Is er nog ruimte voor Nederland landbouwland?

“Jazeker,” zegt Sjaak van der Tak, voorzitter van LTO Nederland, de grootste ondernemersorganisatie voor boeren en tuinders die de belangen van ruim 30.000 leden verdedigt. Maar dan moet er in zijn optiek wel een duidelijke keuze worden gemaakt voor Nederland land- en tuinbouwland. “Duitsland heeft de auto-industrie, in Frankrijk is naast de auto-industrie ook de vliegindustrie heel belangrijk. Wij zijn een landbouwland; dat is altijd onze kwaliteit geweest. We hebben niet veel maakindustrie meer, maar we hebben uitstekende agrarische ondernemers. Ik denk dat de mens – de agrarische ondernemer – de duurzaamheid en de toekomstbestendigheid sterker maakt door de deskundigheid en de infrastructuur die we in Nederland hebben.”

Die maakindustrie heeft wel ruimte nodig. Ruimte die in Nederland beperkt is van omvang en toch al onder druk staat, waardoor de LTO-voorzitter ruimtelijke ordening ziet als hét vraagstuk van het komende decennium. “De komende jaren zal het gaan over de ruimtelijke ordening. Van 17,5 miljoen inwoners gaan we naar verwachting in 20352040 naar rond de 20 miljoen. Die moeten huizen hebben. Op het gebied van ruimte is de huidige ruimtevraag de derde transitie na de Tweede Wereldoorlog. Dus dit doet ertoe!” Sjaak stelt vast dat de bouwsector het hardst trekt aan de landbouwgrond. “Als je bijvoorbeeld, zoals gepland, 77.000 huizen wil bouwen in de lijn Leiden- Dordrecht, betekent dat ook dat er infrastructuur nodig is, zoals bijvoorbeeld een metrolijn. Dus ook vanuit de infrastructuur zal er meer vraag naar ruimte komen.”

Waar CBS vaststelt dat er jaarlijks zo’n 7.000 hectare landbouwgrond onttrokken wordt aan het areaal om te worden ingezet voor andere doelen, constateert LTO Nederland in haar Grondvisie 2021 juist dat de land- en tuinbouw meer grond nodig heeft om meer maatschappelijke diensten te kunnen leveren. LTO pleit daarom voor de aanwinning van nieuw land, slimmer gebruik van de ruimte die er is, en betere bescherming van het landbouwareaal. Eén van die opgaven is bijvoorbeeld de maatschappelijke wens om de veehouderij te extensiveren: meer ruimte voor een koe, geeft Sjaak aan. “Als men wil dat de veehouderij meer buiten plaatsvindt, dan hoort daar ook grond bij.” Een andere opgave die hij ziet is het watervraagstuk. “Om de toenemende warme en droge zomers het hoofd te kunnen bieden, tijdens overvloedige regenval, moet meer water geborgen worden, en ook dat kost ruimte.”

Naast wonen, moet dit groeiend inwonertal van Nederland ook eten. De LTO-voorzitter geeft aan dat alleen al voor het voeden van de groeiende Nederlandse bevolking, een ruimte ter grootte van het Duitse Ruhrgebied (bijna 450.000 hectare) nodig is. “Als je ‘Nederland landbouwland’ wil aangaan, dan hebben we in Nederland een heel stevig landbouwareaal nodig.” Dit terwijl LTO juist verwacht dat het beschikbare landbouwareaal verder zal dalen, onder meer door de ontwikkelingen rondom de veehouderij in verband met stikstof. Een andere reden van de afname van het areaal is de demografische opbouw van de beroepsgroep. “In de veehouderij en de plantaardige sectoren zijn er al 18.000 boeren die geen opvolger hebben.” Sjaak spreekt de verwachting uit dat het areaal in komende 10 tot 15 jaar

zal dalen van de huidige ongeveer 1,8 miljoen hectare landbouwgrond naar 1,2 miljoen hectare.

“Dat betekent ook dat we tussen nu en tien jaar in Nederland de discussie dienen aan te gaan of er 162 natuurgebieden (Natura 2000-gebieden) in deze samenstelling nodig zijn. Dat moeten we ter discussie durven stellen, zeker ook gezien de bouw, water- en klimaatopgaven waar we voor staan.”

De LTO-voorzitter vindt dat vooral een belangrijke overweging, omdat er in Nederland weinig oorspronkelijke natuur is en veel meer gecreëerde natuur. “Mijn lijn zou zijn om de oorspronkelijke natuur robuuster te maken.” Hij ziet dat de aangewezen natuurgebieden niet in verhouding staan tot de Nederlandse oppervlakte vergeleken met andere Europese landen. Als voorbeeld noemt hij Duitsland, wat, met een veel groter landsoppervlakte, ook 162 Natura 2000 gebieden heeft.

Het gebrek aan ruimte voor de landbouw in Nederland is nu al zichtbaar voor de LTO-voorzitter en hij geeft aan dat het er bijvoorbeeld toe leidt dat grote glastuinbouwbedrijven grond aankopen elders in Europa, Noord-Afrika of Zuid-Amerika. “Ik verwacht dat de hoofdvestigingen van deze bedrijven wel in Nederland zullen blijven, maar met nevenvestigingen elders in de wereld.” Naast de glastuinbouw ziet de LTO-voorzitter dit ook gebeuren bij de zaadveredelaars. “Die weg zal zich ook voltrekken voor de AGF-sector.”

“Belangrijk is daarom dat wij de blijvers in de landbouw ruimte geven om te ondernemen en hen bedrijfsontwikkeling bieden.” Daarbij ziet hij onder meer een rol weggelegd voor de land- en tuinbouw in de energietransitie. “Als, gelet op de geopolitieke situatie, de wens is om op dat vlak zelfvoorzienend te zijn, moeten we richting 2035-2040 de omschakeling maken naar waterstof. De landbouwsector levert nu al een bijdrage aan het opwekken van energie door het benutten van daken van schuren, stallen en verpakkingsloodsen voor het plaatsen van zonnepanelen om Nederland steeds meer zelfvoorzienend te maken als het om energie gaat.” Daarbij is de belangenorganisatie geen voorstander van het inzetten van landbouwgrond om in de energiebehoefte te voorzien. “Waar de overheid ten aanzien van landbouwgrond inzet op extensivering, kan die zelfde overheid niet ook zonneparken organiseren op landbouwgrond.”

De LTO-voorzitter ziet ook dat de EU-ambitie om tot 25 procent biologische landbouw te komen op gespannen voet staat met de in Nederland beschikbare ruimte. Daarnaast vindt hij dat die biologische groei vraag gestuurd moet zijn, terwijl, door de druk op de prijzen, juist blijkt dat de consument minder snel naar biologische producten grijpt. “Van zo’n acht procent is de vraag naar biologisch gedaald naar rond de zes procent.” Daarbij vindt Sjaak dat er ook aandacht mag zijn voor de Nederlandse productiewijze die in zijn optiek, vaak dicht tegen de biologische teeltwijze aanzit.

Waar hij binnen de akkerbouw wel mogelijkheden ziet, is in de verschuiving van dierlijke producten naar een voedingswijze met meer plantaardige producten. “Ik verwacht dat er een bepaalde transformatie zal plaatsvinden van de teelt van bijvoorbeeld kool of spruiten naar erwten en bonen.” De LTO-voorzitter gaat ervanuit dat de erwten- en bonencomponent op termijn binnen het akkerbouw deel van de landbouw – dat rond de 600.000 hectare beslaat – enige 10 duizenden hectares zal omvatten. Overigens ziet hij dat het totale akkerbouwareaal al jarenlang redelijk stabiel is. “Als de melkhouderij wat afneemt, zal het akkerbouwareaal wat kunnen groeien, maar niet heel veel.”

Kortom voor verschillende facetten is veel ruimte nodig bij een beperkte beschikbaarheid, dus voor Nederland landbouwland is wel draagvlak nodig en Sjaak stelt vast de landbouwsector de afgelopen 20 jaar misschien wat tekort is geschoten als het op uitleg van de branche aankomt. “Dat is een belangrijk element. Consumenten beschouwen bijvoorbeeld de tomaat in de schappen van de supermarkt als een vanzelfsprekendheid, maar hebben vaak weinig kennis van hoe het gewas groeit. Dat moeten we onszelf aanrekenen. Vandaar dat we als LTO bezig zijn met onze toekomstvisie, waarvan ‘gezond eten’ een onderdeel is. Daarin focussen we ook op het landschap en sterk ondernemerschap. Bij gezond eten gaat het niet alleen over voedselvoorziening, maar ook over voedselzekerheid en lekker eten; we maken lekkere producten. Die aspecten moet we communicatief veel meer benutten en bij de consument in de huiskamer brengen, bijvoorbeeld via de social mediakanalen om ook de jongere consument te bereiken.” (MW) 

communicatie@lto.nl

By Sandor

“Het zijn verstandige mensen met goede intenties, die beiden uitblinken in gezond boerenverstand”

Luc Vanoirbeek (VBT) is positief over de slagingskansen van de fusiegesprekken tussen REO en Hoogstraten.

”Rederijen hebben in coronatijd alles aangegrepen om de marge te vergroten en verantwoordelijkheid af te schuiven”

Fruitimporteur Marcel van Rooijen windt er geen doekjes om “Zeker internationaal is er echter een trend gezet van grote retailers die langjarige afspraken maken met partijen. ”

Steven Martina van The Greenery op BNR nieuwsradio

“Beste Jelte, lonken naar anderen producentenorganisaties klinkt goed, maar is niet genoeg om tot bundeling te komen. Kijk naar Oxin-growers, een mooi voorbeeld van telers die de daad bij het woord hebben gevoegd.”

Jan Oosterom

"Ik zie ernaar uit nog 100 jaar juwelen te verkopen"

Directeur Bram Werkman tijdens het eeuwfeest van Landjuweel

“Op dit moment zijn we heel hard aan de gang om de economie tot stilstand te brengen”

Rob van Opzeeland van Kivits Logistics Group luidt de noodklok over de impact van de hoge stroomprijzen

“De CO2-uitstoot per kilo product is met zeevracht miniem in vergelijking met het transport van de supermarkt naar huis toe”

Fred van Heyningen, Nature’s Pride in gesprek met het tv-programma de Nieuwe Wereld

“Planetproof is een verdienmodel voor adviseurs en controleurs en voor supermarkten een ‘vergunning’ om aan de kritiek van de NGO’s te ontsnappen”

Gerard van den Anker van Veiling Zaltbommel is duidelijk in een facebook-discussie “Een ontwikkeling is wel dat de consument door de torenhoge inflatie duurdere producten laten liggen in het schap.”

En dan kiezen mensen eerder voor een tros bananen dan een schaaltje frambozen, weet Sjraar Hulsman van Frankort&Koning

“Teleurgesteld dat het niet gelukt is … méér dan een half jaar constructief overleg gehad, maar uiteindelijk gezamenlijk besloten dat de kortetermijncontext andere prioriteiten vooropstelt in beide organisaties …”

Hans Vanderhallen (Coöperatie Hoogstraten) blikt terug op het beëindigen van de fusiebesprekingen met REO Veiling