“Μαθητών Λόγος για τα 100 Χρόνια της Ένωσης”

11ο Γενικό Λύκειο Ηρακλείου

Πρόγραμμα για τα 100 χρόνια από την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα

Το μουσικό σχήμα «11 & κάτι»

Παρουσιάζει:

«Ο Θεός αγαπάει την Κρήτη»

Αποτυπώματα της Κρήτης στη μουσική και στη λογοτεχνία

Στης Γραμβούσας τ’ ακρωτήρι (Ο Τζέκας) Στίχοι – Μουσική: Κώστας Μουντάκης Πρώτη εκτέλεση: Λουδοβίκος των Ανωγείων

«Λιώστε τα χιόνια, τω Σφακιών απάτητες μαδάρες, και κάμετέ τα αμέτρητες ποτιστικές βρυσούλες, ξυπνήστε, ρίμες κρητικές, και γύρω στις κιθάρες

χορεύτε πανευφρόσυνα, του Κάστρου Ελληνοπούλες. Απάνου στον παλιό σκοπό το νέο τραγούδι αρχίστε, αηδόνια στις πορτοκαλιές, ομηρικοί Κορνάροι, παντού, όπου γης ελεύτερη και σκλάβα, διαλαλήστε της Αμαζόνας τις χαρές με το χλωρό Βλαστάρι!» Κωστής Παλαμάς, Κρητικός Απρίλης (απόσπασμα)

Την 1η Δεκέμβρη 1913 συντελείται επίσημα η ένωση της Κρήτης με την ελεύθερη Ελλάδα και λήγει έτσι το κρητικό ζήτημα, το οποίο απασχόλησε την ευρωπαϊκή διπλωματία από το 1830. Λήγει επίσης μια μακρόχρονη περίοδος επαναστατικών κινημάτων, που όμοιά τους δε γνώρισε καμιά περιοχή της Ελλάδας.

Είχε μεσολαβήσει η περίοδος της αυτονομίας (1898- 1913), κατά την οποία η

Κρήτη αποτελούσε αυτόνομη πολιτεία φόρου υποτελή στον Σουλτάνο, υπό την

προστασία των μεγάλων δυνάμεων. Πρώτος Ύπατος αρμοστής της ο δευτερότοκος γιος

του βασιλιά των Ελλήνων, Γεώργιος, και αργότερα, μετά το κίνημα του Θερίσου, ο

Αλέξανδρος Ζαΐμης.

Ο Πρίγκιπας Γεώργιος, Ύπατος Αρμοστής της Κρήτης (1898 -1906)

Θέρισο 1905: Κωνσταντίνος Φούμης, Ελευθέριος Βενιζέλος, Κωνσταντίνος Μάνος (Η τριανδρία της επαναστατικής κυβέρνησης του Θερίσου)

Μαλαματένια λόγια Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος Πρώτη εκτέλεση: Λ. Χαλκιάς –Χ. Γαργανουράκης –Τ. Τσανακλίδου

Το νησί της Κρήτης καθώς και οι αδιάλειπτοι αγώνες των Κρητών για την ελευθερία ενέπνευσαν την ελληνική τέχνη σε πολλά επίπεδα. Από την άλλη πλευρά ανεκτίμητη είναι η προσφορά των Κρητικών δημιουργών στην ελληνική λογοτεχνία και στη μουσική, όπου η κρητική παράδοση διατηρείται ζωντανή και επηρεάζει και σήμερα τη μουσική δημιουργία.

Η Κρήτη πρόσφερε στην ελληνική λογοτεχνία τον Νίκο Καζαντζάκη, τον πιο πολυμεταφρασμένο Έλληνα συγγραφέα, και τον Ιωάννη Κονδυλάκη, από τους σημαντικότερους πεζογράφους της γενιάς

του 1880. Πρόσφερε και προσφέρει και σήμερα πολλούς ακόμη ποιητές και

συγγραφείς: Τη Ρέα Γαλανάκη, τη Μάρω Δούκα, τον Μηνά Δημάκη, τον Άρη Δικταίο

τη Νίκη Τρουλλινού και πολλούς άλλους.

Η κρητική μουσική παράδοση ενέπνευσε

και εξάκολουθεί να εμπνέει σημαντικούς καλλιτέχνες, ενώ έχει δώσει

αξιολογότατους μουσικούς, στιχουργούς και ερμηνευτές: Από τους παλαιότερους,

Σκορδαλό, Ροδινό, Μουντάκη,Χάρχαλη, Ναύτη και πολλούς άλλους, ως τον Νίκο

Ξυλούρη, τον Ross Daily, τον Ψαραντώνη, τους Χαΐνηδες, τον Ψαρογιώργη, τον Γιάννη Χαρούλη και άλλους.

Χαράλαμπος Γαργανουράκης

Οι πόνοι της Παναγιάς Στίχοι: Κώστας Βάρναλης Μουσική: Λουκάς Θάνου

Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Ξυλούρης

«Η Κρήτη στάθηκε το πρώτο γιοφύρι ανάμεσα Ευρώπης, Ασίας κι Αφρικής. Η Κρήτη φωτίστηκε

πρώτη σε όλη την κατασκότεινη τότε Ευρώπη. Κι εδώ η ψυχή της Ελλάδας εξετέλεσε τη μοιραία της αποστολή: έφερε το θεό στην κλίμακα του ανθρώπου...»

«...Τα τεράστια ασάλευτα αιγυπτιακά ή ασσυριακά αγάλματα έγιναν εδώ, στην Κρήτη, μικρά, χαριτωμένα, το σώμα κινήθηκε, το στόμα

χαμογέλασε, και το πρόσωπο και το μπόι του θεού πήρε το πρόσωπο και το μπόι του ανθρώπου. Μια

ανθρωπότητα καινούρια έζησε κι έπαιξε στα κρητικά χώματα, πρωτότυπη, διαφορετικιά από τους κατοπινούς Έλληνες, όλο ευκινησία και χάρη

κι ανατολίτικη χλιδή.» Νίκος Καζαντζάκης, Αναφορά στον Γκρέκο (απόσπασμα)

«Στα θεμέλια ετούτα, εκεί που χτυπάει το κύμα, ήταν το καταραμένο μπουντρούμι, όπου γενεές και γενεές χριστιανοί πολέμαρχοι, αλυσοδεμένοι χειροπόδαρα, είχαν λιώσει. Δεν μπορεί μαθές το κορμί, όσο και να’ναι δυνατό, να σηκώσει την ψυχή του Κρητικού, δεν μπορεί...» Νίκος Καζαντζάκης, Ο καπετάν Μιχάλης (απόσπασμα)

«...Έχω παράπονο του Θεού που δε μας έκανε ατσαλένια τα κορμιά των Κρητικών, να μπορούμε να βαστάξουμε εκατό, διακόσια, τρακόσια χρόνια, όσο να λεφτερώσουμε την Κρήτη. Κι ύστερα, ας γενούμε μπούλβερη και κουρνιαχτός.» Νίκος Καζαντζάκης, Ο καπετάν Μιχάλης (απόσπασμα)

Πάνω στ’ αργυρό σκαμνί Στίχοι: Γιάννης Κακουλίδης Μουσική: Χριστόδουλος Χάλαρης

«Υπάρχει κάποια φλόγα στην Κρήτη, ας την πούμε ψυχή, κάτι πιο δυνατό από τη ζωή κι από το θάνατο. Υπάρχει η περφάνια, το πείσμα, η παλικαριά, και μαζί τους κάτι άλλο, ανείπωτο κι αστάθμητο, που σε κάνει να χαίρεσαι και συνάμα να τρομάζεις που

είσαι άνθρωπος.» Νίκος Καζαντζάκης, Αναφορά στον Γκρέκο (απόσπασμα)

«Κοίτα με μες στα σωθικά που φύτρωσαν οι πόνοι ................................................................................ Όμως εξεχειλίσανε τα βάθη της καρδιάς μου Τ’ αδέλφια μου τα δυνατά οι Τούρκοι μου τ’ αδράξαν, Την αδελφή μου ατίμησαν κι αμέσως την εσφάξαν, Τον γέροντα τον κύρην μου εκάψανε το βράδι, Και την αυγή μού ρίξανε τη μάνα στο πηγάδι. Στην Κρήτη .............................................................. Μακριά ‘πο κείθ’ εγιόμισα τες φούχτες μου κι εβγήκα»

Διονύσιος Σολωμός, Ο Κρητικός, 4[21], στ. 29 -36

Πώς να σωπάσω

Στίχοι: Κώστας Κινδύνης Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος

Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Ξυλούρης

«Και το νέφος εχώρισεν στα δύο και αυτό πάλι στα τέσσερα και το λίγο που απόμεινε φύσηξεν και ξαπόστειλαν στο Βορρά Με πλατύ πάτησε πόδι στα νερά και αγέρωχος ο μέγας Κούλες Η γραμμή του ορίζοντα έλαμψε ορατή και πυκνή και αδιαπέραστη Αυτός ο πρώτος ύμνος.» Οδυσσέας Ελύτης, Από το Άξιον Εστί

«Όμως τούτο δεν ισχύει καθόλου για τα ιερά όρη της χώρας μου. Αυτά εξακολουθούν να

λάμπουν ακόμη και μέσα στην υβριστική αιθάλη και στον καπνό, ζουν και υπάρχουν

γεωγραφικά και ιστορικά. Και, αν τα επισκεφθείς, εκεί πάντα τα ευρίσκεις, όρθια και ανάλαφρα μέσα στον αγαθό τους όγκο, αληθινά πάντα και όχι δημιουργήματα πλάνης...»

«...Και αν αρχίσεις να ανεβαίνεις τις πλαγιές τους, δρόμο καθαρό (αλλά πόσο επίπονο!) βαδίζεις. Κι

αν ανεβείς τις υψηλές κορφές τους, φως κτιστό και άκτιστο συνάμα αξιώνεσαι. Έτσι σε δέχονται τα βουνά μου. Χαίρε, λοιπόν, ω χαίρε, όρος απρόσιτο της κρητικής Ίδης και συ όρος της καθαρής Δίκτης, που αιώνια απέναντι στέκεστε

και το ένα το άλλο αντιχαιρετάτε. Χαίρετε, τόποι πέρα για πέρα αληθινοί.» Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Ανωφελές διήγημα (απόσπασμα)

Γιώργης Γιατρομανωλάκης (Γενν. Ηράκλειο 1940)

Ο Ήλιος Θεός

Στίχοι: Πάρης Μίτσος Μουσική: Μιχάλης Νικολούδης

Πρώτη εκτέλεση: Βασίλης Σκουλάς

«Του είχε πει, μάλιστα, μια φορά ο Εγγλέζος εις επήκοον πολλών: Οι Γερμανοί χάνουν, εμείς ερχόμαστε, κι εσάς πιο πολύ σας συμφέρει να γίνετε μέλος της Κοινοπολιτείας παρά να καταντήσετε πάλι ουρά της Ελλαδίτσας. Δεν το βλέπεις; Τι κερδίσατε αυτά τα χρόνια; Αντί να πηγαίνετε μπρος, όλο πίσω...» Μάρω Δούκα, Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ (απόσπασμα)

«Γιατί το δίκιο, είπαμε, ποτέ δεν είναι μόνο δίκιο, το δίκιο είναι ζόρικο πολύ, κι όσο πιο ζόρικο τόσο και πιο συχνά λημεριάζει με τ’ άδικο. Και κοιτάζονται μεταξύ τους αμετανόητα. Άπονα, πεισμωμένα, αντικριστά το δίκιο και το άδικο, γελώντας πανομοιότυπα, για να μας δείχνουν τα δόντια τους.» Μάρω Δούκα, Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ (απόσπασμα)

Μάρω Δούκα (Γενν. Χανιά 1947)

Γεννήθηκα Στίχοι: Κ. Χ. Μύρης Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Ξυλούρης

«Η πρώτη εικόνα που αντίκρισε σαν

νεογέννητος ήταν το οροπέδιο· και, παρόλο που η εικόνα ήταν παλιά όσο και η μνήμη του, του είχε φανεί ταυτόχρονα και γνώριμη και

καινούργια. Ψηλοί πρίνοι και μια μεγάλη συκιά πλαισίωσαν τα δεμένα χέρια και τα ελεύθερα

μάτια του. Είδε μπροστά του τη μικρή χαράδρα και το αναδίπλωμα της απέναντι ράχης που έκρυβε την είσοδο της σπηλιάς. Είδε πόσο

μάταια οχύρωσε η φύση το πατημένο σπήλαιο και πόσο σοφά οι παλιοί με τις φαντασίες

τους...»

«...Δυο γύπες πέταξαν κοντά στον αιχμάλωτο και χύθηκαν περιμένοντας στον κάμπο. Το βλέμμα του τους ακολούθησε κατεβαίνοντας στον στρογγυλό

δίσκο του οροπεδίου. Οι βενετσιάνικες αρδευτικές λίνιες, που χώριζαν με αυλάκια νερού τη γη σε

μεγάλα καφέ τετράγωνα, έδειξαν την τάξη των φθινοπωρινών αναίμακτων εργασιών αρμονική, σαν άγγελο θανάτου. Οι σπόροι δεν φαίνονταν στ’

αυλάκια, μα τα μήλα κρέμονταν από τις ευθυγραμμισμένες μηλιές λιτανεύοντας σταγόνες

αίμα.» Ρέα Γαλανάκη, Ο βίος του Ισμαήλ Φερίκ Πασά (απόσπασμα)

Ρέα Γαλανάκη (Γενν. Ηράκλειο 1947)

Η φεύγα του καιρού (Σαν το νερό του ποταμού) Στίχοι: Μήτσος Σταυρακάκης σε παραδοσιακή μουσική

«Το αγόρι άκουγε τα ονόματα των ανθρώπων και τις ονομασίες της γης αποτυπώνοντας στο μυαλό του τις εικόνες που του έφερναν οι λέξεις. Άρχισε να

υποψιάζεται ότι αυτά που έχανε μπορούσαν να επιμηκύνουν τη ζωή τους, αν εισχωρούσαν στα αισθήματα με την υπόμνηση του ήχου, της μυρωδιάς, της γεύσης, της αφής και της μορφής τους. Αργότερα θα διαπίστωνε ότι κανείς εχθρός δεν μπορούσε να

μετατρέψει τη μνήμη του αιχμάλωτου, αν έμενε ζωντανή, σε ήττα...»

«...Και πως, ενώ ο αιχμάλωτος μπορεί να πουληθεί στο σκλαβοπάζαρο, οι εικόνες του δεν μπορούσαν να εξαργυρωθούνε χωριστά, αποσπασμένες απ’ το σώμα του. Ασυναίσθητα είχε στραφεί εκείνη τη στιγμή προς τη μυστική ζωή του κόσμου που χανόταν,

προσπαθώντας, αν και πολύ νωρίς, να επιβληθεί στην αιχμαλωσία του. Δώρισε αυτήν την απόφαση στον νεογέννητο εαυτό του σαν κωνσταντινάτο κι έκρυψε το φλουρί στα ρούχα του, μαζί με το μαχαίρι της σπηλιάς.» Ρέα Γαλανάκη, Ο βίος του Ισμαήλ Φερίκ Πασά (απόσπασμα)

Η πιο πρόσφατη εκτέλεση του παραδοσιακού τραγουδιού «Η φεύγα του καιρού» βρίσκεται στην τελευταία δισκογραφική δουλειά του Ψαρογιώργη, «Όσο κι αν δέρνει ο άνεμος» (2012), σε συνεργασία με τον Γιάννη Αγγελάκα, τον Γιάγκο Χαιρέτη και τον Νίκο Βελιώτη.

Συνταγές μαγειρικής Στίχοι: Δημήτρης Αποστολάκης Μουσική: Δημήτρης Ζαχαριουδάκης Πρώτη εκτέλεση: Χαΐνηδες

«Η μάνα του, εικόνα δίχως ήχο, συγκέντρωσε πάνω στο τραπέζι τις φωτογραφίες του σπιτιού,

δεκατέσσερις, ορεσείβιοι τουρκομάχοι προπάτορες και αμερικανοί πρυτάνεις,

αποκορωνιώτικο λόμπι και Χάρβαρντ σε συμπαντικό εναγκαλισμό, κάθισε στο σκαμνί της και τις έπαιρνε στα χέρια μία προς μία...»

«...Δε χρειαζόταν τη θολή της όραση, τις πασπάτευε, με τα τσαλακωμένα της δάχτυλα περπατούσε ένα γύρο την κορνίζα, ίσιωνε τις ακορνίζωτες, έξυνε με το νύχι τα μυγοφτύσματα, τις μύριζε, τις ζύγιζε, δεν είχε πλέον αμφιβολία

ποιος ήταν ο κάθε εικονιζόμενος...»

«...Άλλους τους ακουμπούσε στην καρδιά της κι άλλους, ασυμφιλίωτη, τους αγρίευε με μια

χειρονομία ή ένα πέρα –δώθε του κεφαλιού. Φιλοσυγγενής και θεόληπτη, έπαιρνε από όλους τις δαχτυλιές και τις σκόνες, από τους πεθαμένους μες στις μεγάλες κορνίζες με το μαύρο μαντίλι που μάζεψε από τη ράχη της καρέκλας, από τους ζωντανούς με την ανάποδη του στριφώματος της νυχτικιάς...»

«...Ο γιος βαστούσε την αναπνοή του, την

περίμενε να ξαναβάλει τις φωτογραφίες στις θέσεις τους, μία στο νεροχύτη, δυο στο

στρογγυλό κεντηματάκι που κάλυπτε το στόμιο της σόμπας, τρεις παρέα πάνω στην τηλεόραση και τις υπόλοιπες να περικυκλώνουν το τηλέφωνο, για να το έχουν στη διάθεσή τους σε ώρα ανάγκης ή μοναξιάς.» Ιωάννα Καρυστιάνη, Κουστούμι στο χώμα (απόσπασμα)

Ιωάννα Καρυστιάνη (Γενν. Χανιά 1952)

Το καπηλειό Στίχοι – Μουσική: Δημήτρης Αποστολάκης Πρώτη εκτέλεση: Χαΐνηδες

«Η πόλη αυτή είναι πιο δυνατή από τους ανθρώπους της. Έχει ένα τρόπο να επιβάλλει τη δική της πρσωπικότητα και αφήνει τα πραγματικά πρόσωπα στη σκιά. Κανένας δεν μπορεί να την εκπροσωπήσει, κανένας δεν μπορεί να την καταχραστεί. Έχει τόσους πολιτισμούς και χρόνια πίσω της, τόσα ονόματα και τόσες εξαρτήσεις, τόσες εκτινάξεις, που πάντα μ’ έναν τρόπο θα παραμένει απόρθητη, πόλη πολλών πόλεων, πολλών προσωπείων, πολλών μεταμφιέσεων» Κλαίρη Μιτσοτάκη, Τοπογραφικόν η ανθρωπολογία μιας πόλης (απόσπασμα για το Ηράκλειο)

Κλαίρη Μιτσοτάκη (Γενν. Ηράκλειο 1949)

ΜΕΤΑΣΤΑΣΗ Μνήμη Μάριου Βολακάκη

Τρίτο θρανίο στη σειρά τη μεσιανή. Μαλλιά ξανθά και το χνούδι το πρώτο να πασπαλίζει με χρυσόσκονη το πανωχείλι. Τον θυμούμαι όπως στήλωνε τα διάφεγγά του μάτια μεσ’ στα δικά μου, διεσταλμένα από την πίεση κάποιας απορίας, άλλοτε πάλι με την όψη ολόφωτη απ’ τη χαρά για μια σωστή απάντηση. Ακούω τη λυγερή φωνή του να διαβάζει: «Δημάρητε, οίον εξθέγξαο έπος άνδρας χιλίους στρατιή σοσήδε μαχήσεσθαι.»

Δεν πάει καιρός που είδα σε φωτογραφία σειρές τα μνήματα νεκρών που φυτευτήκαν στη γη της Κύπρου. Σε μια πλάκα διάβασα τ’ όνομά του. Κι από κάτω: ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ ΕΚ ΧΑΝΙΩΝ. ΕΠΕΣΕ ΤΗ 17-8-74

Τρίτο θρανίο στη μεσιανή σειρά. Πού να ‘ξερα πως τόσο γρήγορα θα διασκελούσε την απόσταση από την παιδικότητα ως το θάνατο. Γιώργης Μανουσάκης, Άνθρωποι και σκιές

Γιώργης Μανουσάκης (Χανιά 1933 – 2008)

Ποντικός Στίχοι – Μουσική: Δημήτρης Αποστολάκης Πρώτη εκτέλεση: Χαΐνηδες

«Όχι σαράντα μέρες και προς τα ουράνια, μα αιώνες και προς άγνωστη κατεύθυνση μου φάνηκε ότι

συνέχιζε να περπατάει αυτή η παραθαλάσσια πόλη. Σε άλλες περιστάσις η πορεία της θα με είχε καθηλώσει. Εκκλησίες, κρήνες, κτίρια ελληνικά, οθωμανικά ή φράγκικα, που πάλευαν να μη βουλιάξουν στα θηριώδη κύματα, όχι του λουλακί πελάγους δίπλα της, αλλά του γκρίζου άναρχου τσιμέντου...»

«...Αδιάφορη μου φάνηκε η πόλη σήμερα, αλλά και σαν κάτι να περίμενε από μένα –άραγε τι;κουλουριασμένη στον αρχαίο λαβύρινθό της.» Ρέα Γαλανάκη, Φωτιές του Ιούδα, στάχτες του Οιδίποδα (απόσπασμα)

«Αυτή η θάλασσα με κέρδισε αμέσως, ασυνόδευτη από λογής λογής νησάκια και βαρκάκια. Μια θάλασσα αυστηρή, αναλλοίωτη, αθάνατη. Η πόλη ήταν χρονομετρημένη από την ιστορία και από το παρόν της, μπορεί γι’ αυτό να μου φάνηκε σαν ξένη. Αυτή όμως η θάλασσα ήταν γυμνή κι άχρονη, γι’ αυτό μάλλον και μου είναι οικεία σαν αρχαίος

μύθος. Ή σαν ψυχή βασανισμένη από ζωή και θάνατο» Ρέα Γαλανάκη, Φωτιές του Ιούδα, στάχτες του Οιδίποδα (απόσπασμα)

Σύννεφα του γιαλού Στίχοι: Κώστας Σπηλιωτάκης Μουσική: Γιάννης Χαρούλης

Πρώτη εκτέλεση: Γιάννης Χαρούλης

«Μες στην καρδιά μας η ερημιά του κόσμου Μες στην καρδιά μας του θεού τ’ αστέρια Μες στην καρδιά μας άγριο μεσονύχτι Μες στην καρδιά μας φως που δεν τελειώνει Μες στην καρδιά μας πείνα γύμνια φτώχια Μες στην καρδιά μας δίψα δικαιοσύνης.» Μηνάς Δημάκης, Κρητική Συμφωνία (απόσπασμα)

Μηνάς Δημάκης (Ηράκλειο 1913 – Αθήνα 1980)

«Να σου πω... μα τι να σου πω, που είμαι νέος, τόσο απελπιστικά νέος ακόμα... Καμιά σπουδή δε στάθηκεν αρκετή για να διαλύσω τις πυκνές εικόνες του άδειου που μας αφήνει η πικρή γεύση του ότι, παιδιά ακόμη, δεν είμαστε πια παιδιά.» Άρης Δικταίος, Δέκα σχέδια για το πρόσωπο του έρωτα (απόσπασμα)

Άρης Δικταίος (Ηράκλειο 1919- Αθήνα 1983)

«Πώς να ορίσεις αυτό που συμβαίνει, πώς να πεις αυτό που έγινε όπως έγινε, πώς να πεις την αλήθεια. Είναι σα να θες να κρατήσεις στο χέρι σου τ’ απόσταγμα ολόκληρης θάλασσας, να θες να χωρέσεις τη θάλασσα μέσα σε μια σταλαγματιά. Χωράει τόση θάλασσα στις σχέσεις των ανθρώπων.» Κλαίρη Μιτσοτάκη, FLORA MIRABILIS (απόσπασμα)

Ο ακροβάτης Στίχοι – Μουσική: Δημήτρης Αποστολάκης Πρώτη εκτέλεση: Χαΐνηδες

«Αν αγαπώ την πατρίδα μου, είναι γιατί μου φέρνει την αγρύπνια της ξενιτιάς. Την αγρύπνια.» Λάμπης Καψετάκης, Ποιήματα της ασφάλτου.

«[…] Ο θάνατος ήταν θαμπερός στα μέρη του πατέρα της. Εκεί μιλούσαν για το θάνατο με υπονοούμενα και από κάποια απόσταση. Ο θάνατος εδώ ήταν οικείο πράγμα, σπιτικό. Ζούσαν μαζί του φιλιωμένοι καθώς στα χωράφια τους, όπως σπέρναν, τάφους ξεσκάβανε, μάζευαν την ελιά και δώρα στους νεκρούς ξετρυπώνανε. Στους νεκρούς και στους θεούς. Τα καλοκαίρια φτάναν καραβάνια οι σπουδαγμένοι στα αρχαία, περπατούσαν τις κορφές και τ’ ακρογιάλια κι ύστερα έσκαβαν, έσκαβαν, έσκαβαν...»

«...Ο τόπος γέμισε χρυσά κοσμήματα, φαγεντιανές

πέτρες, πήλινα στολίδια φτιαγμένα με τα χέρια των παππούδων, και των παππούδων των παππούδων, κι άλλα, φερμένα απ’ τη Φοινίκη και την Ταυρίδα, τη Λιβύη και τα κυκλαδίτικα νησιά. Τα πιο πολλά στους τάφους. Κι ήταν ευτυχισμένοι οι νεκροί. Κι οι

ζωντανοί χαρούμενοι· γιατί αγαπούσαν τους νεκρούς τους» Νίκη Τρουλλινού, Μαράλ όπως Μαρία, «Τα τελώνια» (αποσπάσματα)

Νίκη Τρουλλινού

(Γενν. Χανιά 1953)

Γλυκό μου αηδόνι

Στίχοι – Μουσική: Σωτήρης Αλεξάκης Πρώτη εκτέλεση: Μαρία Φασουλάκη

«Ο Μίνως ο Πρώτος ήταν εκείνος που της μίλησε γα τα τελώνια: τα βρέφη που πεθάνανε στη γέννα και

δεν τα πρόλαβαν να τα βαφτίσουν. Η Εκκλησία δεν επιτρέπει την ταφή τους στον περίβολό της. Ούτε ψαλμός ούτε σταυρός. Τίποτε. Ούτ’ ένα λουλούδι καλά καλά. Οι μάνες – πιο πολύ οι μάνες – νοιάζονται. Γιατί τα πόνεσαν εννιά μήνες

στο σώμα τους. Και τ’ ακουμπούνε απαλά μέσα στο χώμα στην κορφή του λόφου στην ΑγιαΠαρασκευή...»

-Με μια πέτρα μόνο. Για προσκέφαλο. Τη μέρα κοιμούνται. Τη νύχτα ξυπνούν. Έτσι είναι τα πράματα συμφωνημένα. Με τους αγγέλους τ’

ουρανού. Ξυπνούν και βυζαίνουν τους καρπούς της απιδιάς. Στο πρώτο φως γλιστρούνε βιαστικά κάτω

απ’ τις άσπρες πέτρες. Μην τα δει ανθρώπου μάτι. Σαν σουρουπώσει, να τα πάλι. Πεινασμένα. Χρόνια τώρα. Μπορεί κι αιώνες. Η ίδια ιστορία… Έχουμε κι

εμείς με τη θεια σου τη Συρμαλένια κειπάνω τα δικά μας τα τελώνια.» Νίκη Τρουλλινού, Μαράλ όπως Μαρία, «Τα τελώνια» (αποσπάσματα)

Αυτόν τον κόσμο τον καλό Στίχοι: Βασίλης Ανδρεόπουλος Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Ξυλούρης

«Τώρα που τα περιστατικά έχουν σβήσει, και το μάτι τούτο που κοιτά δεν είναι μάτι ανθρώπου αλλά μάτι ζωής, καταλαβαίνω ότι η μνήμη, κι όταν ακόμα δεν είναι ζωντανή, όταν δεν κυριεύει τις σκέψεις, όταν δεν αιχμαλωτίζει τις ψυχές σαν μύθος, όταν δεν επιβάλλεται σαν στερεωμένος λόγος, δε χάνεται, ούτε χαλνά. Υπάρχει μια μνήμη που δεν την συγκρατούμε. Μια μνήμη που τη δεχόμαστε και που τη μεταφέρουμε. Την κουβαλάει καθένας μέσα στο φυσικό του. Μεγάλο φυσικό μεγάλη μνήμη. Ζώντας πλάι στους ανθρώπους δεχόμαστε τη μνήμη τους. Άθελα, ασυναίσθητα, τελούμε τελετές μνήμης.» Κλαίρη Μιτσοτάκη, FLORA MIRABILIS (απόσπασμα)

Το μουσικό σχήμα «11 & κάτι» Νίκος Καζαντζάκης (Α5): Κιθάρα, τραγούδι Μιχάλης Καπλαγκιόζης (Β4): Κιθάρα, καχόν, τραγούδι Μάνος Κουγιουμτζάκης (Β4): Λύρα, τραγούδι Αντωνία Κουγιουμτζή (Γ2): Πιάνο, τραγούδι Έλλη Μελιδονιώτη (Γ2): Πιάνο, τραγούδι Κάλλια Νιράκη (Β2): Πιάνο, τραγούδι Στέλιος Παξιμαδάκης (Β2): Μπουζούκι Έμμα Παπαδογιωργάκη (Γ3): Τραγούδι Γιώργος Σταυρακάκης (Α4): Λαούτο, τραγούδι Χαρά Χαριτάκη (Α5): Τραγούδι Άννα Παπαδάκη (φιλική συμμετοχή):

Μουσική Επιμέλεια:

Έλλη Μελιδονιώτη

Επιλογή τραγουδιών και λογοτεχνικών αποσπασμάτων: 11 & κάτι

Υπεύθυνες καθηγήτριες: Ξένια Περακάκη Μαρία Κοκκινογένη

11 & κάτι

11ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ