"Ποιος τη ζωή μου…: Η Ευρώπη μπροστά στο τέρας του ναζισμού"

11 o ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

Επέτειος της 28ης Οκτωβρίου 1940

 Παράδοση σημαίας, ορισμός σημαιοφόρου και παραστατών

 Απονομή αριστείων και βραβείων για το σχολικό έτος 2020 -΄21

Το μουσικό σχήμα «11 & κάτι»

Παρουσιάζει

Σε συνεργασία με τη Θεατρική Ομάδα του 11 ου ΓΕΛ

«Ποιος τη ζωή μου…: Η Ευρώπη μπροστά στο τέρας του ναζισμού»

(Μια μουσική παράσταση για τον Μίκη Θεοδωράκη)

Ποιος τη ζωή μου Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης Δίσκος: Τα τραγούδια του αγώνα, 1974

Ο Μίκης Θεοδωράκης (1925-2021) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες με διεθνή αναγνώριση και πολλά διεθνή βραβεία. Μέχρι το θάνατό του, στις 2

Σεπτεμβρίου

ήταν

ένας

από

διασημότερους Έλληνες παγκοσμίως.

τους

Μίκης Θεοδωράκης & Μάνος Ελευθερίου

Έχει ασχοληθεί με διάφορα είδη μουσικής, τόσο του κλασικού όσο και του σύγχρονου ρεπερτορίου. Πολλοί καλλιτέχνες, Έλληνες και

ξένοι,

όπως

οι

Beatles,

η

Shirley

Bassey, η Edith Piaf, η Joan Baez, έχουν ερμηνεύσει έργα του. Επίσης, έχει γράψει μουσική για σημαντικές ταινίες Ελλήνων και ξένων δημιουργών.

Ο

Μίκης

μελοποιήσει

Θεοδωράκης έργα

επίσης

μεγάλων

έχει

ποιητών,

όπως ο Ελύτης, ο Σεφέρης, ο Ρίτσος, αλλά και ο Πάμπλο Νερούντα. Μέσα από τα τραγούδια του οι μεγάλοι ποιητές μπήκαν στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων για πολλές δεκαετίες.

Είναι επίσης γνωστός για την πολιτική του δράση ως αριστερός ακτιβιστής. Η Χούντα των Συνταγματαρχών απαγόρευσε τα τραγούδια του, ενώ κατά διαστήματα βρέθηκε φυλακισμένος και εξόριστος για την πολιτική του δράση.

Το ακορντεόν Στίχοι: Γιάννης Νεγρεπόντης Μουσική: Μάνος Λοΐζος

Ο

Β΄

Παγκόσμιος

πολύνεκρος

πόλεμος

Πόλεμος, που

ο

γνώρισε

πιο η

ανθρωπότητα, αποτέλεσε στην ουσία του τον πόλεμο στον οποίο συγκρούστηκε ο φασισμός

και

ο

ναζισμός

δημοκρατία, αστική ή λαϊκή.

με

τη

Στη δεκαετία του 1920 εμφανίζεται για πρώτη φορά στην Ιταλία ο φασισμός, μια πολιτική ιδεολογία που αποθέωνε τη βία και τη δύναμη του ισχυρού, αμφισβητούσε τα

ατομικά,

δικαιώματα

πολιτικά και

Μπενίτο Μουσολίνι.

και

εκφράστηκε

κοινωνικά από

τον

Κατά

την

ίδια

δεκαετία

στη

Γερμανία

εμφανίζεται μια πιο σκληρή εκδοχή του, ο ναζισμός

(εθνικοσοσιαλισμός)

από

τον

Αδόλφο Χίτλερ, ο οποίος το 1919 είχε κάνει την εμφάνισή του στη συνέλευση ενός μικρού κόμματος,

του

Κόμματος.

Για

Γερμανικού πολλά

χρόνια

Εργατικού ο

Χίτλερ

αποτελεί για τους Γερμανούς απλώς έναν γραφικό

εθνικιστή,

ιδέες

διάφορων

που

διαπνέεται

εθνικιστικών

από και

ακροδεξιών, αλλά και παραθρησκευτικών

Η κρίση του 1929, γνωστή ως «κραχ», που ξεκίνησε από το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, πλήττει άμεσα τις βιομηχανικές χώρες

της

κοινωνικές

Ευρώπης συνέπειες.

με Στη

τρομακτικές Γερμανία

οι

άνεργοι φτάνουν τα 5 εκατομμύρια. Ο Χίτλερ εμφανίζεται τότε με φιλολαϊκό προσωπείο, υπόσχεται

μείωση

ενίσχυση των φτωχών.

της

ανεργίας

και

Κερδίζει

την

στρατιωτικών

εμπιστοσύνη υποσχόμενος

των την

κατάργηση της Συνθήκης των Βερσαλλιών. Στις εκλογές του 1930 το ποσοστό του εκτινάσσεται

στο

18,3%

και

το

1932

αποκτά την πλειοψηφία των εδρών του Κοινοβουλίου, ενώ το 1933 το ποσοστό του φτάνει

στο

44%.

καγκελάριος

μετά

Έχει από

βιομηχάνων της Γερμανίας.

ήδη

διοριστεί

πιέσεις

των

Η αναρρίχηση του Χίτλερ στην εξουσία δεν οφείλεται μόνο στην οικονομική κρίση. Οφείλεται στην εκτεταμένη χρήση μεθόδων βίας,

εξαναγκασμού

και

τρομοκρατίας

από ένστολους οπαδούς του (Τάγματα Εφόδου), όχι μόνο εναντίον των Εβραίων, των Τσιγγάνων, των ομοφυλοφίλων, αλλά και

εναντίον

αντιπάλων.

των

πολιτικών

του

Μαχαίρι (του 1937) που χρησιμοποιούσαν

τα Τάγματα Εφόδου

με την επιγραφή « Blut und Ε hre !» (Αίμα και Τιμή

Οφείλεται επίσης στην οργάνωση μιας αποτελεσματικής προπαγάνδας κυρίως από τον Γκέμπελς. Οφείλεται τέλος στην υποστήριξη από το μεγάλο κεφάλαιο της

Γερμανίας,

πάμπλουτους, μεγάλο

αλλά

όπως

κεφάλαιο

ο

και

Ροκφέλερ.

εξάλλου

διαχρονικά το φασισμό.

άλλους Το

στηρίζει

Η

ιδεολογία

του

(εθνικοσοσιαλισμού), αυτήν

την

περίοδο

ναζισμού

όπως από

εκφράστηκε τον

Χίτλερ,

περιλαμβάνει το ρατσισμό, κυρίως εναντίον των Εβραίων, αλλά και των Ρομά, των Πολωνών, ομάδων,

των

Ρώσων,

όπως

ομοφυλοφίλων.

των

ή

κοινωνικών

αναπήρων,

Περιλαμβάνει

των

παράλληλα

την αντίληψη ότι υπάρχει μία ανώτερη φυλή,

η

«Αρία»,

η

κυριαρχεί των άλλων.

οποία

πρέπει

να

Τον

πλήρη

απολυταρχισμό

(κατάργηση

κομμάτων, περιορισμός τύπου κλπ). Τη συγκέντρωση της εξουσίας σε μία ηγετική προσωπικότητα

(Φύρερ).

Την

ευγονική

θεωρία, το μιλιταρισμό και τη θεωρία περί ζωτικού χώρου. Την ίδια περίοδο στην Ευρώπη κυριαρχούν ανάλογα καθεστώτα σε πολλές

χώρες

Ελλάδα,

Ρουμανία,

κ.ά.).

(Πολωνία,

Ουγγαρία,

Πορτογαλία,

Ισπανία

Σαλαζάρ (Πορτογαλία)

Φράνκο (Ισπανία)

Αντονέσκου (Ρουμανία)

Ο Αντώνης Στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλλης Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης Δίσκος: Η μπαλάντα του Μαουντχάουζεν 1966

Μίκης Θεοδωράκης & Ιάκωβος Καμπανέλλης

Στο μεταξύ, στόχος του Χίτλερ είναι να κάνει

τη

Γερμανία

παγκόσμια

δύναμη,

ακυρώνοντας τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, αλλά

και

κατακτώντας

μια

απέραντη

αποικιακή αυτοκρατορία, που την ονόμαζε «ζωτικό χώρο» στην Ανατολή. Επειδή όμως όλα

αυτά

πραγματοποιηθούν

δεν δίχως

μπορούν βία,

ο

να Χίτλερ

προετοιμάζει από την αρχή της πολιτικής του καριέρας τον επόμενο πόλεμο.

Όλα αυτά υπό την ανοχή των δημοκρατικών κυβερνήσεων της Αγγλίας και της Γαλλίας, που στην αρχή βλέπουν στον Χίτλερ αυτόν που μπορεί να περιφρουρήσει την Ευρώπη από τον κομμουνισμό. Στις 3 Σεπτεμβρίου αρχίζει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο πιο αιματηρός στην ιστορία της ανθρωπότητας. Μέχρι το 1942 οι ναζί και οι σύμμαχοί τους έχουν κατακτήσει ή ελέγχουν

σχεδόν

το

σύνολο

της

Ευρώπης

(Εκτός από τη Σοβιετική Ένωση, την Αγγλία, την Ελβετία και τη Σουηδία).

Στο εσωτερικό της Γερμανίας το ναζιστικό καθεστώς συγκεντρώνει σε στρατόπεδα και δολοφονεί με τις πιο φρικιαστικές μεθόδους τους

Γερμανούς

Εβραίους,

τους

κομμουνιστές, τους ομοφυλόφιλους, τους αντικαθεστωτικούς. Αντίστοιχα στρατόπεδα συγκέντρωσης

δημιουργούνται

στις

κατακτημένες χώρες, ενώ οι ναζί διορίζουν παντού κυβερνήσεις της αρεσκείας τους.

Τ4 ήταν η κωδική ονομασία για το πρόγραμμα ευθανασίας που εφαρμόστηκε στη ναζιστική Γερμανία.

Αμέσως όμως μετά τη Γερμανική κατοχή σε όλες σχεδόν τις κατακτημένες χώρες αλλά και

στις

ίδιες

τις

χώρες

του

Άξονα

αναπτύσσεται η αντίσταση κατά των ναζί. Στη Γαλλία, στη Γιουγκοσλαβία και στην Ελλάδα η αντίσταση είναι μαζική.

Μικρός λαός Στίχοι: Γιάννης Ρίτσος Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης Δίσκος: 18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας, 1973

Στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το εντυπωσιακό είναι ότι μεγάλος αριθμός των νεκρών δε σκοτώθηκαν στα πεδία των μαχών, αλλά σε

στρατόπεδα

συγκέντρωσης,

στις

φυλακές, σε εκτελέσεις και επιχειρήσεις εξολόθρευσης του πληθυσμού ολόκληρων συνοικιών και χωριών ως αντίποινα για τις

αντιστασιακές

πράξεις,

βομβαρδισμούς και λόγω της πείνας.

σε

Υπολογίζεται ότι μόνο στην Ευρώπη έχασαν τη ζωή τους 36 εκατομμύρια άνθρωποι. Πάνω από 6 εκατομμύρια θανατώθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Οι Έλληνες πλήρωσαν με τη ζωή τους την αντίσταση στο στρατό κατοχής σε πολλές περιοχές: Δοξάτο,

Κάνδανος, Κομμένο

Αλικιανός,

Άρτας,

Δράμα,

Βιάννος

και

Ιεράπετρα, Καλαμάτα, Κλεισούρα Καστοριάς, Πύργοι Εοδαίας Κοζάνης, Διαβατά, Δίστομο, Λιόσια, Καρπενήσι, Ρέθυμνο και αλλού.

Οι νεκροί Έλληνες κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο

(1940-41)

παραπάνω

από

καταγράφονται 13

χιλιάδες,

ενώ

λίγο οι

εκτελεσθέντες σε ολόκληρη τη χώρα να ξεπερνούν

τους

56

χιλιάδες

(και

στα

γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης τους 105 χιλιάδες). Συνολικά ο πόλεμος και η κατοχή

στοίχισε

νεκρούς,

από

στην τους

Ελλάδα οποίους

806.922 περίπου

600.000 πέθαναν από πείνα και σχετικές ασθένειες.

56.225 Θανόντες όμηροι (στα γερμανικά στρατόπεδα) 105.000 Νεκροί από βομβαρδισμούς 7.120 Νεκροί σε μάχες της Εθνικής Αντίστασης (σύμφωνα με γερμανικά στοιχεία) 20.650 Νεκροί στη Μέση Ανατολή 1.100 Απώλειες Εμπορικού Ναυτικού 3.500 Σύνολο 206.922

[σ.σ. ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ 806.922 ] Απώλειες από υπογεννητικότητα 300.000 Σύνολο απωλειών 1.106.922

Η αποδυνάμωση του πληθυσμού της χώρας μάλιστα συνεχίστηκε στα αμέσως μετά τον πόλεμο χρόνια, με τον Εμφύλιο και τη μαζική μετανάστευση δεκάδων χιλιάδων Ελλήνων λόγω των

πολιτικών

αναγκών. Γερμανίας

Η

διώξεων

και

Ομοσπονδιακή

αρνείται

ακόμη

των

βιοτικών

Δημοκρατία και

σήμερα

της να

καταβάλει επανορθώσεις και αποζημιώσεις για τα θύματα και τις υλικές ζημιές, παρά τις πολιτικές και νομικές πρωτοβουλίες και τις δικαστικές αποφάσεις.

Το τραγούδι της ξενιτειάς Στίχοι: Ερρίκος Θαλασσινός Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης Δίσκος: Όμορφη πόλη, 1962

Από τα τέλη του 1942 η πορεία του πολέμου αναστρέφεται.

Η

επιχειρήσεων

εξέλιξη

οδηγεί

των

πολεμικών

σταθερά

στην

ολοκληρωτική ήττα και συνθηκολόγηση της ναζιστικής Γερμανίας. Ο ναζισμός ηττήθηκε, αφού μετέτρεψε ολόκληρη την Ευρώπη σε σωρό ερειπίων και αφού εξολόθρευσε ένα μεγάλο

ποσοστό

ηττήθηκε

μόνο

του από

πληθυσμού τη

της.

σύμπραξη

Δεν των

Αμερικανών, των Σοβιετικών και των Άγγλων. Ηττήθηκε από την αντίδραση των λαών της Ευρώπης.

Της αγάπης αίματα Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης Δίσκος: Το άξιον εστί, 1964

Αμέσως μετά το τέλος του πολέμου με τη συμμετοχή 50 χωρών που πολέμησαν τον Άξονα

συγκροτήθηκε

ο

Οργανισμός

Ηνωμένων Εθνών, βασισμένος στην αρχή της ισότητας μεταξύ των κρατών. Το 1948 η Γενική

Συνέλευση

του

ΟΗΕ

ψηφίζει

την

Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, με στόχο να κατοχυρωθούν και να διαφυλαχθούν τα δικαιώματα της ζωής, της ισότητας και της ελευθερίας όλων σε όλον τον κόσμο.

Η

αναζήτηση

μιας

νέας

δημοκρατικής

ευρωπαϊκής συνεργασίας μετά την ήττα του ναζισμού οδήγησε στη δημιουργία του Συμβουλίου της Ευρώπης (1949) και των Ευρωπαϊκών

Κοινοτήτων

(1950).

Διευρύνοντας την οικονομική ένωση (ΕΟΚ 1957),

οι

Κοινότητες

εξελίχθηκαν

στην

Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ 1992), με στόχο τη διαφύλαξη της ειρήνης, της ελευθερίας και των ευρωπαϊκών ιδεωδών.

Δυστυχώς

τα

προηγούμενα

δημοκρατική

Ευρώπη

εγκλωβισμένη

σε

χρόνια

βρέθηκε

αδιέξοδα

που

η

ξανά η

ίδια

προκάλεσε παραβιάζοντας τις αρχές και τα ιδεώδη που την δημιούργησαν: την ισότητα, την

ελευθερία,

τη

δημοκρατία

και

την

αλληλεγγύη. Καταδίκασε σε φτωχοποίηση τις χώρες

του

νότου

εργασιακά εφαρμόζοντας

και

δικαιώματα

ελαστικοποίησε των

πολιτικές

τα

πολιτών σκληρής

Ανέχτηκε

και

δέχτηκε

ιστορίας

εξισώνοντας

αναθεωρητές και

μέσα

της

στους

ευρωπαϊκούς θεσμούς το ναζισμό με το σταλινισμό, παραβλέποντας πως –πέρα από την απολυταρχία του Στάλιν- η θυσία των Σοβιετικών

στρατιωτών

και

πολιτών

ανέτρεψε την πορεία του πολέμου το 1942. Ανέχτηκε ευάλωτες

το

κλείσιμο ομάδες

των

συνόρων

προσφύγων

για και

μεταναστών, που οι ίδιες οι πολιτικές της στη Μέση Ανατολή και στον αναπτυσσόμενο κόσμο έχουν δημιουργήσει.

Αποτέλεσμα αυτών είναι τις τελευταίες δεκαετίες

να

εμφανίζονται

και

να

κυριαρχούν στην πολιτική ζωή πολλών ευρωπαϊκών

χωρών

ακροδεξιά,

ξενοφοβικά και αντιευρωπαϊκά κόμματα, που απειλούν και την ίδια την ύπαρξη της Ενωμένης Ευρώπης.

Ακόμα και στη χώρα μας, που πλήρωσε το ναζισμό με εκατοντάδες μαρτυρικούς τόπους, με χιλιάδες νεκρούς και με πλήρη οικονομική καταστροφή, για εφτά χρόνια εκπροσωπούνταν μέσα στη Βουλή μια νεοναζιστική εγκληματική οργάνωση, φτιαγμένη ακριβώς κατά το πρότυπο του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος του Χίτλερ – με

λατρεία

στρατιωτική

στο

πρόσωπο

οργάνωση,

του

αρχηγού,

οπλισμό,

επιθέσεις

ταγμάτων εφόδου σε ιδεολογικούς αντιπάλους, μετανάστες, ομοφυλόφιλους.

Άρνηση Στίχοι: Γιώργος Σεφέρης Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης Δίσκος: Επιφάνεια, 1962

Σήμερα μάλιστα η Ευρώπη βρίσκεται ξανά μπροστά

σε

μια

μεγάλη

κρίση:

Υγειονομική, περιβαλλοντική, οικονομική, κοινωνική. Το διακύβευμα είναι η ίδια η ύπαρξή της και το δίλημμα είναι σαφές για

τους

λαούς

και

τα

κράτη:

Θα

στηρίξουν την κοινωνία και την κοινωνική συνοχή ή θα ανεχθούν και θα υποθάλψουν ξανά

την

ιδεολογία

εκατόμβη θυμάτων;

που

οδήγησε

σε

Θα

σταθούν

δημοκρατία,

με

τη τα

δικαιοσύνη,

τη

ανθρώπινα

δικαιώματα και την αλληλεγγύη ή με την απανθρωπιά, τις διακρίσεις και το μίσος; Το καθαρό δίλημμα είναι και τούτη τη φορά: Με τον Άνθρωπο ή με το Τέρας;

«…Ο νεοναζισμός είμαστε εσείς κι εμείς – όπως στη γνωστή παράσταση του Πιραντέλο. Είμαστε εσείς, εμείς και τα παιδιά μας. Δεχόμαστε να ‘μαστε απάνθρωποι μπρος στους φορείς του AIDS, από άγνοια, αλλά και τόσο «ανθρώπινοι» και συγκαταβατικοί

μπροστά

στα

ανθρωποειδή

ερπετά του φασισμού, πάλι από άγνοια, αλλά κι από

φόβο

κι

από

συνήθεια…

Και

το

Κακό

ελλοχεύει χωρίς προφύλαξη, χωρίς ντροπή. Ο νεοναζισμός δεν είναι θεωρία, σκέψη και αναρχία. Είναι

μια

παράσταση.

Εσείς

κι

εμείς.

Και

πρωταγωνιστεί ο Θάνατος.» Μάνος Χατζιδάκις

Όταν σφίγγουν το χέρι Στίχοι: Γιάννης Ρίτσος Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης Δίσκος: Η Ρωμιοσύνη, 1966

Γιάννης Ρίτσος & Μίκης Θεοδωράκης

Το μουσικό σχήμα «11 & κάτι»

•Ελευθερία Δεμέτζου (Α1): Πιάνο, φωνή •Σοφία Χριστοδουλάκη (Α8): Πιάνο, φωνή •Άννα Παπαστεφανάκη (Β2): Κιθάρες •Μενέλαος Ασκορδαλάκης (Β2): Φωνή •Μαριλένα Κωνσταντινίδου (Γ1): Κιθάρα •Κωνσταντίνα Δεμέτζου (Γ4): Πιάνο, φωνή •Μάνος Γραμματικάκης (Γ6): Φωνή •Αργυρή Κατεργιαννάκη (Γ4): Φωνή •Νικόλας Μπαλαντινάκης (Γ2): Μπάσο •Κατερίνα Συριγωνάκη (Γ7): Πιάνο •Ανδρέας Τυμπακιανάκης (Γ2): Μπουζούκι •Αλέξανδρος Αλεξανδρόπουλος (Γ4): Κιθάρα

Μουσική επιμέλεια και συντονισμός: Κωνσταντίνα Δεμέτζου Άννα Παπαστεφανάκη

Τεχνική Επιμέλεια: Νικόλας Μπαλαντινάκης

Πηγές Ιστορικής Αφήγησης Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τ. ΙΕ, ΙΣΤ Σκουλάτου-Δημακόπουλου-Κόνδη, Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη, τ. Β, ΟΕΔΒ, Αθήνα 2005 Κολιόπουλου-Σβολόπουλου-Χατζηβασιλείου-Νημά-Σχολινάκη, Ιστορία του Νεότερου και του Σύγχρονου Κόσμου, ΟΕΔΒ, Αθήνα 2007 original-fippak.blogspot.gr/ el.wikipedia.org

Επιλογή και επεξεργασία οπτικού και ιστορικού υλικού: Ξένια Περακάκη

Συμμετείχαν από τη θεατρική ομάδα: •Μαντιδάκης Γιάννης •Τζαγκαράκης Μάνος •Λυδάκη Μαριλένα •Ποταμιανάκη Αντωνία •Θεοδωρομανωλάκη Ειρήνη •Σφακιανάκη Εβελίνα

Θεατρικό κείμενο: Μαρία Μαρκάκη

11ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

11 & κάτι