"Μικρή μουσική ιστορία από το Πολυτεχνείο στη Μεταπολίτευση"

11ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

Εορτασμός Επετείου της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου (17 Νοεμβρίου 1973)

Το μουσικό σχήμα «11 & κάτι»

παρουσιάζει:

«Μικρή μουσική ιστορία από το Πολυτεχνείο στη Μεταπολίτευση»

Είμαστε δυο

Στίχοι- Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

(Δίσκος: Ο Θεοδωράκης διευθύνει Θεοδωράκη, 1974)

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου στα μέσα του Νοέμβρη του 1973, που δεν ήταν μόνο εξέγερση των φοιτητών, αλλά και των εργατών και του συνόλου του

δημοκρατικού λαού της Αθήνας, σήμανε την αρχή του τέλος για τη Χούντα που

είχε

επιβληθεί

στη

Απρίλιο του 1967.

χώρα

από

τον

Η

εφτάχρονη

δικτατορία

των

Συνταγματαρχών, δεν κατέστειλε μόνο

ατομικές και πολιτικές ελευθερίες, δεν συνέλαβε,

βασάνισε,

εξόρισε

τους

διαφωνούντες μοναχά, δεν απομόνωσε μόνο τη χώρα. Προσπάθησε να επέμβει με

τρόπο

αναιδή

και

χυδαίο

στην

πνευματική και καλλιτεχνική παραγωγή.

Ανέτρεψε την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση Παπανούτσου,

που

στόχευε

εκδημοκρατισμό

της

απαγόρευσε

κατέστρεψε

και

στον

εκπαίδευσης, μεγάλα

έργα, όχι μόνο αριστερών συγγραφέων,

αλλά ακόμη και αρχαίων κλασικών. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση καθηγητή

που απολύθηκε από το Πανεπιστήμιο, επειδή δίδαξε Σολωμό.

Παράγκα

Στίχοι- Μουσική: Διονύσης Σαββόπουλος (Δίσκος: Δέκα χρόνια κομμάτια, 1975)

Η λογοκρισία επενέβαινε ιδιαίτερα στη μουσική δημιουργία της εποχής, όπως εξάλλου και την προηγούμενη περίοδο.

Πλήθος

στιχουργοί,

ποιητές

και

συνθέτες απαγορεύτηκαν σχεδόν στο

σύνολο

του

έργου

τους

(Ρίτσος,

Παπαδόπουλος, Νεγρεπόντης, Πάνου, Λοΐζος, Λεοντής, Ξαρχάκος και φυσικά, Θεοδωράκης και πολλοί ακόμη).

Δ. Σαββόπουλος

Γ. Ρίτσος, Μ. Θεοδωράκης

Απαγορεύονταν

εξάλλου

ολόκληρες

κατηγορίες τραγουδιών: Τα ρεμπέτικα και

όποιο τραγούδι είχε λαϊκό ηχόχρωμα. Είναι χαρακτηριστικό ότι είχε απαγορευτεί το «Φέρτε μου ένα μαντολίνο» του Χατζιδάκι,

διότι το μαντολίνο θύμιζε… μπουζούκι! Τα ροκ τραγούδια, διότι ήταν συνδεδεμένα με

τα ναρκωτικά και τη διαφθορά των νέων, και η λίστα είναι μακρά.

Μ. Χατζιδάκις, Δ. Σαββόπουλος

Ν. Ξυλούρης, Τζ. Καρέζη: Καλοκαίρι 1973 συνεργάστηκαν στο Μεγάλο μας Τσίρκο

Ο Κουταλιανός Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος Μουσική: Μάνος Λοΐζος (Δίσκος: Να ‘χαμε τι να ‘χαμε, 1972)

Λ. Παπαδόπουλος, Μ. Λοΐζος

Μερικά τραγούδια ωστόσο ξέφευγαν από τη λογοκρισία. Για παράδειγμα, ο κύκλος τραγουδιών

Ο Δρόμος των Πλέσσα-

Παπαδόπουλου κανονικά

και

αρχικά στη

κυκλοφόρησε συνέχεια

απαγορεύτηκαν κάποια τραγούδια, αλλά όχι το σύνολό του.

Λ. Παπαδόπουλος

Ένα

τέτοιο

τραγούδι

είναι

και

Ο

Κουταλιανός, που κυκλοφόρησε το 1972. Αν και αναφερόταν σε πραγματικό πρόσωπο, τον Παναγή Κουταλιανό, μασίστα του 19ου αιώνα, ο στιχουργός σατίριζε, χωρίς να

γίνει

αντιληπτός,

τον

ψευδεπίγραφο

πρωθυπουργό, πρόεδρο της δημοκρατίας

και αντιβασιλέα, Γεώργιο Παπαδόπουλο, και τη σχέση του με τη σύζυγό του.

Τα ήσυχα βράδια

Στίχοι: Μαριανίνα Κριεζή Μουσική: Λάκης Παπαδόπουλος (Δίσκος: Τσάι γιασεμιού, 1985)

Αρλέτα (1945- 2017)

Τα τραγούδια των μπουάτ, που είχαν ξεπηδήσει στην Πλάκα από την αρχή της δεκαετίας

του

συνάντησης

’60

και

της

ήταν

τόπος

νεολαίας,

απαγορεύτηκαν επίσης, ακόμη και στο ραδιόφωνο,

με

το

τέτοιους

χώρους

σκεπτικό

ότι

σε

εξυφαίνονται

συνωμοσίες κατά του καθεστώτος.

«Σούσουρο», 1972

Σερενάτα

Στίχοι: Μαριανίνα Κριεζή Μουσική: Λάκης Παπαδόπουλος (Δίσκος: Περίπου, 1984)

Στις μπουάτ ο καλλιτέχνης ήταν σχεδόν ανάμεσα στο κοινό. Λίγα όργανα: μια - δυο κιθάρες, ακορντεόν και πιάνο. Τα ονόματά τους θύμιζαν κάτι ζεστό και οικείο: Αυλαία, Δώμα, Κιβωτός, Λυχνάρι, Σοφίτα, Απανεμιά

κλπ.

Λάκης

Παππάς,

Καίτη

Χωματά,

Αρλέτα, Σαββόπουλος και πολλοί ακόμη

αναδείχτηκαν στις μπουάτ, όπου δεν ήταν σπάνιες οι έφοδοι της αστυνομίας την περίοδο της επταετίας.

Ελλάς, Ελλήνων Χριστιανών Στίχοι: Γ. Κακουλίδης Μουσική: Γ. Κριμιζάκης (Δίσκος: 15 χρόνια παράσταση, 1980)

Γιώργος Μαρίνος

Αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας κυκλοφορούν ελεύθερα σατιρικά τραγούδια για

τους

Συνταγματάρχες,

και

βέβαια

ακμάζει το πολιτικό τραγούδι. Το 1974 εκδίδονται ίσως περισσότεροι δίσκοι από

κάθε άλλη χρονιά. Κυριαρχεί το πολιτικόκοινωνικό

δισκογραφία,

τραγούδι

αλλά

όχι

και

μόνο

στις

στη

δεκάδες

συναυλίες: Θεοδωράκης, Ξαρχάκος, Λοΐζος, Μαρκόπουλος και πολλοί ακόμη.

Η συμμετοχή στο πολιτικό γίγνεσθαι και η συλλογικότητα θεωρούνται αυτονόητα και τούτο απεικονίζεται στη μουσική και καλλιτεχνική

κυκλοφορεί

δημιουργία.

και

Παράλληλα,

αποκαθίσταται

ρεμπέτικο και το λαϊκό τραγούδι.

το

Να δεις τι σου’ χω για μετά Στίχοι: Μιχάλης Γκανάς Μουσική: Λαυρέντης Μαχαιρίτσας

Το 1974 η Ελλάδα συμμετέχει για πρώτη χρονιά στο διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision με τη Μαρινέλλα και το «Λίγο

κρασί, λίγο θάλασσα και τ’ αγόρι μου», ενώ γίνεται προσπάθεια αναβάθμισης και

του

Θεσσαλονίκης.

φεστιβάλ

τραγουδιού

Στο μεταξύ αρχίζει την πορεία της η

ελληνική

τηλεόραση

(ΕΡΤ:

1975

ως

ανώνυμη εταιρεία που ανήκε στο ελληνικό

δημόσιο).

Να

σημειωθεί

ότι

από

το

Φεβρουάριο του 1966 πραγματοποιούνταν

ολιγόωρες τηλεοπτικές εκπομπές από το ΕΙΡ (Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας), καθώς η Χούντα είχε στρέψει το ενδιαφέρον της στην τηλεόραση ως μέσο προπαγάνδας.

Το

1970

δημιουργήθηκε

η

ΥΕΝΕΔ

(Σταθμός των Ενόπλων Δυνάμεων) με ραδιόφωνο

και

ελεγχόταν

από

τηλεόραση τη

που

Γεωγραφική

Υπηρεσία Στρατού ως το 1982.

Το χρυσαλιφούρφουρο

Στίχοι: Μαριανίνα Κριεζή Μουσική: Νίκος Κηπουργός (Από τη Λιλιπούπολη)

Από

τις

λαμπρότερες

ραδιοφώνου

αποτελεί

στιγμές η

του

παιδική

ραδιοφωνική σειρά «Εδώ Λιλιπούπολη» που ξεκίνησε το 1976 και διήρκησε μέχρι

το

1980,

στο

Τρίτο

Πρόγραμμα

της

Ελληνικής Ραδιοφωνίας υπό τη διεύθυνση

του Μάνου Χατζιδάκι, ξεχωριστή για την πρωτοτυπία και την ποιότητά της αλλά και για τις πολιτικές της αναφορές.

Ένα γουρούνι λιγότερο Στίχοι- Μουσική: Λουκιανός Κηλαηδόνης (Δίσκος: Χαμηλή πτήση, 1982)

Λουκιανός Κηλαηδόνης (1943- 2017)

Καθώς σταδιακά φτάνουμε στη δεκαετία

του

’80,

το

ατομικό

συλλογικό-

πολιτικό

Ιούλιο

1983

του

επισκιάζει τραγούδι.

λαμβάνει

χώρα

το Τον

το

θρυλικό Πάρτυ στη Βουλιαγμένη, που δεν έχει

το

σοβαρό

μεταπολιτευτικών

στήσιμο

των

συναυλιών

στα

γήπεδα και στα μεγάλα θέατρα.

Οικοδεσπότης ο Λουκιανός Κηλαηδόνης και

μαζί

του

(Σαββόπουλος,

πλήθος

καλλιτεχνών

Νταλάρας,

Γερμανός,

Μάνου, Ζορμπαλά και πολλοί άλλοι), ενώ οι συμμετέχοντες υπολογίζονται

μεταξύ 50 και 80 χιλιάδων.

Τον

Ιούλιο

εισάγοντας

πολιτισμικής διεθνούς

του τον

1985

η

Μελίνα

θεσμό

πρωτεύουσας

εμβέλειας

φεστιβάλ

της

Μερκούρη, ευρωπαϊκής

διοργανώνει Rock

in

το

Athens.

Αστραφτερά ονόματα και σχήματα της παγκόσμιας μουσικής σκηνής όπως οι Class, οι Stranglers, οι Cure, οι Depeche Mode, οι Talk Talk, οι Telephone, οι Culture Club και η Nina Hagen δίνουν το παρόν στο κατάμεστο Καλλιμάρμαρο, μαθαίνοντας το ελληνικό κοινό να ακούει εξεγερσιακό punk, δυναμικό ροκ αλλά και ελαφρύ british pop.

Μπαγάσας Στίχοι- Μουσική: Νικόλας Άσιμος

(Δίσκος: Το φανάρι του Διογένη, 1987)

Νικόλας Άσιμος (1949- 1988)

Στη

δεκαετία

του

’80

το

πολιτικό

τραγούδι εκφράζεται κυρίως από τους

λεγόμενους «Αγίους των Εξαρχείων», το Νικόλα Άσιμο, τον Παύλο Σιδηρόπουλο,

τον

«πρίγκηπα»,

αποκαλούσαν, Κατερίνα

κυρίως

Γώγου,

στον

αναρχικό χώρο.

όπως

και

την

που

είχε

τον

ποιήτρια απήχηση

αντιεξουσιαστικό-

Παύλος Σιδηρόπουλος (1948- 1990)

Κατερίνα Γώγου (1940 - 1993)

Εμένα οι φίλοι μου Στίχοι: Κατερίνα Γώγου Μουσική: Νίκος Μαϊντάς (Δίσκος: Magic De Spell, Πάνω κάτω

η Πατησίων, 2012)

Εμένα οι φίλοι μου είναι μαύρα πουλιά. Εμένα οι φίλες μου είναι σύρματα

τεντωμένα.

Εμένα οι φίλοι μου είναι μαύρα πουλιά που κάνουν τραμπάλα στις ταράτσες

ετοιμόρροπων σπιτιών. Εξάρχεια, Πατήσια, Μεταξουργείο, Μετς

Κάνουν ό,τι λάχει Πλασιέ τσελεμεντέδων κι εγκυκλοπαιδειών. Φτιάχνουν δρόμους κι ενώνουν ερήμους

Διερμηνείς σε καμπαρέ της Ζήνωνος Επαγγελματίες επαναστάτες. Παλιά τους στρίμωξαν και τα κατέβασαν

Τώρα παίρνουν χάπια και οινόπνευμα να κοιμηθούν

αλλά βλέπουν όνειρα και δεν κοιμούνται

Κάνουν ό,τι λάχει Όλο ταξιδεύουν οι φίλοι μου

γιατί δεν τους αφήσατε σπιθαμή για σπιθαμή Όλοι οι φίλοι μου ζωγραφίζουν με μαύρο χρώμα γιατί τους ρημάξατε το κόκκινο

Γράφουν σε συνθηματική γλώσσα γιατί η δική σας μόνο για γλύψιμο κάνει Οι φίλοι μου είναι μαύρα πουλιά και σύρματα

στα χέρια σας, στο λαιμό σας Οι φίλοι μου…

Κάποτε θα’ ρθουν Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης (Δίσκος: Ο Ασυμβίβαστος, 1979)

Άντε, και καλή τύχη, μάγκες! Στίχοι: Αλέξης Αράπης Μουσική: Παύλος Σιδηρόπουλος (Από τον ομώνυμο δίσκο, 1991, Παύλος

Σιδηρόπουλος & Οι Απροσάρμοστοι)

Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 και,

κυρίως, στη δεκαετία του ’90 το πολιτικό τραγούδι ουσιαστικά εξαφανίζεται και

πάντως

δεν

προβάλλεται

από

τα

κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, παρόλο που υπάρχουν

δημιουργοί,

κυρίως

της

λεγόμενης «έντεχνης» και χιπ χοπ σκηνής που γράφουν πολιτικό στίχο.

Μαζί

με

τη

μουσική

ολόκληρη

η

βιομηχανία του θεάματος παραμερίζει το πολιτικό- κοινωνικό- συλλογικό για χάρη του ατομικού και προάγει την

απολιτικοποίηση ευδαιμονισμό.

και

τον

ατομικό

Σήμερα, οι γενιές που διαμορφώθηκαν μέσα σ’ αυτόν τον τρόπο ζωής χάνοντας

την ευημερία τους από την οικονομική κρίση,

έρμαια

πνευματικής καλλιεργήθηκε,

της

άγνοιας

ένδειας για

να

που

και

της

σκόπιμα

αποφευχθεί

η

ριζοσπαστικοποίησή τους, υποκύπτουν σε ιδεολογίες φασιστικές.

Είναι πολύ σύντομος ο δρόμος από την απολιτικοποίηση,

στην

απαξίωση

συλλήβδην της πολιτικής κι από κει στην

απαξίωση της δημοκρατίας.

Και

το

Κακό

προφύλαξη,

ελλοχεύει

χωρίς

χωρίς

ντροπή.

Ο

νεοναζισμός δεν είναι θεωρία, σκέψη

και

αναρχία.

Είναι

μια

παράσταση.

Εσείς κι εμείς. Και πρωταγωνιστεί ο

Θάνατος. (Μάνος Χατζιδάκις, Φεβρουάριος 1993)

Τα νέα μέτρα Στίχοι- Μουσική: Λουκιανός

Κηλαηδόνης (Δίσκος: Ψυχραιμία, παιδιά!, 1979)

Πηγές Γ. Μονεμβασίτης, Τραγούδια απαγορευμένα με αφορμή μια συναυλία, http://www.musicpaper.gr Δ. Τζουβάρας, Τα απαγορευμένα τραγούδια που εγκρίθηκαν κατά λάθος από τη λογοκρισία της δικτατορίας, https://www.hit-channel.com Μπουάτ,

εκεί

που

οι

μικρές

παρέες

έγραψαν

ιστορία,

https://www.dinfo.gr Θ.Κρεκούκιας,

20+1

σπαρταριστά τραγούδια της μεταπολίτευσης,

http://www.oneman.gr Τ.

Κριτσιώλης,

Στου

χρόνου

τον

καθρέφτη

-

1974,

http://www.musiccorner.gr Ε. Μπέλλου, Από τα τραγούδια της λευτεριάς στα σκυλάδικα της δηθενιάς, http://tvxs.gr https://el.wikipedia.org

Το μουσικό σχήμα «11 & κάτι»:

 Νίκος Μπαλής (Α2): ντραμς

 Γιάννης Χριστοδουλάκης (Α2): πιάνο, φωνή  Νίκος Μπορμπουδάκης (A2): ηλεκτρική κιθάρα  Μαριλένα Γραμματικάκη (Α5): φωνή

 Εύα Νιούτσικου (Α6): κιθάρα, φωνή  Εύα Καμπανού (Β1): πιάνο  Γιώργος Παχουλάκης (Β2): φωνή

 Κατερίνα Σαλμάν (Β6): βιολί  Άννα-Μαρία Ψαθάκη (Β7): κιθάρα, φωνή  Άννα –Μαρία Μελιδονιώτη (Γ1): φωνή

 Μελίνα Δαμίγου (Γ3): φωνή  Γιάννης Καζαντζάκης (Γ4): ηλεκτρική κιθάρα  Νίκος Κανόνης (Γ4): μπάσο

 Κατερίνα Νεονάκη (Γ5): κιθάρα, φωνή  Αντώνης Μπαλαντινάκης (Γ5): ντραμς

Μουσική επιμέλεια και συντονισμός:

Γιάννης Χριστοδουλάκης

Επιλογή και επεξεργασία υλικού: Ξένια Περακάκη

Ευχαριστούμε τη Διεύθυνση και το Σύλλογο Διδασκόντων του σχολείου

μας

για

τη

βοήθεια

κατανόησή τους.

και

την

11ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

«11 & κάτι»