Maandblad over mensenrechten Maart 2019 | Jaargang 52#3
Drones tegen stropers in het Amazonewoud
WV_NR03_2019.indd 1
Op pad met de Slowaakse Rekruten
Rapper met een boodschap in Myanmar
Wordt Vervolgd 20-02-19 16:05
Colofon
Wordt Vervolgd wordt verpakt in recyclebaar polyetheen (PE) kunstfolie waaruit bij verbranding geen giftige stoffen vrijkomen. Het werk van Amnesty International wordt mede mogelijk gemaakt door bijdragen van:
Wordt Vervolgd
WV_NR03_2019.indd 2
PEFC gecertificeerd Dit hout komt uit duurzaam beheerd bos en gecontroleerde bronnen PEFC/30-31-151
www.pefcnederland.nl
Dat ze net door een hond was gebeten en het vanwege infectiegevaar misschien niet heel verstandig was om met een beenwond door de jungle te banjeren, was verslaggever Manon Stravens voor het gemak even vergeten. (Het is goed afgelopen.) Voor de reportage op pagina 10 bracht ze enkele dagen door bij de A’i Kofán, een kleine inheemse gemeenschap in Ecuador die in en van het regenwoud leven. De razendsnelle ontbossing is daardoor ook een bedreiging van hun eigen voortbestaan. Dit speelt wereldwijd: volgens de VN is er een zorgwekkende toename van bedreigingen van oorspronkelijke bewoners. Stravens ging mee op patrouille met de A’i Kofán en zag dat hun wapens niet de houten lansen, maar camera’s en drones waren. Met fotografisch bewijs van illegale kap wonnen ze vorig jaar een unieke rechtszaak tegen de staat, die daardoor maar liefst 52 mijnprojecten moest stilleggen. Dat kan nog wel eens grote gevolgen hebben voor de vele andere oorspronkelijke bewonersgemeen-
schappen die hun land en rechten verdedigen. Over het gevoel bekeken te worden, en de werking van constant toezicht, gaat de film The feeling of being watched. We geven gratis toegangskaarten weg voor de vertoning op het Movies that Matter Festival eind maart in Den Haag. De documentaire van regisseur Assia Boundaoui gaat over het Arabische buurtje vlak bij Chicago waar zij opgroeide in het Amerika van voor 11 september 2001. Het was daar doodnormaal dat er stillen rondhingen en auto’s postten in de straat. Ach laat ze maar, dat is de FBI, susten ouders hun kinderen. Spannend als een thriller, maar dan echt gebeurd. Lees de recensie van surveillance-expert Gerard Janssen, of beter nog, kom naar de voorstelling op zondag 24 maart. Mail voor een gratis kaartje naar wordtvervolgd@ amnesty.nl. © JITSKE SCHOLS
Wordt Vervolgd is het maandblad van Amnesty Nederland. De redactie van Wordt Vervolgd werkt op grondslag van een onafhankelijk redactiestatuut. Toezicht op naleving ervan berust bij de redactieraad. Wordt Vervolgd vraagt aandacht voor mensenrechten en wil debat over dit onderwerp stimuleren. Ingenomen standpunten vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs die van Amnesty International. Overname van artikelen in overleg met de redactie. Hoofdredactie Padu Boerstra Redactie Carolien Cuypers Fotoredactie Lotti Pronk Uitgever Eduard Nazarski Vaste medewerkers Linda Bilal, Daan Bronkhorst‚ Arnon Grunberg‚ Arend Hulshof, Eduard Nazarski‚ Linda Polman‚ Maarten Reijnders‚ Paul van der Steen‚ Jeroen Teitler Aan dit nummer werkten verder mee Gerard Janssen, Brechtje Keulen, Minka Nijhuis, Henk van Renssen, Manon Stravens, Maurice Swirc Vormgeving en lay-out Heijdens Karwei‚ Amsterdam Redactieraad Yoeri Albrecht‚ Marjon Bolwijn‚ Teun Gautier‚ Bart Stapert‚ Daan de Wit Redactie- en Amnesty-secretariaat Keizersgracht 177 (bezoekadres)‚ Postbus 1968‚ 1000 BZ Amsterdam‚ tel. 020-6264436‚ fax 020-6240889 E-mail wordtvervolgd@amnesty.nl Website www.wordtvervolgdmagazine.nl App Wordt Vervolgd verschijnt ook als app voor tablets en smartphones van Apple en Android. Abonnementen Amnesty-leden die minimaal € 30 per jaar contributie bijdragen kunnen Wordt Vervolgd maandelijks ontvangen. Alle andere leden ontvangen het blad tweemaal per jaar. Niet-Amnesty-leden kunnen het blad maandelijks ontvangen voor € 30 per jaar. Bankrekening giften voor Amnesty International IBAN: NL45 TRIO 0198100000 BIC(SWIFT): TRIONL2U t.n.v. Amnesty International‚ Amsterdam Advertentie-acquisitie YUNO‚ Henriëtte Tomassen‚ info@yuno.nu Prepress en druk Habo DaCosta bv‚ Vianen Distributie Sandd‚ Apeldoorn‚ info@sandd.nl ISSN 0165-4241 Verhuizing? Nieuw lid? Vragen? amnesty.nl/service Reageren op artikelen? wordtvervolgd@amnesty.nl
Met houten lansen in de aanslag door het Amazonewoud, terwijl de takken langs je benen striemen en je je afvraagt hoeveel bloedzuigers er in die rivier zaten waar je net doorheen waadde. Het doel: op heterdaad betrappen en wegjagen van illegale stropers en goudzoekers.
Padu Boerstra
Maart 2019
20-02-19 16:06
7
Rappend de censuur ontwijken T-Zin, hiphopveteraan in Myanmar
9
Arnon Grunberg 10 - Drones tegen ongewenste gasten in Ecuador
Column
10
Het heft in eigen handen Dronefoto’s als wapen tegen illegale goudzoekers in de Amazone
18
‘Deze mensen voelen zich geen deel van het systeem’
18 - De Slowaakse paramilitaire jongeren
Regisseur Jan Gebert volgde de Slowaakse Rekruten
24
‘Als de regeringspartij opnieuw wint, wordt mijn opvolger een jaknikker’ Adam Bodnar, nationale ombudsman van Polen
26
Cinema Bangladesh
Aftandse bioscoop vol outcasts 26 - Afscheid van een bioscoop
32
In Brenner was het leven altijd goed …tot de vluchtelingen zouden komen
32 - In Tirol heerste angst voor de chaos
4-8 Kort 16&23 Columns 17&22 Cultuur 37 Nazarski 38 Steen 39 Vrij! WV_NR03_2019.indd 3
20-02-19 16:06
Op elkaar ‘Ik heb niet de illusie dat iemand me gelooft, want ik geloof in niemand’, luidt een van de teksten op de muur van de vrouwengevangenis in PoliValencia in Venezuela. De meeste vrouwen hier zijn in afwachting van hun proces, een enkeling is al veroordeeld. Daniela, in het midden met het roze shirt, kreeg vier jaar cel voor een overval. Dias eternos, eeuwige dagen, heet de serie van de Venezolaanse fotografe Ana María Arévalo Gosen. Volgens de wet mogen verdachten slechts 45 dagen worden vastgehouden, maar de meeste vrouwen zitten er door het overbelaste justitiële systeem in Venezuela al veel langer. Sommigen al jaren achter elkaar. De omstandigheden zijn erbarmelijk: de cellen zijn klein en overvol, het is er bloedheet en van privacy is geen sprake. Er is gebrek aan water en medische zorg. Sommige vrouwen zijn zwanger. De vrouwen die kinderen buiten de gevangenis hebben mogen hun kinderen niet zien. ‘Dit helpt niemand’, aldus de 21-jarige Yorkelis. ‘Als we hier al uit komen, komen we er als slechtere mensen uit.’ Carolien Cuypers Dit project kwam tot stand met steun van het Pullitzer Center.
© Ana María Arévalo Gosen
WV_NR03_2019.indd 4
20-02-19 16:06
WV_NR03_2019.indd 5
20-02-19 16:06
Kort
Strafkamp voor Jehova’s getuige
Een Russische rechtbank heeft de Deen Dennis Christensen veroordeeld tot zes jaar strafkamp. Zijn misdrijf? Hij is lid van de Jehova’s getuigen en sinds 2017 is die christelijke beweging in Rusland verboden. Christensen, die met zijn Russische echtgenote in Orjol woont, werd twee jaar geleden gearresteerd tijdens een gebedsdienst. Sindsdien zat hij in voorarrest. De Deense minister van Buitenlandse Zaken Anders Samuelsen toont zich in een reactie op de veroordeling ‘zeer bezorgd’. Ook Amnesty International veroordeelt het vonnis en roept op tot de onmiddellijke vrijlating van Christensen. De organisatie beschouwt hem als een gewetensgevangene die alleen is opgepakt omdat hij gebruikmaakte van zijn recht op vrijheid van godsdienst. Zelfs Poetin noemde de vervolging van de Deen in december nog ‘totale onzin’. Inmiddels laat een woordvoerder van de Russische president weten dat er vast een goede reden is geweest voor Christensens veroordeling.
Rechter: onderzoek naar aanval op Poolse vrouwen
12-jarigen als volwassenen vervolgen De Filipijnse Senaat heeft op het nippertje een wetsvoorstel tegengehouden om de minimumleeftijd voor strafrechtelijke vervolging te verlagen naar 12 jaar. Het Huis van Afgevaardigden had al wel ingestemd. Eerder probeerde president Duterte de leeftijd voor vervolging al te verlagen naar 9 jaar.
Lange celstraf voor Chinese advocaat
Wordt Vervolgd
WV_NR03_2019.indd 6
De prominente Chinese mensenrechtenadvocaat Wang Quanzhang, die politieke activisten, slachtoffers van onteigeningen en leden van de spirituele beweging Falun Gong verdedigde, is eind januari veroordeeld tot 4,5 jaar cel. Wang werd schuldig bevonden aan het ‘ondermijnen van de staatsmacht’. Na zijn vrijlating mag hij niet meer aan de slag als advocaat. Wang werd in 2015 samen met zo’n 250 andere kritische advocaten en activisten opgepakt. Hij was de laatste van de groep die voor de rechter verscheen. Pas
6
Een rechter in Warschau heeft in februari besloten dat de openbaar aanklager het onderzoek naar de aanval op veertien vreedzaam demonstrerende vrouwen in 2017 moet heropenen. De vrouwen ontrolden tijdens Onafhankelijkheidsdag een spandoek met de tekst ‘Stop fascisme’. Dat schoot de deelnemers aan een andere demonstratie, waar werd opgeroepen tot een ‘wit Polen’, in het verkeerde keelgat. De vrouwen werden belaagd en bespuugd. De officier van justitie besloot de aanvallers niet te vervolgen, omdat uit de verwondingen van de vrouwen zou blijken ‘dat de aanvallers zich richtten op minder belangrijke lichaamsdelen’. De vrouwen zelf werden wel beboet wegens het verstoren van een demonstratie. (Zie ook p. 24).
in 2018 kreeg Wang, die tijdens zijn voorlopige detentie waarschijnlijk werd gemarteld, toegang tot een advocaat. Zijn familie wist al die tijd niet of Wang nog in leven was. De behandeling van zijn zaak vond plaats op Tweede Kerstdag. Politiek gevoelige rechtszaken dienen in China vaak in de kerstperiode omdat veel westerse diplomaten dan met vakantie zijn. Wangs vrouw Li Wenzu kon niet bij de rechtszaak zijn omdat de politie haar al bij haar huis tegenhield.
Maart 2019
20-02-19 16:06
Coververhaal
Haar eerste optredens waren illegaal. Elk nummer dat verder ging dan een mierzoete coversong was een risico Coverbeeld: © Nicola Lo Calzo/INSTITUTE
verdwenen voor jaren achter de tralies. Wie de censuur trotseerde kon van het podium of uit de verkoop worden geweerd. Dat overkwam de populaire rockband Iron Cross, die een nummer uitbracht dat ‘Power 54’ heette. Fans zagen wat de controleurs eerst was ontgaan: een verwijzing naar Aung San Suu Kyi die toen nog op University Avenue 54 onder huisarrest zat. Ook minder politiek beladen titels als ‘Water elektriciteit, kom terug alsjeblieft’ doorstonden de keuring niet. ‘Geen seks en geen politiek’, zei Thazin destijds over haar werk. ‘We zijn een conservatief land.’ Ze wilde vooral de gelijkwaardigheid van vrouwen bepleiten. Toen het klimaat voor musici de afgelopen jaren wat vrijer werd, werd ze vooral geboekt als B-artiest tussen de traditionele zangeressen in glitterjaponnen met mainstream songs. Ze rapte door. Om aan de kost te komen werkt ze als geluidstechnicus. T-Zin noemt ze zich tegenwoordig, en haar thema’s hebben zich verbreed. In 2016 schreef ze het nummer ‘Just Human Right’, dat mensen aanspoort om geen onderscheid te maken op basis van etniciteit of religie. Op 27 januari 2019 trad ze op bij We Rock for Justice in Yangon, een door de EU gefinancierd festival met als thema gelijkheid voor iedereen. Met haar oude en nieuwe thema’s heeft T-Zin nog heel wat optredens te gaan. Minka Nijhuis
De foto intrigeert meteen. De blik onder het zwarte mutsje is vastberaden, maar niet kil. Door het geverfde haar schemert rebellie. Geen traditioneel sieraad, maar een geraamte als oorbel. Plaats het beeld van de 35-jarige Thazin Nyunt Aung tussen de verschijning van de meeste andere vrouwen in Myanmar, gekleed in traditionele thamei (sarong), eingyi (kanten bloesje) en met lang zwart haar, en het is wel duidelijk dat de zangeres een boodschap heeft. Zo rapte ze enkele jaren geleden in het nummer ‘Myanmar Vrouwen’: We zijn niet geboren om onrechtvaardige bevelen te gehoorzamen, We zijn gemaakt van vlees en bloed, net als de rest van jullie Onze blik richt zich op de belofte van de toekomst Vrouwen leun op elkaar en reik elkaar de hand Wees niet bang om tegen wie dan ook op te staan, loop met overtuiging, Houd op met de gedachte dat vrouwen zwakker zijn dan mannen Met haar tanktop, tatoeages, slobberbroek of short is ze een veteraan in de hiphopscene. Haar eerste optredens, toen ze begin 20 was, waren illegaal: onder bruggen, viaducten of in kleine onderkomens die het aandurfden de politie te trotseren. In die jaren betekende elk nummer dat verder ging dan een mierzoete coversong een risico. Collega’s
Wordt Vervolgd
WV_NR03_2019.indd 7
7
Maart 2019
20-02-19 16:06
Drones tegen ongewenste gasten De ontbossing van het Amazoneregenwoud is niet alleen slecht voor het klimaat, maar ook voor de oorspronkelijke bewoners. Alleen al in Ecuador leven zo’n veertien gemeenschappen wier voortbestaan wordt bedreigd door onder meer olie- en goudwinning. Omdat de regering niets doet, nemen zij nu het heft in eigen hand. Manon Stravens ging met de A’i Kofán mee op patrouille tegen goudzoekers en stropers.
Tekst: Manon Stravens
S
inangoe, Ecuador – Het bospad in het dichtbegroeide Amazonewoud, aan de voet van het Andesgebergte, is overwoekerd. Met een machete kapt Omar Umenda zich een weg vooruit, in een nauwelijks bij te houden tempo. ‘Dit was de belangrijkste route van de goudzoekers’, vertelt hij, terwijl hij met zijn hoofd tussen de lianen naar de juiste richting speurt. We staan aan de oever van de Aguaricorivier. Wordt Vervolgd
WV_NR03_2019.indd 10
10
‘En hier hingen de metalen kabels die ze ophingen om het water over te steken. Die hebben we vaak doorgeknipt.’ Umenda is de leider van de guardia indigena, een patrouillegroep van A’i Kofán uit het dorp Sinangoe, een gemeenschap van oorspronkelijke bewonersgroepen in het noordoosten van Ecuador. Op eigen initiatief speuren ze naar illegale goudwinning en stroperij in Maart 2019
20-02-19 16:06
WV_NR03_2019.indd 11
20-02-19 16:06
‘Ooit noemden we dit soort groepen extremistisch’ Tekst: Brechtje Keulen / Fotografie: Tomáš Vodňanský
Voor zijn eerste lange documentaire volgde Jan Gebert een paar jaar lang de Slowaakse Rekruten, een paramilitaire groepering met een piepjonge, charismatische leider. We zien hoe deze marginale groep met extremistische trekken in korte tijd tot de mainstream doordringt. Gebert ziet in hen allerlei ontwikkelingen in ons hedendaagse Europa samenkomen. ‘Zij zijn een symptoom van deze tijd.’
E
en groep jonge mannen zit in het schemerdonker om een knapperend vuurtje, midden in het bos. Ze smeren boterhammen of roken een sigaretje. ‘Ga maar naast mij zitten, ik jaag de muggen weg’, zegt een van hen. ‘Als je mijn kant op ademt wel, ja’, grapt een ander. Iemand speelt een eenvoudige melodie op een mondharmonica en zingt er een vunzig soldatenliedje bij. De jongens dragen camouflage-uniformen. Hun geweren liggen stil op hun schoot. Met de openingsscène van When the war comes (2018), de eerste documentaire van de jonge Tsjechische filmmaker Jan Gebert (38), is de sfeer meteen gezet. In Wordt Vervolgd
WV_NR03_2019.indd 18
de bossen van Slowakije trainen de paramilitaire Slowaakse Rekruten om hun land te verdedigen. Het is gemakkelijk om ze niet al te serieus te nemen, deze pubers met hun jeugdpuistjes en hun afgedankte legeruniformen, die Poetin verheerlijken en die soms tijdens oefeningen moeite hebben hun gezicht in de plooi te houden. Leider Peter Švrček moet nog even zijn laatste schoolexamen afleggen en roept als hij thuis is: ‘Mam, zit mijn baret nog in de was?’ Maar staat hij eenmaal voor een nieuwe lichting rekruten, dan is hij een dominante, tamelijk meedogenloze aanvoerder, die langzaam dictatoriale trekjes krijgt. De rekruten marcheren ondertussen door
18
slaperige Slowaakse stadjes, in uniform en met hun eigen vlag. Ze zweren trouw aan hun Slavische bloed. En ze zingen: ‘Slowaakse moeders, jullie hebben knappe zonen. Jullie hebben ze opgevoed en nu gaan ze naar de oorlog.’
F
ilmmaker Gebert las in een krantenartikel over de Slowaakse Rekruten en wist vrijwel meteen dat hij hier een uitgebreide documentaire over wilde maken. ‘Deze groep is een product van onze maatschappij’, vertelt hij in een café in Amsterdam, waar hij is voor documentairefestival IDFA. ‘Dit is een symptoom van deze tijd. Dit is het verhaal van het Europa van nu. En hun leider, Peter Švrček, is een prototype van een nieuw soort leider.’ Peter Švrček is 19 jaar als Gebert hem begint te filmen. Hij is een blonde, welbespraakte maar op het oog doorsnee jongen. Al snel blijkt dat Švrček op zijn 15de al in training is geweest bij de Russische Kozakken, waar hij alles heeft geleerd over zelfverdediging, survivalstrategieën en militaire tactieken. Terug in Slowakije richtte hij de paramilitaire groepering Slowaakse Rekruten op, waar zich in korte tijd zo’n honderdvijftig mensen bij aansloten. Pubers, maar ook studenten, een veteraan en mensen van middelbare leeftijd. De Slowaakse Rekruten zijn tegen migratie, tegen de EU, nationalistisch en pro-Rusland. Ze voelen zich in de steek gelaten door de maatschappij en zijn bang dat hun land niet meer ‘Slowaaks’ zal zijn als er bijvoorbeeld veel vluchtelingen komen. ‘Deze samenleving is ziek’, zegt Peter Švrček in de film. ‘De mensen zijn gek geworden.’ Gebert observeert met zijn camera. Hij stelt geen vragen en gebruikt geen voiceover. When the war comes bestaat uit ruwe beelden, aan elkaar gemonteerd met fragmenten uit het radio- en televisiejournaal, die een inkijkje geven in wat er tegelijkertijd gaande is in de wereld. Het is oorlog in Oekraïne, Donald Trump komt aan de macht, er is een financiële crisis in Griekenland, Europa heeft te maken met de ‘vluchtelingencrisis’ en de Britten stemmen voor een vertrek uit de EU. Gebert: ‘Ik geef de kijker de context en ik laat ze zien wat ik zelf zie, meer niet. Het heeft geen enkele zin om de confrontatie met Peter Švrček aan te Maart 2019
20-02-19 16:06
Wordt Vervolgd
WV_NR03_2019.indd 19
19
Maart 2019
20-02-19 16:06
‘Polen voelen zich fundamenteel Europeaan’ De nationale ombudsman geldt als een van de laatst overgebleven onafhankelijke instellingen in Polen. Volgend jaar loopt de termijn van Adam Bodnar af. ‘Als de regeringspartij opnieuw de verkiezingen wint, wordt mijn opvolger een jaknikker.’
© PAUL S. AMUNDSEN/ANP
Tekst: Maurice Swirc
Adam Bodnar en burgemeester Marte Mjøs Persen tijdens een lichtprocessie in Bergen, Noorwegen, na de uitreiking van de Rafto-mensenrechtenprijs afgelopen november.
Nadat het Poolse Openbaar Ministerie vorig jaar besloot veertien vrouwen te vervolgen omdat ze hadden gedemonstreerd tegen een nationalistische mars in Warschau, eiste de Poolse ombudsman Adam Bodnar directe stopzetting van de zaak. De vrouwen raakten tijdens de manifestatie gewond toen ze werden aangevallen door nationalistische demonstranten. Daarop voerde de politie de vrouwen met geweld af. Vervolging van hun belagers was volgens het Openbaar Ministerie niet aan de orde. Tegen deze be-
Wordt Vervolgd
WV_NR03_2019.indd 24
slissing tekende Bodnar officieel bezwaar aan (met succes, zie pagina 6, red.). Daarmee heeft de Poolse ombudsman (met ruim driehonderd medewerkers) een aanzienlijk ruimer mandaat dan de Nederlandse, die alleen zaken behandelt waar geen beroep bij de rechter tegen openstaat. In strafzaken mag Bodnar zelfs direct beroep instellen bij het Hooggerechtshof. Ook onderwerpt de ombudsman nieuwe wetgeving aan een kritisch onderzoek, waarbij hij geregeld heftig botst met de regering. Vorig jaar november ont-
24
Maart 2019
20-02-19 16:06
‘De regering maakt gebruik van de westerse angst dat Polen uit de EU stapt. Trap er niet in’
harde lijn tegenover Polen vasthouden. De regering probeert gebruik te maken van de westerse angst dat Polen uit de EU stapt. Trap er niet in.’ Wat betekent dit politieke klimaat voor het functioneren van uw eigen instituut? ‘De regering probeert de ombudsman zo veel mogelijk te marginaliseren. Zo krijgen we minder geld dan we vragen. Een parlementariër van de regeringspartij verklaarde openlijk dat dit gebeurt omdat ik me in het buitenland kritisch uitlaat over Polen. Als ik mijn jaarverslag presenteer in het parlement lopen alle leden van regeringspartij demonstratief de vergaderzaal uit. Brieven aan ministeries worden niet beantwoord, aanbevelingen genegeerd. De regering zal me niet ontslaan omdat ze daardoor internationaal in de problemen komen, maar onze machthebbers doen alles om me als persoon te diskwalificeren. Ze bestempelen me als het vleesgeworden kwaad. Dat ben je al als je lhbt- of vrouwenrechten verdedigt. Veel Polen
ving Bodnar als hoeder van de Poolse rechtsstaat de Noorse Rafto-mensenrechtenprijs. Wat staat er op het spel met de rechtszaken over de vervolgde veertien demonstranten? ‘Niets minder dan onze rechtsstaat. Het Openbaar Ministerie mag geen oogje dichtknijpen voor bepaalde daders. Sleutelvraag is of de beslissing om de belagers van deze vrouwen niet te vervolgen politiek gemotiveerd is en extreemrechtse groepen en individuen bewust worden ontzien. Bovendien maakten veel van deze demonstranten zich ook schuldig aan hate speech. Niemand is daarvoor vervolgd. Ik heb het Openbaar Ministerie opgeroepen dat alsnog te doen. Het grote probleem is dat zelfs indien dat alsnog gebeurt, het maar de vraag is of serieus onderzoek wordt gedaan.’
‘Als ik mijn jaarverslag presenteer in het parlement lopen alle leden van de regeringspartij demonstratief de zaal uit’
Hoe is het gesteld met de Poolse rechtsstaat? ‘De regering doet alsof zij democratische regels respecteert maar lapt die in de praktijk aan haar laars, met Hongarije als lichtend voorbeeld. Onze rechtsstaat wordt simpelweg stap voor stap ontmanteld. Zo worden rechters geïntimideerd door ze te onderwerpen aan allerhande disciplinaire onderzoeken en hoorzittingen. Onze rechters zijn ongekend dapper, maar op een bepaald moment houden ze daarmee op.’
projecteren hun haat op mij, vooral ook op sociale media. Het eerste jaar raakte dat me flink. Vooralsnog voel ik me veilig. Ik loop nog gewoon door de stad en speel buiten met onze kinderen. Maar ik mijd wijken met veel skinheads.’ Hoe ziet u de toekomst van de ombudsman? ‘De parlementsverkiezingen in september bepalen de toekomst van dit instituut, dat door de volksvertegenwoordiging wordt gekozen. Als de regeringspartij opnieuw wint, wordt mijn opvolger een jaknikker, iemand die zich loyaal verklaart aan de machthebbers. Afhandeling van klachten levert dan geen problemen meer op voor de regering. De ombudsman zal zelfs worden gebruikt om overheidsbeleid te rechtvaardigen. De medewerkers krijgen dan te maken met deze indringende, nieuwe werkomstandigheden. Ik vrees voor de toekomst van het instituut ombudsman. Die is onlosmakelijk verbonden met de politieke toekomst van dit land.’ ⓿
President Andrzej Duda noemde de EU onlangs een ‘denkbeeldige gemeenschap die voor ons weinig betekent’. Hoe reëel is een PolExit? ‘Onze regering verspreidt veel negatieve verhalen over de EU, maar onthoud één ding goed: 75 procent van de Polen staat positief tegenover de EU. En niet alleen vanwege economische voordelen. De omvangrijke Poolse migratie naar de rest van Europa speelt ook een belangrijke rol. Niemand wil worden afgesneden van zijn familie. Maar het allerbelangrijkste is: Polen voelen zich fundamenteel Europeaan. Iedere politicus die voorstelt uit de EU te stappen, pleegt politieke zelfmoord. Juist daarom moet de EU de huidige
Wordt Vervolgd
WV_NR03_2019.indd 25
25
Maart 2019
20-02-19 16:06
Steen
WV_NR03_2019.indd 38
20-02-19 16:06
Vrij! Zwaaien met een verboden vlag voor het oog van de Indonesische president. Johan Teterissa kreeg hiervoor in 2008 vijftien jaar celstraf. Na druk van onder meer Amnesty kwam hij eind 2018 vervroegd vrij. ‘Ik ben blij dat jullie me niet als crimineel zagen.’
Wordt Vervolgd
WV_NR03_2019.indd 39
In het vonnis van de rechtszaak tegen Teterissa in 2008, stellen de rechters dat hij ‘voor het oog van de wereld’ het Indonesische volk voor schut heeft gezet. Hij krijgt levenslange celstraf – ook omdat hij geen berouw heeft getoond. Bij het horen van de uitspraak barst Teterissa in tranen uit. Asmara Nababan, voormalig secretaris-generaal van de Nationale Mensenrechtencommissie in Indonesië, veroordeelt het vonnis openlijk: de rechters hadden Teterissa’s geweldloosheid moeten meewegen. ‘Hij zwaaide met een vlag, niet met een pistool’, verklaart hij tegen The Jakarta Post. In hoger beroep wordt Teterissa’s straf verlaagd tot vijftien jaar cel. Niet lang erna wordt hij van Ambon overgeplaatst naar een streng gevangenisregime op Java, zo’n 2.500 kilometer van zijn woonplaats, waardoor zijn familie en vrienden hem niet kunnen opzoeken. Intussen had Amnesty Teterissa bestempeld als gewetensgevangene en actiegevoerd voor zijn vrijlating. Zo werden in Nederland talloze brieven geschreven tijdens de Schrijfmarathon van 10 december 2016. Anderhalf jaar later lobbyden medewerkers van Amnesty Indonesië bij diverse overheidsinstellingen voor Teterissa. Regeringsmedewerkers verklaarden onder de indruk te zijn van de ‘duizenden Amnesty-brieven’ die ze ontvingen. Diezelfde zomer wordt Teterissa teruggeplaatst van Java naar een gevangenis op Ambon. En op Eerste Kerstdag 2018 is het zover. Teterissa verlaat de gevangenis en keert terug naar zijn woonplaats Aboru. Daar kan hij zijn vrouw voor het eerst in tien jaar weer in de armen sluiten. In een telefoongesprek dankt hij Amnesty voor de jarenlange acties die de organisatie voor hem heeft gevoerd. ‘Ik ben blij dat jullie me niet als Arend Hulshof crimineel zagen.’ © AI
Zo’n twintig mannen in traditionele gewaden betreden het podium. Het is vrijdag 29 juni 2007 – Nationale Familiedag in Indonesië. President Yudhoyono is speciaal naar de Molukse hoofdstad Ambon afgereisd om de festiviteiten bij te wonen. De mannen, onderwijzers en boeren, staan niet op het officiële programma. Op het podium beginnen ze een traditionele krijgsdans. Aan het einde rollen de dansers de ‘Benang Raja’ uit de verboden onafhankelijkheidsvlag. Yudhoyono is in verlegenheid. Zijn bewakers en veiligheidsagenten arresteren de dansers. De agenten hebben het vooral gemunt op basisschoolleraar Johan Teterissa. Hij zou het optreden bedacht en geïnitieerd hebben. In 2003 werd Teterissa ook al opgepakt. En een jaar eerder had hij zich waarschijnlijk voor het eerst laten zien bij een bijeenkomst in zijn woonplaats Aboru van de separatistische beweging RMS. Deze voornamelijk christelijke groepering strijdt sinds de jaren vijftig voor de onafhankelijkheid van de Zuid-Molukken. Hoewel onduidelijk is hoeveel steun er onder de bevolking is voor zo’n afsplitsing, ligt separatisme gevoelig in Indonesië. Zo werd landgenoot Filep Karma in 2005 gearresteerd voor het hijsen van de Morgenstervlag, symbool van onafhankelijk Papoea. In 2015 kwam hij vrij. Na het optreden van Teterissa in 2007 worden lokale politie- en militaire leiders op de Molukken ontslagen omdat ze niet hebben kunnen voorkomen dat de vlag werd uitgerold in het bijzijn van de president. Teterissa en de andere dansers worden beschuldigd van rebellie. Gemarteld. Geslagen met geweerkolven. Gedwongen te kruipen over heet asfalt. Bestookt met geweerschoten vlak bij hun oren, waardoor sommigen blijvende gehoorschade hebben opgelopen.
39
Maart 2019
20-02-19 16:06
Aanbieding voor onze lezers: Gratis naar The feeling of being watched Wordt Vervolgd biedt zijn lezers op zondag 24 maart tijdens het Movies that Matter Festival een speciale middag aan. In Filmhuis Den Haag (Spui 191, Den Haag) wordt The feeling of being watched vertoond van de Algerijns-Amerikaanse regisseur en onderzoeksjournalist Assia Boundaoui. De documentaire geeft een inkijkje in de surveillancepraktijken van de FBI in een moslimgemeenschap in een buitenwijk van Chicago waar zij met haar familie woont. Na de film vindt een nagesprek plaats met de regisseur. Het programma duurt van 13.45 – 16.00 uur (vertoning en nagesprek). Wil u erbij zijn? Stuur dan voor 17 maart een mailtje naar wordtvervolgd@amnesty.nl. Vergeet niet uw postadres te vermelden en het aantal personen (max. twee). Wacht niet te lang, het aantal is beperkt. Kijk voor een recensie van de film op pagina 22.
Wordt Vervolgd. Recht van Spreken
WV_NR03_2019.indd 40
Wordt Vervolgd 20-02-19 16:06