YADUVANSH GAURAV June/July 2016 by YADUVANSH GAURAV

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 1

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 2

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 3

Bg _hrZo... RNI No. MAHHIN09589

Je<e& 01~ DebkeÀ 08~ pegueeF& 2016 He´yebOe mebHeeokeÀ Deefveue ³eeoJe (Fbpeerefve³ej) mebHeeokeÀ efJepe³e ³eeoJe mene³ekeÀ mebHeeokeÀ jeJe OecesXê,(keÀesmeueer) meueenkeÀej mebHeeokeÀ Depe³e YeÆe®ee³e& efJepe³e Sme. ieewj mebj#ekeÀ yees[& jepesvê yeneogj ³eeoJe (cegbyeF&), jepekegÀceej ³eeoJe (keÀeHemensæ[e) cegkesÀMe ³eeoJe (veebieueesF&) megyeesOe ³eeoJe,(keÀeHemensæ[e) censvê efmebn ³eeoJe (ieg©ûeece) DeMeeskeÀ ³eeoJe (yenjesæ[) jepeWê ³eeoJe (ieg©ûeece) efJe¬eÀce ³eeoJe, jefJevê ³eeoJe (efouueer) mebpe³e ³eeoJe (ueKeveT) ceove efmebn ³eeoJe (Fboewj) íleer ³eeoJe (efouueer) Dees. Heer. ³eeoJe (ÜejkeÀe efouueer) yeeyetueeue ³eeoJe (ÜejkeÀe efouueer) Gcceso efmebn (ieg©ûeece) veJeerve ³eeoJe (GÒe.) Òemeej ÒeyebOekeÀ jepekegÀceej Sme. ³eeoJe ceeie&oMe&keÀ Deej. Sve. ³eeoJe, peieHele ³eeoJe, jeOesceesnve ³eeoJe, Òescemeeiej ³eeoJe, DeJeOejepe ³eeoJe (Deepeceieæ{) iegpejele y³etjes pe³eefmebn ³eeoJe mebJeeooelee ueeskeÀveeLe ³eeoJe (JeejeCemeer) keÀevetveer meueenkeÀej S[. Decejpeerle ³eeoJe ef[peeF&ve jeefMeo Keeve mJeeceer, cegêkeÀ, He´keÀeMekeÀ efJeefHeve efJepe³e ³eeoJe Üeje ªce veb. 79, Þeer ogiee& DeeÞece ®eeue, ieebOeer veiej, kegÀjej efJeuespe, ceeuee[ (HetJe&), cegbyeF& - 400097 mes He´keÀeefMele SJeb Deefvelee Deeì& efÒebìme&, Deesefmeme Fb. Smìsì, efve³ej JeekeÀesuee ceekesÀ&ì, meeblee¬egÀpe, HetJe&, cegbyeF& 400055 mes cegefêle E-mail: jayyaduvansh@gmail.com yaduvanshgaurav.blogspot.in Mob: 9664640077 Tel.: +91 7039117311

08 ‘Denerj' Yeejle keâe meyemes heÇeÛeerve ‘#eef$eÙe' DeeYeerj meceepe cesb heÇÛeef}le Ùen nuueermekeâ ceb[}ekeâej ve=lÙe Lee, efpemecesb Skeâ veeÙekeâ kesâ meeLe Deveskeâ veeefÙekeâeSB ve=lÙe keâjleer Leerb~ ve=lÙe cesb ße=bieej-Yeekevee keâe heÇeOeevÙe Lee~ ve=lÙe keâe mke®he mhe<š keâjles ngS

mebHeeokeÀer³e DeeDees %eeve keâe efoÙee pe}eSb 04 GÊej ÒeosMe efkekeâeme keâer DeebOeer cesb GÌ[ peeÙesiee Oece& Deewj peeefle keâe penj 12 mebyebOe ÙeogkebMe mes pegÌ[e jne nw ceneje<š^ 16 meceepe GlmeJe iegpejele ceW Ùeeoke cenekegâbYe 18 ÒesjCee ieewjJe mkeCe& efle}keâ ‘nsceÛevõ' Ùeeoke 20 efve³eefle ce=lÙeg kesâ meele mee} yeeo }ewše Oece&keerj Ùeeoke 22 Heefj®e³e meenme Deewj Meyoesb keâer Meefòeâ keâe Skeâ veece ‘jepeveeLe Ùeeoke' 23 DeHeves ueesie nefjÙeeCee keâer yesšer, efyenej keâer yent Deewj Yeejle keâe mecceeve 24 jeefMe YeefJe<³e 26 mejue ieerlee 27 keÀefj³ej 12keerb meeFbme kesâ yeeo Meeveoej keâefjÙej 28 peevesb cesef[keâ} še@keämeerkeâes}e@peer 29 Deebieve Ûesnjs keâe ße=bieej 30 hen}er efkeâvvej ojesiee 31 ³eogJeelee& 32

Fefleneme 1857 kesâ ieöejesb keâer 06 keâjletlesb Deewj Fveece Je<e& 1857 kesâ heÇLece mkeleb$elee mebieÇece cesb peneB yengle meejs mkeeleb$Ùe keerj peeve nLes}er hej jKekeâj osMe keâes Deepeeo...

meceepe ieewjJe 13

meeceeefpekeâ meceevelee Deewj efkekeâeme keâe veece nw ‘DeefKe}sMe Ùeeoke' osMe keâer jepeveerefle cesb Ùeeoke meceepe mes leceece veslee ngS, }sefkeâve Fve meYeer cesb DeefKe}sMe Ùeeoke keâe veece KÙeeefle kesâ efMeKej hej mekee&sheefj nw~

pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 4

mebHeeokeÀer³e efJepeÙe Ùeeoke

DeeDees %eeve keâe efoÙee pe}eSb le ceen osMe cesb meeceeefpekeâ ke jepeveerelf ekeâ mlej hej leceece n}Ûe}sb jner~b Fve meYeer kesâ yeerÛe iegpejele kesâ Debpeej cesb keâÛÚ Denerj meceepe keâer Deesj mes DeeÙeesepf ele mkeCe& ceneslmeke keâeÙe&›eâce keâeHeâer cenlhetCe& jne~ 26 petve keâes DeeÙeesepf ele Fme keâe›eâ&ce cesb Meeefce} nesves kesâ ef}S osMe Yej mes Ùeeoke meceepe kesâ }esie Debpeej hengbÛes Les, ncesb Yeer keneb peeves keâe Dekemej efce}e~ mkeCe& ceneslmeke keâe DeeÙeespeve Debpeej kesâ Gme efkeÅee}Ùe kesâ Ghe}#Ùe cesb efkeâÙee ieÙee Lee, pees Deheveer GceÇ, Deheveer meskee ke Deheves efkeÅeeoeve kesâ heÛeeme ke<e& hetCe& keâj ef}S Lee~ keâeÙe&›eâce cesb meefcceef}le nj efkeâmeer ves Deheves-Deheves vepeefjÙes mes Gmekeâer YekÙelee, Gmekeâer kÙekemLee ke Keeveheeve Deeefo keâer leejerÌHeâ efkeâÙee~ Fve meye mes Thej G"keâj Skeâ pees cenlkehetCe& yeele Leer efkeâ, iegpejele keâe Denerj meceepe Deepe mes 50 mee} hen}s keâjerye 1965-66 cesb ner efMe#ee keâes }skeâj peeie=le nes ieÙee Lee~ 60 kesâ omekeâ cesb osMe Deepeeoer keâer leeÌpeer-leeÌpeer meebmesb }s jne Lee~ nj keâesF& veÙee kegâÚ keâjves kesâ ef}S De}ie-De}ie heÇÙeeme keâj jne Lee Ssmes cesb efMe#ee kesâ ceeie& mes keâwmes Deeies yeÌ{e peeÙe Fme meesÛe keâes ceefmle<keâ heš} hej }eves kee}s yeOeeF& ke mecceeve kesâ Deme}er nkeâoej nw~b MeeÙeo Ùener kepen jner nesieer efkeâ, iegpejele kesâ Ùeeokeesb keâe ceveesye} yeÌ{eves kesâ ef}S efouueer, Gllej heÇosMe, efyenej, ceOÙe heÇosMe, ceneje<š^, jepemLeeve, nefjÙeeCee Deeefo mLeeveesb mes yeÌ[er mebKÙee cesb meceepe kesâ vesle=lke keâle&e keâÛÚ keâer Yetefce hej heOeejs Les~ DeefleefLe oskees Yeked kesâ Yeeke mes DeefleefLeÙeesb keâe ceeve mecceeve keâjves kesâ ef}S Yeer keâÛÚ keeefmeÙeesb keâe neefo&keâ DeefYevevove~ nceejs keânves keâe leelheÙe& Ùen nw efkeâ, meceepe keâes mece=æ yeveevee nw lees meyemes hen}s efMe#ee kesâ cenòke keâes mecePevee nesiee~ Ùener Skeâ Ssmee ceeie& nw efpeme hej Ûe}keâj meceepe osMe ogefveÙee cesb KÙeeefle Deefpe&le keâj mekeâlee nw~ meceepe keâe nj yeÛÛee efMeef#ele nes Fmekesâ ef}S Fmekesâ ef}S Ùeeoke meceepe kesâ Gve mecheve> Deewj mece=æ }esieesb keâes Yeer Deeies Deevee nesiee pees DeeefLe&keâ Âef<š mes me#ece nw~b iegpejele keâe Debpeej Skeâ GonejCe nes mekeâlee nw~ Deepe ncesb osMe kesâ leceece ieekeesb, keâmyeesb Deewj Menjesb cesb Debpeej pewmes leceece mkeât}-keâe}spe Kees}ves keâer DeekeMÙekeâ nw~ efMe#ee keâer Ùen kÙekemLee heÇeLeefcekeâ mes ef[ieÇer }sves lekeâ ner meerefcele venerb nesveer ÛeeefnS yeefukeâ Fmes GÛÛe efMe#ee lekeâ hengbÛeeves keâer DeekeMÙekeâlee nw~ efMe#ee keâer Skeâ Ssmeer heefjkeâuhevee

nesveer ÛeeefnS efkeâ, meceepe kesâ leceece yeÛÛes pÙeeoe mes pÙeeoe mebKÙee cesb heÇMeemeefvekeâ meskeeDeesb lekeâ hengBÛe mekesâb~ keâYeer-keâYeer yeerceeefjÙeesb cesb Úesšer-Úesšer peÌ[er-yetefšÙeesb mes efkeâÙes ieS Iejs}g GheÛeej yeÌ[er-yeÌ[er Deew<eefOeÙeesb keâes ceele os osles nwb Fmeer lejn meceepe kesâ yeerÛe efkeâÙes ieS kegâÚ Úesšs-Úesšs keâeÙe& Yeer KÙeeefle kesâ efMeKej lekeâ hengbÛee osles nwb~ ÙeneB MeeÙeo nceejer Ùen yeele kegâÚ Dešhešer DeLekee Úesšer }ies }sefkeâve cewb Fme oekes mes keân mekeâlee ntB keâer Fmekesâ otjieeceer heefjCeece keekeâF& megKeo nesbies~ nce efpeme Yeer efkeâmeer ceesnuues, ieebke Ùee Menj cesb jnles nesb keneb Deiej meceepe keâe keâesF& yeÛÛee efkeâmeer Yeer #es$e cesb meHeâ}lee neefme} keâjlee nw lees, Gmes heÇeslmeenve osves keâe keâece DekemÙe keâjsb~ yeÛÛes keâe DeefYeYeekekeâ ner venerb yeefukeâ meceepe keâe nj kÙeefòeâ Deheveer efpeccesoejer mecePekeâj Deiej Fme keâeÙe& keâes keâjlee nw lees, efveefMÛele ner Gme Ùegkee Yeefke<Ùe keâe ceveesye} yeÌ{lee nw~ Gmekesâ ceve cesb Ùen Yeeke hewoe keâjlee nw efkeâ, nceejs Fme keâeÙe& mes cesje heefjkeej ner venerb yeefukeâ cesje hetje meceepe KegMe nw Deewj meYeer cesjs meeLe KeÌ[s nwb~ pewmes efkeâmeer DeKeeÌ[s cesb oes hen}keeve kegâMleer }Ì[ jns nesb Deewj efkeâmeer Skeâ keâes oMe&keâ oerIe&e cesb ceewpeto peve mecegoeÙe Deheves Meyoesb mes meenme oslee nw lees, efveefMÛele Gmekeâer leekeâle yeÌ{ peeleer nw~ veleerpeleve ken keâcepeesj mee efoKeveskee}e hen}keeve Skeâ ye}Mee}er keâes #eCe Yej cesb heškeâveer os oslee nw~ "erkeâ Ùener keâeÙe& Deehekesâ Éeje efce}e meenme Deewj mecceeve Gme Úe$e hej keâjlee nw~ ne}eBefkeâ Fme efoMee cesb DeefKe} Yeejleke<eer&Ùe Ùeeoke cenemeYee kesâ yewvej le}s efheÚ}s kegâÚ mee}esb mes efouueer cesb efkeâÙee pee jne nw~ cenemeYee keâer efouueer FkeâeF& nj mee} efmeefke} meskee cesb meHeâ} Úe$eesb keâe ceveesye} yeÌ{eves kesâ ef}S melkeâej keâeÙe&›eâce keâe DeeÙeespeve keâj jne nw~ Fmekesâ ef}S Ùeeoke cenemeYee kesâ leceece heoeefOekeâejer ke meomÙe yeOeeF& kesâ hee$e nwb~ ncesb heÇeslmeenve lekeâ ner meerefcele venerb jnvee nw~ osMe kesâ nj Menj cesb Úe$eekeemeesb keâer meKle DeekemÙekeâlee nw, peneB meceepe keâe Keemekeâj iejerye Deewj efkeâmeeve keâe yesše Yeer peekeâj GÛÛe efMe#ee }s mekesâ~ nce Fme Gcceero kesâ meeLe ÙeneB Deheveer yeele jKe jns nwb efkeâ, Fme osMe kesâ keâjesÌ[esb ÙeogkebefMeÙeesb cesb efkeâmeer Skeâ ves Yeer hen} keâer lees ‘ÙeogkebMe ieewjke' keâer Ùen mecheeokeâerÙe meeceeefpekeâ Tpe&e keâe mebÛeej keâjves cesb DekemÙe meHeâ} nesieer~ -peÙe ÙeogJebMeced

Ùetheer Ûegveeke cesb efoKeeF& osiee yeeyet}e} ieewj FHeâskeäš: Ùeeoke cenemeYee Yeeshee}~ ceheÇ kesâ hetke& ie=nceb$eer keâes Heâece&t}e 75 kesâ lenle nše lees efoÙee hejbleg Deye Ùen keâej&keeF& Yeepehee kesâ ef}S mebkeâš yeveleer pee jner nw~ DeefKe} YeejleerÙe Ùeeoke cenemeYee ves Ss}eve efkeâÙee nw efkeâ Yeepehee keâes Fme keâej&keeF& keâe KeeefceÙeepee Ùetheer cesb Yegieleeve nesiee~ Ùeeoke meceepe Yeepehee kesâ efKe}eHeâ Skeâpegš nesiee Deewj Yeepehee kesâ efKe}eHeâ keesefšbie keâjsiee~ DeefKe} YeejleerÙe Ùeeoke cenemeYee kesâ heÇosMe DeOÙe#e peieoerMe Ùeeoke ves heÇefleefveefOe ceb[} kesâ meeLe hetke& ie=nceb$eer yeeyet}e} ieewj mes ceg}ekeâele keâer~ ieewj mes ceg}ekeâele keâjves kesâ yeeo cenemeYee ves heÇosMe kesâ meeLe osMeYej cesb yeerpesheer keâes keesš venerb osves keâe Ss}eve efkeâÙee~ 4

pegueeF& 2016

peieoerMe Ùeeoke keâe keânvee nw efkeâ yeeyet}e} ieewj keâes nševes keâer Iešvee mes Ùeeoke meceepe veejepe nw Deewj ieewj keâe ceb$eer heo mes nševee meceepe keâe Deheceeve nw~ hetke& ie=nceb$eer yeeyet}e} ieewj keâes ceb$eer

heo mes nševes keâer Iešvee mes veejepe Ùeeoke cenemeYee ves 2017 cesb GllejheÇosMe Ûegveeke cesb yeerpesheer kesâ Ùeeoke efkejesOeer Ûesnjs keâes hetjer lejn mes yesvekeâeye keâjves keâe oekee efkeâÙee nw~ heÇosMe DeOÙe#e ves keâne efkeâ, meceepe kesâ heoeefOekeâeefjÙeesb keâer šerce Gllej heÇosMe kesâ nj efpe}s cesb YeÇceCe keâj meceepe kesâ }esieesb mes yeerpesheer keâes keesš venerb osves kesâ ef}S Deheer} Yeer keâjsbies~ peieoerMe Ùeeoke keâe Deejeshe nw efkeâ yeerpesheer meceepe kesâ }esieesb keâer Ghes#ee keâj jner nw~ yeeyet}e} ieewj keâes nševes keâer Iešvee kesâ efke™æ cesb MeerIeÇ ner hetjs heÇosMe cesb Ùee$ee keâj meceepe kesâ }esieesb keâes mebieef"le keâj }eskeâleebef$ekeâ lejerkesâ mes peyeeke efoÙee peeSiee~

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 5

aaÂ½ YHFH <HLH-HOHV -HHPHJRV-HHÂ&#x2018;HG YHFH aa

MHISH YHE

pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 6

Fefleneme

1857 kesâ ieöejesb keâer keâjletlesb Deewj Fveece

Deefve} Ùeeoke (FbpeerefveÙej) uesKekeâ HeefjÛeÙe js} efkeYeeie cesb keâeÙe&keâejer DeefYeÙeblee kesâ heo hej keâeÙe&jle, ›eâebefleotle jeke jepee leg}ejece, ÙeogkebMeer jepeeDeesb kesâ ogie&, Mesj-S-efouueer ÛeewOejer yeÇåceheÇkeâeMe, jeke keerjsboj efmebn-Skeâ Ùegie heg®<e, ÙeogkebMe keâer ceneve efkeYetefleÙeeb ke keâneB ieS kees }esie veece mes leceece hegmlekesâb heÇkeâeefMele~ DeefKe} Yeejleke<eer&Ùe Ùeeoke cenemeYee keâer efouueer FkeâeF& cesb mebie"ve ceb$eer kesâ heo hej keâeÙe&jle~ Fmekesâ De}ekee leceece meeceeefpekeâ mebie"veesb ke keâeÙeesX cesb efnmmesoejer~ ÙeogkebMe kesâ Fefleneme hej efveÙeefcele MeesOe keâeÙe& ke }sKeve~ 6

pegueeF& 2016

<e& 1857 kesâ heÇLece mkeleb$elee mebieÇece cesb peneB yengle meejs mkeeleb$Ùe keerj peeve nLes}er hej jKekeâj osMe keâes Deepeeo keâjeves keâer pebie }Ì[ jns Les, kenerb kegâÚ mkeeLeer&, }e}Ûeer Deewj ÛeeBo efmekeäkeâesb hej Dehevee F&ceeve yesÛe osveskee}s ieöej he}-he} keâer metÛeveeSb DebieÇspeesb keâes cegnwÙee keâje jns Les~ Ssmes yengle meejs Kele Deewj omleekespe mejkeâejer efjkeâe[e&sb mes heÇehle ngS nwb~ Fvner efjkeâe[esX kesâ DeeOeej hej mecheeokeâ Mecmeg} Fme}ece ves Skeâ hegmlekeâ '1857 : peemetmeesb kesâ ÌKegletle' lewÙeej keâer nw~ Fme hegmlekeâ cesb jskeeÌ[er kesâ jepee jeke leg}ejece kesâ mecyevOe cesb Yeer keâeHeâer peevekeâejer oer ieF& nw~ heÇmlegle nw Fve peemetmeesb mes heÇehle jeke leg}ejece mes mebyebefOele kegâÚ Dence peevekeâeefjÙeeb :15 peg}eF& 1857 keâes cesIejepe veecekeâ DebieÇspeesb kesâ

peemetme ves Keyej efYepekeeF& mesvee kesâ meew mekeejesb keâes yeuueYeieÌ{ kesâ jepee mes oes }eKe ®heÙes Deewj Peppej kesâ vekeeye mes 5 }eKe ®heÙes }eves keâes Yespe ieÙee nw~ Menj efjkeeÌ[er mes kegâÚ leeshesb Deewj otmeje meeceeve }eves kesâ ef}S 110 mekeejesb keâes Yespe ieÙee nw~ ...(peemetmeesb kesâ ÌKegletle, he=… 83) 24 peg}eF& 1857 keâes pekeenj efmebn Deewj ceecejepe veecekeâ peemetmeesb ves Keyej oer... jeke leg}ejece keâe kekeâer} 23 mekeejesb meefnle meneÙelee kesâ ef}S jskeeÌ[er mes ÙeneB DeeÙee nw~ jeke mkeÙeb Yeer ÙeneB Deeves kee}s nwb~ ... (peemetmeesb kesâ ÌKegletle, he=… 92) 25 peg}eF& 1857 keâes DeÛÚt Deewj ieeshee} veece

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 7

Jener mebheefÊe, mebheefÊe nw pees DeewjeW keÀe GhekeÀej keÀjs~ -YeejefJe

kesâ DebieÇspeer peemetmeesb ves Keyej oer... jeke leg}ejece keâ} keâesš keâeefmece hejievee mes 10,000 ®heÙes }skeâj DeeÙee nw~ ... (peemetmeesb kesâ ÌKegletle, he=… 94) 6 efmelecyej 1857 keâes legjeye De}er peemetme ves Keyej efYepekeeF&... Deepe yeKle Keeb ves keâne nw efkeâ Ùeefo DeeosMe efoÙee peeÙe lees jskeeÌ[er peekeâj leg}ejece ves pees jeefMe pecee keâer nw Gmekeâes Deewj Gmekesâ Deeme-heeme kesâ efpe}esb mes Yeer kegâÚ jkeâce }s DeeS Deewj keneb keâe heÇyebOe "erkeâ keâj DeeÙes~ yeKle Keeb keâes Fmekeâe ngkeäceveecee efce} ieÙee nw~ Deye osKevee Ùen nw efkeâ keneb peelee nw Ùee venerb~ De}kej keâe Skeâ kekeâer} Skeâ heÇeLe&vee }skeâj ÙeneB DeeÙee nw, Gmeves keâesF& vepejevee Yesbš venerb efkeâÙee~ ... (peemetmeesb kesâ ÌKegletle, he=… 172) 6 efmelecyej 1857 keâes ner ieewjerMebkeâj peemetme keâer Keyej DeeF&... Deepe heÛÛeerme mekeej hewmee }sves }esveer ieS nwb~ leg}ejece ves efjkeeÌ[er mes DeYeer lekeâ jkeâce venerb Yespeer nw~ Deepe heefj<eo cesb Fmekeâer ÛeÛee& ngF& Leer~ Gmeves 3 npeej yeesjesb keâer Yeer ceebie keâer nw~ Gmeves kesâke} 700 meew Yespes nwb~ Denmeeveguueen Keeb yeeoMeen keâes Gmekesâ efKe}eHeâ YeÌ[keâelee jnlee nw Deewj efkeâ}s cesb }esie leg}ejece kesâ yeejs cesb neefkeâce keâer me}en keâes mener ceeveles nw~ Deepe leg}ejece keâes Ùeeo keâjeles ngS efHeâj Skeâ he$e Yespe ieÙee~ ... (peemetmeesb kesâ ÌKegletle, he=… 174175) 11 efmelecyej 1857 keâes Heâlen ceesncceo Keeb ves ef}Kee... efjkeeÌ[er kesâ jepee jeke leg}ejece ves Deepe 4,51,000 ®heÙes Yespes nwb~ ... leg}ejece keâes De}erhegj hej nce}e keâjves kesâ ef}S keâne ieÙee nw~ Gmekeâer meneÙelee kesâ ef}S efouueer mes Skeâ jsefpecesbš Yespeer pee jner nw~... (peemetmeesb kesâ ÌKegletle, he=… 184-185) 1857 kesâ mkeleb$elee mebieÇece keâes kegâÛe}ves kesâ yeeo DebieÇspeesb ves osMe kesâ ieöejesb Deewj Deheves keHeâeoej jepeeDeesb, jpekeeÌ[esb Deewj ceooieejesb keâes F&veece, Fkeâjej Deewj efKe}Delesb Delee ÌHeâjceeF&~ Ssmeer ner kegâÚ keâneefveÙeeb Deewj peevekeâeefjÙeeb '1857 kesâ ieöej jepes-jpekeeÌ[s' cesb oer ieF& nw~ Fmecesb peerbo kesâ jepee mke™he efmebn keâer DebieÇspeYeefòeâ Deewj meskeeDeesb keâe yÙeewje hesMe keâjles ngS yeleeÙee ieÙee nw efkeâ... efve…e ieoj kesâ oewjeve Skeâ yeej efHeâj peeefnj

ceeveo GheeefOeÙeesb kesâ meeLe Gvekeâer me}eceer yeÌ{ekeâj 11 leesheesb keâer keâj oer ieF&~... veeYee efjÙeemele kesâ jepee Yejhetj efmebn Éeje keâer ieF& DebieÇspeesb keâer meskee keâer Ketye leejerÌHeâ keâer ieF& Deewj Gmekeâe efkemle=le yÙeewje hesMe efkeâÙee leLee F&veece efoS ieS-... jepee keâer DeeoMe&hetCe& efve…eb kesâ ef}S Gvnsb yeeke} Deewj keâebšer ceb[}esb keâes hegjmkeâej mke™he efoÙee ieÙee efpevekeâer keâercele Skeâ }eKe ®heÙes Deebkeâer ieF&~ Ùes leesnHeâe Gvnsb Kelejs Deewj DeMeebefle keâes oyeeves cesb me›eâerÙe Yetefcekeâe efveYeeves kesâ ef}S efoÙee ieÙee efpemes efjkeeÌ[er kesâ jeke lespeefmebn kesâ heew$e leg}ejece ves mebieef"le efkeâÙee Lee~... heešesoer kesâ vekeeye ves ieoj keâes kegâÛe}ves cesb pees DeYetlehetke& Ùeesieoeve efoÙee Gmekesâ yeejs cesb efyeÇefšMe omleekespe yeleeles nwb efkeâ-... Gvnesbves iegÌ[ieebke kesâ YeesÌ[e hejieves cesb yeieekele keâes oyeeves cesb me›eâerÙe menÙeesie efoÙee pees efjkeeÌ[er ngF&~ Gvnesbves 800 meew DeeoefceÙeesb kesâ meeLe kesâ jeke leg}ejece ves mebieef"le efkeâÙee Lee~ Gvekesâ keâjvee} keâer Úekeveer keâes mecYee}e~ ... jepee ves mewvÙe o} ves peewjemeer kesâ yeenj ngF& }Ì[eF&, pees mekeÙeb kÙeefòeâiele ™he mes veejveew} keâer }Ì[eF& cesb oes efove lekeâ Ûe}er Leer Deewj efpemeces Skeâ meew mes Yeeie ef}Ùee efpemekesâ ef}S cegKÙe mesveeheefle ves pÙeeoe Denerj, ietpej Deewj ceske ceejs ieS Les~ Gvnsb yeOeeF& oer Deewj Gvnsb Ghenej mke™he peyle hebpeeye keâer mLeeveerÙe efjÙeemeleesb Deewj jepeeDeesb keâer keâer ieF& Skeâ leeshe hesMe keâer~... kejerÙelee metÛeer cesb hešesoer keâes mellejnkeeb vebyej ... efouueer kesâ heleve kesâ yeeo jepee ves 200 heÇehle ngDee Deewj Gvnsb keeÙemejeÙe mes Yesbš keâjves keâe DeefOekeâej heÇehle ngDee~... Gvnesbves iegÌ[ieebke kesâ YeesÌ[e hejieves cesb hegmlekeâ kesâ Deble cesb ef}Kee nw efkeâ 'Fme lejn kesâ yeieekele keâes oyeeves cesb me›eâerÙe menÙeesie efoÙee pees efjkeeÌ[er kesâ jeke leg}ejece ves npeejesb omleekespe nwb pees Fve ieöejesb keâer keâjletleesb keâe yÙeewje meceeÙes ngS nw~ Skeâ Deepeeo efnbogmleeve cesb Fve mebieef"le efkeâÙee Lee~ Gvekesâ mewvÙe o} omleekespeesb keâes Deepe lekeâ pecee keäÙeesb venerb efkeâÙee ves peewjemeer kesâ yeenj ngF& }Ì[eF&, pees ieÙee, Ùen Yeer Mece&meej keâjlee nw~' << oes efove lekeâ Ûe}er Leer Deewj efpemeces Skeâ meew mes pÙeeoe Denerj, ietpej Deewj ceske ceejs ieS Les~ hebpeeye keâer mLeeveerÙe efjÙeemeleesb Deewj jepeeDeesb keâer kejerÙelee keäÙee Deehe Deheves #es$e cesb Ùeeoke meceepe mes metÛeer cesb hešesoer keâes mellejnkeeb vebyej pegÌ[er ieefleefkeefOeÙeesb ke meeceeefpekeâ keâeÙeesX cesb heÇehle ngDee Deewj Gvnsb keeÙemejeÙe mes ™Ûeer jKeles nw? pekeeye neB nw lees, ÙeogkebMe Yesbš keâjves keâe DeefOekeâej heÇehle ieewjke keâes Deehekesâ menÙeesie keâer meKle DeekemÙekeâlee nw~ Deehekesâ #es$e cesb Ùeeoke DeeoefceÙeesb keâes pevej} keeve keâe@š}wb[ kesâ meeLe meceepe mes pegÌ[s keâeÙeesX ke ieefleefkeefOeÙeesb keâer nebmeer Deewj keâve&} Deej. }ejsbme kesâ meeLe 110 peevekeâejer ncesb pe™j Ghe}yOe keâjeSb~ nce DeeoefceÙeesb keâes Peppej Yespee, peyeefkeâ 250 Ûeenles nw efkeâ, meceepe kesâ Glke=â<š keâeÙeesX keâes Deeoceer veejveew} keâer ceesÛee&yeboer hej lewveele jKes~ heefjkeej kesâ pÙeeoe mes pÙeeoe meomÙeesb lekeâ ... jepee keâer Meeveoej meskeeDeesb kesâ ef}S Gvnsb hengBÛeeÙee pee mekesâ~ Deehe Deheves mevosMe ke 600 keie&ceer} keâe oeojer #es$e heÇoeve efkeâÙee peevekeâeefjÙeeb nce lekeâ hengBÛeeves kesâ ef}S F&ieÙee~... Gvnsb mebie™j kesâ efvekeâš keâ}ejeve ces} keâjsb jayyaduvansh@gmail.com hejievee cesb lejn ieebke Yeer efoS ieS efpevekeâe cetuÙe - mebheeokeâ 1,88,000 ®heÙes Deebkeâe ieÙee nw~... Gvnsb ÙeogkebMe ieewjke

pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 8

Fefleneme

‘Denerj' Yeejle keâe meyemes heÇeÛeerve ‘#eef$eÙe'

DeeYeerj meceepe cesb heÇÛeef}le Ùen nuueermekeâ ceb[}ekeâej ve=lÙe Lee, efpemecesb Skeâ veeÙekeâ kesâ meeLe Deveskeâ veeefÙekeâeSB ve=lÙe keâjleer Leerb~ ve=lÙe cesb ße=bieejYeekevee keâe heÇeOeevÙe Lee~ ve=lÙe keâe mke®he mhe<š keâjles ngS < jeke Oece&sbõ (keâesme}er)

Yee

jle keâer ceewpetoe DeeÙe& #eef$eÙe peeefleÙeesb cesb Denerj meyemes hegjeves #eef$eÙe nwb~ peye lekeâ peeš, jepehetle, ietpej Deewj ceje"e veeceesb keâer me=ef<š Yeer venerb ngF& Leer, Denerjesb keâe DeYÙegoÙe nes Ûegkeâe Lee~ yeÇpe cesb Denerjesb keâer Skeâ MeeKee ieesheesb kesâ ke=â<Ce-keâe} cesb pees je<š^ Lee, ken heÇpeeleb$e heÇCee}er Éeje Meeefmele ‘ieesheje<š^' kesâ veece mes peevee peelee Lee~ Metjmesve Ùee ceLegje ceb[} efpemecesb ßeerke=â<Ce kesâ }er}e mLe} efkeMes<e ®he mes meefcceef}le nw, Yeefòeâkeâe} cesb yeÇpe heÇosMe kesâ ®he cesb heÇefmeæ ngDee~ hegjeCekeâe} cesb Ùen #es$e ceLegje ceb[} leLee efkeefYevve ieÇbLeesb cesb Metjmesve peveheo kesâ ®he cesb efkeKÙeele jne Lee~ kele&ceeve yeÇpe #es$e hej Ùeefo Ssefleneefmekeâ meboYe& cesb efkeÛeej efkeâÙee peeS lees Ùen #es$e Yeer keâYeer Skeâ megjcÙe keve heÇosMe Lee, peneB heÇcegKe ®he mes DeeYeerj efvekeeme keâjles Les~ ceLegje jepÙe kesâ Deeefo mebmLeehekeâ ceOeg ves nefjkebMe hegjeCe cesb mkeÙeb keâne nw efkeâ cesjs jepÙe cesb Ûeejesb Deesj DeeYeerjesb keâer yemleer nw~ kegâÚ Feflenemekeâejesb kesâ Devegmeej DeeYeerj peeefle DeeÙeesX mes Flej Leer Deewj Gvekeâer mebmke=âefle yengle mece=æ

pegueeF& 2016

Leer leLee DeeÙeesX keâer mebmke=âefle mes Gveces keâeHeâer Demeceevelee Leer~ DeeYeerjesb cesb œeer-mkeeleb$Ùe DeeÙeesX keâer Dehes#ee DeefOekeâ Lee, kes ve=lÙe-ieeve cesb hejce heÇkeerCe Deewj oes kesCeer OeejCe keâjves kee}er Leerb~ ‘nuueerMe' Ùee

‘nuueermekeâ ve=lÙe' Fve DeeYeerjesb keâe meeceeefpekeâ ve=lÙe Lee~ efpemecesb DeeYeerj veeefjÙeeB Deheveer ®efÛe kesâ Devegmeej mecetn yeveekeâj ceb[}ekeâej veeÛeleer Leerb~ nefjkebMe hegjeCe

kesâ nuueermekeâ-›eâerÌ[ve DeOÙeeÙe cesb GuuesKe nw- ke=â<Ce keâer Fbõ hej efkepeÙe kesâ Ghejeble DeeYeerj jceefCeÙeesb ves Gvekesâ meeLe ve=lÙe keâjves keâe heÇmleeke efkeâÙee~ YeeF& Ùee heefle ke DevÙe DeeYeerjesb kesâ jeskeâves hej Yeer kes venerb ®keâerb Deewj ke=â<Ce keâes Keespeves }ieerblee keeÙe&ceeCee: heefleefce YeÇele=efYecee&le=efcemleLee~ ke=â<Ce ieesheebievee je$ees ce=ieÙevles jelesefheÇÙee:~~ - nefjkebMe, nuueermekeâ-›eâerÌ[ve DeOÙeeÙe, Mueeskeâ 24 DeeYeerj meceepe cesb heÇÛeef}le Ùen nuueermekeâ ceb[}ekeâej ve=lÙe Lee, efpemecesb Skeâ veeÙekeâ kesâ meeLe Deveskeâ veeefÙekeâeSB ve=lÙe keâjleer Leerb~ ve=lÙe cesb ße=bieejYeekevee keâe heÇeOeevÙe Lee~ ve=lÙe keâe mke®he mhe<š keâjles ngS veešdÙeMeeœe keâe šerkeâe cesb DeefYeveke ieghle ves keâne nwceb[}s Ûe Ùele œeerCeeb, ve=lÙeb nuueermekeâbleg lel~ veslee le$e Yekeoskeâes, ieesheœeerCeeb ÙeLee nefj:~~ Fmeer ve=lÙe keâes ßeer ke=â<Ce ves Deheveer keâ}e mes mepeeÙee leye ken jeme ves veece mes meke&$e heÇefmeæ ngDee~ Fme ve=lÙe keâes megkeâjlee ke veeiejlee heÇoeve keâjves kesâ keâejCe ner Deepe lekeâ ßeerke=â<Ce 'vešveeiej' keâer GheeefOe mes efkeYetef<ele efkeâS peeles nwb~ Éejkeâe kesâ jepe ojyeej cesb heÇefleef…le nes peeves kesâ Ghejevle Éejkeâe Deekeâj G<ee ves Fme ve=lÙe cesb ceOegj Yeeke-YebefieceeDeesb keâes efkeMes<e

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 9

pewmes mete& meyekeÀes SkeÀ-mee ÒekeÀeMe oslee nw, yeeoue meyekesÀ efueS meceeve yejmeles nQ, Fmeer lejn efJeÐee Je=efä meye hej yejeyej nesveer ®eeefnS~ -cenelcee yeg×

®he mes peesÌ[e ke Fmes œeer-meceepe keâes efmeKeeÙee Deewj osMe osMeeblejesb cesb Fmes }eskeâefheÇÙe yeveeÙee~ meejbieoske ves Deheves 'mebieerle-jlveekeâj' cesb Fme leLÙe keâer hegef<š keâer nw, ken ef}Keles nwheeke&leerlkeveg Meeefœemce, }emÙeb keeCeelceecegkeced~ leLee Éejekeleer ieeshÙemleeefce meesje<Ùeesef<ele:~~7~~ leeefcemleg efMeef#eleeveeÙee&s veevee peveheoemheoe:~ Skeb hejcÙejeheÇenecesle}eskesâ heÇefleef…leced~8~~ Fme heÇkeâej jeme keâer hejcheje yeÇpe cesb pevceer leLee Éejkeâe mes Ùen hetjs osMe cesb Heâw}er~ pewve Oece& cesb jeme keâer efkeMes<e ®he mes heÇÛeej ngDee Deewj Gmes ceefvojesb cesb Yeer efkeâÙee peeves }iee, keäÙeesbefkeâ pewefveÙeesb kesâ 23kes leerLe&keâj Yeiekeeve vesefceveeLe Yeer Éejkeâe kesâ ner ÙeogkebMeer Les~ Gvnsb heÇmevve keâjves keâe jeme pewve Oece& cesb Yeer Skeâ heÇOeeve meeOeve ceevee ieÙee Lee, hejvleg yeeo cesb DeMueer}lee yeÌ{ peeves kesâ keâejCe pewve cegefveÙeesb ves Fme hej jeskeâ }iee oer Leer~ kewefokeâ Ùegie mes ner ceOÙeosMe (iebiee- Ùecegvee keâe #es$e) YeejleerÙe mebmke=âefle keâe ùoÙe jne nw Deewj leheeskeve mebmke=âefle keâe kesâbõ nesves mes yeÇpe#es$e keâer Deheveer efmLeefle jner nw~ ÙeodÙeefhe kesoesb cesb yeÇpe Meyo ieeÙeesb kesâ Ûeejeieen kesâ DeLe& cesb heÇÙegòeâ nw, ken leye Fme efkeMes<e heÇosMe keâe yeesOe venerb keâjelee Lee~ Fme heÇosMe keâes heÇeÛeerve keebieceÙe cesb 'ceLegje ceb[}' Deewj yeeo cesb 'Metjmesve peveheo' keâne ieÙee nw, efpemekeâer jepeOeeveer ceLegje Leer, efpemes 'ceOeg' ves yemeeÙee Lee~ ceOeg kesâ meceÙe peye ceLegje veiejer yemeer, leye Fmekesâ Ûeejesb Deesj DeeYeerjesb keâer yemleer Leer Deewj kes kewefokeâ mebmke=âefle mes heÇefleÉbefolee jKeles Les~ Ssmee heÇleerle neslee nw efkeâ ÙeneB kesâ keveesb mes Deekeâef<e&le neskeâj ÙeneB DeeYeerj Deheves heMegOeve kesâ meeLe Yeejer mebKÙee cesb Dee yemes Les~ leye Ùen #es$e DeeYeerj- mebmke=âefle keâe kesâbõ yeve ieÙee, pees kÙeefòeâ hetpee mebmke=âefle kesâ heÇefleÉboer ke Gvemes keâF& ®heesb cesb efYevve Les~ DeeYeerj ieeshee}keâ, DelÙeble keerj, ße=bieejefheÇÙe Les Deewj Fvekesâ meceepe cesb Œeer mkeleb$elee DeeÙeesX mes keânerb DeefOekeâ Leer~ ceOeg keâes hegjeCeesb ves Oecee&lcee leLee }keCe keâes pees Gmekesâ Ghejeble Fme heÇosMe keâe jepee yevee Lee, je#eme keâne nw~ keeuceerefkeâ jeceeÙeCe kesâ Devegmeej ceLegje kesâ $e+ef<eÙeesb ves DeÙeesOÙee peekeâj ßeerjece mes }keCe keâer yeÇeåceCe efkejesOeer ke kÙeefòeâ hetpee efkejesOeer veerefleÙeesb keâer efMekeâeÙele

keâer lees Me$egIve keâes Gvnesbves Skeâ yeÌ[er mesvee kesâ meeLe ÙeneB Yespee Lee leLee ceLegje jepÙe metÙe&kebMe kesâ DeefOekeâej cesb Ûe}e ieÙee Lee~ Me$egIve keâes Ú} mes }keCe keâe keOe keâjvee heÌ[e

Lee~ Fme Iešvee kesâ meebmke=âeflekeâ efkeMues<eCe mes heÇleerle neslee nw efkeâ jeceeÙeCe keâe} cesb ceLegje keâer leheeskeveer kÙeefòeâ hetpee mebmke=âefle leLee DeeYeerjesb keâer mebmke=âefle cesb škeâjeke nesves }iee Lee~ }keCe kesâ Meemeve keâe} cesb DeeYeerj heÇye} nes ieS Les, keäÙeesbefkeâ }keCe mkeÙeb Mewke Lee Deewj ken DeeYeerjesb kesâ DeefOekeâ efvekeâš Lee~ meeLe ner Fme Iešvee mes Ùen Yeer heÇleerle neslee nw efkeâ Fme keâe} cesb Fme #es$e cesb Mewkeesb keâe Yeer heÇYeeke yeÌ{ ieÙee nesiee, keäÙeesb efkeâ jepee }keCe mkeÙeb efMeke keâe DevevÙe Yeòeâ Lee~ ÙeneB lekeâ efkeâ ken

jekeCe pewmes heÇleeheer vejsMe keâer heg$eer kegâYeervemeer keâe }bkeâe mes njCe keâj }eÙeeLee~ DeleŠ Mewke, DeeYeerj Deewj kÙeefòeâ hetpee mebmke=âefleÙeeB Fme Ùegie cesb Fme #es$e cesb efkekeâefmele nes jner Leer Deewj Gvecesb heejmheefjkeâ škeâjeke Yeer Lee~ yeÇpe cesb Yeiekeeve Mebkeâj kesâ meke&$e pees efMekeef}bie efkejeefpele nwb, Gvemes mhe<š nw efkeâ ÙeneB Mewke mebmke=âefle keâe Yeer yees}yee}e Lee~ Me$egIve ves }keCe keâes hejeefpele keâjkesâ peye ceLegje keâes veS efmejs mes yemeeÙee lees yeÇpe keâer kevÙe mebmke=âefle cesb veeieefjkeâ mebmke=âefle keâe meceekesMe nesves }iee~ Meemeve leb$e keâer meMeòeâhekeâÌ[ kesâ keâejCe Gme meceÙe meebmke=âeflekeâ mecevkeÙe keâer heÇef›eâÙee Yeer heÇejbYe ngF& nesieer~ hejbleg metÙe&kebMeer Meemeve ÙeneB mLeeÙeer venerb jn mekeâe~ ßeerke=â<Ce mes hetke& ner ÙeneB Ùeeoke- Meefòeâ keâe DeeefOehelÙe Úe ieÙee Lee~ heewjeefCekeâ kebMeeke}er mes %eele neslee nw efkeâ ceLegje kesâ ÙeogkebMeer vejsMe kemegoske kesâ efhelee Metjmesve ke Ùeeokeesb kesâ heÇcegKe mejoeme vebo (pees ßeerke=â<Ce kesâ hee}keâ efhelee Les) kesâ efhelee heepe&vÙe Skeâ ner efhelee owkeceerÌ{ Ùee oskeceer{ mes Glhevve YeeF& Les, efpevekeâer ceeleeSB he=Lekeâ- he=Lekeâ Leerb~ oskeceer{ keâer oes jeefveÙeeB Leer ceefo<ee Deewj kew<ÙekeCee&~ ceefo<ee kesâ ieYe& mes Metjmesve Deewj kewMÙekeCee& kesâ ieYe& mes heepe&vÙe keâe pevce ngDee~ ßeerke=â<Ce kÙeefòeâ hetpee mebmke=âefle kesâ meceLe&keâ venerb Les~ nefjkebMe cesb ken keânles nwb kevebkeveÛeje ieeshee: meoe ieesOeve peerefkeleŠ ieekeessmceeögwkeleb efkeefæ, efiejÙeMÛe keveeefve Ûe~ keâ<e&keâepeeb ke=âef<eke&Ù= eself le, heCÙeb efkeheefCe peerekf eveeced~ ieekeessDemceekeâb hejeke=eflle jslelkesefkeodÙeece=ÛÙeles~~ (efke<Ceg heke&, De. 7) Fme heÇkeâej ßeer ke=â<Ce ves kÙeefòeâ hetpee mebmke=âefle kesâ efkejesOe cesb yeÇpe cesb efpeme ieeshee}- mebmke=âefle keâer mLeehevee keâer Gmecesb kewefokeâ Fbõ keâes venerb, kejve keveesb ke heke&leesb keâes Gvnesbves Dehevee oskelee mkeerkeâej efkeâÙee~ Fbõ keâer hetpee yebo keâjvee kÙeefòeâ hetpee mebmke=âefle keâe ner efkejesOe Lee~ Skeâ mLeeve hej Ùe%e- mebmke=âefle mes mhe<š ®he mes Deheveer Demenceefle kÙeòeâ keâjles ngS ke=â<Ce keânles nwb ceb$eÙe%e heje efkeheÇe: meerleeÙe%e keâ<e&keâe:~ efiejerÙe%eemleLee ieeshee FpeÙeessmceeefkeâveefiee&fjkeves~~ ( nefjkebMe hegjeCe, De. 9) Fme heÇkeâej heewjeefCekeâ keâe} cesb peneB ßeer ke=â<Ce ves ÙeneB kÙeefòeâ hetpee mebmke=âefle keâer Ghes#ee keâjkesâ ieeshee}- mebmke=âefle keâer heÇefle…e keâer keneB ye}jece ves n}- cetme} }skeâj ke=âef<e- mebmke=âefle keâes DeheveeÙee pees Skeâ- otmejs keâer hetjkeâ Leerb~ <<

pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 10

meceepe ieewjJe

meeceeefpekeâ meceevelee Deewj efkekeâeme keâe veece nw

‘DeefKe}sMe Ùeeoke' < jepekegâceej Ùeeoke (keâehemensÌ[e)

Me keâer jepeveerefle cesb Ùeeoke meceepe mes leceece veslee ngS, }sefkeâve Fve meYeer cesb DeefKe}sMe Ùeeoke keâe veece KÙeeefle kesâ efMeKej hej mekee&sheefj nw~ Deheves efhelee ßeer ceg}eÙece efmebn Ùeeoke kesâ vekeämes keâoce hej Ûe}les ngS Fvnesves keâYeer Deheves efkeÛeejesb Deewj efmeæebleesb mes mecePeewlee venerb efkeâÙee~ peeefle-Oece&, Úesše-yeÌ[e Fve meye mes Thej G"keâj Fvnesves ncesMee meeceeefpekeâ meceevelee Deewj efkekeâeme keâeÙeesX keâes cenòke efoÙee~ Deepe Fvekesâ heÇÙeemeesb kesâ Ûe}les Gllej heÇosMe Gllece heÇosMe cesb heefjkeefle&le nes jne nw~ Ssmes ner ieewjkeMee}er kÙeefòeâlke keâe pevceefove Deepe hetje heÇosMe heefjkele&ve efokeme kesâ ™he cesb cevee jne nw~ DeefKe}sMe Ùeeoke meceepekeeoer heešer& kesâ je<š^erÙe DeOÙe#e ceg}eÙece efmebn Ùeeoke kesâ heg$e efpevnesbves 2012 kesâ Gllej heÇosMe efkeOeeve meYee Ûegveeke cesb Deheveer heešer& keâe vesle=lke efkeâÙee~ heešer& keâes jepÙe cesb efce}s mhe<š yengcele kesâ yeeo 15 ceeÛe&, 2012 keâes DeefKe}sMe Ùeeoke Gllej heÇosMe kesâ meyemes Ùegkee cegKÙeceb$eer yeves~ DeefKe}sMe Ùeeoke Gllej heÇosMe kesâ Ssmes hen}s cegKÙeceb$eer nwb efpevekesâ efhelee ceg}eÙece efmebn Ùeeoke Yeer Fme heo hej Deemeerve jn Ûegkesâ nwb~ DeefKe}sMe Ùeeoke keâe pevce 1 peg}eF& 1973 keâes Fšekee efpe}s kesâ mewHeâF& ieeBke cesb meceepekeeoer heešer& kesâ veslee ceg}eÙece efmebn Ùeeoke kesâ Iej ngDee~ Fvekeâer ceelee keâe veece cee}leer oskeer nw~ Fvekeâer ceeB keâe osneble yeÛeheve cesb ner nes ieÙee Lee~ DeefKe}sMe Ùeeoke efkekeeefnle Je leerve yeÛÛeesb kesâ efhelee nwb~ ef[che} Ùeeoke Fvekeâer helveer nwb efpevnesbves Skeâ yeej efHeâjespeeyeeo }eskeâmeYee #es$e mes Ûegveeke Yeer }Ì[e Lee efkeâvleg meHeâ} venerb ngF&~ 2012 kesâ GheÛegveeke cesb keâvveewpe mes efveefke&jesOe meebmeo Ûegveer ieF&b~ DeefKe}sMe Ùeeoke ves jepemLeeve efceef}š^er mkeât} Oeew}hegj mes efMe#ee heÇehle keâer~ Gvnesbves cewmetj kesâ 10

pegueeF& 2016

Sme.pes. keâe@}spe Dee@Heâ FbpeerefveÙeefjbie mes DeefYeÙeeefv$ekeâer cesb mveelekeâ keâer GheeefOe }er Deewj yeeo cesb Dee@mš^sef}Ùee Ûe}s ieÙes peneB efme[veer efkeMkeefkeÅee}Ùe mes heÙee&kejCe DeefYeÙeeefv$ekeâer cesb mveelekeâesllej efkeâÙee~ DeefKe}sMe Ùeeoke ves ceF& 2009 kesâ }eskeâmeYee Ghe-Ûegveeke cesb efHeâjespeeyeeo meerš mes Deheves efvekeâšlece heÇefleÉboer yengpeve meceepe heešer& kesâ heÇlÙeeMeer Sme.heer.efmebn yeIes} (melÙe heÇkeâeMe efmebn yeIes}) keâes 67,301 celeesb mes njekeâj meHeâ}lee heÇehle keâer~ Fmekesâ Deefleefjòeâ kes keâvveewpe mes Yeer peerles~ yeeo cesb Gvnesbves efHeâjespeeyeeo meerš mes lÙeeiehe$e os efoÙee Deewj keâvveewpe meerš Deheves heeme jKeer~ DeefKe}sMe Ùeeoke keâe Ûegveeke #es$e keâvveewpe, Gllej heÇosMe nw~ }eskeâmeYee meomÙe DeefKe}sMe Ùeeoke

lesjnkeerb Deewj hebõnkeerb }eskeâmeYee kesâ meomÙe jns nwb~ efkeOeevemeYee Ûegveeke 2012 cesb yengpeve meceepe heešer& (yemehee) keâer nej kesâ keâejCeesb cesb peneb peevekeâej cegKÙeceb$eer jnves kesâ oewjeve ceeÙeekeleer keâer pevelee mes otjer efievee jns nwb, kenerb veS cegKÙeceb$eer DeefKe}sMe Ùeeoke

Deece pevelee mes vepeoerkeâer keâes Deheveer leekeâle yevee jns nwb~ pevelee ojyeej }ieeves keâe Heâwme}e, cegKÙeceb$eer Deekeeme5 keâe}eroeme ceeie& keâer meÌ[keâ Deece Deeoceer kesâ ef}S Kees}vee, }esieesb keâer hejsMeeveer keâes OÙeeve cesb jKeles ngS Deheves keâeefHeâ}s cesb keenveesb keâer mebKÙee keâce keâjves, pewmes keâF& keâoce nwb pees yeleeles nwb efkeâ Ùegkee cegKÙeceb$eer DeefKe}sMe Deheveer mejkeâej cesb Deece Deeoceer keâes kesâbõ cesb jKekeâj Gmemes efvekeâšlee keâes Deheveer leekeâle yeveevee Ûeenles nwb~ 2007 cesb ceeÙeekeleer kesâ cegKÙeceb$eer yeveles ner keâe}eroeme ceeie& Deece pevelee kesâ ef}S yebo keâj efoÙee ieÙee Lee~ pevelee lees otj mejkeâejer DeefOekeâeefjÙeesb lekeâ keâes Gme ceeie& mes peeves keâer heeyeboer Leer~ DeefKe}sMe ves cegKÙeceb$eer yeveves kesâ yeeo Ìkeâjerye Skeâ efkeâ}esceeršj }byes Fme jemles keâes Deece }esieesb kesâ ef}S Kees}keâj mLeeveerÙe pevelee keâes yeÌ[er jenle oer~ ceeÙeekeleer kesâ yeejs cesb keâne peelee nw efkeâ cegKÙeceb$eer jnles Deece pevelee lees otj Gvemes yemehee kesâ efkeOeeÙekeâ ke meebmeo Deewj jepÙe

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 11

Jen Fbmeeve pees Deheves efve½e³e ceW ncesMee Deìue yevee jnlee nw, GmeceW mecet®es mebmeej keÀes Deheves meeb®es ceW {eueves keÀer leekeÀle Dee peeleer nw~ -iesìs

mejkeâej kesâ keefj… DeefOekeâejer lekeâ venerb efce} heeles Les~ DeefKe}sMe Ùeeoke heo mebYee}ves kesâ yeeo }ieeleej }esieesb mes efce} jns nwb~ mehee keâer mejkeâej Deeves kesâ yeeo metyes cesb }eskeâleb$e yene} ngDee Deewj Deece Deeoceer keâes leeveeMeen cegKÙeceb$eer kesâ kegâMeemeve mes cegefòeâ efce}er nw~ Gvnesbves keâne efkeâ cegKÙeceb$eer DeefKe}sMe ves onMele hewoe keâjves kee}s hegjeves megj#ee keâeefHeâ}s cesb Yeer keâceer keâj oer Deewj Deheves Deekeeieceve kesâ meceÙe ÙeeleeÙeele jeskeâves keâer heÇLee Yeer yebo keâje oer~ Deye cegKÙeceb$eer Deekeeme kee}er meÌ[keâ hej keâHeâdÙe&t pewmes ne}ele venerb jnles~ Gvekesâ keâeÙee&}Ùe kesâ ojkeeÌpes hen}s keâer lejn Deece }esieesb kesâ ef}S yebo venerb jnles~ cegKÙeceb$eer DeefKe}sMe ves efkeOeevemeYee kesâ meeceves hegjeves Oejvee mLe} keâes efHeâj mes yene} keâj efoÙee~ meeLe ner ceeÙeekeleer kesâ efvepeer Deekeeme 13-cee@} SkesvÙet cesb efheÚ}s heebÛe mee} mes }ies yewefjÙej keâes nškee efoÙee~ Fme ceeie& hej DeYeer lekeâ Deece }esieesb keâer Deekeepeener hej heeyeboer Leer~ efpemekesâ Ûe}les mLeeveerÙe }esieesb keâes keâF& efkeâ}esceeršj keâe Ûekeäkeâj keâešvee heÌ[lee Lee~ jepeveereflekeâ efkeMues<ekeâ Skeb }KeveT efkeMkeefkeÅee}Ùe cesb jepeveerefle efke%eeve kesâ heÇesHeâsmej jcesMe oeref#ele ves keâne efkeâ ceeÙeekeleer keâer pevelee mes keâefLele otjer kesâ G}š DeefKe}sMe keâer jCeveerefle Deece }esieesb kesâ ef}S Deemeeveer mes meg}Ye cegKÙeceb$eer kesâ ™he cesb Kego keâes hesMe keâj peveefnle cegKÙeceb$eer keâer Úefke yeveeves keâer nw~ 18 DeheÇw} 2012 mes ken nj yegOekeej keâes pevelee ojyeej DeejcYe ngDee, efpemecesb }esie meerOes cegKÙeceb$eer mes mebkeeo keâj Gvnsb Deheveer mecemÙeeSb yelee mekeâles nwb~ DeefKe}sMe Ùeeoke ves cegKÙeceb$eer kesâ ™he cesb MeheLe ieÇnCe kesâ meeLe ner kes meejer pebpeerjsb leesÌ[ oer efpevekesâ Yeej mes pevelee keâjen jner Leer~ DeefKe}sMe Ùeeoke cesb Deheves efhelee ceg}eÙece efmebn Ùeeoke keâer lejn mes ieÇeceerCe keeleekejCe keâe Demej efoKelee nw~ kes meceepekeeoer heešer& kesâ Yeefke<Ùe kesâ vesleeDeesb cesb Meeefce} nwb~ Deekeâ<e&keâ kÙeefòeâlke kesâ Oeveer

DeefKe}sMe Ùeeoke keâes meceepekeeoer heešer& keâe veÙee Ûesnje mecePee pee mekeâlee nw~ kes Deheves efhelee Deewj Gllej heÇosMe kesâ hetke& cegKÙeceb$eer ceg}eÙece efmebn Ùeeoke keâer lejn hen}keeveer kesâ Meewkeâerve venerb nwb yeefukeâ Gvnsb Heâgšyee@} Kes}ves, osKeves Deewj efHeâucesb osKeves cesb cepee Deelee nw~ ke<e& 2004 cesb Gvnesbves keâvveewpe mebmeoerÙe meerš mes Ûegveeke }Ì[e Lee Deewj yemehee kesâ veslee Dekeâyej Denceo [cheer keâes njekeâj Ûegves ieS Les~ ‘yuewkeâyesjer'

Deewj yengle mes cenòkehetCe& efke<eÙeesb hej mekee} hetÚves keâe efme}efme}e Yeer peejer jKee nw~ kes Fme yeej kesâ mebmeoerÙe Ûegveekeesb cesb Yeer keâvveewpe mes heešer& kesâ Gcceerokeej nwb Deewj mecetÛes jepÙe cesb meceepekeeoer heešer&

kÙeefòeâiele heefjÛeÙe hetje veece pevce pevce Yetefce DeefYeYeekekeâ heefle/helveer mebleeve veeieefjkeâlee heešer& heo efMe#ee efkeodÙee}Ùe Yee<ee efkeosMe YeÇceCe Meewkeâ

: : : : : : : : : : : : :

DeefKe}sMe Ùeeoke 1 peg}eF& 1973 Fšekee, Gllej heÇosMe ßeer ceg}eÙece efmebn Ùeeoke Deewj ßeerceleer cee}leer oskeer ef[che} Ùeeoke Deefoefle, šervee Deewj Depe&gve YeejleerÙe meceepekeeoer heešer& cegKÙeceb$eer (Gllej heÇosMe) mveelekeâ, mveeleekeâesllej (DeefYeÙeeefv$ekeâer) Sme.pes. keâe@}spe Dee@Heâ FbpeerefveÙeefjbie,cewmetj; efme[veer efkeMkeefkeÅee}Ùe, Dee@mš^sef}Ùee efnvoer Deewj DebieÇsÌpeer Dee@mš^sef}Ùee, mebÙegòeâ jepÙe Decejerkeâe, ÙetveeFšs[ efkeâbie[ce, Ûeerve, efmkešpej}wb[, HeâÇebme, Dee@efmš^Ùee, keâvee[e, peeheeve : efHeâucesb osKeves kesâ Deefleefjòeâ Heâgšyee} cewÛe Kes}ves ke osKeves keâe Meewkeâ,ef›eâkesâš cesb Yeer efo}Ûemheer

Gvekeâe hemeboeroe ‘efKe}ewvee' nw~ meesMe} meeFšdme hej Gvekesâ npeejesb Heâe}esDej Deewj oesmle nwb~ ‘meeFyesefjÙee' [meeFyej peiele] cesb Fme meceÙe Gvekeâer efpeleveer ÛeÛee& nw MeeÙeo ner efkeâmeer DevÙe keâer nes~ }wheše@he cesb Deheves Ûegveeke #es$e kesâ DeeBkeâÌ[esb keâer peevekeâejer jKeves kee}s DeefKe}sMe keâes ieÇeceerCe #es$e cesb meeFefkeâ} keâer mekeejer keâjles Yeer osKee pee mekeâlee nw~ meebmeo kesâ ™he cesb Gvnesbves }eskeâmeYee cesb yengle meejs cegöesb keâes G"eÙee

keâe heÇÛeej keâjves cesb pegšs ngS nwb~ DeefKe}sMe Ùeeoke Gllej heÇoMs e cesb meyemes keâce GceÇ kesâ cegKÙeceb$eer nwb~ hen}s Ùen efjkeâe[& ceeÙeekeleer kesâ veece Lee~ 15 ceeÛe& 2012 keâes peye ken cegKÙeceb$eer heo keâer MeheLe }er, Gme jespe ken 38 mee} Dee" cenerves Deewj 14 efove kesâ Les~ ceeÙeekeleer peye hen}er yeej Gllej heÇosMe keâer cegKÙeceb$eer yeveer Leerb lees Gvekeâer GceÇ 39 mee} Ûeej cenerves Deewj 18 efove Leer~ <<

pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 12

GÊej ÒeosMe

efkekeâeme keâer DeebOeer cesb GÌ[ peeÙesiee Oece& Deewj peeefle keâe penj Ùegkee cegKÙeceb$eer DeefKe}sMe Deheveer mejkeâej keâer meeHeâ megLejer Úefke Deewj efkekeâeme kesâ cegös keâes }skeâj pevelee kesâ yeerÛe peeÙesbies peyeefkeâ kesâbõ cesb yew"e o} Gllej heÇosMe cesb Oece& Deewj peeefle kesâ veece hej Ûegveeke }Ì[ves keâer lewÙeejer cesb nw~ 2017 keâe efkeOeevemeYee Ûegveeke Deece pevelee kesâ ef}S Skeâ keâef"ve hejer#ee keâer IeÌ[er nw~ Skeâ lejHeâ Oece& Deewj peeefle kesâ penj nesbies Deewj otmejer Deesj efkekeâeme keâe cegöe nesiee~ 12

pegueeF& 2016

< DekeOejepe Ùeeoke/ vekeerve Ùeeoke

³etb

lees Gllej heÇosMe cesb DeefKe}sMe Ùeeoke mes hen}s leceece cegKÙeceb$eer ngS hejvleg jepÙe cesb efkekeâeme keâer DeebOeer }eves keâe ßesÙe Fme Ùegkee vesle=lke keâes peelee nw~ jepÙe kesâ hen}s cegKÙeceb$eer nwb efpevnesbves GÅeesieheefleÙeesb Deewj meeceblekeeefoÙeesb keâes KegMe keâjves keâer yepeeÙe ieebke, iejerye, efkeâmeeve, cepeotjesb Deeefo kesâ ef}S keâece efkeâÙee~ Flevee ner venerb pevemeskee Deewj efkekeâeme kesâ keâece cesb hen}s cegKÙeceb$eer nwb efpevnesbves peeefle ke TbÛe-veerÛe keâer meesÛe mes Thej G"keâj keâece efkeâÙee~ ne}eBefkeâ keânerb-keânerb Gvnsb Fmekeâe KeeefceÙeepee Yeer Yegielevee heÌ[ jne nw~ jepeveerefle

kesâ leceece "skesâoej keâYeer venerb Ûeenles Les efkeâ, jepÙe keâe efkeâmeeve Deewj cepeogj keie& KegMene} nes~ ne}eBefkeâ efkejesOeer Keg}s cebÛe mes Deheveer Fme kÙeLee keâes keân venerb mekeâles lees, mejkeâej keâes Oece& Deewj peeefle kesâ DeeOeej hej Iesjves keâe keâece keâj jns nwb~ cegKÙeceb$eer DeefKe}sMe Ùeeoke keâes Yeer Fme yeele keâer DeÛÚer peevekeâejer nw efkeâ, efkejesOeer heeefš&Ùeeb pevelee kesâ keâeÙeesX keâes Ûegveeke DeeÛeejmebefnlee kesâ veece hej jeskeâves keâer nj mebYeke keâesefMeMe keâjsbieer~ Fmeer kesâ Ûe}les DeOetjs keâecees keâes Ûegveeke mes hen}s hetje keâjves keâe DeeosMe Deheves keâeÙee&}Ùe kesâ DeHeâmejesb keâes os efoÙee nw~ efpemekeâes }skeâj ken Fve efoveesb Deheves DeHeâmejesb

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 13

pees J³eefÊeÀ Deheves meeefLe³eeW kesÀ ®egveeJe ceW efJeJeskeÀer veneR nw, Jen Deheves mece³e keÀe meoghe³eesie veneR keÀj mekeÀlee~ -peceea ìesuej

mes Ùen yeele meeHeâ keâj Ûegkesâ nw efkeâ, Ûegveeke keâer Iees<eCee mes hetke& efkekeâeme kesâ mecemle keâece hegjs nes peeves ÛeeefnS~ Ùegkee cegKÙeceb$eer DeefKe}sMe Deheveer mejkeâej keâer meeHeâ megLejer Úefke Deewj efkekeâeme kesâ cegös keâes }skeâj pevelee kesâ yeerÛe peeÙesbies peyeefkeâ kesâbõ cesb yew"e o} Gllej heÇosMe cesb Oece& Deewj peeefle kesâ veece hej Ûegveeke }Ì[ves keâer lewÙeejer cesb nw~ 2017 keâe efkeOeevemeYee Ûegveeke Deece pevelee kesâ ef}S Skeâ keâef"ve hejer#ee keâer IeÌ[er nw~ Skeâ lejHeâ Oece& Deewj peeefle kesâ penj nesbies Deewj otmejer Deesj efkekeâeme keâe cegöe nesiee~ DeefKe}sMe Ùeeoke Éeje efkeâÙes ieS heÇcegKe keâeÙe& Fme heÇkeâej nwb~ hen}er yeej efmebÛeeF& ngF& cegHeäle meceepekeeoer mejkeâej ves efkeâmeeveesb keâes efmebÛeeF& kesâ ef}S cegHeäle heeveer keâer Ghe}yOe keâjeF&~ Gllej heÇosMe cesb Ssmee hen}er yeej ngDee nw peye efmebÛeeF& kesâ ef}S efkeâmeeveesb keâes Megukeâ Deoe venerb keâjvee heÌ[e~ Flevee ner venerb mejkeâej ves oes keâjesÌ[ 56 }eKe efkeâmeeveesb keâe kegâ} 700 keâjesÌ[ ®heÙes keâe DeeyeheeMeer Megukeâ ceeHeâ keâj efoÙee~ venjesb keâer mee} cesb oes yeej meHeâeF&

megefveefMÛele keâjeF& ieF&, efpeve F}ekeâesb cesb 30-30 ke<ee&sb mes heeveer venerb hengbÛe jne Lee, keneb Yeer efmebÛeeF& meg}Ye nesves }ieer~ efkeâmeeveesb keâes kele&ceeve mejkeâej cesb Deye lekeâ 12.43 }eKe nskeäšsÙej cesb efmebÛeeF& keâer megefkeOee cegnwÙee keâjeF& ieF& nw~ Fmekesâ ef}S 464385 efveMegukeâ yeesefjbie Deewj ve}keâthe keâer megefkeOee oer ieF& nwb~ 5908 ienjer yeesefjbie, 24709 ceOÙece ienjer yeesefjbie, 1543 Ûekeâ[wce, 5715 meecegoeefÙekeâ yueemš kegâSb Deewj 863 meecegoeefÙekeâ ve}keâthe keâe efvecee&Ce keâjeÙee ieÙee nw~ yegbos}Keb[ keâe Keeme KÙee} yegbo}sKeb[ keâer yeele keâjsb lees mejkeâej ves Ùeneb venjesb mes 6.52 }eKe nskeäšsÙej #es$e cesb Deewj ve}keâtheesb, šwbkeâesb Deewj yeesjkes} kesâ peefjS 4.61 }eKe nskeäšsÙej #es$e cesb efmebÛeeF& keâer megefkeOee Ghe}yOe keâje jner nw~ Kesle-lee}eye Ùeespevee Deewj pe} mebÛeÙe Ùeespevee mes yegbos}Keb[ cesb heeveer keâer efkeâuuele otj keâjves keâer otjieeceer Ùeespevee Ûe}eF& ieF& nw~ Fmekesâ heefjCeece meeceves efoKeves }ies nwb~ efkeâmeeveesb keâe keâpe& efkeâÙee ceeHeâ osMe cesb Skeâ Deesj peneb efkeâmeeveesb keâer keâpe& kesâ keâejCe ceewle nes jner nwb, kenerb Gllej heÇosMe cesb kele&ceeve mejkeâej ves jepÙe menkeâejer ieÇece efkekeâeme yewbkeâ mes efkeâmeeveesb Éeje ef}S 50 npeej ®heÙes lekeâ kesâ keâpe& ceeHeâ keâj efoS nwb~ keâpe& ceeHeâer kesâ ef}S mejkeâej ves $e+Ce ceeHeâer Ùeespevee 2012 }eiet keâer nw~ Fmemes Deye lekeâ 7,86,000 efkeâmeeveesb keâes }eYe efce} Ûegkeâe nw~ Ghepe yesÛeves kesâ ef}S yeveeS efkeâmeeve yeepeej efkeâmeeveesb keâes Deheves Glheeo meerOes GheYeesòeâeDeesb keâes yesÛeves kesâ ef}S yeÌ[s Menjesb cesb 2 SkeâÌ[ mes 10 SkeâÌ[ cesb efkeâmeeve yeepeej mLeeefhele efkeâS pee jns nwb~ jepÙe cesb Dee" efkeâmeeve yeepeej }KeveT mewHeâF& cewvehegjer keâemeiebpe keâvveewpe yenjeFÛe Deewj nehegÌ[ cesb mLeeefhele efkeâS pee jns nwb~ Peebmeer cesb efkeâmeeve yeepeej mLeeefhele efkeâÙee pee Ûegkeâe nw~ Fvekesâ De}ekee heÇosMe cesb Deye lekeâ 1643 SieÇerkeâuÛej ceekeâ&sefšbie nye keâe keâeÙe& keâjeÙee ieÙee nw~ Fvecesb mes 874 nyeesb keâes mebÛeeef}le Yeer efkeâÙee pee Ûegkeâe nw~ ke=â<ekeâ ogIe&švee yeercee Ùeespevee heÇosMe cesb 2.5 keâjesÌ[ efkeâmeeveesb kesâ ef}S Ûe}eF& pee jner ke=â<ekeâ ogIe&švee yeercee Ùeespevee cesb cegDeekepes keâer jeefMe Skeâ }eKe ®heÙes mes yeÌ{ekeâj 5 }eKe ®heÙes keâj oer ieF& nw~ kele&ceeve mejkeâej cesb Deye lekeâ 21 npeej mes DeefOekeâ efkeâmeeveesb kesâ heefjkeejesb keâes }ieYeie 1000 keâjesÌ[ ®heÙes keâer meneÙelee oer pee Ûegkeâer nw~ efkeâmeeveesb keâes yesceewmece yejmeele Deewj Dees}eke=ef<š mes ngF& #eefle kesâ ef}S 1330.71 keâjes[. ®heÙes keâer

Devegoeve oer pee Ûegkeâer nw~ Fmemes Deye lekeâ 29,52,530 efkeâmeeveesb keâes }eYeebefkele efkeâÙee pee Ûegkeâe nw~ keâeceOesveg Ùeespevee yeveer heMeghee}keâesb kesâ ef}S kejoeve heMeghee}keâesb keâer yesnlejer kesâ ef}S Gllej heÇosMe mejkeâej ves keâeceOesveg, efceveer keâeceOesveg Deewj ceeF›eâes keâeceOesveg Ùeespevee Meg™ keâer nw~ cekeâmeo nw efkeâ Úesšs-yeÌ[s nj lejn kesâ heMeghee}keâ Fme Ùeespevee keâe }eYe G"e mekesâb~ Fme Ùeespevee kesâ Debleie&le Deye lekeâ 1475 Ùetefveš keâece keâj jner nwb~ Ùeespevee keâer meHeâ}lee keâe Deboepee Fme yeele mes }ieeÙee pee mekeâlee nw efkeâ Gllej heÇosMe ogiOe Glheeove kesâ #es$e cesb osMe cesb vebyej 1 yeve ieÙee nw~ Fmecesb keâeceOesveg Ùeespevee keâer yengle yeÌ[er Yetefcekeâe nw~ kenerb ogiOe GodÙeesie cesb Decet}, ceoj [sÙejer pewmeer veeceer keâbheefveÙeeb Yeer Gllej heÇosMe cesb Deheves hueebš }ieeves kesâ ef}S Deeies DeeF& nwb~ [e@. jececeveesnj }esefnÙee meceieÇ ieÇece efkekeâeme Ùeespevee Fme Ùeespevee kesâ Debleie&le heebÛe ke<ee&sb cesb }ieYeie 10 npeej ieebkeesb cesb 18 efkeYeeieesb kesâ 34 keâeÙe&›eâce mebÛeeef}le efkeâS peeves nwb leeefkeâ hetjs ieebke keâe meceieÇ efkekeâeme nes~ Ùeespevee kesâ lenle 2012 mes Deye lekeâ 7900 ieebkeesb keâe ÛeÙeve keâj keneb DeeOeejYetle megefkeOeeSb efkekeâeefmele keâer ieF& nwb~ meeLe ner kÙeefòeâiele }eYeeLeer&hejkeâ ÙeespeveeSb Ûe}ekeâj }esieesb keâes meerOes leewj hej }eYe hengbÛeeÙee pee jne nw~ Fme ieebkeesb keâe efkekeâeme keâj Gvnsb mebhekeâ& ceeiee&sb mes Yeer peesÌ[e ieÙee nw~ pevesMkej efceße ieÇece Ùeespevee Fme Ùeespevee kesâ lenle ÛeÙeefvele ieebkeesb cesb cegKÙe ™he mes meermeer jes[ Deewj veeef}Ùeesb kesâ efvecee&Ce keâer kÙekemLee keâer ieF& nw~ ke<e& 2012 mes Deye lekeâ pevesMkej efceße ieÇece Ùeespevee cesb 3940 ieebkeesb keâes ÛeÙeefvele keâj keneb efkekeâeme keâeÙe& keâjeS ieS nw~ Fme Ùeespevee kesâ Debleie&le ieebkeesb cesb 40 }eKe ®heÙes mes keâeÙe& keâjeS peeves keâer kÙekemLee nw~ }esefnÙee ieÇeceerCe Deekeeme Ùeespevee iejerye heefjkeejesb kesâ ef}S jesšer, keâheÌ[e keâer pe™jle kesâ yeeo meyemes pe™jer neslee nw cekeâeve~ DeefKe}sMe mejkeâej efveMegukeâ }esefnÙee Deekeeme keâer megefkeOee oskeâj Gvekeâer Fme pe™jle keâes Yeer hetje keâj jner nw~ Ssmes heefjkeej efpevekeâer mee}evee DeeÙe 36000 ®heÙes mes keâce nw, mejkeâej Gvnsb }esefnÙee ieÇeceerCe Deekeeme keâer megefkeOee os jner nw~ Flevee ner venerb, Fme Ùeespevee kesâ }eYeeefLe&Ùeesb keâes DeeefLe&keâ meneÙelee keâer meercee keâes mejkeâej ves 1 npeej 45 npeej mes yeÌ{ekeâj Deye 2 }eKe 75 npeej ®heÙes keâj efoÙee nw~ Fme Ùeespevee

pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 14

GÊej ÒeosMe kesâ lenle 2012 mes 14 lekeâ ner 84472 Deekeeme mkeerke=âle efkeâS ieS Les~ efpevecesb mes pÙeeoelej keâe efvecee&Ce hetje nes Ûegkeâe nw~ kenerb 2014-15 cesb mkeerke=âle 1 }eKe mes DeefOekeâ }esefnÙee Deekeemeesb kesâ efvecee&Ce keâe keâece Yeer heÇieefle hej nw~ meceepekeeoer ßekeCe Ùee$ee Ùeespevee yegÌ{ehes cesb Decetceve yegpegiee&sb keâer FÛÚe nesleer nw leerLe&Ùee$ee keâ, }sefkeâve Oeve keâer keâceer Deewj GceÇ keâer cepeyetefjÙeesb kesâ keâejCe keâF& yeej Gvekeâer FÛÚe oyeer jn peeleer nw~ cegKÙeceb$eer DeefKe}sMe Ùeeoke ves Gvekesâ Fme cece& keâes mecePee Deewj yegpegiee&sb kesâ ef}S mejkeâejer KeÛe& hej efveŠMegukeâ meceepekeeoer ßekeCe Ùee$ee keâer Meg®Deele keâer~ Ùeespevee kesâ lenle yegpegiee&sb lees Gvekesâ Oeeefce&keâ mLe}esb kesâ oMe&ve keâjeS pee jns nwb~ Fmecesb Ùee$ee mes }skeâj Gvekesâ Yeespeve Deewj "njves lekeâ keâer kÙekemLee mejkeâej efveMegukeâ keâjeleer nw~ Flevee ner venerb mejkeâej efmebOeg Ùee$ee hej peeves kee}s heÇosMe kesâ veeieefjkeâesb keâes 10 npeej ®heÙes keâe Devegoeve os jner nw lees ceevemejeskej keâer Ùee$ee mes }ewškeâj Deeves kee}esb keâes 50 npeej ®heÙes osves keâer kÙekemLee keâer ieF& nw~ DeuhemebKÙekeâesb keâer yesnlejer kesâ ef}S G"eS keâoce Gllej heÇosMe keâer keâjerye 20 Heâermeoer Deeyeeoer DeuhemebKÙekeâesb keâer nw~ Ssmes cesb Fme mecegoeÙe keâe mekee&bieerCe efkekeâeme yesno pe™jer nes peelee nw~ Gllej heÇosMe mejkeâej DeuhemebKÙekeâ mecegoeÙe keâes efkekeâeme keâer cegKÙeOeeje cesb }eves kesâ ef}S efkeefYevve ÙeespeveeDeesb cesb efveOee&efjle }#Ùeesb cesb 20 heÇefleMele Gvekesâ ef}S megefveefMÛele keâj DeuhemebKÙekeâesb keâes }eYeebefkele keâj jner nw~ heÇosMe kesâ 30 efkeYeeieesb cesb mebÛeeef}le 85 ÙeespeveeDeesb cesb DeuhemebKÙekeâesb keâes Fme Ùeespevee keâe }eYe efce} jne nw~ Ùen Ùeespevee heÇosMe kesâ meYeer efpe}esb cesb }eiet nw~ jepeveweflekeâ hesbMeve Ùeespevee Deepeeoer Deewj }eskeâleb$e keâer pebie cesb Dence Yetefcekeâe efveYeeves kee}s mkeleb$elee mebieÇece mesveeefveÙeesb Deewj }eskeâleb$e mesveeefveÙeesb kesâ mecceeve keâe Yeer DeefKe}sMe mejkeâej cesb yeKetyeer OÙeeve jKee ieÙee nw~ mejkeâej ves Fmeer ›eâce cesb mkeleb$elee mebieÇece mesveeefveÙeesb Deewj Gvekesâ Deeefßeleesb keâer hesbMeve jeefMe 8811 ®heÙes mes yeÌ{ekeâj 12 npeej ®heÙes keâj oer nw~ kenerb }eskeâleb$e mesveeefveÙeesb keâes Deye lekeâ 6000 ®heÙes nj ceen efce}les Les~ mejkeâej ves Gmes yeÌ{ekeâj 10 npeej ®heÙes keâj efoÙee nw~ meceepekeeoer hesbMeve Ùeespevee cegKÙeceb$eer DeefKe}sMe Ùeeoke hen}s ner keân Ûegkesâ nwb, Skeâ mebhevve kÙeefòeâ 500 ®heÙes keâe cetuÙe keâYeer venerb mecePe mekeâlee nw, }sefkeâve iejerye kesâ ef}S Fmekeâer keâercele yengle pÙeeoe nesleer nw~ Fme yeele keâes mecePeles 14

pegueeF& 2016

ngS cegKÙeceb$eer ves heÇosMe cesb meceepekeeoer hesbMeve Ùeespevee }eiet keâer nw~ Fmekesâ lenle mejkeâej Ssmes iejeryeesb keâes nj ceen 500 ®heÙes keâer DeeefLe&keâ ceoo keâj jner nw, efpemekesâ heeme DeeÙe keâe keâesF& GheÙegòeâ meeOeve Ghe}yOe venerb nw~ efHeâ}ne} Fme Ùeespevee keâe }eYe heÇosMe kesâ 45 }eKe heefjkeejesb keâes efce} jne nw~ Fmekeâe }#Ùe yeÌ{ekeâj 55 }eKe heefjkeej keâj efoÙee ieÙee nw~ Flevee ner veneR Ùeespevee cesb Devegoeve jeefMe nj mee} 50 ®heÙes yeÌ{e oer peeleer nw~ Fmes mee#ejlee DeefYeÙeeve mes Yeer peesÌ[ efoÙee ieÙee nw~ }eFHeâ }eFve yeveer meceepekeeoer Sbyeg}sbme meskee meceepekeeoer Sbyeg}sbme meskee kesâ ™he cesb DeefKe}sMe mejkeâej ves mkeemLÙe megefkeOeeDeesb cesb ›eâebeflekeâejer yeo}eke }eS nw~ hetjs heÇosMe cesb keânerb Yeer keâYeer Yeer iebYeerj cejerpeesb Ùee ogIe&švee cesb IeeÙe} }esieesb Demhelee} hengbÛeevee nes efveMegukeâ nsuhe }eFve vebyej 108 hej [eÙe} keâerefpeS meceepekeeoer Sbyeg}sbme LeesÌ[er osj ceW ner neefpej nesieer~ Fmeer kepen mes 108 meceepekeeoer Sbyeg}sbme meskee osMe keâer meyemes yeÌ[er Deeheelekeâe}erve efÛeefkeâlmee meskee cesb Megceej nes ieF& nw~ Fme Ùeespevee kesâ Debleie&le 1488 Sbyeg}sbme Ûe}eF& pee jner nw~ Deye lekeâ Fmemes 48 }eKe mes DeefOekeâ jesefieÙeesb keâes HeâeÙeoe hengbÛeeÙee pee Ûegkeâe nw~ kenerb 102 Sbyeg}sbme meskee kesâ Debleie&le 1972 Sbyeg}sbme Ûe}eF& pee jner nw~ Fme meskee mes Deye lekeâ 46 }eKe mes pÙeeoe ieYe&keleer ceefn}eDeesb Deewj vekepeeleesb keâes }eYeebefkele efkeâÙee pee Ûegkeâe nw~

DemeeOÙe jesieesb kesâ ef}S cegHeäle F}epe iebYeerj jesieesb pewmes efkeâ[veer, }erkej Ùee ùoÙe jesie Deewj keâwbmej mes heeref[le efveOe&ve cejerpeesb keâes heÇosMe keâer kele&ceeve mejkeâej efveMegukeâ F}epe keâer megefkeOee os jner nw~ kenerb Deiej keâesF& yeerheerS} keâe[&Oeejkeâ yeerceej nw lees Gmekesâ ef}S nj lejn keâe F}epe Deewj hewLees}epeer peebÛe cegHeäle keâj efoÙee ieÙee nw~ De}yellee yeerheerS} #es$e kesâ iebYeerj cejerpeesb keâes F}epe cesb ceoo kesâ ef}S cegKÙeceb$eer jenle keâes<e mes DeeefLe&keâ meneÙelee Yeer oer pee jner nw~ Fmekesâ De}ekee heÇosMe kesâ meYeer mejkeâejer Demhelee}esb cesb cejerpeesb keâes okee, Skeäme-js, hewLees}epeer peebÛes Øeâer Ghe}yOe keâjeF& pee jner nwb lees Demhelee}esb cesb Yeleer& Megukeâ Yeer ceeHeâ keâj efoÙee ieÙee nw~ efMe#ee kesâ #es$e cesb Ssefleneefmekeâ efveCe&Ùe mkeât}er efMe#ee keâes yesnlej yeveeves kesâ ef}S mejkeâej ves peneb efMe#ekeâesb keâer keâceer otj keâer nw lees yeÛÛeesb keâes Deekeâef<e&le keâjves kesâ ef}S efce[ [s ceer} Ùeespevee cesb otOe Deewj Heâ} osves keâer kÙekemLee Yeer keâer nw~ Deye lekeâ yeeršermeer, efkeefMe<š yeeršermeer Deewj cegDeefuuece kesâ 18127 efMe#ekeâesb keâer efveÙegefòeâ keâer pee Ûegkeâer nw~ 15 npeej efMe#ekeâesb keâer efveÙegefòeâ keâer heÇef›eâÙee Ûe} jner nw~ šerF&šer heÇefMeef#ele 60 npeej DeOÙeehekeâesb keâer Yeleer& keâer pee Ûegkeâer nw Deewj 12 npeej 825 keâer efveÙegefòeâ keâer keâeÙe&keener ieefleceeve nw~ Fmekesâ De}ekee 1 }eKe 37 npeej mes DeefOekeâ efMe#eeefce$eesb keâe meceeÙeespeve nes Ûegkeâe nw~ heÇosMe cesb SceyeeryeerSme keâer 500 meeršsb yeÌ{eF& ieF& nwb lees 26 efpe}esb cesb jepekeâerÙe cee[}

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 15

pevelee pees kegÀí meerKeleer nw, Ieìvee¬eÀce keÀer hee"Meeuee mes meerKeleer nw~ og:Keoo& ner GmekeÀe efMe#ekeÀ nw~ -peJeenjueeue vesnª

mkeât}esb keâer mLeehevee keâer pee jner nw~ meele veS hee}eršsefkeävekeâesb keâer mLeehevee keâj Gvecesb heÌ{eF& Meg™ nes Ûegkeâer nw~ }KeveT cesb GÛÛemlejerÙe keâwbmej Deewj neš& FbmšeršdÙetš keâer mLeehevee keâer pee jner nw~ HeâÇer }wheše@he efkelejCe Ùeespevee Úe$e-Úe$eeDeesb keâes GÛÛe efMe#ee, Keemekeâj efke%eeve Deewj lekeâveerkeâer efMe#ee keâer Deesj heÇeslmeeefnle keâjves kesâ ef}S mejkeâej }ieYeie 15 }eKe efkeÅeeefLe&Ùeesb keâes efveMegukeâ }wheše@he keâe efkelejCe keâj Ûegkeâer nw~ Fmekesâ De}ekee efkeÅeeefLe&Ùeesb keâes heÇeslmeeefnle keâjves kesâ ef}S Gvnsb cegHeäle meeFefkeâ} Yeer yeebšs pee jns nwb~ 2012 kesâ yeeo mes Ùen efme}efme}e Deye lekeâ peejer nw~ ÙegkeeDeesb keâes jespeieejhejkeâ efveŠMegukeâ heÇefMe#eCe Gllej heÇosMe kesâ keâewMe} efkekeâeme efceMeve keâer kesâbõ mejkeâej keäÙee keu[& yewbkeâ Yeer leejerHeâ keâj Ûegkeâe nw~ Fme efceMeve kesâ lenle mejkeâej 14 mes 35 ke<e& lekeâ kesâ ÙegkeeDeesb keâes ngvejcebo yeveeves kesâ ef}S efkeefYevve jespeieejhejkeâ heÇefMe#eCe efveMegukeâ heÇoeve keâj jner nw~ Ùeespevee kesâ lenle ke<e& 2014-15 cesb }ieYeie Skeâ }eKe 92 npeej ÙegkeeDeesb keâes heÇefMe#eCe efoÙee ieÙee~ 2015-16 cesb keâjerye 8 }eKe, 2016-17 cesb keâjerye 9 }eKe 26 npeej meefnle kegâ} 23 }eKe 18 npeej yesjespeieej Ùegkekeâ ÙegkeefleÙeesb keâes ngvejcebo yeveeÙee pee jne nw leeefkeâ Gvekeâe Yeefke<Ùe Gppeke} nes mekesâ~ GuuesKeveerÙe nw efkeâ Fme Ùeespevee mes heÇefMe#eCe heÇehle Skeâ }eKe mes DeefOekeâ ÙegkeeDeesb keâes jespeieej Yeer efoÙee pee Ûegkeâe nw~ efyepe}er kesâ #es$e cesb DeelceefveYe&jlee keâer Deesj kele&ceeve mejkeâej ves Fme ke<e& Dekeäštyej mes ieÇeceerCe #es$eesb cesb keâce mes keâce 14 mes 16 Iebšs Deewj Menjer #es$eesb cesb 22 mes 24 Iebšs efyepe}er Deehetefle& keâe }#Ùe leÙe efkeâÙee nw~ Fmekesâ heerÚs "esme kepen Yeer nw~ ojDeme} efyepe}er kesâ #es$e cesb megOeej kesâ ef}S DeefKe}sMe mejkeâej Éeje Ssmeer kÙekemLee keâer ieF& nw efkeâ efvepeer #es$e kesâ yeeje, }ef}lehegj Deewj ßeerveiej efkeÅegle heefjÙeespeveeDeesb mes leye lekeâ 4000 cesieekeeš Deewj jepÙe meskeäšj keâer Deveheje [er heefjÙeespevee mes 1000 cesieekeeš efyepe}er efce}ves }iesieer~ DevÙe heefjÙeespeveeDeesb cesb hevekeâer keâer 1660 cesieekeeš, pekeenjhegj, Deesyejemeer Deewj keâjÚvee keâer 2660 cesieekeeš keâer leerve De}ie-De}ie heefjÙeespeveeSb efvecee&Ce keâer efkeefYevve ÛejCeesb cesb nwb~ Fmekesâ De}ekee cespee keâer 2660 cesieekeeš ke Ieešcehegj keâer 3660 heefjÙeespevee Yeer mebÛeeef}le keâer pee jner nw~ mees}j heekej keâes yeÌ{ekee osles ngS }ef}lehegj kesâ leerve ieebkeesb cesb 10-10 cesieekeeš kesâ mees}j hueebš mLeeefhele efkeâS ieS nwb lees keâvveewpe kesâ oes ieebke lees hetjer lejn mes mees}j heekej hueebš mes ner peieceie nes jns nw~

Deeieje-}KeveT SkeämeheÇsme kes kele&ceeve mejkeâej keâer meyemes cenlkeekeâeb#eer heefjÙeespevee Deeieje- }KeveT SkeämeheÇsme kes nw~ Fme SkeämeheÇsme kes hej Fme ke<e& oes Dekeäštyej mes ieeefÌ[Ùeeb oewÌ[ves }iesbieer~ 302 efkeâceer }byes Ún }sve kee}s Fme SkeämeheÇsme kes keâer }eiele keâjerye 15000 keâjesÌ[ ®heÙes DeeF& nw~ Ùen osMe keâer meyemes }byeer ieÇerve Heâeru[ SkeämeheÇsme kes nesieer~ Fmemes }KeveT mes Deeieje keâer otjer meele Iebšs kesâ yepeeS cee$e meeÌ{s leerve Iebšs cesb hetjer keâer pee mekesâieer~ Skeâ SkeämeheÇsme kes hej Ûeej [ske}hecesbš mesbšj, oes efkeâmeeve cebef[Ùeeb, cee} {g}eF& kesâbõ, mkeât} Deewj DeeF&šerDeeF& mLeeefhele efkeâS peeSbies~ ojDeme} Decesefjkeâe ves meÌ[kesâb yeveeF&b, meÌ[keâesb ves Decesefjkeâe keâes yeveeÙee~ kele&ceeve mejkeâej kegâÚ Fmeer Heâe@ce&sš hej keâece keâj jner nw~ Skeâ yeeo kesâ Skeâ meÌ[kesâb yeveekeâj hetjs jepÙe cesb meÌ[keâesb keâe yeÌ[e vesškekeâ& KeÌ[e keâj efoÙee nw~ SkeämeheÇsme-kes jepÙe kesâ 10 efpe}esb mes neskeâj iegpejsiee~ efpe}e cegKÙee}Ùeesb keâes Heâesj-}sve mes peesÌ[ves keâer Ùeespevee Yeer peejer nw~ Fmekesâ meeLe ner nceerjhegjkeâe}heer Heâesj }sve, yejs}er-yensÌ[er Heâesj }sve, yenjeFÛe-efYeveiee Heâesj }sve Deewj yeeyelehegj-keâhemes"er Heâesj}sve pewmeer keâF& heefjÙeespeveeDeesb keâe }eskeâehe&Ce nes Ûegkeâe nw~ cesšês js} heefjÙeespeveeSb Deece pevelee keâes yesnlej heefjkenve megefkeOee Ghe}yOe keâjeS peeves nsleg cesšês js} heefjÙeespevee keâe keâece lespeer mes peejer nw~ }KeveT keâer yeele keâjsb lees Ùeneb heÇLece ÛejCe cesb Deceewmeer SÙejheesš& mes cegbMeer hegef}Ùee lekeâ kesâ ceeie& keâe keâece keâeHeâer lespeer mes nes jne nw~ Fmekesâ yeeo meskesâC[ Heâspe keâe keâece Meg™ nesiee~ }KeveT kesâ De}ekee keejeCemeer, keâevehegj Deewj Deeieje cesb cesšês oewÌ[eves keâer lewÙeejer hetjer keâj }er ieF& nw~ [erheerDeej lewÙeej keâjkesâ Fve Menjesb cesb cesšês kesâ keâece keâes lespeer mes Deeies yeÌ{eves keâer lewÙeejer keâer pee jner nw~ metÛevee heÇewÅeesefiekeâer #es$e keâes yeÌ{ekee ceewpetoe oewj metÛevee ›eâebefle keâe nw lees Ye}e Gllej heÇosMe Fmemes keâwmes heerÚs jn mekeâlee nw~ Fmeer ›eâce cesb }KeveT cesb meerpeer efmešer cesb lespeer mes efkekeâefmele efkeâÙee pee jne nw~ Fmecesb DeeF&šer efmešer Deewj DeeF&šer heekeâ& kesâ meeLe-meeLe DeeF&DeeF&DeeF&šer, cesef[efmešer, meghej mhesefMeÙeef}šer ne@efmheš}, keâeef[&Ùees mesbšj, S[efceefvemš^sMeve Skesâ[ceer, [sÙejer heÇesmesefmebie hueebš Deewj DelÙeeOegefvekeâ šeGveefMehe keâer mLeehevee keâer pee jner nw~ DeeF&šer efmešer kesâ efvecee&Ce nesves hej 75 npeej }esieesb keâes jespeieej Ghe}yOe nesiee~ Fmekesâ De}ekee cesj", Deeieje, keâevehegj, ieesjKehegj Deewj ieeefpeÙeeyeeo cesb Yeer DeeF&šer heekeâe&sb keâer mLeehevee Meg™keâj oer ieF& nw~ kener Gllej heÇosMe osMe keâe hen}e jepÙe yeve

ieÙee nw, peneb F&-ef[efmš^keäš Ùeespevee keâes meYeer 75 peveheoesb cesb ef›eâÙeebefkele efkeâÙee pee jne nw~ F&-ef[efmš^keäš Ùeespevee kesâ lenle efkeefYevve MeemekeâerÙe meskeeSb pewmes pevce-ce=lÙeg, DeeÙe, efvekeeme, peeefle heÇceeCehe$e, hesbMeve, Úe$eke=eflle Deeefo Deye Deeve}eFve Deewj heejoMeer& {bie mes keâjves keâer kÙekemLee keâer ieF& nw~ ceefn}e megj#ee cesb 1090 keâe keâcee} ceefn}e megj#ee kesâ heÇefle jepÙe mejkeâej yesno mebkesoveMeer} nw~ mejkeâej Éeje Meg™ keâer ieF& 1090 ceefn}e hee@kej}eFve kesâ peefjS mee{s Ûeej }eKe mes DeefOekeâ efMekeâeÙeleesb keâe efvemleejCe efkeâÙee pee Ûegkeâe nw~ Fme vebyej kesâ peefjS ceefn}eDeesb keâes Deeheefllepevekeâ Heâesve keâe@ume, SmeSceSme, SceSceSme keâer mecemÙee mes keâeHeâer no lekeâ Úgóer efce} ieF& nw~ Flevee ner venerb Deeieeceer Dekeäštyej cenerves mes jepÙe mejkeâej keâer [eÙe}-100 heefjÙeespevee Yeer Meg™ nesves pee jner nw~ efpemekesâ Meg™ nesves kesâ yeeo hegef}me keâe efjmhee@vme šeFce keâeHeâer keâce nes peeSiee~ Ùeeefve 100 vebyej [eÙe} keâjles ner yesno keâce meceÙe cesb hegef}me ceewkesâ hej hengbÛesieer~ efvekesMe keâes yeÌ{ekee Ûeej meeue hen}s lekeâ yeÌ[er keâbheefveÙeeb Gllej heÇosMe cesb efvekesMe keâjves mes keâlejeleer Leerb~ hej Deye ne}ele yeo} Ûegkesâ nw~ keâF& yeÌ[er keâbheefveÙeeb jepÙe cesb Fvekesmš keâjves kesâ ef}S Deeies DeeF& nwb, Fvecesb Decet}, ceoj [sÙejer, mewcemebie, S}peer, pewkeämeve hee@kej Deewj SÛemeerS} pewmes kegâÚ heÇcegKe veece nwb~ efpevekesâ Deeves mes Skeâ lejHeâ efvekesMe yeÌ{siee otmejer Deesj jepÙe kesâ veewpekeeveesb keâes jespeieej kesâ veS Dekemej Yeer efce}sbies~ Fmemes jepÙe keâer DeLe&kÙekemLee cesb mecet} ke=efæ nesieer~ <<

keäÙee Deehe Deheves #es$e cesb Ùeeoke meceepe mes peg[er ieefleefkeefOeÙeesb ke meeceeefpekeâ keâeÙeesX cesb ™Ûeer jKeles nw? pekeeye neB nw lees, ÙeogkebMe ieewjke keâes Deehekesâ menÙeesie keâer meKle DeekemÙekeâlee nw~ Deehekesâ #es$e cesb Ùeeoke meceepe mes pegÌ[s keâeÙeesX ke ieefleefkeefOeÙeesb keâer peevekeâejer ncesb pe™j Ghe}yOe keâjeSb~ nce Ûeenles nw efkeâ, meceepe kesâ Glke=â<š keâeÙeesX keâes heefjkeej kesâ pÙeeoe mes pÙeeoe meomÙeesb lekeâ hengBÛeeÙee pee mekesâ~ Deehe Deheves mevosMe ke peevekeâeefjÙeeb nce lekeâ hengBÛeeves kesâ ef}S F&-ces} keâjsb jayyaduvansh@gmail.com

- mebheeokeâ ÙeogkebMe ieewjke

pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 16

mebyebOe

ÙeogkebMe mes pegÌ[e jne nw ceneje<š^

< jepesbõ yeneogj Ùeeoke

³e

ogkebMe Gllej Yeejle lekeâ ner efmeefcele venerb jne yeefukeâ oef#eCe Deewj ceOÙe Yeejle kesâ jepÙeesb mes nesles ngS osMe kesâ hetkeer& Deewj heefMÛeceer jepÙeesb lekeâ cesb Dehevee efkemleej efkeâÙee~ Fefleneme keâes Kebiee}ves hej helee Ûe}lee nw efkeâ, ßeer ke=â<Ce kesâ ceLegje ÚesÌ[keâj Éeefjkeâe (iegpejele) heÇmLeeve kesâ meceÙe mes ner yeÌ[er mebKÙee cesb Ùeeoke iegpejele neslee ngDee ceneje<š^ lekeâ hengbÛee~ Ssmee Yeer venerb nw efkeâ, ke=â<Ce kesâ meeLe ner Ùeeoke iegpejele ke ceneje<š^ hengbÛee~ Denerj meceepe keâer GheefmLeefle Fve jepÙeesb cesb jepe Ùeog kesâ meceÙe mes ner osKeer pee mekeâleer nw~ Deepe ceneje<š^ cesb yeÌ[er mebKÙee Ùeeoke meceepe keâer nw pees, ieke}er meceepe kesâ veece mes henÛeeves peeles nwb~ ceneje<š^ jepÙe keâer kele&ceeve ceje"er mebmke=âefle Skeb meYÙelee kesâ efvecee&Ce Skeb efkekeâeme cesb oskeefieefj kesâ Ùeeoke jepeeDeesb keâe GuuesKeveerÙe Ùeesieoeve nw~ ceje"er Yee<ee keâes meke&heÇLece oskeefieefj kesâ Ùeeoke jepeeDeesb ves ner jepekeâerÙe mebj#eCe efoÙee Lee ceneYeejle keâe} cesb

pegueeF& 2016

ceneje<š^ kesâ efkeoYe& #es$e hej efkeoYe& kebMeer Ùeeoke jepeeDeesb keâe Meemeve Lee~ efpevekesâ veece hej Fme #es$e keâe veece efkeoYe& heÌ[e Lee~ Yeiekeeve ßeer ke=â<Ce keâer pÙes… hešjeveer ®keäceefCe efkeoYe& vejsMe Yeer<cekeâ keâer heg$eer Leer~ ®keäceefCe keâe YeeF& ®keäce,ceneYeejle kesâ Ùegæ cesb lešmLe jne~ DeiemlÙe cegefve keâer helveer }esheecegõe efkeoYe& keâer jepekegâceejer Leer~ meelekeerb meoer cesb Gllejer ceneje<š^ hej Ùeeokeesb kesâ

ieeÙekeâkeeÌ[ ÙeogkebMeer ßeer ke=â<Ce kesâ kebMepe ceeves peeles nwb leLee Ùeeoke peeefle mes Deeles nwb~ Gvekesâ kebMe keâe veece ieeÙekeâkeeÌ[ ieeÙe Deewj keâkeeÌ[ (ojkeepee) kesâ ces} mes yevee nw~ keâ}Ûegjer kebMe keâe Meemeve Lee~ Fme kebMe kesâ heÇcegKe Meemekeâ Les, ke=â<Cejepee (550 – 575 F&0), Gvekesâ heg$e MebkeâjieCe (575-600 F&0) Deewj heew$e yegæjepee (600-625 F&0)~ ke=â<Cejepee kesâ yeejs cesb peevekeâejer Gvekesâ Éeje heÇÛeef}le efmekeäkesâ Deewj heg$e Skeb

heew$e Éeje GuuesefKele leeceÇ he$e mes efce}leer nw~ je<š^keâtšesb ves 736 F&. mes 973 F&. lekeâ ceneje<š^ hej jepÙe efkeâÙee~ oefvleogie& (735-756) ves Ûee}gkeäÙe meeceÇepÙe keâes hejeefpele keâj }ieYeie 736 F&. cesb je<š^keâtš meeceÇepÙe keâer veerbke [e}er~ Gmeves veeefmekeâ keâes Deheveer jepeOeeveer yeveeÙee~ Fmekesâ Ghejevle Fve Meemekeâesb ves ceevÙeKesle, (DeeOegefvekeâ cee}Keb[) keâes Deheveer jepeOeeveer yeveeÙee~ je<š^keâtš kebMe Yeiekeeve ke=â<Ce kesâ mesveeheefle meeeflÙekeâer keâe kebMe nw~ Fme ÙeogkebMe cesb Deveskeâ ceneve jepee ngS nwb~ Depeblee ke S}esje keâer iegHeâeDeesb keâe efvecee&Ce leLee cegbyeF& kesâ efvekeâš Sef}Heâwvše keâer iegHeâe cesb efkeMke efkeKÙeele efMeke keâer cetefle&Ùeesb keâe efvecee&Ce Fvnesbves ner keâjeÙee nw~ oskeefieefj keâe Ùeeoke kebMe YeejleerÙe Fefleneme cesb yengle heÇeÛeerve nw Deewj Ùen Dehevee mecyevOe heÇeÛeerve ÙeogkebMeer #eef$eÙeesb mes ceevelee nw~ je<škeâtšesb Deewj Ûee}gkeäÙeesb kesâ Glkeâ<e& keâe} cesb Ùeeoke kebMe kesâ jepee DeOeervemLe meecevle jepeeDeesb keâer efmLeefle jKeles Les, }sefkeâve peye Ûee}gkeäÙeesb keâer Meefòeâ #eerCe ngF& lees kes mkeleb$e nes ieS Deewj kele&ceeve cesb Deewjbieeyeeo keâes

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 17

peneb efve³eceeW keÀer j#ee veneR keÀer peeleer, Jeneb keÀesF& Yeer DeveLe& heebJe HewÀuee mekeÀlee nw~ -jeceÒeleehe ef$ehee"er

oskeefieefj (DeeOegefvekeâ oew}leeyeeo) keâe kesâvõ yeveekeâj Gvnesbves Deheves Glkeâ<e& keâe heÇejcYe efkeâÙee~ megyeeng kesâ heg$e efõOeeheÇnj keâuÙeeCeer kesâ Ûee}gkeäÙeesb kesâ meeceble Les~ efõOeeheÇnje kesâ heg$e megkeveeÛebõ ves 850 F&0 cesb Ùeeoke meeceÇepÙe keâer mLeehevee efkeâÙes~ oskeefieefj kesâ Ùeeoke kebMe keâe jepÙekeâe} 850 F&0 mes 1334 F&0 lekeâ ceevee peelee nw~ Fvekeâe meeceÇepÙe Fvekesâ

peerpeeyeeF& keâe peerkeve heefjÛeÙe hetje veece : peerpeeyeeF& Yeesbme}s DevÙe veece : ‘peerpeeF&', ‘peerpeeT' pevce : 12 pevekejer, 1598 F&. pevce Yetefce : yeg}Ì{eCee efpe}e, ceneje<š^ ce=lÙeg efleefLe : 17 petve, 1674 F&. efhelee : }Keespeerjeke peeOeke heefle : Meenpeer Yeesbme}s mebleeve : 6 heg$eer ke 2 heg$e DevÙe peevekeâejer : peerpeeyeeF& ves Fefleneme cesb keâF& cenlkehetCe& efveCe&Ùe ef}Ùes, pees ceje"e meeceÇepÙe kesâ efkemleej kesâ ef}Ùes meneÙekeâ meeefyele ngS~ peerpeeyeeF& Skeâ Ûelegj Deewj yegefæceeve ceefn}e Leer~ Glkeâ<e& kesâ meceÙe legbieYeõe veoer mes }skeâj vece&oe veoer lekeâ efkemle=le Lee,efpemekesâ Debleie&le kele&ceeve ceneje<š^, Gllejer keâCee&škeâ leLee ceOÙeheÇosMe kesâ kegâÚ #es$e Deeles Les~ Gvekeâer jepeOeeveer oskeefieefj (kele&ceeve oew}leeyeeo) Leer~ kes ceje"er Yee<ee kesâ ceneve mebj#ekeâ ceeves peeles nwb~ efmebIeve efÉleerÙe kesâ meceÙe Ùen jepekebMe Deheves Glkeâ<e& hej Lee~ ceneve ceje"e vejsMe efMekeepeer keâer ceelee peerpeeyeeF& Ùeeoke jepekegâceejer Leer~ peerpeeyeeF& kesâ efhelee keâe veece }Iegpeer peeOeke (Ùeeoke) Lee~ peerpeeyeeF& ves efMekeepeer kesâ yeÛeheve cesb ner jeceeÙeCe-ceneYeejle keâer keâneveer megveekeâj Gveces osMeYeefòeâ keâer Yeekevee keâtš-keâtš keâj Yej oer Leer~ efMekeepeer keâes ceneve Ùeesæe yeveeves cesb Gvekeâer ceelee keâe cenlkehetCe& Ùeesieoeve jne~ Oevepeer Ùeeoke efMekeepeer kesâ heÇcegKe mesveeheefleÙeesb cesb mes Skeâ Les~ KeeveosMe Skeb efmeboKes[ hej Ùeeoke meecebleesb keâe Meemeve Lee~ ieeÙekeâkeeÌ[ ke ieeÙekeâkeej Skeâ ceje"e kegâ} nw, efpemeves 18 keerb meoer kesâ ceOÙe mes 1947 lekeâ heefMÛeceer Yeejle kesâ keÌ[esoje Ùee yeÌ[ewoe efjÙeemele hej jepÙe efkeâÙee~ ieeÙekeâkeeÌ[ ÙeogkebMeer ßeer ke=â<Ce kesâ kebMepe ceeves peeles nwb leLee Ùeeoke peeefle mes Deeles nwb~ Gvekesâ kebMe keâe veece ieeÙekeâkeeÌ[ ieeÙe Deewj keâkeeÌ[ (ojkeepee) kesâ ces} mes yevee nw~ yeÌ[ewoe kesâ ieeÙekeâkeeÌ[ jepekebMe keâer mLeehevee ceje"e pevej} efhe}epeer jeke ieeÙekeâkeeÌ[ Éeje 1721 F&0cesb cegÌie} meeceÇepÙe mes Ùen Menj peerlekeâj efkeâÙee ieÙee Lee~

kele&ceeve meceÙe cesb ceneje<š^ cesb Ùeeoke mecegoeÙe De}ie-De}ie iegšesb cesb efkeYeeefpele nw~ ÙeneB Fvnsb Ùeeoke,peeOeke, ieeÙekeâkeeÌ[, ieke}er, Denerj, Yejkee[, Oeveiej,mees}emekeâj Deeefo kesâ veece mes peevee peelee nw~ oskeefieefj kesâ Ùeeoke jepeeDeesb kesâ kebMepe peeOeke kesâ ™he cesb peeves peeles nwb~ meulevele keâe} cesb jepÙe mellee kesâ Üeme nes peeves hej oskeefieefj kesâ Ùeeokeesb ves Deelce j#ee nsleg keveesb cesb MejCe ef}Ùee Lee~ }cyes meceÙe lekeâ pebie} cesb jnves hej Gvecesb mes kegâÚ ves DeeefokeeefmeÙeesb mes efkekeen mecyevOe Yeer mLeeefhele keâj ef}S Les~ Gvekesâ mebleeveesb ves Yeer Deheves veece kesâ meeLe peeOeke Gheveece peesÌ[vee Meg™ keâj efoÙee, efpemekesâ Heâ}mke™he Deepe efmeHeâ& peeOeke Gheveece kesâ DeeOeej hej Ùeeokeesb Skeb DeeefokeeefmeÙeesb cesb Deblej henÛeevevee cegefMkeâ} nes ieÙee nw~ mees}emekeâj heÇeÛeerve #eef$eÙe Ùeeoke kesâ kebMepe nwb leLee ceje"e kegâ} kesâ Debleie&le Deeles nw~ Fvns ßeer ke=â<Ce Skeb oskeefieefj kesâ Ùeeokeesb keâe GllejeefOekeâejer ceevee peelee nw~ Ùes meleeje efpe}s kesâ mees}eMeer ieeBke kesâ efvekeemeer nwb~ Ùen keâesjsieeBke kesâ Gllej cesb efmLele nw~ meleeje keâer heneefÌ[Ùeesb hej efmLele mees}n efMeke cebefojesb keâer j#ee kesâ keâejCe Fvnsb mees}emekeâj keâne ieÙee nw~ Fme ieeBke kesâ Ûeejesb Deesj Deepe Yeer Deveskeâ efMeke cebefoj nw~ vejefmebnjeke mees}emekeâj Skeb pevejeke mees}emekeâj Fme meceepe kesâ ieCeceevÙe kÙeefòeâ nwb~ ceneje<š^ cesb YesÌ[ hee}ves kee}s ÙeogkebefMeÙeesb keâes Oeveiej Skeb Yejkee[ kesâ veece mes peevee peelee nw leLee

ieeÙe hee}ves kee}s keâes Denerj Skeb ieke}er kesâ veece mes peevee peelee nw~ peeOeke, ieeÙekeâkeeÌ[, keâ}Ûegjer, je"ewj (je<š^keâtš) Skeb mees}emekeâj ceje"e kegâ} kesâ Debleie&le Deeles nwb leLee mekeCe& peeefle ceeves peeles nwb~ Ùeeoke, Denerj Skeb ieke}er DevÙe efheÚÌ[er peeefle kesâ Debleie&le Deeles nw peyeefkeâ Oeveiej mecegoeÙe kesâ }esie KeeveeyeoesMe pevepeeefle kesâ Debleie&le Deeles nwb~ jepÙe metÛeer cesb De}ie-De}ie mecetn cesb jKes peeves kesâ keâejCe Fvecesb Skeâlee keâe Ieesj DeYeeke nw~ 20 keerb Meleeyoer kesâ DeejcYe mes ceneje<š^ kesâ Ùeeoke mebieef"le nesves }ies Les~ Gvnesbves Deveskeâ Ùeeoke mebie"ve yeveeÙes, efpemeces kegâÚ kesâ veece Fme heÇkeâej nw, ceneje<š^ Ùeeoke meefceefle (1900), ÙeogkebMeer Denerj meYee, ceneje<š^ (1900) Deeefo~ 1903 cesb ceneje<š^ ieke}er Denerj cenemeYee keâer mLeehevee keâer ieF&~ oeYees} Skeb ieke}er mecegoeÙe kesâ }esieesb ves efce}keâj 1903 cesb Ùeeoke ßeer ke=â<Ce heÇÛeejkeâ ceb[} keâer mLeehevee keâer~ Fme mebie"ve kesâ ceeOÙece mes Gvnesbves ves Deveskeâ efkeÅee}Ùe Kees}s leLee iejerye Úe$eesb kesâ ef}S Úe$eke=efle keâer Yeer kÙekemLee keâer~ 1920 cesb Fve}esieesb ves Ùeeoke ieeshee} ceb[}, cegbyeF& keâer mLeehevee keâer~ ceneje<š^ cesb Ùeeokeesb cesb Skeâlee keâe mebÛeej keâjves leLee Gvekesâ GvveÙeve kesâ ef}S ßeer efkeª} ke=â<Ce Kes[keâj ves mejenveerÙe keâeÙe& efkeâÙes~ cegbyeF& kesâ efMe#ekeâ ßeer efkeª} ke=â<Ce Kes[keâj ves Gvveermekeerb Meleeyoer kesâ Gllejeæ& cesb Ùeeoke Fefleneme ef}Keves keâe heÇLece mecÙekeâ heÇÙeeme efkeâÙee~ ken yeeo cesb Yeekeveiej, meewje<š^ kesâ cenejepee Yeiele efmebn kesâ efvepeer meefÛeke yeves~ Kes[keâj kesâ DeOetjs keâeÙe& keâes Gvekesâ mepe&ve heg$e jIegveeLe efkeª} Kes[keâj ves hetCe& efkeâÙee~ Gvekesâ Éeje ef}Keer ieF& hegmlekeâ keâes ‘o ef[keeFve nsefjšspe Dee@ÌHeâ Ùeeoke’ kesâ veece mes heÇkeâeefMele efkeâÙee~ Gvekesâ Fme keâeÙe& Skeb meesÛe keâes efkeÉeve Skeb Feflenemekeâej kesâ. meer. Ùeeoke leLee pes. Sve. efmebn Ùeeoke ves Deeies yeÌ{eÙee~ ßeer jIegveeLe efkeª} Kes[keâj DeefKe} Yeejleke<eer&Ùe Ùeeoke cenemeYee kesâ mebmLeehekeâ meomÙe Les~ 1926 cesb ßeer jIegveeLe efkeª} Kes[keâj keâe osneble nes ieÙee~ Ùeeoke mebie"ve kesâ efvecee&Ce cesb Fvekesâ Deefleefjòeâ hejMegjece KeesKej, iebpee Skeb Ieškee}, Sme. SÛe. ieke}er,yeer. šer. hekeej, meer. SÛe. jškesâ, Sce. kesâ. keâesškeâj, jeke yeneogj, [e@. Sme. Sme. Iees}s, efyenejer Mebkeâj oef}Ùee, Mes™ heÇmeeo keâMÙehe Deeefo keâe cenlkehetCe& Ùeesieoeve nw~ <<

pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 18

meceepe GlmeJe

keÀ

iegpejele ceW Ùeeoke cenekegâbYe

}er keâe jbie peye Yeerlej efmeceš venerb heelee, Gmekeâer iebOe yeebOes venerb yebOeleer Deewj Gmekeâe cekeâjvo peye nukeâe-nukeâe Ú}keâ heÌ[lee nw lees ken Heât} yeve peeleer nw~ vevnsvevns yeerpe Oejleer keâe keÚ HeâesÌ[keâj Debkegâefjle neslesb nwb, osKeles ner osKeles otj lekeâ njer Yejer Heâme} }n}neves }ieleer nw~ heke&le kesâ ÜoÙe cesb yemeer mepe} keâ®Ce helLej leesÌ[keâj yenves }ieleer nw~ hetke& efoMee cesb IetBIeš G"ekeâj G<ee megbojer Peebkeâleer nw lees hebefÚÙeesb keâe Guueeme keâ}jke yevekeâj Heâtš heÌ[lee nw~ heÇke=âefle cesb meke&$e Ùener efoKeeF& heÌ[lee nw~ nj kemleg Deheves Deboj efkeÅeceeve meye kegâÚ kÙeòeâ keâjves keâes Glkeâš jnleer nw, Fmeer Glkeâšlee ves peye Ùeeoke peeefle keâes Deekegâ} efkeâÙee, kÙeekegâ} efkeâÙee lees efkeefYevve efkeÛeejesb keâe pevce ngDee~ Fvnerb efkeÛeejesb keâe mebieef"le ™he nw---'Ùeeoke meceepe keâer efkeefYevve mebmLeeSB ‘pees keâF& Menjesb cesb Deepe kesâ efove keâeÙe&jle nwb~ meerefcele kÙeefòeâDeesb keâer Demeerefcele efkeÛeejesb keâer ße=bKe}e keâe heefjCeecemke™he keâF& mebie"veesb keâe pevce ngDee~ Deheves-Deheves mlej hej meye meceepe efnle kesâ ef}S keâeÙe& keâj jnsb nwb~ iegpejele jepÙe keâer mebmLeeDeesb ves keâeHeâer kegâÚ meceepe kesâ ef}S efkeâÙee nw~ iegpejele kesâ efkeefYevve Menjesb cesb Deehekeâes Denerj Úe$ee}Ùe osKeves keâes efce}sbiesb efpemeces Denerjesb kesâ yeÛÛeesb keâes cegHeäle cesb efMe#ee oer peeleer nw~ Gvekesâ Keeves heerves jnves keâer kÙekemLee cegHeäle cesb nesleer nw~ keâÛÚ efpe}s cesb Debpeej keâe ‘Denerj yeesef[&bie' Skeâ heÇceeCe nw, peneb Úe$eesb kesâ ef}S 160 keâcejs yevekeeS ieS nwb~ 24 petve 1966 cesb Fme mebmLee keâer mLeehevee ngF&~ mkeieer&Ùe

pegueeF& 2016

Keercepeer peÙeefmebie Deefnj (hetke& ceb$eer iegpejele), mekee YeeF& hegbpee YeeF& Deefnj,}#ceCeYeeF& hegbpee YeeF& Deefnj, nerjpeer YeeF& ye}oeefveÙee kesâ keâj keâce}esb mes Fme mebmLee keâes mLeeefhele efkeâÙee ieÙee~ Gme meceÙe kesâke} 16 Úe$e Ùeneb jnles Les~ 2006 cesb mebmLee kesâ DeOÙe#e heo hej jeCeeYeeF& ceneoske Deefnj Deemeerve ngS Deewj Gvnesbves Fmekeâe efkemleej efkeâÙee~ meYeer keâer ceoo Skeb meyekeâes meeLe }skeâj Gvnesbves kegâ} 160 keâcejs yevekeeÙes~ Deepe Ùeneb 750 Úe$e efMe#ee keâe }eYe }s jns nwb~ 2013 cesb ßeer yeeyetYeeF& ngcye} (Deefnj) ves DeOÙe#e heo keâe keâeÙe&Yeej mebYee}e~ 26 petve 2016 keâes ßeer yeeyetYeeF& ngcye} (Deefnj) keâer DeOÙe#elee cesb Fme mebmLee kesâ 50 ke<e& hetjs nesves hej mkeCe& peÙebleer hej efkeMee} Denerj mecces}ve Debpeej kesâ Denerj yeesef[&bie heÇeiebCe cesb DeeÙeesefpele efkeâÙee ieÙee~ Fme mebmLee kesâ GheeOÙe#e ieeshee} YeeF& Deefnj,MÙeecepeer YeeF& Yetje YeeF& Deefnj, ceb$eer Yeiekeeve YeeF& Depe&ve Deefnj,KepeebÛeer yeeyet YeeF& Oecee YeeF& Deefnj, menceb$eer veejeÙeCe meecele YeeF& Deefnj Skeb cet}peer YeeF& jecepeer YeeF& ceÙee$ee ves Ketye pencele G"ekeâj Fme keâeÙe&›eâce keâe DeeÙeespeve efkeâÙee~ efpemecesb kesâvõerÙe ceb$eer ßeer jeke Fbõpeerle efmebn, iegpejele kesâ ceb$eer ßeer keemeve YeeF& Deefnj, peeceveiej iegpejele keâer meebmeo hetveceyesve cee[ce, iegpejele efkeOeeÙekeâ ßeer pekeenj YeeF& ÛeekeÌ[e ,yeÌ[esoe kesâ cesÙej Yejle YeeF& [ebiej ,efpe}e hebÛeeÙele DeOÙe#e Éejkeâe keâer efcele}yesve efpelesbõ YeeF& ieesjÙee, cesjecebve YeeF& ieesjÙee (efkeOeeÙekeâ KebYeeef}Ùee iegpejele), cees[tYeeF& kesje (DeOÙeÚ iegpejele ieÇecÙe ie=n

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 19

Òesce keÀYeer Kejeroe veneR peelee, Jen Kego keÀes Deefhe&le keÀjlee nw~ -ueebieHesÀuees

efvecee&Ce Skeb hetke& ceb$eer iegpejele), keefveleeyesve Deefnj (cesÙej cees[emee iegpejele), oove hen}keeve (hetJe& ceb$eer efyenej Skeb kele&ceeve efkeOeeÙekeâ), jecensle Ùeeoke (efkeOeeÙekeâ De}kej jepemLeeve), Gllej heÇosMe kesâ ceb$eer ßeer peieoske efmebn Ùeeoke (jepÙe ceb$eer) [e@ keâCe&emf ebn (hetJe& meebmeo) efovesMe Ùeeoke (Ùegkee DeOÙeÚ DeefKe} YeejleerÙe Ùeeoke cenemeYee), cenemeYee kesâ ceb$eer ßeer melÙeheÇkeâeMe Ùeeoke, ßeer peieoerMe Ùeeoke (DeOÙe#e-efouueer), FbpeerefveÙej Deefve} Ùeeoke (efouueer), ßeer cegkesâMe Ùeeoke (efouueer), ßeer jepekegâceej Ùeeoke (keâehemens[Ì e,efouueer), ßeer megyeesOe Ùeeoke (keâehemensÌ[e,efouueer), ßeer Úleer Ùeeoke (efouueer), }#ceCe Ùeeoke ( nwojeyeeo ) jepemLeeve kesâ Ùegkee DeOÙe#e ßeer censbõ Ùeeoke ,cegbyeF& mes mebÙegòeâ DeeÙegòeâ DeeÙekeâj ßeer DeefKe}svõ heÇleehe Ùeeoke,

GheefmleefLe oskeâj DeeÙeespeve keâes meHeâ} yeveeÙee~ ßeer yeeyetYeeF& ngcye} ves peevekeâejer oer efkeâ }Ì[efkeâÙeesb kesâ ef}S Yegpes[er, Yegpe kesâ heeme Skeâ keâvÙee Úe$ee}Ùe Yeer Kees}e ieÙee nw~ peneb DeYeer 425 keâvÙeeSB DeOÙeÙeve keâj jner nwb~ kegâ} 1000 keâvÙeeDeesb kesâ ef}S Deekeeme keâer kÙekemLee nw~ leerve ke<e& hen}s keâjes[esb keâer }eiele mes Ùen keâvÙee Úe$ee}Ùe yevekeeÙee ieÙee~ Gvnesbves keâne ceeveke meceepe keâe jLe heg®<e Deewj Œeer, Fve oes heefnÙeesb hej Ûe}lee nw~ oesveesb heefnÙeesb cesb Skeâ cesb Yeer efkeke=âefle Dee peeves hej jLe keâer ieefle Deke®æ nes peeleer nw~ Fmeef}S nceejs meceepe cesb heg®<e Deewj veejer oesveesb keâes meceeve cenlke efoÙee ieÙee nw~ kewefokeâ Ùegie cesb veeefjÙeeb meceepe cesb hegveerle Leerb~' keâvÙee efvelÙeb hee}veerÙee efMe#eCeer

ßeer efkeâ}eÛevõ Ùeeoke, ßeer jepesbõ yeneogj Ùeeoke, ieCesMe Ùeeoke, ÙeogkebMe ieewjke kesâ mebheeokeâ efkepeÙe Ùeeoke, [e@keäšj jepesbõ Ùeeoke Skeb Ùeeoke cenemeYee kesâ efkeefYevve jepÙeesb kesâ heoeefOekeâejer, efouueer mes ßeer megosMe Ùeeoke (Ùeog ieÇerve ), censMe Ùeeoke , efkepesbõ Ùeeoke, peefmšme ßeer Sve Sme jeke Skeb keâF& efkeefYevve Menjesb mes Ùeeoke DeieÇCeer yebOegDeesb ves efnmmee ef}Ùee~ }ieYeie 5055 npeej keâer mebKÙee cesb Denerj yebOegDeesb ves Deheveer

Ùeeefle Ùelvele:' DeLee&le keâvÙeeÙeesb keâe Yeer }e}ve hee}ve Deewj efMe#ee yengle OÙeevehetke&keâ nesveer ÛeeefnÙes~ }sefkeâve keâe}›eâce mes nceejer mebmke=âefle kesâ Fme cenlkehetCe& Debie hej kegâ"ejeIeele efkeâÙee ieÙee~ meceepe cesb veejer efMe#ee Oeerjs-Oeerjs }ghle nes ieF& Leer~ meceepe cesb OeejCee yeve ieF& efkeâ veejer kesâke} yeÛÛeesb keâes pevce osves Skeb Iej-ie=nmLeer mebYee}ves lekeâ ner meerefcele nw~ iegpejele cesb jn jns nceejs yebOegDeesb cesb Ùen OeejCee

DeefOekeâ Leer~ meeefke$eer kesâ osMe cesb veeefjÙeeB hetefpele nesves keâer yepeeÙe Deheceeefvele nesves }ieerb~ nceejs meceepe kesâ kegâÚ yebOegDeesb ves veejer efMeÚe hej ye} efoÙee Deewj iegpejele kesâ keâF& Menjesb cesb keâvÙee Úe$ee}Ùe yeveeS ieS~ Gmeer hejcheje keâes Deeies yeÌ{eles ngS nceves Yeer Ùen keâvÙee Úe$ee}Ùe Kees}e nw~ nceeje veeje nw ‘yesše- yesšer Skeâ meceeve , efMe#ee heekeâj yeves ceneve'.GheefmLele Ùeeoke DeieÇefCeÙeesb ves meeceeefpekeâ Skeâlee Skeb efMe#ee hej ye} efoÙee~ efkeâmeer Yeer mebie"ve keâer cepeyetleer Deewj meceepe kesâ efkekeâeme kesâ ef}S DeekeMÙekeâ nw -- Deehemeer Skeâlee Deewj YeÇele=lke Yeeke~ Ùeeoke peeefle keâer yeewefækeâ heÇKejlee Deewj Meejerefjkeâ keâce&"lee ncesMee Deheves Deehe efceMee} jner nw~ hejvleg Deehemeer YesoYeeke , TbÛe -veerbÛe keâer Yeekevee , Ús$ekeeo kesâ keâejCe Deepe Yeer nce efÚvve-efYevve nwb~ Yeiekeeve ßeer ke=â<Ce ves Yeer Ùeeoke peeefle kesâ Skeâlee kesâ ef}S keâne Lee efkeâ 'ÙeogkebefMeÙeesb keâe mebnej ceveg<Ùe lees keäÙee Demegj Deewj oskelee Yeer venerb keâj mekeâles~ ÙeogkebMeer peye Yeer ve<š nesbies leye Deehemeer Heâtš Deewj keâ}n mes nesbies~ peye peye ÙeogkebMeer Skeâ nesbies Yeejle ner venerb mecemle Yetle} hej Fvekeâer keâerefle& keâe ÙeMeesieeve nesiee~ Deepe ncesb efce}keâj Ùen MeheLe }sveer ÛeeefnÙes efkeâ meYeer heÇkeâej kesâ És<e Skeb hetkee&ieÇnesb mes cegòeâ neskeâj Deehemeer YeeF& Ûeejs keâes yeÌ{ekee osles ngS, meceepe kesâ heÇefle DeemLee kÙeòeâ keâjles ngS meceepe keâes Deewj Yeer cepeyetle yeveeSbies Skeb KeesF& ngF& ieefjcee keâes hegveŠ keeheme }eSbies~ DeeF&Ùes - Deeheme cesb efce}peg}keâj Ùeeoke efnle efkeâ yeele keâjsb , meeke&Yeewce Ùeeoke meceepe keâe vekepeerkeve mebÛeej keâjsb~ peÙe Ùeeoke peÙe ceeOeke -nsceÛevõ Ùeeoke, ieebOeerOeece

pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 20

ÒesjCee ieewjJe

mkeCe& efle}keâ ‘nsceÛevõ' Ùeeoke

< efkepeÙe Ùeeoke cebefpe}sb venerb jemles yeo}les nw peiee }es pepyee peerleves keâe efkeâmcele efkeâ }keâerjsb Ûeens yeo}s ve yeo}s keÌkeäle pe™j yeo}lee nw newme}eDeÌHeâÌpeeF& cesb efkeâmeer MeeÙej kesâ ef}Kes Ùen Meyo Gme MeKme hej yeKetyeer }eiet nesles nw pees, 80 kesâ oMekeâ cesb Menj keâer Gme jen hej Ûe} heÌ[e Lee peneB mehevees keâe nmeerve mebmeej neslee nw~ Gcceeroesb keâer veF& efkeâjCes nesleer nwb, Fve meye kesâ yeerÛe cegefMkeâ}esb keâe ken oewj Yeer neslee nw, peye Deeoceer štšves }ielee nw~ keâeefye}s leejerHeâ ken nw pees, Fve cegefMkeâ}esb keâer DeebOeer keâes Ûeerjlee ngDee Deeies efvekeâ} peeS~ yeÛeheve mes ner kegâÚ veÙee keâj iegpejves keâer Ûeen ef}S ken Deheves ieebke keâer ÌKegMyet, DeefceÙeeB keâer ÚeBke, ieebke keâer veewšbkeâer Deewj Gme otefOeÙee keâer henÛeeve ÚesÌ[ cegbyeF& hengBÛe ieÙee, peneb Gmekesâ peerkeve keâe veÙee Fefleneme jÛee peevee Lee~ ken ve meesvee Lee, vee keâvekeâ Lee Deewj vee ner kegâbove Heâerj Yeer ceeB-yeeyetpeer keâer vepej cesb ken ‘nsce' Lee~ keânves keâe leelheÙe& 100 heÇefleMele Megæ leheveerÙe meesvee~ nsce keâe DeLe& Yeer lees meesvee ner neslee nw~ leYeer lees ken ‘nsce' keâe Ûevõ DeLee&le ‘nsceÛevõ' nes ieÙee Lee~ nce yeele keâj jns nw Gme MeefKmeÙele keâer pees, Deepe ke=â<Ce keâer keâce&Yetefce iegpejele mes hegjs osMe cesb Deheveer keâce&"lee Deewj cesnvele keâer KegMeyeg Heâw}e jne nw~ iegpejele mes cegbyeF&, efouueer Deewj Ùetheer-efyenej lekeâ kesâ Ùeeokeesb ces meYeer keâe hÙeeje 20

pegueeF& 2016

Deewj og}eje yeve ieÙee nw~ veece nw nsceÛevõ Ùeeoke~ Gllej heÇosMe, peewvehegj efpe}s kesâ megpeeveiebpe yeepeej efmLele ienjheeje ieebke cesb pevces nsceÛevõ Ùeeoke Deepe hegjs osMe cesb Deheveer cesnvele Deewj ÙeesiÙelee keâes }skeâj meceepe kesâ ef}S Skeâ efceMee} yeves ngS nwb~ iegpejele kesâ ieebOeerOeece cesb Deheveer Yejs-hetjs heefjkeej kesâ meeLe leerve-leerve keâbheefveÙeesb keâe mebÛee}ve keâj jns nsceÛevõ Ùeeoke keâYeer ieebke kesâ otOeneje (otOe yesÛeveskee}e) ngDee keâjles Les~ yeÛehevee DeeefLe&keâ efokeäòeâesb cesb efyelee~ efhelee ßeer yegefæjece Ùeeoke heefMÛece yebiee} kesâ Deemevemees} cesb veewkeâjer keâjles Les~ heÇeLeefcekeâ efMe#ee kenerB ngF& Fmekesâ yeeo Deeies keâer heÌ{eF& kesâ ef}S KeÛe& yeÌ{e lees ieeBke Dee ieS~ Fvekeâer kegâMeeieÇ yegefæ keâes efheleepeer ves Deemevemees} cesb ner Yeebhe ef}Ùee Lee, peye Ùen keâ#ee 4 cesb efpe}e heÇLece DeeÙes Les~ heefjboes keâes efce}sieer cebefpe} Skeâ efove Ùes Heâw}s ngS Gvekesâ hej yees}les nw Deewj kener }esie jnles nwb KeeceesMe Dekeämej Ìpeceeves cesb efpevekesâ ngvej yees}les nw~ 1981 cesb Fvnesves ves F}eneyeeo mes yeerS heeme efkeâÙee~ FÛÚe Leer efmeefke} meskee cesb peeves keâer }sefkeâve, keòeâ keâer Ûeen kegâÚ Deewj Leer~ yeerS keâer heÌ{eF& kesâ yeeo ieebke cesb ner Skeâ mee} keâe meceÙe FOej-GOej cesb iegpej ieÙee~ Fme yeerÛe ÌHeâgšyee} Deewj ieebke keâer veewšbkeâer ceveesjbpeve Deewj meceÙe heeme keâe peefjÙee jne~ FÛÚe ngF& kegâÚ efkeâÙee peeÙe~ ceewmee peer kesâ ieebke jÙeeb mes Skeâ leerve npeej ®heÙes keâer Yewbme }eÙes Deewj Meg™ keâj efoÙee otOe keâe kÙekemeeÙe~ Yewbme meeÌ{s leerve }eršj otOe osleer Leer kener }skeâj megyen-megyen heÌ[esme kesâ yeepeej yes}keej hengBÛe peeles Les~ kegâÚ }esie otOe yesÛelee osKe leeves Yeer keâmeles Les~ nj efove De}ie-De}ie mekee} G"les Les efkeâ, legce lees DeeF&SSme yeveves kee}s Les Deewj otOe yesÛe jns nes~ Ùes Ssmes mekee} Les efpemekeâe pekeeye osvee Gme meceÙe cegefMkeâ} neslee Lee~ nsceÛevõ yeleeles nwb efkeâ, Ùener mekee} nceejs ef}S nj efove veF& Tpee& hewoe keâjles Les~ leceece mekee}esb mes ceeB keâYeer-keâYeer yeÌ[er ogKeer nes peeleer Leer, leye cewb veeškeâ keâer keâneefveÙeesb kesâ cegKÙe veeÙekeâ keâer keâneveer mes ceeB keâes mecePeelee Lee~ osKees hen}s veeÙekeâ efkeâlevee hejsMeeve neslee nw, yeeo cesb peerle Gmeer keâer nesleer nw~ efÛeblee vee keâjes cesnvele keâe Heâ} yeÌ[e ceer"e neslee nw~ Skeâ efove YeeF& nefjMÛevõ Ùeeoke kesâ yeg}ekes hej cegbyeF& Ûe}e ieÙee~ Iejheefjkeej, efce$e-Ùeej meYeer kÙeefLele Les~ ke=â<Ce keâer lejn cewb Yeer Ùener keânkeâj Iej mes efvekeâ}e Lee, yeme kegâÚ ner efoveesb cesb }ewš DeeTbiee~ meceÙe keâes kegâÚ Deewj cebpetj Lee~ YeeF& nefjMÛevõ ves efpevekesâ keânves hej cegbyeF& yeg}eÙee Lee, Gvekeâe veece ßeer jepesMkej ogyes Lee~ ogyes peer heÇleeheieÌ{ efpe}s kesâ efvekeemeer Les~ Gvnesbves meerleejece Ûeer}he veece kesâ Skeâ "skesâoej kesâ meeLe efMekeÌ[er efšcyej heesš& hej keâece efo}e efoÙee~ megyen meeÌ{s Dee" yepes heesš& hengBÛe peelee Lee Deewj jele meeÌ{s iÙeejn- yeejn yepes Iej }ewšlee Lee~ neLe ieeÌ[er KeerbÛelee Lee~ 6-6 cepeotjesb keâe keâece Dekesâ}s keâjlee Lee~ Fme lejn Skeâ-[sÌ{ cenerves cesb Lekeâ keâj Ûetj nes ieÙee Lee Deewj Skeâ efove DeÛeevekeâ veewkeâjer ÚesÌ[ oer~ nsceÛevõ Deeies yeleeles nwb efkeâ, nceves Skeâ efove Deheveer meYeer ceekeâ&meerš HeâeÌ[ oer~ ncesb }ieves }iee peye Ùener keâece keâjvee nw lees, Fme efMe#ee meefše&fHeâkesâš keâer keäÙee pe®jle ? MeskeämeefheÙej keâer ken yeele Yeer Ùeeo Deeves }ieer efkeâ, Gvnesbves keâwmes ef}Kee nw ' mekeämespe Fpe vee@š cewšj Dee@ÌHeâ }keâ........ ncesb }iee keâer Ùen meye Ssmes ner efkeâmeer keâes Pet"e meenme osves kesâ ef}S ef}Ke efoÙee nesiee~

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 21

pees Deheves keÀes meyemes yegef×ceeve mecePelee nw Jen meeceev³ele: meyemes cetKe& neslee nw~ -keÀesuìve

veewkeâjer ÚesÌ[ves kesâ yeeo lejn-lejn keâer yeelesb efoceeie cesb Dee jner Leer~ meesÛelee meeLe ner efšcyej nwb[ef}bie SmeesefMeSMeve kesâ DeOÙe#e, ieebOeerOeece Ûesbyej Dee@ÌHeâ Lee efkeâ, ieebke Ûe}keâj Skeâ veeškeâ ceb[}er Meg™ keâj otbiee meeLe cesb Dehevee hegmlewveer keâeceme& kesâ meomÙe, keâeb[}e keâmšce ne@Gme Spesbš SmeesefmeSMeve kesâ mes›eâsšjer ke otOe keâe OebOee~ Fmeer oewjeve jepesMkej ogyes keâes Keyej efce}er efkeâ, nceves keâece ÚesÌ[ keâÛÚ Fb[mš^erpe SmeesefmeSMeve Deeoer kÙekemeeefÙekeâ mebmLeeveesb mes peg[s nwb~ Fve efoÙee nw~ Gvnesbves yeg}ekeâj ncesb Skeâ LehheÌ[ ceeje Deewj keâne keâer ' Deepe mes ner meyemes De}ie Deewj cenlkehetCe& keâeÙeesX cesb ‘megvojkeâeb[ heÇÛeejkeâ mebIe' keâe keâece ogyeeje keâece hej }ie peeDees, Ùen kegâÚ meceÙe keâer cesnvele legcneje YeeiÙe yeo} Meeefce} nw~ nj Meefvekeej De}ie-De}ie mLeeveesb hej megbojkeâeb[ keâe DeeÙeespeve efkeâÙee osieer' Ùen yeleeles ngS nsceÛevõ DeÛeevekeâ YeeGkeâ nes peeles nwb~ efHeâj Deeies keânles peelee nw, pees Fvns Tpee& osves keâe keâece keâjlee nw~ Gllej YeejleerÙe keâÛÚ meskee nwb ' Gme meceÙe heefjkeej keâer leceece yeelesb efoceeie cesb efkeâmeer Ûe}efÛe$e keâer lejn Ûe}ves meceepe mebie"ve kesâ keâes<eeOÙe#e Yeer nwb~ Fme meceÙe Fme mebmLee keâer Deesj mes }ieer, ceeB keâer yeelesb, efhelee keâer leceece FÛÚeSb~ ceve ves Skeâ yeej efHeâj efMekeÌ[er ieebOeerOeece cesb YekÙe Gllej YeejleerÙe Yekeve keâe efvecee&Ce efkeâÙee pee jne nw~ nsceÛevõ heesš& peeves keâe efkeÛeej yevee ef}Ùee~ efveÙeefcele keâece hej peeves }iee~ kener neLe Ùeeoke kesâ vesle=lke cesb Ùeeoke meceepe keâer Deesj mes Yeer keâF& cenlkehetCe& keâeÙe& iegpejele ieeÌ[er, kener }keâefÌ[Ùeesb keâe {sj, hetje keòeâ yebojieen hej yeerlelee~ Deiej ceve keâer cesb efkeâÙes pee jns nwb~ 2011 cesb efkeYeeieerÙe hejer#ee oskeâj Fvnesbves Fcheesš& (DeeÙeele) keâesF& yeele keânveer Yeer nes lees, meeLeer kesâ ™he cesb Gvner yespeeve }keâefÌ[Ùeesb mes kegâÚ keâe }eÙemevme Yeer heÇehle keâj ef}Ùee nw~ Deepe Yeer efkeâleeyesb heÌ{ves keâe Meewkeâ nw, yeeles keâj ceve nukeâe keâj }slee Lee~ Ùen efme}efme}e Ûe} ner jne Lee efkeâ, Iej cesb ner Skeâ }eÙeyeÇsjer nw~ Deeies heerSÛe[er keâjves keâer FÛÚe nw~ meceepe kesâ }esieesb mes efvekesove nw keâer Ketye heÌ{sb~ efMe#ee ner Skeâ Ssmee ceeOÙece nw efpemekesâ ye} Skeâefove DeÛeevekeâ Skeâ pe®jer }sšj ef}Kevee Lee~ Gme efove keâesF& keefj… hej lejkeäkeâer keâer pee mekeâleer nw~ nceejs ceelee-efhelee Éeje oer ieF& efMe#ee keâce&Ûeejer venerb DeeÙee Lee pees he$e ef}Ke mekesâ~ meerleejece keâer Fve ner nceejs keâece DeeF&~ efMe#ee kesâ ceeOÙece mes meceepe keâer hejsMeeveer osKekeâj nceves Kego keâne, Deiej Deehe keânsb lees meyemes De}ie Deewj kegâjerefleÙeesb keâe Keelcee Yeer neslee nw~ ef[ieÇer }sves Yej mes ner cewb }sšj ef}Ke otB~ Gmeves neB keân oer~ nceves DebieÇspeer cenlkehetCe& keâeÙeesX cesb 'megvojkeâeb[ kegâÚ venerb neslee }esieesb cesb mebmkeâej }evee pe®jer nw efpemekesâ cesb he$e ef}Kee~ he$e osKeves kesâ yeeo keâbheveer keâe heÇÛeejkeâ mebIe' keâe keâece Meeefce} nw~ ef}S veF& heerÌ{er DeÛÚs mebmkeâej meerKes~ Deiej peerkeve [eÙejskeäšj yengle KegMe ngDee~ Gmeves meerleejece nj Meefvekeej De}ie-De}ie mLeeveesb hej Ûeer}he mes yeg}keeÙee Deewj nceejs he$e ke megvoj mego b jkeâeb[ keâe DeeÙeespeve efkeâÙee peelee nw, cesb lejkeäkeâer keâjveer nw lees, efkeâmeer Yeer lejn kesâ kÙemeve mes otj jns~ jeÙeefšbie keâer yengle leejerHeâ keâer~ yeme meceefPeS pees Fvns Tpee& osves keâe keâece keâjlee nw~ nsceÛevõ yeleeles nwb, ceeB-efheleepeer yeÌ[s ner Oeeefce&keâ Ùenerb mes YeeiÙe keâjkeš }sves keâer lewÙeejer cesb Lee~ Gllej YeejleerÙe keâÛÚ meskee meceepe 300 meew ®heÙes keâer ceeefmekeâ leveKkeen hej ncesb mebie"ve kesâ keâes<eeOÙe#e Yeer nw~b Fme meceÙe jns nwb~ ceeB keâe Dee" mee} hen}s osneble nes ieÙee~ efhelee ßeer yegefæjece Ùeeoke ieebOeerOeece cesb ner heefjkeej kesâ meeLe cepeotjesb keâe keâece ÚesÌ[ DeeefHeâme cesb keâece efce} Fme mebmLee keâer Deesj mes ieebOeerOeece cesb YekÙe Gllej YeejleerÙe Yekeve keâe jnles nwb~ peye keâYeer ceve neslee nw ieebke Ietce Deeles nwb~ Fvner ieÙee~ efvecee&Ce efkeâÙee pee keâer ke=âhee mes ieebke cesb 50 yeerIee peceerve nw~ ieebke mes peye cewb Skeâ cenerves yeeo nsceÛevõ Ùeeoke keâes 300 ®heÙes cegbyeF& ieÙee Lee leye cee$e [sÌ{ yeerIee peceerve Leer~ leerve yesšs ke leerve keâer hen}er leveKkeen efce}er~ yeleeles nwb efkeâ, 20-20 ®heÙes yesefšÙeeb nw~ yeÌ[er yesšer Debpet Deheves heefle ßeer jcesMe Ùeeoke (heermeerSme) kesâ kesâ kegâ} 15 veesš Les, Deepe Yeer Gve ®heÙeesb keâe jbie Ùeeo nw~ Iej hengbÛekeâj 10 yeej lees Gmekeâer efieveleer keâer nesieer~ cewb Meyoesb cesb Deheveer Gve KegefMeÙeesb meeLe }KeveT cesb jnleer nw~ otmejer yesšer jesMeveer DeeF&SSme keâer leÙeejer keâj jner keâe yeÙeeve venerb keâj mekeâlee~ Gme efove ncesb efye}kegâ} Lekeâeve venerb }ie jner Leer~ nw Fmeer lejn meyemes Úesšer yesšer leeje meerSme keâer heÌ{eF& keâj jner nw~ leervees yesšs F&Mkej ves Ùenerb mes nce hej Deheveer ke=âhee Âef<š yeÌ{eveer Meg™ keâer Deewj Skeâ cenerves keâvnwÙee, ke=â<Cee ke vebo}e} keâejesyeej cesb meeLe osles nwb~ meYeer keâe veecekeâjCe ceeB yeeo leveKkeen yeÌ{ keâj ceeefmekeâ meele meew ®heÙes nes ieF&~ Ùenerb mes Gcceeroesb keâer ves efkeâÙee Lee~ Gvekesâ efveOeve kesâ yeeo heeslee ngDee mees nceves Yeer ceeB keâer ke=â<Ce Yeefòeâ efkeâjCe efoKeeF& osves }ieer~ Oeerjs-Oeerjs kegâÚ hewmeesb keâe pegieeÌ[ keâj kegâ}e& kesâ mes heÇsefjle neskeâj ‘Ùeogjepe' veece jKe efoÙee~ ceeB-efheleepeer kesâ meeLe ner Deepe nce n}ekeheg} cesb Skeâ Úesše mee Iej }s ef}Ùee, Iej keäÙee nceejs ef}S lees ken efkeâmeer ßeer jepesMkej ogyes YeeF& nefjMÛevõ Ùeeoke keâe Yeer Glevee ner mecceeve keâjles nwb, nkes}er mes keâce venerb Leer~ Deepe Yeer Gmes jKee ntB, peye Yeer keâYeer cegbyeF& peevee efpevnesbves ncesb jen efoKeeÙee~ nce Deheves efkeefpeefšbie keâe[& hej Yeer ‘ßeer jepe jepesMkej neslee nw lees kegâÚ Iebšs Ìpeceerve hej meeskeâj pe™j efyeleelee ntB~ Iej keâer DeeOeer oerkeej ke=âhee' ef}Keles nwb~ << F&bš keâer lees DeeOeer oerkeej Deepe Yeer šerve (he$ee) keâe yevee ngDee nw~ yeÛÛeesb keâes Yeer efoKee }eÙee ntB~ yeÛÛes osKekeâj DeeMÛeÙe& cesb heÌ[les nwb, keânles nwb heehee Deehe ÙeneB jnles Les? Deewj cewb menpe ner pekeeye os oslee ntB 'yesše cesjs ef}S lees, Ùen Deepe Yeer nkes}er nw, Fme Ìpeceerve hej meeskeâj pees megKe cegPes efce}lee nw ken efkeâmeer Deeef}Meeve keâes"er-yebie}s cesb venerb~ keâjerye oes mee} yeeo 1986 cesb jeOee-ke=â<Cee efMeefhebie keâbheveer ves ncesb iegpejele kesâ keâeb[}e yebojieen hej keâbheveer keâe FbÛeepe& yeveekeâj Yespe efoÙee ÙetB ceevees ncesb ÉejkeâeOeerMe kesâ heeme Yespe efoÙee nes~ yeMeerj yeõ keâer ken keâefkelee Ùeeo DeeF&' peyemes Ûe}e ntB jen hej efce} keâe helLej venerb osKee ....... helLej lees keäÙee nceves leÙe keâj ef}Ùee efkeâ, Deye lees IeÌ[er Yeer venerb osKeveer nw~ kegâÚ mee}esb yeeo veewkeâjer ÚesÌ[ oer Deewj Dehevee Kego keâe keâejesyeej Meg™ efkeâÙee~ efMekece meerš^ebme ke Ùeog Fcheskeäme veece mes De}ie-De}ie keâcheefveÙee nwb~ kegâ} [sÌ{ meew }esieesb keâe mšeHeâ nw~ Fmekesâ

pevceefoJeme keâer neefo&keâ yeOeeF&

pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 22

efve³eefle

ce=lÙeg kesâ meele mee} yeeo }ewše Oece&keerj Ùeeoke < DeMeeskeâ Ùeeoke (yenjesÌ[)

Ì[keâ neomes cesb ÙeeooeMle Kees Ûegkesâ mesvee kesâ Skeâ pekeeve keâes ce=le ceeve keâj Gmekeâer helveer kesâ ef}S hesbMeve Meg™ keâj oer ieF& }sefkeâve meele mee} yeeo Skeâ DevÙe meÌ[keâ neomes ves pekeeve keâer ÙeeooeMle }ewše oer~ Deepe ken pekeeve Deheves heefjkeej kesâ meeLe nw Deewj Gmekesâ Iej Deewj ieebke cesb lÙeewnej pewmee ceenew} nw~ Ùen keekeâÙee nw YeejleerÙe mesvee keâer 66 Deec[& jsefpecesbš kesâ pekeeve Oece&keerj Ùeeoke keâe~ Ùeeoke ves ke<e& 2009 cesb Skeâ meÌ[keâ neomes cesb Deheveer ÙeeooeMle Kees oer }sefkeâve efheÚ}s efoveesb nefjÉej cesb Gmekesâ meeLe ngS Skeâ ceecet}er ‘meÌ[keâ neomes’ kesâ yeeo Gvekeâer ÙeeooeMle keeheme Dee ieF&~ meele mee} yeeo KeesF& ÙeeooeMle efHeâj }ewšves hej ken Deheves Iej DeeS peneb yengle kegâÚ yeo} Ûegkeâe Lee~ mesvee ves Deheves pekeeve Oece&keerj Ùeeoke keâes ce=le Ieesef<ele keâj Gmekeâer helveer kesâ veece hesbMeve lekeâ DeejbYe keâj oer Leer~ Oece&keerj kesâ efhelee Deewj mesvee kesâ meskeeefveke=lle metyesoej keâw}eMe Ùeeoke kesâ Devegmeej ‘cesje heg$e Oece&keerj DeheÇw} 1994 cesb mesvee cesb 66 Deec[& jsefpecesbš cesb pekeeve efveÙegòeâ ngDee~ osnjeotve cesb efveÙegefòeâ kesâ oewjeve 29 vekecyej 2009 keâes [dÙetšer kesâ meceÙe Gmekeâer }e} yelleer kee}er keâej DeefveÙebef$ele neskeâj Skeâ Keñ cesb efiej ieÙeer Leer~ leye keâej cesb Deewj keâesF& venerb Lee~’ Gvnesbves yeleeÙee efkeâ neomes kesâ legjble yeeo ceeref[Ùee Deewj hegef}me ceewkesâ hej hengbÛes }sefkeâve keâej hej }e} yelleer nesves kesâ keâejCe Oece&keerj keâes }esieesb mes otj jKeves kesâ ef}S Skeâeble cesb yew"e efoÙee ieÙee Lee~ keâw}eMe Ùeeoke ves yeleeÙee efkeâ efmej cesb Ûeesš }ieves

mes Oece&keerj keâer ÙeeooeMle Ûe}er ieF& Deewj ken ÛegheÛeehe keneb mes jkeevee nes ieÙee~ Gmes Keespee ieÙee Deewj Gmekeâe helee venerb }ieves hej mesvee ves 26 efmelecyej 2012 keâes Gmes ce=le Ieesef<ele keâj Gmekeâer helveer kesâ veece heÇefleceen Dee" npeej ™heÙes keâer hesbMeve DeejbYe keâj oer~ mesvee kesâ meeLe heefjkeej Yeer Oece&keerj keâes ce=le ceeve Ûegkeâe Lee~ Gmekeâer oes yesefšÙeeb nwb~ kegâÚ efove yeeo meye kegâÚ meeceevÙe nes ieÙee~ Fme yeerÛe, Oece&keerj nefjÉej hebngÛe ieÙee~ keâjerye Skeâ mehleen hen}s nefjÉej cesb Skeâ ceesšjmeeFefkeâ} ves Gmes škeäkeâj ceej oer Deewj Gmes efmej cesb Ûeesš }ie ieF&~ Ûeesš }ieves kesâ yeeo Oece&keerj keâer ÙeeooeMle }ewš DeeF& Deewj Kego keâes efYeKeejer pewmeer ne}le cesb hee keâj ken obie jn ieÙee~ heefjpeve kesâ Devegmeej, Oece&keerj ves peye }esieesb mes yees}vee Ûeene lees Gmekeâer Depeerye ne}le, efYeKeejer pewmee ngef}Ùee

Deewj o®ieOe Yejs Mejerj keâes osKekeâj Gmemes efkeâmeer ves yeele venerb keâer~ Skeâ kÙeefòeâ ves Gmekesâ neLe cesb heebÛe meew ™heÙes keâe veesš jKee Deewj Ûe}e ieÙee~ Gvnesves yeleeÙee efkeâ Oece&keerj ves Gve 500 ™heÙes mes Deheveer npeecele yevekeeÙeer, yee} keâškeeÙes Deewj heÛeeme ™heÙes cesb hegjeves keâheÌ[s Kejeros~ efHeâj ken yeme mes efheÚ}s efoveesb jele kesâ meceÙe yenjesÌ[-peÙehegj efouueer je<š^erÙe jepeceeie& hej efmLele Deheves ieebke hengbÛee~ yenjesÌ[ keâes yeo}s ne}le cesb osKekeâj Gmeves ieÇeceerCeesb mes hetÚe Deewj hewo} ner Deheves Iej kesâ ef}S jkeevee nes ieÙee~ Iejkee}esb ves yeleeÙee efkeâ jele keâes peye Iej hej hebngÛe keâj Oece&keerj ves ojkeepee KešKešeÙee lees Gvekesâ efhelee ves hetÚe efkeâ ken keâewve nw~ ojkeepee Kees}ves hej meeceves Oece&keerj Lee~ Gmes osKe keâj, Gmemes yeelesb keâj keâw}eMe Ùeeoke Deewj Gvekesâ heefjkeej kee}esb keâes Yejesmee ner venerb ngDee~ meele mee} hen}s keâefLele leewj hej cej Ûegkesâ Oece&keerj kesâ }ewšves keâer Keyej megve keâj }esieesb keâes efkeMkeeme ner venerb ngDee~ Gmemes efce}ves Deewj Gmes osKeves Deeves kee}esb keâe leeblee }ie ieÙee~ keâw}eMe ves keâne efkeâ Gvnesbves mesvee keâer 66 Deec[& jsefpecesbš keâes Oece&keerj kesâ efpeboe nesves Deewj Iej Deeves keâer metÛevee os oer nw~ Keyej ef}Kes peeves lekeâ mesvee keâer Deesj mes keâesF& pekeeye venerb DeeÙee Lee~ Fme yeerÛe, efpe}e mewefvekeâ keâuÙeeCe yees[& kesâ DeOÙe#e Deej heer Ùeeoke ves yeleeÙee efkeâ 66 Deec[& jsefpecesbš kesâ ce=le Ieesef<ele efkeâS pee Ûegkesâ pekeeve Oece&keerj Ùeeoke kesâ peerefkele Iej }ewš Deeves kesâ yeejs cesb jsefpecesbš kesâ keâceeve DeefOekeâejer keâes metÛevee os oer ieF& nw~ efHeâ}ne} Oece&keerj kesâ mkeemLÙe keâer peebÛe keâer heÇef›eâÙee Ûe} jner nw~ <<

Þeer DeefKeuesMe ³eeoJe peer keÀes pevceefoJeme keÀer neefo&keÀ MegYekeÀeceveeSb Radheshyam Yadav

RICO Rubber Industries P.M.-61, Cama Industrial Estate, Ashok Nagar, Near Old Indian Oil Petrol Pump, Walbhat Road, Goregaon (East), Mumbai-400063, Maharashtra, India. Ph: +91 9820621518 | +91 9833119743 Phone: 91-22-2685 12 14 / 07 02 Email: ricorubber1@gmail.com | ricorubber@gmail.com | www.ricorubber.com

pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 23

Heefj®e³e

mecetn kesÀ DeveskeÀ efmej nesles nQ, uesefkeÀve ceefmle<keÀ SkeÀ Yeer veneR neslee~ -jerJeejesue

meenme Deewj Meyoesb keâer Meefòeâ keâe Skeâ veece ‘jepeveeLe Ùeeoke'

< }eskeâveeLe Ùeeoke

jerj Ye}s keâcepeesj nes peeS hejvleg pepyee cepeyetle nesvee ÛeeefnS~ keânlesb nw meenme Deewj Meyo cesb ken leekeâle nesleer nw pees ogefveÙee kesâ efkeâmeer nefLeÙeej cesb venerb~ Ssmes ner efnccele Deewj }Heäpeesb kesâ Oeveer ßeer jepeveeLe Ùeeoke mkeemLÙe "erkeâ venerb nesves kesâ yeekepeto Yeer ieebke kesâ veke Ùegkekeâesb cesb Tpee& keâe mebÛeej keâj jns nwb~ Gllej heÇosMe kesâ keejeCemeer efpe}ebleie&le Oeewjnje ieebke kesâ efvekeemeer Deewj hetke& efkeOeeÙekeâ ßeer jepeveeLe Ùeeoke Deheves keâjerye 75 mee} keâer GceÇ cesb Yeer }esieesb keâes peeie™keâ keâj jns nwb~ Fvekeâe ceevevee nw efkeâ, jepÙe kesâ ÛengbcegKeer efkekeâeme kesâ ef}S ßeer DeefKe}sMe Ùeeoke keâes Skeâyeej efHeâj mes cegKÙeceb$eer yeveevee nesiee~ Oeewjnje keejeCemeer efpe}s keâe Skeâ yeÌ[e ieebke nw peneB keâer kegâ} 30 npeej mes DeefOekeâ Deeyeeoer cesb keâjerye 35 heÇefleMele Ùeeoke efyejeojer kesâ }esie jnles nwb~ ieebke kesâ pÙeeoelej }esie Deheves hegmlewveer keâece otOe kesâ kÙekemeeÙe mes pegÌ[s nwb~ ßeer Ùeeoke yeleeles nwb efkeâ, ßeer DeefKe}sMe Ùeeoke kesâ keâeÙe&keâe} cesb efkeâmeeveesb ke otOe Glheeove kesâ kÙekemeeÙe

hej meyemes DeefOekeâ keâece ngDee nw~ Fmekeâe meyemes yeÌ[e GonejCe Fmeer Oeewjnje ieebke cesb osKee pee mekeâlee nw peneB, cegKÙeceb$eer keâer Ùeespevee mes heÇYeeefkele neskeâj ßeer Úleer Ùeeoke ves [sjer Heâece& }ieeves keâe efveCeNÙe ef}Ùee~ ßeer Úleer Ùeeoke keâe efouueer cesb Dehevee efheÇbefšbie heÇsme mes pegÌ[e keâece nw, Fmekesâ yeekepeto Fvnesves ieebke keâer lejkeäkeâer Deewj KegMene}er kesâ ef}S ieebke cesb otOe keâe keâejesyeej Meg™ keâjves keâe efveCe&Ùe ef}Ùee~ 1977 mes jepeveerefle cesb me›eâerÙe ßeer jepeveeLe Ùeeoke Deheves Meg™Deeleer oewj cesb keâebieÇsme mes pegÌ[s jns }sekf eâve, keneb Gvnsb pevemeskee kesâ keâeÙeesX mes keâYeer meblege<f š venerb ngF&~ meceÙe yeerlelee ieÙee Deewj Oeerjs-Oeerjs ÛeewOejer ÛejCe efmebn, jececeveesnj }esefnÙee, oeoe jecekeâjCe Ùeeoke, veslee ceg}eÙece efmebn Ùeeoke pewmes meceepekeeoer efkeÛeejOeeje kesâ vesleeDeesb ves Fvns heÇYeeefkele keâjves }ies~ 4 Dekeäšyt ej 1992 cesb vesleepeer kesâ vesle=lke cesb meceepekeeoer heešer& keâe ie"ve ngDee~ Gmeer meceÙe ßeer jepeveeLe Ùeeoke mehee mes pegÌ[ ieS Deewj ke<e& 2004 kesâ GheÛegveeke mewohegj efkeOeevemeYee mes vesleepeer ceg}eÙece efmebn Ùeeoke kesâ keânves hej Ûegveeke }Ì[s Deewj Yejer celeesb mes peerle keâj DeeÙes~ Ùen ken meceÙe Lee peye Yeepehee jece cebefoj keâe cegöe }skeâj hegjs osMe cesb GieÇ Deeboes}ve keâj jner Leer~ keejeCemeer ner venerb hegjs osMe cesb jece }nej Ûe} jner Leer~ Ssmes meceÙe cesb Deheves efvekeâšlece heÇelf eÉboer Yeepehee kesâ [e. censbõveeLe heeb[s keâes 18 npeej 588 celeesb mes hejeefpele keâjvee meyemes keâef"ve keâece Lee~ ßeer Ùeeoke keâes kegâ} 64007 keesš efce}s Les peyeefkeâ [e. censbõveeLe keâes efmeHeâ& 45419 celeesb mes meblees<e keâjvee heÌ[e Lee~ meceepekeeoer heešer& keâes keejeCemeer ner venerb hegjs hetkee&bÛe}

cesb meYeer meceepe keâes meeLe }skeâj Deepe Yeer Tpee& osves keâe keâece ßeer jepeveeLe Ùeeoke keâj jns nwb~ Fvekeâe ceevevee nw efkeâ, hen}s Deewj Deyekeâer jepeveerefle cesb keâeHeâer yeo}eke DeeÙee nw~ heÇÛeej kesâ Deheves leewj lejerkesâ yeo}s nwb }sefkeâve ieÇeceerCe heefjkesMe cesb Deepe Yeer kÙeefòeâiele mecyevOeesb Deewj keâeÙeesX kesâ DeeOeej hej celeoelee keesefšbie keâjlee nw~ ßeer Ùeeoke jepeveerefle ner venerb meceepemeskee kesâ ef}S Yeer #es$e cesb peeves peeles nwb~ DeOÙeeheve keâeÙe& mes pegÌ[s }eskeâveeLe Ùeeoke, efkeveeso Ùeeoke Deeefo keâe keânvee nw efkeâ, ÛeeÛee peer (ßeer jepeveeLe) Deepe Yeer Gleves ner me›eâerÙe jnles nwb efpeleves hen}s Les~ mkeemLÙe kesâ Ûe}les yengle pÙeeoe Ietcevee efHeâjvee lees venerb nes heelee }sefkeâve megyen-Meece Iej hej ner Ûeewhee} }ie peeleer nw~ ßeer Úleer Ùeeoke keâer vepej cesb ÛeeÛee peer hee@kej yewbkeâ nwb~ peye efpemes kegâÚ meerKevee Deewj mecePevee neslee nw leye Fvekesâ heeme hengBÛe peelee nw~ meeHeâ-meeÌHeâ keânsb lees, ÛeeÛee peer ceevekeer Tpee& kesâ Ûeepe&j nwb~ cewb ncesMee mes Fvemes kegâÚ vee kegâÚ meerKelee jnlee ntB~ ßeer jepeveeLe Ùeeoke keâes ceve cesb Fme yeele keâer yengle heerÌ[e nw keâer Deepe Yeer Ùeeoke meceepe De}ieDe}ie kebMeekeef}Ùeesb kesâ yeerÛe Heâbmee ngDee nw~ heefMÛeceer Gllej heÇosMe cesb Iees<eer-keâcnefjÙee Deewj hetkeer& cesb ikee}{{esj~ meceepe keâes Fve kegâjerefleÙeesb mes Thej G"evee nesiee, leYeer meceepe keâe efkekeâeme nesiee~ Fmekesâ meeLe ner meceepe kesâ me#ece }esie Deeies Deekeâj meceepe kesâ ef}S Oece&Mee}eDeesb Deewj Úe$eekeemeesb keâe DeefOekeâ mes DeefOekeâ efvecee&Ce keâjeSb~ meeLe ner onsÌpe hetjer lejn mes yebo nes~ <<

efJe%eeHeve oj HetCe& He=<þ jbieerve HetCe& He=<þ MJesle M³eece DeOe& He=<þ MJesle M³eece uesìj ns[ meeF&pe keÀe[& meeF&pe

11000/- ©He³es (keÀJej He=<þ Debeflece 25% DeefleefjkeÌle ) 5000/- ©He³es (efJeMes<e mLeeve 25% DeefleefjkeÌle) 3000/- ©He³es MegYekeÀecevee, J³eefkeÌle Heefj®e³e Je J³eJemeeef³ekeÀ He´®eej nsleg ueIeg efJe%eeHeve oj 1000/ - ©He³es (17 x 5 mesceer) 500/- ©He³es (8 x 5 mesceer )

mebHekeÀ& : ªce veb. 79, Þeer ogiee& DeeÞece ®eeue, ieebOeer veiej, kegÀjej efJeuespe, ceeuee[ (HetJe&), cegbyeF& - 400097 Mob: 9664640077 pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 24

DeHeves ueesie

heodceßeer meblees<e Ùeeoke

nefjÙeeCee keâer yesšer, efyenej keâer yent Deewj Yeejle keâe mecceeve

jefke Ùeeoke (}sKekeâ/DeefYeveslee/efvecee&lee) 9321389083/

efpe

me GceÇ cesb }Ì[efkeâÙeeb Deheves hewjesb cesb heeÙeÌpesye henve keâj osKeleer Deewj KegMe nesleer nwb, Gme GceÇ cesb Skeâ }Ì[keâer ves Deheves Ìkeâoceesb cesb Ssmeer GÌ[eve Yejer efkeâ, meerOes heke&le keâer meyemes TBÛeer Ûeesšer hej osMe keâe eflejbiee }njeles vepej DeeF&~ Meeoer kesâ meheves mepeeves keâer GceÇ cesb Gme }Ì[keâer ves Deheves he}keâesb hej efncee}Ùe keâes mepeeÙee~ nce yeele keâj jns nw, Gme }Ì[keâer keâer pees, Deheves keâceefmeve GceÇ cesb heefjkeej keâe meeLe ÚesÌ[keâj yeHeâer&}s letHeâeveesb Deewj DeeBefOeÙeesb mes keâne efkeâ DeeDees cegPemes Ìpeesj DeeÌpeceeFMe keâjes~ Ùes keâesF& keâneveer venerb nw yeefukeâ Skeâ meÛÛeeF& nw, Skeâ meheves, newme}s Deewj yeg}befoÙeesb mes Yejer ngF& Skeâ nkeâerkeâle nw~ efpeme nkeâerkeâle keâe veece nw, ‘meblees<e Ùeeoke’~ meblees<e Ùeeoke cele}ye nefjÙeeCes keâer Skeâ 24

pegueeF& 2016

nesvenej yesšer, efyenej keâer mebmkeâejer yent, Yeejle keâe mecceeve, efkeMke kesâ ef}S Skeâ efcemee} Deewj nceejs ÙeogkebMe keâe ieewjke~ efkeMke keâer hen}er ceefn}e efpevnesbves }ieeleej Skejsmš keâer Ûeesšer hej oes yeej Deheves Yeejle keâe Peb[e HeânjeÙee~ 12 ceF& 1992 keâes kees meeGLe Heâsme kesâ jemles mes Deewj Skeâ ner mee} kesâ Devoj oesyeeje 10 ceF& 1993 keâes Skejsmš hej Deheveer efkepeÙe heleekeâe Heânjeves cesb keâeceÙeeye jnerb~ meve 2000 cesb Gvnsb lelkeâe}erve je<š^heefle ßeer kesâ. Deej veejeÙeCeve Éeje heodceßeer mes mecceeefvele meblees<e Ùeeoke keâes je<šêrÙe Skeb Debleje&<šêrÙe mlej hej Deewj Yeer Deveskeâes mecceeveesb Deewj heg®mkeâejesb mes vekeeÌpee ieÙee, pewmesjepeerke ieeBOeer Skeäme}sbme, ceefn}e efMejesceefCe, Yeejle ieewjke, je<šêrÙe keerjlee, cenejeCee heÇleehe mkeCe& heokeâ, Deewj kesâ. kesâ efye[}e Deeefo~ heke&leejesnCe mes mecyebefOele osMe efkeosMe kesâ Deveskeâ cenlkehetCe& heoesb hej Deemeerve jn Ûegkeâer meblees<e Ùeeoke keâe veece 1994 cesb efieveerÌpe yegkeâ DeeÌHeâ keu[& cesb ope& efkeâÙee ieÙee~ Fmekesâ De}ekee Fvekesâ veece Deewj Yeer keâF& keâerefle&ceeve nwb efkeâ, meyekeâe ÙeneB efÌpe›eâ keâjvee mebYeke venerb nw~ nefjÙeeCee kesâ jskeeÌ[er efÌpe}s peesefveÙeekeeme ieeBke cesb 10 Dekeäštyej1967 ngDee~ Gvekesâ efhelee ßeer jeceefmebn Ùeeoke mesvee cesb metyesoej kesâ heo hej jn Ûegkesâ nwb~ heebÛe YeeFÙeesb keâer kees Dekesâ}er yenve nwb Fmeef}S meyekeâer }e[}er jnerb, ÌKeeme leewj hej Deheves efhelee keâer~ cewbves Gvekesâ yeejs yengle kegâÚ megve Deewj heÌ{ jKee Lee mees Fme yeej peye efouueer ieÙee lees, ceve yeveekeâj ieÙee Lee efkeâ, Gvemes

ceg}eÌkeâele keâjkesâ ner DeeTbiee Ye}s ner Úesšer meer ner ceg}eÌkeâele keäÙetB ve nes~ Gvekeâe ÌHeâesve vebyej efvekeâe}e Deewj yeÌ[s mebkeâesÛe kesâ meeLe keâe} efkeâÙee meceÙe ceebieves kesâ ef}S efkeâ helee venerb kees meceÙe efvekeâe} heeSbieer Ùee venerb~ ceiej pewmes ner cewbves Heâesve hej Dehevee heefjÛeÙe efoÙee Deewj Dehevee GösMÙe yeleeÙee lees kees yeÌ[er iece&peesMeer mes yees}er keâer efye}kegâ} efce}sbies YewÙee Dee peeDees~ Fme YeF&Ùee Meyo ves YeeF&-yenve kesâ Skeâ Deštš efjMles keâes pevce os efoÙee Lee Deewj cewb Deheves keâes jeskeâ venerb mekeâe, Gme yenve mes efce}ves mehelveer Yeeieles ngS pee hengbÛee, efpevemes ome efceefveš keâe meceÙe cewb mee#eelkeâej kesâ ef}S ceebie jne Lee~ meblees<e Ùeeoke Deye cesjer yeÌ[er yenve yeve Ûegkeâer Leer Deewj cewb Gvekeâe YeeF&~ efouueer cesb Gvemes efce}ves nefjÙeeCee meove hengbÛee~ kees efpeleves Dehevesheve mes nce oesveesb keâes efce}er Deewj efpeme DeelceerÙelee mes yeelesb keâerb nce Yet} ner ieS efkeâ, Ùes Gvemes hen}er ceg}eÌkeâele nw~ meÛe cesb Gvekeâe efncee}Ùe kesâ meeLe pees efjMlee nw kees Gvekesâ kÙeefòeâlke cesb meeÌHeâ Pe}keâlee nw keäÙeesbefkeâ Gvekeâe kÙeefòeâlke efncee}Ùe pewmee efkeMee} nw~ yesno meeOeejCe Deewj meeoieer Yejs keâheÌ[s, Megæ YeejleerÙe mebmkeâej efkeveceÇ kÙeesnej Deewj ce=oYee<eer Yee<eer meblees<e keâes osKekeâj }ielee ner venerb Ùes efkeMke efkeKÙeele ceefn}e nwb~ peye Gvemes yeelesb Meg™ ngF& lees efme}efme}e jele kesâ Yeespeve lekeâ Ûe}e~ kees pees Yeer yees}leer nwb efo} mes yees}leer nwb Deewj yesyeekeâ yees}leer nwb~ Gvekesâ keâejesyeejer heefle ßeer Gllece kegâceej, yesše ceeefnj, Deewj efyeefšÙee ceefncee ves yeeleÛeerle keâe efnmmee neskeâj Ùes Snmeeme keâjeÙee efkeâ, Gvnesbves cegPes efmeHeâ& YeeF& keâne ner venerb nw yeefukeâ Deheves heefjkeej cesb cegPes peien Yeer oer~ cewbves Gvemes yengle mes mekee} hetÚs~ heÇmlegle nw Gme yeeleÛeerle keâe kegâÚ DebMeoeroer ogefveÙee keâer meyemes TbÛeer Ûeesšer hej Deheves Ìkeâoceesb kesâ efveMeeve yeveeves nwb, keäÙee Deeheves yeÛeheve mes ner Ùes leÙe efkeâÙee Lee? venerb cewbves Ssmee keâesF& mehevee venerb osKee Lee, cegPes efmeHeâ& efncee}Ùe mes hÙeej Lee, cegPes Gmes keâjerye mes osKevee Lee Deewj cesjer Gmeer Ûeenle ves cegPes keneb lekeâ hengbÛee efoÙee~ keâwmee }ielee nw Fleves meejs mecceeve, efkeMke efjkeâe@[&, Fleveer meHeâ}lee ? keäÙee kegâÚ De}ie cenmetme keâjleer nwb? efye}kegâ} De}ie cenmetme venerb keâjleer Deewj ve ner keâjvee Ûeenleer ntB~ cewb Skeâ meeOeejCe ceefn}e ntB, yesšer ntB, ceeB ntB, helveer ntB~ cewb meyekesâ pewmeer ntB Deewj meyekesâ pewmeer efoKevee Ûeenleer ntB~ cewb peerkeve kesâ nj efnmmes nj efjMles keâes peervee Ûeenleer Leer~

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 25

mener keÀes peevelee Deewj Gme hej Deceue ve keÀjvee meenme keÀe DeYeeJe nw~ -keÀvHeÌetefMeeme

efkeâmeer Skeâ keâes Deheves Thej Flevee nekeer venerb nesves osvee Ûeenleer efkeâ, peerkeve keâe otmeje efnmmee Gmes {keâ peeÙes Ùee heerÚs Útš peeS~ ÌKeeme neskeâj Deece yevekeâj peervee Ùener lees Deevebo nw~ Deeheves yeÛeheve cesb heÌ{eF& kesâ ef}S Devve pe} lÙeeie efoÙee Lee, megvee nw efkeâ, heefjkeej venerb Ûeenlee Lee efkeâ Deehe Deeies heÌ{sb? (nBmeles ngS) neB cewbves DeveMeve efkeâÙee Lee~ ojme} cewb Deeies heÌ{vee Ûeenleer Leer Deewj heehee Ûeenles Les efkeâ Meeoer nes peeS Deewj cegPes Ùes }ieves }iee Lee efkeâ Deiej cewb ÙeneB jner lees peuo mes peuo cesjer Meeoer nes peeSieer~ mees cewbves "eve }er efkeâ cegPes peÙehegj heÌ{ves peevee nw~ Iej kee}esb ves meeÌHeâ cevee keâj efoÙee~ cewbves Keevee heervee ÚesÌ[ efoÙee~ DeeefKejkeâej DeeOes ceve mes mes ner mener Ùee cesjs hÙeej kesâ okeeye cesb Gvnesbves cesje S[efceMeve cenejeveer keâe}spe peÙehegj cesb keâje efoÙee~ osefKeÙes peneB lekeâ Fme yeele keâe mekee} nw efkeâ heefjkeej he{evee venerb Ûeenlee Lee lees cewb Fme yeele keâes yengle ner mekeâejelece ™he cesb osKeleer ntB efkeâ, cesjs heehee cegPes yengle pÙeeoe hÙeej keâjles Les Deewj Skeâ }Ì[keâer nesves kesâ veeles cesjer megj#ee keâes }skeâj Gvekeâer efÛeblee yeekeâer yeÛÛeesb kesâ cegkeâeye}s pÙeeoe Leer~ meceepe efyejeojer, ogefveÙeeoejer, Skeâ efhelee keâes Deewj ÌKeeme leewj hej }Ì[keâer kesâ efhelee keâes Fve meye yeeleesb keâe ÌpÙeeoe ner KÙee} jKevee neslee nw~ peneB lekeâ hÙeej keâe mekee} nw kees cegPes yengle pÙeeoe hÙeej keâjles Les, cewb yengle }eÌ[}er Leer Deheves heehee keâer, cewb Gvekeâer cepeyetefjÙeesb keâe mecceeve keâjleer ntB, Gvnesbves cesjs meheveesb keâes Deheveer ceewve mkeerke=âefle oer~ heke&le Ùee$ee keâneB mes, keâwmes Meg™ ngF&? efpeve efoveesb cewb cenejveer keâe}spe peÙehegj kesâ keâmletjyee ne@mš} cesb jnkeâj heÌ{eF& keâj jner Leer lees cesjs keâcejs mes Dejeke}er keâer heneefÌ[ÙeeB efoKeleer Leer pees cegPes yengle Deekeâef<e&le keâjleer Leerb~ cewb keân mekeâleer ntB efkeâ ogefveÙee keâer meyemes TBÛeer Ûeesšer }ebIeves keâer veerkeb keneb mes heÌ[er~ efHeâj cewbves vesn® FbefmššdÙetš DeeÌHeâ ceeGbšsefveÙeefjbie GllejkeâeMeer mes yesefmekeâ keâesme& efkeâÙee~ efHeâj Gme efoMee cesb DeeiesDeeies keâoce yeÌ{les ner ieS~ 1989 cewb cegPes vegvekegâve kesâ veew vesMeve kesâ FbšjvesMeve} keäueeFefkebie kesâche keâce Skeämeefheef[Meve keâer šerce cesb Ûegvee ieÙee, 31 meomÙeesb kee}er Fme šerce cesb cewb Dekesâ}er ceefn}e Leerb~ 1990 cesb Fb[esleeFkeeveerÌpe meemesj keâebiejer 1 DeefYeÙeeve cesb Yeeie }skeâj cewb hetke& keâejekeâesjce kesâ meyemes TbÛes efMeKej hej meyemes

cegefMkeâ} jemles mes hengbÛeer~ efHeâj 1992, 93 keâe oewj peye cegPes }ieeleej oes yeej Skejsmš keâer Ûeesšer hej hengBÛeves kee}er efkeMke keâer hen}er ceefn}e yeveves keâe megDekemej heÇehle ngDee~ cewb keân mekeâleer ntB efkeâ efncee}Ùe kesâ heÇefle cesjs hÙeej Deewj kegâÚ veÙee keâj efoKeeves keâer }}keâ cegPes ÙeneB lekeâ }skeâj DeeF& peneB Deepe cewb ntB~ peye Deeheves hen}er yeej ogefveÙee keâer meyemes TbÛeer Ûeesšer hej keâoce jKee lees Gme keÌkeâdle Deeheves keäÙee cenmetme efkeâÙee Deehekesâ ceve cesb keäÙee Ûe} jne Lee? kees Skeâ DeoYego he} Lee, Deepe Yeer Ùeeo keâjleer ntB lees jesbiešs KeÌ[s nes peeles nwb~ cewb MetvÙe cesb Leer~ cesjs Devoj vee keâesF& GLe} hegLe} Leer vee keâesF& Gllespevee~ yeme cewb Meeble Leer~ cegPes Ssmee }iee

pewmes cewb FMkej kesâ heeme Dee ieÙeer ntB~ cewbves Ûeesšer kesâ mej mes [sÌ{ keâoce otjer Deheves keâoce jeskeâ efoS, efHeâj cewbves Deheves Iegšves šskesâ, mej PegkeâeÙee, hetpee keâer Deewj Dehevee eflejbiee HeânjeÙee~ neB peye Dehevee hÙeeje eflejbiee HeânjeÙee Gme keÌkeâdle osMeheÇsce cesjs ceve cesb efn}esjs ceej jne Lee~ efkeâme lejn keâer cegeMf keâ}sb heke&leejesnCe cesb Deeleer nw?b efncee}Ùe efpelevee megvoj efoKeeF& oslee nw ceewmece yeo}les ner Glevee ner YeÙeeken efoKeeF& oslee nw~ peye DeÛeevekeâ yeHeâ& mKe}ve neslee nw lees Ssmee heÇleerle neslee nw pewmes ceewle meeceves KeÌ[er nes~ cewb peye hen}er yeej Skejsmš hej ÛeÌ{er leye Skeâ oes yeej venerb yeefukeâ Ûeej yeej DemeHeâ} jner Deewj heebÛekes heÇÙeeme cesb peekeâj cewb keneb lekeâ hengBÛe heeÙeer~ efMeKej mes keehemeer Deewj pÙeeoe cegefMkeâ} keâece neslee nw~ DeefOekeâebMe ceewlesb Gmeer oewjeve nesleer nwb~ cewb Yeer peye keeheme }ewš jner Leerb lees DeÛeevekeâ letÌHeâeve cesb efIej ieÙeer~ nkee cegPes G"e

G"e keâj heškeâ jner Leer Deewj cewb }ieeleej veerÛes keâer lejHeâ efiejleer pee jner Leer~ Skeâ yeej keâes lees }iee efkeâ Deye ceewle efveefMÛele nw~ Deehe hegef}me keâer veewkeâjer cesb Deefmemšsbš keâefceMvej }ske} keâer heesmš hej Leer, efHeâj DeÛeevekeâ Deeheves veewkeâjer mes keäÙetB lÙeeiehe$e os efoÙee? DeeF&.šer.yeer.heer. keâer veewkeâjer mes cegPes yengle kegâÚ efce}e~ efkehejerle ne}le cesb heefjefmleefLeÙeesb mes }Ì[ves keâe newme}e efce}e~ ogefveÙee keâer meyemes meHeâ} heke&leejesner yeveves cesb Yeer cegPes meneÙelee efce}er efkeâvleg cewb Dehevee pÙeeoe meceÙe osMe ÙegkeeDeesb kesâ yeerÛe efyeleevee Ûeenleer Leer, osMe kesâ ef}S kegâÚ veÙee keâjvee Ûeenleer Leer Deewj Deheves heefjkeej Deheves yeÛÛeesb keâes Gvekesâ efnmmes keâe meceÙe osvee Ûeenleer Leer~ cewbves Ssmee cenmetme efkeâÙee keâer Skeâ Kee}erheve mee, peerkeve cesb Skeâ "njeke Dee ieÙee Lee Fmeef}S cewbves veewkeâjer ÚesÌ[ oer~ Deepekeâ} cewb Deheves meceÙe keâe Fmlescee} Deheves lejerkesâ mes keâjleer ntB~ osMe Yej cesb kÙeeKÙeeveesb cesb Meeefce} nesleer ntB~ Deheves yeÛÛeesb keâer DeÛÚs mes hejkeefjMe keâjkesâ Skeâ DeÛÚer ceeB yeveves keâe megKe G"eleer ntB~ cewbves Skejsmš HeâeGb[sMeve keâer mLeehevee keâer nw efpemekesâ ceOÙece mes cewb Gve mehevees keâes meekeâej nesles ngS osKevee Ûeenleer ntB pees Deheves osMe kesâ ef}S cewbves osKes nwb~ osMe kesâ ÙegkeeDeesb kesâ ef}S keâesF& mevosMe? Deewj Keemeleewj mes Deheveer Ùeeoke efyejeojer kesâ ef}S keâesF& mevosMe? osefKeÙes cewb meYeer ÙegkeeDeesb mes Ùener keânvee Ûeenleer ntB efkeâ Deheveer heÇefleYee keâes mecePesb Deewj Gmes Skeâ mener efoMee osb keäÙeesbefkeâ efyevee mener efoMee cesb efkeâÙes ieS heÇÙeeme Deheveer cebefpe} lekeâ venerb hengBÛe heeles~ Skeâ yeele Deewj efkeâ nce Ssmes Kes}esb keâes yeÌ{ekee osb pees efKe}eef[Ùeesb cesb Deewj oMe&keâesb cesb Yeer Skeâ mekeâejelcekeâ Gpee& Yej os vee efkeâ ›eâesOe Deewj F<Ùee&~ keäÙeesbefkeâ Kes} leve Deewj ceve oesveesb keâes mkemLe jKeves keâe yengle ner DeÛÚe ceeOeÙece nw mees Gmes Gmeer ™he cesb DeheveeSb~ peneB lekeâ Deheveer efyejeojer keâe heÇMve nw lees ncesb efMe#ee hej Deewj OÙeeve osvee nesiee~ ncesb veS-veS #es$eesb cesb peeves kesâ ef}S Deheves yeÛÛeesb keâes heÇeslmeeefnle keâjvee nesiee~ nce Gme ceneve kebMe mes nwb efpemekeâe Ûegveeke mkeÙeb FMkej ves Oejleer hej Deeves kesâ ef}S efkeâÙee~ mees ncesb Gme ieefjcee keâes yeveeÙes jKevee nesiee~ meyemes Ùener efkeveleer nw efkeâ pees Yeer keâjsb osMe Deewj meceepe kesâ efnle cesb keâjsb keäÙeesbefkeâ efkeâmeer Skeâ keâe efkeâÙee ieÙee DeÛÚe Ùee yegje keâece hetjs meceepe Ùee osMe keâer henÛeeve yevelee nw~ <<

pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 26

jeefMe YeefJe<³e

ces<e : Iej cesb cesnceeveesb keâe Deevee-peevee yevee jnsiee~ KeÛe& hej efveÙeb$eCe kesâ heÇÙeeme efkeHeâ} nesbies~ mebleevehe#e mes KegMeKeyejer efce}sieer~ mesnle cesb ceecet}er Gleej-ÛeÌ{eke nesiee~ veewkeâjerhesMee peelekeâesb kesâ ef}S mekee&sllece meceÙe nw~ Iejs}t ceesÛe&s hej peerkevemeeLeer kesâ meeLe cevecegšeke keâer mebYeekevee nw~ }sKeve #es$e kesâ peelekeâesb kesâ ef}S Gllece meceÙe nw~ ceeve-mecceeve yeÌ{siee~ ceefn}e peelekeâ mepeekešer meeceeve Kejerosbieer~ Gvnsb hesš Ùee veeefYe mebyebOeer jesie nes mekeâles nwb~ keâesF& Keeme DeeefLe&keâ }eYe nes mekeâlee nw~ cesnvele keâe Heâ} efce}siee~

ke=<eYe : ceeveefmekeâ keâewMe} keâe heÇÙeesie keâj Deehe Dehevee DeeefLe&keâ he#e cepeyetle keâj mekeâles nw~b peerkevemeeLeer kesâ mkeemLÙe keâes }skeâj efÛeblee jnsieer~ Ùee$ee keâ<šheÇo nesieer }sekf eâve DeeefLe&keâ Âef<š mes }eYeoeÙekeâ nesieer~ Fmeef}S Fme ceen kÙeekemeeefÙekeâ efnle kesâ ef}S Ùee$ee DekeMÙe keâjs~b mkeYeeke cesb Denbkeâej keâer ke=eæ f nesieer~ Deheveer hemeboveehemebo kesâ ef}S heefjpeveesb keâer Ghes#ee keâe heefjCeece heÇelf ekeât} nesiee~ Fmeef}S mkeeLeer& ve yeves~b meyekeâes meeLe }skeâj keâece keâjs~b DeefleefLe Deeieceve Dehese#f ele nw~ efkejesOeer hejemle nesib es~ keefj…peveesb keâe DeeMeerkee&o }skeâj keâece keâjs~b

efceLegve : iele ceen kesâ GllejeOe& mes ieÇn-ieesÛej }eYeoeÙekeâ Ùeesie efveefce&le keâj jns nw~b Dekemej keâe }eYe G"eÙes~b DeÌ[Ûevesb meceehle nesib eer~ kÙeÙe cesb ke=eæ f nesieer~ Deheves megKe megefkeOee kesâ ef}S efveÙeceesb keâe GuuebIeve ve keâjs~b Kes} #es$e kesâ peelekeâesb keâes osMe-efkeosMe cesb meHeâ}lee efce}sieer ke ÙeMe efce}siee~ GÅeesie-kÙeeheej cesb ke=efæ nesieer~ }sKeve meeceieÇer, heÇkeâeMeve ke hegmlekeâesb kesâ keâece cesb }ies peelekeâesb keâes }eYe nesiee~ Me$egDeesb hej efkepeÙe efce}sieer~ }sekf eâve heÇelf emheefOe&Ùeesb mes melekeâ& jns~b efkeÅeeLeer& keie& kesâ ef}S meceÙe oew[Ì -Yeeie mes heefjhetCe& nesiee~

keâkeâ& : DeeBKe ke hesš mes mebyebefOele jesie nes mekeâles nwb~ heefjkeej cesb ceecet}er celeYeso GYejsbies~ KeÛe& yeÌ{siee~ megKemegefkeOee yeÌ{sieer~ veewkeâjerhesMee peelekeâesb hej keâece keâe oyeeke yeÌ{siee~ Iejs}t ceesÛe&s hej heefjpeveesb keâer yeerceejer hej KeÛe& yeÌ{is ee~ Ùeespeveeyeæ {bie mes keâece keâjves hej }eYe nesiee~ Deekeâefmcekeâ Oeve}eYe Deewj KeÛe& oesveesb keâer mebYeekevee heÇye} nw~ efce$eesb mes Yejhetj menÙeesie efce}siee~ keâwefjÙej Deewj mebheeflle mes mecyebefOele hejsMeeefveÙeeb mej G"eSbieer~ veewkeâjerhesMee peelekeâesb kesâ DeefOekeâej yeÌ{sbies DeLekee heoesvveefle nesieer~

efmebn : heÇieefle keâe ceeie& heÇMemle jnsiee~ veewkeâjerhesMee peelekeâesb keâer heoesvveefle nesieer~ mejkeâejer keâce&ÛeeefjÙeesb kesâ DeefOekeâej yeÌ{ibs es~ DeÛeevekeâ Ùee$ee keâe Ùeesie yeve mekeâlee nw~ YeeF&-yenveesb mes celeYeso nes mekeâles nw~b Iejs}t ceesÛe&s hej ke=æ heefjpeveesb kesâ mkeemLÙe keâes }skeâj efÛeblee nesieer~ Oeeefce&keâ DeefYe®efÛe yeÌ{is eer~ oeve-Oece& hej hewmee KeÛe& keâjsib es~ Deefkekeeefnle peelekeâ/peeeflekeâeDeesb kesâ efkekeen mebyebOe leÙe nesib es~ mkeemLÙe "erkeâ jnsiee~ Fme ceen Deewmele mes pÙeeoe KeÛe& kesâ mebkesâle nwb~ mebheeflle efkekeeo keâes }skeâj leveeke nesiee~ Ûeeboer, ceesleer, Ûetvee, Ûeeke}, Ûeerveer Deeefo kesâ kÙeeheeefjÙeesb keâes }eYe nesiee~

keâvÙee : Jeâevetveer hesÛeeroefieÙeeb hejsMeeveer keâjsib eer~ DeeefLe&keâ Gleej-ÛeÌ{eke kesâ yeerÛe DeYeer<š keâer efmeefæ megKe heÇoeve keâjsieer~ veS heÇkeâuhe Deewj veS efkeÛeej kesâ meeLe keâece keâjves mes Oeve }eYe nesiee~ GÛÛe efMe#ee ieÇnCe keâjves kee}s efkeÅeeefLe&Ùeesb kesâ ef}S DeÛÚe meceÙe nw~ Ùee$ee kesâ mebÙeesie nwb~ Ùee$ee megKeoeÙeer nesieer~ veewkeâjer- kÙekemeeÙe cesb keâesF& DeÛÚer Iešvee ceveesye} yeÌ{eSieer~ Iej cesb Heâe}let }esieesb keâes pÙeeoe heÇkesMe ve osb DevÙeLee yeoveeceer nesieer~ mkeemLÙe keâejCeesb mes efoveÛeÙee& heÇYeeefkele nesieer~ Fmemes Glhevve Keerpe keâes otmejesb hej ve Gleejsb~ mebÙece mes keâece keâjs~b

leg}e : ye=nmheefle kesâ efmekee DevÙe meejs ieÇn leg}e jeefMe kesâ peelekeâesb kesâ efkehejerle efmLeefle cesb nw~b Fmeef}S kele&ceeve meceÙe keâes melekeâ&lee Deewj mebÙece mes keâešves keâe heÇÙeeme keâjvee ÛeeefnS~ kewkeeefnkeâ peerkeve cesb efkeâmeer yeele keâes }skeâj celeYeso ienjs ve nesb Fme yeele keâe OÙeeve jKevee DeekeMÙekeâ nw~ efkeâmeer keâer keâner-megveer yeeleesb hej iebYeerj ve nes~b Oeve keâer Deekekeâ yeveer jnsieer~ efce$eesb mes menÙeesie efce}siee~ efkeâmeer kesâ efmej hej jeKe [e}ves keâe DeLe& Deheves hewj hej helLej ceejves pewmee nw~ Fmeef}S otmejs hej oes<eejesheCe mes yeÛes~b efkeâmeer meceeÛeej mes ogŠKe nesiee~ efkeosMeer mebyebOe Deewj mebhekeâ& }eYe heÇoeve keâjsib es~

ke=efMÛekeâ : keâwefjÙej keâes }skeâj Ûegveewelf eÙeeB keâeÙece nw~b efnccele ve nejs~b Deebleefjkeâ #ecelee Deewj otjÂef<š cesb ke=eæ f nesieer~ mkeemLÙe mebyebOeer mecemÙee keâe meceeOeeve MeerIeÇ nes peeÙesiee~ DeÛeevekeâ KeÛe& yeÌ{siee~ Mejerj kesâ efveÛe}s efnmmes cesb kegâÚ hejsMeeveer nes mekeâleer nw~ Me$eg he#e hejemle nesiee~ meePesoejer kÙekemeeÙe cesb }eYe nesiee~ ie=nmLe peerkeve cesb megKemegekf eOeeSB yeÌ{ibs eer~ meeke&peefvekeâ peerkeve cesb ceeve-mecceeve yeÌ{siee~ KeÛe& yeÌ{siee~ GOeej osves/}sves mes yeÛes~b meesves keâes ve efkeâmeer kesâ heeme efiejkeerb jKesb ve efkeâmeer keâe meesvee Deheves heeme efiejkeerb jKes~b vekeâo kÙekenej keâjles meceÙe meekeOeeveer yejles~b

Oeveg : meeÌ{ms eeleer kesâ meceÙe cesb Yeer veewkeâjer / kÙekemeeÙe cesb Glmeenpevekeâ keeleekejCe mes ceve keâes Meebelf e efce}sieer~ mebleeve keâes keâesF& hegjmkeâej / mecceeve Deeefo efce}ves mes KÌ egMeer efce}sieer~ DeÛeevekeâ OeveheÇeefhle kesâ Yeer Ùeesie nw~b Kes} #es$e kesâ peelekeâ veS keâerelf e&ceeve mLeeefhele keâjsib es~ efkeÅeeLeer& keie& Yeer Kes}esb cesb efnmmee }siee~ meePesoejer cesb DeeefLe&keâ }eYe nesiee~ Oeeefce&keâ ke meeceeefpekeâ keâeÙeesX cesb Meeefce} nesSbies~ Iejs}t ceesÛe&s hej peerkevemeeLeer kesâ meeLe lee}-ces} yevee jnsiee~ keâpe& }sves-osves mes yeÛevee "erkeâ jnsiee~ yeerceejer kesâ F}epe hej KeÛe& nesiee~ keenve Ûe}eles meceÙe meekeOeeveer yejles~b efveÙeceesb keâe hee}ve keâjs~b

cekeâj : Devegkeât} ieÇn ieesÛej meke&$e cebie} keâe mebkesâle os jns nw~b efvekeeme mLeeve keâes }skeâj kegâÚ hejsMeeveer nes mekeâleer nw~ mLeeÙeer mebheeflle mebyebOeer ceece}s }beyf ele jnsib es~ veewkeâjer kÙekemeeÙe cesb meHeâ}leeoeÙekeâ meceÙe nw~ mesvee, hege} f me ke megj#ee #es$e kesâ peelekeâesb keâes DeeefLe&keâ }eYe nesiee~ mkeemLÙe keâes }skeâj efÛeblee jnsieer~ efkeâmeer veF& Ùeespevee hej keâece keâjsib es~ Úesšs meceÙe kesâ efvekesMe Ùee lelkeâe} meósyeeÌpeer mej otj jns~b efce$eesb mes meneÙelee efce}sieer Deewj Gvekesâ keâejCe Deehekeâes }eYe Yeer nesiee~ keâpe& mes cegeòf eâ efce}sieer~ keâwejf Ùej keâes }skeâj DeÛÚer Keyej efce}sieer~ yeeweæ f keâ keâewMe} mes }eYe nesiee~

kegâbYe : ieÇn ieesÛej keâer Devegkeât} efmLeefle kegâYb e jeefMe kesâ peelekeâesb keâes nj #es$e ces meHeâ}lee keâe mebkesâle os jns nwb~ heefjkeej leLee kÙekemeeÙe ces keefj… peveesb keâe menÙeesie/jeÙe }sb~ metÛevee DeefYeÙeebef$ekeâer ke MeesOe #es$e ces keâeÙe&jle }esieesb keâer heÇefle…e yeÌ{sieer~ keâ}ekeâejesb keâe mecceeve nesiee~ DeÛeevekeâ Oeve}eYe kesâ Ùeesie nwb~ efkeÅeeefLe&Ùeesb keâes DeÛÚe Heâ} efce}siee~ hejer#ee / heÇefleÙeesefielee ces Ûecekesâbies~ meeke&peefvekeâ #es$e ces Deeies jnsib es~ }sKekeâ, he$ekeâej, meeefnlÙekeâej keie& kesâ ef}S Gllece meceÙe nw~ ceen kesâ Deble ces veewkeâjer/kÙekemeeÙe ces Deehekesâ efveÙeespeve keâe mekeâejelcekeâ Heâ} efce}siee~

ceerve : yewbkeâ, yeercee leLee HeâeFvesbme #es$e ces keâeÙe&jle peelekeâesb keâe mecceeve nesiee Deewj heÇMeefmlehe$e efce}sib es~ keâ}ekeâejesb keâe Yeer veeieefjkeâ DeefYevebove nesiee~ DeÛeevekeâ Oeve}eYe nesves keâer KegMeer yeerceejer kesâ keâejCe }ghle nes peeSieer~ $e+legpevÙe efkekeâej keâ<š osib es~ Iej ces meepe-mepeekeš hej KeÛe& nesiee~ veewkeâjerhesMee peelekeâ menÙeesefieÙeesb keâer ceoo keâjsbies~ }sefkeâve Fme heÇef›eâÙee ces kegâÚ keeo-efkekeeo Yeer nes mekeâlee nw~ Fmeef}S meesÛe-mecePekeâj ceoo keâe neLe Deeies yeÌ{eSb~ DeeefLe&keâ he#e cepeyetle jnsiee~ Ùee$ee ces keâ<š nesiee~ efkeÅeeefLe&Ùeesb kesâ ef}S meceÙe "erkeâ nw~ -he~ efovesMe Mecee&

pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 27

mejue ieerlee

DeO³ee³e 2 Yeeie 4

ieerlee meej keÀce&C³esJeeefOekeÀejmles cee HeÀues<eg keÀoe®eve~ cee keÀce&HeÀuenslegYet&cee& les me²esçmlJekeÀcee&fCe~~47~~ ³eesiemLe kegÀ© keÀceee&fCe me²b l³ekeÌlJee Oeve¡e³e~ efme×îeefme×îees: mecees YetlJee mecelJeb ³eesie G®³eles~~48~~ keÀce& lesje DeefOekeÀej nw, HeÀue keÀer ef®eblee íesæ[~ HeÀue keÀe keÀejCe let veneR, ceesn keÀce& keÀe leesæ[~~ Depeg&ve cecelee lepe mekeÀue, nej peerle keÀe jesie~ mecelee Ssmes melkeÀce& keÀer, keÀnueeleer nw eesie~~ otjsCe ¿eJejb keÀce& yegef×³eesiee×ve¡e³e~ yeg×ew MejCeceefvJe®í ke=ÀHeCee: HeÀuensleJe:~~49~~ yegef×³egÊeÀes peneleern GYes megke=Àleog<ke=Àles~ lemceeÐeesiee³e ³egp³emJe ³eesie: keÀce&meg keÀewMeueced~~50~~ Oevebpe³e Deesís keÀjce lepe, MejCe ienes YeieJeeve~ mekeÀece keÀce& HeÀue ueeue®eer, nesles ke=ÀheCe ceneve~~ keÀce& megkeÀce& mes cegÊeÀ nes, peerJeve ceW ner YueeÀ~ keÀuee kegÀMeuelee nw ³ener, ³eesie keÀjes ns YueeÀ~~ keÀce&peb yegef×³egÊeÀe efn HeÀueb l³ekeÌlJee ceveeref<eCe:~ pevceyevOeefJeefvecegÊeÀe: heob ie®ívl³eveece³eced~~51~~ ³eoe les ceesnkeÀefueueb yegef×J³ee&fleleefj<³eefle~ leoe ievleeefme efveJexob ÞeesleJ³em³e Þeglem³e ®e~~52~~ cegÊeÀ keÀce& HeÀue ceesn mes, $e+ef<e cegefve YueeÀ ceneve~ YeJe yevOeve mes ítì keÀj, heeSb hejce mLeeve~~ ceesn keÀe peye Jeve ienve, yegef× keÀjsieer heej~ megveer megveve kesÀ ³eesie mes, nesieer efJejefÊeÀ Deheej~~ ~~ßeer YeieJeevegJeeÛe~~ ßegefleefJeøeefleheVee les Ùeoe mLeemÙeefle efve§euee~ meceeOeeJeÛeuee yegefæmleoe ÙeesieceJeehmÙeefme~~53~~ Yee<ee megboj Jeso keâer, ceve efJeÛeueefle vee nesefn~ yegef DeÛeue, meceeefOe os, efoJÙe Ûeslevee leesefn~~ ~~Depeg&ve GJeeÛe~~ eqmLeleøe%emÙe keâe Yee<ee meceeefOemLemÙe kesâMeJe~ eqmLeleOeer: eEkeâ øeYee<esle efkeâceemeerle JeÇpesle efkeâced~~54~~ meceeefOe ueerve cevegpe kesâ, ue#eCe yeesuees MÙeece~ yeesuele yew"le G"le efkeâefce, efkeâme Yee<ee ceW keâece~~ ~~ßeer YeieJeevegJeeÛe~~ øepeneefle Ùeoe keâeceevmeJee&vheeLe& ceveesieleeved~ DeelcevÙesJeelcevee leg„: eqmLeleøe%emleoesÛÙeles~~55~~ og:Kes<JevegefÉefie>cevee: megKes<eg efJeielemhe=n:~ JeerlejeieYeÙe›eâesOe: eqmLeefleOeerceg&efve®ÛÙeles~~56~~

ceveesOece& keâer keâecevee, ceeveJe os peye lÙeeie~ Deelce meblees<eer nes Jener, efoJÙe Ûeslevee peeie~~ ogKeer ve nes $eÙeleehe ceW, megKe ceW vee njmeeÙe~ ›eâesOe, ceesn, YeÙe cegòeâ nes, Oeerj cegveer keânueeÙe~~ Ùe: meJe&$eeveefYemvesnmleòeløeehÙe MegYeeMegYeced~ veeefYevevoefle ve Ésef„ lemÙe øe%ee øeefleef<"lee~~57~~ Ùeoe mebnjles ÛeeÙeb ketâceexÓ”eveerJe meJe&Me:~ FeqvõÙeeCeereqvõÙeeLexYÙemlemÙe øe%ee øeefleef<"lee~~58~~ MegYe heeS njmew veneR, Ie=Cee DeMegYe vee nesÙe~ Depeg&ve Ssmee Oeerj ner, hetjve %eeveer nesÙe~~ pewmes keâÚgDee Debie efvepe, Keesueefn uesle mecesš~ lewmes %eeveer FbefõÙeeb, Deheves JeMe keâj uesle~~ efJe<eÙee efJeefveJele&vles efvejenejmÙe osefnve:~ jmeJepeË jmeesÓhÙemÙe hejb Â„dJee efveJe&leles~~59~~ ÙeÙelees ¢eefhe keâewvlesÙe heg®<emÙe efJeheef§ele:~ FeqvõÙeeefCe øeceeLeerefve njeqvle øemeYeb ceve:~~60~~ Yeesie lepes meye osnOej, ceve ner ceve ueueÛeeÙe~ Gòece jme keâe heeve keâj, DeÛeue Yeiele nes peeÙe~~ Depeg&ve Deheveer FbefõÙeeb, neseEn yeÌ[er yeueJeeve~ %eeveer peve keâe ceve njW, ÚesÌ[W leerKes yeeve~~ leeefve meJee&efCe mebÙecÙe Ùegòeâ Deemeerle celhej:~ JeMes efn ÙemÙeseqvõÙeeefCe lemÙe øe%ee øeefleef<"lee~~61~~ OÙeeÙelees efJe<eÙeevhegbme: me”mles<ethepeeÙeles~ me”lemeÀeeÙeles keâece: keâeceel›eâesOeesÓefYepeeÙeles~~62~~ JeMe ceW keâj efvepe FbefõÙeeb pees efvele mebÙece nesÙe~ cegPes meeQhe meye Ûeslevee, Dešue yegefæ peve meesÙe~~ ceeveJe eEÛeleve Yeesie mes, ueesYe øeieš nes peeÙe~ ueesYe pevce os keâece keâes, keâece ›eâesOe øeiešeÙe~~

¬eÀceMe: {díd à{gÕ J«§W lr_X²^JdX² JrVm H$m gab {h§Xr Xmohm~ _~ AZwdmX J«§W h¡ gab JrVm. n§. AO` ^Å>mMm`© Ûmam {b{IV Je efJepeÙe ÙeeoJe Éeje mebHeeefole Fme J«§W keâes àmá H$aZo Ho$ {bE 8691978699 na g§nH© {H$`m Om gH$Vm h¡.

pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 28

keÀefj³ej

12keerb meeFbme kesâ yeeo Meeveoej keâefjÙej

< oerhekeâ Ùeeoke efveosMekeâ, HeâeGC[sMeve Heâe@j [skes}h[ FefC[Ùee

mee

Fbme mšêrce mes 12keerb keâjves kesâ yeeo Dekeâmej mšt[sbšdme [e@keäšj Ùee FbpeerefveÙej yevevee Ûeenles nwb. kenerb, kegâÚ Ssmes Yeer mšt[sbšdme nwb pees [e@keäšj, FbpeerefveÙej lees yevevee venerb Ûeenles }sefkeâve Gvnsb Fmekesâ De}ekee otmeje keâesF& DeehMeve Yeer mecePe cesb venerb Deelee nw Deewj keâefjÙej keâes }skeâj keâbHeâdÙetpe jnles nwb. Deme} cesb meeFbme Skeâ yengle yeÌ[er mšêrce nwb efpemecesb Skeâ Ùee oes venerb yeefukeâ {sjesb efkekeâuhe ceewpeto nwb. nce Ùeneb hej Deehekeâes kegâÚ Ssmes ner DehMebme kesâ yeejs cesb yelee jns nwb pees Deehekeâes Deheves keâefjÙej cesb Skeâ De}ie cegkeâece neefme} keâjves cesb ceoo keâjsbies. vewvees-šskeävees}e@peer iueesye} FveHeâe@ce&sMeve Fbkeâ keâer efjmeÛe& kesâ cegleeefyekeâ, 2018 lekeâ vewvees šskeävees}e@peer Fb[mšêr kesâ 3.3 efšêf}Ùeve [e@}j lekeâ hengbÛeves keâer Gcceero nw. vewmkeâe@ce kesâ cegleeefyekeâ 2015 lekeâ Fmekeâe keâejesyeej 180 Dejye [e@}j mes yeÌ{keâj 890 Dejye [e@}j nes peeSiee. Ssmes cesb Fme Heâeru[ cesb 10 }eKe heÇesHeâsMeveume keâer pe™jle nesieer. 12keerb kesâ yeeo vewvees šskeävees}e@peer cesb yeerSmemeer Ùee yeeršskeâ Deewj Gmekesâ yeeo

pegueeF& 2016

Fmeer meypeskeäš cesb SceSmemeer Ùee Scešskeâ keâjkesâ Fme #es$e cesb Meeveoej keâefjÙej yeveeÙee pee mekeâlee nw mhesme meeFbme Ùen yengle yeÇe@[ Heâeru[ nw. Fmekesâ lenle keâe@mcees}e@peer, mšs}j meeFbme, huewvesšjer meeFbme, Smšêsvee@ceer pewmes keâF& Heâeru[dme Deeles nwb. Fmecesb leerve mee} keâer yeerSmemeer Deewj Ûeej mee} kesâ yeeršskeâ mes }skeâj heerSÛe[er lekeâ kesâ keâesme&spe Keeme leewj hej Fmejes Deewj yesbie}g® efmLele IISC cesb keâjeS peeles nwb. Smšês-efHeâefpekeäme Deiej Deehe efmeleejesb Deewj iew}skeämeer cesb efo}Ûemheer jKeles nwb lees 12keerb kesâ yeeo Smšês-efHeâefpekeäme cesb jesceebÛekeâ keâefjÙej yevee mekeâles nwb. Fmekesâ ef}S Deehe Ûeensb lees heebÛe mee} kesâ efjmeÛe& DeesefjSbšs[ heÇesieÇece (SceSme Fve efHeâefpekeâ} meeFbme) Deewj Ûeej Ùee leerve mee} kesâ yewÛe}me& heÇesieÇece (yeerSmemeer Fve efHeâefpekeäme) cesb S[efceMeve }s mekeâles nwb. SmšêsefHeâefpekeäme cesb [e@keäšjsš keâjves kesâ yeeo mšt[sbšdme Fmejes pewmes efjmeÛe& Dee@ie&sveeFpesMeve cesb meeFbefšmš yeve mekeâles nwb SvekeeÙeve&cesbš} meeFbme Fme mšêrce cesb heÙee&kejCe hej Fbmeeveer ieefleefkeefOeÙeesb mes nesves kee}s Demej keâe DeOÙeÙeve efkeâÙee peelee nw. Fmekesâ lenle Fkeâes}e@peer, ef[peemšj cewvespecesbš, keeFu[ }eFHeâ cewvespecesbš, hee@uÙetMeve keâbšês} pewmes efke<eÙe

heÌ{eS peeles nwb. Fve meYeer meypeskeäšdme cesb SvepeerDees Deewj ÙetSveDees kesâ heÇespeskeäšdme yengle lespeer mes yeÌ{ jns nwb. Ssmes cesb pee@ye keâer DeÛÚer mebYeekeveeSb nwb. kee@šj meeFbme Ùen pe} keâer melen mes pegÌ[e efke%eeve nw. Fmecesb neF[êsefceefšÙeesjes}e@peer, neF[êsefpeÙees}e@peer, [^svespe yesefmeve cewvespecesbš, kee@šj keäkee@ef}šer cewvespecesbš, neF[êsFbHeâe@ce&sefškeäme pewmes efke<eÙeesb keâer heÌ{eF& keâjveer nesleer nw. efncemKe}ve Deewj yeeÌ{ pewmeer heÇeke=âeflekeâ DeeheoeDeesb keâes osKeles ngS Fme Heâeru[ cesb efjmeÛe&me& keâer ef[ceeb[ yeÌ{ jner nw. ceeF›eâes-yeeÙees}e@peer ceeF›eâes-yeeÙees}e@peer keâer Heâeru[ cesb Sbšêr kesâ ef}S yeerSmemeer Fve }eFHeâ meeFbme Ùee yeerSmemeer Fve ceeF›eâes-yeeÙees}e@peer keâesme& keâj mekeâles nwb. Fmekesâ yeeo ceemšj ef[ieÇer Deewj heerSÛe[er Yeer keâe Dee@hMeve Yeer nw. Fmekesâ De}ekee hewjecesef[keâ}, cejerve yeeÙees}e@peer, efyensefkeÙej} meeFbme, efHeâMejerpe meeFbme pewmes keâF& Heâeru[dme nwb, efpevecesb meeFbme cesb ®efÛe jKeves kee}s mšt[sbšdme DeÛÚe keâefjÙej yevee mekeâles nwb. [sÙejer meeFbme [sÙejer heÇes[keäMeve kesâ #es$e cesb Yeejle Dence osMe nw. Yeejle [sÙejer heÇes[keäMeve cesb Decesefjkeâe kesâ yeeo otmejs mLeeve hej nw. [sÙejer šskeävees}e@peer Ùee [sÙejer meeFbme

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 29

Dev³ee³e ceW men³eesie osvee Dev³ee³e keÀjves kesÀ ner meceeve nw~ -Òesce®ebo

kesâ lenle efceukeâ heÇes[keäMeve, heÇesmesefmebie, hewkesâefpebie, mšesjspe Deewj ef[efmš^yÙetMeve keâer peevekeâejer oer peeleer nw. Yeejle cesb otOe keâer Kehele keâes osKeles ngS Fme #es$e cesb š^sb[ heÇesHeâsMeveume keâer ef[ceeb[ ye{ऩs }ieer nw. meeFbme meypeskeäš mes 12keerb keâjves kesâ yeeo mšt[sbš Dee@} Fbef[Ùee yesefmeme hej Sbš^sbme Sipeece heeme keâjves kesâ yeeo Ûeej ke<eer&Ùe mveelekeâ [sÙejer šskeävees}e@peer kesâ keâesme& cesb S[efceMeve }s mekeâles nwb. kegâÚ FbmšeršdÙetš [sÙejer šskeävees}e@peer cesb oes ke<eer&Ùe ef[hueescee keâesme& Yeer Dee@Heâj keâjles nwb. jesyeesefškeâ meeFbme jesyeesefškeâ meeFbme keâe #es$e keâeHeâer lespeer mes hee@heg}j nes jne nw. Fmekeâe Fmlescee} Fve efoveesb lekeâjeryeve meYeer #es$eesb cesb nesves }iee nw. pewmes- neš& mepe&jer, keâej Demescyeef}bie, }wb[ceeFbme. Deiej Deehe Fme Heâeru[ cesb Deevee Ûeenles nwb lees Fme #es$e mes pegÌ[s kegâÚ mhesMe}eFpesMeve keâesme& Yeer keâj mekeâles nwb. pewmes Dee@efše&fHeâefMeÙe} Fbšsef}pesbme, jesyeesefškeäme, S[keebm[ jesyeesefškeäme efmemšce. keâchÙetšj meeFbme mes mveelekeâ keâj Ûegkesâ mšt[sbšdme Fme keâesme& kesâ ef}S ÙeesiÙe ceeves peeles nwb. jesyeesefškeâ cesb SceF& keâer ef[ieÇer neefme} keâj Ûegkesâ mšt[sbšdme keâes Fmejes pewmes heÇefleef…le mebmLeeve cesb efjmeÛe& kekeâ& keâer veewkeâjer efce} mekeâleer nw. << ÙeogkebMe ieewjke meceepe kesâ yeÛÛeesb kesâ ef}S ‘keâefjÙej' keâe}ce Ûeuee jne nw~ Fme he=… hej nj cenerves Ùegkee/keâefjÙej hej veF&-veF& peevekeâeefjÙeeb Ghe}yOe keâjeF peeSBieer~ Deehe Fmemes pegÌ[er Deewj DeefOekeâ peevekeâeefjÙeesb kesâ ef}S ncesb ces} (jayyaduvansh@gmail.com) Yeer keâj mekeâles nw~ Deehekeâe ceeie&oMe&ve keâe@chešerMeve hejer#eeDeesb kesâ efkeMes<e peevekeâej ke ÙetefvekeMe&} mesbšj Heâe@j Skeäme}sbme (efouueer) kesâ me}enkeâej efveosMekeâ oerhekeâ Ùeeoke keâjsbies~ Fvemes ceesyeeF&} vebyej 9599911927 hej meerOes mebhekeâ& keâj mekeâles nw~ -mebheeokeâ

peevesb cesef[keâ} še@keämeerkeâes}e@peer cesef[keâ} še@keämeerkeâes}e@peer, še@keämeerkeâes}e@peer keâer kees yeÇebÛe nw efpemes efHeâefpeefMeÙeve Éeje Dee@hejsš efkeâÙee peelee nw. cesef[keâ} še@keämeerkeâes}e@peer keâe Heâeskeâme [eÙeiveesefmeme, cesef[kesâMeve, heÙee&kejCe kesâ penjer}s še@keämeerve keâer jeskeâLeece Deewj cewvespecesbš hej neslee nw. še@keämeerkeâes}e@peer cesb ceveg<Ùe, heMeg, heewOeesb Deewj heÙee&kejCe hej penjer}er Ûeerpeesb keâer kepen mes nesves kee}esb vegkeâmeeveesb kesâ heÇYeeke keâe DeOÙeÙeve keâjlee nw. Fvekeâe keâece kesâefcekeâ}, vegkeâmeeveoeÙekeâ iewmeesb kesâ FHeâskeäš keâer mš[er keâjvee nw. penjer}s heoeLee&sb Deewj jsef[SMeve keâe }esieesb hej keäÙee heÇYeeke heÌ[ jne nw Fmekeâe efvejer#eCe še@keämeerkeâe@}e@efpemš ner keâjles nwb. keâneb efce}sieer veewkeâjer Heâe@jsbefmekeâ še@keämeerkeâes}e@peer cesb Yeer pee@ye kesâ keâF& ceewkesâ nwb. Heâe@jsbefmekeâ še@keämeerkeâes}e@peer Skeâ šerce nesleer nw pees ›eâeFce keâer FbkesmšeriesMeve keâjleer nw. Fmekesâ De}ekee Deehe Heâecee&mÙegefškeâ}, kesâefcekeâ}, SieÇerkeâuÛej}, keâe@mcesefškeâ, Skesâ[efcekeâ FbefmššdÙetš, iekeve&cesbš SpesbefmeÙeesb, še@keämeerkeâes}e@peer }wyme cesb Yeer veewkeâjer hee mekeâles nwb. keâneb mes keâj mekeâles nwb keâesme& [e@ yeer Deej jeke Debyes[keâj Ùetefvekeefme&šer, Gllej heÇosMe Fbef[Ùeve FbmšeršdÙetš Dee@Heâ še@keämeerkeâes}e@peer efjmeÛe&, }KeveT Fbef[Ùeve kesšefjvejer efjmeÛe& FbefmššdÙetš, yejs}er peeefceÙee nceoo&, efouueer mesbš^} [^ie efjmeÛe& FbefmššdÙetš, }KeveT efkeâleveer nesieer mew}jer še@keämeerkeâes}e@peer cesb SceSmemeer keâjves kee}s keâwbef[[sšdme 20,000 mes 30,000 ®heS mew}jer heerpeer keâwbef[[sšdme: 50,000 ®heS keâer mew}jer SceyeeryeerSme keâwbef[[sšdme: 1,00000 ®heS keâer mew}jer lekeâ keâcee mekeâles nwb.

e š k š p k k š

Premsagar Yadav Mob.: 9867814873

Y.P. Product

Mfg. All kind of Immitation Jewellery Shop No. 28, Tulsi Shopping Centre, Anand Road, Opp Rly Station, Malad (W), Mumbai- 64

pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 30

Deebieve

Ûesnjs keâe ße=bieej

megefce$ee efmebn

yemes hen}s DeeKeesb hej nukeâe DeeOeej jbie }ieeSb, efHeâj DeebKeesb kesâ yeenjer keâesveesb hej cew®ve Mes[es }ieeSb, efHeâj Gmeer hej [ekeâ& yeÇeGve Mes[ess }ieeSb~ DeebKeesb kesâ Ghej Deewj Yekeesb kesâ veerÛes neF&}eFšj pe™j }ieeSb~ Yekeesb keâes HeâeFve keâjves kesâ ef}S yeÇMe mes yeÇeGve DeeF&Mes[es }ieeSb~ DeeFMew[es kesâ yeeo Ùeefo ogunve keâer DeeF& }wMespe n}keâer nwb lees Deeefše&fHeâefMeÙe} DeeF&}wMespe iuet keâer meneÙelee mes }ieekeâj efÛehekeâe oskesb Deewj metKeves hej keešjhetÇHeâ DeeF&}eFvej }ieeSb~ DeebKeesb cesb mceeskeâer }gkeâ DeebKeesb cesb mceeskeâer }gkeâ }eves kesâ ef}S DeebKeesb kesâ yeenjer keâesveesb hej [ekeâ& yuet keâ}j keâe Mew[es LeesÌ[e efLekeâ }ieeSb~ Ùen pe®jer venerb efkeâ Deehe [^wme mes keâ}j keâer ef}heefmškeâ ner }ieeSb~ Deiej Deehe [^wme mes De}ie keâ}j keâer ef}heefmškeâ ke DeeFMew[es }ieeSbieer lees }gkeâ Deewj pÙeeoe GYej keâj DeeSiee~ DeebKeesb kesâ keešj }eFve SefjÙee cesb yeÇMe mes keâepe} }ieeSb efHeâj DeeF}wMespe hej keešjh™Heâ cemekeâeje }ieeSb~ keâbštefjbie Ûesnjs keâes Meehe& efoKeeves kesâ ef}S veespe,Ûeerkeäme ke Ûesnjs keâer keâbštefjbie keâjsb~ Fmekesâ ef}S [ekeâ& yesme keâes efHeâbiej cesb }skeâj veespe kesâ oesveesb Deesj }ieeSb Deewj DeÛÚer lejn mes yuew[ keâjsb~ efHeâj veespe kesâ efceef[}

pegueeF& 2016

mewkeäMeve cesb }eFš yesme }ieeSb Deewj Ûeerkeäme yeesvme keâes Yeer neF&}eFš keâjsb~ Deiej Heâsme yeÌ[e nw lees keâbštefjbie keâjkesâ Gmes Úesše efoKeeÙee pee mekeâlee nw~ ef}hekeâ}j ef}he keâ}j Deheveer lkeÛee mes ces} Keelee Ûegve mekeâleer nwb~ nukesâ efmkeâve šesve kesâ meeLe meeHeäš, heerÛe Deewj Deewjsbpe Mes[ efcekeäme keâjkesâ }ieeSb~ Fmemes HeâÇsMe }ggkeâ efce}siee~ meebke}er lkeÛee nes lees yespe Deewj yeÇeGve keâes efcekeäme keâjkesâ }ieeSb,MeeFefvebie kesâ ef}S iueewme }ieeSb~ iueewmeer ceskeâDehe yeÇeF[} ceskeâDehe lees [ekeâ& neslee nw hej Deye cewš kesâ mLeeve hej efMecej }gkeâ kesâ ef}S iueewmeer ceskeâDehe Skeâ yeej efHeâj }esieesb keâer hemebo yevelee pee jne nw~ "b[ kesâ meceÙe kewš }gkeâ kee}e ceskeâDehe Ketyemetjle }ielee nw, kenerb ieefce&Ùeesb cesb keešjøetHeâ ceskeâDehe DeÛÚe jnlee nw~ kegâ} efce}ekeâj Deye HeâwMeve n}keâer MeeFefvebie Deewj HeâÇsMe }gkeâ keâe nw~ peneb lekeâ nes mekesâ ceskeâDehe keâes heÇes[keäš keâe keâce mes keâce GheÙeesie keâjsb~ Deepekeâ} vesÛegj} }gkeâ pÙeeoe hemebo efkeâÙee pee jne nw~ yueMej keâe Ûegveeke yueMej }ieeves mes hen}s yueMej keâe mener Ûegveeke keâjvee yengle pe®jer nw~ efove Deewj jele kesâ ef}S De}ie De}ie Mes[dme Ûegvesb~ efove cesb yespe, heerÛe Deewj yesyeer efhebkeâ DeÛeÚs jnles nw Deewj jele cesb [ekeâ& keâ}j n}kesâ efMecej kesâ meeLe Ûe}les nw~ yueMej, ›eâerce, Ùee ef}efkeäke[ oesveesb lejn keâe neslee nw~ Deehe keâe[& Mes[dme

kesâ efnmeeye mes Mes[dme venerb Kejerosb, keäÙeesbefkeâ Ûesnjs hej }ieeves kesâ yeeo Fmecesb keâeHeâer Deblej efoKeeF& oslee nw~ Fmes Deheveer nLes}er keâer G}šer lejHeâ }ieekeâj šwmš keâjsb Ùee neLe hej }ieekeâj osKesb~ Ûeerkeäme ceskeâDehe yueMej }ieeves kesâ ef}S }eFš efhebkeâ keâ}j Ûeerkeäme hej }ieekeâj DeÛÚs mes yuewef[bie keâjsb~ efHeâj yueMej iee}esb kesâ mesbšj hej ner }ieeSb, Fmes veerÛes lekeâ ve Heâw}eSb~ Fmemes Heâsme Depeerye }ielee nw, efHeâj Fme hej }tpe heeG[j }ieeSb, yueMej }ieeves kesâ yeeo ken ieew[er Deewj hesÛeer venerb }ieevee ÛeeefnS~ ken vesÛegj} efoKevee ÛeeefnS, kejvee Ùen Ûesnjs kesâ hetjs }gkeâ keâes Kejeye keâj oslee nw~ yueMej }sles keòeâ Deheveer lkeÛee kesâ heÇkeâej keâes OÙeeve cesb jKesb Deewj Gmekesâ ef}S GheÙegòeâ yueMej ner }sb~ HeâsÙej efmkeâve kesâ ef}S heerÛe,efhebkeâ ke yespe keâ}j yueMej~ šwb[ efmkeâve kesâ ef}S Deewjsbpe,cew™ve,heerÛe ke keâesj} yueMej~ Ùe}es efmkeâve šesve kesâ ef}S keece& yeÇeGve, keece& efhebkeâ ke Deeceb[ yueMej~ meekeOeeveer 1. efmkeâve [^eF& Ùee veewce&} nes lees kesâkeâ Mes[dme Ùee ›eâerceer Mes[dme kee}s yueMej Ûegvesb~ 2. Dee@Ùe}er efmkeâve kesâ ef}S heeG[j yueMej yesmš nesles nw~ 3. yueMej kesâ yeeo š^ebmeuÙetMeve heeG[j }ieeSb leeefkeâ yeÇeFšvesme LeesÌ[er keâce nes peeS~ 4. Deiej HeâeGb[sMeve venerb }ieeleerb lees ef}efkeäke[ Ùee ›eâerceer yueMej }ieeSb~ hetje ceskeâDehe nesves kesâ yeeo ceskeâDehe efHeâkeämeÛej mheÇs Ûesnjs hej LeesÌ[er otj mes [e}sb~ Fmemes ceskeâDehe pÙeeoe meceÙe kesâ ef}S efHeâkeäme nes peeSiee~ yee@[er cesb MeeFve kesâ ef}S yee@[er hee@ef}efMebie heeG[j Keg}s SefjÙee, neLe, ie}s Deeefo hej }ieeSb~ efyeboer Heâsme kesâ Devegmeej Ûesnjs hej efyeboer }ieeSb, yeÇeF[} efyeboer peje De}ie nškeâj nesleer nw~ Deiej, Ûesnje iees} nw lees }byeer, }byee nw lees iees} Deewj Deiej Ûeewkeâesj nw lees efkeâmeer Yeer lejn keâer ef[peeFvej efyeboer }iee mekeâleer nw~ pkew}jer ceskeâDehe Deeefš&mš jsveg ceensMkejer ves yeleeÙee efkeâ ogunve

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 31

yegjs J³eefÊeÀ keÀe DevegkeÀjCe keÀjkesÀ ner otmeje Yeer yegje keÀece keÀjves ueielee nw~ -heb®eleb$e

keâer efHeâiej kesâ efnmeeye mes ner pkew}jer keâe ÛeÙeve keâjsb~ HeâwMeve keâer lejHeâ cele Yeeiesb, ogunve keâer pkew}jer keâe peye Yeer Ûegveeke keâjssb lees Fme hej OÙeeve osb efkeâ Gmekeâer ieo&ve Úesšer lees venerb nw~ Deiej, Úesšer nw lees Gmes pÙeeoe nwkeer pkew}jer venerb henveeSb~ Fmemes Heâsme yeÌ[e }iesiee, }byeer iejove kee}er ogunve keâes nwkeer pkew}jer henvee mekeâles nw~ efpeme ogunve kesâ keâbOes ÛeewÌ[s nw Gmes Yeer nwkeer pkew}jer henvee mekeâles nwb~ pkew}jer [^sme mes Ùee [^sme kesâ yee@[&j keâer SsbyeÇesÙe[jer mes cewÛe keâj mekeâles nwb~ yeÇeF[} nsÙejmšeF} nsÙej Sskeämeheš& cecelee DeesefveÙee} kesâ Devegmeej, meyemes hen}s kesâMeesb keâes Mesbhet mes kee@Me keâj}sb, efHeâj Gvnsb [^eF& keâjsb~ kesâMeesb keâes hejHeâskeäš }gkeâ osves kesâ ef}S Gvekeâer heÇsefmebie keâjsb efHeâj kesâMeesb cesb cetme }ieeSb~ Fmekesâ yeeo

ngS kesâMeesb keâes heerÚs heesveer cesb }hesš oskesb Deewj efheve

mes mewš keâj osb~ Deye Deeies keâer Skeâ Skeâ }š }skeâj yeerÛe keâer ceebie efvekeâe}sb Deewj Deie} yeie} oesveesb lejHeâ efheve mes mewš keâj osb~ Deye heesveer cesb Deeefše&fHeâefMeÙe} kesâMe }iee Ûeesšer ietbLesb~ ogunve keâes }byeer hejebos kee}er Ûeesšer megboj }ieleer nw~ Fmekesâ ef}S Gmekeâer Ûeesšer cesb 2 Deeefše&fHeâefMeÙe} kesâMe kee}er ÛeesefšÙeeb }ieekeâj ietbLesb~ efHeâj, Gmecesb hejeboe Ûeesšer kesâ meeLe }ieeSb Deewj Gmes Yeer Ûeesšer kesâ meeLe ietbLesb~ Deye hetjer Ûeesšer cesb mheÇs [e}sb Deewj Ûeesšer kesâ efvekeâ}s ngS kesâMeesb keâes efheve mes mewš keâjsb efHeâj Ûeesšer cesb nsÙej Sskeämewmejerpe }iee osb~ Deiej ogunve kesâ meeceves kesâ kesâMe n}kesâ nwb Ùee mkeâwuhe efoKe jne nw lees ef›eâefhebie ceMeerve mes ÚesšsÚesšs

kesâMe ef›eâhe keâj}sb, Fmemes Deeies kesâ kesâMe Ieves }iesbiess~ Deye mš^sš kesâMeesb keâer peien IebIeje}s kesâMe hemebo efkeâS pee jns nw, Fve efoveesb ogunve nwkeer nsÙejmšeF} hemebo venerb keâjleer, keäÙeesbefkeâ ogunve keâe efmej heuuet mes {kesâ nesves kesâ keâejCe Gmekeâe nsÙejmšeF} kewmes ner vepej venerb Deelee~ Ssmes kesâMeesb cesb }eFšmšeF} oskeâj vesÛegj} }gkeâ keâes GYeeje pee mekeâlee nw~ nsÙejmšeF} kesâ yeeo kesâMeesb hej efiuešj mheÇs [e}sb, Fmemes kesâMe MeeFve keâjles nwb~ t

ÙeogkebMe ieewjke keâes Ùeeoke heefjkeej kesâ Ssmes heÇefleYeekeeve yeÛÛeesb keâer DeekemÙekeâlee nw pees, }sKeve ke keâ}e kesâ #es$e cesb ™Ûeer jKeles nesb~ MeerIeÇ Meg™ nes jns ' vevns keâ}ce' keâe}ce kesâ ef}S Ùeeoke heefjkeej kesâ yeÛÛes-yeefÛÛeÙeesb kesâ }sKe-keâefkeleeÙesB Deecebef$ele nw~ DeÛÚs }sKe, keâefkeleeDeesb ke keâneefveÙeesb hej heÇeslmeenve hegjmkeâej efoS peeves keâer Yeer kÙekemLee nw~ Deehe Deheves }sKe ncesb ces} keâjsb~ jayyaduvansh@gmail.com

- mebheeokeâ ÙeogkebMe ieewjke

hen}er efkeâvvej ojesiee leefce}vee[g keâer ÙetefveHeâe@c[& meefke&me efj›eâtšcesbš yees[& (šerSveÙetSmeDeejyeer) keâer hejer#ee cesb efjpeskeäš nesves

kesâMeesb keâer mesbšj heeefš&bie keâjsb Deewj FÙej št FÙej Skeâ mewkeäMeve efvekeâe}sb~ heerÚs kesâMeesb keâer veerÛeer heesveer yeveeSb, efHeâj mes kesâMeesb cesb mheÇs [e}sb~ Deye ›eâeGve SefjÙee cesb Deeefše&fHeâefMeÙe} mšefHeâbie }ieeSb Deewj Gmes yee}efheve mes DeÛÚer lejn mes mewš keâjsb~ efHeâj Deeies kesâ kesâMeesb keâes LeesÌ[eLeesÌ[e 90 ef[ieÇer hej }skeâj yewkeâ keâewefyebie keâjsb Deewj Gmes mšefHeâbie kesâ Ghej }s peekeâj heerÚs keâer lejHeâ mewš keâjsb~ Skeâ Skeâ meskeäMeve keâes yeskeâ keâesefyebie kesâ meeLe hejHeâwkeäš yeveeles ngS efHeâj mšefHeâbie hej mheÇs keâjsb Deewj keâewbye mes hejHeâwkeäš yeveeleer peeSb~ mšefHeâbie kesâ yeÛes

kesâ yeeo Yeer 25 ke<eer&Ùe š^ebmepewb[j efheÇeflekeâe ÙeMeerveer ves nej venerb ceeveer~ Deye Gvnsb me}sce cesb meyeFbmheskeäšj (SmeDeeF&) kesâ leewj hej [dÙetšer mebYee}ves keâe Dekemej efce}e nwb~ efheÇeflekeâe keâes Gvekesâ pesb[j keâer kepen mes

DeÙeesiÙe efkeâÙee ieÙee Lee~ Fmekesâ yeeo Gvnsb Deheves nkeâ kesâ ef}S keâevetveer }Ì[eF& }Ì[veer heÌ[er~ Fme }Ì[eF& kesâ yeeo ken hen}er šêbmepesb[j ceefn}e yeve ieF& nwb, efpevnsb leefce}vee[g hegef}me Heâesme& cesb Meeefce} efkeâÙee ieÙee nw~ Gvnsb iele 16 Heâjkejer keâes efveÙegefòeâ he$e meewbhee ieÙee~ ceeref[Ùee cesb DeeF& efjheesš& kesâ cegleeefyekeâ, efheÇeflekeâe ves 2015 cesb šerSveÙetSmeDeejyeer keâer lejHeâ mes 1,087 heesmšdme efvekeâe}ves hej SmeDeeF& yeveves kesâ ef}S Deekesove efkeâÙee Lee~ }sefkeâve Gvekesâ Deekesove keâes pesb[j keâwšsiejer cesb efHeâš vee nesves kesâ keâejCe Keeefjpe keâj efoÙee ieÙee~ Gvnesbves Fme ceece}s keâes ceõeme neF&keâesš& cesb hesMe efkeâÙee~ efpemecesb DeeefKejkeâej keâne ieÙee efkeâ hegef}me cesb meye-Fbmheskeäšj kesâ leewj hej šêbmepesb[me& Yeer Yeleer& kesâ ef}S ÙeesiÙe nwb~ Fmekesâ yeeo Gvnsb ef}efKele hejer#ee cesb yew"ves efoÙee ieÙee~ keâesš& ves yees[& keâes Yeer šêbmepesb[me& keâes Yeer leermejer ßesCeer kesâ leewj hej Meeefce} keâjves kesâ ef}S keâne nw~

pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 32

³eogJeelee&

efheÚ}s efoveesb Yeeshee} jepeYekeve cesb DeeÙeesefpele Skeâ keâeÙe&›eâce kesâ oewjeve heÇKÙeele Ùeeoke Ùegkee cenemeYee kesâ Deeieje efpe}e DeOÙe#e }#edceCe kegâceej Ùeeoke Denerj MeeŒeerÙe ieeÙekeâ hebef[le hejceevevo Ùeeoke keâes Mee} ßeerHeâ} oskeâj mecceeve keâjles jsefpecesbš yeveeves keâer ceebie keâes }skeâj Deeieje efpe}e DeefOekeâejer kesâ nebLeesb je<š^heefle ceneceefnce jepeÙehee} ßeer jecevejsMe Ùeeoke~ keâes %eeheve meewbheles~ meeLe cesb cenemeYee kesâ DevÙe heoeefOekeâejer~

SveÙetyeermeer keâer efouueer keâefcešer keâer yew"keâ mechevve veF& efouueer~ efheÚ}s cenerves ÙeneB kesâ veeLe& SkesvÙet cesb je<š^erÙe efheÚÌ[e keie&, DevegmetefÛele peeefle pevepeeefle Skeb DeuhemebKÙekeâ cenemebIe keâer yew"keâ ßeerceleer Gce}sMe Ùeeoke keâeÙe&keâejer DeOÙe#e keâer DeOÙe#elee cesb mebcheve ngF&~ yew"keâ cesb leceece Yeejleke<e& kesâ }esieesb ves Yeeie ef}Ùee~ meyemes hen}s SveÙetyeermeer kesâ pevceoelee mke. ÛeewOejer yeÇåceheÇkeâeMe kesâ 98 kesb pevce efokeme hej meYeer meomÙeesb ves heg<he Deefhe&le keâj Gvekesâ ceneve keâeÙe&esb keâes Ùeeo efkeâÙee~ yew"keâ cesb ßeer pes Sve efmebn meerefveÙej GheeOÙe#e, ßeer Yeiekeeve Ùeeoke meerefveÙej GheeOÙe#e ves SveÙetyeermeer kesâ efheÚ}s keâeÙe&esb hej heÇkeâeMe [e}e ßeerceleer ke=â<Cee Ùeeoke, ßeer oskesvõ Ùeeoke, Deefve} FbpeerefveÙej ke ef$eYegkeve efmebn ves SveÙetyeermeer keâer meomÙelee keâes yeÌ{ves keâer Deheer} keâer~ SveÙetyeermeer kesâ leceece Yeejleke<e& kesâ cenemeefÛeke ßeer

jeceolle Ùeeoke ke megvesnjer }e} ves efyevee keâece keâjves kee}esb keâes yeenj keâe jemlee efoKeeves keâer yeele keâer~ ÛeewOejer yeÇåceheÇkeâeMe kesâ megheg$e ÛeewOejer megjsMe ves [er heer Ùeeoke Éeje ef}Keer ieF& hegmlekeâ meYeer keâes Yesbš efkeâÙee Deewj mebie"ve keâes cepeyetle yeveeves keâer Deheer} keâer~ ßeer }e} efmebn KejKeÌ[er ves 11 Deiemle keâes ÛeewOejer yeÇåceheÇkeâeMe keâer cetefle& kesâ DeveekejCe cesb hetje menÙeesie keâjves keâer Deheer} keâer~ Fme keâeÙe&›eâce keâes meHeâ} yeveeves cesb ßeer cegkesâMe Ùeeoke DeOÙe#e efouueer heÇosMe, ßeer efke›eâce Ùeeoke, ßeer megveer} Ùeeoke, ßeer Yeiekeeve, mejpeerle, meblejece heÇpeeheefle, censbõ hebÛee} ke SveÙetyeermeer kesâ leceece heoeefOekeâeefjÙeesb ke keâeÙe&keâle&eDeesb ves Dehevee cenlkehetCe& Ùeesieoeve efoÙee~

Gllej heÇosMe heÇkeeme kesâ oewjeve peewvehegj (ceefÌ[Ùeentb) kesâ Gheefpe}eefOekeâejer ßeer jecekesâMe Ùeeoke keâes ‘ÙeogkebMe ieewjke' heef$ekeâe Yesbš keâjles mebheeokeâ efkepeÙe heÇKÙeele MeeŒeerÙe ieeÙekeâ ke kegâceej ievOeke& kesâ efMe<Ùe Ùeeoke~ meeLe cesb DeefOekeòeâe ßeer jeceÙeMe Ùeeoke, ßeer hebef[le hejceevevo Ùeeoke keâes ‘ÙeogkebMe ieewjke' heef$ekeâe meke&peerle Ùeeoke, ßeer heÇoerhe hešs} ke ßeer Yesbš keâjles mebheeokeâ efkepeÙe Ùeeoke~ }e}yeneogj Ùeeoke~ 32

pegueeF& 2016

oeoje Skeb veiej nkes}er leLee oceCe Skeb oerke kesâ veS DeeF&. peer. heer. kesâ ™he cesb cesIevee Ùeeoke ves mebYee}e Dehevee keâeÙe&Yeej~ cesIevee hegjs osMe Yej keâer ceefn}eDeesb kesâ ef}S Skeâ heÇsjCeeŒeesle yeve ieF& nw~ Fleves keâce GceÇ cesb DeeF&. peer. heer. keâe heoYeej keâes mebYee} }er nwb~ cesIevee keâes neefo&keâ yeOeeF& MegYekeâeceveeÙesb~

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:55 PM Page 33

efpeveceW veceÏlee veneR Deeleer, Jes efJeÐee keÀe hetje meoghe³eesie veneR keÀj mekeÀles~ -cenelcee ieebOeer

efheÚ}s efoveesb Ùeeoke meceepe š^mš keâer Deesj mes DeeÙeesefpele Skeâ keâeÙe&›eâce cesb }KeveT Ùee$ee kesâ oewjeve }KeveT meceepekeeoer heešer& keâeÙe&e}Ùe cesb Yeespehegjer GheefmLele DeefleefLeÙeesb keâe melkeâej keâjles š^mš kesâ heoeefOekeâejer ke cebÛe hej ieeÙekeâ meblees<e Ùeeoke ceOegj keâe mecceeve keâjles keâwefyevesšceb$eer ßeer Dejefkebo efmebn GheefmLele DeefleefLeieCe~ ieeshe~ meeLe ces heÇosMe meefÛeke jcesMe efmen Ùeeoke~

iegpejele kesâ Debpeej cesb 26 petve keâes DeeÙeesefpele keâÛÚ Denerj meceepe kesâ Yeespehegjer ieeÙekeâ meblees<e Ùeeoke ceOegj }KeveT kegâkeâjw} ces vesleepeer ceg}eÙece efmebn keâeÙe&›eâce cesb GheefmLele pevemecegoeÙe keâes mecyeesefOele keâjles kesâbõerÙe ceb$eer jeke Ùeeoke kesâ keâeÙe&›eâce ces ke=#eejesheCe keâjles ngS meeLe cesb nwb meceepekeeoerheešer& kesâ Fbõpeerle efmebn~ heÇosMe meefÛeke Skeb keâeÙe&keâle&e ke mkegâ}er yeÛÛes~

peÙe ßeer ke=â<Ce HeâeGb[Ms eve, ceerje YeeÙeboj Éeje oskesvõ Ùeeoke kesâ ceeie&oMe&ve cesb YeeFboj Skeâ peg}eF& keâes ceOÙe heÇosMe kesâ jepeÙehee} ßeer jecevejsMe Ùeeoke kesâ pevce efove kesâ hetke& ces yewbkeâ ke js} Yeleer& keâer lewÙeejer keâj jns yeÛÛeesb keâes cegHeäle cesb ceeie&oMe&ve ke Dekemej jepeYekeve cesb DeeÙeesefpele keâeÙe&›eâce cesb Deheves ceOegj mkej keâe jmeheeve keâjeles keâesefÛebie efoÙee pee jne nw~ oskesvõ Ùeeoke mes Fme vebyej hej mebhekeâ& efkeâÙee pee mekeâlee heÇKÙeele MeeŒeerÙe ieeÙekeâ ke kegâceej ievOeke& kesâ efMe<Ùe hebef[le hejceevevo Ùeeoke~ nw- 9004448176 .

pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:56 PM Page 34

gXñ`Vm \$m°_© ³eogJebMe ieewjJe ceeefmekeÀ Heef$ekeÀe keÀe meom³e yeve DeeHe Yeer ³eeoJe meceepe keÀer ieewjJece³eer peevekeÀeefj³eeW mes DeJeiele nes mekeÀles nQ~ veece Helee/DeeJeeme HeÀesve vebyej Helee keÀe³ee&ue³e ceesyeeFue vebyej pevce efleefLe efJeMes<e Jeeef<e&keÀ meom³elee Jeeef<e&keÀ meom³elee oes Je<e& Heeb®e Je<e& DeepeerJeve

F& -cesue pevce mLeeve 1000/-©He³es (jefpemì[& [ekeÀ mes ÒeeHle keÀjsb) 300/-©He³es 500/-©He³es veesš : Heef$ekeâe meeOeejCe [ekeâ mes Yespeer peeSieer~ kegâefjÙej DeLeJee 1100/-©He³es jefpemš[& [ekeâ mes ceieebves Hej kegâefjÙej KeÛe& Deefleefjkeäle osvee nesiee~ 5000/-©He³es

ceQ ³eogJebMe ieewjJe ceeefmekeÀ Heef$ekeÀe keÀer................. meom³elee uesvee ®eenlee/®eenleer ntb~ MegukeÀ kesÀ ªHe ceW ©He³es............. ®eskeÀ / veieo mes Yespe jne ntb~ veesì- ®eskeÀ Yaduvansh Gaurav kesÀ veece mes yeveeSb

nmlee#ej Helee : ³eogJebMe ieewjJe ªce veb. 79, Þeer ogiee& DeeÞece ®eeue, ieebOeer veiej, kegÀjej efJeuespe, ceeuee[ (HetJe&), cegbyeF& - 400097 Mob: 9664640077 Deye osKesb RSON keâer vepej mes

DeeBKeesb keâe keât}j

RSON

Rajkumar Yadav Mob.: +(91)-9223487187 Tel.: +(022)-26869988

osMe keâe vebyej1mkeosMeer yeÇeb[

Hej GheueyOe

Yadav House, AA/11, Plot No.129, Avasthi Estate, Goregaon (E). Mumbai- 400 063. 34

pegueeF& 2016

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:56 PM Page 35

<287+ )25 6$0$-:$', 3$57<

HJ-HH'HH: NHV ¯HVM&HH P HHVOH

PHFHHSH-HHRHU +HHÉHU NHV 2-HSH-HHQNH »HHU 'HHI.HXHV0H HHR-H SHHU NH HV

SHYFHHIR-HPH NH HU

QHHIR NH 0HJ<HNH HFHYHH6E

YH-HHUYH HHR-H

PHE/HH+HNH HJ/H +H HM PHFHHSH-HHRHU +HHÊHUD *¨HM °HRV0H

ªce veb. 79, Þeer ogiee& DeeÞece ®eeue, ieebOeer veiej, kegÀjej efJeuespe, ceeuee[ (HetJe&), cegbyeF& - 400097

July 2016_Layout 1 13-Jul-2016 10:56 PM Page 36