Viroze vinove loze - često zanemarenvinogradarski problem_prof.dr.sc. Darko Vončina (AF Zagreb)

Viroze vinove loze - često zanemaren vinogradarski problem Sabatina 2.-8.11.2020.

Martin Jagunić, mag. ing. agr. izv. prof. dr. sc. Darko Vončina Sveučilište u Zagrebu Agronomski fakultet Zavod za fitopatologiju dvoncina@agr.hr

Uvod -

gotovo sve sorte vinove loze osjetljive na jedan ili više virusa, sistemične zaraze - metode ozdravljenja skupe, - trajni izvor zaraze - vegetativni način razmnožavanja – zatraženo potomstvo - latentne zaraze, tolerantni kultivari, maskirani simptomi

ŠTETNO DJELOVANJE - smanjenje prinosa, - smanjenje vigora biljke, - pogoršanje kvalitete plodova, - skraćen vijek trajanja nasada -

vinova loza – drvenasta kultura sa največim brojem poznatih virusa - 58 virusnih bolesti (Martelli i Boudon-Padieu, 2006) - 65 virusnih bolesti (Martelli, 2014) - 70 virusnih bolesti (Meng i sur., 2017) - danas – preko 80 virusa

ICVG International Council for the Study of Virus and Virus-like Diseases of the Grapevine 2003 - Infektivna degeneracija – - virus lepezastog lista vinove loze (Grapevine fanleaf virus, GFLV) - virus mozaika gušarke (Arabis mosaic virus, ArMV)

- skupina uvijenosti lista vinove loze -

- uvijenosti lista vinove loze pridruženi virus 1 (Grapevine leafroll-associated virus 1, GLRaV-1) - uvijenosti lista vinove loze pridruženi virus 2 (Grapevine leafroll-associated virus 2, GLRaV-2) - uvijenosti lista vinove loze pridruženi virus 3 (Grapevine leafroll-associated virus 3, GLRaV-3)

- skupina naboranosti drveta vinove loze - A-virus vinove loze (Grapevine virus A, GVA) - B-virus vinove loze (Grapevine virus B, GVB) - D-virus vinove loze (Grapevine virus D, GVD)

- podloge – - virus pjegavosti vinove loze (Grapevine fleck virus, GFkV) (Martelli i Boudon-Padieu, 2006)

Infektivna degeneracija Virus lepezastog lista vinove loze (Grapevine fanleaf virus, GFLV) - poznati viĹĄe od 150 godina (Cazalis-Allut, 1965) Naziv virusa

SIMPTOMI: - kromogeni sojevi - deformirajući sojevi

Virus lepezastog lista vinove loze

Rozgva

Grozd

Virus lepezastog lista vinove loze ÄŒovjek

UZROÄŒNIK:

PRIJENOS:

Nematode Vektor vettore: Xiphinema index

Ordine: Dorylaimida Famiglia: Longidoridae

Molto diffuso in Italia

Infektivna degeneracija Virus mozaika gušarke (Arabis mosaic virus, ArMV) SIMPTOMI: - kromogeni i deformirajući sojevi - simptomi slični kao kod GFLV

PRIJENOS: - vektori: - europska kopljasta nematoda: Xiphinema diversicaudatum - čovjek - zaraženi sadni materijal

Prinos: +25% Prinos drva: +38% Topljiva suh. tv.: +8.6%

Zdrava loza

Loza zaraĹžena virusom lepezastog lista vinove loze Klonovi vinove loze “Nebbiolo michetâ€? (prema Mannini i sur., 2001)

Infektivna degeneracija Prinosi: Francuska:

-55 do -80% kod sorte Chardonnay

Mađarska:

-60% kod sorte Chardonnay

Njemačka:

-53 do -93% kod sorte Traminac -28 do -62% kod drugih sorata

Švicarska:

-78% kod sorte Chasselas -87% kod sorte Merlot -98% kod sorte Pinot crni

Italija:

-23% kod sorte Muškat bijeli +50% kod sorte Nebbiolo, nakon uklanjanja GFLV

Podloge: - sposobnost ukorjenjivanja: -60% - proizvodnja drva: -64% - primitak plemke: 10-26% u odnosu na 40-60%

Skupina uvijenosti lista vinove loze (Grapevine Leafroll Complex) Uvijenosti lista vinove loze pridruĹženi virus 1 Grapevine leafroll-associated virus 1 (GLRaV-1)

SIMPTOMI:

Uvijenosti lista vinove loze pridruĹženi virus 3 Grapevine leafroll-associated virus 3 (GLRaV-3)

Epidemiologija

Foto D. Golino

KaĹĄtela

Foto: VonÄ?ina

Simptomi u kolovozu godinu dana nakon infekcije

Utjecaj virusa uvijenosti lista vinove loze (GLRaV)

Vigor: -20 do -70% Prinos: -5 do -70% Šećer: do -2.5 Brix° Kiseline: do +1.5 g/l (Australija, Kalifornija, Francuska, Italija, Španjolska)

Često GLRaV + RW (najgori učinak) < prinos = šećeri / = prinos < šećeri GLRaV-1 < prinos GLRaV-3 < šećeri

Utjecaj GLRaV-3 na klon aromatične sorte bijeli muškat (prema Mannini I sur., 1999)

Topljive Ukupna čvrste tvari kiselost % g/L

Slobodni LINALOL mg/L

Prinos drva g

Prinos t/ha

GLRaV-3

0,67

135

19,65

6,17

361

Zdravo

0,85

136

20,75

6,08

528

**

ns

**

**

-

KLON

Virusi uvijenost lista vinove loze Smanjenje prinosa: Švicarska:

-17 d0 -40% Gamay

Francuska:

-43 do -50% Chardonnay -37 do -61% Pinot crni + 27% Traminac mirisavi

Italija:

-16% Merlot +30% Dolcetto, Grignolino i Nebbiolo nakon uklanjanja virusa

Njemačka:

-20 do -68% Pinot crni

Slovenija:

-35% Refošk

Nepodudarnost podloge i plemke GLRaV-2

Kober 5BB

Lezije na stabljici

Virusi iz skupine naboranosti drveta (Rugose wood complex) - 1961. - juĹžna Italija (Graniti i Ciccarone, 1961) - danas - sve vinogradarske regije Svijeta (Martelli i Boudon-Padieu, 2006)

A-virus vinove loze (GVA) (iĹžljebljenost drveta Kobera) B-virus vinove loze (GVB) (plutavost kore)

C-virus vinove loze (GVC) D-virus vinove loze (GVD) (plutavost kore) GVE, GVF, GVG, GVH, GVI, GVJ...

Grapevine rupestris stem pitting-associated virus (naboranost drveta vrste V. rupestris)

Naboranost

drveta

PRIJENOS: štitaste uši

Zaraženi sadni materijal

Utjecaj naboranosti drveta na prinos Italija: -35% Monica, - do100% Italija Izrael: -32 do -93% Thompson seedless

cv Italia

Italija: mješovite infekcije naboranosti drveta i GLRaV-3: -73% kod Albana, -47% kod Trebbiano GLRaV-1: -21% kod Albana, -23% kod Trebbiano

Španjolska: mješovite infekcije naboranosti drveta i virusa uvijenosti lista: -75% Napoleon

cv Thompson seedless

Eliminacija GLRaV-3 + GVA ubrzava i skraćuje fazu šare bobica (cv Nebbiolo)

GLRaV-3 + GVA

Bez virusa

Utjecaj na prinos impact GLRaVs: Viticultural

Zdravo Healthy

Zdravo Healthy

GLRaV -1

GVA

GRSPaV

Virus pjegavosti vinove loze (Grapevine fleck virus, GFkV) - latentno stanje kod europske loze i većine američkih podloga i hibrida (Hewitt i sur., 1972) SIMPTOMI: - Vitis rupestris St. George prosvjetljavanje žila trećeg i četvrtog reda - lokalne providne pjege (Martelli, 1993) PRIJENOS: - cijepljenjem (Martelli, 1993) - vektori – ?

- Italija (Fortusini i sur., 1996) - Južna Afrika (Engelbrecht i Kasdorf, 1990) - Japan (Yamakawa, 1989) - Grčka (Kyriakopoulou, 1991)

ŠTETNOST: - V. rupestris St. George - slabija kvaliteta drva, smanjena sposobnost ukorjenjivanja, lošije srašćivanje podloge i plemke (Triolo i Materazzi, 1987).

- 51% smanjenje rasta podloge 420 A, 37% Kobera 5BB (Credi i Babini, 1996)

Nedavno otkriveni virusi Virus Pinot-a sivog (Grapevine Pinot gris virus, GPGV) -

2012 - sjeverna Italija (Gianpetruzzi i sur., 2012) 2015 - Krk, Istra - Poreč (Vončina i sur. 2017) simptomatični i asimptomatični sojevi prijenos: zaraženi sadni materijal lozina grinja šiškarica(Colomerus vitis) - erinoza

Nedavno otkriveni virusi Virus povezan sa promjenom boje lišća sorte Roditis (Grapevine Roditis leaf discoloration-associated virus, GRLDaV) -

Grčka (Magliogka i sur. 2015.)

Italija (Ciumenti i sur. 2016.)

Hrvatska (Vončina & Almeida 2018)

EPPO ALERT LIST!!!

Nedavno otkriveni virusi

Badnavirus vinove loze 1 (grapevine badnavirus 1; GBV-1) Vončina, D., Almeida, R. P. P. (2018) Kaštela (Ljutun i Vlaška)

G-virus vinove loze (grapevine virus G; GVG)

Blouin, A. G. i sur. (2017) Novi Zeland (Chardonnay), Hrvatska (Kaštela), SAD

Ekologija i karakterizacija dva nova virusa vinove loze ENVISaGE IP-2018-01-1305

Stanje u Hrvatskoj

GLRaV-3 50-80% Značajan udio GVA, GFLV i GLRaV-1 VF – ispod 20%

GLRaV-1 38-45% GFkV 31% VF – 50%

Kaštela 2020 GVB-1 15% GVG 59%

GLRaV-3 80-100% Značajan udio GVA i GLRaV-1 VF – ispod 10%

Otok Rava 2020 GBV-1 43% GVG 50%

Poljuh i sur. (2004 i 2010) Karoglan Kontić i sur. (2009) Vončina i sur. (2010, 2011, 2012, 2017, 2018, 2019)

Financijski izračun

Uvijenost lista vinove loze - Finger Lakes New York, Cabernet franc - životni vijek vinograda: 25 godina Bez mjera kontrole: $ 25.000/ha (30% smanjenje prinosa, bez utjecaja na kvlalitetu) $ 40.000/ha (50% smanjenje prinosa, 10% smanjenje kvalitete) Smanjenje šteta: - zamjena zaraženih trsova (zaraza 1-25%) – šteta $ 3.000- $23.000 - zaraza ˃25% – krčenje vinograda (Atallah i sur., 2012)

Uvijenost lista vinove loze (GLRaV-3) - California - životni vijek vinograda: 25 godina Sadnja VF materijala: $0,4/trs, $1.297/ha/god (Binzen Fuller, 2015)

Metode za dokazivanje biljnih virusa Simptomatologija - nepouzdana

Laboratorijsko testiranje - seroloĹĄke metode (ELISA) - molekularne metode (PCR)

Osnovne mjere u kontroli virusnih bolesti a) Preventivne mjere - važnije b) Kurativne (terapijske) mjere – upotreba kemijskih spojeva (fitotoksičnost) ili povišene temperature (termoterapija) i kultura tkiva

PREVENTIVNE MJERE: - korištenje zdravog (certificiranog) sadnog materijala - podizanje vinograda na novim terenima - uklanjanje stabala smokava (X. index) - analiza tla na nematode prije podizanja vinograda - krčenje - uklanjanje ostataka korijenja - ponovna sadnja nakon 3 godine - ponovno testiranje na nematode - izbjegavati precjepljivanje, uklanjanje zaraženih trsova, kontrola štitaste. uši

Hvala na pažnji!!!

Sveučilište u Zagrebu Agronomski fakultet Zavod za fitopatologiju Svetošimunska cesta 25, 10 000 Zagreb dvoncina@agr.hr; 01/2393-971