Anh Nguyen, Senior Asset Manager

Quel est l’art d’investir dans l’art ?

// 'WAT IS DE KUNST VAN HET BELEGGEN IN KUNST?'

Elke week verschijnen in het nieuws recordcijfers over de verkoop van artistieke meesterwerken. Zo is er Leonardo da Vinci's ‘Salvator Mundi’, in 2016 verkocht voor 450 miljoen dollar na slechts 90 minuten bieden. Of Paul Gauguin's ‘Quand te maries-tu?’ dat in 2015 voor 300 miljoen dollar van eigenaar wisselde. De kunstmarkt is zo maar liefst 60 miljard euro per jaar waard.

In dit artikel gaan we dieper in op de brandende vraag: “Wat is de kunst van het beleggen in kunst?” — Chaque semaine, l’actualité regorge de records dans les ventes de chefsd’œuvre artistiques. Parmi ceuxci, notons la vente du Salvator Mundi (Léonard de Vinci) au prix de 450 millions de dollars en 2016, après une vente aux enchères de 90 minutes. Ou encore l’œuvre de Paul Gauguin, « Quand te maries-tu? », qui s’est vendue au prix de 300 millions de dollars en 2015. Le marché de l’art représente environ 60 milliards d’euros par an. Dans cet article, nous essayerons de répondre à la question suivante : « Quel est l’art d’investir dans l’art ? » —

“Of het nu een schilderij, beeldhouwwerk of ander werk is: een kunstwerk kopen en er thuis van kunnen genieten is een bron van immens plezier.” —

ANH NGUYEN Senior Asset Manager, Nagelmackers

Wim Delvoye - Caterpillar & Kris Martin - For Whom … Fondation Linda et Guy Pieters

Christo - L'Arc de Triomphe, Wrapped Fondation Linda et Guy Pieters

Kunst, een plezierige aankoop

Beleggen impliceert een verwachting van financieel rendement. Dit geldt in het bijzonder voor een aandeelhouder, die op een dividend of een meerwaarde hoopt. Kunst moet daarentegen vooral gezien worden als een plezierige aankoop. Een belangrijk voordeel is dat het tastbaar is. Of het nu een schilderij, beeldhouwwerk of ander werk is: een kunstwerk kopen en er thuis van kunnen genieten is een bron van immens plezier.

In tegenstelling tot traditionele investeringen kost het bezit van een kunstwerk geld. Het in goede staat houden, het verzekeren en zelfs het verwerven ervan brengen kosten met zich mee die zelden worden gecompenseerd.

Een kunstwerk kopen betekent niet noodzakelijk kiezen voor een Picasso of Monet, waarvan de prijzen astronomisch zijn. Veel stukken worden verkocht voor meer bescheiden bedragen, rond de 5.000 euro. Volgens het laatste rapport over de kunstmarkt van Art Basel en UBS gaat het bij 85% van alle transacties om bedragen van minder dan 10.000 euro. In de media gemelde verkopen met prijzen van meer dan een miljoen vertegenwoordigen minder dan één procent van de markt.

Kunst in een portefeuille: een goede diversificatie

Door kunst te bezitten, worden activa die gewoonlijk bestaan uit onroerend goed, aandelen, obligaties en/of goud meer gediversifieerd. Kunst is een activum dat ‘nietgecorreleerd’ is aan de markt. In dit opzicht wordt de prijs van kunstwerken zeer weinig beïnvloed door de prijs van aandelen en/of obligaties. Het bezit van kunst in een activaportefeuille helpt om de volatiliteit en dus het totale risico ervan te verminderen. Kunst is ook een goed waarvan de prijs de inflatie volgt. Als de inflatie hoog is, is de prijs van kunst geneigd te stijgen. Kunst is dus een goede bescherming tegen stijgende prijzen.

De recente gezondheidscrisis heeft dit aangetoond: terwijl veel beleggers zich uit de aandelenmarkt hebben teruggetrokken, hebben anderen zich op de kunstmarkt gestort. In een recent onderzoek van de investeringsbank UBS gaf 66% van de respondenten aan na de pandemie meer belangstelling te hebben voor beleggingen in kunst. → L’art, un achat plaisir

Investir suppose une espérance de rentabilité financière, ce qui est par exemple le cas d’un actionnaire qui espère un dividende ou un prix de revente plus élevé. L’art quant à lui doit être davantage considéré comme un achat plaisir. Il présente l’intérêt non négligeable d’être tangible. Pouvoir acquérir une œuvre - qu’il s’agisse d’une peinture, d’une sculpture ou de toute autre œuvre - et pouvoir la contempler chez soi est une source de plaisir immense.

A l’opposé des investissements traditionnels, détenir une œuvre d’art coûte de l’argent plutôt que d’en rapporter : la conserver dans de bonnes conditions, l’assurer, et même l’acquérir engendrent un coût qui n’est que rarement compensé !

Lorsque l’on parle de l’achat d’une œuvre d’art, cela ne veut pas nécessairement dire que l’on acquiert des œuvres de Picasso ou de Monet, dont les prix peuvent paraître astronomiques. De nombreuses pièces peuvent s’échanger pour des montants très modestes, de l’ordre de 5 000 euros. Selon le dernier rapport sur le marché de l’art réalisé par Art Basel et UBS, 85 % des transactions s’élèvent à moins de 10 000 euros. Les ventes mentionnées dans les médias, et portant sur des prix de plus de 1 millions, représentent moins d’un pourcent du marché.

L’art dans un portefeuille, une bonne diversification

Détenir de l’art permet de diversifier son patrimoine, généralement constitué d’immobilier, d’actions, d’obligations et/ou d’or. L’art est un actif dit ‘décorrélé’ du marché. En d’autres mots, les prix des œuvres sont très peu influencés par le prix des actions et/ou obligations. Avoir de l’art dans son portefeuille d’actifs va donc contribuer à diminuer sa volatilité et de ce fait, son risque total. De plus, l’art est également un actif dont le prix suivra l’inflation. Si l’inflation est élevée, le prix des œuvres aura tendance à augmenter. L’art procure donc une bonne protection contre l’inflation.

La récente crise sanitaire nous l’a bien démontré : alors que de nombreux investisseurs se désengageaient du marché des actions, de nombreuses personnes se sont tournées vers le marché de l’art. Un récent sondage de la banque d’affaire UBS a démontré que 66 % des personnes interrogées témoignaient un intérêt plus important pour l’investissement dans l’art suite à la pandémie. →

Niki de Saint Phalle - Dawn Jaune Fondation Linda et Guy Pieters

Volgens een onderzoek van Credit Suisse heeft de helft van zijn cliënten tussen 2% en 5% van hun vermogen geïnvesteerd in verzamelobjecten en kunst. Voor 15% van hen is bijna 10% van hun vermogen geïnvesteerd in kunstwerken. Het is daarom een potentieel belangrijk deel van een activaportefeuille.

Een kunstportefeuille creëren

Net zoals het belangrijk is om een portefeuille te diversifiëren met verschillende soorten activa, zorgt een kunstbelegger er best ook voor dat zijn of haar collectie goed gediversifieerd is. Het is dus raadzaam om werken van verschillende kunstenaars aan te schaffen, maar ook van verschillende soorten kunst zoals schilderkunst, beeldhouwkunst of fotografie. Deze aanpak houdt ook in dat de tijd wordt genomen om zich vertrouwd te maken met het bestaande aanbod en om de prijs te evalueren. Alvorens te investeren is het daarom ten zeerste aanbevolen om de markt te onderzoeken door toegewijde websites en gespecialiseerde tijdschriften te raadplegen om een goede kennis van de huidige trends te hebben. Selon une étude de Crédit Suisse, la moitié de leurs clients ont investi entre 2 et 5 % de leur fortune dans les objets de collection et dans l’art. Pour 15 % des clients, jusqu’à 10 % de la fortune sont investis dans des œuvres. Cela peut donc représenter une partie substantielle d’un portefeuille d’actifs.

Créer un portefeuille d’art

Tout comme il est important de diversifier son portefeuille entre différentes classes d’actifs, l’investisseur en art devra également veiller à bien diversifier sa collection. Il conviendra donc d’acquérir des œuvres de différents artistes, mais également sous différentes formes (peinture, sculptures, photographie...). Cela impliquera donc également un investissement en temps afin de se familiariser avec l’offre existante et ainsi pouvoir évaluer le prix que l’on veut bien accorder à une œuvre. Avant d’investir, il conviendra donc de faire le tour du marché en consultant les sites internet dédiés et les revues spécialisées. Cela permettra d’avoir une bonne connaissance des tendances actuelles du marché.

George Segal - Nude on couch on her stomach Fondation Linda et Guy Pieters

«Tout comme il est important de diversifier son portefeuille entre différentes classes d’actifs, l’investisseur en art devra également veiller à bien diversifier sa collection.» —

Naast de traditionele veilinghuizen hebben zich intussen ook een groot aantal online verkoopplatforms ontwikkeld. 75% van de verkopen vindt nu online plaats, met name voor antieke meubelen, foto's, unieke boeken en stripverhalen.

Bij het opbouwen van een portefeuille is het belangrijk om te onthouden dat het kopen van stukken van kunstenaars die wereldwijd bekend zijn, zorgt voor een minder grote afhankelijkheid van de lokale markt.

Risico's van beleggen in kunst

Een van de belangrijkste kenmerken van de kunstmarkt is het gebrek aan liquiditeit. Het bezit van een tastbaar goed loont, maar de monetisatie ervan laat op zich wachten. Die vertraging houdt een even groot risico in als geconfronteerd worden met een daling van de vraag of een meer algemene daling van de noteringen. Een veelzeggend voorbeeld van deze illiquiditeit is dat om een kunstwerk als onderpand voor een lening te gebruiken om onmiddellijke liquiditeit te verkrijgen, kredietverstrekkers een extra 5% op het toegekende tarief in rekening brengen, wat een zeer grote risicopremie is.

Doorgaans zal het bedrag dat bij aanvang geïnvesteerd wordt in verhouding zijn met het verwachte rendement en de mogelijke looptijd van de investering. Voor een bedrag van minimum 100.000 euro is het mogelijk een kunstwerk van een erkende kunstenaar te verwerven en zo een veilige belegging te houden. Voor hedendaagse kunst, waar de initiële investering zeer laag kan zijn, moet er over het algemeen meer geduld uitgeoefend worden. Met wat geluk groeit die kunstenaar uit tot een ware meester. → A côté des traditionnelles maisons de vente, un grand nombre de plates-forme de vente en ligne se sont développées. 75 % des ventes se font maintenant en ligne, notamment pour des objets comme les meubles anciens, photos, livres anciens ou les bandes dessinées. Lors de la constitution de son portefeuille, il conviendra de garder en tête qu’acheter des pièces d’artistes reconnues au niveau mondial permettra de moins dépendre du marché local.

Risques dans l’investissement en art

Une des caractéristiques importantes du marché de l’art est son manque de liquidité. Détenir un avoir tangible est certes gratifiant mais entraîne un délai lorsqu’on souhaite le monétiser. Ce délai implique un risque tout aussi important de faire face à une baisse de la demande, ou une diminution plus générale des cotes. Fait révélateur de cette illiquidité : si vous souhaitez utiliser une œuvre d’art en collatéral d’un crédit afin d’obtenir immédiatement la liquidité, les prêteurs demanderont un surcoût de l’ordre de 5 % sur le taux octroyé, ce qui correspond à un niveau de risque très important.

Généralement, le montant investi au départ sera corrélé au rendement attendu et à la durée possible de l’investissement. Pour un montant investi supérieur à 100 000 euros, il sera possible d’acquérir une œuvre d’un artiste reconnu et ainsi détenir une valeur sûre. Pour l’art contemporain, où les investissements de départ peuvent être très faibles, il faudra généralement être plus patient… mais aussi chanceux pour voir l’artiste se muer en maître. →

“Zorgvuldig beraad en advies zullen u helpen het beste uit uw aanwinsten te halen en ze in overeenstemming te brengen met andere kunstwerken die u bezit en met de rest van uw nalatenschap.” —

De prijsvolatiliteit hangt af van het soort activum. Enerzijds zijn er de meer stabiele segmenten zoals merkjuwelen en handtassen van bijvoorbeeld Hermes, Birkin en Chanel. De groeipercentages in dit segment liggen rond de 5% per jaar. Aan de andere kant van het spectrum vinden we kunstvoorwerpen en schilderijen van minder of meer gerenommeerde kunstenaars. Dit segment is volatieler, maar kan hoge groeicijfers vertonen.

Een ander risico houdt verband met de eigendom en de instandhouding ervan. Iedereen wil de werken die hij of zij verwerft tentoonstellen. Men mag evenwel niet uit het oog verliezen dat een beschadigd werk aan waarde verliest. Een schilderij dat regelmatig wordt blootgesteld aan zonlicht of veranderingen in temperatuur of vochtigheid, zal onherstelbaar achteruitgaan. Daarom is het raadzaam de nodige voorzorgsmaatregelen te nemen, zoals het aanbrengen van anti-UV-folie of zonwering, of met mate gebruik te maken van airconditioning, die de omgevingslucht kan uitdrogen.

Kunst, een goede investering?

Investeren in kunst mag geen doel op zich zijn. Als u echter gepassioneerd bent door kunst, zullen zorgvuldig beraad en advies u helpen het beste uit uw aanwinsten te halen en ze in overeenstemming te brengen met andere kunstwerken die u bezit en met de rest van uw nalatenschap. → La volatilité des prix sera dépendante du type d’actif. D’un côté, nous avons les segments les plus stables comme ceux des bijoux, sacs à main de marque (Hermes Birkin et Chanel par exemple). Les taux de croissance dans ce segment se situent aux environs de 5 % par an. De l’autre côté du spectre, nous trouvons les objets d’art et peintures d’artistes plus ou moins cotés. Ce segment sera plus volatil mais peut connaître des taux de croissance élevés.

Un autre risque est lié à sa détention et sa conservation. En effet, tout un chacun va apprécier exposer les œuvres acquises. Mais il faut garder à l’esprit qu’une œuvre endommagée est une œuvre qui a perdu de la valeur. Une peinture, régulièrement exposée à la lumière du soleil, ou à des changements de température ou d’hygrométrie se détériorera irrémédiablement. Il conviendra donc de prendre les précautions nécessaires comme la pose de films ou stores anti-UV ou encore la limitation d’un usage excessif de la climatisation qui risque d’assécher l’air ambiant.

L’art, un bon investissement ?

Investir dans l’art ne doit donc pas être une fin en soi. Mais, si la passion vous anime, une réflexion et des conseils avisés vous permettront de rentabiliser au mieux vos acquisitions et de les mettre en adéquation avec les autres œuvres dont vous disposez et le reste de votre patrimoine. →

César - Le Pouce Fondation Linda et Guy Pieters

Jim Dine - Weathered Venus Fondation Linda et Guy Pieters

Investeren in kunst Investir dans l’art

De totale kosten van een aankoop zijn niet beperkt tot de prijs van het werk. Waarmee moet u rekening houden?

- In de eerste plaats varieert de prijs van een werk naargelang het kanaal waarlangs het wordt gekocht. De commissies en bonussen die kunnen worden toegevoegd, variëren sterk afhankelijk van of u koopt van een veilinghuis, een handelaar, een galerie, een onafhankelijke deskundige of rechtstreeks van de verzamelaar, zonder tussenpersoon.

- Het is ook belangrijk om te weten dat kunstwerken in de Europese Unie btw-plichtig zijn en dat het toegepaste tarief het tarief is van het land waar het kunstwerk zich op het ogenblik van de aankoop bevindt.

- Hoewel er op Europees niveau een vrijstelling van douanerechten bestaat voor de invoer van kunstwerken, moet er bij de invoer nog steeds een belasting worden betaald.

- Bovendien is er in de Europese Unie een eventueel volgrecht verschuldigd aan de kunstenaar wanneer het werk wordt doorverkocht.

Zoals bij elke investering is het dus raadzaam om goed geïnformeerd te zijn en deskundig advies in te winnen alvorens een beslissing te nemen. Le coût total d’une acquisition ne se limite pas au prix de l’œuvre. De quoi faut-il tenir compte ?

- Tout d’abord, le prix d’une œuvre sera influencé par le canal par lequel celle-ci est achetée. Les commissions et primes qui peuvent s’ajouter varieront très fortement selon que vous achetez auprès d’une maison de vente, de marchands, de galeries, d’experts indépendants ou directement auprès de collectionneurs, sans intermédiaire.

- Ensuite, il faut savoir que les œuvres d’art sont soumises à la TVA dans l’Union européenne et que le taux appliqué sera celui du pays dans lequel se trouve l’œuvre au moment de l’achat.

- Par ailleurs, s’il existe une exemption des droits de douane pour les importations d’œuvres au niveau européen, une taxe est cependant due à l’importation.

- Enfin, dans l’Union européenne, il est prévu qu’un éventuel droit de suite revienne à l’artiste à la revente de l’œuvre.

Comme pour tout investissement, il convient donc de bien s’informer et de vous faire conseiller par des experts avant de prendre toute décision !