Jaargang 19
nr.7
JULI
2016
50% voor de verkoper - 50% voor het drukwerk
Ad Vlemmix:
Succesvolle zakenman ging failliet, maar voelt zich nog steeds rijk
In deze Zelfkrant:
Zo werkt de Zelfkrant
Pagina 3 - 5
Stichting Spoor073 heeft als doel verkopers een extra inkomen te verschaffen. De Zelfkrant wordt al 18 jaar verspreid vanuit ’s-Hertogenbosch. Er is ook een distributiepunt in Tilburg. Vooral in deze twee steden, maar ook elders, met name in Zuid-Oost Nederland, wordt de krant verkocht door mensen die dak- of thuisloos zijn (geweest) of niet kunnen rondkomen van hun minimuminkomen. Verkopers kopen de krant voor €0,75 per stuk en verkopen hem voor €1,50. De helft van wat u betaalt gaat dus rechtstreeks naar de verkoper. Met de opbrengst van de Zelfkrant wordt een deel van de productiekosten van de krant gedekt. Het is beter een krant te kopen en mee te nemen, dan alleen geld te geven. Daardoor dalen de inkomsten voor de stichting en kan de krant op den duur niet meer verschijnen. Door geld te geven en geen krant mee te nemen, helpt u dus de verkopers alleen op de korte termijn.
Zakenman Ad Vlemmix, leefde ooit op grote voet. Hij moet het nu doen met een bestaansminimum. Maar hij geniet nog net zo van cultuur en zijn eigen creativiteit. “Bezit is een vorm van honger die je zelf niet eens voelt”
Pagina 6 - 7 DJ Marco Verkuijlen spreekt over de 7 hoofdzonden naar het
schilderij van Jeroen Bosch. “Geloof en moed, die gaan bij mij hand in hand”
Het is ook mogelijk om als organisatie of bedrijf een advertorial in de Zelfk(r) ant te plaatsen. Als uw bedrijf past binnen de visie van de Zelfk(r)ant, dan kunt u daarvoor contact met ons opnemen. U wordt dan geïnterviewd en er wordt een foto gemaakt. Van het juninummer van de Zelfkrant zijn 8000 exemplaren verkocht.
Pagina 8 - 9 Een tuin waarin groen en mensen groeien en bloeien. Een verhaal over de torentuin te Zaltbommel.
Colofon Hoofdredactie Ellie van Meurs
Redactie
Hieke Stek Arnold Reyneveld Lotte Gobes (vormgeving en opmaak) Jacques Worms Johan van Uffelen Kim Leschonski (eindredactie)
Pagina 10 - 11 Marieke Gribling vult ‘kunstzinnig’ openbare ruimtes om Bosschenaren blij te maken.
Aan deze zelfkrant werkten verder mee:
Pagina 12 - 13
Sanne van den Dungen, Jurasmerga, Toon van Kaam, Jan Nieuwstad, Keslien Smeets.
Karolijne Bauland. Een profiel.
Email: dezelfkrant@spoor073.nl
Pagina 14 Column. Jurasmerga.
© Stichting Spoor073 Overname alleen met bronvermelding en na schriftelijke toestemming van de redactie.
COVERFOTO: ARNOLD REYNEVELD
Waarom zoeken we vrienden? Door donaties blijft de Zelfkrant onafhankelijk. De Zelfkrant heeft een wisselend aantal verkopers. Met uw donaties heeft de Zelfkrant meer middelen om de krant in stand te houden. Alvast bedankt! Als tegenprestatie kunt u de Zelfkrant elke maand digitaal ontvangen. Vul daarvoor uw emailadres in. U ontvangt een brief om uw donateurschap te bevestigen en het rekeningnummer op te geven waarvan de afschrijving moet plaatsvinden. Deze bon kopiëren of uitknippen en sturen aan: De Zelfkrant Ridderspoorstraat 2 5212 XP ‘s-Hertogenbosch 2
Word vriend van de Zelfkrant! Ja, ik word vriend van de Zelfkrant. Ik maak elke maand € 2,€ 5,€ , over op rekeningnummer NL57RABO 0144542900 Naam
Adres
Postcode
Woonplaats
Email Datum
Handtekening de Zelfkrant - juli 2016
Bredase cultuurfreak Ad Vlemmix vindt passie in fotografie:
“Geluk komt van de mensen om je heen” TEKST: JOHAN VAN UFFELEN
Een droomhuis had-ie. Heel veel mooie spullen. En een vette auto, natuurlijk. Bijna blindelings weet hij nog altijd de weg in New York en Parijs. Maar de succesvolle Bredase zakenman Ad Vlemmix moet het nu doen met een aftandse stacaravan op een verlaten industrieterreintje. Toch voelt hij zich rijk. Designmeubelen, fotoboeken, kunst. Op een gegeven moment had-ie er zijn huis mee volgestouwd. “Je kunt je dan niet voorstellen dat je dat misschien wel eens ooit allemaal kwijt kunt raken. Bezit is een vorm van honger die je zelf niet eens voelt. En je stilt het met steeds mooier, steeds meer, meer.” En nu is hij net 65. En blut. “Ik heb geen geld. Maar ook geen schuldeisers. Ik reis niet meer de hele wereld
af. Maar heb voor het eerst tijd voor degenen die mij lief zijn. Ik diner niet meer drie keer per week in een sterrenrestaurant. Toch eet ik geen avond alleen.” Hij zegt het met oprechte uitstraling. En steekt intussen met zichtbaar genot een rijkelijk dampende bolknak op. “Sommige pleziertjes laat ik mij niet ontnemen.” Ad Vlemmix blijft een flamboyante Bredanaar met Bourgondische uitstraling. Een ongecultiveerde haardos, borstelige wenkbrauwen en donkere kijkers met een twinkeling die soms niet te verhullen ondeugd verraadt.
Positief
Hij verontschuldigt zich als de verslaggever bij binnenkomst door de eerste de beste stoel zakt die hem wordt aangeboden. Maar geneert zich er
©Ad Vlemmix. Instemming fotograaf verkregen voor éénmalige publicatie in de Zelfkrant. de Zelfkrant - juli 2016
3
absoluut niet voor dat ook de rest van het interieur regelrecht uit de kringloop lijkt te komen. Een versleten zitbankje, een formica keukentafeltje en slonzig hangende gordijntjes die al vele jaren terug hun oorspronkelijke kleur prijsgaven. “Jazeker ik leef in armoede. Maar geloof me als ik je vertel dat ik nu niet minder gelukkig ben dan voorheen. Mensen zeggen wel eens: “Ad, jongen, dat doe je goed.” Dan vraag ik me af waarom. Ik zie het helemaal niet als een verdienste. Het vermogen om tevreden te zijn moet in jezelf zitten. Je kunt geen cursussen volgen om je positief te voelen.” Als jongeman nam Vlemmix de zaak van zijn ouders over. Een klein bedrijf in paspoppen. Weinig opwindende handel zou je zeggen. Maar dat zien we volkomen verkeerd, legt hij uit. Want ook paspoppen zijn heel erg modegevoelig. En Ad had daar een uitstekende neus voor. Hij reisde Azië en Amerika af en zag kans om steeds op het juiste moment de meest trendy poppen te importeren: een gouden
want dan had ik nu op rozen gezeten.” De neergang ging door. Onverwacht snel. “Ik ben toen al mijn bezittingen gaan verkopen, tot en met mijn huis.” Maar een faillissement van het bedrijf dat vijftig jaar had bestaan, bleek onafwendbaar. “Daar sta je ineens. Moet je je creditcard en autosleutels inleveren bij de curator. En iemand opbellen om te vragen of die je komt ophalen.” De Audi A6 heeft inmiddels plaatsgemaakt voor een vierdehands bestelautootje met groot opschrift: DOZEN vol WIJN. Een handeltje dat hij als bijverdienste drijft met zijn broer. Goede wijn, maar goedkoop omdat-ie alleen per hele doos wordt thuisbezorgd.
Mahler
Tussen de vele paperassen en wat morsige koffiemokken, ligt op tafel een monumentaal boek over de componist Gustav Mahler. Het lijkt zich als een soort verstekeling tussen het allegaartje van spullen te hebben binnengedrongen. Ook elders in de caravan zwerven kunstboeken en foto’s. En dat is
©Ad Vlemmix. Instemming fotograaf verkregen voor éénmalige publicatie in de Zelfkrant.
business. In die hoogtijdagen had hij wel dertig werknemers in dienst. Totdat ook de kledingindustrie vastliep in de crisis. Dat begon voelbaar te worden in
precies wat Ad Vlemmix blijft motiveren. Zijn grote liefde voor kunst. En dan vooral theater en fotografie. Hij heeft zich altijd zwaar ingezet voor de cultuur in
2008. Veel kledingzaken kwamen in de problemen. Toch kreeg hij nog een mooi bod van buitenlandse kopers op zijn onderneming. Maar hij sloeg het af, omdat-ie te veel van zijn bedrijf hield. “Niet handig,
Breda. Hij was dan ook één van de oprichters van Breda Photo - en zit trouwens nog altijd in de jury. Hij had een eigen theatergroep, was betrokken bij de totstandkoming van de inmiddels internationaal
4
de Zelfkrant - juli 2016
bekende Roodharigendag (‘Red Hair Days’). En hij tilde en passant nog enkele succesvolle jazzbandjes van de grond. “En dat terwijl ik amper muziek kan maken.” Met schalkse glimlach: “Ze vroegen me wel eens: hé Ad, wat speel je eigenlijk zelf? Dan antwoordde ik steevast: de baas.” Vrij recent gaf hij trouwens nog de aanzet tot de oprichting van het kleinschalige theaterpodium De Mus in Breda. Zijn zakelijke relaties verdwenen in hetzelfde tempo als het geld uit zijn portemonnee. Maar de talrijke vrienden in het wereldje van cultuur lieten hem niet in de steek. Ook niet de modellen - vooral actrices - die hij de afgelopen jaren fotografeerde. Want al hield hij zich zakelijk bezig met levenloze vrouwen - poppen -, in zijn vrije tijd heeft hij altijd levende dames gefotografeerd. En inmiddels daarmee een aardige reputatie opgebouwd als modelfotograaf, al betitelt hij zichzelf bescheiden als ‘een volstrekte amateur’. Hij publiceerde meerdere fotoboeken, zoals ‘No Mannequins.’ Het doet Ad goed dat ‘de meiden’ hem trouw zijn gebleven. Ook al kan hij ze niet meer luxueus mee uit eten nemen, zoals voorheen met regelmaat gebeurde na een intensieve fotosessie. En het boek op tafel over Mahler heeft alles te maken met alweer een nieuw plan: een foto-expositie tijdens de cultuurnacht van 2017 in Breda, geïnspireerd op het werk van de Oostenrijkse romanticus. Ad is al lang geleden gescheiden. Maar wie zijn Facebook-pagina bekijkt, ziet dat zijn drie volwassen en ondernemende kinderen nog altijd een hoofdrol hebben. En de liefdesvolle foto’s van zijn twee kleinkinderen spreken boekdelen. “Ze vinden het heel gezellig bij opa in de caravan.” Na alle sores rondom zijn bedrijf heeft hij ervaren dat zij en de vrienden om hem heen het belangrijkste zijn in het leven. Hij wrijft over zijn stoppelbaard. Dan bedachtzaam: “In zekere zin is de ondergang van het bedrijf mijn persoonlijke bevrijding geweest. Het leven staat niet stil of wordt niet minder zinvol omdat het mis loopt met je onderneming of werk. Bezit is relatief. Armoede kent varianten. Ik ben berooid, maar niet arm. Ik voel me nog steeds rijk. Want het echte geluk komt van de mensen om je heen.”
©Ad Vlemmix. Instemming fotograaf verkregen voor éénmalige publicatie in de Zelfkrant.
De foto’s van modellen bij dit artikel zijn gemaakt door Ad Vlemmix.
de Zelfkrant - juli 2016
5
DJ MarcoV over deugden en ondeugden
“Geloven in jezelf tilt je op naar dat wat je jezelf ten doel hebt gesteld” TEKST: HIEKE STEK - FOTOGRAFIE: JACQUES WORMS
Op zijn tiende ontdekte Marco Verkuijlen (1967) uit Heeswijk-Dinther zijn passie voor muziek. “Dertien was ik toen ik voor het eerst op feestjes draaide. Een DJ in de dop. Apetrots toen ik op mijn zeventiende voor het eerst in een club mocht draaien.” Inmiddels reist hij al bijna twintig jaar de hele wereld over, heeft hij albums en CD’s op zijn naam staan én een eigen muzieklabel ‘In Charge.’ Waar hij als kleine jongen stiekem van droomde, is werkelijkheid geworden: MarcoV is een DJ waar mensen naar willen komen luisteren. Onkuisheid “In mijn jonge jaren was er zeker verleiding tot onkuisheid, want de meisjes lagen destijds, soms letterlijk, aan mijn voeten. Ik heb daar niet altijd weerstand aan kunnen bieden, daar ben ik eerlijk in. Maar met de jaren heb ik geleerd dat een fijne relatie hebben ver boven alles uitstijgt. Nu ik die heb, kost het mij geen enkele moeite meer om mij ‘kuis’ te gedragen. Dat geeft zoveel rust.” Geloof en moed “Geloof en moed, die gaan bij mij hand in hand. Geloven in jezelf is nodig om te bereiken wat je wil en moed is nodig om die stap te durven maken. Ik ben vroeg gaan werken en kocht singeltjes en LP’s van mijn salaris. Op mijn zevenentwintigste ben ik voor mijzelf begonnen en vertrouwde ik erop dat het mij zou lukken. Ik heb het geluk gehad de juiste mensen te ontmoeten die mij naar een hoger niveau konden tillen. Ook kon ik meeliften op de tijd, want begin jaren negentig kreeg een DJ meer podium. En nu ligt de wereld aan onze voeten. Maar dicht bij huis liggen ook volop kansen hoor. Op 9 juli organiseer ik Roots Festival in Natuurtheater De Kersouwe, waarbij ik geweldige gast DJ’s uitgenodigd heb die hier hun roots hebben liggen. Daar gaan we ook aan nieuw talent een podium bieden.”
Hebzucht “DJ’s hebben een houdbaarheidsdatum. Een oude man achter de draaitafel, daar zit de jeugd niet op te wachten. Plus dat de onregelmatige werktijden, het over de wereld vliegen en het publiek mee in beweging krijgen, fysiek wel degelijk iets van je vraagt. Het lijkt voor bezoekers misschien vanzelf te gaan. Maar neem van mij aan, dat het veel energie kost om duizenden mensen in een sfeer te brengen waarin zij zich happy en vrij genoeg voelen om ‘los’ te gaan. Als ik nu terugkijk op mijn beginperiode zie ik een Marco die haast had. Haast, omdat hij niet wist hoe lang zijn succes zou duren. Ik nam alles aan wat op mijn pad kwam. Omdat ik het super leuk vond, maar ook om voor de toekomst een buffer op te bouwen. Maar als ik heel eerlijk ben, kwam hebzucht ook af en toe om de hoek kijken. Mijn DJ-fee haalt het niet bij de prijzen van de jonge generatie, maar het is goed zoals het is. Als volwassene heb ik het leven een andere waarde gegeven en is geld geen drijfveer meer. Ik heb meer rust en alles is veel beter in balans.” Info en kaarten Roots Festival zijn te vinden op http://www.kersouwe.nl/agenda/
Het jaar 2016 is uitgeroepen tot Jeroen Bosch jaar. In het schilderij De zeven hoofdzonden verbeeldt Bosch tot welk gedrag deze zonden leiden en hoe dat tot uitdrukking komt in de omgeving van de zondaar. Geïnspireerd door dit schilderij gaat De Zelfk(r)ant maandelijks een bekende of minder bekende Brabander bevragen over hoogmoed - hebzucht - onkuisheid – afgunst - gulzigheid - woede – luiheid (de zeven hoofdzonden) en als tegenhanger de zeven deugden: wijsheid - rechtvaardigheid - zelfbeheersing - moed - geloof - hoop – liefdadigheid. Welke rol spelen deze zonden en deugden in het dagelijks leven en de maatschappij? 6
de Zelfkrant - juli 2016
de Zelfkrant - juli 2016
7
Informeel ontmoeten en integreren in De TorenTuin in Zaltbommel
Een tuin waarin groen én mensen groeien en bloeien TEKST EN FOTOGRAFIE: HIEKE STEK
In het hart van Zaltbommel is niet zo maar een tuin gerealiseerd, maar een tuin waar alles groeit en bloeit van iedereen, voor iedereen. De TorenTuin is een kansentuin, waar ‘samen doen’ een doelstelling is. Het is geen volkstuin, maar wel een tuin voor het volk! “Dit spreekt zoveel mensen aan. Het is een waardevolle groene ontmoetingsvorm geworden,” vertellen voorzitter Beke Romp en bestuurslid Pink Docters van Leeuwen van Stichting De TorenTuin.
te brainstormen over ideeën, om van de troosteloze ruimte iets moois te maken. Ze waren het al snel met elkaar eens: er moest een plaats komen waar mensen elkaar, door samen te werken, konden ontmoeten. Er werd een landschapsplan ontwikkeld en in overleg met de gemeente werd de ‘sociale tuin’ gerealiseerd. Wel met de restrictie dat het tijdelijk was. In het voorjaar van 2013 werd een stichting opgericht met vijf bestuursleden, waar wij er twee van zijn,” leggen ze uit.
“De grond lag te wachten op fase 2 van een nieuwbouwplan, maar de crisis gooide roet in het eten. In het nieuwe bouwplan was ruimte gemaakt voor permanent groen in de vorm van een hoogstam boomgaard en een speel-natuur-plek. Deze zijn inmiddels gerealiseerd. Elke boom in de boomgaard is gedoneerd. Van de speel-natuur-plek werd al gebruik gemaakt, maar de rest van de grond bleef leeg. Buurtbewoners staken de koppen bij elkaar om
Van onvruchtbare naar vruchtbare grond
8
“We hebben de grond vruchtbaar gemaakt en alles zorgvuldig geplant. Het mooie is dat de vruchtbaarheid zich niet alleen in de kleuren en de oogst laat zien, maar ook op een heel ander vlak: een vruchtbare samenwerking tussen kleurrijke mensen. De ‘grenzeloze vrouwengroep’ komt regelmatig helpen. Vrouwen van verschillende culturen zaaien zaden uit hun moederland, waardoor we bijzondere planten
de Zelfkrant - juli 2016
en groenten in de tuin hebben. Ook asielzoekers en statushouders uit de buurt, steken hun handen uit de mouwen. Iedereen werkt gemoedelijk naast elkaar in het groen. Uit ontmoetingen komen weer nieuwe samenwerkingen. Er groeien kansen voor mensen. De TorenTuin vrijwilligers helpen elkaar op weg en leren van elkaar. Hoe vruchtbaar is dat!”
Voor en door het volk
“De stichting organiseert allerlei activiteiten: Yoga in de buitenlucht, burendag, oogstfeest, St.Maarten, aardbeiendag, dag van het groot onderhoud, snoeifeest in samenwerking met de hoogstambrigade, NL-Doet. En we participeren in lokale evenementen. Daarnaast hebben we het TorenTuinCafé, waar mensen elkaar informeel ontmoeten. We hebben ToffeTorenTuintjes gerealiseerd: familietuintjes waar opa’s, oma’s, ouders en (klein-)kinderen samen voor hún tuintje zorgen. De oogst van de tuin is voor het grootste gedeelte voor de vrijwilligers, maar we verkopen ook aan bezoekers en restaurants. Het is ook een geweldige plaats om te integreren. Dat heb ik persoonlijk ervaren,” aldus Beke.
krult het verse groen nieuwsgierig uit de grond. Een roze vlierbesstruik toont trots haar bloesem. De paarse iris staat parmantig naast de stoere artisjok. Kortom, het is een feest van kleuren en geuren, dat moeder aarde ons zo maar cadeau geeft. Alles is met zorg geplant en wordt liefdevol verzorgd door twintig bevlogen vrijwilligers met een groen hart én groene vingers.
De toekomst van de tuin
Pink vertelt enthousiast dat ze niet hadden verwacht, dat het zo’n succes zou zijn. “Dat de tuin gedragen wordt door bewoners merken we aan alle materialen en gereedschappen die we krijgen. De tuin heeft groeipotentieel op het gebied van cultuur en educatie, maar… Het bouwen van fase 2 staat op de gemeentelijke agenda. Gelukkig ziet de gemeente ook de waarde van ons bijzondere buurtproject. Ze gaan nu kijken of er een manier is waarop de tuin kan blijven bestaan. Ze zoeken écht naar een oplossing. Dat stemt ons voorzichtig positief, maar het blijft spannend.”
Bijenvolk
Ook het bijenvolk van imker Ad voelt zich meer dan thuis tussen alle snij- en plukbloemen. Met hun donzige lijfjes vliegen de bezige bijen van bloem tot bloem. Ze produceren zoveel honing, dat die in verschillende winkels in Zaltbommel verkocht wordt als TorenTuin honing. In de kruiden- en groentetuin
de Zelfkrant - juli 2016
9
10
de Zelfkrant - juli 2016
Marieke Gribling plant bloemen in de Bossche bermen
Ik… Jij… Wij blij! TEKSt EN FOTOGRAFIE: HIEKE STEK
Het zijn cadeautjes, de kleurrijke bloemen die de openbare ruimte van Den Bosch op een ‘kunstmatige’ manier opfleuren. Soms zijn het echte en soms zijn het kitsch bloemen die zorgvuldig in een patroon geplant zijn. Marieke Gribling plant al ruim zeven jaar haar fleurige bloemkunstwerken in de Bossche bermen. “Als het maaiseizoen voorbij is en de natuur slaapt, kan ik op deze manier toch kleur geven aan de omgeving. Ik houd van de natuur en van ‘buiten.’ Buiten verbindt. Hier verbind ik mij met anderen. Ik ervaar verschraling en verwaarlozing van openbare ruimtes en dat maakt mij verdrietig. Daarom ben ik op zoek gegaan naar iets wat buiten mooier maakt én waar mensen blij van worden!”
En? Worden mensen blij van wat je doet?
“Aan de reacties van mensen te merken waarderen zij het ook dat ik met bloemen de openbare ruimtes verlevendig. Ik krijg zoveel lieve reacties. Mensen die hun duim omhoog steken als ik bezig ben of mij toeroepen dat ik ermee door moet gaan. Mensen die een kleine bijdrage geven, zodat ik nieuwe bloemen kan kopen. Kijk, als mensen er blij van worden, word ik er blij van. Het is mijn intentie om de wereld wat mooier, vrolijker en liever te maken. Ik zou de verharding van de samenleving zo ontzettend graag om willen buigen naar ‘verzachting.’ Het lijkt misschien een utopie, maar ik vertrouw er toch op dat we dit met elkaar kunnen. Als iedereen zijn beste beentje voorzet kunnen we met én voor elkaar, stap voor stap, de wereld mooier maken. Niet alleen erover dromen, maar gewoon doen!”
omarmen in plaats van het te toetsen aan allerlei wetten en regels, waardoor mooie initiatieven vaak geen doorgang vinden. Ik vind dat de gemeentelijke politiek nog beter moet luisteren naar wat de inwoners van onze stad willen; burgers er ook op bevragen. Maak hen zelf verantwoordelijk voor de initiatieven die zij willen uitvoeren. Zo zorg je voor betrokkenheid. Mooie en leuke ideeën samen uitvoeren levert weer saamhorigheid op en zo zorg je samen voor een mooiere wereld.”
Dus minder top-down en meer bottom-up denken? “Precies! Burgers betalen immers belasting voor de verzorging van openbare ruimtes en het zou de gemeente sieren als ze hen meer inspraak geven in hoe ze deze graag ingericht zien. Thé Lau zong zo mooi: ‘Iedereen is van de wereld en de wereld is van iedereen!’ Dus ook de openbare ruimte is van iedereen. Ik ben maar een klein stukje van ‘iedereen.’ Wel hoop ik dat iedereen van mijn inbreng - door de toevoerwegen (de hartslagaders) naar het centrum (het hart) van Den Bosch kleurrijk en fleurig te accentueren - blij wordt,” besluit Marieke. Reacties zijn welkom op haar mailadres: ikjijwijblij@gmail.com
Hoe kunnen we met elkaar de wereld dan mooier maken volgens jou?
“Er is zo ontzettend veel talent op gebied van kunst en creativiteit in Den Bosch. Gebruik dat talent! De schepping is kunst. Kunst schept ruimte… Dus ik zeg: schep ruimte voor kunst! Dat wat je aandacht geeft groeit, dus meer aandacht geven aan dat wat de wereld mooier en liever maakt is volgens mij wat meer moet gebeuren. Initiatieven van burgers ruimer de Zelfkrant - juli 2016
11
12
de Zelfkrant - juli 2016
PROFIEL
Karolijne Bauland
geeft Nederlandse les aan buitenlandse vrouwen
“Zonder taal kun je niet leven” TEKST: TOON VAN KAAM - FOTO’S: JAN NIEUWSTAD
“Door je klein te houden, help je niemand en verander je de wereld niet.” Het is een uitspraak van Nelson Mandela. Het tekent Karolijne Bauland (52) die haar hele leven bezig is met taal. Ze studeerde Franse taal- en letterkunde en werd tolk/vertaler. Een baan in het regulier onderwijs trok haar niet. Daarom geeft ze sinds 2015 aan het Missionair Servicecentrum Tilburg (MST) les aan vrouwen, veelal uit Somalië, die nauwelijks kunnen lezen en schrijven. “Alles begint met taal. Ik weet hoe opgesloten je kunt zitten als je de taal niet kent. Zonder taal kun je niet leven.“ Ik sla mijn schrijfblok open. De zwarte poes in huize Van Veggel-Bauland blijkt dol op papier en gaat op de schrijfblok liggen. Voorzichtig zet ik haar eraf. Een rode kater springt nu op tafel en kijkt mij peinzend aan: Kom ik misschien ook aan de beurt? Karolijne en haar man Ruud hebben een fonds voor leermiddelen opgericht: De Rode Kater. Het doel is tweeledig: ondersteuning bij het inrichten van lokalen van het MST en het voorschieten van geld aan cursisten voor de aanschaf van boeken. Ze hopen op een breed draagvlak. “Veel mensen zouden toch 2 euro per maand moeten kunnen bijdragen”, meent Karolijne. “Iedereen moet meedoen. Je bent geboren om je leven inhoud te geven.”
Individuele ontplooiing
“De vrouwen waar ik les aan geef, hebben een hele grote stap gezet: Vanuit hun eigen gesloten cultuur, waar alles door mannen gedicteerd wordt, komen zij twee keer per week naar mijn lessen. Vrouwen die wel onderwijs hebben genoten, zaten in hun eigen land vaak met meer dan 50 leerlingen in de klas. De docent weet alles en de leerlingen niets. De een geeft, de ander ontvangt. Een cultuur van afhankelijkheid, die fnuikend blijkt voor hun zelfvertrouwen. Nooit hoorden ze, dat ze iets goed hadden gedaan. Zo de Zelfkrant - juli 2016
werkt het niet in het taalonderwijs. Hier in Nederland is een totaal andere realiteit. Individuele ontplooiing staat in mijn klas hoog in het vaandel.” De rode kater blijft mij onbewogen aankijken. Wat een eigenwijs beest!
Eerste stap
“Deze vrouwen zijn volwassen mensen. Ze hebben kinderen om voor te zorgen en een huishouden draaiende te houden. Het is belangrijk dat te beseffen. Het Nederlands staat ver van hen af. Ik probeer ze basale kennis bij te brengen. Ik verwacht niet, dat ze ooit mooie volzinnen kunnen maken. Ik ben al blij als ze korte zinnen kunnen maken zoals ‘ik wil geld’ in plaats van ‘ik moet geld’. Het zijn de structuren en de woorden van een kind van nog geen tien jaar. Het zijn telkens kleine stapjes. Wanneer ze naar de les komen, moeten ze iets willen leren en wanneer ze weer naar huis gaan, moeten ze de voldoening hebben dat ze iets geleerd hebben.” “Ik zie dat ze na een paar maanden assertiever en gretiger worden. Sommigen durven zelfs iets voor de klas uit te leggen. Of het niet met mij eens te zijn. Ze willen meer zien, doen en begrijpen. Willen ook bepaalde thema’s aan de orde gesteld zien. Maar geboorte en dood blijven lastige thema’s. Binnenkort gaan we de stamboom bespreken. Dan moeten ze voor de klas staan. Dat is een deel van de opdracht.” “Al deze mensen zijn doeners. Het gaat om de praktijk. Graag zou ik meer praktische dingen met ze willen doen: een telefoongesprek leren voeren, een school bezoeken, met zijn allen ergens thee gaan drinken. Dan zouden ze echt enorme stappen zetten. Het zit er alleen nu nog even niet in.” En de rode kater staat op, loopt naar mij toe en laat zich even aanhalen. Het is goed zo.
13
Franzl TEKST: JURASMERGA - ILLUSTRATIE: SANNE VAN DEN DUNGEN
Oostenrijk en Hongarije zijn buren en delen honderden jaren geschiedenis. Desalniettemin kijken beide volkeren er met een heel andere bril naar. Waar bijvoorbeeld Franz Jozef in Oostenrijk een held is en er over hem alleen maar goede verhalen de ronde gaan, is hij hier in Hongarije bijna het summum van het pure kwaad. Hoewel hij toch van 1848 tot aan zijn dood in 1916, eerst keizer en later koning van Hongarije is geweest, is er in heel Boedapest nog slechts op één plek een verwijzing naar hem te vinden. Alle straten, pleinen en steegjes die ooit zijn naam droegen, dragen die nu niet meer.
Dat alles weet ook Ferenc, wanneer hij zich voorstelt. Eerst noemt hij zijn Hongaarse naam. Daarna, wanneer hij hoort dat ik een Nederlander ben, met een scheve grijns in slecht verstaanbaar Duits: ”Franzl, maar niet Jozef!” Daarop barst hij in schaterlachen uit en toont dat hij nog weinig tanden heeft, waarvan de meeste nog verrot zijn ook. Franzl is achter in de veertig. Hoever achterin weet hij niet precies. Hij is getrouwd en heeft twee jonge kinderen, een meisje en een jongen. Zowel hijzelf als zijn vrouw hebben een vaste baan en verdienen daarmee niet genoeg om rond te komen.Vandaar dat ik hem tegen kom terwijl hij de ene na de andere de vuilcontainer opent, erin grabbelt en kijkt of hij iets bruiksbaars tegen komt. Dat kan van alles zijn. Zoals veel anderen is hij niet gespecialiseerd in alleen papier of alleen ijzer. Hij kan eigenlijk alles wel gebruiken, legt hij uit. Geboren en getogen tijdens het communisme in een doorsnee arbeidersgezin, is Franzl al vroeg gaan werken. Tijdens het communisme had hij in zijn beleving alles wat hij nodig had. Maar wanneer het kapitalisme in Hongarije ingevoerd werd, kwamen zowel hij als zijn vrouw, kennis en kunde tekort. Daardoor misten ze de boot en werken ze nu beiden voor ongeveer anderhalve euro per uur. Netto, dat dan weer wel. Dat ze daar niet rijk van worden, is wel duidelijk. Franzl is een goedlachse man. Een praatgraag. Ik hoef dan ook geen vragen te stellen. Hij vertelt honderuit terwijl hij rustig door gaat waar hij mee bezig is. Opgewekt vertelt hij mij over zijn leven, dat in mijn ogen niet al te opwekkend is. Zeker zijn huidige leven niet. Dat laatste beseft Franzl zelf natuurlijk ook wel. En als rechtgeaarde trotse Hongaar weet hij natúúrlijk ook hoe het allemaal zo gekomen is. Het is natuurlijk allemaal de schuld van het Westen want ”tijdens het communisme was het allemaal veel beter meneer!” Jurasmerga is een Nederlander die in Boedapest woont en werkt. Iedere maand vertelt hij in de Zelfk(r)ant over zijn belevenissen in de Hongaarse hoofdstad.
14
de Zelfkrant - juli 2016
de Zelfkrant - juli 2016
15
Straatplaat Den Bosch
Toeval? Danielle Blank heet deze parmantige dame. Zij heeft ervoor gezorgd dat de spullen in de kringloopwinkel van Spoor73 voortaan gepresenteerd worden op etalagerekken die voorheen in het V&D pand in Den Bosch stonden. Danielle werkte daar als uitzendkracht tijdens de faillissement verkoop. Als vrijwilligster bij de kledingbank ontmoette ze Boy van de Bossche kringloopwinkel 073. Ze vertelde hem bij toeval over al die kasten en rekken die in depot stonden en dat ze er bij V&D geen raad mee wisten. “Boy zei: ‘Die kunnen we hier wel gebruiken.’ Ik heb toen een goed woordje gedaan bij V&D en jawel hoor: het failliete winkelbedrijf heeft alle vitrine- en kledingrekken aan de kringloop winkel geschonken. En ik mocht de schakel zijn. Toeval?” TEKST EN FOTO: JACQUES WORMS
facebook.com/zelfkrant