z
Wolontariuj się! Biuletyn wolontariuszy Banków Żywności
nr 3
9/201310/2013
z
Aktualizuj się!
Małgorzata SIUDY Nowa porcja aktualności z Polski i ze świata. Jeżeli u Was działo się coś ciekawego – napiszcie koniecznie! zwolontariuj_sie@bankizywnosci.pl
Cała Polska Odpowiedzialnie każdego dnia! Dzięki współpracy Carrefour Po l s k a , F e d e r a c j i Po l s k i c h Banków Żywności, Fundacji Partnerstwo dla Środowiska i Stowarzyszenia Niepełnosprawni dla Środowiska EKON, powstała internetowa baza wiedzy m.in. o tym, jak nie marnować żywności. A to jeszcze nie wszystko! Akcja „Odpowiedzialnie każdego dnia!” jest tylko częścią realizowanej przez Carrefour Polska inicjatywy „STOP Marnotrawstwu”, mającej na celu edukowanie w tym obszarze pracowników, dostawców, partnerów biznesowych i klientów. Więcej informacji na: http://www.carrefour.pl/page/pl/taniepromocje/odpowiedzialnie-kazdego-dnia/.
iChicago, Stany Zjednoczone 28. Coroczny Spacer: Nikt nie powinien być głodny! W sobotę 29. czerwca w Chicago tysiące mężczyzn, kobiet i dzieci zbierało fundusze na walkę z głodem w hrabstwie Cook County. Dochód z corocznego pięciokilometrowego spaceru wspomógł lokalne jadłodajnie, garkuchnie oraz przytułki.
Warszawa
Nowy Jork, Stany Zjednoczone
Piknik – Poznaj Dobrą Żywność! W sobotę, 15. czerwca, już po raz piąty na terenie kampusu SGGW (Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego) w Warszawie odbył się „Piknik Poznaj Dobrą Żywność” zorganizowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Na pikniku nie mogło zabraknąć stoiska Banków Żywności, gdzie można było spotkać wolontariuszy Federacji Polskich Banków Żywności oraz Banku Żywności SOS w Warszawie, którzy dzielili się swoją wiedzą na temat niemarnowania żywności. Głównymi atrakcjami tegorocznego pikniku były m.in. degustacja najlepszych polskich specjałów, pokazy i konkursy kulinarne oraz wystawa zwierząt gospodarskich.
„Meals per hour” – akcja w Nowym Jorku! Wolontariusze Banku Żywności w Nowym Jorku wpadli na pomysł, jak usprawnić pakowanie paczek z żywnością dla potrzebujących rodzin. Wykorzystali podobną metodę, którą stosuje się przy montowaniu samochodu na linii produkcyjnej. Dzięki temu udało się skrócić czas pakowania jednej paczki żywnościowej z 3 minut do 11 sekund! Dodatkowo nakręcono krótki filmik dokumentalny na ten temat. Za każde jego obejrzenie między 20. czerwca a 19. lipca br. Toyota przekazywała pieniądze o wartości jednego posiłku dla Banków Żywności. Przez całą akcję firma przekazała pieniądze na 1 000 000 posiłków! Więcej informacji i filmik z akcji znajdują się pod adresem http://mealsperhour.com/.
22
z
łapane w kadr!
14. czerwca 2013 r. na Starym Rynku w Słupsku odbyła się gra terenowa pod hasłem „W poszukiwaniu Banku Żywności”. Zadanie polegało na znalezieniu siedziby Banku Żywności w Słupsku. Okazało się to jednak wyzwaniem dla wielu wolontariuszy akcyjnych, ponieważ nie wszyscy wiedzieli, gdzie znajduje się wspomniana siedziba. Scenariusz gry i jej organizacja to głównie zasługa dziesięcioosobowego zespołu wolontariuszy stałych z Banku Żywności w Słupsku, którzy chcieli pokazać, że wolontariat to zabawa, ale też zdobywanie nowych doświadczeń i kreatywne spędzanie czasu w gronie niesamowitych ludzi. Do zadań, które uczestnicy gry mieli wykonać należały m.in. godła grup, przedstawiające wspólne upodobania kulinarne. A co się działo jeszcze? Zapraszamy do fotorelacji!
3
z
aInspiruj się!
Marta TROĆ Stwierdzenie, że wszystko ma swoje dobre i złe strony, nie należy do odkrywczych. O tym, że czasami trudno być wolontariuszem, wie chyba każdy, kto kiedykolwiek pracował na zasadzie non–profit. Z drugiej strony o wyzwaniach związanych ze współpracą z wolontariuszami wiele mogą powiedzieć pracownicy organizacji wspierających wolontariat. Poniżej parę słów o tym, jak zadbać o wzajemne relacje – tym razem z perspektywy wolontariusza.
Z drugiej strony...
TEAMWORK. Pojedyncze elementy działające bez zarzutu nie wystarczą do tego, żeby cały mechanizm sprawnie funkcjonował. Poszczególne jednostki związane są ze sobą różnymi relacjami i pozostają w rozmaitych zależnościach. Gdy organizacja zaprasza do współpracy wolontariusza, powinna znaleźć dla niego konkretne miejsce w swoim „mechanizmie” i sprawić, by poczuł się jako potrzebny „element”. Dla mnie, jako wolontariuszki współpracującej z różnymi instytucjami przy różnych projektach, ważne jest, abym czuła się częścią zespołu, w którym pracuję. Warto docenić rolę dobrego wprowadzenia w środowisko pracy czy integracji pomiędzy wolontariuszami i pracownikami. Osoba, która czuje, że należy do organizacji, będzie lepiej zmotywowana do pracy, nie będzie miała problemów z wygłaszaniem swoich opinii czy inicjowaniem nowych działań. Moje doświadczenia z wolontariatu zagranicznego pokazały mi też, jak ważne jest utrzymywanie kontaktów z innymi wolontariuszami. Wymiana doświadczeń, dzielenie się pomysłami, wsparcie przy różnych akcjach – to tylko niektóre argumenty za tym, że ułatwienie wolontariuszom nawiązywania relacji niesie ze sobą korzyści. Poza tym to także tworzenie sieci wolontariatu – nigdy nie wiadomo, kiedy przyda się dodatkowa para rąk do pomocy! PRACA, PRACA, PRACA… Jeśli chodzi o samą specyfikę pracy, ważne jest, aby miała ona wyraźnie zarysowany początek i koniec. Dobre wprowadzenie w organizację to nie tylko zapoznanie wolontariusza z pozostałymi członkami
zespołu. To także przedstawienie mu historii organizacji, jej aktualnych działań, misji czy wartości. Zakładam, że wolontariusz podejmujący się współpracy z daną instytucją wie o niej chociaż trochę, ale powtórzenie niektórych informacji na pewno nie zaszkodzi, a ogólny pogląd na całokształt działań organizacji na pewno będzie sprzyjał lepszym rezultatom pracy. Zakończenie współpracy jest niemniej ważne – podziękujmy wolontariuszowi za poświęcony czas i wykonaną pracę. Kolejną sprawą są jasno określone obowiązki. Zanim organizacja zacznie szukać wolontariusza, powinna przemyśleć, po pierwsze, czy naprawdę go potrzebuje, po drugie, do czego go potrzebuje. Odwrócenie tej kolejności (najpierw znajdziemy wolontariusza a potem znajdziemy mu coś do robienia) może skutkować obustronną frustracją. Jeśli wiem, co mam robić, to łatwiej ocenić mi rezultaty własnych działań. Jeśli mam swoje konkretne zadania,czuję się za ich wykonanie bardziej odpowiedzialna. Jeśli dodatkowo sama mogę wpływać na zakres tych obowiązków, mogę dostosować je do moich zdolności, wiedzy i preferencji. Dla wielu osób wolontariat to nie tylko dawanie czegoś od siebie. To także okazja do zdobycia nowego doświadczenia, rozwinięcia posiadanych już umiejętności i nauczenia się nowych. Żeby to wszystko wolontariuszowi umożliwić, jego „przełożeni” powinni zadbać o regularne podsumowanie i ocenę rezultatów pracy. Udzielanie informacji zwrotnej na bieżąco jest kluczowe dla ciągłego rozwoju. Byłabym jednak ostrożna, jeśli chodzi o stopień sformalizowania takiego feedback’u. Przerost formy nad treścią
4
z
aInspiruj się!
sprawia, że tracimy z oczu to, co najważniejsze. Kolejna pułapka to przesłodzenie – wolontariusz wie, że skoro nie otrzymuje wynagrodzenia materialnego, to organizacja stara się go docenić na inne sposoby. Zbyt częste i entuzjastyczne okrzyki „Świetna robota!” czy „Bez ciebie nie dalibyśmy rady!” mogą czasem zabrzmieć fałszywie. Ważna jest równowaga między pochwałą a wykonaną pracą. O różnych sposobach motywowania wolontariuszy do pracy można rozprawiać godzinami. W tym miejscu chciałabym podkreślić szczególnie rolę poczucia sprawstwa. To, że moje działania NAPRAWDĘ zmieniają otaczający świat, to najlepszy zastrzyk motywacji, jaki mogę sobie wyobrazić. Warto więc angażować wolontariuszy w takie działania, których efekty są widoczne. Należy także dbać o to, żeby wolontariusze zauważali swoje osiągnięcia. Z drugiej strony, nie ma chyba nic gorszego niż praca i wysiłek, które idą na marne. Rozsądne przydzielenie zadań wolontariuszowi pozwala tego uniknąć. ŁĄCZYĆ DOBRE Z POŻYTECZNYM. Kończąc moje rozważania, chciałabym zaapelować do wszystkich pracujących z wolontariuszami. Cieszmy się tym, co wspólnie robimy! Wielu wolontariuszy angażuje się w działania społeczne po swojej codziennej pracy, po zajęciach czy szkole, poświęcając na to swój wolny czas. Mimo że traktujemy powierzane nam zadania na poważnie i naprawdę wkładamy wiele wysiłku w osiągnięcie wyznaczonych celów, to chcemy też przy tym wszystkim dobrze się bawić.
5
z
Wolontariuj się! Dariusz DĄBROWSKI
W tym numerze postanowiłem wam przybliżyć trochę to, co się będzie działo zaraz po wakacjach. Wiem, wiem – po wakacjach zaczyna się znów chodzenie do szkoły. Ja jednak skupię się na możliwości rozpoczęcia kolejnej przygody z wolontariatem.
W co warto się wkręcić!
Czyste środowisko – dbaj o nie! Zastanówcie się, czy w czasie wakacji na pewno wystarczająco dbaliście o środowisko? Sprzątaliście las, pamiętaliście o segregacji odpadów? Jeśli nie, to nadarza się świetna okazja do nadrobienia zaległości w tym temacie – zbliża się już 20. edycja akcji „Sprzątanie Świata”. Na pewno pamiętają o niej w szkołach. Ale nie znaczy to, że my mamy się w to nie zaangażować! Finał tegorocznej akcji odbędzie się w dniach 20.–22. września, a hasłem przewodnim będzie „Odkrywamy Czystą Polskę”. W tym roku wprowadzony został nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi. Żeby dobrze działał, każdy z nas musi wiedzieć, jak postępować ze śmieciami, które gromadzą się w naszych kubłach na śmieci. W tym roku główne zadania koncentrować się będą na propagowaniu selektywnej zbiórki zebranych odpadów. Organizator zachęca również do odwiedzenia strony internetowej www.sprzatanieswiata-polska.pl, na której możecie nie tylko podzielić się swoimi doświadczeniami, ale też dowiedzieć się, jakie plany mają organizatorzy akcji w tym roku. Znajdują się tam zarówno ekologiczne ciekawostki, jak również kalendarium akcji. Pamiętajmy – dbanie o środowisko to dbanie o własną przyszłość!
PSP – nie tylko konsola do gier W dniach 28.–29. września odbędzie się 10. edycja akcji „Podziel się Posiłkiem” (w skrócie PSP), prowadzonej przez Banki Żywności, finansowanej przez firmę Danone. W sklepach w całej Polsce będą zbierane produkty z logiem talerzyka, które będą następnie rozdawane dzieciom i młodzieży z ubogich rodzin. Każdy może pomóc – wystarczy kupić produkt oznaczony talerzykiem i przekazać go wolontariuszom w sklepach. Jeśli jednak lubisz pomagać i praca na rzecz innych ludzi nie jest ci obca, zaangażuj się bardziej. Zbieranie żywności to jedno, ale praca wolontariusza przy takiej akcji to zupełnie inna zabawa. Jeśli chciałbyś spróbować swoich sił w wolontariacie, lecz nie wiesz gdzie się zgłosić, mam dla ciebie rozwiązanie! Na stronie Federacji Polskich Banków Żywności znajdziesz aplikację, dzięki której po zalogowaniu się możesz wybrać, jaki rodzaj wolontariatu cię interesuje. Aplikację znajdziesz na stronie wolontariat.bankizywnosci.pl. Zarejestruj się i zgłoś się do pomocy przy akcji „Podziel się Posiłkiem”. Zdobędziesz ciekawe doświadczenie, poznasz ludzi, którzy tak jak ty dają innym cząstkę siebie. Ponadto pamiętaj – pomagasz osobom potrzebującym pomocy. Jeżeli nie wierzysz, że jedna osoba jest w stanie coś zmienić, to jesteś w błędzie! Każdy, kto dysponuje chwilą wolnego czasu i chęcią do pomocy, jest swojego rodzaju bohaterem. Też nim bądź!
6
z
Wolontariuj się! Honorata PIWOWARSKA
Chcesz podzielić się swoimi zdolnościami i umiejętnościami? Zrealizować pomysły, które rodzą się w twojej głowie? A może stopniowo i łagodnie uczyć się, czym jest praca i odpowiedzialne jej wykonywanie? W Bankach Żywności każda twoja motywacja będzie z pożytkiem wykorzystana na rzecz potrzebujących – z satysfakcją dla naszych wolontariuszy. Możesz mieć lat naście lub dziesiąt, różne wykształcenie i doświadczenie – liczy się jedynie chęć pomagania innym oraz uczciwość i odpowiedzialność.
Zostań wolontariuszem już na stałe! Szczypta historii, odrobina językoznawstwa. Działalność charytatywna ma bardzo długą tradycję. Kto wie, może nawet sumeryjskie gliniane tabliczki czy egipskie papirusy są źródłem informacji o bezpłatnej pomocy na rzecz biednych (a wiele z nich czeka jeszcze na odczytanie). Od dawna znane są także terminy określające działalność charytatywną:
OCHOTNICZA
FILANTROPIA DOBRODZIEJSTWO
DZIAŁALNOŚĆ I PRACA SPOŁECZNA
OCHOTNICZA
FILANTROPIA
DZIAŁALNOŚĆ I PRACA SPOŁECZNA
DOBRODZIEJSTWO Stosunkowo młodym pojęciem jest wolontariat, które wywodzi się z łacińskiego volontarius, czyli 'dobrowolny, chętny, zgodny z wolną wolą'. Jeszcze w XIX w. mianem tym określano bezpłatną formę stażu w celu zapoznania się z zawodem (w sumie w naszych Bankach to przetrwało – u nas bowiem także możesz się nauczyć wielu profesji). W obecnym znaczeniu pojęcie zaczęło funkcjonować po I wojnie światowej. Blisko francuskiego miasta Verdun szwajcarski fizyk Pierre Ceresole zorganizował obóz Service Civil Volontaire. W jego skład weszły wrogie sobie wcześniej osoby, które wspólnie i ochotniczo odbudowały wioskę. Od tej pory dobrowolne, bezpłatne współdziałanie określa się mianem wolontariatu.
Akcja! Ale nie tylko jednorazowa. Wioska odbudowana, wolontariusze do domu. A może nie? Dzięki inicjatywie Pierra Ceresole wiele osób uznało za wielce sensowną podobną pomoc, tak bardzo potrzebną po okrucieństwach i barbarzyństwie wojennym. Pałeczkę po panu Ceresole przejęli inni ludzie, stowarzyszenia i instytucje, które na stałe zaangażowały się w wolontariacką działalność. Wolontariat zaczął przejawiać się w rozmaitej aktywności, dlatego istnieją różne jego formy. Tą jednak, która pozwoliła mu się rozwinąć w pełni jest wolontariat stały – regularna współpraca organizacji i ochotników. Szacuje się, ze około dwóch milionów Polaków jest lub bywa wolontariuszami. To dużo czy mało można zapytać? Procentowo na pewno mniej niż w krajach Europy Zachodniej, co oznacza, jak wielki, niewykorzystany potencjał tkwi w nas jeszcze. Gdzie człowiek, tam i reguły prawne… Już wiemy, że volontariusem może być każdy bez względu na wiek, płeć, poziom zamożności, zawód, doświadczenie i wykształcenie. Osoba taka świadomie i bezpłatnie wykonuje pracę na rzecz innych lub całego społeczeństwa, wykraczającą poza związki rodzinnoprzyjacielskie. Oznacza to, że nie każda praca na rzecz innych jest wolontariatem (pomoc własnej babci nim nie jest, starszej osobie już tak). Możemy pomagać organizacjom i instytucjom pozarządowym, ale tylko tym, które nie prowadzą działalności gospodarczej, czyli zwyczajnie – nie czerpią z tego zysków. W czerwcu 2003 r.
7
z
Wolontariuj się!
Zostań wolontariuszem już na stałe!
weszła w życie „Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie”. Reguluje ona prawnie działalność wolontariuszy. A oto kilka i pokrótce wynikających z niej praw i obowiązków: Jeśli współpracujemy z daną organizacją powyżej 30 dni, musimy podpisać porozumienie na piśmie. Jest w nim mowa o świadczeniu wolontariusza, a nie o pracy. Świadczenie to jest stosunkiem cywilnoprawnym. Zawiera się w nim zakres naszych obowiązków, okres trwania porozumienia i możliwość jego rozwiązania. Wolontariusz na własną prośbę może otrzymać zaświadczenie o wykonywaniu świadczenia i opinię o swojej pracy. Wolontariuszowi przysługuje ubezpieczenie z tytułu wypadku przy pracy – przy umowie powyżej 30 dni koszty ubezpieczenia przyjmuje na siebie państwo. Wynagrodzenie czymś więcej niż pieniędzmi. Praca bezpłatna nie oznacza „bezinteresowna”, lecz jedynie bez wynagrodzenia materialnego. Jako wolontariusze otrzymujemy za to wynagrodzenie niematerialne, często o wiele ważniejsze od tego materialnego – spełnienie naszych motywacji, poczucie sensu, uznanie, podwyższenie samooceny. Zwłaszcza motywacja ściśle związana jest z wolontariatem. Oto chyba najważniejsze „koła napędowe” wolontariatu: chęć zrobienia czegoś dobrego, pożytecznego,
potrzeba kontaktu z ludźmi, nawiązania nowych znajomości, potrzeba bycia potrzebnym, chęć spłacenia dobra, które kiedyś się otrzymało, chęć zdobycia umiejętności i doświadczeń zawodowych i życiowych. Jeśli czujesz, że chociaż jedno z nich jest twoją motywacją, drzwi każdego Banku Żywności są dla ciebie szeroko otwarte. Przychodząc do nas, Banków Żywności, pomożesz potrzebującym w najbardziej elementarny sposób: organizując żywność lub współuczestnicząc w jej organizowaniu. Regularna współpraca z Bankami Żywności to wolontariat stały. Co to oznacza? Wykonujesz w sposób ciągły określone prace i ściśle współpracujesz z naszą organizacją. Chcesz się czuć potrzebnym? Odezwij się do nas! Będąc wolontariuszem stałym nauczysz się wielu pożytecznych rzeczy; poznasz miłe i życzliwe osoby; zdobędziesz nowe doświadczenia i będziesz miał kontakt z pełnymi energii ludźmi. Rozpoczynając współpracę możesz zacząć od drobnych prac, które pozwolą poznać specyfikę naszej organizacji – bez obawy! Nikt nikogo nie rzuci na głęboką wodę! Indywidualnie dopasujesz swój czas do współpracy i obowiązków. Co więcej, sam będziesz mógł zdecydować, w jaki sposób chcesz pomagać: wszystkie pomysły się dla nas liczą. Bezinteresowna pomoc to przywilej – ja już się o tym przekonałam.
8
z
Archiwum! Dominika WASIUCHNIK
Trochę historii...
Historia Banku Żywności w Ciechanowie sięga swymi korzeniami początków współpracy lokalnych organizacji z Bankiem Żywności w Warszawie w ramach programu PEAD. W 2009 r. w Ciechanowie uruchomiono Centrum Dystrybucji Żywności Banku Żywności SOS w Wa r s z a w i e . C e n t r u m z a j m o w a ł o s i ę m . i n . magazynowaniem i przekazywaniem żywności na rzecz osób potrzebujących. Przekazywanie żywności od b y w a ł o s i ę za p oś re d n i c tw e m org a n i za c ji społecznych, które działały na terenie miasta Ciechanowa, Mławy, Płońska oraz powiatów: ciechanowskiego, mławskiego i płońskiego. W ten sposób w 2009 r. przekazano ponad 418 ton żywności. W związku ze zwiększającą się skalą udzielanej pomocy, gdy coraz więcej organizacji pozarządowych wyrażało chęć współpracy, zaistniała potrzeba utworzenia samodzielnego Banku Żywności, który przejąłby działalność warszawskiej placówki na terenie Północnego Mazowsza. Dzięki wsparciu Prezydenta Miasta Ciechanów utworzono Fundację Bank Żywności w Ciechanowie. Dzięki ciężkiej pracy i ogromnej determinacji jego pracowników udało się – w stosunkowo szybkim czasie, 17. lutego 2012 r., Ciechanowski Bank Żywności został włączony do struktur Federacji Polskich Banków Żywności. Jest to niewątpliwy sukces tego Banku, z uwagi na bardzo krótki okres jego działalności. PEAD to Europejski Program Pomocy Żywnościowej. Polscy przedsiębiorcy w ramach unijnych dotacji produkują artykuły spożywcze, które trafiają do osób najbardziej potrzebujących.
9
z
Gotuj to!
Kamila CHMIELEWSKA
&
Jakub TROĆ
Przedstawiamy propozycje lekkich, sycących, szybkich do przygotowania sałatek. Składniki można mieszać w dowolnych proporcjach, dlatego też nie podajemy ich ilości. Przepisy można modyfikować, dodając ulubione produkty.
Sałatka Cezar Co potrzebujesz?
sałata lodowa papryki: żółta, czerwona pomidory ser feta oliwki: czarne, zielone grillowany kurczak w ulubionych przyprawach świeżo posiekana bazylia sos winegret (można zastąpić oliwą z oliwek lub octem balsamicznym) pieprz, sól
Sałatka Czerwonego Kapturka
Co potrzebujesz?
szpinak „baby”, roszponka lub rukola pomidorki koktajlowe, cherry lub daktylowe podsmażony, drobno pokrojony bekon starty żółty ser suszona żurawina (wcześniej namoczona przez kilkanaście minut w wodzie) posiekane w słupki migdały ocet balsamiczny pieprz, sól
Coś jeszcze?
Jeśli chcecie sprawić, żeby sałatki były jeszcze bardziej sycące (żeby co większym głodomorom przypominały chociaż trochę „dania obiadowe”), dodajcie grzanki zrobione np. z pokrojonego w kostkę razowego pieczywa tostowego. Nasz sposób – smarujemy kromki razowego pieczywa tostowego masłem, posypujemy oregano, startym parmezanem, kroimy w drobną kostkę i zapiekamy w piekarniku. Smacznego!
10
z
aKończenie!
Magdalena NIEDŹWIEDZKA Trzeci numer za nami! A w nim świeża porcja zAktualizuj się! na temat ogólnopolskiej akcji „Odpowiedzialnie każdego dnia!”, a także informacje z Warszawy, Chicago i Nowego Jorku – mam nadzieję, że coś was zaInspirowało! Jeśli tak, to informacje w zWolontariuj się! na pewno będą przydatne. Mam nadzieję, że śledziliście Złapane w kadr! z gry terenowej w Słupsku „W poszukiwaniu Banku Żywności”. W zaInspiruj się! zamieściliśmy niesamowity artykuł o tym, jak trudno w niektórych momentach być wolontariuszem... Dzięki przeczytaniu biuletynu mogliście poszerzyć swoją wiedzę na temat wolontariatu stałego i akcyjnego i zagłębić się w historię Banku Żywności w Ciechanowie. Natomiast w dziale zGotuj to! coś dla zdrowia i urody – sałatki, które przygotowali dla was współpracujący z nami blogerzy.
Publikacja powstała w ramach projektu „Wolontariat – zaangażuj się” dofinansowanego z Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich
Redaktor naczelna: Magdalena Niedźwiedzka Autorzy numeru: Aneta Biegniewska, Darek Dąbrowski, Magdalena Niedźwiedzka, Honorata Piwowarska, Małgorzata Siudy, Marta Troć, Dominika Wasiuchnik Współpraca z redakcją: Monika Archicińska, Jakub Troć i Kamila Chmielewska Korekta: Elżbieta Dembińska-Arscott Opracowanie graficzne i skład: Bartek Opaśnik Kontakt z redakcją: zwolontariuj_sie@bankizywnosci.pl „zWolontariuj się” Federacja Polskich Banków Żywności Al. Solidarności 101, 00–144 Warszawa tel.: 22 654 64 00