Merkuriusz Polski nr 354- bez zdjęć

Gazeta Merkuriusz Polski

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. 1 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. 2 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. 3 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. 4 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.

Numer 354 (rocznik 354). Cena 1,23 PLN. Sprzedaż elektroniczna.

Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Redakcja: ul. Dolina Zielona 24a 65 - 154 Zielona Góra, e-mail wydawnictwo(małpa)wieczorna.pl telefon 604 443 623 Redaktor naczelny Adam Fularz, Redaktor prowadzący Adam Fularz, Wydawca: Merkuriusz Polski- Wieczorna.pl ul. Dolina Zielona 24a 65 - 154 Zielona Góra

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. 5 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Potop. Mitologia i naukowe hipotezy Autor: Wieczorna Image not found http://wieczorna.pl/uploads/photos/middle_

Mezopotamię uznaje się za kolebe pierwszych cywilizacji, i kolebkę mitu o potopie. Co mówi nauka na ten temat? Istnieje kilka ciekawych wytłumaczeń dawnego mitu.

Około 18000 p.n.e. wody Zatoki Perspiek miały poziom o 120 metrów niższy od obecnego, i do

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. 6 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski roku 8000 p.n.e. podniosły się do obecnego poziomu. Mogło dojść do wypełnienia się basenu zatoki w katastroficzny sposób, poprzez nagły napływ wody cieśniną Hormuz.

Spekuluje się także że biblijny potop mógł być wywołany przez wielkie tsunami. Takie starożytne tsunami mogło mieć dwie udokumentowane przyczyny: erupcja wulkanu Thera (1630- 1600 p.n.e.) albo, najbardziej prawdopodobna, ofgromna fala zalewająca okoliczne kraje po uderzeniu meteorytu albo komety w Ocean Indyjski ok. 300- 2300 p.n.e., co pozostawiło po sobie ogromny, 30--kilometrowy krater podwodny znany jako krater Burckle. Uderzenie o tej skali z pewnością mogło wywołać gigantyczne tsunami.

Inną, niejako kontrowersyjną hipotezą, jest hipoteza tzw. Outburst flood, wielkiej powodzi która miała utworzyć Morze Czarne po roku 5600 p.n.e. Jest to tematem wielkich dyskusji (por. http://en.wikipedia.org/wiki/Black_Sea_deluge_hypothesis ). Wg tej hipotezy, wody miałby przebić się przez cieśninę Bosfor. Hipoteza ta uzyskała popularność w 1996 roku- dziennik New York Times nadał jej wielki nagłówek, nim została ogłoszona w czasopiśmie naukowym.

Dowody na potwierdzenie tej hipotezy przedstawili w roku 1997 William Ryan and Walter Pitman. Wg tej hipotezy, stale rosnący poziom oceanów dotarł do momentu w którym poziom wody osiągnął wysokość obecnego skalistego podłoża cieśniny Bosfor. Woda utworzyła wielki wyłom, zalewając powierzchnię równą połowie POlski- 155,000 km2. Kaskada wody miała wielkość 200 wodospadów Niagara.

Próbki osadów dennych Morza Czarnego zbierano w seriach ekspedycji w latach 1998 do 2005 w ramach European Project ASSEMBLAGE koordynowanego przez francuskiego oceanogfrafa Gilles Lericolais. Dało to nowy wkład do teorii Ryana i Pitmana. Mark Siddall wykonał kalkulacje dowodzące istnienia podwodnego kanionu który istotnie został złokalizowany.

Krytycy skupili się na debatowaniu, jak wielki i jak bardzo nagły był napływ wody. Giosan et al. twierdzi że poziom Morza Czarnego był tylko 30 metrów niższy, zalany został mniejszy obszar, a zdarzenie miało miejsce ok. 7400 r.p.n.e. Inni z kolei wskazują na podwodne znaleziska dotyczące cywilizacji zamieszkujących te tereny wcześniej- jeszcze inny- na bardziej powolny, stopniowy charakter wymiany wody między akwenami.

opr.af na podst. wikipedia

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. 7 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Atlantyda bardziej prawdopodobna?

Autor: Wieczorna Image not found http://wieczorna.pl/uploads/photos/middle_

Geolodzy i klimatolodzy przedstawili szereg bardzo przekonujączch wydarzeń, w myśl których zatopienie mitycznej Atlantydy wydaje się prawdopodobne.

Chodzi o tzw. "8.2 kiloyear event", czyli wydarzenia z ok. 6300 r.p.n.e. Doszło wówczas do

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. 8 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski jednokrotnego, gwałtownegi i trwałego podniesienia się poziomu oceanów i mórz.

Doszło wówczas do nagłego wypływu wody z największego śródlądowego akwenu słodkowodnewgo tamtych czasów. Agassiz było lodowcowym megajeziorem utworzonym w plejstocenie przed czołem lądolodu północnoamerykańskiego.

Obejmowało 134 tys. km², stanowiąc największy słodkowodny akwen w tych czasach. Nazwane od szwajcarskiego przyrodnika Louisa Agassiza, który jako pierwszy przedstawił hipotezę wielkiego zlodowacenia. Jezioro to wielokrotnie było drenowane i spływało do Atlantyku.

Ostatni i największy spływ jeziora miał miejsce ok. 8,4 tys. lat BP (ok. 6300 r.p.n.e.) we wczesnym Atlantyku (holocen) i wywołał gwałtowne i krótkie oziębienie zwane wydarzeniem 8,2 tys. lat BP (ang. 8.2 ka event).

Wówczas poziom połączonych oceanów świata nagle wzrósł o 0.8 do 2.8 metra. Nie ma sensu pisać o miejscach w których lokalizowano Atlantydę w tak krótkim tekście. Badacze odnaleźli zadziwiającą wprost liczbę podwodnych, zatopionych ruin. Nawet rząd Grecji wpakował ok. 1,8 mln dolarów USD w kosztowne poszukiwania podwodne wspomnianych w publikacjach autora żyjącego w latach 428-348 p.n.e. lub 427-347 p.n.e.

Atlantydę jako pierwszy z autorów starożytnych opisał Platon. Jako źródło podał ustną tradycję przechowywaną w ateńskim rodzie Solona, który miał usłyszeć tę historię od egipskich kapłanów. W dialogu Timajos czytamy o wspaniałym królestwie położonym na wyspie większej od Libii (Prowincji Afryka) i Azji razem wziętych, która znajdowała się za Słupami Heraklesa (Gibraltarem). Królestwo to władało również, jak pisał Platon, okolicznymi krainami i dążyło do

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey. 9 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski dalszych podbojów, ale zostało powstrzymane przez walecznych przodków Ateńczyków.

Nadszedł jednak jego niespodziewany kres: przyszły straszne trzęsienia ziemi i potopy, a wyspa Atlantyda zanurzyła się pod powierzchnię morza i zniknęła. Miało się to zdarzyć w IX tysiącleciu p.n.e.

W innym dialogu (Krytias) Platon opisuje ukształtowanie terenu, architekturę, ustrój polityczny i bogactwa Atlantydy. Miała to być ziemia obfitująca w drewno, metale szlachetne i diamenty, które występowały tak powszechnie jak drzewa owocowe, warzywa i zioła. Wysokie góry chroniły mieszkańców przed mroźnymi północnymi wiatrami. Na łąkach, wśród strumieni i jezior pasły się ogromne stada oswojonych i dzikich zwierząt. Wyspa była podzielona na dziesięć prowincji. Każdą z nich rządził w harmonii i pokoju król.

Podczas podziału świata między bogów Atlantyda przypadła Posejdonowi. Pragnąc uczynić Atlantydę bezpieczną, otoczył ją koncentrycznymi wałami obronnymi i fosami. Atlantydzi (potomkowie Posejdona i kobiety o imieniu Klejto) w oparciu o te fortyfikacje zbudowali wspaniałe miasto. Na wzgórzu postawili królewski pałac ze świątynią Posejdona w środku. Była ona otoczona złotymi murami i wyłożona srebrem. W jej wnętrzu znajdował się złoty posąg boga powożącego rydwanem ciągniętym przez sześć skrzydlatych koni.

W mieście znajdowały się liczne świątynie, tereny wypoczynkowe oraz tor wyścigów konnych.

Zimne i gorące źródła zasilały zbiorniki wody pitnej i łaźnie. W porcie stały rzędy doskonale wyposażonych, gotowych do rejsu trirem.

Do 1920 ukazało się ponad 1200 artykułów naukowych i utworów literackich na ten temat.

Istnieje obecnei gałąź nauki specjalizująca się w poszukiwaniu - jak mniemam- kolejnych domniemanych lokalizacji.

Jedną z ciekawych teorii końca Atlantydy jest także tsunami Storegga - wywołane przez potężne podwodne osuwiska - a dokłądniej grupę trzech podwodnych osuwisk na krawędzi szelfu kontynentalnego na Morzu Norweskim, około 100 km od wybrzeża Møre. Są to największe dotychczas odkryte osuwiska na Ziemi, obszarem dorównujące Islandii. Osunięcie się takiej masy ziemi wywołało wyjątkowo silne tsunami na północnym Atlantyku, którego ślady odnaleziono m.in. w Szkocji. Ostatnie z osuwisk w tym rejonie powstało około 6100 p.n.e. wywołując potężny kataklizm, zabijający życie w całym regionie zwanym Doggerland. Był to nizinny region Europy, istniejący w okresie zlodowacenia północnopolskiego w południowej części Morza Północnego masyw lądowy, łączący Wielką Brytanię z kontynentem europejskim (obecnymi wybrzeżami Danii, Niemiec i Holandii).

Wynurzenie z morza tych terenów było spowodowane faktem, iż ogromne masy wody zostały uwięzione na lądach w postaci lodowców, skutkiem czego poziom oceanów był o ok. 60-120 m.

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.10 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski niższy niż obecnie. Zależnie od poziomu morza, zmieniającego się na przestrzeni wieków, także i obszar Doggerlandu zmieniał swoją powierzchnię; maksymalnie teren ten zajmował ok. 200 tys. km²[potrzebne źródło]. Ląd ten miał powierzchnię równinną, pozbawioną większych wzniesień. Poprzez tereny Doggerlandu pierwsi ludzie dotarli na ziemie dzisiejszej Wielkiej Brytanii.

Wraz z topnieniem lodowców, podnosił się poziom oceanu, a tereny Doggerlandu były stopniowo zalewane przez wodę (transgresja morska), aż w końcu obszary te utraciły połączenie lądowe zarówno z Europą, jak i Wielką Brytanią. Najpierw woda zalała obszary niżej położone, natomiast leżące na północy Doggerlandu, obszary położone nieco wyżej, nadal pozostawały ponad poziomem morza i w konsekwencji pewien czas pozostałościami tego lądu były liczne wyspy rozrzucone po całym obszarze zajmowanym wcześniej przez Doggerland.

Największą z tych wysp, obejmującą ok. 1/3-1/4 zatopionego lądu, były tereny obecnej ławicy Dogger Bank, leżącej w północnej części dawnego Doggerlandu; wraz z podnoszeniem poziomu morza, także i te tereny znalazły się pod wodą.

Osuwiska Storegga zostały odkryte podczas prac przygotowawczych do wydobywania gazu ziemnego ze złoża Ormen Lange. Nazwa "Storegga" oznacza po norwesku "wielka krawędź".

Około 6200 r.p.n.e. gigantyczne tsunami wywołane przez osuwiska miało zniszczyć mezolityczną kulturę ludności zamieszkującej wówczas najżyźniejszy obszar ówczesnej Europy, wraz z ujściami wielkich rzek- Renu i Tamizy, mających inny kształt niż obecnie. opr. A. Fulary na podst. wikipedia

Zolte cyfry to wysokosc fal tsunami ok. 6200 p.n.e.[3]

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.11 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Śladów antycznych Gotów znaleziono niewiele. Może nie szukano?

Autor: Wieczorna Image not found http://wieczorna.pl/uploads/photos/middle_

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.12 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski gockiego cmentarzyska, opracowana na podkładzie z niemieckich WIkimediów.

Powinniśmy na nowo spojrzeć na wcześniejsze dzieje ziem polskich. Otóż nowe analizy źródeł historycznych jakie np. są prowadzone przez społeczności archeologów czy historyków (np. skupionych wokół portalu www.historycy.org) każą uznawać za fakt historyczny że pierwszym państwem na ziemiach polskich zorganizowanym w oparciu o ośrodek władzy królewskiej było Królestwo Gotyskandza, przez archeologów dość jednoznacznie łączone z kulturą wielbarską.

Królestwo Gotyskandzy w świetle kultury popularnej Najsilniejsze królestwo tych ziem miało powstać na początku naszej ery, ok. 30 n.e. i być założone przez Gotów, wedle doniesień gockiego historyka Jordanesa opisującego historię przybycia Gotów na obecne ziemie polskie. Królestwo Gotiskandza u ujścia Wisły, jest opisane u Jordanesa jako zasiedlone przez ludność uciekającą z przeludnionej Gotlandii. Jest ono nieco zapomniane przez polskich historyków, zaś archeolodzy domniemują że przybysze ze Skandynawii tylko domieszali się do miejscowej populacji.

Z różnych przyczyn temat nie znalazł się w podręcznikach szkolnych. Te są zwykle przygotowywane przez urzędników, na których pracę znaczny wpływ mają także czynniki polityczne- jak np. wpływ różnych grup tradycyjnych mających własne priorytety w polityce edukacyjnej, która może pozostawać bez większego związku z dorobkiem nauki. O ile historię tego królestwa opisują popularne kolorowe tygodniki (por. np. tekst tygodnika "Wprost"[1]) o tyle pomija się je w podręcznikach do nauki historii, możliwe że nie pasuje ona do dość uproszczonej wizji Państwa Polskiego "nagle wyłaniającego się z mroków dziejów".

Archeolodzy potwierdzają wiarygodność niżej przytoczonych źródeł historycznych, generalnie określając nowoprzybyłą kulturę gocką mianem kultury wielbarskiej lub gocko-gepidzkiej.

Gotyskandza, królestwo na ziemiach polskich funkcjonowało od ok. 30 n.e. do co najmniej 150 n.e., sięgało aż po Wielkopolskę. Wyróżniały je inne obyczaje grzebalne, inne przedmioty jakie pozostały po tamtych ludach. Siedzibą i stolicą pierwszego królestwa była wiślana wyspa Gepedoios.

O ówczesnych terenach Polski, zwanej w sagach mianem Hreiðgotaland, donoszą nordyckie sagi, takie jak baśniowa opowieść o królu Dagr Spaka, Dagu Mądrym, z około 3 wieku n.e. Inna saga, 'Hervarar saga ok Heiðreks', opowiada o wielkiej bitwie Gotów i Hunów nad Wisłą, potwierdzonej w innych źródłach. U szczytu potęgi, państwo Gotyskandza rozciągało się od ujścia Wisły po Ukrainę. Znamy nawet część imion władców tego poprzedzającego państwowość polską starożytnego imperium na obecnych ziemiach Polski.

O tym, że pierwszym wymienionym z imienia królem na polskiej ziemi był Berig, wie niewielu,

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.13 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski zapewne tylko zainteresowani tematem historycy i archeolodzy identyfikujący ten okres jako „kulturę wielbarską”.

Dowody archeologiczne Kultura wielbarska (inaczej gocko-gepidzka) czyli kultura archeologiczna epoki żelaza rozwijająca się między I a V wiekiem, na terenach obecnej północnej oraz wschodniej Polski oraz zachodniej Ukrainy jest powszechnie utożsamiana z pozostałościami po tym królestwie.

Nazwa tej kultury pochodzi od eponimicznego stanowiska w Wielbarku (obecnie dzielnica Malborka), gdzie odkryto cemntarzysko z ok. 3000 grobowców. Kultura Królestwa Gotyskandzy wykształciła się z kultury oksywskiej w początkowej fazie okresu rzymskiego od 50 r. n.e. Zanik stanowisk tej kultury datuje się na okres wędrówek ludów począwszy od 450 r.

Na kulturę Królestwa Gotyskandzy wpłynęli w znaczącym stopniu napływowi skandynawscy Goci i Gepidzi, ale także ludność osiadła już wcześniej, czyli Wenedowie i Rugiowie. Według archeologów Goci wędrując wzdłuż Wisły i Bugu zasiedlali tylko pustki, respektując stan posiadania ludności tubylczej [2]. W II i III w. ludność królestwa (przedstawiciele kultury wielbarskiej w terminologii archeologicznej) przeniosła się kierunku Mazowsza i Małopolski [12]. W wyniku ekspansji osadniczej na tereny na wschód od Bugu, zajęte przez ludność kultury zarubinieckiej dała początek kulturze czerniachowskiej.

Po zaniku kultury wielbarskiej na Pomorzu Środkowym od III w. występuje tzw.grupadębczyńska.

Wyróżniano dwie fazy: 1. lubowidzka - okres przedrzymski oraz wczesny okres rzymski (nazwa pochodzi od miejscowości Lubowidz [2] na środkowym Pomorzu, gdzie odnaleziono cmentarzysko tej kultury); 2. cecelska (tutaj nazwa pochodzi od cmentarzyska w miejscowości Cecele [2] położonej nad środkowym Bugiem).

Nazwa kultury tego królestwa w terminologii archeologicznej pochodzi od wsi, gdzie odkryto miejsce pochówku z epoki Królestwa Gotyskandzy. Odnaleziono ponad 3000 grobów, określonych jako należących do Gotów i Gepidów. Stało się to w 1873 roku. Wiele kamieni cmentarnych zostało od tego czasu przeniesione, a wiele grobów zostało uszkodzone przez wczesnych odkrywców niemieckich. Raport z oryginalnych prac wykopaliskowych, utracony podczas II wojny światowej, został odnaleziony w 2004 roku i możliwe że miał być analizowany przy współpracy polskich naukowców z Gdańska, Warszawy, Krakowa i Lublina.

Jako że encyklopedie milczą na temat wyników tych badań, można spekulować że do nich nie

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.14 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski doszło.

Osadnictwo kultury typowej dla Królestwa Gotyskandzy (zwanej wielbarską) rozpoczęło się od ziem obejmujących ten sam obszar jak kultury oksywskiej, wokół obecnych miast Gdańska i Chełmna. Później obszar występowania tej kultury sięgnął do Kaszub i Krajnej oraz terenów rozciągniętych na południe do okolic Poznania.

W pierwszej połowie 3 wieku naszej ery opuszczono osady nad Morzem Bałtyckim, w tym czasie zwanym Mare Suevicum lub Mare Germanicum. Nie porzucono jednak terenów przyległych do Wisły, a archeolodzy znaleźli dowody na to iż kultura typowa dla Królestwa Gotyskandzy rozszerzyła się na obszarze, który później (po roku 1000) stał Mazowszem i Małopolską. W 2000 roku, w Czarnówku w pobliżu Lęborka , Pomorze, odkryto cmentarz kultury typowej dla Królestwa (kultury wielbarskiej). Brązowe naczynie przedstawia mężczyzn noszących fryzurę z węzłem splecionym na głowie [12]

Fragment kręgu kamiennego i cmentarzyska w Odrach, cc Wikimedia

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.15 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Popielnica z misą (rekonstrukcja) z cmentarzyska w Odrach, cc Wikimedia Stanowiska kultury Królestwa Gotyskandzy (kultury wielbarskiej) występowały nad Dolną Wisłą od Gdańska po ziemię chełmińską, na zachodzie część Pomorza po Parsętę, Pojezierza Kaszubskiego i Krajeńskiego oraz tereny północnej Wielkopolski. Na początku II wieku n.e. ludność wielbarska rozszerzyła swe wpływy na dawne tereny ludności przeworskiej, tj.: prawobrzeżne Mazowsze, Podlasie, Wołyń i Polesie, a według innych źródeł objęła także Małopolskę [12]. Stanowiska graniczyły ze stanowiskami innych kultur archeologicznych: kultury przeworskiej, kręgu zachodniobałtyjskiego, kultury czerniachowskiej.

Charakterystyczne wytwory kulturowe to m.in. ozdoby brązowe, złote lub srebrne zdobione techniką filigranowania i granulacji. Charakterystyczne zabytki to bransolety zakończone głowami węży, wisiorki gruszkowate, klamerki esowate, srebrne paciorki i wisiory opasane.

Przewodnim typem ceramiki są duże dwuuszne naczynia zdobione ornamentem na przemian gładzonych i chropowatych trójkątów.

Obrzędy wg archeologów

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.16 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Obrządek pogrzebowy był zróżnicowany. Ludność praktykowała obrządek birytualny, to jest kremację i inhumację, co uważane jest za cechę charakterystyczną kultury wielbarskiej. W przypadku pochówku szkieletowego zmarły był chowany w drewnianej trumnie z kłody.

Występowały też cmentarzyska kurhanowe z kamiennymi kręgami oraz brukiem, określane od miejsca ich odkrycia ponad 100 lat temu jako typ Odry-Węsiory-Grzybnica. Obszar ten obejmuje Pojezierze Kaszubskie i Krajeńskie oraz okolice Koszalina na Pomorzu Środkowym.

Zdarzają się też (zwłaszcza na terenie grupy masłomęckiej) groby intencjonalnie naruszone, cząstkowe, przemieszane lub pochówki zwierzęco-ludzkie. Zmarłych wyposażano w dary grobowe (rzadko występują przedmioty żelazne, czasem ostrogi, ale tylko w grobach męskich, ozdoby, brak jest broni).

Charakterystycznym zjawiskiem jest obecność cmentarzysk kobieco-dziecięcych (głównie Mazowsze).

Maria Landau w tygodniku "Wprost" podała następujące informacje: "Tacyt pisał, że byli bardziej karni i lepiej zorganizowani niż inne plemiona germańskie, bo podlegają władzy królewskiej. Goci jako pierwsi barbarzyńcy przyjęli chrześcijaństwo w wersji ariańskiej(z doktryną głoszącą, że Jezus nie jest częścią Trójcy Świętej, tylko został stworzony przez Boga), a gocki apostoł Wulfila przetłumaczył w IV w. Biblię na język gocki." [1] "Kobiety Gotów lubiły się stroić. Tacyt pisał, że kobiece tuniki były haftowane purpurową nicią i nie miały rękawów. Pruderyjny Rzymianin nie omieszkał też zaznaczyć, że kobiety z plemion germańskich eksponowały górne części piersi. Upodobanie gockich kobiet do ozdób widać na wielu cmentarzyskach w Polsce. Gockie damy kazały się chować z naszyjnikami, zawieszkami, bransoletami i zapinkami ze szlachetnych kruszców. Zdobiły się też sznurami paciorków ze szkła i z bursztynu, a także naszyjnikami z muszli importowanymi aż z rejonu Morza Śródziemnego. Prawdopodobnie pochodziły z łupów wojennych, które mężczyźni przekazywali kobietom." [1] Historia Królestwa Gotyskandzy w świetle źródeł W różnych źródłach uznaje się tą kulturę za wykształconą lokalnie u ujścia Wisły. W innych ustalono datę przybycia tych ludów na okres przed 30 rokiem naszej ery. Niektórzy nawet mówią o 17 roku naszej ery. Wg niektórych doniesień już w 5 roku naszej ery do ujścia Wisły zawitała flota rzymska pod wodzą Oktawiana Augusta. Doniesienia ówczesnych geografów i historyków opierają się także na wiedzy uczestników tych wypraw, a także wiedzy ówczesnych kupców i podróżników, takich jak ten ekwita:

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.17 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

„Że owo wybrzeże germańskie leży w odległości prawie 600.000 kroków od Karnuntum w Panonii, przekonano się niedawno. Obejrzał je ekwita rzymski, wysłany tam po bursztyn przez Juliana, organizatora igrzysk gladiatorskich cesarza Nerona.

Zawarł nawet rozmaite transakcje handlowe i przewędrował wybrzeże, a bursztynu przywiózł tak dużo, że nawet siatka mająca powstrzymywać dzikie bestie i osłaniać loże miała w każdym węzełku bursztyn, arena zaś, mary i wszelki sprzęt przez jeden dzień - aby różnił się od innych rodzajem wystawy - były bursztynowe. Najcięższa z brył przywiezionych przez owego ekwitę ważyła 13 funtów.”

Panowanie królów gockich u ujścia Wisły Historia Gotów skompilowana przez Jordanesa jest skrótem z wcześniejszego i obszerniejszego źródła, i zawiera tylko skrótowy opis dziejów tego nadwiślańskiego królestwa.

1. Berig 2. nieznany 3. nieznany 4. Gadareiks (?)

5. Filimer W dziejopisarskiej wizji Jordanesa Berig jest pierwszym znanym z imienia królem Gotów (rege suo nomine Berig)[4]. Bezpośrednio został wspomniany w Getice trzykrotnie [5]. Podczas jego panowania Goci opuścili Scandzę i na trzech łodziach dopłynęli do Gothiscandzy [6]. Jordanes nie podał imienia poprzednika Beriga, nie znamy też jego bezpośredniego następcy. Wiadomo natomiast, że piątym w kolejności po Berigu władcą miał być Filimer [7], który wyruszył z Gotami w dalszą wędrówkę do Scytii, zwanej w Getice Oium [8]. Na podstawie tekstu trudno jednoznacznie powiedzieć, czy gockie podboje Ulmerugów oraz Wandalów, opisane po dopłynięciu do Gothiscandzy, można przypisać Berigowi [9].

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.18 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Goci te tereny mieli opuścić już po kilku pokoleniach, za panowania bodaj piątego króla, Filimera syna Gadariga, w II wieku naszej ery. Za Jordanesem: "Właśnie z owej wyspy Skandza, jak gdyby z kuźni plemion, lub raczej jakby z łona rodzącego plemiona, według podania wywędrowali niegdyś Goci z królem swoim imieniem Berig. Gdy tylko zeszli z okrętów i postawili stopę na ziemi, nadali jej swoją nazwę. Do dziś, jak się twierdzi, nosi ona nazwę Gothiskandza (...).

Gdy wśród Gotów liczba ludności bardzo wzrosła, a rządy sprawował piąty po Berigu, król Filimer (...) postanowił on, by wojsko Gotów wraz z rodzinami wyruszyło dalej. W poszukiwaniu bardziej odpowiednich siedzib i przyjemniejszych okolic przybył do ziemi scytyjskiej, która w ich języku nosiła nazwę Oium.

Filimerowi spodobały się urodzajne krainy (...)".

Być może ma nasza historia wiele źródeł pisanych, lecz dziś nie sposób połączyć dawnych runicznych i dzisiejszych nazw geograficznych- pozostają spekulacje. Pozostały po Gotach rozmaite słowa w języku polskim: hełm, kniaź, podobno także: chlew, pożyczać, chleb, mięso, lek, kocioł, cudzy, pułk, szkło, lichwa, kusić, kupować. Nazwy takie jak Trląg (woda trollinazwa jednego z kujawskich jezior) czy Troga (bagno trolli- nazwa rzeki i wsi w północnej Polsce).

Archeologia potwierdza teksty Jordanesa, a także wędrówkę kultury wielbarskiej na południe Polski, na Mazowsze i Lubelszczyznę. Wg tego historyka, pierwsze duże państwo na tych ziemiach, stworzone pod przywództwem Hermanaryka, rozciągało się od Bałtyku aż po Morze Czarne, i przetrwać miało aż do najazdu Hunów. Anglosaski tekst Widsith także donosi o Gotach nadwiślańskich w IV/V wieku w kontekście wielkiej bitwy Gotów z Hunami w puszczy nad Wisłą: „Wulfhera odwiedziłem i Wyrmera;

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.19 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

tam bardzo często rozbrzmiewał szczęk broni, ponieważ wojska Hraedów mieczami ostrymi musiały bronić koło lasów nadwiślańskich starych siedzib ojczystych przed ludami Aetli.”

Późniejsze teksty źródłowe wskazują na kolejnych mieszkańców delty Wisły: „...zaś nad brzegiem Oceanu tam, gdzie trzema ujściami wchłania on wody rzeki Wistula, siedzą Widiwariowie, złączeni w jedno z rozmaitych narodów”. „Ci tedy Gepidowie tknięci zawiścią, skoro zamieszkiwali wyspę otoczoną ramionami rzeki Wiskli, którą w ojczystej swej mowie nazywali Gepedoios [...] Teraz (tzn. w połowie VI wieku- przyp. red.) podobno wyspę tę posiada plemię Widiwariów, ponieważ oni (Gepidowie) udali się na lepsze ziemie. O tych Widiwariach wiadomo, że zebrali się z rozmaitych narodów, jak gdyby do jednego schroniska i utworzyli osobne plemię." (wg Kozaryn).

Geografia sieci osadniczej Epicentrum tej cywilizacji stanowiła „Geped oios”, wyspa jakich wówczas było wiele u ujścia Wisły. Istnieje wiele spekulacji na temat jej lokalizacji. Stolicy do dziś nie odkryto, zlokalizowano jedynie wspomniany cmentarz gocki w Wielbarku. „Gepidowie więc [...] dopóki przebywali w kraju Spesis, (obrali na swą siedzibę) wyspę otoczoną mieliznami rzeki Viskli. Wyspie tej nadali w rodzinnym języku

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.20 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

miano Gepedoios (Gepidzkie błota). Dzisiaj ma ją rzekomo w posiadaniu szczep widiwarski, po odejściu Gepidów do lepszych ziem. Widiwarowie zaś pochodzą z różnorakich ludów, które gromadząc się jak gdyby w jedno schronisko utworzyły (nowy) szczep.” (Jordanes) Wisła była ówcześnie uznana za granicę terenów do których wybierali się kupcy, na niej kończyły się ówczesne nawet szczegółowe mapy, takie jak mapa Ptolemeusza na ziemiach dzisiejszej Polski wymieniająca kilkanaście miast i góry, takie jak Góry Wenedzkie, które na podstawie współrzędnych geograficznych tej mapy dzisiejsi historycy rozpoznają jako Górę Dylewską kolo Ostródy (312 m. n. p. m.), a inni jako Góry Świętokrzyskie.

Klaudiusz Ptolemeusz na swej mapie z roku ok. 150 n.e. na tym terenie wymienia m. in. Kalisię (Καλισία), identyfikowaną przez niektórych z Kaliszem, Karrodunon (Καρρόδουνον) bezpodstawnie łączony ongiś np. przez J. Lelewela z Krakowem, Skurgon (Σκοῦργον), Askaukalis (ἀσκαυκαλίς). Pomyłki umiejscowienia źródeł i ujścia Wisły sięgają 2 stopni.

Niestety- nikt nie próbował zidentyfikować owych miejscowości w terenie, prowadząc badania archeologiczne.

Grupa klasycznych filologów, historyków matematyki oraz ekspertów od kartografii stworzyła mapę Europy Środkowej sprzed 2 tysięcy lat na podstawie mapy starożytnego kartografa Klaudiusza Ptolemeusza. Ptolemeusz zademonstrował ogromną wiedzę na temat tych odległych obszarów, wskazując lokalizację gór, rzek, wysp. Spis zawiera 94 miasta, z zanotowanymi ich współrzędnymi, z dokładnością do kilku minut. Mapa określa obszary do rzeki Wisła, wówczas zamieszkiwane przez Burgundów, Gotów i Wandalów. Ptolemeusz posiadał nawet wiedzę o rzece Świna, która wypływa z Zalewu Szczecińskiego do Bałtyku, równolegle do obecnej granicy polsko-niemieckiej. Klaudiusz Ptolemeusz na swej mapie z roku ok. 150 n.e. na tym terenie wymienia m. in.Rugium, obecne Darłowo, czy Scurgum- obecny Szczecinek.[11] Wyniki ich prac w Google Maps:

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.21 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Pokaż Magna Germania na większej mapie

Jednocześnie mapa starożytnego geografa jest zaburzona. Błędy skali powstały gdy geograf przepisał kulę ziemską na płaską płaszczyznę mapy. Ptolemeusz wierzył że północne kraje były bardziej wąskie i wyciągnięte południkowo niż są one w w rzeczywistości. Dodatkowo błędnie rozmieścił Jutlandię i Szleswik- Holsztyn.

Lingwiści i historycy próbowali rozcyfrować pożółkły dokument, który stał się "zaczarowanym zamkiem", zagadką której nikt nie mógł złamać. Wreszcie obecnie mapa wydaje się ujawniać swoje sekrety. Przez 6 lat zespół badaczy tworzył model "geodetic deformation analysis", nakładki na ówczesny system geodezyjny, który pomógłby poprawić błędy antycznych

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.22 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski geodetów. Rezultatem jest wykaz lokalizujący ówczesne miasta na obecnych ziemiach polskich i niemieckich z dokładnością do 10-20 kilometrów. Mapa, jeśli np. porównać zawarte na niej na przykład współrzędne lokalizacji ujścia Wisły i niemieckiego miasta Kolonia z obecnymi danymi, jest "zadziwiająco dokładna", a ewentualne odchylenia są "niewiarygodnie niewielkie"chwalą pracę starożytnego kartografa współcześni geodeci.

Wydaje się że to właśnie geodeci i mierniczy armii rzymskiej posunęli się ze swoimi badaniami aż do Doliny Wisły i penetrując ją zbierali informacje geodezyjne na temat krajów barbarzyńców. Dieter Lelgemann, specjalista geodezji z Berlina, jest przekonany że Ptolemeusz czerpał z prac antycznych inżynierów wojskowych. Starożytny astronom wskazywał dokładne lokalizacje miast z dokładnością do minut stopni. Te współrzędne, odkodowane, istotnie często zgadzają się precyzyjnie z miejscami w których archeologowie uprzednio odkryli gockie albo teutońskie domy i wielkie grobowce grzebalne wzniesione dla ówczesnych książąt plemiennych. W Polsce znaleziono niewiele zapytków z tej epoki. Może po prostu ich nie szukano? Historia pozostawiła różne poszlaki, takie jak dawne mapy. Być może pierwsze murowane miasta istniały na terytorium współczesnej Polski już wcześniej niż sądzimy?

Cmentarzysko w Wsiorach- kamienne krgi

, 2002 ,

Autor Maria Goliska

Opracował A. Fularz na podstawie tekstów z Wikipedii (Gotyskandza, Berig, Kultura wielbarska) i poniższych źródeł: [1] Marta Landau "Polscy Goci" http://www.wprost.pl/ar/171629/Polscy-Goci/?pg=2 [2] Kultura pradziejowa na ziemiach Polski, Jerzy Filip Gąssowski, 1985, str.248-249 [3] Dzisiaj Skandynawia, u Jordanesa przedstawiona jako wyspa na północ od Vistuli; Iordanis, De origine actibusque Getarum, III, 16(dalej: Getica).

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.23 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

[4] Getica, IV, 25; „Ex hac igitur Scandza insula quasi officina gentium aut certe velut vagina nationum cum rege suo nomine Berig Gothi quondam memorantur egressi”; Przekład wszystkich podanych tu passusów w języku łacińskim, na język polski dostępny jest w: E. Zwolski, Kasjodor i Jordanes. Historia gocka czyli Scytyjska Europa, Lublin 1984, s. 91-146.

[5] Getica, IV, 25-26; XVII, 95.

[6] Ibidem, IV, 25; „qui ut primum e navibus exientes terras attigerunt, ilico nomen loci dederunt. Nam odieque illic, ut fertur, Gothiscandza vocatur”; Więcej odnośnie interpretacji przywołanego wydarzenia: J. Strzelczyk, Goci - rzeczywistość i legenda, Warszawa 1984, s. 4849; H. Wolfram, Historia Gotów, Warszawa - Gdańsk, 2003, s. 61-62; M. Pandura, Origo Gepidarum, [w:] Origines mundi, gentium et civitatum, red. S. Rosik, P. Wiszewski, Wrocław 2001.

[7] Getica, IV, 26; „Vbi vero magna populi numerositate crescente et iam pene quinto rege regnante post Berig Filimer, filio Gadarigis, consilio sedit, ut exinde cum familiis Gothorum promoveret exercitus”.

[8] H. Wolfram, Historia Gotów, Warszawa - Gdańsk, 2003, s. 61-62; Getica, IV, 27; „Qui aptissimas sedes locaquae dum quereret congrua, pervenit ad Scythiae terras, quae lingua eorum Oium vocabantur: ubi delectatus magna ubertate regionum et exercitus mediaetate transposita pons dicitur, unde amnem traiecerat, inreparabiliter corruisse, nec ulterius iam cuidam licuit ire aut redire” [9] J. Strzelczyk, Goci - rzeczywistość i legenda, Warszawa 1984, s. 49-50; Getica, IV, 26; Vnde mox promoventes ad sedes Vlmerugorum, qui tunc Oceani ripas insidebant, castra metati sunt eosque commisso proelio propriis sedibus pepulerunt, eorumque vicinos Vandalos iam tunc subiugantes suis aplicavere victoriis.

[10] 2,0 2,1 Praca zbiorowa: Oxford - Wielka Historia Świata. Cywilizacje Europy. Anglia Słowianie. Cywilizacje Australii i Oceanii. Papuasi. T. 13. Poznań: Polskie Media Amer.Com, 2006, s. 48. ISBN 83-7425-368-1.

[11]Tekst opracowałem na podstawie artykułu w Der Spiegel, 10/01/2010 pt. "Berlin Researchers Crack the Ptolemy Code", wybierając z niego dane na temat polskiego fragmentu mapy.

Praca naukowców została opublikowana jako książka: Andreas Kleineberg, Christian Marx, Eberhard Knobloch, Dieter Lelgemann (eds.), Germania und die Insel Thule. Die Entschlüsselung von Ptolemaios´ „Atlas der Oikumene“, wyd. Wissenschaftliche

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.24 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski Buchgesellschaft, Darmstadt, 2010, ISBN 978-3-534-23757-9.

[12]http://en.wikipedia.org/wiki/Wielbark_culture

Goci – Starożytni zdobywcy ze Skandynawii

I. Narodziny kultury wielbarskiej na ziemiach Polski.

Historia plemion gockich, które pojawiły się na arenie dziejów w czasach upadku Cesarstwa Rzymskiego i na kartach dzieł ówczesnych dziejopisarzy, mogłaby wciąż dzisiaj stanowić kanwę wręcz sensacyjnej powieści. Oto jeden z ludów, wywodzący się z zimnych, nieznanych i barbarzyńskich północnych rubieży Europy, przepływa gdzieś w czasach Chrystusa przez Bałtyk i osiedla się w okolicach Pomorza Gdańskiego (Jordanes podaje legendę o wyprawie zaledwie trzech łodzi), by po upływie paru pokoleń objąć swym władaniem pokaźne tereny Europy i zostać jednym z głównych pogromców ogromnego rzymskiego Imperium. Historia ta jest o tyle dla nas ciekawa, że Goci, zanim osiągnęli swe niewiarygodne sukcesy, spędzili kilka wieków na terenach północnej i wschodniej Polski. W ciągu setek lat wykazali ogromną elastyczność swojej kultury, zdolnej do dopasowania się do zmieniających się warunków politycznych i geograficznych. Byli też zdolni do akceptacji przedstawicieli bardzo różnych kultur otaczających ich ludów.

Wciąż jednak, po upływie ponad półtora tysiąca lat, niewiele wiemy na temat ich dziejów.

Musimy wyłuskiwać prawdę z pomiędzy bajań i bohaterskich legend, w które obfitują bardzo nieliczne zachowane przekazy starożytnych historyków (takich, jak np. wspomniany Jordanes) i łączyć ją z rezultatami wielu lat wykopalisk archeologicznych w rozmaitych krajach europejskich. Dopiero połączone wysiłki historyków, znających starożytne przekazy i archeologów, badających ślady anonimowych i niepiśmiennych ludów dawnej Europy, mogą nam dać odpowiedź na nurtujące nas pytania, najczęściej z dozą pewnego prawdopodobieństwa. Wyobraźmy sobie bowiem, co może pozostać po prawie dwóch tysiącach lat po niewielkiej osadzie z drewnianych chat. Od początków istnienia archeologii jako nauki, największą pomocą wciąż pozostaje odkrywanie starożytnych cmentarzy i obserwacja sposobów chowania ciał oraz obecnego wyposażenia, tj. przedmiotów użytkowych, jakie pozostawiali tam bliscy zmarłych.

W epoce nowożytnej, już od czasów Odrodzenia rosło zainteresowanie wiedzą, którą można

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.25 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski uzyskać dzięki badaniom zabytków, artefaktów przeszłości. Szczególnie zrozumiałe było to właśnie w Italii, gdzie ludzie żyją wśród wspaniałych budowli, pozostawionych przez wiele poprzednich generacji. Już od XVIII w., początkowo skrycie, tamtejsze władze prowadziły odkrywanie miast Pompejów i Herkulanum, przysypanych w starożytności przez wulkaniczne popioły, w wyniku katastrofalnej erupcji Wezuwiusza. Z kolei pod koniec tego wieku miała miejsce wojskowa ekspedycja Napoleona do Egiptu, która przywróciła Zachodowi pamięć o dawnej cywilizacji faraonów. Wkrótce naukowcom udało się odszyfrować egipskie hieroglify dzięki znalezionemu kamieniowi z Rosetty, pokrytemu napisem w trzech alfabetach. Kolejnym bodźcem, który spowodował ogromny wzrost zainteresowania archeologią, były spektakularne sukcesy pasjonata-amatora Heinricha Schliemanna, który w latach 70-tych XIX w., na obszarach związanych z kulturą starożytnej Grecji, odkrył ruiny legendarnej Troi (znanej z Iliady Homera) oraz zbadał Mykeny, jedno z głównych miast spartańskich, biorących udział w wojnie trojańskiej.

Fala dużej popularności wykopalisk, która w tamtej jeszcze dekadzie ogarnęła Europę, nie ominęła również Niemiec, ojczyzny Schliemanna. Wtedy właśnie doszło do odkrycia w Wielbarku, na przedmieściach Malborka (w ówczesnym zaborze niemieckim), wielkiego cmentarzyska nieznanego starożytnego ludu, który umieszczał w grobach swoich zmarłych charakterystyczne gliniane naczynia i ozdoby. Mimo iż początkowo prace na tym miejscu prowadzili amatorzy, szybko jednak pochodzące stamtąd przedmioty znalazły się, dzięki działalności dra Franza Marshalla, w muzeach w Gdańsku, Kwidzynie, Królewcu i Berlinie.

Przyciągnęło to oczywiście uwagę profesjonalistów. Najbardziej kompleksowe wykopaliska w tym miejscu przeprowadzono jednak dopiero w latach 30-tych XX w. pod kierownictwem Reinharda Schindlera. Dzięki odkryciu wielu innych miejsc w rejonie Zatoki Gdańskiej i w niedalekiej okolicy, w których znaleziono podobne zabytki, naukowcy stwierdzili, że są one pozostałością jednej kultury.

Chociaż okazało się, że cmentarzysko koło Malborka nie było aż tak rozległe, jak to szacowano (początkowo błędnie łączono z tym jednym okresem groby z różnych epok), to aby uniknąć nadinterpretacji, działający już po wojnie wybitny polski archeolog i znawca tematu Ryszard Wołągiewicz, nadał tej formacji po prostu miano kultury wielbarskiej. Jej stanowiska znajdowano na rozległym obszarze od Elbląga na wschodzie, w pasie ujścia Wisły aż do Kujaw oraz na Pomorzu Gdańskim i Środkowym. Obszar ten kończył się mniej więcej na terenie Pomorza Zachodniego (ziemia szczecińska), a na południu dochodził do północnej Wielkopolski, z rzadka przekraczając Noteć, a nawet Wartę. Okres trwania tej formacji oceniano mniej więcej na czas istnienia Cesarstwa Rzymskiego, jej najwcześniejszy okres, po zasiedleniu Wybrzeża, Wołągiewicz nazwał fazą lubowidzką, od nazwy cmentarzyska w osadzie Lubowidz, znajdującej się w okolicach Lęborka. Jej sąsiadami były również germańskie plemiona, ale pochodzące raczej z terenów północnych Niemiec, tworzące na znacznym

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.26 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski obszarze naszego kraju (od Wielkopolski po Wisłę, Karpaty i Śląsk) tzw. kulturę przeworską, identyfikowaną przez badaczy ze starożytnymi Wandalami. Na Pomorzu Zachodnim znajdowali się germańscy Rugiowie, a na wschodzie (począwszy od Mazur i Prus) liczne i zasiedziałe plemiona bałtyjskie, przodkowie m.in. dzisiejszych Litwinów.

Archeolodzy po latach badań stwierdzili, że na obszarze Pomorza Gdańskiego znajdowała się niewiele lat wcześniej tzw. kultura oksywska, która została szybko zastąpiona gdzieś w czasach Chrystusa przez nieznanych przybyszów, którzy prawdopodobnie przypłynęli zza morza Bałtyckiego. Zidentyfikowano ich dość szybko dzięki opowieści zawartej w dziele żyjącego w VI w. n.e. rzymsko-gockiego historyka Jordanesa. Pisał on o wyprawie plemienia Gotów, którzy pod przywództwem władcy Beriga, jakoby jedynie na pokładzie trzech łodzi, przepłynęli ze Skandynawii na ziemie w rejonie ujścia rzeki Vistuli-Viskli (Wisły). Miałaby się tam w starożytności znajdować wyspa, a raczej otoczona odnogami rzeki połać lądu, którą przybysze nazwali Gotiskandią (Gotiskandzą), ku czci swej północnej ojczyzny. Zauważono, datowane na ok. I w. n.e., początkowe współwystępowanie pochówków kultury oksywskiej i wielbarskiej, z których ta druga zastąpiła tą pierwszą, naruszając czasem już istniejące groby, co przeczyłoby tezie o kontynuacji zasiedlenia, ale raczej świadczyłoby o przybyciu nowego ludu (jak twierdzi Andrzej Kokowski).

Można zauważyć na marginesie historii, że tożsamość kultury wielbarskiej znana już była archeologom niemieckim jeszcze przed II wojną św., co starali się wykorzystać w swej ideologii tamtejsi zwolennicy agresywnej nazistowskiej ekspansji na Wschód (drang nach Osten), udowadniając germańskość tych ziem. Było to na rękę propagandzie Hitlera, dlatego po zdobyciu Polski zmienił Gdynię w Gotenhafen („gocki port”), podobnie jak po zdobyciu Krymu (gdzie również istniało niegdyś gockie państwo) nazwę Symferopol zamienił na Gotenburg, a Sewastopol na Theodorighafen, ku czci Teodoryka Wielkiego, władcy Italii. Na początku lat 40tych XX w. na wschodnich niemieckich terenach nastąpił też wyraźny rozwój archeologicznych wykopalisk, hitlerowskie władze widać nie żałowały pieniędzy na takie prestiżowe przedsięwzięcia. Można wszakże powiedzieć, że pewnie większy tytuł do spuścizny Gotów niż Niemcy, jak zauważa prof. A. Kokowski, mogłoby mieć choćby Królestwo Hiszpanii, które wprost dziedziczy tradycję chrześcijańskiego królestwa gockiego na tej samej ziemi (Półwysep Iberyjski).

Wróćmy jednak do naszej opowieści. Goci założyli wiele nowych, własnych osad, po których zostały m.in. charakterystyczne cmentarzyska. Jedne z najciekawszych znaleziono na Pojezierzu Kaszubskim, na południowy-zachód od Gdańska, przede wszystkim w Odrach, Węsiorach i Grzybnicy. W latach siedemdziesiątych XIX w. opisywali je już niemieccy naukowcy, a już po powrocie Pomorza Gdańskiego do Polski, w latach 20-tych XX w. prowadził tam wykopaliska sławny polski uczony prof. Józef Kostrzewski, odkrywca Biskupina. W

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.27 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski sosnowych lasach do dziś widać wyraźne kręgi wyznaczone przez stojące nieduże głazy, niekiedy też obszary pokryte (wybrukowane) całkowicie kamieniem, a także liczne kurhany, w których chowano zmarłych. Stwierdzono że występują tam również nieoznaczone groby, archeolodzy domyślają się więc, że kurhany były raczej miejscem pochówku znaczniejszych osób gockiej społeczności. Natomiast kręgi prawdopodobnie służyły jakimś kultowym zgromadzeniom, w czasie których mogło nawet dochodzić do składania ofiar z ludzi, o czym mogą świadczyć dość rzadko zakopane tam szczątki zmarłych, bez wyposażenia. Jordanes we wspomnianej już swojej Getice, wzmiankuje o żertwach z jeńców, składanych plemiennemu bogu wojny. Świadectwa podobnych zachowań u Germanów, polegających na topieniu dużej ilości zdobycznej i celowo (rytualnie) zniszczonej broni, odnaleziono jeszcze podczas wykopalisk w XIX w. w bagnach półwyspu Jutlandzkiego (Dania). Rejon Kaszub wielu polskich archeologów uważa za „właściwą” Gotiskandię.

Właśnie owe kręgi i kurhany, znajdujące się w Odrach i Węsiorach, oraz wyposażenie wielu grobów na Pomorzu, mają swoje analogie w Skandynawii. Badacze sądzą, że plemiona kultury wielbarskiej przybyły z jednego z regionów południowej Szwecji, obecnej prowincji Gӧtaland oraz prawdopodobnie z bałtyckiej wyspy Gotlandii. Znajdują się tam podobne kręgi kamienne ze stelami w centrum, a także kurhany. W grobach znaleziono tego samego typu, charakterystycznie zdobione zapinki do odzieży, tzw. fibule (typu kuszowatego), oraz sprzączki do paska, wykonane kunsztownie w metalu w jednej technice. Przybyli na tereny Polski Goci wytwarzali z metali kolorowych również charakterystyczne bransolety, które posiadały zakończenia w kształcie główek węży, znane z wykopalisk na gockich cmentarzach np. w rejonie Gdańska, Elbląga, Żuław, Ostródy. Wykonywali też tzw. esowate (wężowate) zapinki do naszyjników ze srebra i złota. Ogólnie rzecz biorąc produkowali biżuterię o wysokich walorach artystycznych i kunsztowną, jak na starożytne prymitywne warunki produkcji, nie żałując srebra i złota. Typowe dla nich są też wazowate naczynia gliniane, zdobione ornamentem w formie na przemian gładzonych i chropowatych trójkątów.

Zwyczaje związane z pochówkiem zmarłych stanowią dla badaczy najważniejszą cechę, odróżniającą kulturę wielbarską od sąsiadujących z nimi od południa plemion wandalskich (zwanych też Lugiami). Przede wszystkim Goci nie wkładali swoim zmarłym do grobu uzbrojenia, tj. mieczy i oszczepów, zakaz ten z niewiadomych powodów przestrzegany był przez cały okres istnienia tego ludu i w bardzo rzadkich wypadkach łamany. Unikano najczęściej w ogóle zaopatrywania zmarłych w przedmioty wykonane z żelaza, czasami tylko wkładano elementy wyposażenia jeźdźców, np. ostrogi, elementy uprzęży, nieraz wykonane z metali kolorowych, rzadko znajdowano też niewielkie repliki broni wykonanej z takiego surowca. Z tego względu zachowało się niestety niewiele przykładów gockiego uzbrojenia, co utrudnia zrekonstruowanie ich wojennego wyposażenia. Odwrotna sytuacja była u Wandalów (kultura przeworska), gdzie w praktycznie każdym grobie wojownika można znaleźć rytualnie

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.28 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski pogięty miecz w pochwie, często też grot oszczepu czy żelazny szczyt tarczy (umbo).

Kowalstwo było wtedy zresztą bardzo rozpowszechnione. Niezliczone tysiące sztuk broni produkowano z użyciem węgla drzewnego i glinianych pieców.

W odróżnieniu od swoich południowych sąsiadów, Goci nie przestrzegali rygorystycznie nakazu palenia ciał zmarłych na stosie i umieszczania ich prochów w specjalnych pojemnikach (tzw. popielnicach). Z upływem czasu, na ich cmentarzach można zaobserwować nasilający się birytualizm; część pochówków jest ciałopalnych, (prochy umieszczone są najczęściej w specjalnych naczyniach – popielnicach, czasami są luźno rozsypane), a część ciał jest chowanych tak jak w naszej kulturze prosto do ziemi, (czyli inhumowanych) - zwykle w trumnach kłodowych, dłubanych wtedy przez rzemieślników z ogromnych pni drzew. Po upływie kilku wieków, zapewne pod wpływem otaczających ich ludów germańskich u Gotów zaczął ponownie wyraźniej przeważać zwyczaj ciałopalenia, który gwałtownie zaniknął u ludów europejskich dopiero w wyniku chrystianizacji i wyeliminowania w związku z tym tradycji pogańskich.

II. Ekspansja Gotów z terenów Pomorza na południowy wschód.

Przez pierwsze wieki swojego pobytu na Pomorzu Gotów oddzielał od ludów sąsiednich pas „ziemi niczyjej”, świadczący prawdopodobnie o panujących tam wojnach i konfliktach, które zniechęcały tam ludzi do osiedlania się i bliższych kontaktów. Historycy sądzą, że Goci mogli nawet już w I w. n.e. prowadzić skutecznie ekspedycje wojenne na południe, tak jak to mogło mieć miejsce w wypadku obalenia władcy Marboda i osadzenia niejakiego Katualdy na tronie Markomanów, zamieszkujących ziemie obecnych Czech. Inaczej było tylko na odcinku dolnej Wisły gdzie na granicy Kujaw plemiona kultury wielbarskiej stykały się przez rzekę z plemionami kultury przeworskiej (Wandalami), zajmującymi centralną i południową Polskę.

Powód tego był taki, że przez tereny te przebiegał niezwykle dochodowy szlak wypraw i kupców handlujących bursztynem, wydobywanym wtedy w rejonie Zatoki Gdańskiej, później też na półwyspie sambijskim (Prusy). Trasa wiodła, jak świadczą wykopaliska, przez Wrocław i Kalisz, a więc tereny Wandalów, do ujścia Wisły, które kontrolowali Goci. Wymuszało to współpracę tych plemion w celu ochrony szlaku, bursztyn bowiem był towarem bardzo pożądanym i cennym u Rzymian.

Na tym odcinku, jak dowodzą wykopaliska, dochodziło do stopniowego mieszania się wpływów

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.29 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski kulturowych. Jak zobaczymy później, nie był to jedyny taki przypadek. Na Żuławach, u ujścia Wisły, Goci budowali nawet drogi z grubych kłonic dębowych, układanych na piasku, które utrzymywane były w dobrym stanie przez dwa stulecia. Czy stanowiły one ostatni odcinek tego najważniejszego wówczas w Europie Środkowej szlaku handlowego? Była to też pierwsza droga, którą docierały na teren obecnej Polski wartościowe przedmioty wykonane w Imperium Rzymskim, począwszy od zwykłych szklanych paciorków, które w oczach nieznających tego materiału barbarzyńców miały dużą wartość, przez monety z podobiznami cesarzy, wykonane z różnych kruszców, aż po brązowe kociołki, naczynia i szklane pucharki. Wino było wtedy luksusowym towarem z południa i tylko elity plemienne mogły sobie pozwolić na jego spożywanie. Rzymianie zabraniali swoim obywatelom handlować z barbarzyńcami przede wszystkim bronią, złotem i monetami, ale te zakazy były zwykle łamane, z wyjątkiem uzbrojenia (ale też nie zawsze). Przedmioty zbytku przyczyniły się zapewne do umocnienia się podziałów społecznych i wyodrębnienia się klas posiadaczy wśród Germanów, jak to można zauważyć na podstawie znajdowanych w grobach inwentarzy przedmiotów.

Sytuacja zmieniła się diametralnie z chwilą wybuchu tzw. wojen markomańskich. W środkowym okresie wpływów rzymskich, pod koniec II w. po Chr., plemiona germańskie zaatakowały słabnące wówczas Imperium, wdając się z nim w trwający ponad dekadę krwawy konflikt, przerwany dopiero przez nieoczekiwaną śmierć wojowniczego cesarza Marka Aureliusza w 180 r. Ludy kultury przeworskiej, identyfikowanej z Wandalami, zaczęły się przedostawać poprzez Beskidy ku obszarom naddunajskim, opuszczając swoje siedziby m.in. w północnej Wielkopolsce. Dziś nie wiemy, czy uczynili to dobrowolnie, czy byli naciskani od północy przez Gotów, którzy zajęli na pewien czas ich tereny. Niespokojnych Germanów zapewne nęciła perspektywa zdobycia ogromnych łupów w bogatych prowincjach rzymskich za Dunajem, może również szukali ziem o łagodniejszym klimacie do osiedlenia się. Również Goci nie oparli się tej tendencji, opuszczając w znacznej mierze najdalej na zachód wysunięte obszary Pomorza Środkowego i północnej Wielkopolski. Na przełomie II i III w. wyruszyli na południowy wschód początkowo wzdłuż Wisły, a następnie Bugu, by skolonizować pas nadrzeczny w rejonie obecnej wschodniej granicy Polski oraz zachodnie obszary obecnej Ukrainy – Wołyń i Podole.

Jordanes pisze na temat tej wędrówki, że plemię znacznie wzrosło liczebnie w Gotiskandii, dlatego pod dowództwem Filimera, zdecydowało się wyruszyć w poszukiwaniu nowych siedzib.

Po wędrówce przez niebezpieczne i dzikie błota Goci dotarli do urodzajnych ziem Scytów (lub Sarmatów), indoeuropejskich koczowników zamieszkujących ukraińskie stepy. Szybko skolonizowali w III w. ogromne tereny w dorzeczu Morza Czarnego, między Dniestrem i Dnieprem, walcząc i wchodząc w sojusze z tamtejszymi ludami. W pochówkach na nowych obszarach zauważalna jest obecność przedmiotów i ślady rytuałów koczowników. Świadczy to, według specjalistów o federacyjnej do pewnego stopnia naturze związku Gotów, który

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.30 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski akceptował obok własnego rytu różne inne tradycje plemienne. Na korzyść tej hipotezy przemawia również obecność tam nielicznych grobów, wyposażonych obficie w charakterystyczne dla Wandalów pogięte miecze i inne żelazne elementy uzbrojenia, których nie spotykamy przecież w pochówkach kultury wielbarskiej. Oznacza to, że w kolonizacji ukraińskich stepów uczestniczyli również inni Germanie. Starożytni kronikarze wspominają na przykład o podbojach Herulów daleko na wschodzie, aż nad Donem, gdzie zdobyli grecką faktorię handlową Tanais.

Nie znaczy to jednak, że nasze plemiona opuściły zupełnie zajęte wcześniej tereny obecnej Polski. Wciąż pozostały one na pierwotnym obszarze ujścia Wisły, a nawet rozszerzyły swoje panowanie na wschód, zajmując część Mazur. Jordanes wspomina, że ród Gepidów wyruszył śladem swoich krewniaków ze Skandynawii, by osiedlić się również u ujścia Wisły. Archeolodzy przypuszczają, że śladem po nich mogą być stanowiska znalezione na Nizinie Elbląskiej.

Gepidowie również podążyli na południe, prawdopodobnie wzdłuż Bugu. Odegrali oni istotną rolę później, w V wieku, w walkach z upadającym Cesarstwem Rzymskim i tamtejszymi plemionami barbarzyńców.

Goci w trakcie swojej ekspansji skolonizowali żyzny obszar niewielkiej Kotliny Hrubieszowskiej nad Bugiem, stanowiący ważne ogniwo komunikacyjne i handlowe między ukraińskimi stepami a Pomorzem oraz znajdującą się dalej Skandynawią. Tędy na przykład wędrowali na północ handlarze szklanych paciorków i pucharków, wytwarzanych nad Morzem Czarnym przez greckich rzemieślników. Odnalezione tam ślady cywilizacji określone zostały przez znanego badacza A. Kokowskiego mianem grupy masłomęckiej. Znaleziono tam wiele innych przykładów importów rzymskich – ceramiczne, tłoczone naczynia terra sigillata, oraz wiele monet (często podrobionych), przedstawiających cesarzy z różnych okresów. Obok typowych dla tej kultury kościanych grzebyków, metalowych sprzączek do pasa i fibul z kabłąkiem w kształcie kaczki, znaleziono także wisiorki należące do kobiet sarmackich. Obróbka metali osiągnęła tam wysoki poziom w związku z produkcją różnych ozdób. Niektórzy badacze dopatrują się nawet możliwości istnienia tam legendarnej społeczności Amazonek – wojowniczych kobiet, o których wspominał Jordanes.

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.31 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Różnorodne i skomplikowane są rodzaje pochówków i związanych z nimi prawdopodobnych wierzeń tamtejszych mieszkańców. Są one ogólnie birytualne, dokonywano niekiedy też kawałkowania zwłok w celu spalenia ich części lub złożenia innemu zmarłemu (krewnemu) w ofierze. Odnotowano też pochówki zwierząt. Na cmentarzach znajdowano też ślady niewielkich świątyń, otoczonych rowem wypełnionym prochami zmarłych. Archeolodzy odkryli pozostałości kilku wielkich chat o powierzchni ponad 200 m². Ogólnie obszar Kotliny był gęsto zaludniony i etnicznie zróżnicowany, liczne osady grupy masłomęckiej zamieszkiwała jednocześnie populacja kilku tysięcy osób.

Osadnictwo gockie od wąskiej linii Bugu rozszerza się na północ, obejmując swoim zasięgiem wschodnie Mazowsze do Narwi, a z drugiej strony zajmując Lubelszczyznę aż po linię Wisły.

Było to możliwe po opuszczeniu tych terenów przez nielicznych Wandalów, których główne siedziby znajdowały się na tą rzeką, na zachodzie. Możliwe, że zostali oni do tego zmuszeni przez nowych mieszkańców, wykopaliska odsłaniają ślady niezbyt intensywnych walk – spalone chaty, zakopane w pośpiechu skarby, groby wojowników. Nasilona ekspansja Gotów i ich większy dobrobyt materialny spowodował rosnące u nich rozwarstwienie społeczne, co widać na przykładzie wznoszenia dużych kurhanów w rejonie biegu środkowego Bugu, takich jak te znajdujące się w Rostołtach, Cecelach i Pielgrzymowie. Znaczniejsi zmarli byli chowani w bogato wyposażonych grobach, czasem wyjątkowo w drewnianych komorach (książęta), przysypywanych kamieniami, a następnie ziemią. Podobne budowle charakterystyczne były również dla innych Germanów w tym okresie, np. dla Wandalów. Po odkopaniu kurhanu archeolodzy znajdowali ślady ognisk i stosu pogrzebowego wewnątrz kamiennego kręgu, wyznaczającego krawędź całej budowli. Birytualizm pochówków odchodził w przeszłość, dominowało tu bezapelacyjnie ciałopalenie zwłok. Archeolodzy nazwali ten późny okres kultury wielbarskiej fazą cecelską. Najliczniejsze były oczywiście znajdujące się niedaleko setki „zwykłych” skromnych pochówków, nie wyróżniające się wyraźnie nad powierzchnię ziemi.

III. Podział na Ostrogotów i Wizygotów.

Osiedli w III w. na obszarze Ukrainy Goci osiągnęli wyższy stopień rozwoju cywilizacyjnego, niż ich przodkowie na terenie Polski. Dzięki kontaktom z rozwiniętymi kulturami na południu rozpowszechniają się wśród nich trwalsze naczynia toczone na kole garncarskim. Zastępują one w znacznym stopniu ciężką i nietrwałą ceramikę lepioną ręcznie, która znajduje teraz

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.32 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski zastosowanie głównie jako popielnice z prochami zmarłych, wstawiane do grobów. Podobnie jak nad Bugiem w Cecelach, dominuje tam germański obrzęd ciałopalenia. Goci osiedlają się nad Morzem Czarnym, u ujścia Bohu i Dniestru, podbijając tamtejsze nieliczne miasta – kolonie greckie (Olbia i Tyr). Posłużą im one jako baza wypadowa łupieżczych wypraw morskich, pustoszących w połowie III w. rzymskie miasta Trapezuntu, znajdujące się na obszarze dzisiejszej Gruzji i wschodniej Turcji. Udało im się nawet przepłynąć koło potężnego Bizancjum, przez cieśninę Bosfor i złupić osady na wybrzeżach Morza Egejskiego (obecnie Grecja i zachodnia Turcja), dotrzeć do Cypru oraz wtargnąć w głąb Azji Mniejszej, siejąc zniszczenie i rabując tamtejsze kwitnące ziemie Chalcedonu. Ten proceder uprawiali prawdopodobnie razem z innymi Germanami: Bastarnami i Wandalami, oraz indo-irańskimi koczownikami sarmackimi.

Inna część tego ludu zakłada swoje osady daleko na wschodzie, aż za Dnieprem. Od nazwy wsi, znajdującej się niedaleko Kijowa, cała formacja zamieszkująca stepy Ukrainy została nazwana mianem kultury czerniachowskiej. Naturalną konsekwencją opanowania całego tego obszaru było też przejście Przesmyku Perekopskiego i częściowe opanowanie Krymu przez Gotów.

Toczyli oni tam walki w głębi tego półwyspu z resztkami koczowniczego, irańskiego ludu Alanów (Sarmatów), z którym po pewnym czasie się sprzymierzyli i zmieszali, jak świadczą archeologiczne wykopaliska. Znajdujące się tam na wybrzeżu Morza Czarnego bogate, starożytne greckie miasta, tworzące Królestwo Bosporańskie, oraz położone na wschodzie Chersonez i Bałakława, musiały wtedy swój spokój okupywać najeźdźcom sowitymi darami.

Goci na półwyspie prawdopodobnie byli szybko schrystianizowani, już w IV w. mogli mieć swojego biskupa.

Ludy osiadłe na ukraińskich stepach zajęły się produkcją rolną i hodowlą bydła na tamtejszych żyznych ziemiach, zapewne handlując z Rzymem. Świadczą o tym m.in. znalezione obszerne gliniane pojemniki – spichlerze. Natomiast ci znad ujścia Dniestru, wznosili nawet kamienne osady naśladujące tamtejsze miasta. Plemiona tworzące kulturę czerniachowską, nazywane były „ludami stepu” (tj. Greunthungami), ale później, od swojego wschodniego miejsca zamieszkania, otrzymali bardziej znane miano Ostrogotów. Toczyli oni zwycięskie wojny m.in. z Wenetami (być może przodkami Słowian, zamieszkałymi na terenie obecnej Białorusi) oraz ze wspomnianymi germańskimi Herulami, osiadłymi nad Donem, daleko na wschodzie Europy.

W połowie tegoż III w. znad Bohu i Dniestru wyruszyła też, pod przywództwem niejakiego Cnivy, łupieżcza wyprawa na Bałkany. Rozpoczął się wówczas szybki proces opanowywania obszaru Dacji (dzisiejsza Rumunia), przylegającej bezpośrednio do Dunaju – wielkiej rzeki, która stanowiła naturalną granicę Cesarstwa Rzymskiego, chroniącą je od dzikich barbarzyńców z północy. Hordy barbarzyńców nie zatrzymały się jednak na tej barierze i przeniknęły na południowe Bałkany, plądrując nawet tak odległe tereny, jak Półwysep

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.33 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski Peloponez (południowa Grecja). Brutalnym najazdom na prowincje Rzymu położyły kres w następnym (269) roku wojska cesarza Wiktoryna, który po zwycięskiej bitwie pod Nassus (obecnie Nisz w Serbii) przybrał nawet tytuł Gothicus Maximus, czyli „Pogromca Gotów”.

Pobitym grabieżcom nie pozostało nic innego, jak wycofać się do podbitej Dacji. Znalezione tam ślady pobytu Gotów zostały przez archeologów nazwane kulturą Sintana de Mureş. W odróżnieniu od swych wschodnich pobratymców nazywano ich Therwingami, czyli „ludźmi lasu”, lecz historykom bardziej znani są pod późniejszą nazwą Wizygotów (Zachodnich Gotów).

Byli pierwszymi germańskimi barbarzyńcami, którzy przyjęli z Rzymu chrześcijaństwo (IV wiek) w formie rozpowszechnionej wtedy herezji arianizmu (negującej boskość Jezusa).

Dokonał tego spokrewniony z nimi biskup Wulfila, a egzemplarze przetłumaczonej przez niego Biblii, są jedynym dziś praktycznie świadectwem pisanym języka gockiego, zanikłego już wiele stuleci temu. Arianizm rozpowszechniał się wśród Wizygotów początkowo nie bez oporu lokalnych władców, ale jednak pozostali mu wierni stosunkowo długo, bo przeszli na katolicyzm dopiero w końcu VI w., kiedy ostatecznie osiedlili się na kilka stuleci w Hiszpanii.

Będąc jeszcze w Dacji podbili oni mieszkających w sąsiedztwie Daków i Sarmatów i z różnym szczęściem toczyli wojny z Rzymianami, którzy próbując odbić utraconą prowincję, wybudowali nawet w 328 r. most przez Dunaj.

IV. Najazd Hunów. Podbój Rzymu przez Germanów i jego upadek.

Na początku IV wieku gockie terytoria zajmowały ogromny obszar Wschodniej Europy, począwszy od ujścia Dunaju i Dacji na zachodzie, przekraczając znacznie ogromną rzekę Dniepr i z czasem mogło dojść do Donu na wschodzie. Kraj Ostrogotów największy rozkwit osiągnął pod rządami Hermanaryka, jego władztwo mogło obejmować oprócz stepów Ukrainy także znaczne tereny obecnej europejskiej części Rosji aż po góry Ural oraz kraj Estiów (Bałtów). I to właśnie jemu przyszło dożyć wielkiej tragedii swojego ludu. Okazał się nią najazd Hunów, tureckiego ludu ze wschodnich stepów, który dramatycznie zmienił i tak już skomplikowaną sytuację w Europie. Sędziwy Hermanaryk zginął lub zmarł w 376 r. w niejasnych okolicznościach. Wielkie państwo Ostrogotów rozpadło się, a słuch o tym ludzie zaginął na prawie sto lat, kiedy to ponownie pojawili się na zachodzie Europy na polach wielkiej bitwy na Polach Katalaunijskich (451 r.), jako sojusznicy Hunów przeciwko Imperium Rzymskiemu. Na Krymie Germanie razem z Sarmatami schronili się przed niebezpieczeństwem w górach. W tym czasie na ziemiach polskich osady gockie w rejonie dolnej Wisły, zachodnich

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.34 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski Prus i środkowego Bugu (grupa masłomęcka), żyjące z handlu z Południem, powoli chyliły się ku upadkowi, mieszając się stopniowo z różnymi sąsiednimi ludami – Germanami, Bałtami i Sarmatami.

Najazdowi Hunów uległa również Dacja, której mieszkańcy próbowali bronić swego terytorium, tworząc w rejonie ujścia Dunaju system ziemnych wałów. Tamtejszy władca Wizygotów Fritigern poprosił rzymskiego cesarza Walensa w 377 r. o możliwość przepłynięcia Dunaju i schronienia się na przeciwległym brzegu rzeki, w Tracji. Cesarz zgodził się i obiecał im zaopatrzenie w żywność, w zamian za pomoc wojskową przeciwko Hunom. Jak podają źródła historyczne, podczas przeprawy zginęło wielu wycieńczonych Gotów. Jednak warunki w Tracji nie były lepsze, żywność nie dotarła do potrzebujących, prawdopodobnie została rozkradziona przez prowincjonalnych urzędników Imperium. Wobec złamania warunków umowy zdesperowani Wizygoci rozpoczęli marsz głodowy przez Trację i podnieśli bunt. Udało im się wciągnąć nadciągającą karną ekspedycję Rzymian w zasadzkę. W bitwie pod Adrianopolem wojska cesarza Walensa poniosły latem 378 r. nieoczekiwanie klęskę, a on sam zginął. Było to wydarzenie dotychczas bez precedensu w dziejach Europy. Nowy cesarz Teodozjusz I podpisał rok później z Wizygotami pokój, przez szesnaście lat jego panowania nie dochodziło do większych konfliktów.

W tym dramatycznym okresie historii doszło do kolejnego ważnego wydarzenia, które zaważyło na losach Europy. Umierający Teodozjusz w 395 r. podzielił Cesarstwo pomiędzy swych dwóch synów na część zachodnią, ze stolicą w Rzymie i wschodnią, ze stolicą w Konstantynopolu (dawniejszym Bizancjum). Historia pokazała, że podział ten okazał się trwały. Część wschodnia, zdominowana przez wpływy greckie, osłabiona była wojnami i najazdami, natomiast Cesarstwo Zachodnie zostało osamotnione w sytuacji narastającego naporu barbarzyńców. W tym czasie, w atmosferze wewnętrznych sporów, kolejnym władcą Wizygotów zostaje Alaryk, początkowo będący oficerem na służbie Imperium. Wizygoci, zrażeni do współpracy z Rzymianami, po śmierci cesarza opuścili tereny naddunajskie i najechali Grecję i okolice Konstantynopola, korzystając z nieobecności tamtejszych wojsk i zaangażowania ich na odległych granicach. Wybitny rzymski wódz Stylichon (z pochodzenia Wandal) okrążył jednak najeźdźców, zmuszając ich do odwrotu.

Na początku V w. Alaryk ze swoimi wojskami zagroził tym razem Italii, odnosząc tam początkowo sukcesy. W 402 r. został jednak ponownie pokonany przez Stylichona w bitwach pod Pollentią i pod Weroną. Wizygotom pozwolono się osiedlić w Panonii i Ilirii po drugiej stronie Adriatyku. Nieoczekiwanie stali się sojusznikiem cesarza Honoriusza w sporze o przynależność tych prowincji z Konstantynopolem. W tym czasie miał też miejsce najazd na Italię dużej armii Ostrogotów, ale i tym razem armia cesarska okazała się niepokonana. Rzym zmagał się także z silną inwazją Germanów (Wandalów) na Galię na początku 407 r.

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.35 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski Wykorzystując osłabienie Imperium, Alaryk, po śmierci Stylichona, wypowiedział posłuszeństwo Honoriuszowi, wkroczył do Italii i rozpoczął oblężenie samego Rzymu.

Przekupieni bogatymi darami Wizygoci odstąpili od murów Wiecznego Miasta i pragnąc zdobyć nieco żywności rozpoczęli negocjacje z Honoriuszem, który schronił się w Rawennie.

Po zerwaniu negocjacji w 410 wojska Alaryka zdobyły Rzym. Było to wydarzenie niebywałe w tamtej epoce, trzy dni i noce rabowano skarby niezdobytego dotąd miasta, uprowadzono też siostrę cesarza, Gallę Placydię. Zdobywcy skierowali się następnie na południe, pragnęli wylądować w Afryce – spichrzu cesarstwa. Zamierzenia te przerwała jednak śmierć Alaryka, którego ciało wraz z bogactwami pochłonęły wody rzeki Busento. Jego następca, Ataulf, w 412 r. wyprowadził swój lud bez większych przeszkód z Italii do południowej Galii, gdzie za przyzwoleniem cesarza Honoriusza Wizygoci osiedlili się na stałe. Ataulf zmarł cztery lata później, a Galla, jego żona, powróciła do Rzymu.

Tymczasem podbici przez koczowników Ostrogoci zamieszkali w IV w. obok swoich zwycięzców w Dacji. Hordy nomadów grasowały nawet na terenach tak odległych, jak Bliski Wschód, nękając także tam dalekie rubieże Imperium. Poszczególni władcy Hunów toczyli walki ze swoimi sąsiadami, angażując się w rozgrywki między plemionami germańskimi i Rzymianami. Ufni w swoją siłę domagali się płacenia coraz większych danin w złocie przez Cesarstwo. Rzymianom udawało im się ich przekupić i wykorzystywać ich, tak jak innych barbarzyńców, jako oddziały najemników, w wewnętrznych wojnach o władzę i w walkach z hordami Germanów. Tego typu postępowanie było wtedy nagminne. Hunowie prowadzili własną politykę wobec Germanów, próbując narzucić im swoją dominację. Jeden z ich władców na pocz. IV w. przesłał bizantyjskiemu cesarzowi Arkadiuszowi głowę Gajnasa, zbuntowanego wodza naddunajskich Gotów.

W starogermańskim utworze „Pieśń o Nibelungach” uwieczniona jest pamięć o odwetowej, huńskiej wyprawie, która w latach trzydziestych IV w. dokonała zniszczenia Wormacji, ważnej osady Burgundów. Wtedy właśnie na arenie dziejów pojawił się Attyla. W 447 r. narzucił on Rzymianom do przyjęcia, po wygranej wojnie na Bałkanach, upokarzające warunki pokoju i znacznie podwyższył wysokość wypłacanej koczownikom daniny. Wkrótce, po zabiciu swojego brata Bledy, Attyla objął panowanie nad całością obszarów, zajętych przez jego ziomków na Bałkanach. Warunki umowy nie zostały jednak dotrzymane, a Attyla poczuł się dodatkowo urażony odmówieniem mu ręki siostry cesarza Rzymu Walentyniana III (syna Galli Placydii). W 451 r. Hunowie wraz z hordami podbitych plemion germańskich wyruszyli na wielką wyprawę przeciw Cesarstwu do Galii. Na Polach Katalaunijskich doszło do rozstrzygającej bitwy między koalicjami obu stron, przy czym okazało się, że wśród różnych germańskich plemion Wizygoci z Galii i Ostrogoci z Dacji stanęli przeciw sobie we wrogich obozach. Na skutek doznanej klęski najeźdźcy wycofali się, zaś Attyla, po kolejnej krótkiej kampanii w Italii, zmarł. Państwo Hunów

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.36 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski wkrótce rozpadło się na skutek ataku Gepidów (454 r.), którzy zrzucili jarzmo ich panowania w Kotlinie Siedmiogrodzkiej razem m.in. ze spokrewnionymi z nimi Ostrogotami oraz z Herulami.

W tym czasie Cesarstwo Zachodnie traciło szybko swoje prowincje, w których osiedliły się różne germańskie plemiona, m.in. Gotów, Wandalów (zajęli płn. Afrykę, a w 455 spustoszyli Rzym), Swebów, Skirów, Franków, Sasów. Barbarzyńcy stanowili też ważną część armii Imperium, wielu z nich zajmowało tam stanowiska dowódcze. Jednym z nich był Odoaker z plemienia Skirów, który początkowo będąc oficerem świty Attyli, później w służbie Rzymowi dosłużył się najwyższego stopnia magister militium. Doszło ostatecznie do buntu pod jego dowództwem barbarzyńskich żołnierzy, a kilkanaście dni później, 4 września 476 r., Odoaker zdetronizował małoletniego cesarza Romulusa Augustulusa i objął rządy w Italii. Ta historyczna już data, stała się końcem istnienia Zachodniego Imperium Rzymskiego, insygnia władzy zostały cztery lata później odesłane do Konstantynopola. Tamtejszy cesarz Zenon oczywiście nie pogodził się z upadkiem bratniego państwa i z zajęciem Italii przez Germanów.

Zamierzał posłużyć się tutaj, tak jak to już wcześniej często bywało, Germanami, by wszcząć między nimi wojnę.

Zrealizować tą misję mieli Ostrogoci, którzy dość dobrze byli już znani Bizancjum. Wyruszyli oni latem 488 r. ze swych siedzib nad Dunajem, ścierając się po drodze z Gepidami. Ich przywódcą (królem) był Teodoryk, w młodości wychowywany na dworze w Konstantynopolu. W Italii doszło do ciężkich walk, m.in. pod Weroną, osaczony Odoaker musiał kilkukrotnie chronić się w niedalekiej Rawennie. Sytuacja zmusiła go jednak do rokowań, w wyniku których Ostrogoci wkroczyli w 493 r. do tego miasta. Teodoryk został ogłoszony współrządcą państwa, zdradziecko jednak zamordował własnymi rękami Odoakra podczas powitalnej uczty. Objęte przez niego królestwo zajmowało Italię, Sycylię i krainy wschodniego wybrzeża Adriatyku (Panonię i Ilirię). Rawenna przejęła od Rzymu splendor stolicy, kwitła jako centrum kultury, wzniesiono tam pałac królewski i inne zdobne we wspaniałe mozaiki budowle, np. stojący do dziś kościół San Apolinare In Classe. Można tu wspomnieć nowy port nad Adriatykiem. Na tamtejszym dworze działał m.in. sławny historyk i uczony Kasjodor. Teodoryk zasłynął jako dobry, szanujący prawo władca, historia nadała mu później przydomek „Wielki”, jego dwór był chyba ostatnim centrum antycznej kultury. Choć, tak jak jego plemię, wyznawał arianizm, był raczej tolerancyjny religijnie i utrzymywał poprawne stosunki z papiestwem.

Ostrogoci w tym czasie zamieszkiwali w Italii głównie na prowincji, jako lud nie nawykły do miejskiego trybu życia. Ich liczbę szacuje się na ok. sto tysięcy.

Władca wydał też edykt zakazujący chowania cennych rzeczy w grobach, co spowodowało że Goci, jako chrześcijanie, odeszli od germańskiego, pogańskiego jeszcze zwyczaju chowania zmarłych wraz z darami. Podobny proces zaszedł też mniej więcej w tym czasie u Wizygotów, żyjących w Akwitanii (płd. Galii). Dlatego dla archeologów ich pochówki są prawie

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.37 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski nieodróżnialne od innych chrześcijańskich. Znajdowano za to czasem drogie precjoza związane z nową religią. Tradycyjne germańskie złote skarby są bardzo nieliczne, obejmują parę wykwintnych złotych fibul, oczywiście w charakterystycznym późno-gockim stylu (w kształcie orła) oraz złote ozdoby siodła, przypisywane samemu królowi. Teodoryk Wielki zmarł w 526 r. po ponad trzydziestu latach panowania, jeszcze po śmierci był wychwalany w panegirykach jako ten, który przyniósł Italii pokój. Pochowany został w swoim kamiennym mauzoleum, charakterystycznej budowli w Rawennie. Już jednak pod koniec jego panowania narastały w Italii wewnętrzne konflikty między Rzymianami i Gotami, m.in. na tle różnic religijnych między katolikami i arianami. Teodoryk więził i skazywał na śmierć swoich oponentów. Wkrótce doszło też do walk o władzę. Wykorzystując tą sytuację, do Italii wkroczyły bizantyjskie wojska cesarza Justyniana, pod dowództwem sławnego wodza Belizariusza. Choć na tronie zasiadło jeszcze kilku królów, władztwo Ostrogotów chyliło się już ku upadkowi. Belizariuszowi podbój Italii zajął kilkanaście lat, po zdobyciu Rawenny w 540 r. regalia królewskie ponownie odesłane zostały do Konstantynopola. Ostatecznie kres tej rywalizacji na Półwyspie Apenińskim położył w poł. VII w. najazd germańskich Longobardów („Długobrodych”). Okazał się on nie tylko zagładą dla państwa i plemienia Ostrogotów, ale przede wszystkim ostatecznym końcem istnienia kultury antycznego Rzymu.

V. Ostatnie Gockie państwa. Wizygoci i skalne twierdze na wschodzie Europy.

Na początku V w. w Galii Narbońskiej (Akwitanii) znalazło się ok. sto tysięcy Wizygotów.

Przewodził im wspomniany już Ataulf, następca Alaryka, zdobywcy Rzymu, który pojął za żonę Gallę Placydię, siostrę cesarza Honoriusza. Wizygoci siali spustoszenie w tej dość spokojnej prowincji rzymskiej na przedgórzu Pirenejów. Głównym miastem tej części Galii była Tolosa (dziś Tuluza we Francji), która wielkością znacznie przekraczała nawet Rawennę. Najeźdźcy zbudowali tam swój niewielki pałac królewski, którego ruiny odkryte zostały niedawno przez archeologów. Wraz z upadkiem Rzymu cesarską administrację i tytulaturę zastąpili rządcy i książęta wizygoccy, nieraz sami Rzymianie przybierali też ich tytuły.

Po śmierci Ataulfa kolejni władcy musieli się liczyć nie tylko z Imperium, ale i z innymi silnymi plemionami germańskimi, takimi jak Swebowie i Frankowie. W 451 r. król Teodoryk I zginął w zwycięskiej bitwie na Polach Katalaunijskich w Galii, jako sojusznik Rzymian w wojnie

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.38 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski z Hunami. Kolejny przeciwnik zaważył już jednak decydująco na losach wizygockiego państwa w Akwitanii. Byli nim Frankowie, którzy pod przywództwem Chlodwiga podbili południową Galię na początku VI w. Ostatni król w Tuluzie Alaryk II zdążył jeszcze ogłosić skodyfikowany zbiór praw Lex Romana Visigotorum. Wizygoci przestali istnieć po północnej stronie Pirenejów.

Pozostały po nich prowincjonalne cmentarze, we wsiach i w miasteczkach, w których zajmowali się rolnictwem. W ich chrześcijańskich pochówkach nie odnajduje się już złotych elementów germańskiego ubioru, wyjątkiem mogą być tu groby kobiet, które zachowały pewne elementy tradycji tego ludu, przede wszystkim misterne, polichromowane skuwki do pasów.

Tego typu przedmioty były wytwarzane przez gockich rzemieślników. Przyjęte zostały też elementy ubioru rzymskiego, z którego niekiedy do naszych czasów zachowały się zapinki typu śródziemnomorskiego.

Już od czasów Ataulfa i jego następców Wizygoci prowadzili za Pirenejami wojny ze Swebami i Wandalami, próbując się tam osiedlić. Udało im się to za panowania Euryka, które przypadło na okres upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Za sprawą zagrożenia ze strony Franków, szybko rozpoczął się exodus ludności z Galii Narbońskiej na nowe tereny. Wizygoci stanowili około jednoprocentową mniejszość wśród 10 milionów mieszkańców zromanizowanej Hiszpanii. Dochodziło do konfliktów z lokalną ludnością, najeźdźcy rabowali tu więcej bogactw i ziemi niż Ostrogoci w Italii. Teodoryk Wielki formalnie zresztą sprawował władzę nad Wizygotami, po jego śmierci ostatecznie doszło jednak do odseparowania się gockich królestw.

Z terytoriów na północ od Pirenejów po najeździe Franków utrzymała się przez kilkadziesiąt lat jedynie Septymania, wąski pas nad Morzem Śródziemnym, gdzie w Narbonne Wizygoci ustanowili swoją nową stolicę. Wkrótce też przeniesiono ją na teren Hiszpanii do Barcelony, potem do Meridy i a w końcu do znajdującego się w centrum półwyspu Toledo.

Pireneje okazały się wystarczającą zaporą, chroniącą nowe królestwo od zagrożenia z północy.

Wizygoci objęli w posiadanie praktycznie cały Półwysep Iberyjski. Zagrożenie przyszło ze strony Bizancjum, które po spacyfikowaniu Wandalów w Afryce i następców Teodoryka w Italii, pragnęło zapanować również nad Hiszpanią, kolejną dawną rzymską prowincją. Na podbitym terytorium nad Morzem Śródziemnym utworzyli oni własną prowincję pod nazwą Spania, która istniała prawie sto lat. do 625 r. Królestwo Toledańskie osiągnęło największy rozwój za długiego panowania Leowigilda, który uszczuplił władztwo bizantyjskie o prowincję Beatikę, podbił na zachodzie półwyspu państwo Swebów (585 r.) i próbował dominować nad niepokornymi, koczowniczymi Baskami. W VII w. Wizygoci zapanowali praktycznie nad całym półwyspem. W tym czasie dwór królewski był ważnym ośrodkiem kultury europejskiej, działał tu m.in. uczony biskup Izydor z Sewilli.

Hermenegild, jeden z jego synów Leowigilda, próbował przejść z arianizmu na katolicyzm, ale swoją konwersję przypłacił życiem. Dopiero jego brat, król Rekkared I dokonał tego z

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.39 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski sukcesem. Na tej decyzji zaważyły m.in. względy polityczne, Goci byli bowiem wówczas ostatnim chyba bastionem arianizmu w katolickiej Europie. Późniejsi władcy pogrążali stopniowo państwo w otchłani wewnętrznych konfliktów, walczyli z różnymi plemionami i prześladowali Żydów. Panowały zarazy, nasilał się też kryzys ekonomiczny, stale zmniejszano ilość kruszcu w monetach. Kiedy Arabowie na początku VIII w. rozpoczęli inwazję od południa przez Gibraltar, zastali kraj osłabiony i ze zbuntowanymi mniejszościami. Od czasu pierwszej ich wyprawy pod dowództwem Tarika ibn Zijada, w ciągu kilku lat królestwo Toledańskie w Hiszpanii zostało podbite i po ponad 200 latach przestało istnieć. Trochę śladów pozostało po nim do dziś.

W krajobraz Hiszpanii wpisały się na trwałe ciężkie bryły wznoszonych z kamienia, niewielkich wizygockich kościołów. Jest to powszechny tam materiał, z którego mieszkańcy kraju budują też swoje domy, archeologowie odkrywają do dziś pozostałości starożytnych ludzkich siedzib z tamtych czasów. Znaleziono w grobach kobiet wizygockich liczne ozdoby, przede wszystkim misternie wykonane, polichromowane skuwki od kobiecych pasów, a także robione podobną techniką, charakterystyczne złote fibule w kształcie orła, oraz naszyjniki z koralików szklanych i bursztynu itp. Z chwilą przyjęcia katolicyzmu gockie tradycyjne rzemieślnictwo zanikło na rzecz zapinek rzymskich i przedmiotów związanych z religią. Zmarli byli chowani w drewnianych trumnach, albo w skalnych, wydrążonych grobach, przykrytych głazami.

Ogromnie cennym odkryciem jest znalezisko złotych koron, wysadzanych szlachetnymi kamieniami, które wieszano nad tronem władcy Svinthilasa, pogromcy Bizancjum na terenie Półwyspu Iberyjskiego.

Po zawierusze związanej z Wędrówką Ludów gdzieniegdzie jeszcze przetrwały resztki plemion gockich. Na terenie Polski grupa masłomęcka nad Bugiem istniała zapewne do czasów upadku Rzymu, być może kres jej położyła wyprawa Herulów, którzy wzdłuż Dunaju i dawnych obszarów kultury wielbarskiej wracali do swych dawnych siedzib w Skandynawii. W rejonie dolnej Wisły, na Pomorzu Gdańskim, funkcjonował Związek Widiwarów, w którym różne germańskie plemiona były wymieszane razem z pobliskimi Bałtami. Jego ludność trudniła się m.in. rabunkiem grobów i kurhanów dawnych plemion. Jedna ze staroangielskich sag wspomina, że na terenach ujścia Wisły miały miejsce walki Germanów z huńskim zagonem, który zapuścił się aż nad Morze Bałtyckie. Z kolei na obszarach u ujścia Dunaju niedobitki Gotów schroniły się przed zagrożeniem w twierdzach wykutych w skałach na terenie obecnej Bułgarii. Znajdowano tam nieco ozdób z metali kolorowych, charakterystycznych dla Gotów.

Zdumiewa swym bogactwem skarb znaleziony na terenie Dacji w Pietroasele (Rumunia), zawierający bardzo kunsztownie wykonane naczynia i wielkie ozdobne fibule w kształcie orłów, wykonane ze złota i szlachetnych kamieni. Wszystkim tym osadom, jak również obecności

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.40 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski Germanów w Europie Środkowej oraz na Bałkanach w ogóle, kres położył najazd Słowian i Awarów, którzy osiedlili się na tych ziemiach w VII w. Mógł on mieć bardzo gwałtowny przebieg, o czym świadczą znaleziska i ślady walk w skalnej osadzie Sadovec-Kale w obecnej Bułgarii.

Goci najdłużej przetrwali na Krymie w rejonie północnego wybrzeża Morza Czarnego. Jak już to było wspomniane, wtargnęli tam oni jeszcze w czasach kultury czerniachowskiej. Po najeździe Hunów w IV w. skryli się w górach, razem z Alanami. W zachodniej części półwyspu wśród dawnych greckich kolonii dominował Chersonez, w którym obecne były już od lat oddziały rzymskie. Na wschodzie regionu znajdowało się Królestwo Bosporańskie (rejon Półwyspu Kerczeńskiego), które zacieśniało swoje związki z późniejszym Cesarstwem Bizantyjskim, funkcjonując w trudnym otoczeniu zdominowanym przez różne plemiona barbarzyńców. Od strony lądu odgradzał je system ziemnych wałów, z racji popularności uprawy tam winorośli nazywano je „Państwem Wina”. W VI w., za czasów cesarza Justyniana I, stało się częścią Bizancjum. Przeżywało wtedy okres wielkiej prosperity za sprawą odrodzenia się handlu, miasta bosporańskie były bardzo bogate, wznoszono tam piękne świątynie. W chwilach największego zagrożenia od strony kontynentu, ich polityka sprzyjała jednak barbarzyńcom.

Ostrogoci osiedlili się nieco dalej w górach, w krainie Dora (zachodnia część Krymu). Zwykle mieszali się z innymi ludami, stanowiąc zbiorowość niejednorodną etnicznie. Przyjęli szybko chrześcijaństwo, udział w tym mogli mieć jeńcy wzięci w trakcie wypraw przez Morze Czarne. Źródła podają, że na Soborze Nicejskim w 325 r., obok reprezentanta z Królestwa Bosporu, Gocja miała już swojego biskupa. Ocenia się, że na obszarze Dory mogło ich być nawet 50 tys. lub nieco więcej. Zamieszkiwali tam płaskie wierzchołki gór. Prokopiusz z Cezarei pisze, że ich państwo było zabezpieczone od nieprzyjaciół murem. I rzeczywiście, dostęp na Mangup, jeden z najbardziej rozległych takich płaskowyżów, jest broniony w newralgicznych miejscach przez system kamiennych umocnień.

Podobne konstrukcje powstały też w Eski-Kermen, Czufut-Kale, Tepe-Kermen i w innych osadach. Archeolodzy podkreślają, że zbudowano je według techniki bizantyjskiej z czasów Justyniana. Goci w razie ataku mogliby się tam długo bronić, ale w zamierzeniach jako poddani cesarza, mieli stanowić szerszą ochronę ludności półwyspu. Ich twierdze spełniały również rolę spichlerzy, winnic i magazynów, o czym świadczy duża ilość wykutych w skałach pomieszczeń i przejść. System umocnień był więc budowany z korzyścią dla obu stron. W znajdowanych w tym rejonie pochówkach znajduje się sporo gockich fibul, sprzączek od pasa i ceramiki, świadczącej o bliskich związkach z kulturą czerniachowską, a nawet wielbarską.

Po śmierci Justyniana na półwysep wkroczyli jednak kolejni koczownicy (Chazarowie), którzy

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.41 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski narzucili tam swoje rządy. Społeczność gocka stopniowo, z upływem wieków traciła swoją odrębność, a w wykutych pieczarach w X w. zamieszkali bizantyjscy mnisi, a także judaistyczni Karaimi. Trzy wieki później na Krym wtargnęli Tatarzy, chrześcijaństwo prawie zupełnie zanikło. Ale nawet wtedy europejscy kupcy, którzy docierali do portów Krymu, jeszcze w XVII w. pisali o tajemniczym ludzie Gotów, chrześcijan, którzy używali swojego dawnego języka. Są to ostatnie wzmianki o tym wielkim ludzie, który wywarł duży wpływ na populację Europy w czasach późnej starożytności i początku średniowiecza. Pamiętano o nich jednak nawet tysiąc lat później, kiedy honorowo tytuł królów Gotów nadawano władcom Szwecji, a nawet… polskiemu królowi Janowi Kazimierzowi.

Łukasz Lada, 2012

Źródła: 1. Andrzej Kokowski: „Starożytna Polska”, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2005.

2. Andrzej Kokowski: „Goci. Od Skandzy do Campi Gothorum”, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2007.

3. Wikipedia, artykuły związane z Gotami i ich czasami.

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.42 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

O Bałtyku w starożytności Autor: Wieczorna Image not found http://wieczorna.pl/uploads/photos/middle_

W czasie Cesarstwa Rzymskiego, Bałtyk był znany jako Mare Suebicum lub Mare Sarmaticum (Morze Szwebskie lub Sarmackie). Tacyt w swoich publikacjach z roku 98 n.e.- p.t. "Agricola" i "Germania" opisał je jako Mare Suebicum, nazwane tak od plemienia Suebów, Szwebów. W miesiącach wiosennych, miało to być słonawe morze, gdzie lód złamał się i unosił się w

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.43 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski połamanych fragmentach po tafli wody. Suebowie, Szwebi ostatecznie przenieśli się na południowy zachód i zamieszkali w obszarze Nadrenii w nowoczesnych Niemczech, gdzie ich nazwa przetrwała w regionie historycznym znanym jako Szwabia. Jordanes nazwał je jako "Morze Germańskie" w swojej pracy "Getica".

Od czasów Wikingów, Skandynawowie nazywają to morze mianem Austmarr. To "Morze Wschodnie" , pojawi się w Heimskringla. Saxo Grammaticus zarejestrował w Gesta Danorum starszą nazwę, Gandvik , "- Vik" to wyraz staronordyjski dla "zatoki" , co oznacza, że Wikingowie poprawnie traktowali jej jako zatokę większego morza. Inną formą tej nazwy jest słowo "Grandvik", potwierdzone w co najmniej jednym wydaniu angielskiego tłumaczenia Gesta Danorum, choć może być to też błędem.

45. Za Swionami rozciąga się inne morze, leniwe i niemal nieruchome. Pogląd, iż otacza ono i zamyka krąg świata, bierze się stąd, że ostatni blask zachodzącego słońca trwa tam do wschodu, i to na tyle jasny, że blakną przy nim gwiazdy. Panuje przekonanie, że gdy wynurza sie ono, można usłyszeć dźwięki i ujrzeć kształty jego koni oraz promienie wokół głowy. Tam już - a wiadomość to prawdziwa - kończy się świat. Zatem na prawym brzegu Morze Swebskie obmywa siedziby Iudów Estiów, którzy mają zwyczaje i strój jak u Swebów, język zbliżony do brytańskiego. Czczą Matkę Bogów. Jako oznakę tych wierzeń noszą na sobie coś w kształcie dzika, co niczym broń czyni czciciela bogini bezpiecznym nawet pośród wrogów, chroniąc go przed wszelkim niebezpieczeństwem. Rzadko czynią użytek z żelaza, częściej z kijów. Zboża i inne płody uprawiają - jak na niedbałych zazwyczaj Germanów cierpliwie.

Przeszukują też morze i jako jedyni ze wszystkich zbierają na mieliznach i na samym brzegu bursztyn, który zwą glesum. Jaka jego natura i przyczyna powstania, nie pytają - jak to barbarzyńcy - i nie wiedzą. Długo musiał leżeć wśród tego, co wyrzuca morze, póki nasze umiłowanie zbytku nie nadało mu nazwy. U nich jest bezużyteczny. Surowy zbierają, nieobrobiony przewożą, ze zdumieniem przyjmują zapłatę. Można sądzić, że jest to sok z drzew, ponieważ często prześwitują w nim jakieś ziemne lub latające stworzenia, które utkwiwszy w cieczy uwiezione zostały przez szybko krzepnącą substancję.

Przypuszczam, że bujne lasy, czy też gaje - tak jak w odległych krainach Wschodu, obfitych w kadzidło i balsam - muszą też znajdować się na wyspach i w krajach Zachodu, a ich soki, wyciśnięte promieniami blisko znajdującego się słońca, spływają; do sąsiedniego morza i gnane wiatrem wyrzucane są na przeciwległy

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.44 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski brzeg. Jeśli zbliżysz bursztyn do ognia, zapala się jak łuczywo, dając płomień obfity i wonny. Zaraz też staje się miękki niczym smoła lub żywica.

Publiusz Korneliusz Tacyt, Germania [w:] P. Cornelius Tacitus, Germania, tłum. T. Płóciennik, wstęp, komentarz J. Kolendo, Poznań 2008, s. 62-97. cytat za http://www.traditioeuropae.org/Przeklady/P._Korneliusz_Tacyt_Ksiega_o_pochodzeniu_i_siedzibach_Germanow.html opr. A. Fularz na podst. Wikipedii, Ilustracja: Mapa wybrzeża Bałtyku wg Olaus Magnus 1539 r.

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.45 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Krosno Odrzańskie było znane już w 150 roku naszej ery. Badacze z Berlina rozgryźli antyczną mapę.

Autor: Wieczorna Image not found http://wieczorna.pl/uploads/photos/middle_

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.46 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

I nie jest to prima aprilis, lecz wynik wieloletnich badań kartografów analizujących starożytną mape tych ziem ze 150 roku naszej ery. Mama posiada współrzędne kartograficzne i jest dziełem kartografa z Aleksandrii, Klaudiusza Ptolemeusza. Żył on w latach 100- 168 naszej ery.

Około 150 roku naszej ery podjął on ogromny wysiłek kartograficznego opisu znanego wówczas tamtejszej opinii publicznej świata.

Fot. Część mapy Klaudiusza Ptolemeusza wg obecnych jej schematów, pochodzi z witryny http://zocher-regel.gmxhome.de/ArbaloSchlacht/16TropaiaDrusu.html

Mapy z tamtego okresu owszem istnieją, są nawet sporządzone z niebywałą dokładnością geodezyjną. Współrzędne zawierały jednak błędy, które wymagały korekt przez naukowców.

Jak stwierdzają badacze tej mapy, za brak wiedzy na temat historii tych terenów należy winić brak edukacji zamieszkujących je wówczas plemion germańskich. Mieszkańcy tych terenów, których Rzymianie nigdy nie umieli sobie podporządkować, używali jedynie obskórny system runów. Znaleziono szereg tak opisanych przedmiotów na terenach obecnej Polski. Według Tacyta, historyka rzymskiego, mieszkańcy tutejszych ziem mieszkali w trzcinowych chatach, żywili się krupnikiem i zajmowali się przesadnie grą w kości. Niewiele więcej wiadomo, ponieważ niewiele zachowało się pisemnych opisów życia na tych ziemiach.

To może się jednak zmienić. Grupa klasycznych filologów, historyków matematyki oraz ekspertów od kartografii stworzyła mapę Europy Środkowej sprzed 2 tysięcy lat na podstawie mapy starożytnego kartografa Klaudiusza Ptolemeusza. Ptolemeusz zademonstrował ogromną wiedzę na temat tych odległych obszarów, wskazując lokalizację gór, rzek, wysp. Spis zawiera

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.47 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski 94 miasta, z zanotowanymi ich współrzędnymi, z dokładnością do kilku minut. Mapa określa obszary do rzeki Wisła, wówczas zamieszkiwane przez Burgundów, Gotów i Wandalów.

Ptolemeusz posiadał nawet wiedzę o rzece Świna, która wypływa z Zalewu Szczecińskiego do Bałtyku, równolegle do obecnej granicy polsko-niemieckiej. Klaudiusz Ptolemeusz na swej mapie z roku ok. 150 n.e. na tym terenie wymienia m. in. Kalisię (Καλισία), identyfikowaną przez niektórych z Kaliszem, Karrodunon (Καρρόδουνον) bezpodstawnie łączony ongiś np. przez J. Lelewela z Krakowem, Skurgon (Σκοῦργον), Askaukalis (ἀσκαυκαλίς).

Niemieccy naukowcy podjęli ogromny wysiłek by odcyfrować tą mapę, operującą dodatkowo współrzędnymi miast określonych na mapie. Zespół naukowców obejmował specjalistów z departamentu Geodezji i Geoinformacji Technicznego Uniwersytetu Berlińskiego (TU Berlin).

Wiele spośród miast na ziemiach polskich okazuje się być starsze o tysiąc lat niż sądzono.

Ascaucalis to wg naukowców Bydgoszcz, podówczas bardzo znaczące miasto, Stragona to Zgorzelec, położone przy polskiej granicy brandenburskie Fürstenwalde to Susudata. Miasto oznaczone na mapie jako Lugidunum zostało przez nich rozszyfrowane jako Krosno Odrzańskie, wspomniane po raz kolejny dopiero w 1005 roku n.e., a więc 855 lat później.

Nazwa wskazuje na koneksje tego miasta z plemiennym państwem Lugiów, zamieszkujących w czasach rzymskich te tereny. Wspomina się także Colancorum- obecny Kostrzyn nad Odrą, oraz Budorigum- Głogów, wymieniony po raz pierwszy w 1010 roku.

Mapa woj. Lubuskiego w czasach antycznych pochodzi z serwisu kartograficznego Google.

Użytek mapy do niekomercyjnych celów edukacyjno- naukowych. Warunkowy przedruk jako link do większej rozdzielczości mapy.

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.48 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski Wydaje się zaskakującym że naukowiec żyjący w dorzeczu Nilu posiadał tak dokładną wiedzę o północnej części kontynentu. Jest pewnym że Ptolemeusz nigdy nie dokonywał własnoręcznie pomiarów geodezyjnych na terenach obecnej Polski. Badacze utrzymują że kartograf korzystał z danych kupców rzymskich, analizował notatki podróżujących drogą morską, konsultował także mapy wojskowe używane przez legiony rzymskie działające na północy.

Jednocześnie mapa starożytnego geografa jest zaburzona. Błędy skali powstały gdy geograf przepisał kulę ziemską na płaską płaszczyznę mapy. Ptolemeusz wierzył że północne kraje były bardziej wąskie i wyciągnięte południkowo niż sa one w w rzeczywistości. Dodatkowo błędnie rozmieścił Jutlandię i Szleswik- Holsztyn.

Lingwiści i historycy próbowali rozcyfrować pożółkły dokument, który stał się "zaczarowanym zamkiem", zagadką której nikt nie mógł złamać. Wreszcie obecnie mapa wydaje się ujawniać swoje sekrety. Przez 6 lat zespół badaczy tworzył model "geodetic deformation analysis", nakładki na ówczesny system geodezyjny, który pomógłby poprawić błędy antycznych geodetów. Rezultatem jest wykaz lokalizujący ówczesne miasta na obecnych ziemiach polskich i niemieckich z dokładnością do 10-20 kilometrów. Mapa, jeśli np. porównać zawarte na niej na przykład współrzędnikowe lokalizacje ujścia Wisły i niemieckiego miasta Kolonia z obecnymi danymi, jest "zadziwiająco dokładna", a ewentualne odchylenia są "niewiarygodnie niewielkie"chwalą pracę starożytnego kartografa współcześni geodeci.

Tereny te nie były wówczas ziemią nieznaną. Opisy donoszą iż np. w pierwszym wieku naszej ery rzymski legionista wybrał się z Carnuntum, obozu wojskowego koło Wiednia, na wybrzeże Bałtyku w celu handlu bursztynem. Badacze zlokalizowali 11 osad wzdłuż ówczesnej głównej drogi łączącej Moers nad Renem z półwyspem Sambia w obecnym obwodzie Kaliningradzkim.

Zdjęcie powyżej: Badacze TU: Frank Neitzel (l.) oraz Prof. Dr.-Ing. Dieter Lelgemann z mapą świata Ptolemeusza, mapa ze strony TU-Pressestelle/ Böck

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.49 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Wydaje się że to właśnie geodeci i mierniczy armii rzymskiej posunęli się ze swoimi badaniami aż do Doliny Wisły i penetrując ją zbierali informacje geodezyjne na temat krajów barbarzyńców. Dieter Lelgemann, specjalista geodezji z Berlina, jest przekonany że Ptolemeusz czerpał z prac antycznych inżynierów wojskowych.

Starożytny astronom wskazywał dokładne lokalizacje miast z dokładnością do minut stopni. Te współrzędne, odkodowane, istotnie często zgadzają się precyzyjnie z miejscami w których archeologowie uprzednio odkryli gockie albo teutońskie domy i wielkie grobowce grzebalne wzniesione dla ówczesnych książąt plemiennych.

Dowody wskazują że badacze z Berlina naprawdę złamali kod. Wydaje się że grupa zlokalizowała trzy szczególnie ważne ówczesne miasta, między innymi Brno w Czechach (Eburodunum) oraz dwa miasta niemieckie, mające już wówczas rozlegle datowaną wczesną historię. Były to wówczas największe metropolie Europy Środkowo- Wschodniej.

Adam Fularz

Tekst opracowałem na podstawie artykułu w Der Spiegel, 10/01/2010 pt. "Berlin Researchers Crack the Ptolemy Code", wybierając z niego dane na temat polskiego fragmentu mapy. Jest ona umieszczona pod tym adresem: http://www.spiegel.de/germaniamagna

Praca naukowców została opublikowana jako książka: Andreas Kleineberg, Christian Marx, Eberhard Knobloch, Dieter Lelgemann (eds.), Germania und die Insel Thule. Die Entschlüsselung von Ptolemaios´ „Atlas der Oikumene“, wyd. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt, 2010, ISBN 978-3-534-23757-9.

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.50 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Rzymianie nad antycznym Bałtykiem.

Roma Nova.

Autor: Wieczorna Image not found http://wieczorna.pl/uploads/photos/middle_

Litewskie kroniki i różne źródłas donoszą o dziwnym zdarzeniu z oresu rządów cesarza Nerona. Według historyka J. Tumelo imię Palemona zaczerpnięto z dzieł antycznych

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.51 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski historykó‪zymskich, choć nie jest pewne, czy imię to nie przetrwało w miejscowje tradycji.

O śladzie rzymskim wspominał Jan Długosz. Filip Callimachus , pisząc swój traktat o życiu kard. Oleśnickiego, wspomniał o antycznych korzeniach i o komandorze Lemonijuszu.

Wg Marcina Kromera Palemon bardziej pasuje na historię Publiusza Libo. Publiusz był przyjacielem Pompejusza, wymienianym w źródłach.

Wg źródeł z pirwszego wieku n.e., podczas wojny domowej, komendant floty Pompejusza, zwany Palemonem, o pełnym imieniu i nazwisku Publiusz Libo, pozostawił swoją ojczynzę i popłynął na północ, ze swoją żoną, dziećmi i 500 rzymskimi patrycjuszami. MIeli przypłynąć do ujścia jednej z rzek wpadającej do Bałtyku, popłynąć w górę rzeki i tam się osiedlić.

Wg jednej wersji legendy, niektórzy z rodu Nerona, obawiajac się zagłady z ręki Tyrana, wraz z rodziną i 500 poddanymi, uciekli z imperium Rzymskiego i osiedlili się nad jedną z rzek u ujścia Bałtyku. Z potomków Palemona miał się wywodzić ród pierwszych książąt litewskich. Na pięknych wzgórzach porośniętych dębami mieli założyć zamek lub świątynię.

Adam Naruszewicz przypomina jak Dytmar Merseburski, piszący przed 1028 rokiem, w rozdziale IV Polskę osobliwie nazywa Polenio, a jej mieszkańców, Poleniorami. Adam Kabaneński, mnich, w swojej kronice z roku 1030 przezwał tą ziemię krajem Polianów.

Wipo - kapłan żyjący w roku 1040- w życiu Konrada Salika w rozdziale IX pisze: "Bolesław Słowackiego narodu. Książę Bolonów." Adam Bremeński, kronikarz, w historii kościelnej, w księdze II rozdz.

IX zowie mieszkańców Polanami, zaś w dziele o położeniu Dacji w rozdziale CCXXI mówi, iż ziemia Polanów to jedna z najobszerniejszych.

Czy możliwy jest taki scenariusz zdarzeń? Oto - na wskutek walk domowych w imperium rzymskim część ludności jednej z prowincji targanych niepokojami postanawia przesiedlić się w spokojniejsze okolice, wraz z ówczesnym możnowładcą. Lądują na terenach ziem obecnej Polski bądź w ich bezpośredniej bliskości. Co pozostało by po takim zdarzeniu? Wzmianki w kronikach? A jeśli tych wzmianek zostało nader dużo, i dopiero uważna analiza tekstów źródłowych zauważa coś więcej niż tylko zastanawiające paralele?

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.52 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.53 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.54 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

(...)

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.55 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.56 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.57 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.58 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Kronika polska, litewska, żmódzka i wszystkiej Rusi Maciejá Stryjkowskiego Autorzy Maciej Stryjkowski,Mikołaj Malinowski,Ignacy Daniłowicz

opr. A. Fularz, ilustracja: Mapa Regnum Vannianum

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.59 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Kontrowersyjny badacz i "starożytni kosmici" Autor: Wieczorna Image not found http://wieczorna.pl/uploads/photos/middle_

W nowojorskim New York Times (10. stycznia 2010 r.) ukazał się artykuł "O pochodzeniu gatunków, z perspektywy kosmitów", traktujący o autorze który sprzedał miliony kopii swoich

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.60 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski książek opowiadających o przybyszach z planety Nibiru, którzy wepchnęli ludzkość na ewolucyjną drogę. Skąd pochodzi ludzkość? Zecharia Sitchin opowiada scenariusz niczym z "Planety Małp"- statki kosmiczne i hieroglify, genetyczne modyfikacje etc. Na poparcie tez o genetycznej modyfikacji pokazuje fragmenty antycznych tekstów mających wg autora dowodzić jego tez.Wg niego ludzi ewoluowali z niewielką, ale istotną pomocą genetyczną "starożytnych astronautów", którzy potrzebowali złota dla swojej planety Nibiru.

"Głuptasem" nazywali go liczni krytycy, którzy oskarżali jego teorie jako pseudonaukę, i wskazywali na błędy w ich udokumentowaniu: jego tłumaczenia starożytnych tekstów, i jego rozumienie fizyki. Mimo to autor ma oddane grono czytelnicze.

Jego 13 książek nosiło tytuły w rodzaju "Kroniki Ziemi" czy "Rewizja Genesis". Opierał się w swej podstawowej teorii na swych własnych tłumaczeniach glinianych tabliczek ze starożytnej Mezopotamii, a jego książka "12ta planeta" właśnie czeka na 45. dodruk.Wiele z tekstów zawartych w starosumeryjskich tabliczkach zawiera historie stworzenia które wielu z dzisiejszych badaczy uznaje za mity i alegorie- ale pan Sitchin bierze je dosłownie.Reporterom "New York Timesa" pan Sitchin zaczął wyjaśniać swoją teorię, rozpoczynając od planety "Nibiru", której długa, eliptyczna orbita przybliża ją do Ziemii raz na ok. 3,6 tys. lat. Jej mieszkańcy mieli być człowiekopodobni, twierdzi Sitchin, mający mieć ok. 9 stóp wysokości (ok. 275 cm). Ok. 0,45 mln lat temu mieli wykryć zasoby złota w Afryce i dokonać wyprawy kolonialnej na ziemię. Mieli dokonać "splashdown'u", kontrolowanego lądowania na wodzie, w okolicach Zatoki Perskiej. Następnie, wg Sitchina, przybysze mieli rekrutować pracowników spośród wyprostowanych naczelnych, celem budowy 8 wielkich miast. Enki, który został bogiem wiedzy w sumeryjskim panteonie bogów, miał wpływ na zmiany genetyczne dwunożnych, celem dostosowania ich do pracy w kopalniach.

Po wielkiej powodzi ok. 30 tys. lat temu owe nowopowstałe miasta zostały zniszczone, po czym przybysze zaczęli przekazywać wiedzę ludziom. Zecharia Sitchin pokazał fotografię ryciny z ok.

7.000 r.p.n.e., przedstawiającą dużą postać przekazującą pług dla mniejszej postaci. Wg Sitchina, przybysze mieli powrócić na swoją planetę swoimi statkami ok. 550 r.p.n.e. "To jest w tekstach, nie wymyślam tego"- tłumaczył p. Sitchin, kończąc swoją kawę z reporterami New York Times'a. "Chcieli stworzyć prymitywnych robotników z homo erectus i dali mu geny aby umożliwić mu myślenie i używanie narzędzi".

Pokazywał fotografie starożytnych sumeryjskich rycin i szkiców, pokazując jak to określiłpostacie bogów ubrane w kombinezony i hełmy. Wskazał też coś co określił Nibiru, na diagramie pokazującym układ słoneczny. Na pytanie o to czy swoją teorię sprzedał do Hollywood, odpowiedział że czeka na Spielberga. Zecharia Sitchin zmarł w 2010 roku.

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.61 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Michael S. Heiser wylicza najważniejsze sprzeczności pomiędzy twierdzeniami Sitchina, a wiedzą mieszkańców Mezopotamii o planecie nēberu: "według Sitchina mieszkańcy starożytnej Mezopotamii posiadali wiedzę o wszystkich planetach Układu Słonecznego – analiza tekstów klinowych wskazuje, iż znali oni jedynie pięć planet (Merkurego, Wenus, Marsa, Jowisza i Saturna); za planety uważane też były Słońce i Księżyc; według Sitchina w Układzie Słonecznym istnieje nieznana astronomom planeta o nazwie Nibiru – analiza tekstów wskazuje na identyfikację planety nēberu z planetą Jowisz; według Sitchina planeta ta obiegać ma Słońce co 3600 lat – analiza tekstów wskazuje, że możliwe były coroczne obserwacje planety nēberu; według Sitchina planetę Nibiru zamieszkiwać ma rasa istot zwanych Anunnakami – żaden ze znanych tekstów klinowych nie wiąże planety nēberu z bóstwami Anunnaki; żaden z tekstów nie wspomina o tym, jakoby planeta ta miała być zamieszkana." (za wikipedią)

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.62 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.63 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Najstarszy zachowany kalkulator nawigacyjny Autor: Wieczorna Image not found http://wieczorna.pl/uploads/photos/middle_

Mechanizm z Antykithiry ( O μηχανισμός των Αντικυθήρων – transliteracja: O mēchanismós tōn Antikythērōn) – starożytny mechaniczny przyrząd, zaprojektowany do obliczania pozycji

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.64 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski ciał niebieskich. Odkryty we wraku obok greckiej wyspy Antykithiry (Antikythera), pomiędzy Kíthirą i Kretą, datowany na lata 150-100 p.n.e. Do czasu XVIII-wiecznych zegarów nie jest znany żaden mechanizm o podobnym stopniu złożoności. Urządzenie jest prezentowane w kolekcji Narodowego Muzeum Archeologicznego w Atenach.

Odkrycie W 1900 roku grecki nurek Elias Stadiatos odkrył wrak starożytnego statku handlowego na głębokości 42 m obok wyspy Antykithiry. Nurkowie wydobyli szereg posągów i innych artefaktów. Sam mechanizm został odkryty 17 maja 1902, kiedy archeolog Valerios Stais odkrył, że skorodowana bryła brązu wydobyta z wraku zawiera koło zębate. Okazało się, że jest to składnik większego mechanizmu rozbitego na trzy duże części i kilkadziesiąt mniejszych kawałków. Początkowo myślano, że to średniowieczny zegar, który przypadkiem spadł na starożytny wrak, gdyż nie były znane tak złożone urządzenia z tamtych czasów. Dalsze badania potwierdziły jednak wiek artefaktu.

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.65 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski Schemat mechanizmu na podstawie przestarzałej już dzisiaj rekonstrukcji Dereka J. de Solla Price'a, cc wikimedia

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.66 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Image not found https://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/thumb/4/4b/Computer_graphic_for_back_of_Antikythera_mechanism.jpg/314px-Computer_graphi

Rys. Próba komputerowej rekonstrukcji interfejsu mechanizmu, cc wikipedia

Mechanizm jest zniszczony, jednak na podstawie ocalałych fragmentów badaczom udają się coraz dokładniejsze rekonstrukcje. Derek J. de Solla Price z Uniwersytetu Yale po 20 latach badań w 1974 odkrył jego przeznaczenie i uznał, że całość składa się z 31 kół (zobacz schemat obok). Najnowsza rekonstrukcja została wykonana przy zastosowaniu rentgenowskiego tomografu komputerowego dającego trójwymiarowy obraz i przedstawiona w "Nature" w 2006 roku[1] przez zespół badaczy pod kierunkiem Mike'a G. Edmundsa z uniwersytetu w Cardiff.

Badacze odczytali między innymi wszystkie inskrypcje pokrywające mechanizm (z 2000 znaków tylko 1000 było odczytanych wcześniej) oraz policzyli zęby wszystkich kół zębatych.

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.67 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Konstrukcja i funkcje

Rekonstrukcja mechanizmu z Antykithiry w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach wykonana przez Roberta J. Deroskiego na podstawie modelu Dereka J. de Solla Price'a Mechanizm składa się 37 kół zębatych z brązu, o średnicy od 1 do 17 cm. Koła były napędzane za pomocą korby z boku i poruszały kilkoma wskazówkami. Tarcza z przodu pokazywała ruch Słońca i Księżyca na tle zodiaku oraz używanego wówczas w Grecji kalendarza egipskiego z uwzględnieniem roku przestępnego co cztery lata. Ukazywała też fazy Księżyca (za pomocą cykli odkrytych przez Metona i Kallipposa). Tarcze z tyłu pozwalały synchronizować kalendarz słoneczny z księżycowym oraz przewidywać zaćmienia Słońca i Księżyca (cykl Saros). Poprzez niewspółśrodkowe połączenie dwóch kół mechanizm odtwarzał nawet takie szczegóły, jak nierównomierny ruch Księżyca na niebie (zgodnie z teorią starożytnego astronoma Hipparcha).

Mechanizm pozwalał też przewidywać momenty wschodów i zachodów ważniejszych gwiazd i gwiazdozbiorów oraz prawdopodobnie także pozycje pięciu znanych wówczas planet.

Odpowiednie tarcze nie zachowały się, jednak odczytano nazwę planety Wenus z przodu urządzenia.

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.68 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Nie jest jednak prawdą, że użyto w urządzeniu z Antykithiry mechanizmu różnicowego, wynalezionego ponownie dopiero w XIX wieku. Derek Price zobaczył mechanizm różnicowy w niewspółśrodkowych połączeniach kół odtwarzających teorię Hipparcha. Michael Wright używając nowocześniejszego sprzętu obalił jednak to twierdzenie[2].

Samo urządzenie było zadziwiająco małe (33 cm wysokości, 17 cm szerokości i 9 cm głębokości). Pierwotnie zawieszone było na drewnianej ramie.

Pochodzenie Mechanizm zbudowano prawdopodobnie na wyspie Rodos, skupiającej wówczas obok Aleksandrii najlepszych astronomów. Jedna z teorii mówi, że konstruktorem mógł być Hipparch (ok. 190-120 p.n.e.), mieszkający wówczas na Rodos astronom, którego idee znalazły zastosowanie w konstrukcji mechanizmu.

Cyceron wspomina, że jego nauczyciel Posejdonios z Rodos (130-50 p.n.e.) zbudował urządzenie pokazujące ruch Słońca, Księżyca i planet.

Nieco bardziej egzotyczna teoria przypisuje konstrukcję Archimedesowi (III wiek p.n.e.). Jego planetarium było również wzmiankowane przez Cycerona, który widział je osobiście[4]. Miało ono być przewiezione do Rzymu przez generała Marcellusa. Pisali o nim także Laktancjusz, Klaudian i Prokles w IV i V wieku. Wszystkie te wzmianki zostały jednak przez późniejszych badaczy uznane za nieprawdziwe.

Jeśli jednak nawet Cyceron pisał prawdę, i planetaria Posejdonisa i Archimedesa istniały, to według tego samego źródła powinny znaleźć się w Rzymie około 50 lat po zatonięciu statku obok Antykithiry. Zapewne więc chodzi o jeszcze inne urządzenie.

Odkrycie mechanizmu kazało zrewidować naszą wiedzę o możliwościach technicznych starożytnych Greków. Umiejętności te pod rządami Rzymian zanikły, ich szczątki przetrwały w o wiele prostszych konstrukcjach Arabów i Bizantyjczyków. W muzeum w Oksfordzie zachowany jest XIII-wieczny mechanizm z Iranu mający jednak tylko 8 kół. Dopiero w okresie renesansu pojawiły się mechanizmy o podobnej złożoności, a pierwsze przenośne planetarium zbudował George Graham w 1704 roku.

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.69 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Przypisy 1. ↑ Decoding the ancient Greek astronomical calculator known as the Antikythera Mechanism (ang.)

2. ↑ Artykuł w Computerworld. Zob. sekcja "Study, speculation, theories" (ang.)

3. ↑ Cicero, De Natura Deorum II.88 (lub 33-34) (łac.)

4. ↑ Cicero, De Re Publica I 21-22 (łac.)

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.70 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Tajemnicza technika za "cudami" w starożytnych świątyniach?

Autor: Wieczorna Image not found http://wieczorna.pl/uploads/photos/middle_

Z czasów starożytnych wiemy że działalność wynalazcza w dziedzinie tzw. automatów koncentrowała się w obrębie starożytnych światyń, produkując tzw. "cuda". Wówczas tylko

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.71 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski nieliczni autorzy rozumieli zasadę działania "cudownych" maszyn świątynnych.

Istnieje szereg zapisów o latającym rydwanie w świątyni Serapisa- Serapeum- w Aleksandrii.

Do dziś nie wiemy, czy ten cudowny efekt uzyskano za pomocą magnetyzmu, o czym wspominają dawne zapisy. To właśnie w Aleksandrii działał Heron- największy wynalazca świata starożytnego. Używał hydrauliki, wierzył w elastyczność powietrza. Zbudował pierwszą znaną maszynę do sprzedaży automatycznej. Zaprogramował także pierwszą w świecie sekwencję sztuki teatralnej trwającą ok. 10 minut i odtworzoną w całości przez automaty.

Heron- organy wiatrowe (rekonstrukcja)

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.72 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.

Gazeta Merkuriusz Polski

Jedna z pierwszych maszyn parowych wynalezionych w starożytności: Aelopil Herona, cc wikimedia

Merkuriusz Polski : dzieie wszystkiego świata w sobie zamykaiący dla informacyey pospolitey.73 Od 3. stycznia 1661 r. ISSN 2391- 7679 (Merkuriusz). Edycja Wieczorna.