Az Damiaan Topics Health by Technology 2016

Az Damiaan Topics Informatief magazine voor artsen

FEBRUARI 2016/// 05

Health by Technology v 1.0 Themanummer n.a.v. symposium Health by Technology - 20 februari 2016

De nieuwste gezondheidstech

De kracht van innovatie op de gezondheidszorg

Aan de vooravond van een gedaanteverwisseling

Geachte lezer Recent werd bij mij persoonlijk, wegens een acute opstoot van een chronisch rugprobleem, in Az Damiaan een MRI van de lumbale wervelzuil uitgevoerd. Hetzelfde onderzoek werd 5 jaar geleden uitgevoerd in het AZ Sint Jan AV Brugge-Oostende.

Onze radioloog wou de actuele beelden vergelijken met deze van 5 jaar terug. Met enkele klikken op de knop (en via het collaboratief zorgplatform CoZo) stonden de beelden van vroeger en nu netjes naast mekaar op zijn scherm. Schitterend, tot enkele jaren geleden onvoorstelbaar en een enorme stap vooruit!

Maar niet alleen de uitwisseling van medische data wekt verwondering en bewondering op, zeker ook de kwaliteit van de beelden. Eén à twee decennia terug kon men zich nauwelijks voorstellen welk gedetailleerd beeldmateriaal we nu aangeboden krijgen, m.i. een ware metamorfose.

En dit is nog maar het begin van de technologische evolutie in de geneeskunde!

De tijd van niet enkel de ontrafeling van het DNA, maar ook van de correctie ervan, is in zicht.

Allerhande sensoren geven (op een pijnloze manier!) massa’s data door, die via app’s worden verwerkt tot bruikbare informatie.

Niet enkel in de diagnostische en curatieve geneeskunde duiken applicaties op, ook in de zo lang verwaarloosde preventieve geneeskunde. De fun/leuk factor in bepaalde applicaties, zet de gebruiker ertoe aan zijn data op een speelse wijze te verzamelen. Het werkterrein van de geneeskunde beperkt zich niet langer (bijna uitsluitend) tot het genezen van patiënten, maar omvat ook het gezond houden van mensen.

Zonder de (r)evolutie in de chiptechnologie zou dit alles niet mogelijk zijn.

Het beleidsplan van minister Maggie De Block legt de nadruk op multidisciplinaire samenwerking tussen de verschillende spelers in het veld : thuisverpleegkundigen en andere paramedici, de huisarts, de arts-specialist in het perifere ziekenhuis en in sterk gespecialiseerde centra. Maar samenwerking vereist communicatie en dit kan alleen met informatie die voor iedere zorgverstrekker beschikbaar is. dr. Mario Schurgers hoofdarts

Die informatie is ook beschikbaar voor diegene waarom het allemaal draait, de patiënt, die niet langer “lijfelijk” zal toezien op gans dat proces, maar er ook effectief deel zal van uitmaken. Dit zowel in het aanreiken van informatie, als in de besluitvorming.

Az Damiaan is er zich van bewust dat de geneeskunde de trein van de zich presenterende technologie niet mag missen. Die technologie is wellicht ook de enige manier om onze gezondheidszorg op termijn betaalbaar te houden.

Met de eerste editie van het symposium Health by Technology was het de bedoeling om een stap te zetten in het verkennen van de grenzeloze ruimte van nieuwe digitale mogelijkheden in de gezondheidszorg.

We staan aan het begin van een lang en boeiend proces: Health by Technology v1.0.

We wensen u een aangename én interessante lectuur.

2

Technologie wordt, meer nog dan vandaag, een instrument om verandering uit te lokken, maar doet haar ding onzichtbaar op de achtergrond. Professor oncologie en healthcare-trendwatcher Koen Kas werpt een blik in de (nabije) toekomst van de gezondheidszorg.

04

En verder 06. De Sensistep 12. Zorgrobot Zora 16. Van verpleegkundige naar e-verpleegkundige?

18. e-Gezondheid is niet meer te stuiten

Imec’s focus op chiptechnologie heeft het instituut gebracht tot een wereldspeler in innovatie in gezondheidszorg. CTE en SVP van imec Jo de Boeck laat een aantal leidinggevende collega’s duiden hoe hun activiteiten bijdragen tot deze technologische omwenteling en hoe ze impact (zullen) hebben op de gezondheidszorg van de toekomst.

COLOFON

Wanneer paradigma’s wijzigen, wijzigen ook de verwachtingen, de manieren waarop mensen willen (samen)werken, communiceren en geïnformeerd zijn.

Dit alles heeft tot gevolg dat de informatiesystemen, gebruikt in ziekenhuizen of door huisartsen in de eerste plaats, deze nieuwe manieren van gezondheidszorg en opvolging dienen te ondersteunen.

HOOFDREDACTIE dr. Mario Schurgers

08 14

Az Damiaan Topics Az Damiaan vzw Gouwelozestraat 100 8400 Oostende 059 41 67 65 www.azdamiaan.be info@azdamiaan.be

EINDREDACTIE dr. Mario Schurgers Michèle Lams Evelien Roels Kevin Mollet

3

Koen Kas

De medische praktijk op een keerpunt

De nieuwste gezondheidstech Een ziekenhuis dat patiënten naar huis stuurt met verse groenten en een recept. Of met een Appje en een ‘Virtual reality’ bril.

Het lijkt iets anders, maar het is eigenlijk heel identiek. Dat onthouden wij alvast van de presentatie die Prof. Koen Kas gaf op het Health

by Technology symposium op 20 februari 2016.

In een visueel verbluffende wervelwind aan voorbeelden introduceerde hij de meest recente digitale ontwikkelingen die zich opmaken om onze medische praktijk grondig te veranderen.

Hippocrates zei het al ‘belangrijker dan te weten welke ziekte iemand heeft, is de persoon achter de ziekte te kennen’.

Laat dit nu net een van de pijnpunten zijn in ons huidig gezondheidszorgsysteem, waar de gemiddelde chronisch zieke patiënt meer dan 8.000 uren per jaar op zichzelf is aangewezen en niet traceerbaar is. Wat een verschil met het gemiddelde Fedex pakketje, traceerbaar van A tot Z. Prof. Koen Kas introduceerde op het symposium als oplossing daartoe drie beschermengelen: 1. ons genoom, onze persoonlijke biologische code, opgemeten via semiconductor technologie 2. zichtbare en onzichtbare sensoren die ons monitoren, op een eenvoudige manier basale fysiologische parameters of omgevingsparameters capteren, vergelijken met andere gebruikers en communiceren via een tiental recent gereguleerde smartphone Apps 3. slimme sociale media en het internet dat in zijn nieuwste gedaante elk willekeurig voorwerp kan verbinden met een ander of met een sensor op ons lichaam (het Internet of Everything) Geïntegreerd maken zij onze nieuwe gezondheidszorg 4-DIMENSiOnAaL: • Digitaal, • Mobiel, • met Engagement, • Sociaal, • iOomgebaseerd, • gekwantificeerd, • Aantrekkelijk, • Lokaal.

4

DE GENETISCHE CODE Onze persoonlijke biologische code (ons genoom, zijn neefjes epigenoom en microbioom, en andere biomerkers) zullen initieel de ontwikkeling en het gebruik van individueel afgestemde geneesmiddelen versnellen. Ingrijpender is de mogelijkheid om in één druppel bloed van de zwangere moeder de volledige genetische code van de ongeboren baby te bepalen. Recent werd een toestelletje gelanceerd, ter grootte van een smartphone, dat een genoom analyseert in 1 dag tijd voor een paar duizend euro. Tien jaar geleden had een volledig labo daar nog 1 miljard euro voor nodig. Van disruptieve technologie gesproken. Dat, samen met de recente ontdekking van een geniaal mechanisme dat ons toelaat ook menselijke DNA code te corrigeren ‘in vivo’ gaat de notie van geneeskunde grondig overhoop gooien (en een ethische discussie aanvoeren).

DNA ‘Read’ wordt DNA ‘Write’. De eerste klinische studie, om een erfelijke oogafwijking te corrigeren, staat op stapel.

WEARABLES “Wearables” (een draagbare dialysemachine, bustehouders met sensoren om tumorgroei te capteren) en smartphones, horloges en lenzen, bevatten steeds slimmere sensoren die naast basale bewegingsparameters, hartslag en ritme, ademhaling, spierspanning en slaap ook

reeds biomerkers meten. Mijn cardioloog stuurt zijn patiënt met hartfalen ondertussen naar huis met een hoesje rond de smartphone, dat dagelijks zijn ECG opmeet en enkel bij afwijking van de norm de arts laat ingrijpen. Angsten behandelen we door een simpele hoofdband, die je hersenactiviteit meet, te koppelen aan een spel dat je leert en beloont bij het overwinnen van die angsten. Biotatoeages controleren je lichaamsfuncties: dunne, rekbare elektronica die op de huid wordt ‘gedrukt’ meet de allereerste tekenen van uitdroging en stuurt een berichtje naar de televisie van opa: “Drinken, Jan!”

GEDRAGSVERANDERING De convergentie met razendsnelle evoluties in de ICT en de sociale media (Instagram en LinkedIn voor dokters zijn een feit) zorgen ervoor dat de geneeskunde van morgen een ingrijpende invloed zal uitoefenen op ons gedrag, dankzij het introduceren van een ‘fun/leuk-factor’ in games e.a. rollenspellen om gezonde fysische activiteit te stimuleren. Een Facebookachtig netwerk volgt kankerpatiënten op, mijn geneesmiddel zendt zelf een SMS naar mijn zoon wanneer ik mijn pillen (niet) heb genomen, pijn behandelen we met digitale sneeuwballen in een virtueel sneeuwlandschap dat je waarneemt via een speciale 3D bril. Maar ook: virtuele operaties, robodocs, chips die het zicht herstellen en de echo die niet alleen een

foto produceert maar ook een 3D-geprint baby’tje in spe.

DE ARTS ALS COACH Technologie wordt, meer nog dan vandaag, een instrument om verandering uit te lokken, maar doet haar ding onzichtbaar op de achtergrond. De kennis en de kunde die vroeger uitsluitend bij de expert-zorgverstrekker zaten, zal langzaam opschuiven naar de patiënt en – ultiem – naar elk van ons als consument.

Als die ontwikkelingen het vertrouwen winnen van de huidige en aankomende generaties dokters, gaan ze het beroep van arts / specialist rijker maken en anders invullen. Dokters zullen enerzijds meer gespecialiseerde taken gaan opnemen en zich focussen op (voorlopig niet te digitaliseren) menselijke interactie omdat ze zich van gegevensinterpretatie niet veel meer moeten aantrekken. De arts zal zijn patiënt beter kunnen opvolgen, preventief waarschuwen en coachen terwijl de patient zelf in staat is een deel van zijn levensstijl positief te beïnvloeden.

Consultaties zullen perfect mogelijk zijn in een gespecialiseerde kiosk, op hotel en met nieuwe telegeneeskunde applicaties.

Er zal een nieuw evenwicht ontstaan tussen de consument / patiënt en de talrijke aanbieders en betrokken partijen van de gezondheidszorg. Dit laat toe dat we evolueren van een geneeskunde die ons ambieert te genezen naar een die ons gezond houdt, of ooit zelfs ‘beter’ maakt.

NOOIT MEER ZIEK Biotechondernemer, healthcare-trendwatcher en professor oncologie Koen Kas katapulteert ons in zijn boek ‘Nooit meer ziek’ naar een toekomst met een dokter die niet langer God is. Dit boek introduceert een geneeskunde die ons niet langer alleen probeert te genezen maar ons ook gezond houdt, of ooit zelfs ‘beter’ maakt. Van de 100 euro die we vandaag uitgeven aan gezondheidszorg besteden we immers niet één euro aan ziektepreventie, maar gaat er gemiddeld 90 euro naar onze laatste twee levensjaren.

Volkomen belachelijk. Wat als we die verhouding omdraaien? Daarover gaat dit boek. Over de toekomst van de geneeskunde waarin onze persoonlijke biologische code en andere biomerkers een cruciale rol spelen. Over boeiende technologische en medisch inzetbare ontwikkelingen zoals onzichtbare sensoren, smartphone-apps, slimme sociale media, games en het internet en hoe die allemaal zullen samenwerken om ons gezond te houden. Over nooit meer ziek zijn en aanbevelingen om daar te geraken. Professor Koen Kas is digitaal bioloog en moleculair oncoloog, life sciencesentrepreneur en trendwatcher. Met bijna 25 jaar ervaring in de biomedische wetenschappen en de gezondheidssector werkt hij met de ambitie om gezondheidszorg meer gepersonaliseerd, voorspellend, participatief en preventief te maken.

5

Sensistep

Realtime feedback op de beenbelasting met een SensiStep

Revalideren met een sensor en een app Goed belasten van het been tijdens de revalidatie bespoedigt het genezingsproces bij letsels aan de onderste extremiteit. SensiStep helpt de patiënt om het belastingsadvies op te volgen en geeft de zorgprofessional inzicht in het belastingspatroon. Az Damiaan is het eerste ziekenhuis in België dat deze revolutionaire techniek in gebruik nam. Een knap staaltje van realtime digitale informatie, die zowel de patiënt als de zorgverlener meteen in staat stelt om de revalidatie, waar nodig, bij te sturen.

SensiStep bestaat uit een set sandalen, waarvan één met een krachtsensor onder de hiel. Ook hoort er een horloge (Sensi) bij, waarop de patiënt de belasting direct kan zien. De zorgverlener heeft een tablet (StepApp) waarop het belastingspatroon wordt weergegeven.

SensiStep maakt, met behulp van de krachtsensor onder de hiel, inzichtelijk wat de werkelijke belasting op het been is tijdens het lopen. De patiënt en de arts, kinesist of ergotherapeut kunnen direct zien of het belastingsadvies goed wordt opgevolgd.

DE DOELGROEP Het SensiStep systeem is bedoeld voor alle mensen waarbij het registeren en monitoren van de belasting van hun benen van belang is. Er zijn dus meerdere

doelgroepen denkbaar, zoals mensen die hun been gebroken hebben, pijnklachten hebben of mensen die na een beroerte minder goed kunnen lopen en daarbij begeleid worden.

Dokter Joris De Vos, orthopedist: “Het is voor revalidanten lastig in te schatten hoe ze hun been best kunnen belasten qua druk en aantal stappen. Behandelaars geven verschillende voorschriften hiervoor. Maar welke hoeveelheid belasting bevordert of vertraagt net de genezing? Door gebrek aan deze kennis zijn de adviezen voor het mobiliseren na een fractuur vaak onduidelijk. Enerzijds moet er rekening worden gehouden met het fractuurtype en de uitkomst van de operatieve of conservatieve behandeling.

Anderzijds wordt het mobiliseren ingegeven door de behandelaar, die een

inschatting maakt van ‘het kunnen’ van de revalidant. Met andere woorden: er is geen duidelijk evidence-based beleid over het mobiliseren van fracturen.”

Snellere belasting aan de juiste druk stimuleert het genezingsproces.

Revalidatiearts dokter Eveline Petitjean pikt in: “Wat we wel weten, is dat de genezing gestimuleerd wordt door te belasten. Langdurig onbelast laten van behandelde fracturen is nadelig. Te meer omdat onbelaste mobilisatie kan leiden tot inactiviteitsosteoporose.

Snel mobiliseren is voordelig alhoewel de inschatting van de behandelaar of de onzekerheid van de revalidant dit soms in de weg kan staan.

“Miniaturisatie en digitalisering zorgen voor meer gebruiksgemak en een efficiëntere revalidatie.”

Dr. Eveline Petitjean en dr. Joris Devos, Az Damiaan

6

Revalidatieprogramma’s, ondersteund door SensiStep, kunnen hier verandering in brengen”, aldus dokter Petitjean.

SCHOEN, STEPAPP EN SENSI De artsen, ergotherapeuten en de kinesisten zijn erg enthousiast over deze innovatie. “Het werkt heel eenvoudig. De zorgverlener kan de belastingsgrenzen instellen via een applicatie op een tablet. Met één druk op de knop worden de instellingen naar de Sensi (het horloge) verzonden. De Sensi staat met de sensor in verbinding en geeft de patiënt door middel van lampjes feedback op zijn of haar belasting”, beschrijft ergotherapeut Jordy Boey. Het is voor de patiënt normaal gesproken moeilijk om belasting op het been goed aan te voelen. SensiStep neemt een stukje onzekerheid weg, waardoor ze hun oefeningen beter kunnen doen en sneller herstellen. De tablet houdt de zorgprofessional bij zich, daarop ziet hij of zij in een grafiek de belasting op het been van de patiënt. De zorgprofessional kan aangeven hoeveel kilo de patiënt mag belasten en kan in de grafiek zien of de patiënt zich daar tijdens de oefeningen aan houdt.

REALTIME EN GOEDKOPER Het SensiStep-systeem is goedkoper en efficiënter dan andere systemen. Traditionele loopbanden zijn minder accuraat en amper mobiel. Miniaturisatie en digitalisering van de onderdelen zorgen dus voor meer gebruiksgemak en een efficiënter resultaat.

Artsen

dr. Eveline Petitjean

Revalidatie, Sport- en Fysische geneeskunde 059 41 60 90

dr. Joris De Vos

Dienst Orthopedie - Traumatologie 059 41 42 60

7

Jo De Boeck - imec

De kracht van innovatie op healthcare

Wat maakt de technologie disruptief?

Bij de start van imec dertig jaar geleden, had niemand gedacht dat de chiptechnologie een revolutie zou teweegbrengen in de gezondheidszorg. Een revolutie die impact heeft op hoe we preventief gaan handelen om gezond te blijven, hoe we diagnose’s kunnen versnellen, hoe we medisch verantwoorde metingen door patienten kunnen laten doen, hoe we therapie beter kunnen richten op het individu en hoe we complexe medische vraagstukken – zoals de werking van de hersenen – kunnen oplossen. Imec’s focus op chiptechnologie heeft het instituut gebracht tot een wereldspeler in innovatie in gezondheidszorg.

Hieronder vertelt een aantal van onze leidinggevende collega’s hoe hun activiteiten bijdragen tot deze technologische omwenteling en hoe het impact heeft op de gezondheidszorg van de toekomst.

“STRESS DETECTEREN ÉN AANPAKKEN MET SENSOREN, DAT IS EEN HELE UITDAGING!” Chris Van Hoof, programmadirecteur wearable healthcare & fellow imec Dankzij chiptechnologie kan je bestaande meet- en diagnosemethoden voor bv. harten neurologische aandoeningen verbeteren. Je maakt de apparatuur dan compacter, zuiniger en comfortabeler voor de patiënt.

In 2015 deden we een aantal projecten op dit vlak. Zeker, je hebt daar de juiste expertise voor nodig, maar op zich is dit niet de grootste uitdaging op het vlak van medische sensorsystemen. Wat is dan wel de grootste uitdaging? Het ontwikkelen van nieuwe methoden. Onze onderzoeksgroep kijkt zo bv. naar hoe sensorsystemen kunnen bijdragen in de diagnose en/of opvolging van hartfalen, stress, slaapapneu en hoofdtrauma. Samen met de medische specialisten kijken we welke parameters relevant zijn en hoe we die nauwkeurig kunnen meten. Het moeilijke hierbij is dat de methode moet gevalideerd worden in trials met een voldoend aantal patiënten.

En dan heb je natuurlijk robuuste en gevalideerde prototypes nodig, wat zeker geen vanzelfsprekendheid is in een onderzoeksfase.

Maar het is niet onmogelijk: dit jaar slaagden we erin om trials op te zetten voor hartfalen (30 patiënten) en voor stressdetectie (1.500 mensen).

ACCURATE LICHAAMSSENSOREN Imec en Holst Centre werken aan bouwblokken voor draagbare lichaamssensoren (radio’s, sensoren, SW). De nadruk ligt hierbij op compactheid, zuinigheid en hoge (medische) kwaliteit van de data. Dit soort sensoren kunnen we met ons mee dragen als polsband, oorbel, halssnoer of de sensoren kunnen ook geïntegreerd worden in een pleister of in onze kledij. Zo kunnen we onze activiteit meten of ons stressniveau in de gaten houden.

Dankzij slimme algoritmes kunnen we bovendien gecoacht worden zodat we voldoende bewegen, gezond eten en niet afstevenen op een burn-out. Hartpatiënten kunnen 24/7 data van hun hart verzamelen, en slechte slapers kunnen hun hersenactiviteit eenvoudig laten opmeten met draadloze hersensensoren.

8

Imec’s focus op chiptechnologie heeft het instituut gebracht tot een wereldspeler in innovatie in gezondheidszorg.

Jo De Boeck, SVP en CTO imec

9

Jo De Boeck - imec

MET CHIPTECHNOLOGIE KAN JE MEDISCHE INSTRUMENTEN GOEDKOPER, KLEINER EN SNELLER MAKEN Peter Peumans, programmadirecteur life science technologies De Apple A9 chip die in de nieuwste iPhone’s zit, telt meer dan drie miljard transistors. Op zich al heel indrukwekkend, maar als je de prijs bekijkt – ongeveer 20 euro – wordt het nog indrukwekkender. Al decennia lang slaagt de chipindustrie erin om steeds meer functionaliteit te bieden voor een lage prijs. Het is ons doel om deze revolutionaire technologie (silicium-gebaseerde chiptechnologie) ook naar de life sciences te brengen.

EEN LABO OP EEN CHIP Waarom we dit willen doen? Allereerst om medische instrumenten kleiner en goedkoper te maken en het dus binnen handbereik van de consument te brengen. Een mooi voorbeeld hiervan is ons miLab-project dat we in 2015 opstartten. We zullen hier een volledig medisch laboratorium integreren op een chip van slechts enkele cm².

De chip zal volledig autonoom moleculen of cellen in lichaamsvloeistoffen kunnen analyseren (DNA, proteïnen, virussen, bloedcellen, ...). Hierdoor kunnen snel testen worden uitgevoerd in de ziekenhuiskamer, dokterspraktijk, of zelfs bij de patiënt thuis. Bijvoorbeeld DNA-testen zouden zo mainstream kunnen worden, of het tellen en bestuderen van cellen, bv. interessant om een leukemietherapie op te volgen of om regeneratieve geneeskunde te ondersteunen. Bovendien zal het gebruik van de chiptechnologie in de life sciences al die testen veel sneller maken, ondersteund door de massale rekenkracht die we ter beschikking hebben.

WE KUNNEN DE VAN MASSALE REKENKRACHT VAN DE CLOUD EN SUPER-COMPUTERS NOG EFFICIËNTER INZETTEN VOOR DE GROTE UITDAGINGEN IN DE GEZONDHEIDSZORG Wilfried Verachtert, Directeur Exascience Life Lab Omdat DNA sneller en goedkoper dan ooit kan worden afgelezen, dankzij steeds nieuwe generaties van toestellen voor DNA-sequentiebepaling, komt er een grote uitdaging om al de gegevens efficiënt te verwerken. Een van de belangrijkste hinderpalen is dat de huidige computerprogramma’s niet geschikt zijn voor deze gigantische rekentaak en door de manier waarop de DNA-computerprogramma’s geschreven zijn, kunnen ze geen gebruik maken van de nieuwste computertechnologie.

De missie van het ExaScience Life Lab is juist om dit soort uitdagingen op te lossen door de mogelijkheden en technieken van supercomputing en cloud-computing toe te passen op wetenschappelijke problemen. Dezelfde computer en software ontwikkelingen zullen veel impact hebben op andere vraagstukken in de gezondheidszorg, zoals het inzetten van de computer in het snel en efficiënt opsporen van nieuwe geneesmiddelen, het voorspellen van de ontwikkeling van ziektepatronen, het ondersteunen van onderzoek naar de werking van hersenen en vele anderen.

10

MET INSTRUMENTEN OP BASIS VAN CHIPTECHNOLOGIE KUNNEN WE HET LEERPROCES IN HERSENEN METEN TERWIJL HET PLAATSVINDT Sebastian Haesler, onderzoeksleider in het Leuvense NERF-lab Ons brein is een complex netwerk van miljarden cellen. Elke cel is verbonden met honderden andere cellen. Samen vormen ze functionele circuits die verantwoordelijk zijn voor bijvoorbeeld spraak of beeldverwerking.

Die cellen communiceren met elkaar door elektrische signalen over de verbindingen te sturen. Hersenen zijn leermachines. Van alles wat op ons pad komt, onthouden ze of het aangenaam was of juist niet. En dat stuurt ons gedrag bij een volgende ontmoeting. Als we daarbij ook nog beloond of bestraft worden, is dat effect nog sterker.

PROBE MEET DE HERSENACTIVITEIT In het NERF-lab, opgericht door imec, het VIB, en de KULeuven doen we onderzoek op wereldniveau om tot doorbraken te komen in het begrip van de werking van de hersenen. Dit doen we door op een innovatieve manier een aantal technieken te combineren, bv. uit de celbiologie, fysiologie, genetica, beeldvorming, en nanotechnologie. We kunnen de elektrische activiteit van de hersencellen meten door een ultrafijne probe – gebaseerd op de meest geavanceerde silicium en optische technologie – in te brengen in de hersenen van representatieve proefmodellen die activiteiten uitvoeren, terwijl we meten wat er gebeurt in de hersenen.

Door de integratie met imec heeft NERF toegang tot een technologie waar men in andere labs alleen van kan dromen. Bijvoorbeeld: we weten dat een aantal symptomen van o.a. schizofrenie, depressie en autisme verband houden met fouten in het leermechanisme in de hersenen. En dat geldt ook voor gedragsproblemen zoals verslavingen.

Als we dus te weten komen hoe het mechanisme van leren werkt op het niveau van hersencellen, dan zullen we ook leren wat er gebeurt bij ziekte of verslaving. En dan hebben we ook de sleutel om oplossingen te bedenken.

IMEC Imec verricht onderzoek dat tot de wereldtop behoort in het domein van nanoelektronica. Onze innovatieve kracht koppelen we aan onze wereldwijde partnerships in ICT, gezondheidszorg en energie. Zo ontwikkelen we technologische oplossingen die relevant zijn voor de industrie. In onze unieke hightech omgeving is ons internationaal toptalent gedreven om de bouwblokken te ontwikkelen voor een beter leven in een duurzame maatschappij.

In 2015 verschenen in imec magazine geregeld artikels over draagbare sensoren voor de gezondheid en imec’s life science onderzoek. Volg ons in 2016: http://magazine.imec.be

11

Zorgrobot Zora

Az Damiaan ondersteunt de ontwikkeling van Zorgrobot Zora

Een robot met nog veel potentieel In augustus 2014 stelde Az Damiaan een wereldprimeur voor: als eerste ziekenhuis de zorgrobot Zora inzetten binnen de zorgverlening van kinderen. De humanoïde robot bewees eerder al zijn nut in het revalidatieproces van kinderen maar een Zorarobot, aangestuurd door verpleegkundigen op de kinderafdeling, was een nieuwe uitdaging. Niet veel later namen we in Az Damiaan ook een Zorarobot in gebruik op de dienst Geriatrie.

Nemen de robots binnenkort onze zorgtaken over?

De leverancier van de robot Zora is het bedrijf QBMT uit Oostende. De robot, van Franse makelij, werd in 2011 ontdekt door Fabrice Goffin en Tommy Deblieck, de oprichters van het Zoraproject, waarbij Zora staat voor ‘Zorg Ouderen Revalidatie en Animatie’. Beide Star Warsfans waren overtuigd van de meerwaarde die robottechnologie kon bieden binnen de zorgsector. Met gedurfd ondernemersschap zetten ze hun science fictionfantasieën om in een duidelijk plan waarbij ze de robot introduceerden in de healthcare.

EEN HOOFD EN EEN HART Zora, die intussen overal in de wereld de harten steelt, is een humanoïde robot van 58 cm hoog. Ondanks de typische robotachtige bewegingen, geproduceerd via 25 bewegingsgraden, die vooral bestuurd worden door motortjes en elektronica en de elektronische stem, oogt hij lief. Hij is de wakende bondgenoot die kan herkennen, horen, praten en zich kan verplaatsen. De robot is uitgerust met een netwerk van sensoren: twee camera’s, vier microfoontjes, een sonartelemeter, twee IR zendertjes en ontvangertjes, een inertiële sensor, negen tactiele sensoren en acht druksensoren.

Bij de verschillende communicatietools horen een vocale synthesizer, LED lampjes en twee hifi luidsprekers. Zora ‘leeft’ dankzij twee processoren en een accu die de robot ongeveer 1,5 uur autonomie bezorgd, in functie van het gebruik. Hierna moet Zora dus aan het infuus, in de vorm van een oplader.

VAN PRIK TOT SPEL Maar wat kan Zora nu precies wel en wat niet? Eerst een belangrijke bemerking: Zora werkt (nog) niet volledig autonoom.

Er is steeds een ‘begeleider’, die de voorgeprogrammeerde instructies activeert via een tablet. Zora ondersteunt dus de zorg en is vaak een ‘tussenpersoon’. De jonge patiëntjes zien de robot als een vriendje aan wie ze geheimen kunnen toevertrouwen. Via een badge met een QR-code kan Zora op een persoonlijke manier met de patiëntjes omgaan, in hun eigen taal, waardoor het ziekenhuis een meer vertrouwelijke omgeving wordt. Zora helpt het personeel bij het toedienen van injecties door voor voldoende afleiding te zorgen zodat de

12

prik nog amper wordt gemerkt. Zora stapt met de patiëntjes mee naar de onderzoeken, zoals naar Medische beeldvorming.

Daarnaast leest Zora ook verhaaltjes voor en de robot speelt aangepaste kinderspelletjes.

Zelfs als er een klas op bezoek komt, dan wordt Zora ingezet. De hoge aaibaarheidsfactor van Zora helpt, de soms overweldigende eerste indruk bij een ziekenhuisbezoek achter de schermen, een stuk verzachten.

VERDER ONTWIKKELEN Het partnership tussen Qbmt en Az Damiaan beperkt zich niet tot alleen maar de inzet van de robot. Met de gebruikservaringen vanuit het ziekenhuis wordt Zora verder geoptimaliseerd en worden er nieuwe toepassingen ontwikkeld. Het ziekenhuis verwacht op termijn veel van de vertaalmogelijkheden van Zora. Dokter Mario Schurgers, hoofdarts in Az Damiaan: “We overwegen om Zora later in te schakelen in de spoedafdeling.

Oostende is een grootstad met een zeer diverse populatie. Dit zorgt soms voor taalbarrières en een robot, annex vertaler, zou ons kunnen helpen om buitenlandse patiënten accurater te verzorgen.”

Kinderverpleegkundige Jorik Surmont is op de dienst Pediatrie de ware bezieler van het Zoraproject en op basis van zijn feedback werden reeds veel zaken aangepast. “Eerst hebben we ons gefocust op het gebruiksgemak van het aansturingsprogramma op de tablet. Dit is nu veel intuïtiever. We gaven ook advies over de kinderspelletjes die Zora kan spelen. Echte zorgtaken kunnen we nog niet toevertrouwen aan de robot maar het is alvast een zeer mooie technologie met nog veel groeipotentieel”, aldus Jorik, die wij in Az Damiaan onze Zoraverpleegkundige noemen.

Dokter Myriam Azou, diensthoofd van de kinderafdeling, ziet Zora alvast graag aan het werk. “Zora is de ideale partner om voor afleiding te zorgen tijdens een ziekenhuisopname en dit zowel voor de jonge patiëntjes als voor de ouders”, knipoogt dokter Azou.

“Zora zorgt voor afleiding bij de kinderen maar zeker ook bij de ouders.�

Dr. Myriam Azou, diensthoofd Pediatrie Az Damiaan

13

Xavier Keters

Aan de vooravond van een gedaanteverwisseling

EVOLUTIE VAN DE INFORMATIEVOORZIENINGEN M.B.T. DE HEDENDAAGSE TRENDS EN NODEN IN DE GEZONDHEIDSZORG

Het DIMENSiOnAaL verhaal van Prof. Dr. Koen Kas in deze editie van Az Damiaan Topics laat ons duidelijk zien dat de gezondheidszorg aan de vooravond staat van een grote gedaanteverandering. Het zet vele paradigma’s binnen de gezondheidszorg op zijn hoofd. De impact van deze trends kunnen we nauwelijks ten volle begrijpen. Net zoals men bij de uitvinding van het wereldwijde web, destijds in 1989 door Timothy Berners-Lee, de impact en de mogelijkheden ervan inzag.

Wanneer paradigma’s wijzigen, wijzigen ook de verwachtingen, de manieren waarop mensen willen (samen)werken, communiceren en geïnformeerd zijn. Dit alles heeft tot gevolg dat de informatiesystemen, gebruikt in ziekenhuizen of door huisartsen in de eerste plaats, deze nieuwe manieren van gezondheidszorg en opvolging dienen te ondersteunen. Vraag is als we dit met de huidige manier van informatiseren, waarbij iedere entiteit (ziekenhuis, huisartsenpraktijk, thuiszorg, …) zijn eigen (gesloten) informatiesysteem gebruikt, nog zullen kunnen ondersteunen. Het antwoord hierop is negatief. Een paradigmashift in de gezondheidszorg, leidt eveneens tot een paradigmashift in de verwerking van gezondheidsgegevens.

VERANDERENDE VERWACHTINGEN Laat ons volgend voorbeeld eens nader bekijken waarbij de technologie onderliggend mogelijkheden geeft, en de verwachtingen van de burgers naar gezondheidzorg gaan veranderen.

Pieter is een sportieve veertiger, en dol op gadgets. Bij het slapen en sporten maakt hij gebruik van wearables om enkele vitale parameters tijdens het sporten continu te registreren zoals slaap, hartslag, ademhalingssnelheid en volume. Op een bepaald ogenblik krijgt Pieter een hartaandoening met als gevolg een opname in het ziekenhuis, en een revalidatie met opvolging door de cardioloog.

Pieter zal twee verwachtingen stellen: • Als gezonde burger (vóór het hartfalen): Was deze hartaandoening te voorspellen, en had men aan de hand van trends van de metingen van vitale parameters pro-

14

•

actief kunnen optreden? M.a.w. ik heb die data, en ik zou willen dat er iets mee gedaan wordt.

Als patiënt (na het hartfalen): Hoe kan mijn omgeving die instaat voor mijn revalidatie (cardioloog, huisarts, kinesist, thuiszorg, …) mij aan de hand van mijn meetgegevens beter opvolgen, en mijn revalidatietraject op maat maken, en bijsturen, met als gevolg een effectievere en snellere revalidatie?

Uit het banaal scenario van Pieter blijkt de essentie van het verhaal, namelijk dat gezondheidsinformatie zich opbouwt rond en bij de patiënt, en deze patiënt naar zijn zorgverleners zal stappen met de boodschap: “Hier is mijn data, en ik verwacht dat je naast het dossier dat je over mij bijhoudt binnen jouw organisatie ook met mijn data en die van andere zorgverleners iets doet.”

Opdat de zorgverlener deze vraag en verwachting van Pieter kan invullen dient deze op gebruiksvriendelijke wijze: 1. de patiënt zijn dossier (over de grenzen van andere zorgverleners en organisaties heen) te kunnen volgen 2. ongeacht de patiënt zijn gebruikte wearables, apps, … de door deze instrumenten en tools gegenereerde data te kunnen benaderen of op basis van assistieve technologie ondersteuning te krijgen.

Wat punt 1 betreft, heeft Az Damiaan de beslissing genomen om het patiëntendossier van het Nexuz-Health samenwerkingsverband uit te rollen. Dit zal ons toelaten om samen met andere zorgverleners uit andere ziekenhuizen op één gezamenlijk patiëntendossier te werken.

Deze eerste stap maakt ons als ziekenhuis ook sterker om samen met andere zorgverlenende organisaties vanuit dit gemeenschappelijk dossier te kijken hoe de link op een

duurzame manier kan gelegd worden naar de data die de burger/patiënt via allerlei tools rondom zich verzamelt, en waar vitale informatie in zit om de burger/patiënt naar de toekomst toe meer en meer pro-actief gezond te houden.

De komende jaren zullen dan ook boeiende jaren worden, waarbij het de uitdaging zal zijn om de razendsnelle evoluties in ICT op een gedegen manier plaats te laten hebben in de gezondheids- en zorgprocessen naar onze burgers en patiënten toe.

Xavier Keters Directeur ICT Az Damiaan xketers@azdamiaan.be 059 41 41 38

15

Eveline Depreter Zorgtechnologie, een zegen of vloek voor de verpleegkundige?

Van verpleegkundige naar e-verpleegkundige?

De cijfers uit de in Nederland uitgevoerde eHealth-monitor 2014 geven aan dat de verpleegsector achterloopt op een aantal terreinen in vergelijking met andere zorgprofessionals, zoals huisartsen en medisch specialisten. Minder dan de helft van de verpleegkundigen geeft aan dat elektronische gegevensuitwisseling wordt gebruikt in de instelling. Volgens de ondervraagde Nederlandse verpleegkundigen is er een gebrek aan begeleiding, onvoldoende technische ondersteuning en onvoldoende training om te leren werken met nieuwe technieken. Bovendien geven verpleegkundigen aan dat ze graag meer betrokken willen worden bij ICT-vernieuwingen.

Ook in België zouden we bij een onderzoek wellicht dezelfde opmerkingen horen.

Het invoeren van eHealthtoepassingen is dan ook geen sinecure. In Az Damiaan werden al heel wat stappen gezet naar digitalisering van de zorg en zit er voor de komende jaren nog heel wat in de (digitale) pipeline.

ELEKTRONISCH MEDISCH VOORSCHRIFT Het grootste project, waar alle artsen en verpleegkundigen in Az Damiaan bij betrokken waren, was de invoering van het Elektronisch Medisch Voorschrift (EMV), die de aansturing vormt van de geautomatiseerde geneesmiddelendistributie.

Er werd afgestapt van de papieren medicatiefiches, om die te vervangen door de digitale versie. De verpleegkundige wordt betrokken in het opmaken van het voorschrift (met uiteraard

validatie door de arts en de apotheker), het registreren van de inname door de patiënt alsook de registratie van retourmedicatie of verlies van medicatie.

De ziekenhuisbrede implementatie was een intensief implementatieproces waarbij snel duidelijk werd dat werken met informaticatoepassingen nog niet tot de routine van de verpleegkundigen behoort. Om het geheel in goede banen te leiden, is veel coaching en opleiding nodig. En de coaching werkt het best wanneer een collegaverpleegkundige andere collega’s motiveert en gespecialiseerde verpleegkundigen (systeemverpleegkundigen die de brug vormen tussen het technisch IT-aspect en de zorgomgeving) inhoudelijke ondersteuning bieden. Vandaag is, op uitzondering van de bedside-scanning, het volledig proces geïmplementeerd voor bijna alle ziekenhuisdiensten.

NIET VANZELFSPREKEND Ondanks de grote flexibiliteit, die verpleegkundigen aan de dag leggen, is het voor hen geen vanzelfsprekendheid dat ze een technologie zomaar in gebruik nemen zodra die voor hen beschikbaar is.

Verpleegkundigen kunnen technologie soms moeilijk inpassen in het zorgproces en ze zijn soms ook vooraf niet overtuigd van het nut ervan. Tijdsgebrek en nood aan technische support zijn de belangrijkste valkuilen. Nieuwe toepassingen introduceren zonder voldoende technische ondersteuning en training is uit den boze. Ook problemen met de techniek zelf, zoals haperende draadloze netwerkverbindingen zorgen voor frustratie. Informaticatoepassingen kunnen de werkdruk verlichten, maar de implementatie vraagt altijd een extra inspanning. Eens verpleegkundigen door die fase heen zijn, zien ze wel degelijk de voordelen en willen ze niet meer terug

PRIJSINFORMATIE AAN DE PATIËNT Binnen Az Damiaan hechten we veel waarde aan financiële transparantie voor de patiënt. We streven er dan ook naar om een voorbeeld te zijn voor de sector op het vlak van kostprijsinformatie aan patiënten.

Sinds enige tijd beschikt het ziekenhuis over prijsramingen voor een aantal vaak uitgevoerde standaardingrepen. In 2015 werd gewerkt aan een forse uitbreiding van het aanbod van prijsramingen.

Eind 2015 bevatte de prijssimulator maar liefst 147 ingrepen, behandelingen en onderzoeken uit 17 verschillende geneeskundige disciplines.

Patiënten die een prijsraming wensen, kunnen deze opvragen aan de dienst Inschrijvingen. Als de ingreep/behandeling al opgenomen is in de prijssimulator, dan krijgt de patiënt onmiddellijk mondelinge informatie over de verwachte kostprijs van zijn/ haar opname. Een patiënt die opgenomen wordt voor een ingreep/behandeling die nog niet in de prijssimulator zit, kan een prijsberekening op maat aanvragen.

In de toekomst willen we deze prijsramingen via een online-tool beschikbaar stellen op de website van Az Damiaan.

16

“Het is geen vanzelfsprekendheid dat verpleegkundigen een technologie gebruiken zodra die voor hen beschikbaar is” Eveline Depreter, directeur patiëntenzorg Az Damiaan

naar de oude manier van werken.

Belangrijk is dat verpleegkundigen weten waar ze terecht kunnen met technische en inhoudelijke vragen, een grote meerwaarde hierbij vormen systeemverpleegkundigen en opgeleide superusers.

Een eHealth-toepassing werkt niet als hij ‘over de muur wordt gegooid’. Verpleegkundigen zijn heel praktisch ingesteld. Als zij zien dat iets goed werkt dan zijn zij sneller geneigd om nieuwe technologiën te gebruiken. Maar nieuwe technologiën worden nog te weinig samen met de verpleegkundigen ontwikkeld.

Anderzijds hinkte ook de basisopleiding van verpleegkundigen achterop.

Daarin merk je gelukkig verandering: onderwijsinstellingen beginnen zorgtechnologie tot onderdeel te maken van de opleiding. Ook tijdens stages maken studenten reeds snel kennis met de nieuwste trends.

DE TOEKOMST We bereiden ons volop voor op de implementatie van een elektronsich patiëntendossier (EPD). Uit de lessen die we konden trekken uit voorgaande projecten hopen we om deze uitdaging zo vlot mogelijk te laten verlopen. We hebben er alle alvast alle vertrouwen in.

De grootste uitdaging zit ongetwijfeld in de koppeling van alle afzonderlijke pakketten en technologiën. Vlotte koppelingen blijken niet steeds vanzelfsprekend en dus moet er soms nog informatie worden overgetypt omdat systemen onderling geen informatie kunnen uitwisselen. Denk maar aan de patiënt die via wearables steeds vaker eigen gezondheidsinformatie bijhoudt en dus zal meebrengen naar het ziekenhuis. Wellicht zullen we dergelijke devices ook steeds vaker inzetten binnen de ziekenhuismuren zelf. Dit zal, niet enkel voor de artsen, maar ook in de mindset van onze verpleegkundigen een belangrijke aanpassing vergen.

Maar we zetten volop in op de toekomst!

Eveline Depreter Directeur patiëntenzorg Az Damiaan edepreter@azdamiaan.be 059 41 67 45

NUTTIGE DATA Datum

Uur

Event

03/03/2016 04/03/2016 17/03/2016 14/04/2016 23/04/2016

19.45 uur 18.30 uur 19.45 uur 19.45 uur 9 u - 13 u

Pentalfa Pasta 4 Djuma Pentalfa Pentalfa Symposium

04/05/2016

Thema

Schimmels in de longen Solidariteitsmaaltijd t.v.v. Memisaproject De aanpak van psychische klachten in de huisartsenpraktijk - E&E Digitale workflow en 3D-printing in de MKA en Tandheelkunde Symposium locoregionale anesthesie info: anesthesie@azdamiaan.be 20.00 uur Wetenschappelijke Programma volgt via persoonlijke uitnodiging vergadering

Locatie Az Damiaan Az Damiaan Az Damiaan Az Damiaan Az Damiaan Az Damiaan

17

egezondheid

Eerste actieplan al geactualiseerd

e-Gezondheid is niet meer te stuiten “E-gezondheid is vertrokken als een hogesnelheidstrein. Het gebruik van digitale technologieën binnen de gezondheidszorg hou je niet meer tegen”, stelt federaal minister van Volksgezondheid en Sociale Zaken Maggie De Block. “Het gaat zelfs zodanig snel dat we het eerste Actieplan e-Gezondheidszorg 2013-2018 in oktober 2015 al hebben moeten actualiseren.”

Het vernieuwde plan telt 20 concrete actiepunten. De belangrijkste aanpassingen ten opzichte van de eerste versie zijn: • een nog grotere focus op multidisciplinaire samenwerking tussen zorgverleners; • het volledig nieuwe luik mobile health; • extra aandacht aan een gezondheidszorg met zo weinig mogelijk paperassen. Eén van de objectieven is dat vanaf 1 januari 2018 alle huisartsen het getuigschrift voor verstrekte hulp, elektronisch naar het ziekenfonds kunnen versturen. Hierdoor zullen de ‘groene en witte briefjes’ stilaan verdwijnen.

Begin oktober 2015 hadden al 1,93 miljoen Belgen hun toestemming gegeven voor de digitale uitwisseling van hun medische gegevens tussen zorgverstrekkers, tegenover 352.000 begin oktober 2014. In juli van dit jaar wisselden de zorgverstrekkers in ons land 3,7 miljoen berichten met elkaar uit via de beveiligde eHealthBox, tegenover 2,5 miljoen in juli 2014.

En elke maand vragen zorgverstrekkers, vooral apothekers, meer dan 11 miljoen keer naar de verzekerbaarheid van een patiënt, met andere woorden of de patiënt in orde is met haar of zijn ziekenfonds. Deze cijfers spreken voor zich: e-gezondheid zit in de lift.

Met de ondertekening van het aangepaste actieplan engageren de negen ministers bevoegd voor volksgezondheid in ons land zich om de mogelijkheden van e-gezondheid optimaal te benutten.

MULTIDISCIPLINAIR SAMENWERKEN Onze maatschappij telt door de vergrijzing steeds meer chronische patiënten met verschillende aandoeningen. Om deze mensen zo goed mogelijk te kunnen verzorgen en begeleiden, is het essentieel dat alle zorgverleners (artsen, apothekers, verpleegkundigen,…) rond de patiënten vlot en snel met elkaar kunnen communiceren en steeds inzicht hebben in de meest recente medische informatie die relevant is voor hun zorgtaken. e-Gezondheidstoepassingen zijn de uitgelezen manier om deze multidisciplinaire samenwerking te ondersteunen.

MOBILE HEALTH Een van die toepassingsgebieden is mobile health, kortweg

18

m-health. Via applicaties en mobiele toestellen kunnen patiënten hun gezondheid beter opvolgen en laten opvolgen.

M-health evolueert razendsnel en is daarom toegevoegd als nieuw luik aan het Actieplan. Het is een jong domein dat vraagt om een duidelijk kader. De kwaliteit van apps én van toestellen moet gegarandeerd worden. De privacy en de veiligheid van persoonlijke en medische gegevens moeten gewaarborgd zijn.

Er is nood aan meer wetenschappelijke en praktijkevidentie.

En m-health moet ook een plaats krijgen in het huidige vergoedingsmodel van zorgverstrekkers.

Om een passend antwoord te vinden op deze en andere aandachtspunten, worden enkele pilootprojecten gelanceerd.

MINDER PAPERASSEN e-Gezondheid is ook een hefboom in de evolutie richting een papierarme zorg voor iedereen: patiënten, zorgverleners, ziekenfondsen en de overheid. Op termijn zullen zorgverleners medische gegevens slechts eenmaal moeten registreren (het only once-principe).

Papieren attesten worden zoveel mogelijk vervangen door elektronische attesten: vanaf 1 januari 2018 kunnen alle huisartsen het getuigschrift voor verstrekte hulp elektronisch versturen naar het ziekenfonds van de patiënt. Nog vanaf 1 januari 2018 zullen alle geneesmiddelenvoorschriften elektronisch opgeladen worden in een beveiligde kluis, waar de apothekers die kunnen downloaden. En tegen 2017 wordt het elektronisch arbeidsongeschiktheidsattest de standaard.

“In eerste instantie vergt deze digitalisering van de administratie tijd en moeite van de betrokkenen, dat besef ik”, aldus minister De Block. “Maar die inspanningen zullen lonen: de administratielast voor zorgverleners zal verminderen, waardoor zij meer tijd kunnen besteden aan hun patiënten. En ook patiënten en ziekenfondsen zullen minder papierwerk hebben.”

ALTERNATIEVEN BIJ MOEILIJKHEDEN Een andere bezorgdheid van de zorgverstrekkers is het goed functioneren van de e-toepassingen. Er zijn een groot aantal spelers (mutualiteiten, softwarehuizen, eHealth-platform,…) binnen e-gezondheid. Een panne bij elkeen van hen kan

gevolgen hebben voor het hele systeem.

De overheidsinstelling eHealth-platform, dat e-gezondheid bevordert en stimuleert, analyseert daarom elk probleem en zoekt alternatieven die in werking kunnen treden als één van de gebruikelijke systemen verstoord zou raken.

Daarnaast heeft het eHealth-platform sinds kort per softwareleverancier enkele dokters – ‘antennes’ – die bedreven zijn in ICT. Zij verwittigen het platform meteen als er bij hen in de dokterspraktijk een probleem rijst. Zo zijn er de jongste maanden een pak moeilijkheden zeer snel verholpen en neemt het aantal problemen zienderogen af.

PATIËNT ALS COPILOOT Mobiele en andere e-gezondheidstoepassingen helpen ook om de centrale plek van patiënten in onze gezondheidszorg te versterken. Vanaf 1 januari 2018 zullen burgers online via het personal health record hun eigen medische gegevens kunnen inkijken. Via gevalideerde apps en mobiele toestellen zullen ze gezondheidsparameters (zoals hartslag en bloeddruk) zelf kunnen opvolgen. Chronische patiënten zullen vanop afstand met hun zorgverlener kunnen communiceren. Zorgverleners krijgen de kans om hun patiënten digitaal informatie toe te sturen. Enzovoort. Op die manier kunnen patiënten nog actiever deelnemen aan de zorg voor zichzelf en worden ze echte copiloten van hun eigen gezondheid.

INFORMATIE DELEN Eén van de hoofdvoorwaarden om e-gezondheid te laten slagen, is een vlotte informatie-uitwisseling en dat kan pas als patiënten hun toestemming (“geïnformeerde toestemming”) geven aan zorgverleners om hun medische gegevens met elkaar te delen.

Als patiënt ben je er zo zeker van dat je steeds behandeld zal

worden op basis van de meest recente informatie uit je medisch dossier. Ook als dit bijvoorbeeld tijdens een uitstapje naar zee of naar de Ardennen is, bij een zorgverlener die je nog nooit eerder hebt geconsulteerd.

Bovendien worden overbodige dubbele onderzoeken vermeden dankzij een vlotte elektronische uitwisseling van medische gegevens. De patiënt aan zee of aan de Ardennen zal dus niet nogmaals bloed moeten laten afnemen als dit de week voordien al is gebeurd door een arts bij hem of haar in de buurt.

Het Actieplan besteedt bijzondere aandacht aan de beveiliging en de privacy van medische gegevens bij het delen van informatie. De gezondheidsgegevens over een patiënt worden stuk voor stuk versleuteld. Het is aan de patiënt om te beslissen of die gegevens elektronisch en op een beveiligde manier uitgewisseld mogen worden, en zo ja, tussen welke zorgverleners.

Op 19 mei 2015 lanceerde het Riziv een campagne over deze informatie-uitwisseling, ‘Informatie delen is gezond’.

In een animatiefilmpje werd daarbij duidelijk uitgelegd wat de voordelen zijn voor de patiënt als zorgverstrekkers hun gezondheidsgegevens met elkaar mogen uitwisselen. Dit filmpje valt integraal te bekijken op de website www.patientconsent. be, waar burgers meteen ook hun geïnformeerde toestemming kunnen geven.

WEBSITE

Het volledige actieplan is samen met andere informatie over e-Gezondheid te raadplegen op de website www.plan-egezondheid.be.

“We zien dat huisartsen en apothekers sinds dit jaar steeds meer gegevens met elkaar delen via Vitalink en dus meer en meer digitaal samenwerken, in het belang van hun patiënten. Vlaanderen investeert dan ook al jaren in de opleidingen, de technologie en de cultuurshift die nodig zijn om zorgverleners meer te laten samenwerken rond én met hun patiënten. Die inspanningen worden nu versterkt door het gemeenschappelijke engagement van de verschillende overheden in ons land.”

Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Jo Vandeurzen

19

www.azdamiaan.be

Az Damiaan vzw Gouwelozestraat 100 8400 Oostende Tel. +32 (0)59 41 40 40 Fax +32 (0)59 41 40 20 info@azdami aan .be www.azdamiaan .be

www.facebook.com/azdamiaan @azdamiaan Az Damiaan Oostende az-damiaan