Aqua 2021-3

Driemaandelijks - juli-augustus-september 2021 - afgiftekantoor Leuven Masspost P209940

AQUA 8 Wie pleit schuldig bij wateroverlast?

14 Waterzuivering verwijdert microplastics grotendeels

Voor het eerst groen gas uit waterzuivering

AQUA 2021/3

D

VOORWOORD

e afgelopen zomermaanden waren we niet alleen in de ban van festivals die al dan niet zouden doorgaan; van reizen naar groene, oranje en rode zones, ... Ook water beheerste – opnieuw – wekenlang het nieuws.

En deze keer niet omdat er te weinig van was.

“

Onderzoek naar nieuwe technologieën voor zuiver water is nodig.”

Jan Goossens, CEO

Maar behalve de kracht, werd de voorbije maanden ook de kwetsbaarheid van water nog eens blootgelegd. De mogelijke verontreiniging van grond- en oppervlaktewater met PFOS en PFAS op een aantal plaatsen in Vlaanderen baart zorgen. Niet alleen vanwege de impact op onze waterfauna en -flora, maar uiteraard ook omdat dit de bronnen voor onze drinkwaterproductie zijn.

De verwijdering van zogeheten micropolluenten is dan ook één van de onderzoeksdomeinen binnen onze R&D-afdeling. Rosalia Delgado staat sinds kort aan het hoofd van de onderzoeksgroep en vertelt er in deze Aqua meer over.

Voor Aquafin blijft dergelijk onderzoek belangrijk. Want er is nood aan kennis.

Gisteren, vandaag én zeker ook morgen. Met onze getalenteerde, multidisciplinaire specialisten blijven we zoeken naar nieuwe technologieën en oplossingen. Voor zuiverder water. Nu én voor de toekomstige generaties.

Alvast mooi nieuws in deze context is dat onze waterzuiveringen meer dan 97% van de microplastics, die via het afvalwater aangevoerd worden, uit de beek weghouden. In de krant en het nieuws kon u zie hoe minister Demir zich daarvan persoonlijk kwam vergewissen op onze waterzuivering in Tienen.

Boeiend? Zeker!

Ik wens u veel leesplezier!

2.

De overstromingen in Wallonië, Limburg, Duitsland en Nederland confronteerden ons met de soms verwoestende kracht van water.

Bomen, auto’s, huizen, … alles werd meegesleurd, hallucinante beelden die niemand onberoerd lieten. En zeker ons bedrijf niet. Al snel startten medewerkers zelf met een aantal acties. Sociale betrokkenheid en zorg voor het milieu zitten nu eenmaal in ons DNA. Aquafin ondersteunde dit spontane engagement door iedereen de kans te geven om met een extra vrije betaalde dag als vrijwilliger te gaan helpen in de getroffen regio's in ons land. Ondertussen maakten maar liefst een 100-tal medewerkers gebruik van deze regeling. Ze staken de handen uit de mouwen bij onder meer gecoördineerde opruimen solidariteitsacties van ‘River Cleanup’.

INHOUD 4 Aquafin geeft gas met biomethaan!

8 Wie pleit schuldig bij wateroverlast: riolering of rivier?

11 Is gezuiverd afvalwater na desinfectie klaar voor landbouw?

12 “R&D moet transitie naar duurzaamheid versnellen”

14 Waterzuivering verwijdert microplastics voor 97 procent

16 Voor u getest

18 ‘STOP’ zeggen kan het verschil maken

20 Natuurwaarde van blauwgroene projecten wordt nog sterker

22

Online dashboard informeert over corona in afvalwater

O

ngeveer een jaar geleden startte onderzoeksinstelling Sciensano met het opsporen van het COVID-19 virus in huishoudelijk afvalwater.

Twee keer per week worden sindsdien 42 afvalwaterstalen onderzocht afkomstig van rioolwaterzuiveringsinstallaties over heel België. Voor Vlaanderen gaat het om 24 Aquafin-installaties. Sinds kort zijn de resultaten van het onderzoek publiek te volgen op een online dashboard.

Onder het tabblad ‘wastewaters’ vindt u de virusconcentraties in het afvalwater sinds het begin van de campagne in september 2020. Bovenaan de grafiek kunt u selecteren voor welke rioolwaterzuiveringsinstallatie u de resultaten wilt zien. De resultaten worden uitgedrukt in aantal virus-RNA-deeltjes per milliliter afvalwater. Omdat dit cijfer beïnvloed wordt door factoren als verdunning van het afvalwater bij regenweer, levert Aquafin bijkomende debietsgegevens aan om de cijfers te corrigeren.

De gemeten concentraties in het afvalwater geven in combinatie met gegevens rond bijvoorbeeld de mobiliteit van mensen en de aanwezigheid van ziekenhuizen een goed beeld van de verspreiding van het virus per regio. Naarmate de vaccinatiegraad verder stijgt en het aantal medische tests afneemt, zal de afvalwatercampagne een steeds belangrijkere rol spelen bij het opvolgen van lokale uitbraken. De meetcampagne loopt voorlopig nog door tot september 2022.

Mogelijk wordt de monitoring ook nadien nog verdergezet.

Waterslimme speelruimte voor Scouts Hemiksem

V.u.: Jan Goossens, Dijkstraat 8, B-2630 Aartselaar, ondernemingsnummer 0440.691.388 Het contactcenter van Aquafin is op weekdagen te bereiken van 8 uur tot 17 uur, op het nummer 03 450 45 45, of via contact@aquafin.be Noodnummer buiten de werkuren: 0800 16 603 Ombudsman: ombudsman@aquafin.be Aqua niet meer ontvangen?

Mail naar redactie@aquafin.be Aqua wordt gedrukt op milieuvriendelijk papier.

Fotografie: Aquafin, Frederik Beyens, Jonathan Ramael, Shutterstock

Volg Aquafin NV op

3.

AQUA 2021/3

Aquafin geeft gas met biomethaan!

Binnenkort stroomt er door het aardgasnet een groen gas dat afkomstig is van het afvalwater van de Antwerpenaren. Een speciale unit op onze zuiveringsinstallatie Antwerpen-Zuid schoont het biogas uit de vergisting van slib op tot dat hetzelfde kwaliteitsniveau heeft als aardgas.

4.

Z

uiveringsslib bestaat voor een groot deel uit organisch materiaal.

Dat zijn micro-organismen die op een biologische manier de vervuiling in het huishoudelijk afvalwater afbreken.

Doordat de slibmassa continu aangroeit, moet het teveel worden verwerkt. Wat we al veel langer weten, is dat slib eigenlijk best waardevol is. Het bevat namelijk organisch materiaal dat leeft en kan gisten. En dat levert dan weer calorische waarde op. Het biogas dat vrijkomt bij de vergisting van slib zet Aquafin met behulp van warmtekrachtkoppeling al vele jaren om in groene stroom.

Maar het kan nog efficiënter als het gas zelf rechtstreeks gebruikt wordt. Christel Van Moer, projectmanager Innovatie bij Aquafin: “Bij het omzetten naar elektriciteit is er ook veel restwarmte, die we niet altijd optimaal kunnen inzetten. En dat is zonde. Daarom gaan we nu het gas zelf valoriseren, zodat er geen energie verloren gaat. Van 100% biogas hou je maar liefst 60% biomethaan over.”

“

BELGISCHE PRIMEUR

We gaan nu het gas zelf valoriseren, zodat er geen energie verloren gaat.

Van 100% biogas hou je maar liefst 60% biomethaan over.”

Christel Van Moer

Opgeschoond gas Het gas uit de slibvergisting is dan wel biogas, want van groene oorsprong, maar het is niet zuiver genoeg om rechtstreeks op het gasnet te injecteren.

Voor de opwaardering tot groen gas, ofwel biomethaan, zorgt de behandelunit van het Nederlandse Bright Biomethane.

Het opschonen gebeurt in verschillende stappen waarbij in eerste instantie het biogas wordt afgekoeld en het vocht wordt onttrokken. Nadien volgt nog een zuivering met actiefkoolfilters. De methaan- en CO2-componenten worden tot slot van elkaar gescheiden door een membraansysteem zodat er enkel hoogwaardig biomethaan overblijft. Dat heeft wél de juiste kwaliteit om op het gasnet te plaatsen.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Netbeheerder Fluvius installeerde onze site in Antwerpen-Zuid een injectie-eenheid die vlak na de biomethaanunit geschakeld werd. Hier wordt de samenstelling van het groen gas gecontroleerd en wordt de specifieke gasgeur toegevoegd. Het gas op zich is namelijk geur- en kleurloos.

De toegevoegde geur moet ervoor zorgen dat het detecteerbaar is, waardoor onveilige situaties meteen opgemerkt worden. Gemiddeld 60 Nm³ groen gas per uur zet Aquafin zo op het gasnet. >

Toevoer Warmterecuperatie Voorbehandeling Gascompressor 3-traps membraansysteem Controlesysteem Naar injectie-unit

4.

5.

De biomethaaninstallatie van Aquafin is de eerste in België die groen gas puurt uit biogas dat afkomstig is van afvalwaterstromen. De Kempense afvalintercommunale IOK injecteert op de site in Merksplas wel al biomethaan uit GFT-afval in het aardgasnet. Daarnaast zijn er nog maar vier andere injectiesites in heel België. Dat Aquafin nu ook die piste bewandelt, vindt Didier Hendrickx van Gas.be een sterk signaal: “We zijn in België pas in 2018 begonnen met de productie van biomethaan. Het initiatief van Aquafin is een mooi voorbeeld van de diversiteit aan grondstoffen die ervoor kunnen gebruikt worden. De transitie naar duurzame energie vraagt een waaier aan klimaatneutrale oplossingen en groen gas is daar een onderdeel van. Er bestaan verschillende groengassen, maar biomethaan zit écht in de lift in Europa.

Het is dan ook veelbelovend.

Volgens de Europese Renewable Energy Directive is het zelfs mogelijk om dankzij biomethaan een negatieve CO2-uitstoot te behalen omdat het kan gebruikt worden voor mobiliteit, verwarming of in de industrie. Een ideale factor dus om de klimaatneutraliteit van de samenleving te vergroten.”

Voor Aquafin is de unit in Antwerpen-Zuid een innovatief project waarvoor het financiële steun kreeg van de Vlaamse overheid. “Er zijn zeker nog een aantal zuiveringsinstallaties die potentieel geschikt zijn voor de productie van biomethaan,” zegt Christel Van Moer.

“Maar eerst willen we de werking van deze pilootinstallatie en het businessmodel dat we er rond bouwden, grondig evalueren.

Daarna beslissen we of en waar we het biomethaanproject verder uitrollen.”

6.

3.

1.

2.

7.

5.

AQUA 2021/3

Aquafin geeft gas met biomethaan!

Zonneparken, groene stroom en groen gas: RWZI's worden energiefabrieken

DROMEN VAN EEN LOKAAL VERHAAL Rijden de Antwerpse stadsdiensten in de toekomst op bio-CNG dat afkomstig is uit het afvalwater van de Antwerpenaren?

Als het van Geert Biesemans, directeur Voertuigencentrum Stad Antwerpen, afhangt wel. “Hoe mooi zou het zijn om die cirkel lokaal te kunnen sluiten?

Hoe korter de keten, des te duurzamer.

Maar dan zijn er wel pompen nodig waar we dat groen gas kunnen tanken.”

Voor de stad Antwerpen zou bio-CNG alvast passen in haar klimaatplan, waarin de reductie van CO2-uitstoot een belangrijke plaats inneemt. Al in 2012 werden de eerste elektrische voertuigen aangekocht en maar liefst 300 stadsvoertuigen rijden op CNG. “We blijven verder inzetten op zowel elektrificatie als CNG. Omdat geen enkele koolstofvrije brandstof schaalbaar is, moeten we diversifiëren. Daarom is elke nieuwe vorm van decarbonisatie heel erg welkom,” besluit Biesemans.

6.

Waterzuivering wordt energiefabriek Het waterzuiveringsproces is een continu en energieverslindend proces met veel toestellen die geregeld af en aan slaan.

Aquafin levert voortdurend inspanningen om het verbruik te verminderen, bijvoorbeeld door toestellen te vervangen door energiezuinigere alternatieven en door aangepaste sturingen. Daar slagen we ook in, want elk jaar kunnen we onze energieconsumptie met minstens 1% verlagen ten opzichte van het modelverbruik.

Tegelijk produceren we uit de vergisting van zuiveringsslib groene stroom en nu dus ook groen gas. Daarnaast is er op heel wat sites waarop onze zuiveringsinstallaties gebouwd werden voldoende plaats voor zonneparken.

Eind 2020 hadden we al op 10 locaties zonnepanelen die vorig jaar, samen met de warmtekrachtkoppelingen, goed waren voor 15,3 miljoen kWh aan groenestroomproductie. Tel daar nog de mogelijkheden van riothermie bij, waarmee warmte uit rioolwater wordt gerecupereerd voor de voeding van warmtenetten, en het is meteen duidelijk dat afvalwater en de zuivering ervan een volwaardige energiebron geworden is.

Shift naar hernieuwbaar De injectie van biomethaan op het gasnet is ook voor Fluvius een vrij nieuwe techniek. Die juicht het initiatief van Aquafin toe. Directeur Netbeheer JeanPierre Hollevoet: “We merken bij onze bedrijfsklanten een duidelijke shift naar hernieuwbare energie en ook naar groene gassen zoals biomethaan en waterstof.

Lokaal kunnen die een belangrijke en zeer duurzame aanvulling zijn op de andere energieën, zoals elektriciteit en aardgas, die we via onze netwerken verdelen. Ook Aquafin speelt daarop in. We zijn bijzonder trots dat we dit project met biomethaan uit waterzuivering samen kunnen realiseren.”

Maar ook leveranciers van brandstof voor de transportsector zijn potentiële afnemers omdat Europa hen groene quota oplegt en omdat het vaak in hun eigen bedrijfsvisie past.”

Behalve als aardgas, kan het groen gas immers ook gebruikt worden in de gecomprimeerde vorm CNG (Compressed Natural Gas) en LNG (Liquefied Natural Gas). Aquafin zet alvast zelf een deel van de groengascertificaten in om tegen eind dit jaar de 185 CNG-wagens binnen de bedrijfsvloot te laten rijden op bio-CNG.

Certificaten Net zoals voor geproduceerde groene stroom, ontvangt Aquafin voor de injectie van biomethaan op het netwerk certificaten, in dit geval groengascertificaten. Die kan het bedrijf verkopen aan geïnteresseerde afnemers om zo de investering terug te verdienen. Christel Van Moer: “De markt voor groengascertificaten is eigenlijk vrij nieuw.

Voornamelijk bedrijven die zich engageren om 100% hernieuwbare energie te gebruiken, tonen interesse.

“

We merken bij onze bedrijfsklanten een duidelijke shift naar hernieuwbare energie en ook naar groene gassen zoals biomethaan en waterstof.”

Jean-Pierre Hollevoet, Fluvius

Onze CNG-wagens rijden binnenkort op ons eigen groen gas

7.

AQUA 2021/3

Wie pleit schuldig bij wateroverlast: riolering of rivier?

De wateroverlast in de maand juli was van ongeziene omvang.

Langdurige regenval met hoge intensiteit over een uitgestrekt gebied. Een unieke combinatie die we nooit eerder zagen.

En heel anders dan de lokale, felle piekbuien die we normaal in de zomer kennen. We vroegen Patrick Willems om een verklaring. “

“

Rivieren moeten meer ruimte krijgen en kunnen overstromen in valleien waar weinig bebouwing is.”

Patrick Willems

Ontdek voorbeeldprojecten tegen wateroverlast op www.blauwgroenvlaanderen.be

8.

D

eze overlast had niets te maken met het overlopen van de riolering, wel met het aspect klimaatverandering. Zulke fenomenen zullen steeds vaker voorkomen”, zegt Patrick Willems, hoogleraar hydraulica aan de KU Leuven. Er komt meer droogte en meer extreme regenval, twee zijden van dezelfde medaille die de klimaatverandering is. “Een typisch zomers onweer waarbij gedurende een korte tijdspanne van 15 minuten tot een paar uur hevige regenval boven een lokaal gebied valt, zorgt voor pluviale overstromingen. Dit is het overlopen van een riolering, gracht of beek. Zij hebben een kleine ruimtelijke uitgestrektheid en zullen dus snel reageren op regen.”

Maar het noodweer van afgelopen zomer was veel meer dan dat. Sinds de waarnemingen viel er nooit eerder zoveel regen op 48 uur tijd en dat verspreid over zo’n uitgestrekt gebied. Patrick Willems: “Waar de frontale buien normaal van west naar oost trekken, bleven ze nu dagen hangen boven hetzelfde gebied.

De neerslag stroomde af naar de rivieren en de debieten en het waterpeil bleven stijgen. Dit fenomeen van fluviale overstromingen zien we normaal vooral in de winter, in periodes met veel regen en verzadigde grond. Dat we dit nu in de zomer meemaken, is uniek maar ook zorgwekkend.”

Ruimte voor waterlopen “Rivieren moeten daarom meer ruimte krijgen en kunnen overstromen in valleien waar weinig bebouwing is”, zegt Willems. waar de rivier van nature overloopt, bijkomende bergingscapaciteit creëren.

Zo zorg je ervoor dat de meer afwaarts gelegen gebieden waar de rivier door stroomt, een lager overstromingsrisico krijgen.”

Rivieren nemen van nature regelmatig hun winterbedding in. In overstroombare gebieden waar huizen worden gebouwd, worden rivieren daarom ingedijkt.

“Bewoners wanen zich veilig achter zo’n dijk omdat die de afgelopen tientallen jaren nooit overstroomde. Zonder zo’n dijk, zou men zich meer bewust zijn van de risico’s en zouden bewoners ook sneller actie ondernemen om hun eigen perceel te beveiligen. Simpelweg omdat ze het gewoon zijn samen te leven met het water.”

Riolering ontlasten Grote overstromingen zoals die van afgelopen zomer kunnen onmogelijk volledig vermeden worden. Maar op minder extreme, pluviale overstromingen die rioleringen doen overlopen, kunnen steden, gemeenten en hun burgers wel anticiperen.

“In bebouwd gebied moeten we ervoor zorgen dat er minder regenwater rechtstreeks naar de riolering wordt afgevoerd.

Dat kan door lager gelegen zones te creëren waar het water naartoe kan stromen, kan gebufferd worden en dan langzaam in de grond kan dringen,” stelt Willems.

“Dat ontlast de riolering en vermindert de overstromingsrisico’s. Als een burger in zijn tuin een regenwaterput voorziet en regenwater ook effectief gebruikt voor toepassingen waarvoor het kan dienen, creëer je bijkomende buffercapaciteit.

Deze inspanning lijkt beperkt, maar als elke burger dit doet, heeft dit wel een enorme cumulatieve impact.

Als je alle volumes van de regenwaterputten optelt, heb je een enorm groot bufferbekken waarmee je het risico op wateroverlast op een significante manier kan reduceren. Als je dat regenwater gebruikt voor toiletspoeling, de wasmachine, buitengebruik, … verbruik je bovendien veel minder drinkwater. En als je de overloop van de regenwaterput laat infiltreren in de eigen tuin, daar waar het kan, zorgt dat voor extra grondwateraanvulling. Als openbare besturen nog eens hetzelfde doen op publieke domein: al het regenwater van de wegenis, verharde pleinen en parkings bufferen, gebruiken en laten infiltreren, creëer je grote winsten.”

Ook burgers kunnen significante extra buffercapaciteit voorzien.

“

Grote overstromingen zoals die van afgelopen zomer kunnen onmogelijk volledig vermeden worden.”

Patrick Willems

©Thierry Hebbelinck/Shutterstock.com

9.

AQUA 2021/2

btool e w e d Ontdek blauwpeil groen

Bereken hoe klimaatrobuust uw tuin is!

Wist u dat de grondoppervlakte in Vlaanderen voor bijna 10% uit tuinen bestaat? Samen met de verschillende initiatieven op publiek domein, vormen zij zo een belangrijke schakel in de aanpak van de gevolgen van de klimaatverandering. Als iedereen één of meerdere blauwgroene maatregelen toepast in de tuin, staan we al een heel eind verder dan vandaag.

Benieuwd hoe klimaatrobuust uw perceel scoort? Het kenniscentrum voor de rioleringssector Vlario, Departement Omgeving en de Vlaamse Confederatie Bouw ontwikkelden in het kader van de Blue Deal een score die u alles vertelt over de duurzame en klimaatrobuuste inrichting van uw privaat perceel. “Vul eerst alle kenmerken van de woning en het perceel in op de interactieve webtool”, legt Wendy Franken, directeur van Vlario, uit.

10.

“Vervolgens duid je de groene en blauwe elementen aan zoals een regenwaterput. Op die manier krijg je een score. Deze score geeft niet alleen een beeld van hoe goed je tuin bestand is tegen bijvoorbeeld piekbuien en wateroverlast, maar geeft ook aan hoe efficiënt het gesteld is met je watergebruik in huis en hoe gewapend je tuin is tegen bijvoorbeeld extreme hitte en droogte.”

De webtool is een handig instrument om burgers, maar ook steden en gemeenten te inspireren om anders te kijken naar de inrichting van zowel private als publieke ruimtes. Na de berekening krijgt u tot slot een voorstel met verbetersuggesties om uw perceel meer klimaatrobuust te maken.

Die suggesties zijn onder meer geïnspireerd op de website www.blauwgroenvlaanderen.be, een initiatief van Aquafin en Vlario.

Ook waterschaarste blijft een structureel probleem in Vlaanderen.

Blijf op de hoogte via onze website en sociale mediakanalen!

Studieverantwoordelijke Birte Raes analyseert voor AWAIR het gedesinfecteerde rioolwater voordat het naar een naburig landbouwperceel gaat.

Is gezuiverd afvalwater na desinfectie klaar voor landbouw?

Voor het eerst in vijf jaar hadden we deze zomer geen extreem droge periode. Wel integendeel. Maar dat betekent niet dat we geen droogteprobleem meer hebben. Niemand kan voorspellen of we in 2022 niet opnieuw met waterschaarste te maken krijgen.

Daarom moeten we blijven zoeken naar alternatieve waterbronnen, onder meer voor de landbouw.

E

lk jaar zuivert Aquafin ongeveer 800 miljoen kubieke meter huishoudelijk afvalwater in meer dan 300 rioolwaterzuiveringsinstallaties. Dat is een enorm potentieel dat deels kan ingezet worden als alternatieve waterbron. De voorbije jaren stelde het bedrijf het gezuiverde afvalwater tijdens lange droge periodes ter beschikking van landbouwers onder bepaalde gebruiksvoorwaarden. Zo mocht het niet op rauw geconsumeerde groenten gespoten worden en moest elk rechtstreeks menselijk contact vermeden worden.

Wegtransporten zijn bovendien duur en niet duurzaam.

Verder leven er heel wat vragen rond het minimale debiet dat naar een waterloop moet gaan én is er Europese wetgeving in de maak die om extra zuivering en monitoring en dus investeringen zal vragen.

Samenwerken met landbouwers Redenen genoeg om op zoek te gaan naar betere oplossingen voor hergebruik van gezuiverd afvalwater voor landbouwtoepassingen. Dat gebeurt binnen de operationele groep AWAIR, wat staat voor ‘AfvalWAter voor Irrigatie’ en gefinancierd wordt door het Europees Fonds voor Plattelandsontwikkeling.

Samen met lokale landbouwers onderzoeken projectpartners Vlakwa, Aquafin en het Proefstation voor de Groententeelt (PSKW) onder meer welke watervolumes, debieten en drukken er nodig zijn voor de afnemers, of de desinfectietechnieken betrouwbaar zijn in de dagelijkse praktijk en hoe een distributienetwerk eruit zou moeten zien.

Eén van de proeven van AWAIR is een demo-installatie voor de desinfectie van het gezuiverd huishoudelijke afvalwater van onze rioolwaterzuiveringsinstallatie in Sint-Amands. Hier worden verschillende desinfectietechnieken getest en vergeleken.

Het gedesinfecteerde water gaat naar een naburig landbouwperceel voor de teelt van venkel en prei. “De toepassing van de technieken op realistische schaal is heel leerrijk,” weet studieverantwoordelijke Birte Raes. “En ook het nauwe contact met de afnemers én de technologieleveranciers is een meerwaarde in dit onderzoek.”

11.

AQUA 2021/3

“R&D moet transitie naar duurzaamheid versnellen” Aquafin heeft een sterke reputatie op het gebied van R&D.

WIE IS ROSALIA DELGADO?

Nieuwe manager Rosalia Delgado zet nadrukkelijk de stap naar

+ Studeerde Geologie en Milieuwetenschappen aan de universiteit van Barcelona + Behaalde een doctoraat Hydraulica aan de KU Leuven + Doorliep in haar loopbaan het volledige traject van fundamenteel onderzoek tot innovatie + Was al vroeg getriggerd door de klimaatverandering en de impact ervan + Is gepassioneerd door water en mensen

innovatie en ecologische rentabiliteit. limaatverandering, mitigatie en adaptatie. Als milieuwetenschapper is Rosalia Delgado er al lange tijd door geboeid. In haar nieuwe rol als R&D-manager wil ze dan ook volop de kansen grijpen om antwoorden te bieden op de vele uitdagingen.

K

“Op verschillende internationale fora van de sector, zoals Eureau, Water Europe en de International Water Association (IWA) zijn we dan ook steevast vertegenwoordigd. Wat ik wel merk, is dat we vooral gekend zijn om de ondersteunende rol die we spelen.

Aqua: Wat is vandaag de sterkte van Aquafin's R&D-team?

We hebben nu eenmaal veel kennis in huis over de hele watercyclus én we hebben een uitgebreide infrastructuur die kan gebruikt worden voor testen op pilootschaal of op volle schaal. Daardoor zijn we een heel waardevolle onderzoekspartner voor universiteiten en bijvoorbeeld drinkwaterbedrijven. We kunnen die rol nog versterken en verbreden door in bepaalde onderzoeksprojecten zelf de lead te nemen. Ons R&D-team heeft daar alle capaciteiten voor in huis.”

Rosalia: “Ik vind het belangrijk dat R&D zoals bij Aquafin geïntegreerd is in de business processen en dat onderzoek niet ergens in een vergeten hoekje gebeurt, weg van de dagelijkse realiteit.

We werken bijvoorbeeld nauw samen met de collega’s van Assetbeheer en collega’s die de infrastructuur exploiteren en onderhouden zodat we de resultaten van ons onderzoek kunnen toetsen aan de werkelijke impact. Naast een getalenteerd, multidisciplinair team van onderzoekers hebben we bovendien een onderzoekshal op de site van een zuiveringsinstallatie.

Daar zetten vier gespecialiseerde techniekers het theoretisch onderzoek om naar de praktijk.”

Aqua: Wat kriebelt er om aan te pakken?

Rosalia: “Ik stel vast dat Aquafin in de buitenwereld een sterke reputatie heeft wat betreft R&D.”

12.

Aqua: Hoe ziet u die rol precies?

Rosalia: “We stellen momenteel een roadmap samen waarin we niet alleen accenten leggen maar de onderzoeksonderwerpen ook prioriteren. Dat doen we met de Sustainable Development Goals (SDG’s) en de doelstellingen van Europa en Vlaanderen voor ogen. In onze langetermijnstrategie staan vier thema’s centraal. Allemaal hebben ze een uitermate grote impact op de samenleving.”

“Neem nu ‘robuuste en gezonde waterstystemen’, waarbij we kijken naar oplossingen om de vraag naar en het aanbod van water in evenwicht te brengen. Waterkwantiteit dus. Tegelijk blijven we ons bekommeren om de waterkwaliteit, door onderzoek naar de verwijdering van nieuwe micropolluenten en ons voor te bereiden op toekomstige wetgeving.”

“Verder is het de ambitie om het zerowaste principe toe te passen in de stedelijke watercyclus door alle reststromen zoals emissies naar de lucht, grondstoffen en gezuiverd afvalwater, nuttig te hergebruiken. Om dat allemaal waar te maken op een efficiënte manier en zo energiezuinig mogelijk, moeten we verder inzetten op slimme sensoren, circulaire materialen en digitalisering van de waterketen.”

Ideeën uitwisselen met het R&D-team van Aquafin?

Surf naar www.aquafin.be/onderzoekers

Aqua: Wanneer is onderzoek voor u geslaagd?

Rosalia: “Als er nieuwe kennis wordt vergaard die ook in de praktijk gebruikt wordt. Met andere woorden, als R&D een vervolg krijgt in innovatie. Wat inhoudt dat er ook een rendabel businessmodel in zit. En dan bedoel ik niet alleen economisch rendabel, maar ook ecologisch: met gebruik van zo weinig mogelijk materialen, met minimale of nul reststromen en met een neutrale of positieve milieu-impact.”

“We hebben massa’s ideeën en moeten kiezen wat voorrang krijgt. Ik werk nog maar kort bij Aquafin en soms voel ik mij net als een kind in een pretpark dat niet weet welke attractie het eerst moet kiezen! (lacht)”

Aqua: De lat ligt duidelijk erg hoog.

HET R&D-TEAM VAN DE TOEKOMST ZET IN OP:

Rosalia: “Zeker, er zijn dan ook zoveel kansen en prioriteiten om de transitie naar een duurzame toekomst waar te maken.

R&D kan daar een versnellende factor in spelen.”

Zero-waste watercyclus Robuuste en gezonde watersystemen Digitaal Water waardeketen Eco-efficiënte businessmodellen

13.

AQUA 2021/3

Waterzuivering verwijdert microplastics voor 97 procent Maar: nog steeds meer dan 600 kg per jaar naar waterlopen Volgens een recente studie van de Universiteit Gent en VITO, zijn microplastics ook in het Vlaamse oppervlaktewater wijdverspreid. Nochtans worden de aanwezige partikels in het afvalwater in onze rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI) voor 97,5% procent tegengehouden. Maar ze komen natuurlijk ook via andere wegen in de natuur terecht.

P

lastic is alomtegenwoordig in ons dagelijks leven en in de maatschappij. Helaas komt er heel wat van dat plastic vroeg of laat in de natuur terecht. Plastic verdwijnt ook niet, het breekt af tot almaar kleinere deeltjes en tot slot tot microplastics die kleiner zijn dan 5 millimeter.

BEAT THE MICROBEAD! Wilt u weten of de producten in uw badkamerkastje microplastics bevatten?

Op www.beatthemicrobead.org kunt u zoeken op merknaam. Of download de gratis gelijknamige app op uw smartphone en scan het product.

14.

Begin september werden de resultaten van een Vlaamse studie voorgesteld die de bronnen en routes van microplastics in het oppervlaktewater onderzocht.

Er werden stalen genomen van opper-

vlaktewater, huishoudelijk afvalwater, gezuiverd afvalwater en afstroomwater van autosnelwegen. De stalen werden geanalyseerd en verwerkt volgens de meest recente wetenschappelijke methoden.

Afvalwater is belangrijke bron Uit de resultaten blijkt dat er in Vlaanderen niet meer of minder microplastics in het oppervlaktewater aanwezig zijn dan in onze buurlanden. In het ongezuiverde huishoudelijk afvalwater werden gemiddeld 10 deeltjes microplastics per liter water teruggevonden. Dat betekent dat elke Vlaming jaarlijks zo’n 418 duizend plasticdeeltjes, ofwel 3000 kilogram, via het afvalwater laat wegspoelen. Die komen vrij bij het wassen van kledij en ze zitten onder meer ook in sommige cosmeticaproducten. Bij 85% van de Vlamingen wordt het afvalwater gezuiverd in een rioolwaterzuiveringsinstallatie. Het goede nieuws is dan ook dat onze rioolwaterzuiveringsinstallaties de microplastics voor 97,5% verwijderen.

En daarin scoren we beter dan onze buurlanden. Toch komt er zo nog jaarlijks 623 kilogram aan microplastics in onze waterlopen terecht. En dan hebben we het nog niet over nanoplastics, die nog kleiner zijn dan 5 millimeter en niet gemeten werden in de studie. Aquafin pleit dan ook voor een brongerichte aanpak zodat er minder microplastics meespoelen met het afvalwater.

Ook de onderzoekers zelf stonden versteld van het resultaat. Aangezien er ‘maar’ langs vijf autosnelwegen werd gemeten, willen ze in een vervolgstudie uitzoeken of het voorlopige beeld wel degelijk representatief is.

Bandenslijtage Opmerkelijk resultaat van de studie was het aandeel microplasticvervuiling door slijtage van banden. Door afstromend regenwater van het wegdek komen zo ongeveer 250 ton microscopisch kleine bandenpartikels per jaar in het oppervlaktewater terecht. Een pak meer dan via het gezuiverd afvalwater dus.

ZIJN MICROPLASTICS SCHADELIJK? Plastic wordt niet volledig afgebroken in de natuur en stapelt dus alleen maar op.

Aangezien de productie ervan wereldwijd nog steeds explosief stijgt, zullen er ook almaar meer plasticdeeltjes in de natuur terechtkomen. De Plastic Soup Foundation verwacht dat er tegen 2025 zo’n 600 miljoen ton plastic per jaar zal geproduceerd worden. Dat is ruwweg tweemaal het totale gewicht van de huidige wereldbevolking!

Volgens milieutoxicoloog Jana Asselman (UGent) is het effect op het ecosysteem in Vlaanderen vandaag nog erg laag: “Het aantal microplastics per liter water is nog vrij beperkt. Maar als het gebruik van plastic verder blijft toenemen, dan kan dat wel problemen opleveren voor het milieu.”

Wat het effect op de mens zal zijn op lange termijn, is nog onduidelijk.

De onderzoekers troffen ook in kraanwater een zeer laag aantal microplastics aan (tussen 0 en 0,06 per liter). “Internationaal is er nog maar weinig kennis over de impact van microplastics die de mens op allerlei manieren binnenkrijgt,” zegt Asselman. “We hopen dat daar zeker verder onderzoek naar gebeurt.”

Minister Zuhal Demir onderzoekt een zelfgenomen staal gezuiverd afvalwater op de aanwezigheid van microplastics.

Minister van Omgeving Zuhal Demir nam de resultaten van de studie in ontvangst en wil ze gebruiken in haar beleid. “Het is duidelijk dat de zuiveringsgraad van huishoudelijk afvalwater in Vlaanderen nog verder omhoog moet aangezien de zuiveringsinstallaties veel tegenhouden,” zegt ze. “Maar ook de vervuiling door autobanden moeten we goed in de gaten houden. Zeker met meer elektrische wagens in de toekomst.

Die zijn zwaarder en dus verslijten de banden sneller.”

BENIEUWD NAAR ALLE RESULTATEN?

Plasticdeeltjes komen ook vrij bij het wassen van kledij.

15.

AQUA 2021/2

VOOR U GETEST VOOR U GETEST VOO In deze rubriek testen wij een bijzondere GETEST VOOR U GETEST VOOR U GET activiteit in de natuur voor u uit.

VOOR U GETEST VOOR U GETEST VOO GETEST VOOR U GETEST VOOR U GET VOOR U GETEST VOOR U GETEST VOO Door Floor Stoffelen, redactielid GETEST VOOR U GETEST VOOR UAqua GET VOOR U GETEST VOOR U GETEST VOO GETEST VOOR U GETEST VOOR U GET VOOR U GETEST VOOR U GETEST VOO GETEST VOOR U GETEST VOOR U GET VOOR U GETEST VOOR U GETEST VOO GETEST VOOR U GETEST VOOR U GET VOOR U GETEST VOOR U GETEST VOO GETEST VOOR U GETEST VOOR U GET VOOR U GETEST VOOR U GETEST VOO GETEST VOOR U GETEST VOOR U GET VOOR U GETEST VOOR U GETEST VOO GETEST VOOR U GETEST VOOR U GET VOOR U GETEST VOOR U GETEST VOO GETEST VOOR U GETEST VOOR U GET VOOR U GETEST VOOR U GETEST VOO GETEST VOOR U GETEST VOOR U GET VOOR U GETEST VOOR U GETEST VOO GETEST VOOR U GETEST VOOR U GET

Kajakken op de Leie

Donderdag 12 augustus. De dag die in de media werd

aangekondigd als “de eerste échte zomerdag van 2021”.

We hadden er lang, heel lang op moeten wachten. Maar geduld

wordt beloond. Eindelijk schoten de temperaturen de hoogte in

en was de zomer (voor even) in het land. Deze zomerdag konden we dus maar beter goed benutten. Het uitgelezen moment voor een Voor u getest-activiteit op het water. Op de planning: kajakken op de Leie. Vaart u mee?

Vlaamse waterlopen, een paradijs voor waterfanaten

Zeldzame vissen, waardevolle plantensoorten, prachtige natuurdecors. Onze Vlaamse waterlopen hebben heel wat te bieden. Bij mooi weer nodigen die kronkelende beken en riviertjes dan ook uit om op ontdekking te gaan. En hoe kan je beter op ontdekking gaan dan met de kajak of kano? Op een groot deel van de waterlopen in Vlaanderen is het toegelaten om te varen. Op vele plaatsen kan je kajaks en kano’s huren, maar ook met eigen materiaal mag je te water gaan.

Onze ontdekkingstocht speelt zich af op de Leie. Met een autokoffer goed gevuld met kajaks en peddels vertrekken we richting het pittoreske Sint-MartensLatem. Daar aan de steiger kunnen we te water.

Op het grasveld voor de steiger stallen we

We zijn trouwens niet alleen. De eerste zomerdag lokt heel wat actievelingen naar het water. Het opblazen van de kajak verloopt behoorlijk vlot. In een mum van tijd zijn we vertrekkensklaar.

16.

Met stiekem toch een klein hartje stap ik aan boord van mijn kajak. Heel voorzichtig, voetje voor voetje. Oef, gelukt!

En eerlijk? Zo’n opblaasbare kajak is verrassend stabiel. Ik zit goed, helemaal klaar om de Leie te verkennen.

Omringd door water, treurwilgen en plezierbootjes

Eens op het water, ben je je eigen gids.

We vertrekken willekeurig en laten de steiger achter ons. Na slechts enkele meters peddelen, maken we al kennis met de eerste watervogel. Een fuut, met zijn karakteristieke uiterlijk, zwemt ons trots voorbij. Wat verderop dobberen een paar eenden onbezorgd rond. Wanneer we iets te dicht komen naar hun zin, beslissen ze toch maar om zich uit de voeten te maken. En ook wij zetten onze excursie verder.

Regelmatig kruisen we collega-kajakkers.

Met een vriendelijke knik peddelen we elkaar voorbij.

OR U GETEST VOOR U GETEST VOOR U EST VOOR U GETEST VOOR U GETEST OR U GETEST VOOR U GETEST VOOR U KAJAK TOP 5 EST VOOR U GETEST VOOR U GETEST OR U GETEST VOOR U GETEST VOOR U EST VOOR U GETEST VOOR U GETEST OR U GETEST VOOR U GETEST VOOR U EST VOOR U GETEST VOOR U GETEST OR U GETEST VOOR U GETEST VOOR U EST VOOR U GETEST VOOR U GETEST OR U GETEST VOOR U GETEST VOOR U EST VOOR U GETEST VOOR U GETEST OR U GETEST VOOR U GETEST VOOR U EST VOOR U GETEST VOOR U GETEST OR U GETEST VOOR U GETEST VOOR U EST VOOR U GETEST VOOR U GETEST DE LEIESTREEK OR U GETEST VOOR U GETEST VOOR U EST VOOR U GETEST VOOR U GETEST OR U GETEST VOOR U GETEST VOOR U EST VOOR U GETEST VOOR U GETEST OR U GETEST VOOR U GETEST VOOR U Onze Vlaamse EST VOOR U GETEST VOORwaterlopen U GETEST hebben heel wat te bieden.

OR U GETEST VOOR U GETEST U En hoeVOOR kan je beter op gaan dan EST VOOR U GETEST VOORontdekking U GETEST met de kajak of kano?”

Wij kozen ervoor om onze kajaks uit te laten op de Leie, maar je vindt in Vlaanderen nog heel wat leuke plekjes voor een dagje dobberen op het water.

UiTinVlaanderen somde alvast een mooie top 5 op.

Ook de plezierbootjes zijn op deze zomerdag talrijk aanwezig. Mensen aan boord genieten zichtbaar van hun glaasje cava. De golven in het spoor van de boten, zorgen voor een avontuurlijke toets in onze kajak. We gaan speels op en neer.

Al zijn het slechts bescheiden golven, want op de oevers bevelen bordjes de plezierboten om niet sneller dan 8 km/u te varen net om hoge golven te vermijden Ik begrijp waarom. Een mooie mix van sierlijk riet, vrolijke bloemen en fris struikgewas zorgt voor een rustgevende, prachtig groene omgeving. De lage planterij wordt hier en daar onderbroken door majestueuze treurwilgen die zich over het wateroppervlak buigen. Het lijkt wel een sprookje…

De Leie als achtertuin

Naast planten, watervogels en treurwilgen, bezetten ook (vakantie)huizen de oevers van de rivier. Van gezellige chalets tot riante villa’s, het ene perceel al wat groter dan het andere, maar allemaal hebben ze de prachtige Leie in hun achtertuin, letterlijk. Hier en daar smullen mensen van een aperitiefje.

Wanneer we voorbijvaren, zwaaien ze uitgelaten. Wij zwaaien enthousiast terug. Er heerst een zalige vakantiesfeer.

Na een klein uurtje peddelen, beseffen we dat we ook nog armkracht nodig hebben om terug te varen. We beslissen om rechtsomkeer te maken en onze tocht richting de steiger aan te vatten.

Peddel, dobber, peddel, dobber. Het is puur genieten.

De steiger komt steeds dichter bij.

Het einde van onze kajaktocht nadert.

Fietsers kijken geamuseerd toe hoe we uit onze kajak terug aan land klauteren.

We laten de lucht uit de boten en plooien alles weer op. Opgeruimd staat netjes, klaar om terug huiswaarts te keren.

Maar kijk, daar staat nu toch wel een ijskar zeker? Hij heeft zijn plekje tactisch uitgekozen. Voorbijkomende fietsers maken een smakelijke tussenstop en ook ons kan je na zo’n kajaktocht wel verleiden met een verfrissend ijsje.

De zomerdag in schoonheid afsluiten, zou je kunnen zeggen. Kajakken op de Leie? Getest en goedgekeurd!

De Leie ontspringt in Noord-Frankrijk om 202 kilometer verder in Gent in de Schelde uit te monden.

De Leiestreek is een toeristische trekpleister omwille van haar veelzijdigheid. Er is voor ieder wat wils. Een prachtig wandel- en fietsnetwerk, gezellige horeca en … de Leie.

De rivier biedt veel mogelijkheden voor watersport en andere activiteiten op het water. Ideaal voor een vakantie dicht bij huis of een idyllisch weekendje weg.

PRAKTISCH

Benodigdheden: Een huurkajak, of een opblaasbare kajak en een pomp (of goed gevulde longen)

Vertrekpunt: Te water gaan kan op verschillende plekken. Wij kozen voor de steiger in Sint-Martens-Latem. (aangeduid op de nieuwe kaarten met kajaklussen voor Gentse wateren, zie www.stad.gent) Parkeren: Met wat geluk vind je een parkeerplekje aan het politiekantoor van Sint-Martens-Latem (Meerstraat).

Handig om het kajakmateriaal niet al te ver te moeten dragen.

Parkeren kan ook iets verderop op Parking Latem dorp (Mortelputstraat 8/40), of op de parkeerstrook langs de Latemstraat.

Parkeren op deze plekken is volledig gratis.

Kledij: Sportieve kledij die tegen een spatje water kan, is aanbevolen.

“

17.

AQUA 2021/2

‘STOP’ zeggen kan het verschil maken Stel: u wandelt na uw werkdag naar huis en ziet een onveilige situatie op straat. Stapt u over uw schroom en zegt u iets waardoor u mogelijk erger voorkomt? Of laat u gewoon begaan?

En wat als u niets zegt en u hoort achteraf dat er toch iets ernstigs is gebeurd? Kortom: Wat als iets zeggen het verschil maakt? Vanuit die gedachte lanceerde Aquafin bijna 5 jaar geleden het STOP-principe. Wat leverde een lustrum STOP zeggen nu eigenlijk op? En hoe beïnvloedt het de veiligheid op onze werven en installaties?

E

lke dag iedereen weer veilig thuis krijgen, dat is de ultieme doelstelling van Aquafin. En met iedereen bedoelen we echt iedereen: de eigen collega’s, technische partners, omwonenden en passanten. En dat voor vele honderden werven en projecten.

Het STOP-principe (zie kader) is daarbij een krachtig instrument dat het verschil kan maken.

163 keer STOP In 2021 werden tussen 1 januari en 1 september 163 STOP’s gerapporteerd.

Zowel door Aquafin-medewerkers als medewerkers van partners. Die 163 STOP’s zijn niet zomaar een getal. Het zijn 163 onveilige situaties of handelingen waarbij minstens één persoon, al dan niet ernstig, gewond had kunnen raken.

Het zijn 163 momenten van even niet nadenken of met te weinig kennis handelen, die in het ergste geval een mensenleven grondig overhoop kunnen halen.

En toch. Het zijn ook 163 positieve leermomenten.

Situaties waarbij iemand zijn of haar verantwoordelijkheid neemt om een mogelijk ongeval of erger te voorkomen.

18.

Structurele verbeteringen Sinds 1 januari 2017 werden meer dan 800 meldingen geregistreerd in onze database. Dat registreren lijkt misschien overbodig of veel moeite. Niets is minder waar. Wie een STOP meldt, brengt onveilige situaties onder de aandacht, die op hun beurt patronen blootleggen die anders onopgemerkt zouden blijven.

Uw STOP van vandaag, voorkomt morgen een ongeval. Twee keer winst dus.

En patronen zijn er wel degelijk, weet Raf D’haen, preventieadviseur bij Aquafin: “De top 3 van meldingen is al een tijdje onveranderd: het niet of incorrect gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s), het onveilig werken in sleuven en het betreden van besloten ruimtes.”

WAT IS EEN STOP NU WEER? Op 1 januari 2017 lanceerde Aquafin het STOP-principe. Iedereen kan vanaf die dag bij een onveilige situatie op een werf of installatie STOP zeggen.

De werken worden dan tijdelijk stilgelegd tot de werken weer veilig kan worden hervat.

“Daar trekken we lessen uit. Zo werden doorheen de jaren de regels rond het dragen van PBM’s al regelmatig aangepast en was er begin dit jaar zelfs nog een ingrijpende aanpassing op het dragen van PBM’s. Binnenkort komen er ook aangepaste regels rond het betreden van besloten ruimtes.”

“Daarnaast focussen we geregeld op een bepaald onderwerp en letten we extra op in welke mate het veiligheidsaspect wordt opgevolgd,” vervolgt D’haen. “Dat levert dan nieuwe STOP’s op waaruit we kunnen leren. STOP zeggen is dan ook nauw verwant met een cultuur van continu verbeteren.”

DE BIG 12 Samen met onze technische partners werken we elke dag opnieuw aan proper water voor de toekomstige generaties. Dat werk geeft veel voldoening maar is niet zonder risico’s.

Die risico’s kennen en erop voorbereid zijn, is de helft van veilig samenwerken.

We definieerden de 12 grootste risico’s op onze installaties en maakten voor elk ervan een veiligheidsinstructiekaart. Acht kaarten rollen we in de loop van de volgende maanden uit.

Vier ervan zijn al van kracht: + Uitschakelen van toestellen + Werken in besloten ruimtes + Werken met biologische agentia + Werken met chemische agentia Meer weten? www.aquafin.be/partners-en-bedrijven/veilig-werken Of scan de QR-code

19.

AQUA 2021/3

Natuurwaarde van blauwgroene projecten wordt nog sterker De biodiversiteit op eigen terreinen en in projecten vergroten, is een van de actiepunten in het beleid van Aquafin rond maatschappelijk verantwoord ondernemen. We doen aan duurzaam en natuurvriendelijk groenbeheer en namen deel aan de Green Deal Bedrijven & Biodiversiteit. Met een specialisatie op het vlak van ecologische landschapsinrichting zetten we nu een nieuwe stap.

Fien Vos en Pieter Coulier

“

Alle puzzelstukken moeten in elkaar passen voor het grootste ecologische effect.”

Fien Vos

20.

D

e hemelwater- en droogteplannen die we voor gemeenten maken, zijn in de eerste plaats een visie op hoe er best wordt omgesprongen met hemelwater om problemen met wateroverlast en droogte vandaag en in de toekomst te vermijden. Als er blauwgroene projectvoorstellen worden gedaan, ligt de klemtoon dan ook logischerwijs op het ‘blauwe’, het wateraspect. Belangrijk daarbij is dat elke stad of gemeente uniek is op het vlak van reliëf, omgeving, waterlopen, bodem, … Al die factoren worden meegenomen in het ontwerp.

Maar we kunnen nog méér doen met die informatie. Aquafin beschikt sinds kort over zes experten Ecologische Landschapsinrichting, waaronder Fien Vos en Pieter Coulier. Als gebiedsingenieurs zitten ze mee aan de ontwerptafel van gemeentelijke en bovengemeentelijke projecten.

Met de kennis die ze opbouwden tijdens de opleiding, kunnen ze partners en gemeenten nog beter informeren, adviseren en mobiliseren om het maximale te halen uit een project. Want met de juiste groenkeuzes kunt u lokaal een groot verschil maken als het gaat over biodiversiteit.

Ecologisch potentieel benutten “We volgden de opleiding Landschapsinrichting van Inverde, maar dan op maat van onze projecten,” vertelt Pieter Coulier.

RWZI Beernem

“Zo hebben we de nodige bagage verworven om het ecologische potentieel van een terrein te ontdekken, verdiepen we ons in de typologie van het landschap en in de biotopen die bijvoorbeeld water en bomen kunnen zijn.” Het juiste groen op de juiste plaats dus. “We hebben in de praktijk voorbeelden gezien waar de ecologische intenties wel goed waren, maar de uitvoering ervan niet altijd correct,” vult Fien Vos aan. “Het is bijvoorbeeld belangrijk om goed na te denken over de positionering en inrichting van een bufferbekken of over waar je welke planten voorziet. Zomaar wat bomen planten om

GROENE OASES IN EEN GRIJZE ZONE Op onze eigen zuiveringsinstallaties zetten we al langer in op duurzame en ecologische groenaanleg en -beheer. Dat doen we onder meer door onze bedrijventerreinen zo veel mogelijk in te richten als biodiverse omgevingen. Het worden als het ware groene oases in een omgeving waar u het misschien niet meteen verwacht. Op elke site wordt er minstens een standaardaanpak toegepast. Die bestaat uit deze acties: + Verharding beperken: Door verharding te voorkomen en te beperken, krijgt hemelwater de kans om beter in de grond te sijpelen. + Groene gordel: Op elke Aquafin-installatie wordt een inheemse struiken- en bomengordel aangeplant. Met zijn variërende diepte van 5 tot zelfs 15 meter zorgt deze gordel voor een natuurlijke omheining rond de rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s).

De Green Deal Bedrijven en biodiversiteit is een initiatief van de Vlaamse Overheid om inspanningen voor biodiversiteit op bedrijventerreinen te belonen en breder onder de publieke aandacht te brengen. Aquafin ondertekende deze Green Deal en engageerde zich voor extra inspanningen op 400 ha bedrijventerrein.

Op donderdag 21 oktober 2021 wordt de Award Biodivers Bedrijventerrein 2021 uitgereikt door minister van Omgeving Zuhal Demir. Ook Aquafin doet een gooi naar de award met de RWZI Beernem als case. Deze site is een schoolvoorbeeld omdat we hier maar liefst 50% van de oppervlakte konden inrichten als biodiverse omgeving.

een project groener te maken, is daarom geen goed idee. Krijgen ze er wel de nodige ruimte om te groeien? Alle puzzelstukken moeten mooi in mekaar passen voor een groot ecologisch effect. En daar is de juiste expertise voor nodig.”

Met deze bijkomende expertise wil Aquafin nog meer inzetten op het ecologische aspect en de biodiverse meerwaarde van projecten, zeker ook in stedelijke gebieden. Een blauwgroen project kan zo vanuit meerdere invalshoeken bijdragen aan de duurzaamheidsdoelstellingen van de opdrachtgever.

+ Takkenril: Het snoeihout van struiken en bomen wordt niet verhakseld of afgevoerd, wel omgevormd tot een takkenril. Deze houtwal biedt een schuil- en broedplaats voor insecten, zoogdieren (bijvoorbeeld de egel) en vogels. + Bloemenweide: Het grasland op de zuiveringsinstallaties wordt omgevormd naar bloemenweides of bosgebied. Bloemen trekken insecten aan, een godsgeschenk voor de biodiversiteit. + Gefaseerd maaibeheer: Het maaien van grasland heeft een grotere impact dan u zou denken.

Bloemrijke graslanden zijn namelijk de woonplaats van talloze ongewervelden (sprinkhanen, dagvlinder, nachtvlinders, wilde bijen, …). Deze ongewervelden vormen op hun beurt het voedsel voor diverse vogelsoorten. Wanneer gras kort gemaaid wordt, vallen deze functies bijna volledig weg. Gefaseerd maaibeheer moet hier een oplossing voor bieden. De graspercelen op een RWZI worden dus nooit allemaal tegelijkertijd gemaaid.

21.

AQUA 2021/3

Waterslimme speelruimte voor Scouts Hemiksem

22.

Scouts Sint-Lodewijk uit de Antwerpse gemeente Hemiksem was twee jaar geleden één van de winnaars van Operatie Perforatie.

Met die campagne riepen Infopunt Publieke Ruimte en Aquafin iedereen op om overbodige verharding op te breken en te vervangen door groen. De jeugdbeweging toont ons nu trots het resultaat waaraan ze de 8.000 euro prijzengeld goed besteedde.

D

e scoutsgroep is gehuisvest in de gebouwen van de oude gemeenteschool van Hemiksem. Buiten maakt ze gebruik van een deel van de oude muziekschool. De locatie ligt midden in een verstedelijkte omgeving.

De buitenruimte zag eruit als een klassieke speelplaats en was zo goed als volledig verhard met betonklinkers.

Enkel aan de straatkant was er een smalle gazonstrook, waar vroeger het gebouw van de muziekschool stond.

Het regenwater van de daken en van de verharding liep tot voor kort rechtstreeks naar de riolering.

“We droomden al langer van een duurzame, kindvriendelijke speelruimte voor onze 100 leden,” vertelt Merijn De Cock, secretaris van de vzw en projectleider.

“Toen we de oproep van Operatie Perforatie zagen, hebben we dan ook geen moment getwijfeld. Met ons ontwerp namen we de kinderen mee in een ecologisch bewuste omgeving die niet alleen groen is maar ook inzet op waterhergebruik en -infiltratie.”

Spelen met regenwater Wat de Scoutsgroep eerst zag als een ‘quick win’ bleek toch iets complexer dan gedacht. Met de hulp van de gemeente Hemiksem werden de graafwerken voor een wadi uitgevoerd en werd er ook een waterput geplaatst die het afstromende water van de daken opvangt. Dat ging vroeger allemaal rechtstreeks naar de riool in de straat. Nu wordt het gebruikt voor waterspelletjes maar ook om vuil materiaal af te spoelen én voor onderhoud van de wadi in droge periodes. De ondiepe wadi is bekleed met kokosmatten en een grasmengsel. Hij vangt het water op dat op het verharde deel van het terrein valt.

Tegelijkertijd is het een leuk spelelement dat variatie brengt op de site. “We hebben de historische funderingen die hier in de grond staken, behouden. Die kunnen dienen als zitelement,” zegt Merijn. “In een volgende fase gaan we nog extra zit- en speelelementen maken met recuperatiehout.”

Groengordel De nieuwe buitenspeelruimte van de Scoutsgroep werd ontworpen door Maarten Hofman, financieel beheerder van de vzw en verantwoordelijk voor het wadi-project. De zone grenst aan een drukke straat met veel bebouwing. Eens de planten genoeg gegroeid zijn, zal een groengordel het zicht naar de straat wegnemen en een nog meer natuurlijke uitstraling geven. Voor dat groenscherm met inheemse planten en bomen, kon de vereniging rekenen op het deskundige advies van Regionaal Landschap. Zij maakten het ontwerp en zorgden ook voor de aankoop van het groen.

Heel veel werk werd verzet door de leiding en oud-leiding van de Scoutsgroep. Aanvankelijk zullen ze ook zelf instaan voor het onderhoud. Met de gemeente wordt nog bekeken of het groenonderhoud mee in de planning kan worden opgenomen.

Steven Muyldermans, Learning & Development Advisor bij Aquafin, volgde als peter de vorderingen van het project op de voet: “Ik woon zelf in Hemiksem en de nabijheid van de Schelde, met toegang tot het veer naar het natuurgebied in BaselKruibeke vind ik heerlijk. Maar Hemiksem is ook sterk verstedelijkt, wat van ruimte voor groen en water een uitdaging maakt.

Daarom is het goed om naar de publieke ruimte te kijken waar er nog mogelijkheden zijn. Dat ook de lokale Scouts en jongeren hier een meerwaarde in zien en het toepassen op het terrein dat ze ter beschikking hebben, is geweldig.”

STEUN EEN PLANK Scouts Sint-Lodewijk werkt niet alleen aan een verfraaide buitenruimte. De vereniging wil ook van het gebouw een moderne en duurzame locatie maken die ze wil openstellen voor polyvalent gebruik. Naast de nodige nutsvoorzieningen en de inrichting van de lokalen, krijgt ook de gevel een make-over. Het inpakken van de gevel met houten planken zorgt voor een leuker uitzicht én isoleert. Voor de financiering bedachten ze een originele crowdfunding-actie door elke plank te laten sponsoren via een virtuele voorstelling op www.iksteuneenplank.be

Foto op de rand van de wadi vlnr: Mattijs Joossens (groepsleider Scouts), Merijn De Cock (projectleider bouw), Maarten Hofman (verantwoordelijke wadi-project), Steven Muyldermans (peterschap Aquafin) en Jenne Meyvis (schepen Ruimtelijke Ordening en Milieu Hemiksem)

23.

Zo zuiver als… water Duik samen met Dario ons spetterende lessenpakket in!

4

Z

uiver water is een kostbaar goed, waar we best slim en duurzaam

mee omgaan. Dat willen we onze kinderen ook zo aanleren.

Dubbelinterview Maar Demir hoe doe je dat precies? En hoe wordt zuiver water eigenlijk met Zuhal En is dat dan hetzelfde als drinkwater? Ons gloednieuwe en engemaakt?

Jan Goossens bovendien gratis educatief pakket geeft het antwoord op deze en tal van andere vragen.

14

Voor leerkrachten lager onderwijs is het een ideale tool om een lessenreeks over water te maken. En ook ouders kunnen het gebruiken om Tips hun voor kinderen op een speelse manier over water te informeren. Video’s, een klimaatspelletjes, verhaaltjes, proefjes, … het zit er allemaal in.

bestendige tuin

Benieuwd? Neem dan snel een kijkje op onze website of scan de QR-code.

Veel leerplezier!