Jaargang 19
nr.11
NOVEMBER
2016
50% voor de verkoper - 50% voor het drukwerk
Over geloven en dansen met Dieuwertje Blok
Zo werkt de Zelfkrant
In deze Zelfkrant:
Stichting Spoor073 heeft als doel verkopers een extra inkomen te verschaffen. De Zelfkrant wordt al 18 jaar verspreid vanuit ’s-Hertogenbosch. Er is ook een distributiepunt in Tilburg. Vooral in deze twee steden, maar ook elders, met name in Zuid-Oost Nederland, wordt de krant verkocht door mensen die dak- of thuisloos zijn (geweest) of niet kunnen rondkomen van hun minimuminkomen. Verkopers kopen de krant voor €0,75 per stuk en verkopen hem voor €1,50. De helft van wat u betaalt gaat dus rechtstreeks naar de verkoper. Met de opbrengst van de Zelfkrant wordt een deel van de productiekosten van de krant gedekt. Het is beter een krant te kopen en mee te nemen, dan alleen geld te geven. Daardoor dalen de inkomsten voor de stichting en kan de krant op den duur niet meer verschijnen. Door geld te geven en geen krant mee te nemen, helpt u dus de verkopers alleen op de korte termijn.
Pagina 3
Het is ook mogelijk om als organisatie of bedrijf een advertorial in de Zelfk(r) ant te plaatsen. Als uw bedrijf past binnen de visie van de Zelfk(r)ant, dan kunt u daarvoor contact met ons opnemen. U wordt dan geïnterviewd en er wordt een foto gemaakt.
Pagina 8 - 9
Van het oktobernummer van de Zelfkrant zijn 4000 exemplaren verkocht.
Pagina 10 - 11
Acht dames uit Syrië, Koerdistan, Marokko, Somalië, Afghanistan, Bosnië en Turkije verzorgen catering vanuit de BoschveldWereldkeuken.
Pagina 4 - 5 Het project City-Bag in Breda wil bijdragen aan een ander beeld van de dak- of thuisloze.
Pagina 6 - 7 Een openhartig gesprek met Sinterklaas.
Multicultureel koor Kleurrijke Mama’s haalt vrouwen uit hun isolement.
De Verscholen Stad, stadswandeling met een
voormalig dak- en thuisloze door de binnenstad
Colofon Hoofdredactie Ellie van Meurs
Redactie
Hieke Stek, Arnold Reyneveld, Lotte Gobes, Jacques Worms, Johan van Uffelen
Coverfoto
van ‘s-Hertogenbosch.
Pagina 12 - 13 Een gesprek met Zjef Naaijkens brengt het linkse
levensgeluk van de zestiger en zeventiger jaren van de vorige eeuw terug.
Arnold Reyneveld
Pagina 14
Straatplaat
Column. Jurasmerga.
Jacques Worms
Vormgeving en opmaak Lotte Gobes
Aan deze zelfkrant werkten verder mee:
Sanne van den Dungen, Jurasmerga, Toon van Kaam, Jan Nieuwstad, Keslien Smeets Email: dezelfkrant@spoor073.nl © Stichting Spoor073 Overname alleen met bronvermelding en na schriftelijke toestemming van de redactie.
Waarom zoeken we vrienden? Door donaties blijft de Zelfkrant onafhankelijk. De Zelfkrant heeft een wisselend aantal verkopers. Met uw donaties heeft de Zelfkrant meer middelen om de krant in stand te houden. Alvast bedankt! Als tegenprestatie kunt u de Zelfkrant elke maand digitaal ontvangen. Vul daarvoor uw emailadres in. U ontvangt een brief om uw donateurschap te bevestigen en het rekeningnummer op te geven waarvan de afschrijving moet plaatsvinden. Deze bon kopiëren of uitknippen en sturen aan: De Zelfkrant Ridderspoorstraat 2 5212 XP ‘s-Hertogenbosch 2
Word vriend van de Zelfkrant! Ja, ik word vriend van de Zelfkrant. Ik maak elke maand € 2,€ 5,€ , over op rekeningnummer NL57RABO 0144542900 Naam
Adres
Postcode
Woonplaats
Email Datum
Handtekening de Zelfkrant - november 2016
Catering vanuit de BoschveldWereldkeuken
,,Ik hou er niet van mijn hand op te moeten houden” TEKST EN FOTOGRAFIE: JACQUES WORMS
Exotische geuren stijgen op uit de pannen. Vijf dames van de BoschveldWereldkeuken zijn druk bezig hapjes te bereiden. Sakina Lyarnazi stuurt hen aan. ,,Wat hier nu op tafel staat is voor de HAS Hogeschool. De studenten hebben vandaag een rondleiding door de wijk en wij zorgen er voor dat ze na afloop nog wat lekkers kunnen proeven.”
Hoe is dit initiatief ontstaan?
Sakina: ,,Acht vrouwen uit Syrië, Koerdistan, Marokko, Somalië, Afghanistan, Bosnië en Turkije werken in de BoschveldWereldkeuken. Zes jaar geleden zijn we begonnen. Eerst voor de gezelligheid om recepten uit te wisselen en elkaar beter te leren kennen. Daarna zijn we begonnen met de Boschveld maaltijd. Wij kookten en wijkbewoners konden op vrijdag voor 5 euro komen eten. Dat was een groot succes.”
Je werkgebied ligt nu ook buiten de wijk?
Sakina: ,,Sinds begin 2015 zijn we de BoschveldWereldkeuken gestart. Een cateringbedrijf voor Den Bosch en omgeving. Sinds januari van dit jaar ben ik ZZP-er. Ik heb mijn baan bij het schoonmaakbedrijf
Van links naar rechts: Nadia, Aicha, Sarah, Arzo, Sakina. de Zelfkrant - november 2016
opgezegd en wil hier mijn inkomen uit halen. Zo probeer ik uit de bijstand te komen. Ik hou er niet van om mijn handje op te houden.”
Hoe gaat het?
,,Het gaat prima. We hebben dit jaar al meer dan honderd opdrachten. De helft meer dan vorig jaar. Ik maak offertes en zet een logistiek plan uit samen met Jeanette van Lier van werk-ontwikkelbedrijf Weener XL. Ik breng het eten met mijn eigen auto rond. We kunnen maaltijden bereiden voor honderd personen.”
Dit pand en de inrichting is wel een flinke investering? Sakina: ,,Tot twee maanden geleden kookten we bij de vrouwen thuis. Toen kregen we het pand van woningcorporatie BrabantWonen. Tot maart 2017 mogen we hier blijven. Dan wordt het gesloopt. De keuken is geschonken door woningcorporatie Zayaz. Wij hebben eens de catering voor hen verzorgd en toen boden zij aan de keuken in te richten. Daar zijn we heel blij mee.”
www.copernikkel.nl 3
Project in Breda wil imago dakloze verbeteren
Met City-Bag toerist in eigen stad TEKST: JOHAN VAN UFFELEN - FOTOGRAFIE: ARNOLD REYNEVELD
Het clichébeeld van de dakloze: een onverzorgd, naar alcohol riekend manspersoon, zwalkend door de stad met een verfrommeld plastic tasje, een afgedragen plunjezak of sloffend achter een winkelwagentje vol zooi. Het project City-Bag in Breda wil daar wat aan doen. Reactie van voorbijgangers bij de aanblik van zo iemand op straat: met een grote boog er omheen. Dus nog minder contacten, een steeds groter sociaal isolement. En het bevestigt het vooroordeel dat de dak- of thuisloze zich toch niet meer kan aanpassen aan de samenleving. ,,Terwijl,” benadrukt voorzitter Arie Dirk Vooijs van de Bredase stichting Meer Met Minder, ,,het kan jou net zo goed overkomen. Bij ieder mens kan er iets misgaan, waardoor je ineens geen grip meer hebt op je leven en op straat terecht komt. Niemand kiest ervoor.” Hij kan het weten. Ook hij leefde een tijd op het trottoir en onder viaducten. Nu is de inmiddels 72-jarige Arie ‘in ruste’ in zorgcentrum Elisabeth. Al is-ie net zo actief als voorheen. Want iedereen kan bij hem terecht voor raad en daad. Met brede grijns: ,,Als het moet, schop ik nog altijd herrie.” In Breda kennen ze ’m als De Grijze Dakduif. Niet zo verwonderlijk, met zo’n kop dik, grijs achterovergekamd haar. Arie en medebestuurslid Susanne van Loo hebben samen het plan opgevat om daklozen in Breda te voorzien van een City-Bag. Een rugzak met nuttige zaken en spullen voor de persoonlijke verzorging en hygiëne. Zoals toiletartikelen, een EHBO-doosje, sokken, ondergoed, een boekje met handige adressen en kortingsbonnen voor bijvoorbeeld de kapper en de wasserette. ,,Toch,” legt Susanne uit, ,,is het sociale aspect minstens zo belangrijk. Ieder mens heeft recht op respect. Met de rugzak hoef je er niet meer uit te zien als een zwerver. Je lijkt gewoon op een toerist in je eigen stad.” De City-Bag ‘geshowd’ door Stevie van Loo. 4
de Zelfkrant - november 2016
Op de rails komen
Susanne (53), tenger, stralende ogen, is zelf nooit dakloos geweest. Ze is graficus en heeft de zorg voor een gezin. Maar ze is sociaal bewogen. Samen met Arie richtte ze Meer met Minder op. Die stichting biedt praktische hulp aan mensen die in een kwetsbare positie verkeren of in armoede leven. Arie: ,,Het bestaan op straat is verdomd hard, hoor. Het went op den duur, dan wordt het je leven. Maar er is heus niets romantisch aan. Maatschappelijke organisaties wijzen de weg naar hulp, maar laten je daarna aan je lot over. Ik heb geleerd dat je mensen echt een tijd aan de hand moet nemen. Ze redden het vaak niet alleen. Ze hebben langer steun nodig om weer op de rails te komen.” De City-Bag is één van de vele initiatieven van de stichting. Zo’n rugzak met inhoud kost al gauw honderd euro. Daarom stelden Arie en Susanne zich een eerste, bescheiden doel: 25 rugzakken uitreiken. Begin van het jaar begonnen ze hun actie. Het sympathieke idee sloeg meteen aan. Het streefbedrag werd al snel gehaald, mede dankzij een donatie van de Rabobank. Inmiddels zijn enkele tientallen rugzakken uitgereikt.
Het project loopt gewoon door via www.stichtingmeermetminder.nl. Iedere gift is welkom. Arie: ,,Als iemand vijf cent geeft, die het eigenlijk niet kan missen is dat meer waard dan een miljonair die vijf euro schenkt.”
Verpatsen
Dan toch een vooroordeel: Leuk zo’n rugzak…. maar je kunt ’m ook meteen verpatsen. Arie erkent: ,,Je kunt van de jongens en meiden inderdaad van alles verwachten. Daar hoef je niet omheen te draaien. Veel daklozen zijn verslaafd. Aan drank, drugs of medicijnen zoals anti-depressiva. Er is altijd een reden. Verwijt ze dat niet, help ze eraf te komen.” Susanne haakt aan: ,,Met het verkopen van de rugzak heb je alleen jezelf. Je kunt namelijk elk seizoen bij ons langskomen om de City-Bag bij te laten aanvullen. Maar dan moet je ’m natuurlijk nog wel hebben!” En daar is ook over nagedacht: ,,Op die manier blijven we met onze mensen in contact. Want dat is ons belangrijkste doel: proberen ze weer op weg te helpen naar een nieuw bestaan.”
Susanne van Loo en Arie Vooijs van de stichting Meer Met Minder. de Zelfkrant - november 2016
5
Sinterklaas is er voor álle kinderen
,,Kinderen mogen best een beetje ondeugend zijn” TEKST: ELLIE VAN MEURS - FOTOGRAFIE: ARNOLD REYNEVELD
Een gesprek met Sinterklaas over deugden en ondeugden gaat vooral over geloven. Maar ook over begeren. ,,Sinterklaas is zelf natuurlijk niet van begeren of onkuisheid. Maar als ik één keer mijn schoen zou mogen zetten, dan heb ik een beetje een ondeugende wens… Ik zou zo graag eens ‘s morgens als ik opsta Dieuwertje Blok in mijn schoen vinden. En dan héél even met haar dansen.” Sinterklaas weet het nog als de dag van gisteren. ,,De eerste keer dat ik in het Theater aan de Parade in ’s-Hertogenbosch kwam, zaten er meer dan tweehonderd kinderen op me te wachten. Ik weet zeker dat ik zenuwachtiger was dan de kinderen.” De dagen daarvoor had hij, samen met zijn Pieten, wilgentakken geplukt om iedere Piet te voorzien van een roe. Sint glimlacht bij de gedachte. ,,Jazeker, die maakten we toen allemaal zelf.” Inmiddels is de rol van Zwarte Piet ingrijpend veranderd. De roe heeft plaats gemaakt voor een zak met snoepjes. ,,Zwarte Piet is al lang geen boeman meer. En Sinterklaas is er echt niet alleen voor de lieve kinderen. Ik ben er voor álle kinderen. Ze mogen best een beetje ondeugend zijn.” Onbevangen Het gesprek gaat al snel over geloven. ,,Ik geloof in de goedheid, de traditie en het verhaal van Sinterklaas. Maar ik geloof vooral in de onbevangenheid van de kinderen. Ik zie dat zij ook in de Sint geloven en onbevangen het feest ondergaan. Dit maakt dat ik ieder jaar opnieuw uitkijk naar de intocht in ’s Hertogenbosch.” Maar geloven heeft ook minder positieve kanten. ,,Het geloof staat op nummer één als het gaat om oorlogen en conflicten. Ik denk dat dat vooral te maken heeft met de kloof tussen het ‘hebben’ en ‘niet hebben.’ Die kloof wordt steeds groter. Ik hoop dat het nivelleert, maar ik vrees dat
we dat niet zomaar even op kunnen lossen. Het kost me soms moeite om nog in een oplossing te geloven.” Klein voetje ,,Ik ben al oud,” verzucht de Sint. ,,Op school leerde ik vroeger lezen en schrijven met aap-noot-mies. En weet je wat het eerste woordje is dat ze nu leren? ‘Ik’! Dat is geen goede zaak. Ik weet wel dat ik niet de baas van Nederland ben, maar ik kan natuurlijk wel aan de baas van Nederland vragen om het woordje ‘ik’ te veranderen in ‘wij’.” De Sint maakt zich steeds vaker zorgen over het egoïsme en de hebzucht die hij overal om zich heen ziet. ‘’Ik zie graaiers die alleen aan zichzelf en aan geldelijk gewin denken. Ze lijken niet in de gaten te hebben dat dat ons allemaal op zal breken. En vaak hebben die graaiers zelf ook nog kinderen. Ik kan me dan al helemaal niet meer voorstellen, dat ze daar geen zorgen over hebben.” Ook bij kinderen ziet Sinterklaas de graaicultuur ontstaan. ,,Kinderen denken soms: hoe groter de schoen, hoe meer erin past. Maar als ik dan een hele grote schoen zie staan, en ik weet dat er een heel klein voetje bij hoort, dan leg ik er soms maar één pepernoot in. Want als een cadeautje niet in de schoen past, dan leg ik gewoon naast het schoentje neer.”
Het jaar 2016 is uitgeroepen tot Jeroen Bosch jaar. In het schilderij De zeven hoofdzonden verbeeldt Bosch tot welk gedrag deze zonden leiden en hoe dat tot uitdrukking komt in de omgeving van de zondaar. Geïnspireerd door dit schilderij gaat De Zelfk(r)ant maandelijks een bekende of minder bekende Brabander bevragen over hoogmoed - hebzucht - onkuisheid – afgunst - gulzigheid - woede – luiheid (de zeven hoofdzonden) en als tegenhanger de zeven deugden: wijsheid - rechtvaardigheid - zelfbeheersing - moed - geloof - hoop – liefdadigheid. Welke rol spelen deze zonden en deugden in het dagelijks leven en de maatschappij? 6
de Zelfkrant - november 2016
de Zelfkrant - november 2016
7
Astrid
Stella
Lizet
Roos
Multicultureel koor Kleurrijke Mama’s uit Tilburg
,,Het koor heeft veel
vrouwen uit het isolement gehaald” TEKST: TOON VAN KAAM - FOTOGRAFIE: JAN NIEUWSTAD
Iedere dinsdagavond repeteren de Kleurrijke Mama’s onder leiding van Lizet van Beek in wijkcentrum Het Kruispunt. ,,We komen niet alleen bij elkaar om te zingen, maar ook om elkaar te ontmoeten. Het wijkcentrum is een veilige plek. In sommige culturen krijgen vrouwen anders geen toestemming van hun man of familie om alleen naar het koor te gaan. Voor deze vrouwen is het een hele stap om bij ons koor te komen.” De vrouwen staan in een kring en luisteren naar een vrouw in een rolstoel die zich voorstelt. Een nieuw lid. Dan opperste concentratie. De ledematen worden losgemaakt. Gevolgd door het loszingen, zoemende klanken, hoog en laag, zodat keel, neus en oren open gaan staan. Onder de zachte begeleiding van een trommel of een accordeon, worden vandaag twee liederen ingestudeerd. Liederen die getuigen 8
van heimwee, verlangen en dromen. Er is vreugde en ontspanning als het moeilijke crescendo aan het eind van het eerste lied gelukt is.
Zingen voor Máxima
In de Schilderswijk in Den Haag begon Astrid Seriese zeven jaar geleden het eerste multiculturele vrouwenkoor in Nederland. Astrid heeft zelf een Indonesische achtergrond en wist als geen ander: Zingen brengt vrouwen samen, haalt ze uit hun isolement. Middels samenwerking tussen Feniks, Centrum Buitenlandse Vrouwen en Kunstbalie, werd dit initiatief al snel overgenomen in Tilburg. Dat betekende de start van multicultureel vrouwenkoor Kleurrijke Mama’s. Lizet van Beek kreeg de artistieke leiding en gaf er de afgelopen zes jaar een geheel eigen draai aan. Het koor treedt inmiddels overal op: van de Koepelhal in Tilburg tot het Congresgebouw in Den Haag. ,,Uiteraard willen we ook van de partij de Zelfkrant - november 2016
zijn als koning Willem Alexander en koningin Máxima Tilburg bezoeken. Gezien haar eigen achtergrond zal zij zich toch aangesproken moeten voelen door de Kleurrijke Mama’s.”
Schrijfsessies
Het koor telt meer dan 20 leden met 16 verschillende nationaliteiten. ,,We zijn een open groep, voor jong en oud. Hoog of lager opgeleid. Het maakt niet uit. We praten over allerlei thema’s en zo komen we op ideeën voor liedteksten die in een speciale schrijfsessie vorm krijgen. De teksten worden daarna op melodie gezet. Het is elke keer weer een magisch moment als er een nieuw lied geboren wordt.”
Tussen vier muren
Agnes Gomans (Uganda) is een van de Kleurrijke Mama’s. ,,Ik zat elke dag tussen vier muren en had niets te doen. Via Roos van Abeelen kwam ik in contact met dit koor en heb ik mijn eigen zangtalent kunnen ontdekken. Hier heeft iedereen een stem en de Zelfkrant - november 2016
we worden deskundig begeleid door Lizet. Ik ben nu twee jaar lid en voel me hier thuis. Het is echt een club van vriendinnen.” Stella den Ouden heeft een Indonesische achtergrond. ,,Op school mocht ik niet opvallen. Van mijn ouders moest ik zo mogelijk nog Nederlandser zijn dan de Nederlanders. Ik moest altijd het goede voorbeeld geven,” vertelt ze. ,,Thuis werd over gevoelige zaken niet gesproken. Er was een cultuur van stilte en het heeft lang geduurd eer ik me daarvan kon bevrijden, maar ik sta nog altijd tussen twee culturen. De schrijfsessie rond het lied ‘De stilte voorbij’ was voor mij een belangrijk moment. Ik ging vertellen. Een stem kwam los. Ook ik kwam erbij dankzij Roos. Zij is echt een drijvende kracht. Zij heeft al heel veel vrouwen uit het isolement gehaald.”
Meer weten?
Kijk op www.kleurrijkemamastilburg.nl
9
Stadswandeling met voormalige dak- en thuislozen
,,Door andere ogen, gaat Den Bosch heel anders leven!” TEKSt EN FOTOGRAFIE: HIEKE STEK
„Kijk, hier staan we op het kruispunt in de stad, dat vroeger een vier landenpunt was tussen verschillende drugswereldjes.” Wijzend en pratend vertelt Arjan wat hij allemaal weet uit eigen ervaring. Een wandeling door de Verscholen Stad met de voormalig dak- en thuisloze gids Arjan, vertelt je over het leven op straat en over zijn leven waardoor je Den Bosch anders gaat beleven. Stilstaand op het Kerkpleintje bij de Nederlands Hervormde Kerk vertelt Arjan: ,,Hier dit standbeeld, is van een gitariste die zat te spelen met zingende jeugd omringd, waaronder Hend’Riqos die er de Zelfk(r)ant verkocht. Zijn dood heeft voor een betere samenwerking tussen hulp- en dienstverleningorganisaties, gemeente en straatpastor Julia gezorgd.” 10
Ik vergeet nooit hoe het was
De prachtige historische panden, de knusse kleine straatjes, de Markt, het Kerkplein en cafés. Achter wat wij zien, liggen bijzondere verhalen. Verhalen die de meesten onder ons niet kennen, omdat het niet onze wereld is, maar die van de dak- en thuislozen. „Ik ken Den Bosch op mijn duimpje. Ben er geboren, heb op straat gespeeld en op straat gewoond. Gelukkig heb ik al 30 jaar een dak boven mijn hoofd, maar hoe het vroeger was, vergeet ik nooit! Als gids vertel ik in een vaste route, interessante feiten over de stad, gerelateerd aan geschiedenis of politiek. Dat combineer ik met mijn persoonlijke verhaal: de periode van mijn dak- en thuisloos zijn, mijn drugsverleden en psychiatrische achtergrond. Weet je, niet iedereen wordt geboren in een veilig en warm gezin. Als je, net als ik, geboren wordt en opgroeit in de Zelfkrant - november 2016
een huis waar verslaving en andere problemen aan orde van de dag zijn, tekent je dat vaak voor de rest van je leven. Het gaat, nu eindelijk de juiste diagnose bij mij is gesteld en hierop een goed behandelplan is gemaakt, beter met mij.”
ben je te trots? Ik geef ook een interactief voorbeeld. Het lijkt allemaal ver van je bed...het lijkt...”
Het lijkt ver van je bed, maar...
Arjan vertelt vanuit zijn hart. Links en rechts wijst hij straatjes en panden aan waar bijzondere verhalen in verborgen liggen. Op het kerkpleintje verhaalt hij over de muzikant Hend’riqos. „Over verkeerde diag-
noses gesproken. Deze man kreeg het stempel schizofrenie opgeplakt. Enkele maanden voor zijn dood bleek echter dat hij 58 tumoren in zijn hersens had.” De route gaat verder en zijn verhalen ook. “In deze straat staat het Ismeshuis. Dit is een safe koffiehuis voor verslaafden in herstel. Ik vertel mensen welke verslavingen er allemaal zijn. Kun je daar allemaal aan verslaafd raken? Ja! Maar gelukkig kun je hier, eventueel samen met partners en familieleden, hulp zoeken en/of erover praten met lotgenoten. Ik leg ook uit dat extreme situaties in het leven bij iedereen kunnen leiden tot dak-/thuisloos leven, psychiatrische problemen en/of verslaving. Bijvoorbeeld een ondernemer wiens zaak failliet gaat waardoor het huis niet meer betaald kan worden en zijn vrouw hem verlaat, heeft ineens niets meer. Of de liefde van je leven verlaat je, je mag je kinderen niet meer zien en je raakt psychisch in de war. Je functioneert niet meer op je werk en hup, je staat op straat. Hoe verwerk je dat? Ben je sterk genoeg of niet? Durf je hulp te zoeken of de Zelfkrant - november 2016
Rechterfoto: Bij dit café vertelt Arjan u graag zelf, wat gymnasiasten op 12-jarige leeftijd met een stamkroeg doen.
Arjan deed al 15 jaar ongeveer dezelfde wandeling via Stad
het
Inloopschip.
wandeling
Sinds
wordt
De
Verscholen
ondersteund
door
medewerkers van het Pastoraal Uitzendbureau en SOSRommelmarkt, is hij hier gids. Samen hebben ze de route en de inhoud vorm gegeven. De persoonlijke unieke verhalen van de drie gidsen Arjan, Stefan en tot vorige maand nog Roderick, die als coördinator nog wel eens invalt, maken de wandeling extra boeiend. De opbrengsten worden gebruikt voor projecten waar verslaafden en/of dak- en thuislozen geholpen worden. Voor meer informatie/reserveringen: www.deverscholenstad.nl of bel 06-19 22 14 07
11
PROFIEL
Zjef Naaijkens
vertelt over creatieve zorgwerkplaats Raakveld
,,Chaos en liefde is onze methode” TEKST: TOON VAN KAAM - FOTO’S: JAN NIEUWSTAD
Al meer dan 50 jaar is Zjef Naaijkens (64) artiest en organisator van culturele initiatieven in Tilburg en omstreken. Daarnaast is hij de bedenker van Raakveld, een creatieve zorgwerkplaats voor mensen met een beperking. Geboren en getogen in een groot gezin in Hilvarenbeek, opgegroeid met de katholieke kerk. ,,Zo’n gezongen heilige mis met orgel is een fantastisch evenement. Een toneelstuk met mooie kostuums tegen de achtergrond van een prachtig decor. Dat theatrale heb ik altijd vastgehouden. Onderzoekt alles en behoudt het goede.” Een gesprek met Zjef brengt het linkse levensgeluk van de zestiger en zeventiger jaren van de vorige eeuw terug. Lieve Hemel, Vloepsuper, Studio Chateau, concertzaal Noorderligt, anarchistisch feestfolkorkest RK Veulpoepers BV en de Fanfare Eeuwigdurende Bijstand (de helft van de leden van de fanfare zat in de bijstand) zijn onlosmakelijk met hem verbonden. Maar ook de strijd tegen de apartheid, de Berlijnse Muur en het CDA. ,,Anarchie is geen politiek systeem, maar een levenshouding. Je probeert andere oplossingen te bedenken. Die zijn altijd tegendraads en komen bedreigend over op de gevestigde orde, omdat je je daar niet aan wilt conformeren.” In 2007 begint Zjef samen met Loutje Bosch de creatieve zorgwerkplaats Raakveld, bedoeld voor mensen met een beperking. Raakveld is gevestigd in twee grote panden aan de Koestraat. Voorheen waren hier een meubelzaak, een wasserette, een tattooshop, een biker shop en een wietplantage gevestigd. De grote binnenplaats komt rommelig over: kruiwagens met tuingereedschap, kisten met walnoten en aardappelen, her en der puin van een altijddurende verbouwing. Tegen de muur staan twee oude bushokjes, plaats van het interview. De sfeer is relaxt. ,,Hier lopen mensen met autisme, fysieke en verstandelijke beperkingen door elkaar heen. We hebben 30 deelnemers in de leeftijd van 15 tot 63 jaar. Ze moeten in een groep kunnen werken en anderen niet agres12
sief bejegenen. Dat is ons enige toelatingscriterium. Hier mag je jezelf zijn, je bent vrij en je hoeft niets te kunnen. We laten mensen nieuwe dingen ontdekken, leren ze over drempels heen stappen. Dan blijkt dat je toch van alles kunt.” Theo is een van de deelnemers. Hij laat trots de ruimtes zien die hij heeft gemaakt in wat voorheen de wasserette was. En er zijn nog plannen voor een volkstuin op het dak van het gebouw. ,,Ik ben hier heel goed terechtgekomen,” vertelt hij. ,,Door omstandigheden kwam ik op straat te staan en had geen doel meer in mijn leven. Hier doe ik van alles: klussen, huishouden en ik werk in de moestuin. Ik ben hier elke dag.” Zjef: ,,De gevestigde zorginstellingen zien ons door onze aanpak soms als een bedreiging terwijl ik alleen maar mijn eigen ding aan het doen ben. Gevestigde instellingen zitten vast in protocollen en voorschriften. Die zijn hier niet. Chaos en liefde is onze methodiek. Doe je eigen ding en laat je niet corrumperen door de omgeving. Piesen en poepen moet, verder niets.” ,,Snelheid en efficiëntie zijn zeker niet onze sterkste kanten,” erkent Zjef. ,,Hier is geen dag hetzelfde.” Raakveld is een bedrijf. Zjef runt het als een zzp-er met personeel. Een echt bestuur met leden en dus ook meningen vindt hij maar lastig. Daarmee is de organisatie sterk afhankelijk van één persoon. ,,Maak je niet ongerust, ik ben ooit vijf maanden ziek geweest en toen ging het hier gewoon door. En ik ben niet van plan te stoppen. Ik heb geen pensioen. Als ik straks AOW heb is dat mijn eerste vaste inkomen in mijn hele leven. Ik heb nooit ergens een baan gehad.” In de 60-er jaren ontstond onder de hippies het idee van de Oranje Vrijstaat. ,,Raakveld is geen vrijstaat maar een vrijplaats. Elke stad zou zo’n plaats moeten hebben maar ik besef ook dat het idee niet zomaar landelijk uit te rollen is.” Meer weten? Kijk op www.raakveld.nl de Zelfkrant - november 2016
de Zelfkrant - november 2016
13
Tamás TEKST: JURASMERGA - ILLUSTRATIE: SANNE VAN DEN DUNGEN
Het park, als je het zo mag noemen, in het centrum van de stad op het Elisabetplein, is in oktober niet zo heel druk meer bevolkt. Moeilijk om dan al bedelend geld bij elkaar te krijgen. Maar ook in dit niet al te mooie weer, vind ik het heerlijk om daar op een bankje naar de mensen om me heen te kijken. Ik zie de dakloze man al van ver aankomen, wanneer hij naar de enige andere mensen toeloopt. Maar ook deze drie hebben niet veel te makken. Ik herken hen niet, maar ook zij zouden zo maar daklozen kunnen zijn. Ze hebben net om de hoek samen één warme maaltijd gekocht die ze nu delen. De jongste werd tijdens het eten erop uit gestuurd om bier te kopen. Van dit drietal zal hij niet veel wijzer worden. Inderdaad laat hij niet veel later een munt van 50 forint zien, omgerekend 17 eurocent. Ik doe net alsof ik hem niet zie aankomen omdat het ik uiterst interessant vind om te zien hoe hij reageert. Hij is timide.Wacht tot ik hem aankijk en vraagt dan, in tegenstelling tot de meeste Hongaren, heel direct om een bijdrage voor bier. Terwijl ik hem van een bier voorzie, tot zijn verbazing een van de betere Hongaarse bieren, hoor ik hem uit. Hij vertelt dat hij Tamás heet, 55 jaar is en in Oostenrijk, waar hij net vandaan komt, van zijn auto, zijn rugzak met alles erin en dus ook van zijn geld is beroofd. Gelukkig had hij zijn paspoort in een zakje op zijn borst. Hij laat door zijn trui de afdruk ervan zien. Daardoor zie ik tegelijkertijd de afdruk van de telefoon die ook gestolen zou zijn. Tamás lijkt op Job uit de bijbel: zijn vrouw heeft hem verlaten. Met zijn drie kinderen die in Budapest en dus érg dichtbij wonen, heeft hij geen contact. Hij is zijn baan als sportleraar kwijt geraakt en nu dus ook de rest van zijn bezittingen. En toch, toch klaagt hij niet. Integendeel! Tamás vertelt aan één stuk door hoe aardig de mensen hier in Budapest voor hem zijn. De een brengt hem een overheerlijke goulash soep. De ander neemt hem mee naar een restaurant en vertelt de ober dat Tamás bestellen kan
14
wat hij wil. Weer een ander laat -terwijl hij slaapt- 5000 forint achter. Dat is 17 euro, in Hongarije meer dan genoeg om twee, drie dagen te leven wanneer je geen vaste lasten hebt.Tamás prijst God dan ook in iedere derde zin. Tamás vertelt dat hij in 1980 tijdens turnkampioenschappen in Rusland was en noemt enkele beroemde Hongaren op die hij begeleid zou hebben. Maar als hij echt 55 jaar oud is, was hij in 1980 slechts 19 jaar oud. Het lijkt mij sterk om dan al als gymnastiekleraar aan het werk te zijn en zulke belangrijke mensen te coachen. Maar ik laat hem. Hij lijkt in zijn element. Hij praat als een waterval en wanneer hij stil dreigt te vallen, stel ik een eenvoudige vraag. Dat brengt hem weer op gang naar een volgend, sterk, verhaal. Ik laat hem. Hij praat, ik luister. Tussendoor toosten we. En even, héél even, is hij die grote turncoach die hij altijd heeft willen zijn.
Jurasmerga is een Nederlander die in Boedapest woont en werkt. Iedere maand vertelt hij in de Zelfk(r)ant over zijn belevenissen in de Hongaarse hoofdstad.
de Zelfkrant - november 2016
ILLUSTRATIE: KESLIEN SMEETS
advertorial
1ste en 2de week van november KERST - SPEELGOED - SCHAATSMARKT SOS KRINGLOOPWINKEL Ridderspoorstraat 2, ‘s-Hertogenbosch de Zelfkrant - november 2016
15
Straatplaat Wereldcatering in de wijk zie pagina 3
facebook.com/zelfkrant