Lozingen in de riool: een aanslag op mens én milieu!

Lozingen in de riool:

een aanslag op mens én milieu!

De nacht van vrijdag 5 op zaterdag 6 maart dit jaar. Een alarm waarschuwt dat het zuiveringsproces van onze zuiveringsinstallatie in Lanaken problemen vertoont. Wanneer de Aquafin-medewerker van wacht ter plaatse komt, stelt hij meteen een indringende geur vast. Nog geen uur later krijgt hij last van oogirritaties. Hij merkt ook dat er kleine gaatjes gebrand zijn in de plastic handschoenen die hij draagt om stalen te nemen. Allemaal het gevolg van wat een lozing in de riool blijkt te zijn. Dit keer van chemische producten, vermoedelijk chemisch afval afkomstig van een drugslabo.

Het incident toont duidelijk de gevaren van lozingen aan. “De gevaarlijkste zijn die van producten die een risico inhouden voor de gezondheid van personen”, zegt manager Milieu Alain Vandelannoote. “Lozingen die de goede werking van de riool water zuiveringsinstallatie (RWZI) verhinderen of zelfs het zuiveringsproces volledig stilleggen, zijn dan weer bijzonder schadelijk voor het milieu.”

Door de jaren heen zijn er helaas al voorbeelden geweest van beide gevallen. Denk maar aan de treinramp in Wetteren waarbij een grote hoeveelheid acrylonitril in het rioleringsstelsel terecht kwam. Recenter zorgde een bedrijfslozing van propionaldehyde en acroleïne in het op de RWZI Lommel aangesloten riolerings stelsel ervoor dat verschillende medewerkers van Aquafin, net als heel wat omwonenden van de RWZI, klaagden over stank, oogirritaties en misselijkheid. Een citroenzuurlozing doodde in 2012 dan weer het actief slib van de RWZI Tienen, waardoor het stedelijk afvalwater niet langer gezuiverd werd. De overheid linkte dit incident zelfs aan de aanzienlijke vissterfte verderop in de Demer tijdens de Big Jump.

Als het zuiveringsproces verstoord is, wordt procestechnoloog Jeroen Deurinck erbij gehaald. Soms zijn extra analyses nodig om de oorzaak te vinden.

STIKSTOFVERWIJDERING LAM

“De bacteriën die instaan voor de nitrificatie – de omzetting van ammonium naar nitraat – zijn meestal het gevoeligst voor storende lozingen”, legt Vandelannoote uit. “Als deze bacteriën afsterven, stopt de stikstof verwijdering. En dat is toch een essentieel onderdeel van het zuiveringsproces. Stikstof zal dan vooral in de vorm van ammoniumstikstof aanwezig zijn in het beluchtingsbekken en het effluent, ook al werkt de beluchting perfect. Bij lozingen van druglabo’s heb je hierbij nog een versterkend effect omdat die meestal ook gepaard gaan met lozingen van ammonium.”

De ammoniumlozingen resulteren in zeer lage of net zeer hoge zuurtegraden. Vaak gaan ze samen met de lozing van solventen. In Lanaken bleek er bijvoorbeeld zo veel aceton in het afvalwater te zitten dat enkele druppels ervan zelfs gaatjes hadden gebrand in de plastic hand schoenen van een Aquafin-medewerker, met lichte brandwonden op de handen als resultaat.

Het is dan ook belangrijk om schadelijke lozingen zo snel mogelijk op het spoor te komen. Dat kan via een nauwkeurige opvolging van het zuiveringsproces. Op al onze RWZI’s zijn online metingen gekoppeld aan alarmen die onze mensen ’s nachts uit hun bed zetten als dat nodig is. Verder kunnen trendings, dat zijn grafische voorstellingen van de continu bemeten parameters, een aanwijzing zijn en natuurlijk zijn er ook de waarnemingen ter plaatse.

Bij incidenten met lozingen, zal Aquafin altijd op zoek gaan naar de verantwoordelijke voor de lozing. Door een collectoronderzoek uit te voeren stroomopwaarts in de riolering trachten we te zoeken naar lozings restanten, in de hoop dat dit naar de lozer(s) kan leiden. Dat lukt helaas niet altijd. Aquafin werkt ook samen met andere diensten, zoals Handhaving, de gemeente, de provincie en de Vlaamse Milieumaatschappij om de verant woordelijke te identificeren.

l

Het is schrikken als het afvalwater plots bloedrood kleurt, zoals hier door een lozing van verf. Verwittig bij een lozingsincident van uw bedrijf altijd:

• Afdeling Handhaving van

Departement Omgeving

Vlaanderen • Noodnummer Aquafin: 0800 16 603

ALARMBELLEN

“Er zijn verschillende signalen die kunnen wijzen op een lozing,” verduidelijkt de milieumanager. “Het zuurstofgehalte kan al een indicatie zijn. Als er geen zuurstof aanwezig is ondanks een goed werkende beluchting of er blijft net veel zuurstof aanwezig, zelfs in de onbeluchte fases van het zuiveringsproces, dan is dat een teken aan de wand. Ook als er te veel ammonium aanwezig is in de beluchting, wijst dat op een probleem. Vaak kan je lozingen zintuiglijk waarnemen: er is dan een ongewone reuk aanwezig, of de hele beluchting kleurt zwart. De resultaten van de pH-metingen (zuurtegraad) verraden ook dikwijls een lozing. Net daarom werden in gebieden die gekend zijn voor druglabo’s pH-meters geplaatst bij het binnenkomen van het afvalwater op de RWZI’s en worden er producten klaar gezet om de pH-wijzigingen te kunnen neutraliseren.”

“Ook wanneer de turbiditeit (troebelheid) van het effluentwater stijgt door het uitspoelen van afstervend zuiveringsslib, wijst dat vaak op een externe lozing.”

PROCESHERSTEL KAN WEKEN DUREN

Als het biologische zuiveringsproces is aangetast door de lozing van een schadelijke stof in het afvalwater, dan herstelt zich dat meestal niet zomaar vanzelf. Procestechnoloog Jeroen Deurinck: “De grootste uitdaging is als we niet weten over welke stof het gaat. We starten dan met een grondige analyse van alle trendings en overleggen met het operationele team over hun vaststellingen. Vervolgens laten we extra analyses uitvoeren. Soms zijn dat sneltesten, maar soms is een uitgebreide screening nodig van het binnenkomende afvalwater of zelfs een gedetailleerde microscopische analyse van het actief slib.”

Daarmee is het probleem nog niet opgelost natuurlijk. Om het proces weer op gang te krijgen, kan het volstaan om de bacteriën een boost te geven met extra veel zuurstof. In andere gevallen zal een dosering van specifieke chemicaliën moeten opgestart worden. Als het echt tegenzit, moeten er verschillende vrachten ‘gezond’ slib uit een andere zuiveringsinstallatie aangevoerd worden om de biologie weer in leven te krijgen.

“We blijven monitoren en bijsturen tot de zuivering weer 100% draait. Soms is dat al na één dag maar het kan ook weken duren,” zegt Deurinck. “Het spreekt voor zich dat de kosten van zo’n incident kunnen oplopen, soms zelfs tot in de tienduizenden euro’s. Extra werkuren, labo-analyses, chemicaliën- en transport kosten worden doorgerekend aan de veroorzaker.”