bir saat önce gelir? Önce ısınacak, makyajını ya pacak, seyircinin sesini ta odasından duyacak, aksesuarlarını kontrolden geçirecek. Bardak ve suyu yerinde mi? Bir arkadaşı şaka yapıp suyu iç miş mi? Gözlüğü yerinde mi? Yoksa sapı tam çalışmıyor mu? Burnun üzerinde hafif sağa mı kaykılmaya başladı? Ne kadar küçük şeyler. Adeta ayrıntının ayrıntısı. Tiyatro da zaten ayrın tılar mesleğidir. .Oyunculuk ayrıntılar yelpazesidir. Çünkü o gözlük oyuncunun, oyunun sonu na dek, ilgisini dağıtır ve oyunu bozar. Size kü çücük ayrıntılardan sık sık söz ediyorum. Bunla rı birleştirin, bu tiyatro oyunculuğunun ta kendi sidir. Aksesuarlarınızı oyundan bir saat önce kontrol etmeyi unutmayın. Oyuncu ve aksesuar başlığını baştaki "Aksesuar lar" başlığından ayrı tutma nedenim de küçük bir ayrıntı değil mi? DENEME OYUNLARI İnsanın kendi oynayacağı kısa oyunları kendi yazmayı denemesi kadar güzel bir şey olamaz. Kuşkusuz bir oyuncu adayı hiçbir zaman bir pro fesyonel yazar değildir. Ama kendi iyi bildiği bir konuyu tek kişi için, kendi için yazıp oynarsa or taya pekâlâ güzel bir küçük oyun çıkabilir. Ben öğrencilerime bunu mutlaka yaptırırım. İçlerinde artık kendi oyunlarını yazıp oynayan, kendi kur dukları tiyatrolarda bu oyunları sergileyen MSM mezunu oyuncular var. Son derece başarılılar. Siz de deneyin, başarılı olacaksınız. Başınızdan geçen ilginç bir olay olmuştur mutlaka. Buna bir giriş, bir gelişme bir de ilginç bir final bulun. Kü çük çapta bir dramatik yapıdır bu. Hemen kale me alın, ezberleyin, sahneye koyun ve oynayın. İlle de profesyonel sahnede oynayacak değilsi niz. Arkadaşlarınıza oynayın. Ailenize oynayın. Bu çok iyi bir çalışmadır. Oyuncunun kendine güvenini artırır. Az bir gayret yeterlidir. Sakın yıl mayın. Belki ilk denemeleriniz başarısız olacak tır. Yılmayın. Yeniden yazın. Göreceksiniz bir gün başarıyı yakalayacaksınız. Bir deneyin. Yara rı var zararı yok. KENDİNİZİ SEVİN Salt, oyuncu için değil, herkes için ne kadar ge rekli bir düşünce bu. Kendini seven insan, gide rek başkalarını da sever. İnsanları, hayvanları, doğayı sevmek ise tiyatro sanatını sevmenin başlangıcıdır. Çünkü içinde insan vardır tiyatro nun. İnsansız bir tiyatro olamaz. İnsanı sevmek ise oldukça yüce bir duygudur. Giderek bu mes leğin en zor en çetin yanları olan provaları sev mek, hasta hasta oynanan oyunları sevmek, ikiyüzüncü oyunu sevmek... Ne demek istediğimi eski oyuncular anlıyorlar... 59