Dick Pijpers: Hala

Deze voor de Europeanen wat bijzondere vrucht komt oorspronkelijk voor in het gebied van Australië en Zuidoost-Azië en in de Zuid-Pacific, met eilandengroepen in Micronesië als de Marshalleilanden, Kiribati en Polynesië en de Hawaïaanse eilanden. De vele Pandanus-soorten - er zijn er meer dan zeshonderd bekend - zijn in deze gebieden royaal vertegenwoordigd, elk eiland kent wel een soort die alleen op het eigen eiland voorkomt. Zoals op het eiland Tonga waar pandanusvruchten van de P.Whitmeeanus een gewicht van 35 kilo kunnen bereiken, maar hiervan is het blad belangrijker. Dat de internationale handel de naam Hala gebruikt is vanuit de marketing goed te verklaren, het is een korte naam die goed ‘bekt’. Inmiddels zijn er meer landen die deze bijzondere vruchten telen. o.a. door de Pacific Island Agroforestry institut zijn verschillende klonen van de P. tectorius uitgeplant buiten de oorspronkelijke habitat. Zelfs in Californië (VS) is de Hala aangeplant. Door het grote verspreidingsgebied is het fruit een jaarrond beschikbaar.

De historie van de Pandanus gaat terug tot ver voor onze jaartelling. Rotstekeningen gevonden in Australië en opgravingen bewijzen dat. Maar het is de Schotse botanicus Sydney C. Parkinson die in 1773 als eerste een wetenschappelijke beschrijving uitgaf over de Pandanus tectorius. Op zijn rondreis door Australië en de pacific waar hij de eerste Pandanus tectorius boom en vruchten beschreef, hier ontdekte hij ook het gebruik van de schors en het blad van de Pandanus door de Aboriginals voor medische doeleinde.

De Pandanus tectorius, waarvan de vruchten hier worden beschreven, omvat een honderdtal variëteiten. Meestal het resultaat van mutatie, zaailingen en kruisingen, en komen in het gehele bovengenoemde verspreidingsgebied voor.

De vruchten zijn botanisch gezien, samengestelde steenvruchten en worden ca. 20 tot 35 cm lang en 8 tot 20 cm in doorsnede en heeft een langwerpige tot ovale vorm. Het gewicht is tussen 7 en 15 kilo. De vrucht bestaat uit veel dicht opeengepakte, vierkante tot onregelmatig gevormde wigachtige steenvruchten. Een vergelijking met het uiterlijk van de ananas is hier dan ook niet zo vreemd. De afzonderlijke segmenten bevatten soms een pit die ook wel noot, dus Pandanus-noot wordt genoemd.

Wanneer de vruchten rijp zijn, varieert Hala-fruit in kleur van felrood, oranjerood, goudgeel, groen tot geeloranje. Het feloranje vruchtvlees kan minimaal zijn, afhankelijk van de grootte van de vrucht, en heeft een enigszins houtachtig, vezelig en waterig karakter, vergelijkbaar met het kauwen op suikerriet of zoethout. Het vezelige vruchtvlees kan rauw of gekookt worden gegeten en geeft een zoet, tropisch sap af dat de voorkeur geniet vanwege zijn ongewone smaak en een mild, aangenaam aroma. Een essence van halafruit, kan zelfs vanille vervangen.

Nederlands: Pandaan, pandanus, hala Frans: pandanus, Vacouet Duits: Duftener Schraubenfrucht, Pandanus Engels: Seashore Screwpine, Pandanus, halafruit Spaans: Palma de Cinta, Pandanus Maleis: Pandang duri, pandan tikar Polynesisch: Fara, Hala, bala,kafu Halafruit heeft een milde, zoete en tropische smaak, vaak vergeleken met de smaak van jackfruit of een mix van ananas- en mangonuances gecombineerd met suikerrietsap en subtiele kunstmatige bananenondertonen. De zaden bevatten 24 % tot 34 % eiwit en 44 % tot 50% vet, en zijn geroosterd een lekkernij. Bij het eten van de zaden komt een rode kleurstof vrij.

Daun pandan, is ook in Nederland zowel vers als gedroogd te koop.

Naast de vruchten worden jonge pandanbladeren door sommige populaties gebruikt als smaak- en geurversterking voor sauzen, curries en stoofschotels. Het geeft rijst een bijzondere smaak. De bladeren worden ook gebruikt om vleesgerechten op smaak te brengen. Het oude en stugge blad wordt gebruikt om o.a. matten, manden en visnetten van te vlechten. Ook worden de vezels van het blad geweekt in zeewater en verwerkt als textiel.

Afhankelijk van land of streek van herkomst is bewaartemperatuur van de plukrijpe vruchten tussen 10°C en 15°C. Overrijpe vruchten vermenteren snel en verspreiden dan een zurige stank.

Voedingswaarde per 100 gram vruchtvlees: Energie .............................321 g Water ...............................80 g Eiwit ............................... 2,2 g Calcium ..........................134 mg Fosfor ............................108 mg IJzer ...............................5,7 mg Vitamine A ..................30 tot 72 mg Vitamine C ....................2 tot 5 mg

© Dick Pijpers www.allesovergroentenenfruit.nl

Waar kijk je met trots op terug?

Elke dag heb ik het voorrecht om door onze nieuwbouwlocatie te lopen met onder andere een geautomatiseerd magazijn en nieuwe productielijnen. Dan bekruipt me zeker een gevoel van trots. Je merkt dat dit niet alleen een enorme uitstraling voor Van Gelder is, maar ook voor de AGF-sector.

Wat is er sinds corona veranderd?

Onze horecaklanten hebben een zware periode achter de rug met alle lockdowns. Maar nu alle beperkingen zijn opgeheven hebben ze te maken met een nieuwe uitdaging: het vinden van personeel. Ze komen handen tekort. Als Van Gelder hebben we de coronaperiode gebruikt om vol in te zetten op productontwikkeling met onder andere kant-en-klaarproducten. Het afgelopen jaar konden we eindelijk beginnen om dit uit te rollen. Ook zaten we midden in de verhuizing naar ons nieuwe pand toen corona uitbrak. Waardoor we nu pas volledig met het geautomatiseerde magazijn en nieuwe productielijnen kunnen draaien, daar hebben we jaren naar uitgekeken. Daarnaast lagen er grote plannen klaar voor het Experience Center die we eindelijk uit de ijskast hebben kunnen halen. Zo hebben we heel veel evenementen georganiseerd om te laten zien wat er allemaal mogelijk is met gezonde voeding en welke nieuwe technieken er beschikbaar zijn. Maar ook kon het proefcentrum zonder restricties open, waar iedereen kan genieten van een lunch met gezonde en plantaardige producten. Hier laten we elke dag vers bereid de smaak ervaren die we in de foodmarkt aanbieden in samenwerking met onze partners. Er is veel belangstelling voor inspiratie rondom meer groenten op het bord. Als sector is het belangrijk om mogelijkheden te kunnen laten zien en tevens is het ook goed voor de binding met onze klanten.

Hoe heeft de huidige inflatie impact op je bedrijf en de sector?

Momenteel zie ik nog geen problemen, integendeel, er liggen zelfs mogelijkheden voor de sector. Je merkt dat klanten op zoek gaan naar alternatieven, omdat vlees en vis hard in prijs zijn gestegen. Door het aantal gram eiwitten op het bord te verminderen en te vervangen door mooie groenten- en fruitproducten stijgt de marge. Wat zie je als de grootste uitdaging voor 2023?

Om Nederland een stukje gezonder en duurzamer te maken door meer AGF en plantaardige producten op het bord te krijgen. We staan voor de uitdaging om met z’n allen minder vlees en vis te eten. Dat gaat alleen lukken als er ook mooie en lekkere alternatieven beschikbaar zijn. Daar zijn we druk mee bezig.

Hoe vieren jullie Kerst op het bedrijf?

Kerst betekent altijd één van de drukste periodes van het jaar. Al onze medewerkers leveren een topprestatie om alle klanten te voorzien van mooie producten. Uiteraard belonen we onze medewerkers extra, niet enkel voor deze periode, maar voor de inzet het gehele jaar.

Hoe ga je thuis Kerst vieren (en wat staat er op het menu)?

De feestdagen vier ik met mijn gezin. Met onze drie dochters, schoonzoons en zeven kleinkinderen komen we bij elkaar en maken we allemaal een gerecht. Zo ontstaat elk jaar weer een gevarieerd menu, uiteraard boordevol met gezonde producten. Iets waar ik nu al naar uitkijk.

Wie wil je in het nieuwe jaar een hart onder de riem steken?

Ik wil iedereen een gezond 2023 toewensen.