proposamenak, Bidali hire iritziak, irudiak... xabiroi@ehi.ikastola.net www.facebook.com/xabiroi Albisteen txokoa testua: Igor Leturia JEAN GIRAUD MOEBIUS HIL DA KOMIKIGILE FRANTZIARRAK ERAGIN HANDIA IZAN DU KOMIKIAN ZEIN ZIENTZIA-FIKZIOKO ZINEMAN Martxoan hil zen, 73 urte zituela. Bi ezizenen pean egiten zuen lan, bi pertsonalitate oso ezberdinekin. Jean Giraud izenarekin Frantziako bande dessinée edo komiki klasikoak egin zituen. Horietatik ezagunenak, JeanMichel Charlieren gidoiarekin egindako Blueberry western sailekoak dira. Moebius sinadurarekin, aldiz, zientziafikzio eta fantasia surrealista egiten zuen,
ASTIBERRI, BARTZELONAKO KOMIKI AZOKAN SARITUA EGILE BERRIAREN SARIA ESKURATU DU ARGITALETXEAREN LAN BATEK Espainiako estatuko komiki-azokarik garrantzitsuenean, Bartzelonako Komiki-Azokan alegia, saritua suertatu da aurten ere Bilboko Astiberri argitaletxea. Lola Lorentek egile berriaren saria irabazi du Sangre de mi sangre lanagatik. Urtero irabazi ohi du hainbat sari, baina aurten sari kopurua bostera murriztu dute, beraz meritu handia du lortutakoak. www.astiberri.com
ASTERIX-EN BESTE BI ALBUM BERRARGITARATU DIRA EUSKARAZ GALIAKO ITZULIA ETA ASTERIX ETA KLEOPATRA ATERA DITU SALVATEK Salvat argitaletxeak jarraitzen du deskatalogatuta zeuden Goscinny eta
Uderzoren Asterixen komikiak berrargitaratzen. Ordena kronologikoari jarraitzen diote eta binaka ateratzen dituzte, beraz oraingoan Galiako Itzulia eta Asterix eta Kleopatrari tokatu zaie. http://eibar.org/blogak/e-gorblog/361
horretan eragin handienetakoa izan duen egileetako bat bihurtuz. Arzak, Le garage hermétique de Jerry Cornelius, l'Incal (Alejandro Jodorowskyren gidoiarekin)... klasikoak dira. Moebiusen eragina ez da komikira mugatzen. Zientzia fikzioan edo fantasian mugarri diren hainbat filmetan parte hartu du, storyboard-ak eginez edo kontzeptuen diseinuak eginez, hala nola Alien, Willow edo Tron. Galera handia benetan.
ville basse, atera du Frantzian Soleil argitaletxearen Quadrants zigiluan. Stéphane Piatzszekek egin du gidoia. Bestalde, Koldo Azpitartek eta Angel Unzuetak Reliques sailaren lehen albuma, La tombe de Lazare, atera dute Glénat argitaletxearekin. Xabiroi honen komikITAUN sailean elkarrizketa duzue egillekin. Eta, azkenik, Guillermo Zubiaga, AEBetan Marvelentzat lan egin duen komikilari bizkaitarrak Joanes or the Basque whaler euskal balea-arrantzari buruzko sailaren bigarren alea autoeditatu du Renoko Unibertsitatearen laguntzaz, Whale Island izenburukoa. Jarraipenen zain gaituzue! http://soleilprod.com www.glenatbd.com http://basquebooks.myshopify.com
Sanvi
MAFALDAK 50 URTE 1962AN MARRAZTU ZUEN QUINOK LEHENBIZIKOZ, ETA 1973 ARTE ATERA ZIREN BERE ZINTAK Joaquin Salvador Quinok 1962an marraztu zuen lehenengo aldiz Mafalda iragarki baterako, eta gero prentsako eguneroko zinta gisa atera zen 1964 eta 1973 bitartean. Baina hain bizitza laburra izanagatik, arrasto luzea utzi du. Haur batzuen inozentziaren ikuspegitik helduen mundua aztertuz, politika, ekonomia eta beste gai askoren kritika sakon baina ironiaz betea egiten zuen; eta hor dago bere arrakastaren gakoa.
06 MUSEO BILDUMA Harkaitz Cano eta Iñaki G. Holgado
12 AINGERU-NEGARRA Irati Jimenez eta Bruno Hidalgo
18 KOMIKITAUN elkarrizketa Angel Unzueta eta Koldo Azpitarte
SARITUTAKO LANAK ONLINE IRAKUR DAITEZKE Basauriko Pozokoetxe Kultur Etxeak antolatzen duen Ganorabako komikilehiaketaren 2012ko edizioko irabazleak erabaki dituzte: lehenengo saria Oskar Blanco eta Sergio Cardosorentzat izan
20 ARRANOTXU ZaldiEroa 50 urteren ondoren, ez dute batere gaurkotasunik galdu Mafaldaren istorioek. Beti bezain gazte jarraitzen du!
22 ZOOLA3KA Asisko, Manu Ortega, Exprai
II. KUTXA KULTUR KOMIKIA LEHIAKETA
da Fffelipe el fampiro faletudo lanagatik; bigarren saria Clément Groussaudentzat Última Miradagatik; hirugarren saria Santiago Calderón eta Ruben Encisorentzat Lo Enterrado lanagatik; eta saririk gabeko euskarazko akzesita Javier
IZENA EMATEKO EPEA EKAINAREN 30EAN ITXIKO DA ETA LANAK BIDALTZEKOA UZTAILAREN 15EAN Martxoan jarri zuten abian iazko lehen deialdiaren arrakasta ikusita. Lehiaketa, kontakizun jakin batean oinarritutako komiki bat egitean datza, eta eskainitako kontakizunari irudiak egokitzea izango da erronka nagusia. Bi kontakizun emango dira aukeran. Lehenengo saria 900 eurokoa izango da, 400 eurokoa bigarrena eta 200ekoa hirugarrena. Jasotako lan batzuk aukeratuko dira estatuan zehar banatuko den argitalpen batean ezagutzera emateko. http://www.kutxakultur.com/2012/
www.kontaizu.net
GAZTEON ALDIZKARIA musika, teknologia, sexua, literatura denbora-pasak, zinema, antzerkia, kirolak, sarea, Lorea, bertsolaritza elkarrizketak, lehiaketa…
04 AUZOMORRO
GANORABAKO 2012 LEHIAKETAK BADITU IRABAZLEAK
EUSKAL KOMIKIGILEEN ALBUM BERRIAK KALEAN IÑAKI G. HOLGADOK, ANGEL UNZUETAK ETA KOLDO AZPITARTEK FRANTZIAN, ETA GUILLERMO ZUBIAGAK AEB-ETAN Euskal komikigileek jarraitzen dute hemendik kanpo albumak argitaratzen. Iñaki G. Holgado Xabiroiko kolaboratzaileak Rétine sailaren lehenengo albuma, Guérilla dans la
Navarrorentzat Peruren Errautsak lanagatik. Lan irabazleak beraien webgunean irakur daitezke osorik. www.euskalnet.net/pozokoetxe
23 KORTSARIOEN OSTATUA Dani Fano eta Guillermo Gonzalez
31 FEDE KONTUA Alex Orbe
32 BEHIEN TARZAN Lope
HURRENGO ZENBAKIA AURTENGO URRIAN!
EDITATZAILEA: EUSKAL HERRIKO IKASTOLAK Errotazar bidea, 124 - 20018 Donostia Tel.: 943 445 108 - xabiroi@ehi.ikastola.net KOORDINATZAILEA: Dani Fano
https://www.facebook.com/pages/Kontaizu/292902314110973
EGILEAK: Joseba Beramendi, Harkaitz Cano, Dani Fano, Guillermo Gonzalez, Iñaki G. Holgado, Bruno Hidalgo, Patxi Huarte, Irati Jimenez, Adur Larrea, Igor Leturia, Jose Anjel Lopetegi,
Alex Orbe, Manu Ortega, Alex San Vicente, Arantza Sestayo, Asisko Urmeneta AZALAREN IRUDIA: Arantza Sestayo EUSKARA ZUZENTZAILEAK: Mikel Barrios, Miel A. Elustondo INPRIMATZAILEA: GERTU inprimategia.
Oñati. Tel.: 943 783 309 LEGE GORDAILUA: SS-780-2012
LAGUNTZAILEAK
proposamenak, Bidali hire iritziak, irudiak... xabiroi@ehi.ikastola.net www.facebook.com/xabiroi Albisteen txokoa testua: Igor Leturia JEAN GIRAUD MOEBIUS HIL DA KOMIKIGILE FRANTZIARRAK ERAGIN HANDIA IZAN DU KOMIKIAN ZEIN ZIENTZIA-FIKZIOKO ZINEMAN Martxoan hil zen, 73 urte zituela. Bi ezizenen pean egiten zuen lan, bi pertsonalitate oso ezberdinekin. Jean Giraud izenarekin Frantziako bande dessinée edo komiki klasikoak egin zituen. Horietatik ezagunenak, JeanMichel Charlieren gidoiarekin egindako Blueberry western sailekoak dira. Moebius sinadurarekin, aldiz, zientziafikzio eta fantasia surrealista egiten zuen,
ASTIBERRI, BARTZELONAKO KOMIKI AZOKAN SARITUA EGILE BERRIAREN SARIA ESKURATU DU ARGITALETXEAREN LAN BATEK Espainiako estatuko komiki-azokarik garrantzitsuenean, Bartzelonako Komiki-Azokan alegia, saritua suertatu da aurten ere Bilboko Astiberri argitaletxea. Lola Lorentek egile berriaren saria irabazi du Sangre de mi sangre lanagatik. Urtero irabazi ohi du hainbat sari, baina aurten sari kopurua bostera murriztu dute, beraz meritu handia du lortutakoak. www.astiberri.com
ASTERIX-EN BESTE BI ALBUM BERRARGITARATU DIRA EUSKARAZ GALIAKO ITZULIA ETA ASTERIX ETA KLEOPATRA ATERA DITU SALVATEK Salvat argitaletxeak jarraitzen du deskatalogatuta zeuden Goscinny eta
Uderzoren Asterixen komikiak berrargitaratzen. Ordena kronologikoari jarraitzen diote eta binaka ateratzen dituzte, beraz oraingoan Galiako Itzulia eta Asterix eta Kleopatrari tokatu zaie. http://eibar.org/blogak/e-gorblog/361
horretan eragin handienetakoa izan duen egileetako bat bihurtuz. Arzak, Le garage hermétique de Jerry Cornelius, l'Incal (Alejandro Jodorowskyren gidoiarekin)... klasikoak dira. Moebiusen eragina ez da komikira mugatzen. Zientzia fikzioan edo fantasian mugarri diren hainbat filmetan parte hartu du, storyboard-ak eginez edo kontzeptuen diseinuak eginez, hala nola Alien, Willow edo Tron. Galera handia benetan.
ville basse, atera du Frantzian Soleil argitaletxearen Quadrants zigiluan. Stéphane Piatzszekek egin du gidoia. Bestalde, Koldo Azpitartek eta Angel Unzuetak Reliques sailaren lehen albuma, La tombe de Lazare, atera dute Glénat argitaletxearekin. Xabiroi honen komikITAUN sailean elkarrizketa duzue egillekin. Eta, azkenik, Guillermo Zubiaga, AEBetan Marvelentzat lan egin duen komikilari bizkaitarrak Joanes or the Basque whaler euskal balea-arrantzari buruzko sailaren bigarren alea autoeditatu du Renoko Unibertsitatearen laguntzaz, Whale Island izenburukoa. Jarraipenen zain gaituzue! http://soleilprod.com www.glenatbd.com http://basquebooks.myshopify.com
Sanvi
MAFALDAK 50 URTE 1962AN MARRAZTU ZUEN QUINOK LEHENBIZIKOZ, ETA 1973 ARTE ATERA ZIREN BERE ZINTAK Joaquin Salvador Quinok 1962an marraztu zuen lehenengo aldiz Mafalda iragarki baterako, eta gero prentsako eguneroko zinta gisa atera zen 1964 eta 1973 bitartean. Baina hain bizitza laburra izanagatik, arrasto luzea utzi du. Haur batzuen inozentziaren ikuspegitik helduen mundua aztertuz, politika, ekonomia eta beste gai askoren kritika sakon baina ironiaz betea egiten zuen; eta hor dago bere arrakastaren gakoa.
06 MUSEO BILDUMA Harkaitz Cano eta Iñaki G. Holgado
12 AINGERU-NEGARRA Irati Jimenez eta Bruno Hidalgo
18 KOMIKITAUN elkarrizketa Angel Unzueta eta Koldo Azpitarte
SARITUTAKO LANAK ONLINE IRAKUR DAITEZKE Basauriko Pozokoetxe Kultur Etxeak antolatzen duen Ganorabako komikilehiaketaren 2012ko edizioko irabazleak erabaki dituzte: lehenengo saria Oskar Blanco eta Sergio Cardosorentzat izan
20 ARRANOTXU ZaldiEroa 50 urteren ondoren, ez dute batere gaurkotasunik galdu Mafaldaren istorioek. Beti bezain gazte jarraitzen du!
22 ZOOLA3KA Asisko, Manu Ortega, Exprai
II. KUTXA KULTUR KOMIKIA LEHIAKETA
da Fffelipe el fampiro faletudo lanagatik; bigarren saria Clément Groussaudentzat Última Miradagatik; hirugarren saria Santiago Calderón eta Ruben Encisorentzat Lo Enterrado lanagatik; eta saririk gabeko euskarazko akzesita Javier
IZENA EMATEKO EPEA EKAINAREN 30EAN ITXIKO DA ETA LANAK BIDALTZEKOA UZTAILAREN 15EAN Martxoan jarri zuten abian iazko lehen deialdiaren arrakasta ikusita. Lehiaketa, kontakizun jakin batean oinarritutako komiki bat egitean datza, eta eskainitako kontakizunari irudiak egokitzea izango da erronka nagusia. Bi kontakizun emango dira aukeran. Lehenengo saria 900 eurokoa izango da, 400 eurokoa bigarrena eta 200ekoa hirugarrena. Jasotako lan batzuk aukeratuko dira estatuan zehar banatuko den argitalpen batean ezagutzera emateko. http://www.kutxakultur.com/2012/
www.kontaizu.net
GAZTEON ALDIZKARIA musika, teknologia, sexua, literatura denbora-pasak, zinema, antzerkia, kirolak, sarea, Lorea, bertsolaritza elkarrizketak, lehiaketa…
04 AUZOMORRO
GANORABAKO 2012 LEHIAKETAK BADITU IRABAZLEAK
EUSKAL KOMIKIGILEEN ALBUM BERRIAK KALEAN IÑAKI G. HOLGADOK, ANGEL UNZUETAK ETA KOLDO AZPITARTEK FRANTZIAN, ETA GUILLERMO ZUBIAGAK AEB-ETAN Euskal komikigileek jarraitzen dute hemendik kanpo albumak argitaratzen. Iñaki G. Holgado Xabiroiko kolaboratzaileak Rétine sailaren lehenengo albuma, Guérilla dans la
Navarrorentzat Peruren Errautsak lanagatik. Lan irabazleak beraien webgunean irakur daitezke osorik. www.euskalnet.net/pozokoetxe
23 KORTSARIOEN OSTATUA Dani Fano eta Guillermo Gonzalez
31 FEDE KONTUA Alex Orbe
32 BEHIEN TARZAN Lope
HURRENGO ZENBAKIA AURTENGO URRIAN!
EDITATZAILEA: EUSKAL HERRIKO IKASTOLAK Errotazar bidea, 124 - 20018 Donostia Tel.: 943 445 108 - xabiroi@ehi.ikastola.net KOORDINATZAILEA: Dani Fano
https://www.facebook.com/pages/Kontaizu/292902314110973
EGILEAK: Joseba Beramendi, Harkaitz Cano, Dani Fano, Guillermo Gonzalez, Iñaki G. Holgado, Bruno Hidalgo, Patxi Huarte, Irati Jimenez, Adur Larrea, Igor Leturia, Jose Anjel Lopetegi,
Alex Orbe, Manu Ortega, Alex San Vicente, Arantza Sestayo, Asisko Urmeneta AZALAREN IRUDIA: Arantza Sestayo EUSKARA ZUZENTZAILEAK: Mikel Barrios, Miel A. Elustondo INPRIMATZAILEA: GERTU inprimategia.
Oñati. Tel.: 943 783 309 LEGE GORDAILUA: SS-780-2012
LAGUNTZAILEAK
4
GIDOIA ETA IRUDIAK: Sanvi
5
4
GIDOIA ETA IRUDIAK: Sanvi
5
6
GIDOIA: Harkaitz Cano / IRUDIAK: I単aki G. Holgado
7
6
GIDOIA: Harkaitz Cano / IRUDIAK: I単aki G. Holgado
7
8
MUSEO BILDUMA
eta abar...
8
MUSEO BILDUMA
eta abar...
10 komikITAUN
“Elkar ulertzerako bidea egiten duten pertsonaiak dira gehien interesatzen zaizkigunak”.
Koldo Azpitarte Angel Unzueta “HISTORIA EZIN DA GAURKOA EZ DEN IKUSMOLDE BATETIK INTERPRETATU”
L
ouis IX.a erregek behin betiko gurutzadarekin egiten du amets, eta kristandade guztia bat eginik behar du horretarako. Inozentzio IV.a Paparen babesaz, bi fraide domingotar bidali ditu Guillaume d’Uzés gurutzatu beteranoaren bila propaganda misio sekretu bat burutzera. Koldo Azpitartek eta Angel Unzuetak Erdi Aroko intrigazko abentura zirraragarri batean murgilduko gaituzte Lur Santura bidean: Reliques.
Orduan, gurutzadetara eramango gaituzue. Zer aurkitugu dugu? KOLDO: Berez, 1254an ez zen gurutzadarik abian, baina bi kultura kontrajarri aurkituko ditugu: batetik, kultura islamiar musulmana eta, bestetik, kultura kristaua. Komikiko talde protagonistaren kideak bi kultura horien arteko mugetan batetik bestera ibiltzen ikusiko ditugu. Duela hainbat urte, Pariseko Saint Chapellen bisita egiten, jakin nuen Louis IX.ak eraiki zuela eliza hura bere erlikiak bertan gordetzeko; eta esan nion neure buruari: hor
11
•
istorio polit bat dago. Eta talde bat kontratatu izan balu erlikia horiek biltzeko?... Arabiar Sultan bati Lignum Crucisen zati bat erosi bazion, zergatik ez zuen, bada, kontratatuko mertzenario talde bat hura lapurtzeko? Horixe izan zen abiapuntua, eta, gero, hortik tiraka, hasi nintzen gaiari buruz irakurtzen eta ikertzen. Reliques Erdi Aroko abentura da, historia-fikzioa ere bada, eta intrigazko kontakizuna. Istorio osoa, beraz? ANGEL: Frantziako merkaturako proiektu bat prestatzerakoan, alde grafikoaz aparte, oso garrantzitsua da irakurlegoarentzat interesgarriak gertatuko zaizkion osagaiak dituen pruduktua diseinatzea. Hasieratik izan dugu helburutzat horrekin guztiarekin fardel trinko bat osatzea, bai irudiaren aldetik eta bai gidoiaren aldetik, eta, azkenean, nahastura hetereogeneo eta erakargarria geratu zaigula uste dut. Horrelako proiektu bat abian jarri dezakezu ideia bat duzulako, eta, gero, ideia hori garatzen saiatzen zara. Gure kasuan ez da guztiz horrela izan. Produktua “fabrikatu” egin dugu, eta, hasierako ideia errespetatuz, merkatuan ondo funtzionatuko duten osagaiez jantzi nahi izan dugu. KOLDO: Ez gara saiatu lan esperimentala egiten, generoaren eredu klasikoaren inguruan aritzeko asmoa izan dugu. Album historikoaren ereduaren inguruan, eta frantziar merkatuko albumaren ereduaren inguruan: 46 orrialde, bere argumentuarekin, bere aurkezpen, korapilo eta bukaerarekin, eta sail bati bidea eman liezaiokeen pertsonaia talde batekin. Onartu ditugu arau horiek, eta lanean jarri gara. ANGEL: Gero, piper apur bat handik, gatz pixka bat hemendik, platerkada goxoa geratu arte. Boteretsu dirudunek lur berriak inbaditzen botere eta ondasun gehiagoren bila, eta, horretarako, propaganda ezinbestekoa... Gaurkotasun handiko gaia, ezta? KOLDO: Historia ezin da gaurkoa ez den ikusmolde batetik interpretatu. Beti izaten da gertatutakoaren berrikuste modernoa. Gurea kontakizun historikoa da, baina elementu erabat
anakronikoak sartu ditugu. Adibidez: Guillaumeren alaba. Pertsonaia ezinezkoa izango zen garaia haietan, segur aski, baina halaxe izatea nahi genuen, eta irakurketa ezberdin bat eskaini behar du. Ez dugu kontaketa hiperrealista egin nahi izan, historia erabili nahi genuen palanka gisa gure istorioa kontatzeko; kultur horien arteko talkaren geure ikuspegia emateko, eta, zergatik ez, gure konponbidea proposatzeko. ANGEL: Hori bera grafismoari ere aplikatu ahal zaio: ez gara lotu errealitate zehatz batera, guretzat garrantzitsuena istorioa testuinguru batean kokatzea izan da. Guillaume d’Uzes gurutzatuak konpainia bitxi baten laguntza du: alaba erdi arabiarra, bi fraide domingotar, faltsutzaile judu bat, mongol gerrari bat... arraza eta kultur nahasketa historiak esan diguna baina handiagoa zen, ala lizentzia poetikoa izan da? KOLDO: Azken batean, hau gure istorioa da. Jende hori guztia han zen garai haietan eta, alde horretatik, anti-diskurtsoa egiten saiatu gara. Blokeen diskurtsoa, onen eta gaiztoen diskurtsoa egin beharrean, talde hetereogeneoa osatu dugu, iritzi moral askotarikoa. Batzen eta ez zatitzen duen istorioa kontatzen ahalegindu gara. Gurutzaden garaiaz irakurtzen konturatzen zara oinarri komertzialak izan zuen indarraz, kontu teologikoaz aparte -Jerusalenen konkista, lur sakratuak eta abar...-. Akre bezalako itsas-portuak aduanak ziren, eta alde bateko eta besteko merkatariek euren produktuak han trukatzen zituztenean ordaindu behar zuten. Saladinok ez bazuen txikitu kristauek eraikitako guztia, ekonomikoki interesatzen ez zitzaiolako izan zen. Ez zuen Europarekin zuen lotura ekonomikoa eten nahi inola ere. Ibilbide komertzial horietan abantailazko lekuak hartzeagatik mantentzen ziren kolokan gune estrategiko haiek, etengabeko gerra batean. Horretaz konturatuta, historiak beste zentzu bat hartzen du. Gurutzatuak, bainatzen eta jaki finak jaten ikasi zuten, hango emakumeekin harremanak izan zituzten.... ez zeuden beti borrokan. Kultura ezberdinak, bortizki
merkaturako lan egiteak. Inork ez zaitu talka egin baino, plaka tektonikoen arteko kontrolatzen. AEBetan, aldiz, hilean 20 orrialde mugimendu sotilago batean ari dira. Guillaumeren entregatu behar dituzu derrigor, eta jakin pertsonaia, adibidez, hazten joan zaigu pixkanaka. badakizu egunean bat egin behar duzula, eta Zubi bat da, eta bere alaba are gehiago. Egun bizi horrek Damoklesen ezpata gainean etengabe dugun errealitatean gero eta gehiago entzuten sentiarazten dizu. Frantziako merkatuaren kasuan dugu “gu” eta “haietaz” hitz egiten, eta gero eta ez da horrela izaten. Urtebete duzu lana beharrezkoago iruditzen zaigu zubi lana egin amaitzeko, eta zuk zeuk dezaketen pertsonaiak. ezarri behar diozu Gizarte batean gatazka disziplina zeure buruari, gertatzen ari denean zubi“Kultura ezberdinak, bukaeran arazo larriak pertsonaiak dira gakoa, bortizki talka egin baino, ez izateko. Beraz, alde euren zerizanari traiziorik plaka tektonikoen arteko horretatik aldaketa egin gabe bestearekin handia izan da, egokitu loturak eraikitzeko gai mugimendu sotilago behar izan dut. Baina diren pertsonaiak. Beraz, batean ari dira”. gozamena izan da alde batetik, abenturazko denbora izatea lana nik istorio bat kontatu nahi nahi bezala amaitzeko. KOLDO: AEBetako eta genuen, baina, era berean, gurea ere kontatu behar genuen. Euskal gizartean gatazka luzea bizi Frantziako merkatuen arteko ezberdintasun handi izan dugu, eta alde ezberdinak elkar ulertzera bat kontakizunaren erritmoa da. AEBetako kondenatuta gaude. Zubi-pertsonaiak dira gehien comicbook-etan istorio bat, atal bat, 24 orritan interesatzen zaizkidanak, elkar ulertzeko bidea kontatu behar duzu, eta frantziar ereduko egiten duten horiek. albumean eleberri baten laburpen bat kontatzen duzu 46 orritan. AEBetan ez da espero gai Zu, Angel, hainbat eta hainbat urtez superheroien mamitsurik, pasadizo soil batekin eta ekintza istorioak marrazten jardun zara, eta zuk ere, Koldo, ugariz atal osoa bete dezakezu. Frantziar asko idatzi duzu horren inguruan. Nola bizi izan komikigintzan, aldiz, istorioak aurrera egin behar duzue gai aldaketa? ANGEL: Erronka gisa hartu dut, du eta pertsonaiak hazi behar dira. Azkenean, baina asko gozatu dut aldi berean. AEBetako frantziar ereduko album bateko orri bakar batek komikiaren funtsa guztiz ez galtzen ahalegindu AEBetako bi edo hiru orrik bezainbat mami izaten naiz, nire Frantziarako bertsioan ere agertu zedin. du, eta Angel erritmo horretara egokitu behar Uste nuen aberasgarria izango zela, dinamismoa izan da. emango ziola, eta bi estiloen bat-egitea frantziar merkatuaren eredura ondo egokitu delakoan nago. Marvel eta DCrentzat lan egiten, Angel, Fresko geratu da. Gozamena izan da. Alde batetik, marrazkiaren lapitza besterik ez zenuen egiten, orri bakoitzean bridei eutsi behar izaten nien, askotan; gero, beste Koldobaitek tinta ematen zion, baina, bestalde, nire ekarpenak sartu nahi nituen. eta beste batek kolorea. Orain, aldiz, zuk egin duzu Editoreak gauzaren batean bere kezka azaldu dit, marrazkiari dagokion guztia. Oso ezberdina al da baina, tira, oso gutxitan. Pertsonaiak binetatik prozesua? ANGEL: Ezberdina da denborari ateratzen ziren kasuren batean, edo koloreren dagokionez; zailtasunari dagokionez, ordea, batekin. Asko ikasi dut eta pixkanaka egokitzen berdin-berdina iruditzen zait. Orri bat lapitzaz joan naiz. Kostatu zait, baina oso erronka polita egiterakoan, argiztapena, kolorea, itzalak, tinta izan da. esparruak eta abar aurreikusten ari zara. Lan garrantzitsuena lapitzean dago; bestea, tinta eta Gainera, pentsatzen dut ezberdina izango dela kolorea, akaberaren mekanika besterik ez da. AEBetako merkaturako lan egitea edo Frantziako Irudia lapitzarekin erabaki duzu. AEBetarako merkaturako lan egitea. ANGEL: Erabat ezberdina. lanean, lapitzaren lan hori guztia egin ohi dut, Disziplina askoz gehiago eskatzen du frantziar baina, gero, tintatzailea dator eta irudia izorratzen
•
ANGEL UNZUETA GALARZA (Ordizia, 1969) Lur argitaletxerako ilustrazioak egiten hasi zen, baina laster jo zuen komikira. Cels Piñolekin Neck & Cold sail saritua egin ostean, New Yorkera joan zen Marvel eta DC handien atea jotzera. Atea jo, eta barruraino sartu: Wolverine, X-Force eta Impulse sailen atalak marrazten jardun zen, besteak beste; baina, batez ere, Flash marrazten egin zuen biderik luzeena. Gero, komikia utzi, eta bere publizitate enpresan aritu izan da buru-belarri. Dena den, komikigile senari ezin luzaz entzungor egin, eta berriz hasi zen DCrentzat lanean Titans bildumarekin. Orain, superheroiak utzi, eta gurutzadetara joan zaigu, Reliques, frantziar merkaturako bere estreinaldian.
du... kar, kar. Kolorea eta tinta ere norberak egiten duenean irudiaren akaberaren kontrol handiagoa izaten da. Baina, esan bezala, zailtasunaren aldetik ez dago ezberdintasunik. Irudia lapitzarekin egindako lanean dago, gainontzekoa orduak sartzea besterik ez da. Agian zuzenketatxoren bat egiten dut tintarekin, baina irudia lapitzarekin erabakita uzten dut. Eta non sentitzen zara erosoen? ANGEL: Prozesu guztia nik neuk egiten, dudarik gabe. Bestea ernegagarria izaten da askotan. Lardaskeria galantak egin izan dizkidate irudiekin AEBetan. Zorterik baldin baduzu, eta tintatzaile eta koloreztatzaile onekin topo egiten baduzu, gozamena da –Carlos Pacheco edo Jesus Merino, adibidez...-; loteria tokatu zaizu, eta zure lana hobetzen dute. Baina ez dut zorte handirik izan horretan eta gehienetan ez zaizkit lankide egokiak suertatu. Hori izan zen AEBetako merkatua uzteko arrazoietako bat. Koldo, kritiko izatetik gidoilari izatera egin duzun bidea nola bizi izan duzu? KOLDO: Uste dut bi kritiko mota daudela: egile izan nahi dutenak eta gezurra inolako lotsarik gabe esaten dutenak, kar, kar, kar... Norbait sorkuntza euskarri batera hurbiltzen denean, benetan maite duenean, hasteko, ondo aztertzen du, eta, gero, beti saiatzen da sortze-lana egiten. Kritikoa sortzaile frustratua izan daiteke, edo bere gaitasunaz kontziente den sortazilea. Sortzaile frustratua baldin bada, izaki mespretxagarria izango da, eta besteen lana seinalatzen jardungo da, galdu duen borroka bateko bidegabeko irabazleak bailiran. Bere gaitasunen mugak zein diren dakien sortzaileak, ordea, bere garaian neuk egin nuena egingo du, eta marrazteari utziko dio, kar, kar... Baina istorioak kontatzeko gai naizela uste dut eta istorio horiek ederki marraztuko duen norbaitekin elkarlana egitea izan da nire aukera. Horretarako oso garrantzitsua izan da harreman ona dudan norbaitekin aritzea, eta hau da Angel eta bion kasua. Egia bihurtutako ametsa izan da niretzat. Reliques bilduma baten lehen atala da. Noizko hurrengoa? KOLDO: Datorren urtean bigarrena, eta, gero, ikusiko dugu...•
KOLDO AZPITARTE ORROÑO (Bilbo, 1970) medikua da, baina mantal zuria eranzten duenean, bineta irakurle eta bildumazale amorratu bihurtzen da. Grinak eraginda, komikiaz idazten hasi zen kritikari gisa Dolmen aldizkarian, eta Panini edo Planeta argitaletxeentzat, beste hainbaten artean. Trama aldizkari bilbotarraren zuzendariorde ere izan zen, eta bi liburu idatzi ditu komikiari buruz: Cómics Made in Spain, estatu espainiarreko egileek AEBetako superheroien industriari egin dioten ekarpenaz, eta Senderos, elkarrizketa luzea Paco Roca komikigile valentziarrarekin haren ibilbidearen inguruan. Aurten, beste aldera egin du bide eta Reliques abenturazko bilduman gidoilari hasi zaigu.
10 komikITAUN
“Elkar ulertzerako bidea egiten duten pertsonaiak dira gehien interesatzen zaizkigunak”.
Koldo Azpitarte Angel Unzueta “HISTORIA EZIN DA GAURKOA EZ DEN IKUSMOLDE BATETIK INTERPRETATU”
L
ouis IX.a erregek behin betiko gurutzadarekin egiten du amets, eta kristandade guztia bat eginik behar du horretarako. Inozentzio IV.a Paparen babesaz, bi fraide domingotar bidali ditu Guillaume d’Uzés gurutzatu beteranoaren bila propaganda misio sekretu bat burutzera. Koldo Azpitartek eta Angel Unzuetak Erdi Aroko intrigazko abentura zirraragarri batean murgilduko gaituzte Lur Santura bidean: Reliques.
Orduan, gurutzadetara eramango gaituzue. Zer aurkitugu dugu? KOLDO: Berez, 1254an ez zen gurutzadarik abian, baina bi kultura kontrajarri aurkituko ditugu: batetik, kultura islamiar musulmana eta, bestetik, kultura kristaua. Komikiko talde protagonistaren kideak bi kultura horien arteko mugetan batetik bestera ibiltzen ikusiko ditugu. Duela hainbat urte, Pariseko Saint Chapellen bisita egiten, jakin nuen Louis IX.ak eraiki zuela eliza hura bere erlikiak bertan gordetzeko; eta esan nion neure buruari: hor
11
•
istorio polit bat dago. Eta talde bat kontratatu izan balu erlikia horiek biltzeko?... Arabiar Sultan bati Lignum Crucisen zati bat erosi bazion, zergatik ez zuen, bada, kontratatuko mertzenario talde bat hura lapurtzeko? Horixe izan zen abiapuntua, eta, gero, hortik tiraka, hasi nintzen gaiari buruz irakurtzen eta ikertzen. Reliques Erdi Aroko abentura da, historia-fikzioa ere bada, eta intrigazko kontakizuna. Istorio osoa, beraz? ANGEL: Frantziako merkaturako proiektu bat prestatzerakoan, alde grafikoaz aparte, oso garrantzitsua da irakurlegoarentzat interesgarriak gertatuko zaizkion osagaiak dituen pruduktua diseinatzea. Hasieratik izan dugu helburutzat horrekin guztiarekin fardel trinko bat osatzea, bai irudiaren aldetik eta bai gidoiaren aldetik, eta, azkenean, nahastura hetereogeneo eta erakargarria geratu zaigula uste dut. Horrelako proiektu bat abian jarri dezakezu ideia bat duzulako, eta, gero, ideia hori garatzen saiatzen zara. Gure kasuan ez da guztiz horrela izan. Produktua “fabrikatu” egin dugu, eta, hasierako ideia errespetatuz, merkatuan ondo funtzionatuko duten osagaiez jantzi nahi izan dugu. KOLDO: Ez gara saiatu lan esperimentala egiten, generoaren eredu klasikoaren inguruan aritzeko asmoa izan dugu. Album historikoaren ereduaren inguruan, eta frantziar merkatuko albumaren ereduaren inguruan: 46 orrialde, bere argumentuarekin, bere aurkezpen, korapilo eta bukaerarekin, eta sail bati bidea eman liezaiokeen pertsonaia talde batekin. Onartu ditugu arau horiek, eta lanean jarri gara. ANGEL: Gero, piper apur bat handik, gatz pixka bat hemendik, platerkada goxoa geratu arte. Boteretsu dirudunek lur berriak inbaditzen botere eta ondasun gehiagoren bila, eta, horretarako, propaganda ezinbestekoa... Gaurkotasun handiko gaia, ezta? KOLDO: Historia ezin da gaurkoa ez den ikusmolde batetik interpretatu. Beti izaten da gertatutakoaren berrikuste modernoa. Gurea kontakizun historikoa da, baina elementu erabat
anakronikoak sartu ditugu. Adibidez: Guillaumeren alaba. Pertsonaia ezinezkoa izango zen garaia haietan, segur aski, baina halaxe izatea nahi genuen, eta irakurketa ezberdin bat eskaini behar du. Ez dugu kontaketa hiperrealista egin nahi izan, historia erabili nahi genuen palanka gisa gure istorioa kontatzeko; kultur horien arteko talkaren geure ikuspegia emateko, eta, zergatik ez, gure konponbidea proposatzeko. ANGEL: Hori bera grafismoari ere aplikatu ahal zaio: ez gara lotu errealitate zehatz batera, guretzat garrantzitsuena istorioa testuinguru batean kokatzea izan da. Guillaume d’Uzes gurutzatuak konpainia bitxi baten laguntza du: alaba erdi arabiarra, bi fraide domingotar, faltsutzaile judu bat, mongol gerrari bat... arraza eta kultur nahasketa historiak esan diguna baina handiagoa zen, ala lizentzia poetikoa izan da? KOLDO: Azken batean, hau gure istorioa da. Jende hori guztia han zen garai haietan eta, alde horretatik, anti-diskurtsoa egiten saiatu gara. Blokeen diskurtsoa, onen eta gaiztoen diskurtsoa egin beharrean, talde hetereogeneoa osatu dugu, iritzi moral askotarikoa. Batzen eta ez zatitzen duen istorioa kontatzen ahalegindu gara. Gurutzaden garaiaz irakurtzen konturatzen zara oinarri komertzialak izan zuen indarraz, kontu teologikoaz aparte -Jerusalenen konkista, lur sakratuak eta abar...-. Akre bezalako itsas-portuak aduanak ziren, eta alde bateko eta besteko merkatariek euren produktuak han trukatzen zituztenean ordaindu behar zuten. Saladinok ez bazuen txikitu kristauek eraikitako guztia, ekonomikoki interesatzen ez zitzaiolako izan zen. Ez zuen Europarekin zuen lotura ekonomikoa eten nahi inola ere. Ibilbide komertzial horietan abantailazko lekuak hartzeagatik mantentzen ziren kolokan gune estrategiko haiek, etengabeko gerra batean. Horretaz konturatuta, historiak beste zentzu bat hartzen du. Gurutzatuak, bainatzen eta jaki finak jaten ikasi zuten, hango emakumeekin harremanak izan zituzten.... ez zeuden beti borrokan. Kultura ezberdinak, bortizki
merkaturako lan egiteak. Inork ez zaitu talka egin baino, plaka tektonikoen arteko kontrolatzen. AEBetan, aldiz, hilean 20 orrialde mugimendu sotilago batean ari dira. Guillaumeren entregatu behar dituzu derrigor, eta jakin pertsonaia, adibidez, hazten joan zaigu pixkanaka. badakizu egunean bat egin behar duzula, eta Zubi bat da, eta bere alaba are gehiago. Egun bizi horrek Damoklesen ezpata gainean etengabe dugun errealitatean gero eta gehiago entzuten sentiarazten dizu. Frantziako merkatuaren kasuan dugu “gu” eta “haietaz” hitz egiten, eta gero eta ez da horrela izaten. Urtebete duzu lana beharrezkoago iruditzen zaigu zubi lana egin amaitzeko, eta zuk zeuk dezaketen pertsonaiak. ezarri behar diozu Gizarte batean gatazka disziplina zeure buruari, gertatzen ari denean zubi“Kultura ezberdinak, bukaeran arazo larriak pertsonaiak dira gakoa, bortizki talka egin baino, ez izateko. Beraz, alde euren zerizanari traiziorik plaka tektonikoen arteko horretatik aldaketa egin gabe bestearekin handia izan da, egokitu loturak eraikitzeko gai mugimendu sotilago behar izan dut. Baina diren pertsonaiak. Beraz, batean ari dira”. gozamena izan da alde batetik, abenturazko denbora izatea lana nik istorio bat kontatu nahi nahi bezala amaitzeko. KOLDO: AEBetako eta genuen, baina, era berean, gurea ere kontatu behar genuen. Euskal gizartean gatazka luzea bizi Frantziako merkatuen arteko ezberdintasun handi izan dugu, eta alde ezberdinak elkar ulertzera bat kontakizunaren erritmoa da. AEBetako kondenatuta gaude. Zubi-pertsonaiak dira gehien comicbook-etan istorio bat, atal bat, 24 orritan interesatzen zaizkidanak, elkar ulertzeko bidea kontatu behar duzu, eta frantziar ereduko egiten duten horiek. albumean eleberri baten laburpen bat kontatzen duzu 46 orritan. AEBetan ez da espero gai Zu, Angel, hainbat eta hainbat urtez superheroien mamitsurik, pasadizo soil batekin eta ekintza istorioak marrazten jardun zara, eta zuk ere, Koldo, ugariz atal osoa bete dezakezu. Frantziar asko idatzi duzu horren inguruan. Nola bizi izan komikigintzan, aldiz, istorioak aurrera egin behar duzue gai aldaketa? ANGEL: Erronka gisa hartu dut, du eta pertsonaiak hazi behar dira. Azkenean, baina asko gozatu dut aldi berean. AEBetako frantziar ereduko album bateko orri bakar batek komikiaren funtsa guztiz ez galtzen ahalegindu AEBetako bi edo hiru orrik bezainbat mami izaten naiz, nire Frantziarako bertsioan ere agertu zedin. du, eta Angel erritmo horretara egokitu behar Uste nuen aberasgarria izango zela, dinamismoa izan da. emango ziola, eta bi estiloen bat-egitea frantziar merkatuaren eredura ondo egokitu delakoan nago. Marvel eta DCrentzat lan egiten, Angel, Fresko geratu da. Gozamena izan da. Alde batetik, marrazkiaren lapitza besterik ez zenuen egiten, orri bakoitzean bridei eutsi behar izaten nien, askotan; gero, beste Koldobaitek tinta ematen zion, baina, bestalde, nire ekarpenak sartu nahi nituen. eta beste batek kolorea. Orain, aldiz, zuk egin duzu Editoreak gauzaren batean bere kezka azaldu dit, marrazkiari dagokion guztia. Oso ezberdina al da baina, tira, oso gutxitan. Pertsonaiak binetatik prozesua? ANGEL: Ezberdina da denborari ateratzen ziren kasuren batean, edo koloreren dagokionez; zailtasunari dagokionez, ordea, batekin. Asko ikasi dut eta pixkanaka egokitzen berdin-berdina iruditzen zait. Orri bat lapitzaz joan naiz. Kostatu zait, baina oso erronka polita egiterakoan, argiztapena, kolorea, itzalak, tinta izan da. esparruak eta abar aurreikusten ari zara. Lan garrantzitsuena lapitzean dago; bestea, tinta eta Gainera, pentsatzen dut ezberdina izango dela kolorea, akaberaren mekanika besterik ez da. AEBetako merkaturako lan egitea edo Frantziako Irudia lapitzarekin erabaki duzu. AEBetarako merkaturako lan egitea. ANGEL: Erabat ezberdina. lanean, lapitzaren lan hori guztia egin ohi dut, Disziplina askoz gehiago eskatzen du frantziar baina, gero, tintatzailea dator eta irudia izorratzen
•
ANGEL UNZUETA GALARZA (Ordizia, 1969) Lur argitaletxerako ilustrazioak egiten hasi zen, baina laster jo zuen komikira. Cels Piñolekin Neck & Cold sail saritua egin ostean, New Yorkera joan zen Marvel eta DC handien atea jotzera. Atea jo, eta barruraino sartu: Wolverine, X-Force eta Impulse sailen atalak marrazten jardun zen, besteak beste; baina, batez ere, Flash marrazten egin zuen biderik luzeena. Gero, komikia utzi, eta bere publizitate enpresan aritu izan da buru-belarri. Dena den, komikigile senari ezin luzaz entzungor egin, eta berriz hasi zen DCrentzat lanean Titans bildumarekin. Orain, superheroiak utzi, eta gurutzadetara joan zaigu, Reliques, frantziar merkaturako bere estreinaldian.
du... kar, kar. Kolorea eta tinta ere norberak egiten duenean irudiaren akaberaren kontrol handiagoa izaten da. Baina, esan bezala, zailtasunaren aldetik ez dago ezberdintasunik. Irudia lapitzarekin egindako lanean dago, gainontzekoa orduak sartzea besterik ez da. Agian zuzenketatxoren bat egiten dut tintarekin, baina irudia lapitzarekin erabakita uzten dut. Eta non sentitzen zara erosoen? ANGEL: Prozesu guztia nik neuk egiten, dudarik gabe. Bestea ernegagarria izaten da askotan. Lardaskeria galantak egin izan dizkidate irudiekin AEBetan. Zorterik baldin baduzu, eta tintatzaile eta koloreztatzaile onekin topo egiten baduzu, gozamena da –Carlos Pacheco edo Jesus Merino, adibidez...-; loteria tokatu zaizu, eta zure lana hobetzen dute. Baina ez dut zorte handirik izan horretan eta gehienetan ez zaizkit lankide egokiak suertatu. Hori izan zen AEBetako merkatua uzteko arrazoietako bat. Koldo, kritiko izatetik gidoilari izatera egin duzun bidea nola bizi izan duzu? KOLDO: Uste dut bi kritiko mota daudela: egile izan nahi dutenak eta gezurra inolako lotsarik gabe esaten dutenak, kar, kar, kar... Norbait sorkuntza euskarri batera hurbiltzen denean, benetan maite duenean, hasteko, ondo aztertzen du, eta, gero, beti saiatzen da sortze-lana egiten. Kritikoa sortzaile frustratua izan daiteke, edo bere gaitasunaz kontziente den sortazilea. Sortzaile frustratua baldin bada, izaki mespretxagarria izango da, eta besteen lana seinalatzen jardungo da, galdu duen borroka bateko bidegabeko irabazleak bailiran. Bere gaitasunen mugak zein diren dakien sortzaileak, ordea, bere garaian neuk egin nuena egingo du, eta marrazteari utziko dio, kar, kar... Baina istorioak kontatzeko gai naizela uste dut eta istorio horiek ederki marraztuko duen norbaitekin elkarlana egitea izan da nire aukera. Horretarako oso garrantzitsua izan da harreman ona dudan norbaitekin aritzea, eta hau da Angel eta bion kasua. Egia bihurtutako ametsa izan da niretzat. Reliques bilduma baten lehen atala da. Noizko hurrengoa? KOLDO: Datorren urtean bigarrena, eta, gero, ikusiko dugu...•
KOLDO AZPITARTE ORROÑO (Bilbo, 1970) medikua da, baina mantal zuria eranzten duenean, bineta irakurle eta bildumazale amorratu bihurtzen da. Grinak eraginda, komikiaz idazten hasi zen kritikari gisa Dolmen aldizkarian, eta Panini edo Planeta argitaletxeentzat, beste hainbaten artean. Trama aldizkari bilbotarraren zuzendariorde ere izan zen, eta bi liburu idatzi ditu komikiari buruz: Cómics Made in Spain, estatu espainiarreko egileek AEBetako superheroien industriari egin dioten ekarpenaz, eta Senderos, elkarrizketa luzea Paco Roca komikigile valentziarrarekin haren ibilbidearen inguruan. Aurten, beste aldera egin du bide eta Reliques abenturazko bilduman gidoilari hasi zaigu.