307

Page 1

‫ساڵی حەوته‌م‬

‫روماڵكردنێكی بێالیەنانە‬

‫ژماره‌ ‪307‬‬

‫شەممە ‪2016/1/16‬‬

‫خاوەن ئیمتیاز‪ :‬ژیروان نوری‬

‫سەرنووسەر‪ :‬مەریوان عومەر‬

‫بەڕێوەبەری هونەری‪ :‬لوقمان رەشیدی‬

‫بەڕێوەبەری كارگێڕی‪ :‬بەهرە حەمەڕەش‬

‫دەستەی نووسەران‪ :‬بیالل سەعید‬

‫پێشەوا محەمەد‬

‫هەولێر ــ سەیداوە ــ شەقامی ئیسكان ــ كۆاڵنی ‪115‬‬

‫‪civilmagzaine‬‬

‫‪Tel: 0750 460 7290‬‬

‫نرخ (‪ )1500‬دینار‬

‫‪Email: mariwan_2014@yahoo.com‬‬

‫سەروەر خەلیل رزگار رەزا چوچانی‬

‫ژمارەی ریكالم‪07506515797 :‬‬

‫‪www.civilnews.net‬‬

‫چاپ‪ :‬چاپخانەی رۆكسانا ‪07504675264‬‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪1‬‬


‫سياسەت‬

‫خەندەق‪..‬‬

‫خاڵی دەستپێک و کۆتایی‬ ‫سنوورەکانی هەرێمی کوردستان‬ ‫بەشی سیاسەت‬

‫ئەگ���ەر "کورد" ل���ە روانینێکی گش���تیدا وەک‬ ‫ب���راوەی گۆڕانکاریەکان���ی ئ���ەم دواییان���ەی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاست هەژمار بکرێ‪ ،‬بێگومان‬ ‫براوەترینیان کورد لەباش���وور واتە لە هەرێمی‬ ‫کوردستانە‪ .‬هەر لە دوارۆژی کەوتنی سەدام و‬ ‫لێدوانەکانی بارزانی کە خەونی س���ەدان ساڵەی‬ ‫کوردی بەسەر زاردا دەهات‪ ،‬چاوەڕوانکراو بوو‬ ‫کە ئەم هەرێمە س���ێرە لە س���ەربەخۆیی بگرێ‪.‬‬ ‫الوازی بەغ���دا دۆخ���ی قەیران���اوی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست و ملمالنێی و ناکۆکی نێوان واڵتانی‬ ‫ناوچە‪ ،‬هەلێکی باشی خستۆتە بەردەم هەرێمی‬ ‫کوردس���تان ت���ا ب���ۆ هەمیش���ە خەون���ی دێرینی‬ ‫سەربەخۆیی کورد بكاتە بە راستی‪.‬‬ ‫ل���ە ئێس���تادا رق و کین���ەی مێژوویی وێڕای‬ ‫رکەبەرایەت���ی جیۆپۆلەتیک���ی واڵتانی هەرێمیی‬ ‫"تورک‪ ،‬فارس و عەرەب" زیاتر لەهەموو کاتێک‬ ‫کوردی لەم خەونەی خۆی نزیککردۆتەوە‪ .‬عێراق‬ ‫واڵتێک���ە کە نە تەنها ل���ەرووی جوگرافی‪ ،‬بەڵکو‬ ‫لەرووی زەینیش���ەوە دابەش بووە‪ .‬لە ئێس���تادا‬ ‫عێراقیەکان ل���ەرووی زیهنیەت و مەعنەوەیە نە‬ ‫تەنها وێنای شوناسێکی یەکگرتوو ناکەن‪ ،‬بەڵکو‬ ‫چەمکی عێراق الی شیعە‪ ،‬سوننە و کورد چەند‬ ‫مەفهومێكی جیاوازی هەیە‪.‬‬ ‫پ���رۆژەی دەوڵەت���ی ک���وردی ئەگەرەکان���ی‬ ‫تێپەڕان���دووە‪ .‬س���ەرهەڵدانی دەوڵەت���ی کوردی‬ ‫کاردەکات���ە س���ەر جیۆپۆلەتیک و هاوس���ەنگی‬ ‫هێ���ز لەناوچەکەدا‪ .‬کورد لەعێ���راق بەتەنیا نییە‪.‬‬ ‫هاوپەیوەندی و بوونی "نیش���تمانی یەكگرتووی‬ ‫ک���وردی" س���تراتیژی گ���ەورەی ک���وردە‬ ‫لەناوچەکە‪.‬‬

‫‪ 2‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬

‫یەکێك لەو دیاردانە کە زۆر جار لەش���یکاری‬ ‫و هەڵس���ەنگاندنی سیاس���ی رۆڵ���ی لەبەرچ���او‬ ‫ناگیردرێ‪ ،‬ئامرازی سادە و کارامەی نەخشەی‬ ‫جوگرافیای���ی و هێڵەکان���ی س���نووری واڵتان���ن‪.‬‬ ‫ئێس���تا کە باس���ی هەڵوەش���انەوەی عێراق الی‬ ‫سیاس���ی و میدی���اکان کەوتۆت���ە رۆژەڤ���ەوە‪،‬‬ ‫فاکت���ەری جوگرافیا زیاتر لەهەموو کاتێک جێی‬ ‫سەرنجە‪ .‬هاوکات کە "ئەیاد عەالوی" سەبارەت‬ ‫بە ئایندەی عێراق و سیناریۆی هەڵوەشانەوەی‬ ‫هۆش���داری دەدات‪ ،‬میدیاکان���ی ناوچە بابەتێکی‬ ‫دیکەی���ان ورووژان���دووە‪ :‬کێش���انی خەندەق لە‬ ‫الیەن هەرێمی کوردستانەوە‪.‬‬ ‫راگەیەندن���ە عەرەبی���ەكان‪ ،‬بەپشتبەس���تن‬ ‫بەهەندێك سەرچاوەی ناوخۆیی لەکوردستان‪،‬‬ ‫رایانگەیاندووە کە بابەتی هێڵکاری سنوورەکانی‬ ‫واڵتی س���ەربەخۆی کوردستان لەالیەن تیمێکی‬ ‫ش���ارەزاوە‪ ،‬گەیش���تۆتە کۆتای���ی خ���ۆی‪ .‬ه���ەر‬ ‫ب���ەم پێی���ە حکومەت���ی هەرێمی کوردس���تان لە‬ ‫پالنیدایە بەه���اوکاری هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی‬ ‫دژ ب���ە داعش‪ ،‬س���نوورەکانی خۆی ل���ە "عێراق"‬ ‫جیابکاتەوە‪.‬‬ ‫ماڵپەڕی هەواڵی عەرەب���ی زمانی "الغدپرس"‬ ‫لەمب���ارەوە رایگەیان���دووە‪ ،‬ک���ە س���ەبارەت ب���ە‬ ‫لێدانی خەندەق لە الیەن هەرێمی کوردستانەوە‬ ‫کۆمەڵێک زانیاری دەست کەوتووە‪ .‬زانیاریەکان‬ ‫ب���اس ل���ەوە دەک���ەن‪ ،‬ک���ە حکومەت���ی هەرێمی‬ ‫کوردس���تان لەهەوڵدای���ە لەب���ارەی راگەیاندنی‬ ‫دەوڵەتی س���ەربەخۆ‪ ،‬سنوورەکانی خۆی لەگەڵ‬ ‫عێراق جیابکاتەوە‪.‬‬ ‫ب���ە گوێرەی ئەم راپۆرتە‪ ،‬حکومەتی هەریمی‬ ‫کوردستان بۆ ئەم پڕۆژەیە‪ ،‬بودجەیەکی زۆری‬ ‫تەرخان کردووە و لە پالنیدایە تا کۆتایی ‪٢٠١٦‬‬

‫پ���ڕۆژەی هەڵقەندنی ئەم خەندەق���ە (بەدرێژایی‬ ‫نەواری س���نووری خ���ۆی) کۆتای���ی پێبێنێ‪ .‬لە‬ ‫درێژەی راپۆرتەکەدا هاتووە‪ :‬هەنگاوی دواتری‬ ‫حکومەت���ی هەرێمی کوردس���تان ئەنج���ا مدانی‬ ‫ریفراندۆمە بۆمەسەلەی سەربەخۆیی‪.‬‬ ‫لەدرێ���ژەی راپۆرتەک���ەدا هات���ووە‪ :‬پرۆژەی‬ ‫لێدان���ی خەندەقەک���ە‪ ،‬لەس���اڵی راب���ردووەوە بە‬ ‫بیانووی پێش���گرتن بەدزەکردنی تیرۆریس���تان‬ ‫بۆ ناو هەرێمی کورس���تان دەس���تی پێکردووە‪.‬‬ ‫خەندەقەک���ە ل���ە س���نوورەکانی نێ���وان هەرێمی‬ ‫کوردس���تان و سوریا دەس���تی پێکردووە و لە‬ ‫ئێس���تادا گەیش���تۆتە ناوچەکان���ی دەوروبەری‬ ‫کەرکوک‪.‬‬ ‫ئ���ەم راگەیەنە عەرەبی���ە‪ ،‬ئامانجی حکومەتی‬ ‫هەرێمی کوردس���تانی بۆ لێدان���ی ئەم خەندەقە‬ ‫گەڕاندۆتەوە بۆ جیاکردنەوە س���نووری نیوان‬ ‫هەرێم لە سنووری عێراق و لکاندنەوەی ناوچە‬


‫سياسەت‬

‫جێناکۆکەکان بە خاکی هەرێمەوە‪.‬‬ ‫خەندەق���ە س���نووریەکە لە الی���ەن وەزارەتی‬ ‫پێشمەرگەوە سەرپەرەشتی و جێبەجی دەکرێ‬ ‫و لەالی���ەن هێ���زی پیش���مەرگەوە دەپارێزرێ‪.‬‬ ‫بەگوێرەی راپۆرتەکە‪ ،‬تیمێکی شارەزا پێکهاتوو‬ ‫لە ش���ارەزایانی ب���واری جوگرافیا ل���ە واڵتانی‬ ‫فەرەنس���ا و ئەمری���کا‪ ،‬وێ���ڕای ش���ارەزایانی‬ ‫تەكنیك���ی ئەمریکی‪ ٤٠ ،‬ئەندازی���اری بەریتانی‪،‬‬ ‫فەڕەنسی و ئەمریکی و هەروەها ‪ ٦٠‬شارەزای‬ ‫ب���واری م���ەوادی تەقین���ەوە و تەقین���ەوەی‬ ‫کۆنتڕۆڵک���راو چاودێ���ری پرۆژەک���ە دەک���ەن‪.‬‬ ‫لەمب���ارەوە س���ەرچاوەکان رایانگەیاندووە‪ ،‬کە‬ ‫ئەم تیمە‪ ،‬لە دوو ش���اری کەرک���وک و هەولێر‬ ‫جێگیر کراون‪.‬‬ ‫بە گوێرەی زانیاریەكان���ی ئەم راپۆرتە‪ ،‬ئەم‬ ‫پڕۆژەی���ە ب���ۆ جیاكردن���ەوەی ئ���ەو ناوچانەیە‬ ‫ک���ە لەنێوان هەرێم���ی کوردس���تان و دەوڵەتی‬

‫ئیتیحادی عێراق ناکۆکیان لەسەرە‪ .‬خەندەقەکە‬ ‫ل���ە ناوچ���ەی ب���ەدرە ل���ە "اس���تاب واس���ط"‬ ‫هەڵکەوت���وو لە باکووری رۆژهەاڵتی ئەم واڵتە‬ ‫دەس���ت پێدەکات تا دەگاتە ناوچەی"بلدروز" و‬ ‫دواتر دەگاتە باش���ووری خانقی���ن لەپارێزگای‬ ‫دیال���ە‪ .‬هەروەه���ا لە ناوچەکان���ی کفری و دوز‬ ‫هەڵکەوتوو لەباک���ووری رۆژهەالتی پارێزگای‬ ‫س���ەالحەدین درێژەی دەبێ تا دەگاتە حەویجە‬ ‫لە باش���ووری کەرکووک و لەوێش���ەوە دەگاتە‬ ‫مەخمور‪ ،‬حەمدانیە‪ ،‬تلکیف و باکووری موس���ڵ‬ ‫و لەشەنگال کۆتایی پێدێت‪.‬‬ ‫س���ەرچاوەکان ل���ە پارێزگای س���ەالحەدین‬ ‫رایانگەیان���دووە‪ ،‬ک���ە خەندەقەك���ە لەرەبیعەوە‬ ‫دەستی پێکردووە و لەجەلەوال کۆتایی پێدێت‪.‬‬ ‫ب���ە هۆی ئ���ەم خەندەقانەوە تێک���ڕای ناوچە‬ ‫جێناکۆکەکان���ی نێ���وان هەولێ���ر و بەغ���دا‪،‬‬ ‫لەباکووری بەدرەوە تا باش���ووری کەرکوک و‬

‫باکووری موسڵ و ش���ەنگال دەخرێنەوە سەر‬ ‫خاکی هەرێمی کوردستان‪.‬‬ ‫چاالکوانێكی تورکمان لە ئەکاونتی تویتەری‬ ‫خ���ۆی نوس���یویەتی‪ :‬پڕۆژەک���ەی هەرێم���ی‬ ‫کوردس���تان ک���ە بەه���اوکاری ش���ارەزایان و‬ ‫پسپۆڕانی بیانی و کەڵک وەرگرتن لەتەکنۆلۆجی‬ ‫"ج���ی پی ئێ���س" بەڕێوەدەچێ‪ ،‬نزی���ک بە ‪ ٧٠‬تا‬ ‫‪%٨٠‬ی ناوچەکانی تورکمانیش لەخۆدەگرێ‪.‬‬ ‫ئ���ەم خەندەقە بە درێژایی ‪ ٤٤٠‬کم‪ ،‬پانایی ‪٢‬‬ ‫مەتر و قوواڵیی ‪ ٣‬مەتر هەڵدەقەندرێت و بڕیار‬ ‫وایە تا کۆتایی مانگی نیسان بگاتە ئەنجام‪.‬‬ ‫چ���اوەروان دەک���رێ ک���ە مەس���عود‬ ‫بارزان���ی‪ ،‬س���ەرۆکی هەرێم���ی کوردس���تان‬ ‫دوای دوورخس���تنەوەی مەترس���ی داع���ش‬ ‫و تێکش���کاندنی ئ���ەم گرووپ���ە‪ ،‬گشتپرس���ی‬ ‫ب���ۆ مەس���ەلەی س���ەربەخۆیی بخات���ە ب���واری‬ ‫جێبەجێکردنەوە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪3‬‬


‫سياسەت‬

‫ئەبوبەكر هەڵەدنی‪ ،‬سەرۆكی فراكسیۆنی یەكگرتوو لە پەرلەمانی كوردستان‪:‬‬

‫بەیاننامەكەی فراكسیۆنەكانی‬ ‫یەكێتی و گۆڕان و كۆمەڵ موزایەدە و‬ ‫ملمالنێی حیزبی ناتەندروست بوو‬ ‫‪ 4‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬


‫سياسەت‬

‫ل���ەم دیمانەی���ەی س���ڤیلدا‪ ،‬ئەبوبەك���ر‬ ‫هەڵەدنی سەرۆكی فراكسیۆنی یەكگرتوو‬ ‫لەپەرلەمان���ی كوردس���تان‪ ،‬لەبارەی چەند‬ ‫پرسێكی گەرمی سەر گۆڕەپانی سیاسی‬ ‫هەرێم���ی كوردس���تان دەدوێ���ت و ب���اس‬ ‫لەوە دەكات‪ ،‬كە ئەو پڕۆژە چاكسازییەی‬ ‫ئامادەیان كردووە لە قۆناغی تەواوبوون‬ ‫دایە و دەش���ڵێت "گەر ئیرادەی چاكسازی‬ ‫نەبێ���ت‪ ،‬پڕۆژەكەی ئێم���ەش ئەنجامەكەی‬ ‫لەپاكێجەكانی ئۆپۆزس���یۆن و رای دەزگا‬ ‫پەیوەندی���دارەكان و دەس���تەی نەزاهە و‬ ‫تێڕوانینی داواكاری گشتی باشتر نابێت"‪.‬‬ ‫سەروەر خەلیل‬

‫ئێوە وەك یەكگرتووی ئیس�ل�امی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬هیچ ئاسۆیەكی روون دەبینن‬ ‫ب���ۆ چارەس���ەركردنی قەیران���ی سیاس���ی‬ ‫هەرێم؟‬ ‫ئەبوبەكر هەڵەدنی‪ :‬ئێمە پێمانوایە ئەگەر‬ ‫ئیرادەیەكی جددی هەبێت و لەوالوە گیانی‬ ‫بەرپرس���یارێتی نیش���تیمانی بەهێ���ز بێت و‬ ‫سازش���ێكی هەمەالیەن���ە هەبێ���ت‪ ،‬ك���ە هەر‬ ‫الیەن���ە و لەبەش���ێك لەقەناعەتەكانی خۆی‬ ‫بێتە خوارەوە‪ ،‬ئەوە دەگەینە چارەس���ەرێك‬ ‫بۆ ئەو كێشانەی ئێستا هەرێمی كوردستان‬ ‫پێیان���ەوە دەناڵێنێت‪ .‬ئەگەر خوانەخواس���تە‬ ‫ئ���ەو س���ێ ش���تەش نەبێ���ت و لەس���ەر ئەو‬ ‫بێباكیی���ە بەردەوام بین‪ ،‬ئ���ەوە بەدڵنیاییەوە‬ ‫مەترس���ییەكان زیاتر دەبن و قەیرانەكانیش‬ ‫زیاتر قوڵ دەبنەوە‪.‬‬ ‫بەرپرس���یارێتی راس���تەقینەی‬ ‫بەردەوامبوون���ی ئ���ەو قەیران���ە دەكەوێت���ە‬ ‫ئەستۆی كێ؟‬ ‫ئەبوبەك���ر هەڵەدن���ی‪ :‬رۆش���نە ك���ە هەر‬ ‫هێز و الیەنێكی سیاس���ی هێندەی قەبارەی‬ ‫خۆی بەرپرس���یارێتی بەردەكەوێت‪ ،‬ئێستا‬ ‫بەرپرسیارێتی هێزێكی وەك (پ‪.‬د‪.‬ك) بە ‪38‬‬ ‫كورس���ییەوە هەرگیز وەك بەرپرسیارێتی‬ ‫ئێم���ە و بزوتنەوەی گ���ۆڕان نیە‪ ،‬بەڕای من‬ ‫الیەنەكان هەموویان بەشدارن‪ ،‬بەاڵم بەشی‬ ‫شێر لەو رووەوە بەر پارتی دەكەوێت‪.‬‬ ‫قس���ە لەسەر ئەوە دەكرا‪ ،‬كە ئێوە‬ ‫پڕۆژەتان هەیە بۆ نێوانگیری لەنێوان پارتی‬ ‫و گ���ۆڕان‪ ،‬هەنگاوەكانت���ان ل���ەو بارەیەوە‬ ‫بەكوێ گەیشتوون؟‬ ‫ئەبوبەك���ر هەڵەدن���ی‪ :‬یەكگرت���وو‬ ‫لەس���ەرەتای قەیرانەكان���ەوە هەوڵ���ی خۆی‬ ‫دا و چەند گەڕێكی دانوس���تان و سەردانی‬

‫الیەنەكان���ی دەس���تپێكرد لەچوارچێ���وەی‬ ‫س���ازانی نیش���تیمانیدا‪ ،‬دوات���ر و دوای‬ ‫رووداوەكان���ی ‪ 2015/10/12‬یەكگرت���وو‬ ‫جارێك���ی ت���ر تێڕوانینەكان���ی خس���تەڕوو‬ ‫ب���ۆ هەم���وو الیەن���ەكان‪ ،‬كە دەكرێ���ت لەو‬ ‫كێش���انەدا بەسازش���كردن بۆ یەكتر بگەینە‬ ‫ئەنج���ام‪ ،‬ب���ەاڵم بەداخەوە ئ���ەو هەواڵنەش‬ ‫هی���چ ئاكامێكیان نەبوو‪ ،‬بۆیە هەر هەوڵێكی‬ ‫نێوانگی���ری ئێمە لەس���ەر دوو ش���ت بەندە‪،‬‬ ‫یەكەم ئەوەیە كە الیەنە ناكۆكەكان داوامان‬ ‫لێبك���ەن بەو رۆڵ���ە هەڵبس���تین‪ ،‬دووەمیش‬ ‫ئەوەی���ە ئامادەگیی���ان هەبێ���ت ب���ۆ ئەوەی‬ ‫بێن���ە پێش���ەوە و س���ەردانەكانی تەنه���ا بۆ‬ ‫نمایش و كات كوش���تن نەبێ���ت‪ ،‬ئەگەر ئەو‬ ‫الیەنانە ئامادەییان تێدا نەبێت بۆ گەیش���تن‬ ‫بەئاكامێكی باش و جێبەجێكردنی بەڵێنەكان‪،‬‬ ‫ئەوە پێموایە نێوانگیری هیچ رۆڵێك نابینێت‬ ‫و تەنه���ا كات كوش���تنە و بەش���ێكی ت���رە‬ ‫لەنائومێدكردنی خەڵكی كوردستان‪.‬‬ ‫پێتوای���ە ئەو ئامادەییە لەئێس���تادا‬ ‫هەبێت؟‬ ‫ئەبوبەك���ر هەڵەدن���ی‪ :‬نەخێ���ر‪ ،‬تائێس���تا‬ ‫ئەوان پێشوازی لەهەوڵەكان دەكەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئامادەگ���ی دەرنەب���ڕدراوە ب���ۆ س���ازش و‬ ‫هێنانە كایەی چارەسەر‪ ،‬تەنها وتراوە ئێمە‬ ‫پێشوازی لەو هەواڵنە دەكەین و دیراسەیان‬ ‫دەكەن‪ ،‬ئیتر روونە‪ ،‬كێشەكانی كوردستان‬ ‫رۆش���نن‪ ،‬ك���ە پێویس���تیان بەسازش���كردن‬ ‫هەیە لەبەشێك لەبۆچوون و قەناعەتی ئەو‬ ‫الیەنانە‪.‬‬ ‫قەیرانەكان زیاتر بەهۆی كێشەی‬ ‫س���ەرۆكایەتی هەرێمەوە خوڵقان‪ ،‬ئێستاش‬ ‫ئەو پرس���ە بەبێ بوونی پاڵپش���تی یاسایی‬ ‫بەڕێوە دەبرێت‪ ،‬دەكرێت لەماوەیەكی نزیكدا‬ ‫پرس���ی س���ەرۆكایەتی هەرێ���م چارەس���ەر‬ ‫بكرێت؟‬ ‫ئەبوبەك���ر هەڵەدنی‪ :‬هۆكاری س���ەرەكی‬ ‫ئەم كێش���انە س���ەرۆكایەتی هەرێمە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەگ���ەر ئ���ەو كێش���ەیەش نەبووای���ە‪ ،‬ئ���ەوە‬ ‫بەش���ێك لەقەیران���ی دارای���ی و ئاب���ووری‬ ‫هەردەبوو‪ ،‬چونكە پەیوەندی بەهەدەردانی‬ ‫سامانی گشتی و گەندەڵی و بوونی گروپی‬

‫الی ئێمە شتێك‬ ‫نەماوەتەوە بەناوی‬ ‫وەزارەتی كارەبا‬

‫مافیایی���ەوە هەیە لەكوردس���تان‪ ،‬كە بەدەر‬ ‫لەیاس���ا دەس���تیان بەس���ەر س���ەروەت و‬ ‫س���امانی ئەم واڵتەدا گرتووە‪ ،‬گەر قەیرانی‬ ‫سەرۆكایەتیش نەبووایە‪ ،‬دۆخەكە هەر بەو‬ ‫جۆرە دەبوو‪ ،‬بەاڵم ئەو قەیرانە بابەتەكەی‬ ‫قوڵت���ر ك���ردەوە‪ ،‬ئێس���تا كاك مەس���عود‬ ‫بەحوكمی ئەمری واقیع و ئیس���تیغاللكردنی‬ ‫پێگە س���ەربازییەكەی و ناوچەی هەژموون‬ ‫و قەڵەمڕەوییەك���ەی خ���ۆی مومارەس���ەی‬ ‫دەس���ەاڵتەكانی دەكات‪ ،‬ئەگەرن���ا هی���چ‬ ‫پاڵپش���تێكی یاس���ایی نییە‪ ،‬پێموایە كە ئەوە‬ ‫كوردس���تانە واڵت���ی عەنتیكەخان���ە و ش���تە‬ ‫سەرسوڕهێنەرەكانە‪ ،‬لەبەرئەوە پێت سەیر‬ ‫نەبێت تا ماوەیەكی تریش ئەم دۆخە هەروا‬ ‫بمێنێتەوە‪.‬‬ ‫دەكرێ���ت ناوەڕۆك���ی ئ���ەو‬

‫لە بەرپرسیاریەتی ئەم‬ ‫دۆخەی ئێستا بەشی شێر‬ ‫بەر پارتی دەكەوێت‬ ‫پڕۆژەیەم���ان پ���ێ بڵێیت‪ ،‬ك���ە یەكگرتوو بۆ‬ ‫چاكسازیكردن ئامادەی كردووە؟‬ ‫ئەبوبەك���ر هەڵەدن���ی‪ :‬ئ���ەوە پڕۆژەیەكی‬ ‫فراكس���یۆنی یەكگرت���ووی ئیس�ل�امی‬ ‫كوردس���تانە و تەنها قۆناغی داڕش���تنەوەی‬ ‫كۆتای���ی م���اوە‪ ،‬هەندێ���ك راوێژم���ان ماوە‬ ‫لەگ���ەڵ هەندێ���ك خەڵك���ی پس���پۆڕ و لەدوا‬ ‫قۆناغەكان���ی ئامادەكردنیدای���ن‪ ،‬پڕۆژەك���ە‬ ‫گش���تگیرە بەتایبەت���ی ل���ەرووی ه���ەردوو‬ ‫قەیران���ی دارای���ی و كارگێ���ڕی لەهەرێ���م‪،‬‬ ‫پێمانوایە كە ئەگ���ەر ئەو پڕۆژەیە جێبەجێ‬ ‫بكرێت سەدان ملیار دینار دەگەڕێنرێتەوە بۆ‬ ‫بودجەی گش���تی و لەكاتی خۆیدا مووچەی‬ ‫فەرمانب���ەران دابی���ن بكرێ���ت‪ ،‬پڕۆژەك���ەی‬ ‫ئێم���ە پەیوەن���دی بەسیس���تەمی كارگێ���ڕی‬ ‫و كاراكردن���ی چاودێ���ری و داڕش���تنەوەی‬ ‫گرێبەس���تەكان و چاودێریكردن���ی توندوڵی‬ ‫بازگ���ە س���نوورییەكان و داهات���ی ناوخ���ۆ‬ ‫و چارەس���ەر ب���ۆ پرس���ی كارەب���اوە هەیە‪،‬‬ ‫ك���ە س���ااڵنە نزیك���ەی ‪ 4-3‬ملی���ار دۆالر‬ ‫لەوێس���تەگەكانی بەرهەمهێنان���ی كارەب���ادا‬ ‫خ���ەرج دەكرێت‪ ،‬هەروەها چارەس���ەری بۆ‬ ‫خانەنشینە نایاس���اییەكان و دیاردەی دوو‬ ‫مووچەیی و بندی���وار دۆزیوەتەوە‪ ،‬هەموو‬ ‫ئ���ەو بابەتان���ەی لەخۆگرت���ووە‪ ،‬هەوڵێك���ی‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪5‬‬


‫سياسەت‬

‫دڵس���ۆزانەیە و دەچێت���ە چوارچێ���وەی‬ ‫پاڵپش���تیكردنی حكومەتی هەرێم بۆ ئەوەی‬ ‫هەنگاوەكان���ی چاكس���ازی خێ���را ب���كات و‬ ‫چاكس���ازییەكانیش چاكس���ازی ریشەیی و‬ ‫بنەڕەتی بن‪ ،‬نەك چاكس���ازی روكەش���ی و‬ ‫ماكیاژكردن بن‪ ،‬كە پێمانوایە ئەمانە فریای‬ ‫دۆخی قەیراناوی هەرێم ناكەون‪ ،‬بۆیە پشت‬ ‫بەخ���وا ئێم���ە بەتەواوبوون���ی پڕۆژەكەمان‬ ‫دەیدەینە الیەنی پەیوەندیدار‪.‬‬ ‫بەاڵم ئێستا رەخنەی سەرەكی لە‬ ‫حكوم���ەت ئەوەیە‪ ،‬كە ئیرادەی چاكس���ازی‬ ‫نیە‪ ،‬ئەگەر ئەو ئیرادەیە نەبێت‪ ،‬پێش���بینی چ‬ ‫ئەنجامێك بۆ پڕۆژەكەتان دەكەن؟‬ ‫ئەبوبەكر هەڵەدنی‪ :‬ئێمە ئەركی سەرشانی‬ ‫خۆم���ان جێبەج���ێ دەكەین‪ ،‬كە دڵس���ۆزانە‬ ‫هۆكارەكان���ی قەیران���ەكان ب���ۆ حكومەت���ی‬ ‫دیاری بكەین و رێگاچارەكانیشی پێ بڵێین‪،‬‬ ‫ئام���ادەش بین هەم���وو توان���ا مرۆییەكانی‬ ‫یەكگرت���ووش بخەین���ە بەردەس���ت ب���ۆ‬ ‫هاوكاریك���ردن لەكۆتاییهێنان بەو قەیرانانە‪،‬‬ ‫لەدوات���ردا چەند بەگوێم���ان دەكات یاخود‬ ‫ن���ا‪ ،‬ئ���ەوە ئێم���ە بەرپرس���یارێتی ئەخالقی‬ ‫و نیش���تیمانی خۆم���ان بەجێدەگەیەنی���ن‪،‬‬

‫لە دوا قۆناغەكانی‬ ‫ئامادەكردنی پڕۆژە‬ ‫چاكسازییەكەمان داین‬ ‫ب���ەاڵم لەو بەشەش���دا ت���ەواوە ئەگ���ەر بەو‬ ‫عەقڵییەت���ەوە مامەڵ���ە ب���كات‪ ،‬ك���ە ئێس���تا‬ ‫لەگ���ەڵ قەیرانەكان مامەڵەی پێدەكات‪ ،‬ئەوە‬ ‫پێمانوایە پڕۆژەكەی ئێمەش لەپاكێجەكانی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن و رای دەزگا پەیوەندیدارەكان‬ ‫و دەس���تەی نەزاه���ە و تێڕوانینی داواكاری‬ ‫گشتی باشتر نابێت‪.‬‬ ‫پرس���ی دەستلەكاركێش���انەوەی‬ ‫وەزی���ری كارەبا و رادەس���تكردنەوەی ئەو‬ ‫وەزارەتە بەپارتی چی بەسەرهات؟‬ ‫ئەبوبەكر هەڵەدنی‪ :‬نزیكەی شەش مانگ‬ ‫دەبێت لەگەڵ وەفدی دانوس���تانكاری پارتی‬ ‫لەسەر ئەو پرسە لەگفتوگۆ داین‪ ،‬گفتوگۆكان‬ ‫بەئاق���اری دابینكردن���ی پێداویس���تییەكانی‬ ‫وەزارەتی كارەبا ب���وون‪ ،‬دواتر كە بینیمان‬ ‫ئەو پێداویستییانە دابین ناكرێن و ناتوانین‬ ‫لەڕێی ئەو وەزارەتەوە خزمەت بەهاواڵتیان‬ ‫بكەین و پالنی وەزارەتەكە جێبەجێ بكرێت‪،‬‬

‫‪ 6‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬

‫بۆیە بەناچاری رێگەی دووەممان گرتەبەر‬ ‫ك���ە دەستلەكاركێش���انەوەی وەزیرەكەمان‬ ‫بوو‪ ،‬ئەو پرسە لەبەشەكەی ئێمەدا كۆتایی‬ ‫پێهاتووە‪ ،‬ماوەتەوە سەر حكومەت كە چەند‬ ‫ئەو پڕۆژەیەی ئێمە وەردەگرێت یاخود نا‪،‬‬ ‫بەاڵم الی ئێمە ش���تێك نەماوەتەوە بەناوی‬ ‫وەزارەتی كارەب���ا‪ ،‬بەاڵم دەربارەی ئەوەی‬ ‫لەبەرامب���ەردا چی وەردەگری���ن ئەو بابەتە‬ ‫تائێس���تا لەن���او س���ەركردایەتی یەكگرتوو‬ ‫گفتوگۆی لەسەر نەكراوە‪ ،‬پۆست الی ئێمە‬ ‫ئەولەوی���ەت نییە‪ ،‬ئەوەن���دەی خزمەتكردنی‬ ‫هاوواڵتی���ان الی ئێم���ە ئەولەویەت���ە‪ ،‬ه���ەر‬ ‫پۆس���تێكیش وەربگری���ن‪ ،‬لەچوارچێ���وەی‬ ‫ئیس���تیحقاقی هەڵبژاردن���ی خۆمان���ە‪ ،‬ن���ەك‬ ‫خێرمان پێبكرێت‪.‬‬ ‫لەچەند رۆژی رابردوودا نێچیرڤان‬ ‫بارزانی رێككەوتن���ی هەناردەكردنی گازی‬ ‫سروش���تی لەگ���ەڵ توركی���ادا ئیمزاكرد‪ ،‬بێ‬ ‫ئ���ەوەی پەرلەم���ان رۆڵێك���ی تێ���دا هەبێت‪،‬‬ ‫بۆچوونت لەبارەی ئەمەوە چیە؟‬ ‫ئەبوبەك���ر هەڵەدن���ی‪ :‬ئ���ەو كات���ەی‬ ‫رێككەوتن���ی پەنجا س���اڵەی هەناردەكردنی‬ ‫نەوتیش ئیمزا كرا‪ ،‬هیچ پرسێك بەپەرلەمان‬ ‫نەك���را و پەرلەمانیش ئاگاداری وردەكاریی‬ ‫گرێبەس���تەكانی ن���ەوت نیی���ە‪ ،‬جگەلەوەش‬ ‫یاس���ای ن���ەوت و گاز بەهی���چ ش���ێوەیەك‬ ‫لەهەرێ���م وەك خ���ۆی جێبەج���ێ ناكرێ���ت‪،‬‬ ‫بڕی���اری ن���ەوت و هەناردەكردنیش���ی‬ ‫لەدەس���تی گروپێك���ی زۆر بچ���ووك و‬ ‫جومگەیەك���ی بچووك���ی دەس���ەاڵت دای���ە‪،‬‬ ‫ه���ەم بڕیارەك���ە و ه���ەم داهاتەكەی و هەم‬ ‫چۆنێتی سەرفكردنیش���ی‪ ،‬پێش���مانوایە بەم‬ ‫ش���ێوازە حكومڕانیی���ە‪ ،‬ب���ەو ناڕۆش���نییەی‬ ‫لەپرس���ی سامانە سروش���تییەكان و وزەدا‬ ‫هەی���ە لەهەرێم‪ ،‬گازی سروش���تیش فریای‬

‫گەر ئەو پڕۆژە‬ ‫چاكسازیەی ئێمە جێبەجێ‬ ‫بكرێت‪ ،‬سەدان ملیار‬ ‫دینار بۆ بودجەی گشتی‬ ‫دەگەڕێنرێتەوە و‬ ‫لەكاتی خۆشیدا مووچەی‬ ‫فەرمانبەران دابین‬ ‫دەكرێت‬

‫هەموو الیەنەكان چاویان‬ ‫بڕیوەتە دەنگەكانی‬ ‫یەكگرتووی ئیسالمی‬ ‫كوردستان‬ ‫قەیرانەكان���ی هەرێم ناكەوێ���ت‪ ،‬ئێمە ئەگەر‬ ‫دەستكارییەكی ریشەیی نەكەین لەشێوازی‬ ‫حكومڕان���ی و س���ێكتەرەكانی ئ���ەوە ئەگەر‬ ‫كوردستان هەمووی گازی سروشتی بێت‪،‬‬ ‫نەك ئەوەی ئێس���تا ‪%4‬ی گازی سروش���تی‬ ‫جیهان لەكوردستانە‪ ،‬بەڵكو ‪%40‬یش بێت و‬ ‫هەموو شاخ و دارو بەردەكانی كوردستان‬ ‫بب���ن ب���ەگاز و س���وتەمەنی و زێ���ڕ‪ ،‬فریای‬ ‫قەیرانەكان���ی هەرێم ناكەوێ���ت‪ ،‬ئەگەر بەم‬ ‫عەقڵییەتەی ئێستا مامەڵە لەگەڵ قەیرانەكان‬ ‫بكەین‪ ،‬تەنانەت ئەگەر نرخی نەوتیش بەرەو‬ ‫بەرزبوون���ەوەی بچێت‪ ،‬ئەوە قەیرانەكانمان‬ ‫هەر لەشوێنی خۆیاندا دەمێننەوە‪.‬‬ ‫لەچەند رۆژی راب���ردوودا تێبینی‬ ‫ئەوەم���ان كرد یەكگرتوو لەچەند پرس���ێكدا‬ ‫خۆی لەسێ الیەنەكەی تر (یەكێتی‪ ،‬كۆمەڵ‪،‬‬ ‫گۆڕان) جیاكردەوە‪ ،‬ئەم خۆ جیاكردنەوەیە‬ ‫بۆ؟‬ ‫ئەبوبەك����ر هەڵەدن����ی‪ :‬بەهیچ ش����ێوەیەك‬ ‫ئێم����ە جیانەبووینەت����ەوە‪ ،‬ب����ەاڵم ه����ەر یەكە‬ ‫ل����ەو بابەتانە هۆكاری خۆی هەبووە‪ ،‬یەكەم‬ ‫ئ����ەو بەیاننامەی����ەی ئەو س����ێ فراكس����یۆنە‬ ‫لەپەرلەمانی عێراق لەسەر وتەكانی مامۆستا‬ ‫محەم����ەد ف����ەرەج ئەمین����داری یەكگرت����وو‬ ‫دەریانكرد‪ ،‬پێمانوابوو كە ناڕۆشنی تێدابوو‬ ‫و هەڵەتێگەیش����تن ب����وو‪ ،‬مامۆس����تا محەمەد‬ ‫باس����ی ل����ە ‪ 13‬س����اڵی راب����ردوو ك����ردووە‪،‬‬ ‫ك����ە ئ����ەدای ك����ورد الوازب����ووە‪ ،‬ن����ەك تەنها‬ ‫باس����ی ئەمس����اڵی كردبێ����ت‪ ،‬دووەم‪ ،‬خودی‬ ‫الیەنەكان����ی ئۆپۆزس����یۆنی پێش����وو‪ ،‬یەكێك‬ ‫لەپاكێجەكانمان دروس����تكردنی دەستەیەكی‬ ‫تایبەت بوو بۆ دانوس����تان و چاودێریكردنی‬ ‫رێككەوتننام����ەكان‪ ،‬تەنان����ەت لەخول����ی‬ ‫چوارەمی پەرلەمانی كوردستان ئەو یاسایە‬ ‫خوێندن����ەوەی یەكەمی بۆ ك����راوە‪ ،‬كە ئەوە‬ ‫داواكاری ئێمە بوو‪ ،‬بۆیە ئەوە بەش����ێك بوو‬ ‫لەموزایەدە و ملمالنێی حیزبی ناتەندروست‪،‬‬ ‫بەداخ����ەوە ك����ە پێویس����تی ب����ەوە نەب����وو‪،‬‬ ‫دەربارەی مامۆس����تا س����ەلیم شوشكەییش‪،‬‬ ‫س����ەرۆكی فراكس����یۆنی ئێم����ە لەپەرلەمانی‬ ‫عێراق پشتیوانی خۆی بۆ ئەو پەرلەمانتارە‬ ‫بەڕێزە دەربڕیوە و ش����ایەتی بۆ كەفائەت و‬


‫سياسەت‬

‫لێهاتووی����ی داوە‪ ،‬ئ����ەو خۆجیاكردنەوەیەی‬ ‫سێ فراكس����یۆنەكەش بەڕای من لەخزمەت‬ ‫پڕۆس����ەی دیموكراس����یدا نیی����ە‪ ،‬بەداخ����ەوە‬ ‫ئەوان مامەڵە و ملمالنێیەكی ناتەندروس����ت‬ ‫لەگەڵ دەنگەكان����ی یەكگرتوودا دەكەن‪ ،‬ئەو‬ ‫مامەڵە ناتەندروستەش‪ ،‬هەموویان چاویان‬ ‫بڕیوەت����ە دەنگەكانی یەكگرتووی ئیس��ل�امی‬ ‫كوردستان‪ ،‬لەكاتێكدا خۆیان دەزانن ئەوەی‬ ‫ه����ۆكاری قەیرانەكانی لەهەرێ����م‪ ،‬ئێمە نین‪،‬‬ ‫بەڵكو ئەو كەسانەن كە یاسا جێبەجێ ناكەن‪،‬‬ ‫س����ەروەری یاسا دەش����كێنن‪ ،‬ئەو كەسانەن‬ ‫دەزگای داپڵۆس����ێنەری ئەمنییان هەیە‪ ،‬ئەو‬ ‫كەسانەن س����ەروەت و سامانی كوردستان‬ ‫بەناح����ەق كۆدەكەن����ەوە‪ ،‬رێ����ز لەخولەكانی‬ ‫هەڵب����ژاردن و دەزگا ش����ەرعییەكانی‬

‫بەم ئەقڵیەتەی ئێستاوە‬ ‫مامەڵە لەگەڵ‬ ‫قەیرانەكاندا بكەین‪،‬‬ ‫نە گازی سروشتی و‬ ‫نە بەرزبوونەوەی نرخی‬ ‫نەوتیش قەیرانەكانمان‬ ‫چارەسەر ناكەن‬ ‫كوردس����تان ناگرن‪ ،‬من پێموایە ئەم تیش����ك‬ ‫خستنە سەر یەكگرتوو هەڵەیە و لەقازانجی‬ ‫پڕۆسەی دیموكراسیشدا نییە‪.‬‬ ‫وتەكان����ی ئەمین����داری یەكگرت����وو‬ ‫لەب����ارەی الوازی ئ����ەدای پەرلەمانتارانەوە‪،‬‬ ‫خودی نوێنەران����ی یەكگرتووش دەگرێتەوە‬ ‫لەبەغدا؟‬ ‫ئەبوبەك����ر هەڵەدن����ی‪ :‬بەدڵنیایی����ەوە‪ ،‬ئەو‬ ‫جیای نەكردۆتەوە بڵێت پەرلەمانتارانی ئەو‬ ‫س����ێ الیەنە‪ ،‬بەڵكو ئ����ەو دەڵێ����ت نوێنەرانی‬ ‫ك����ورد لەبەغ����دا فری����ای ئیش����ەكانی خۆیان‬ ‫ناكەون‪ ،‬وەزیرەكانیش ناتوانن‪ ،‬لەبەر ئەوە‬ ‫پێویستی بەدەستەیەكی سەربەخۆ و پسۆڕ‬ ‫هەیە‪ ،‬كە ئیشی نەبێت جگە لەبەدواداچوون‬ ‫ب����ۆ رێككەوتنام����ە و گرف����ت و كێش����ەكانی‬ ‫نێ����وان هەرێ����م و بەغدا‪ ،‬دەكرێ����ت ئەو كاتە‬ ‫نوێنەران����ی ك����ورد لەبەغ����دا بەپەرلەمانت����ار‬ ‫و وەزی����ر و پل����ە تایبەتەكان����ەوە ه����اوكار‬ ‫ب����ن ب����ۆ ئ����ەو دەس����تەیە‪ ،‬ئ����ەوە داواكاری‬ ‫خ����ودی الیەنەكانی ئۆپۆزس����یۆن بووە‪ ،‬كە‬ ‫دەس����تەیەكی دانوس����تان دروس����ت بكرێت‪،‬‬

‫لەبەرئ����ەوە ئ����ەو رەخنەگرتن����ەی مامۆس����تا‬ ‫محەم����ەد فەرەج لەس����ەرجەم پەرلەمانتاران‬ ‫ب����ووە‪ ،‬بەپەرلەمانتاران����ی یەكگرت����ووی‬ ‫ئیسالمی كوردستانیشەوە‪.‬‬ ‫ئێس����تا حكومەت����ی هەرێم نزیكەی‬ ‫‪ 20‬ملی����ار دۆالر ق����ەرزارە‪ ،‬ئەمە مەترس����ی‬ ‫ئەوە ناكاتە س����ەر هەرێم ك����ە لەئایندەیەكی‬ ‫نزیكدا مایەپووچ بێت؟‬ ‫ئەبوبەك����ر هەڵەدنی‪ :‬ئێس����تا مایەپووچی‬ ‫حكومەت����ی هەرێم����ی كوردس����تان تەنه����ا‬ ‫راگەیاندن����ی ماوە‪ ،‬ئەگەرن����ا حكومەتێك‪ ،‬كە‬ ‫نزیك����ەی نی����و س����اڵە نەیتوانی����وە مووچەی‬ ‫فەرمانبەرانی خۆی دابین بكات‪ ،‬حكومەتێك‬ ‫نەتوانێ����ت نرخ����ی ب����ازاڕ كۆنت����ڕۆڵ ب����كات‪،‬‬ ‫نەتوانێ����ت ئاوڕێك����ی ج����ددی لەپێش����مەرگە‬ ‫بداتەوە‪ ،‬كە بەڕوحی خۆی گیانبازی دەكات‪،‬‬ ‫پێش����مەرگە ئەمڕۆ بگاتە ئاستێك كە خەڵك‬ ‫بەچاوی خێر و بەزەییەوە پیتاك و كەلوپەلی‬ ‫بۆ كۆ بكاتەوە‪ ،‬لەبەرئەوە حكومەتی هەرێم‬ ‫تەنه����ا راگەیاندن����ی مایەپووچییەكەی ماوە‪،‬‬ ‫ئەگەرنا لەسەر ئەرزی واقیع شتێك نەماوە‬ ‫بەناوی حكومەتی هەرێمی كوردستان‪.‬‬ ‫بەپێچەوانەی ئەو قس����انەی تۆوە‪،‬‬ ‫هەندێ����ك الیەن باس����ی راگەیاندنی دەوڵەتی‬ ‫سەربەخۆی كوردستان دەكەن؟‬ ‫ئەبوبەك����ر هەڵەدن����ی‪ :‬م����ن لەكۆمێنتێك����دا‬ ‫وت����م ئەگ����ەر دەوڵ����ەت خەون����ی لەمێژینەی‬ ‫هەموومان����ە و پش����ت بەخوا ه����ەر دێتەدی‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم گ����ەر ب����ەم ش����ێوەیە نایەت����ە كایەوە‪،‬‬ ‫دەوڵ����ەت دەوڵەت����ی ك����وردی فۆتۆكۆپ����ی‬ ‫حكومڕانی ‪ 25‬س����اڵە بێت‪ ،‬ك����ە لەحكومەتی‬ ‫هەرێمدا بەرجەستەمان كرد‪ ،‬ئەوە نەبوونی‬ ‫باش����ترە‪ ،‬چونكە دەوڵەتی كوردی پێویستی‬ ‫بەبنەمایەكی بەهێزی ئابووری پیشەسازی‬ ‫و حكومڕانییەك����ی س����ەركەوتوو هەی����ە‪،‬‬ ‫ئەمانە یەكەو دوو ش����اریان بەدەس����تە ئەم‬ ‫هەم����وو س����وكایەتییە بەمافەكان����ی م����رۆڤ‬ ‫و بەیاس����ا دەك����ەن‪ ،‬ئەگ����ەر دوو رۆژی‬

‫كێشەی سەرۆكایەتی‬ ‫هەرێمیش نەبایە‪ ،‬ئەم‬ ‫قەیرانی داراییە هەر‬ ‫دەبوو‪ ،‬بەاڵم كێشەكە‬ ‫قەیرانەكانی قوڵتر‬ ‫كردۆتەوە‬

‫دەوڵەتی كوردی فۆتۆكۆپی‬ ‫حكومڕانی ‪ 25‬ساڵەی‬ ‫رابردووی حكومەتی‬ ‫هەرێم بێت‪ ،‬نەبوونی‬ ‫باشترە‬ ‫ت����ر دەی����ان فڕۆك����ە و دەی����ان زرێپ����ۆش و‬ ‫چەك����ی ق����ورس و دانپێدانان����ی نێودەوڵەتی‬ ‫بكەوێتە بەردەس����تیان‪ ،‬زەمان����ەت چییە ئەم‬ ‫واڵتەم����ان بۆ نەك����ەن بەزیندانێك����ی گەورە‬ ‫و نەیارەكانی����ان لەس����ەر پەتەكانی س����ێدارە‬ ‫هەڵبواس����ن؟ ئەگەر دەوڵەتی كوردی لەسەر‬ ‫ش����ێوازی حكومڕانی هەرێمی كوردس����تان‬ ‫بێت‪ ،‬ئەوە جگ����ە لەنائومێدی هیچی تر نییە‪،‬‬ ‫ئەو كات����ەش دەوڵەتێك دەبێ����ت لەنموونەی‬ ‫ئ����ەو دەوڵەتە دیكتاتۆرییان����ەی لەئەفریقیا و‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا هەبوون‪ ،‬برینەكانی‬ ‫ئێم����ەش زیات����ر دەكات‪ ،‬زەمین����ەی دەوڵەتی‬ ‫ك����وردی دەبێت لەناوخۆوە بڕەخس����ێنرێت‪،‬‬ ‫هەرچەن����دە ئەم����ڕۆ زەمین����ەی نێودەوڵەتی‬ ‫لەبارە‪ ،‬بەاڵم لەناوخ����ۆدا هیچ هەنگاوێكمان‬ ‫نەن����اوە‪ ،‬بۆی����ە دەوڵەت����ی كوردی تائێس����تا‬ ‫لەبازنەی موزایەدەو دروشم تێنەپەڕیوە‪.‬‬ ‫پێتوای����ە ئ����ەو چاكس����ازییانەی‬ ‫بەمدوایی����ە حكومەت����ی هەرێ����م رایگەیان����دن‬ ‫چاكسازی دواكەوتوو نین؟‬ ‫ئەبوبەك����ر هەڵەدن����ی‪ :‬بەدڵنیایی����ەوە ئ����ەو‬ ‫چاكس����ازییانە درەنگوەخت����ن‪ ،‬دووەم‪،‬‬ ‫ش����تی بچ����ووك و جوزئی����ن‪ ،‬س����ێیەمیش‪،‬‬ ‫ئێم����ە پش����تیوانی لەو چاكس����ازییانە دەكەین‬ ‫بەمەرجێك چاكسازی راستەقینە و بنەڕەتی‬ ‫دەس����تپێبكات و هەنگاوی تریشی بەشوێندا‬ ‫بێ����ت‪ ،‬جگەل����ەوەش ئ����ەو چاكس����ازییانە‬ ‫پێویستیان بەوە هەیە لەسێكتەرە گرنگەكانی‬ ‫حكومڕانیی����ەوە دەس����ت پێبكەن ن����ەك لەئەو‬ ‫ش����تانەوە‪ ،‬با لەگرێبەستەكان و وەبەرهێنان‬ ‫و داهاتی خاڵە گومركییەكان و نەوت و وزە‬ ‫و نەهێش����تنی بندی����وارەكان و كۆتاییهێن����ان‬ ‫بەدەس����تتێوەردانی حیزب����ی لەحكومڕانی����دا‬ ‫دەس����تپێبكەن‪ ،‬لەبەرئەوە ئەو چاكس����ازییانە‬ ‫ئەگەر هەنگاوی گەورەیان بەشوێندا نەیەت‪،‬‬ ‫ئەوكاتە غەدر لەوشەی چاكسازی دەكەین و‬ ‫ئەویش دەبێت هۆكارێكی تری نائومێدكردنی‬ ‫خەڵكی كوردس����تان‪ ،‬چاكس����ازی پێویس����تی‬ ‫بەهەن����گاوی پراكتیك����ی و گ����ەورە هەیە‪ ،‬كە‬ ‫لەجومگە سەرەكییەكانیشدا ئەنجامبدرێت‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪7‬‬


‫سياسەت‬

‫پارتی و گۆڕان‬ ‫لە پێشبڕكێی رەتكردنەوەی‬ ‫یەكتریدان‬ ‫پارتی‪ :‬گۆڕان داوای رێككەوتنی لێ كردووین و‬ ‫رەتمانكردۆتەوە‬ ‫گۆڕان‪ :‬ئەوە راست نییە و ئێمە داواكاری‬ ‫كۆبوونەوەمان لەگەڵ پارتی رەتكردۆتەوە‬ ‫یەكێتی‪ :‬بۆ هیچ الیەنەنێك كەمی و نەنگی نییە‬ ‫داوای كۆبوونەوە بكات‬

‫پێشەوا محەمەد‬

‫ماوەی چەند مانگێك����ە پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردس����تان و بزووتن����ەوەی گ����ۆڕان‬ ‫ل����ە ملمالنێ����دان و پەیوەندییەكانیش����یان‬ ‫ئاڵۆزب����وون‪ ،‬ل����ەو نێوانەش����دا‪ ،‬پارت����ی‬ ‫دیموكراتی كوردستان رایدەگەیەنێت‪ ،‬ئەوان‬ ‫داوایەك����ی گۆڕانیان بۆ رێككەوتنی نێوانیان‬ ‫رەتكردۆت����ەوە و بزوتن����ەوەی گۆڕانی����ش‬ ‫س����ەرەڕای رەتكردن����ەوەی ئ����ەو زانیارییە‪،‬‬ ‫جەخ����ت ل����ەوە دەكەن����ەوە‪ ،‬ئەوان زی����اد لە‬ ‫جارێ����ك داوای پارتی����ان رەتكردۆت����ەوە كە‬ ‫بەیەكەوە دانیشن‪ ،‬سەبارەت بە بارودۆخی‬ ‫هەرێ����م و پەیوەن����دی ئ����ەو دوو هێ����زەش‪،‬‬ ‫یەكێتی نیش����تیمانی كوردستان داوای نەمی‬ ‫نواندن لە گۆڕان و پارتی دەكات‪.‬‬

‫‪ 8‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬

‫كۆتای����ی هەفت����ەی راب����ردوو‪ ،‬دوای‬ ‫كۆبوونەوەی یەكێتی و پارتی‪ ،‬فازڵ میرانی‪،‬‬ ‫ئەندامی مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردس����تان رایگەیان����د‪ ،‬ئ����ەوان داوایەك����ی‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕانی����ان بۆ رێككەوتن رەت‬ ‫كردۆتەوە‪.‬‬ ‫میران����ی گوتویەت����ی "ئێم����ە ل����ە هەرێم����ی‬ ‫كوردس����تاندا تەنها رێككەوتن لەگەڵ یەكێتی‬ ‫دەكەی����ن و بەدیل����ی یەكێت����ی ب����ۆ ئێمە هەر‬ ‫یەكێتییە‪ ،‬بۆیە واقیعبینین و هەمیش����ە پێمان‬ ‫واب����ووە رێككەوتن����ی ئێم����ە لەگ����ەڵ یەكێتی‬ ‫زۆر دەس����تكەوتی بۆ كوردستان دەستەبەر‬ ‫كردووە‪ ،‬بۆیە لەسەر ئەو بنەمایە‪ ،‬داوایەكی‬ ‫گۆڕانم����ان ب����ۆ رێككەوت����ن لەگ����ەڵ ئێم����ە‬ ‫رەتكردۆتەوە"‪.‬‬ ‫ه����اوكات "نازم كەبیر" ئەندامی پەرلەمانی‬

‫كوردستان لە فراكسیۆنی پارتی‪ ،‬باسی لەوە‬ ‫ك����رد‪ ،‬پارتی جارێكی ت����ر رێككەوتن لەگەڵ‬ ‫بزووتن����ەوەی گۆڕان ن����اكات‪ ،‬كە رێككەوتن‬ ‫بێت لەسەر بنەمای كاری درێژی پێكەوەیی‪،‬‬ ‫وەك ئەو رێككەوتننامەیەی كە لەنێوان پارتی‬ ‫و یەكێتیدا هەیە‪ .‬ئەو گوتی "س����ەركردایەتی‬ ‫پارتی گەیش����تۆتە ئەو بڕوایەی رێككەوتنی‬ ‫لەگەڵ گۆڕان هەر لەس����ەرەتاوە هەڵە بووە‪،‬‬ ‫ب����ۆ ئ����ەو مەبەس����تەش ه����ەر هەوڵێك����ی تر‬ ‫لەوبارەیەوە رەتدەكاتەوە"‪.‬‬ ‫سەبارەت بە باشتربوونی پەیوەندییەكانیان‬ ‫لەگ����ەڵ گ����ۆڕان و چارەس����ەركردنی دۆخی‬ ‫سیاس����یی هەرێم‪ ،‬ئ����ەو پەرلەمانتارە گوتی‬ ‫"پارتی هەمیشە لەگەڵ دانیشتن و گفتوگۆیە‬ ‫و رەتینەكردۆت����ەوە‪ ،‬رەتكردن����ەوەی‬ ‫رێككەوتنی����ش لەگ����ەڵ گ����ۆڕان بەمان����ای‬


‫سياسەت‬

‫ئ����ەوە نای����ەت نەتوانین پێكەوە دابنیش����ن و‬ ‫هەماهەنگی بكەین"‪.‬‬ ‫هەرچ���ی بزوتن���ەوەی گۆڕان���ە‪ ،‬ئ���ەو‬ ‫زانیاریان���ە رەتدەكات���ەوە و ئاش���كرای‬ ‫دەكات‪ ،‬ئەوە بزوتنەوەی گۆڕانە داواكاری‬ ‫كۆبوونەوە لەگەڵ پارتی رەتكردۆتەوە‪.‬‬ ‫"ئاس���ۆ مەحم���ود" باژێروان���ی س���لێمانی‬ ‫بزوتن���ەوەی گ���ۆڕان‪ ،‬باس���ی ل���ەوە ك���رد‪،‬‬ ‫بەهیچ شێوەیەك گۆڕان داوای رێككەوتنی‬ ‫لەپارتی نەكردووە‪ .‬ئەو گوتی "ئەو قس���انە‬ ‫دوورن لەراس���تییەوە و گۆڕان ئامادە نییە‬ ‫لەگ���ەڵ پارتی رێكبكەوێت ت���ا بارودۆخەكە‬ ‫بەمج���ۆرەی ئێس���تا بێت"‪ .‬زیاتر گوتیش���ی‬ ‫"بەپێچەوان���ەوە ئێمە چەندان جار داواكاری‬ ‫پارتیم���ان رەتكردۆتەوە ب���ۆ كۆبوونەوە و‬ ‫پێمانگوت���وون ت���ا بارودۆخەكە وەك خۆی‬

‫لێنەیەتەوە لەگەڵتان دانانیشین"‪.‬‬ ‫ئ���ەو باژێروان���ەی گ���ۆڕان روونیش���ی‬ ‫ك���ردەوە‪ ،‬ئ���ەوان پەرۆش���ی بارودۆخ���ی‬ ‫كوردس���تان و باروگوزەرانی خەڵكن‪ ،‬بۆیە‬ ‫وەك ئ���ەو دەڵێ���ت‪ ،‬ئ���ەوان هەنگاویان ناوە‬ ‫ئ���ەم بارودۆخ���ە چارەس���ەر بێ���ت و گوتی‬ ‫"دەبێت پارتیش بەرپرسیارانە مامەڵ بكات‬ ‫و بارودۆخەكە وەك خۆی لێبكاتەوە"‪.‬‬ ‫زیاتر لە سێ مانگ دەبێت پەیوەندییەكانی‬ ‫پارت���ی و گ���ۆڕان لەوپ���ەڕی ئاڵۆزی���دان و‬ ‫تائێس���تاش لێدوان���ی دژ بەی���ەك دەدەن‪.‬‬ ‫پارت���ی وەزیرەكان���ی گۆڕانی ل���ە حكومەت‬ ‫دوورخس���تونەتەوە و رێگری لە سەرۆكی‬ ‫پەرلەمانی���ش ك���رد بچێت���ە هەولێ���رەوە‪،‬‬ ‫ئێس���تا پارت���ی رەتیدەكات���ەوە جارێك���ی‬ ‫ت���ر "یوس���ف محەم���ەد" وەك س���ەرۆكی‬

‫پەرلەم���ان دەس���تبەكار بێ���ت‪ ،‬گۆڕانی���ش‬ ‫هەم���وو چارەس���ەرییەكانی لەگەڕان���ەوەی‬ ‫وەزیرەكانی و س���ەرۆكی پەرلەمان كورت‬ ‫كردۆتەوە‪.‬‬ ‫بەپێ���ی زانیارییەكان���ی س���ڤیل‪ ،‬گ���ۆڕان‬ ‫پێش���نیاری بۆ پارتی كردووە رێككەوتنێكی‬ ‫نوێ بكەن و تەنها مەرجی گۆڕانیش مانەوەی‬ ‫یوس���ف محەم���ەد ب���ووە لەس���ەرۆكایەتی‬ ‫پەرلەم���ان و بەالی���ەوە ئاس���ایی ب���ووە‬ ‫وەزی���رەكان بگۆڕێت‪ ،‬تەنان���ەت وەزیرێكی‬ ‫تری���ش بدات���ەوە ب���ە پارت���ی‪ ،‬ب���ەاڵم پارتی‬ ‫ئ���ەوەی رەتكردۆت���ەوە و ئەوانیش قبوڵیان‬ ‫نییە یوس���ف محەمەد بەهیچ جۆرێك وەك‬ ‫س���ەرۆكی پەرلەمان بگەڕێتەوە پەرلەمانی‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫لەالیەكی تریش���ەوە‪ ،‬یەكێتی نیش���تیمانی‬ ‫كوردس���تان رایدەگەیەنێت‪ ،‬پێویستە پارتی‬ ‫و گ���ۆڕان نەرمی بنوێ���ن و گفتوگۆ بكەون‬ ‫و ئ���ەو گرژیی���ەی نێوانی���ان بڕەوێنن���ەوە‪،‬‬ ‫چونك���ە وەك یەكێتی دەڵێ���ت‪ ،‬ئەو ئاڵۆزییە‬ ‫سیاسییەی لە هەرێم هەیە لە خزمەتی هیچ‬ ‫الیەنێ���ك و هاونیش���تیمانیان و ئەزموون���ی‬ ‫هەرێمدا نییە‪.‬‬ ‫"رێ���واس فایەق" پەرلەمانتاری یەكێتی لە‬ ‫پەرلەمانی كوردس���تان‪ ،‬پێیوای���ە الیەنەكان‬ ‫بەگشتی كەمتەرخەمیان هەیە‪ ،‬بەاڵم دەبێت‬ ‫گفتوگۆ بك���ەن و بارودۆخەكە لەس���وودی‬ ‫خەڵ���ك یەكالی���ی بكەن���ەوە‪ .‬ئ���ەو گوت���ی‬ ‫"ئێس���تا یەكێت���ی ئ���ەو خەم���ەی هەڵگرتووە‬ ‫و هەمیش���ە الی الیەنەكان���ە بەمەبەس���تی‬ ‫ب���ە ئەنجامگەیاندن���ی كارێك ك���ە لەخزمەت‬ ‫كوردس���تان و دانیش���توانەكەیدا بێ���ت‪،‬‬ ‫هیواداریش���ین الیەنەكان و بەتایبەت پارتی‬ ‫و گ���ۆڕان بەدەن���گ یەكێتی���ەوە بێن و چی‬ ‫تر ئەم بارودۆخە سیاس���ییە چەقبەستووە‬ ‫بەردەوام نەبێت"‪.‬‬ ‫گوتیش���ی "بۆ هی���چ الیەنەنێ���ك كەمی و‬ ‫نەنگی نیی���ە داوای كۆبوونەوە بكات‪ ،‬بەڵكو‬ ‫پێویستە بەدەر لە غرورە سیاسییەكان بیر‬ ‫ل���ە باروگوزەرانی ئ���ەو خەڵك���ە بكرێتەوە‪،‬‬ ‫كە چوار مانگ���ە مووچەی وەرنەگرتووە و‬ ‫هەموو ژیان و ئی���ش و بەرژەوەندییەكیان‬ ‫وەستاوە"‪.‬‬ ‫یەكێت���ی نیش���تیمانی كوردس���تان‬ ‫جەولەیەك���ی ت���ری كۆبوون���ەوەی دەس���ت‬ ‫پێكردووە و تائێستا روون نییە‪ ،‬ئایا پارتی‬ ‫و گۆڕان س���وورن لەس���ەر مەرجەكانیان‪،‬‬ ‫یان ئ���ەم بارودۆخە كۆتای���ی پێدێت و ئەو‬ ‫دوو الیەنەش دەگەنە رێككەوتن‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪9‬‬


‫سياسەت‬

‫ئەمجارە یەكێتی ئەركە قورسەكە دەخاتە ئەستۆ‬

‫یەكێتی‪ ،‬پارتی و گۆڕانی‬ ‫پێ رازی دەكرێت؟‬ ‫راوێژ كامەران‬

‫كێشە سیاسیەكانی هەرێمی كوردستان‬ ‫تائێس����تا وەك خۆی����ان ماونەت����ەوە و‬ ‫س����ەرۆكی پەرلەمان نەگەڕاوەتەوە س����ەر‬ ‫پۆس����تەكەی خ����ۆی و قەیرانە سیاس����ی و‬

‫‪ 10‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬

‫ئابوورییەكانی����ش تا دێت لە هەڵكش����اندایە‪.‬‬ ‫لەم نێوەندەش����دا ئێس����تا یەكێتی نیشتمانی‬ ‫كوردس����تان هەوڵی چارەس����ەری دۆخەكە‬ ‫دەدات و دەستی كردۆتەوە بە نێوەندگیری‪،‬‬ ‫بۆ ئەو مەبەستەش ئەم پارتە پرۆژەیەكیان‬ ‫ئامادەك����ردووە و دەستیش����یان ك����ردووە‬

‫بەكۆبونەوە لەگەڵ الیەنەكاندا‪.‬‬ ‫"م����ەال بەختیار" لێپرس����راوی دەس����تەی‬ ‫كارگێ����ڕی یەكێت����ی پ����اش ئەنجامدان����ی‬ ‫كۆبونەوەیەكی����ان لەگەڵ پارتی دیمكوراتی‬ ‫كوردس����تاندا ئ����ەوەی بۆ رۆژنامەنوس����ان‬ ‫ئاش����كرا كرد‪ ،‬كە ئەوان گفتوگۆیان لەسەر‬


‫سياسەت‬

‫ئ����ەك و بەرپرس����یاریەتە هاوبەش����ەكانی‬ ‫سەرشانیانكردووە لەكوردستان و عێراق و‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاست و بەشەكانی دیكەی‬ ‫كوردستانیش����دا بەمەبەس����تی دەربڕین����ی‬ ‫هەڵوێس����تێكی یەكگرت����وو و تێپەڕاندن����ی‬ ‫قەیرانەكانی ئێستای هەرێمی كوردستان‪.‬‬ ‫"بێگەرد تاڵەبانی" س����ەرۆكی فراكسیۆنی‬ ‫یەكێت����ی لەپەرلەمان����ی كوردس����تان ئاماژە‬ ‫بەوە دەدات‪ ،‬كە ئەوان وەك یەكێتی ناتوانن‬ ‫لەم بارودۆخەی ئێس����تادا دەستەوەس����تان‬ ‫بوەس����تن و هەوڵی چارەسەرێكی گونجاو‬ ‫ن����ەدەن‪ ،‬چونك����ە بە گوت����ەی ئ����ەو یەكێتی‬ ‫هێ����زی كاریگ����ەرە و بەش����ێكی زۆری‬ ‫بەرپرس����یاریەتیەكانی لەسەر ش����انە‪ ،‬هەر‬ ‫بۆی����ە دەبێ����ت هەوڵ����ی چارەس����ەر ب����دات‪.‬‬ ‫بێگ����ەرد تاڵەبان����ی ب����ە س����ڤیلی گ����وت "ئەم‬ ‫قەیرانانەی ئێس����تا لەهەرێمی كوردس����تاندا‬ ‫دروس����ت بوونە‪ ،‬خەڵكی هەرێم باجەكەیان‬ ‫دەدات‪ ،‬هەر بۆیە پێویس����تە رێگاچارەیەك‬ ‫بدۆزرێت����ەوە‪ ،‬چونك����ە بەش����ێكی زۆری‬

‫قەیران����ەكان بەهۆی هەڵەی حزبەكانەوەیە‪،‬‬ ‫ئێس����تاش یەكێتی بەمەبەستی دۆزینەوەی‬ ‫رێگەچارە دەس����تی كردووە بەئەنجامدانی‬ ‫كۆبونەوە لەگەڵ الیەنەكان"‪.‬‬ ‫بەگوتەی بێگەرد تاڵەبانی ئەوان لەسەر‬ ‫بنەمای چارەسەركردنی پرسە سیاسیەكانی‬ ‫هەرێ����م لەگ����ەڵ الیەنەكان����دا كۆدەبنەوە و‬ ‫هی����چ رێكەوتنێكی ژێربەژێریش����یان لەگەڵ‬ ‫هی����چ الیەنێكدا نەب����ووە‪ ،‬بێگ����ەر گوتی "بۆ‬ ‫چارەس����ەركردنی ئەم قەیرانە قورس����انەی‬ ‫ئێس����تا لەهەرێمدا هەن‪ ،‬الیەنە سیاسیەكان‬ ‫بێدەنگیان هەڵبژاردووە‪ ،‬هەر بۆیە خەڵكیش‬ ‫رۆژ بەرۆژ زیاتر باجی ئەم قەیرانە دەدات‪،‬‬ ‫كە ئەمەش پێویستی بەچارەسەری خێرا و‬ ‫جدی هەیە"‪.‬‬ ‫جگەلەوەش "لەتیف نێ����روەی وتەبێژی"‬ ‫ئەنجومەن����ی ناوەن����دی یەكێت����ی ئام����اژە‬ ‫ب����ەوە دەكات‪ ،‬ك����ە حزبەك����ەی لەئێس����تادا‬ ‫بەرپرس����یاریەتی مێ����ژووی و نیش����تمانی‬ ‫لەسەر شانە‪ ،‬هەر بۆیە بڕیاریانداوە هەموو‬ ‫هەوڵێك ب����دەن لەپێن����او ئاس����ایكردنەوەی‬ ‫رەوش����ی هەرێم����ی كوردس����تان و‬ ‫كۆكردنەوەی الیەنە سیاس����یەكان لەس����ەر‬ ‫یەك مێزی گفتوگۆ‪ ،‬نێروەی بەسڤیلی گوت‬ ‫"ئێس����تا جگەل����ەوەی لەنێوخ����ۆی هەرێم����ی‬ ‫كوردس����تاندا قەیرانی سیاسی گەورە هەیە‬ ‫و پێویستی بەچارەس����ەرە‪ ،‬لەناوچەكەشدا‬ ‫گۆڕانكاری و پێش����هاتی گ����ەورە هەیە‪ ،‬كە‬ ‫پێویس����تە كورد تێیدا یەك هەڵوێس����ت بێت‬ ‫و گوتاری یەكگرت����ووی هەبێت‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫ئێس����تا یەكێتی هەوڵی لێ����ك نزیكردنەوەی‬ ‫الیەنەكان دەدات"‪.‬‬ ‫وتەبێژەك����ەی ئەنجومەن����ی ناوەن����دی‬ ‫یەكێتی رەتیش����ی دەكات����ەوە كۆبونەوەكان‬ ‫تەنها لە پێناو داڕشتنەوەی پۆستە بااڵكانی‬ ‫هەرێم����دا ئەنجام دراب����ن‪ ،‬چونكە بەگوتەی‬ ‫ئ����ەو "یەكێت����ی مەبەس����تی نییە پش����كەكانی‬ ‫لەنێ����و حكومەت����دا زیاد بكات و چاویش����ی‬ ‫لەوە نیە‪ ،‬بەڵك����و ئامانجی لەم نێوەندگیریە‬ ‫ئەوەیە‪ ،‬كە كورد لەنێوخۆدا وەك حكومەت‬ ‫و لەدەریشەوە وەك دەربڕینی هەڵوێستی‬ ‫سیاس����ی یەكگرت����وو بێ����ت و خۆش����ی‬ ‫ئامادەبكات بۆ هەر پێشهاتێكی سیاسی كە‬ ‫لەناوچەكەدا روودەدات"‪.‬‬ ‫هەرچی پارتی دیموكراتی كوردستانیشە‬ ‫بەگوت����ەی خۆیان ئەوان پێش����وازی لەهەر‬ ‫هەوڵێ����ك دەك����ەن‪ ،‬ك����ە بیەوێت ن����او ماڵی‬ ‫كورد یەكبخ����ات‪ ،‬جگەل����ەوەی چاوەڕوانی‬ ‫ئ����ەوەن كۆبوونەوەكانی ئ����ەم دواییە بگاتە‬

‫دەرئەنجامێ����ك‪ ،‬ل����ەو بارەی����ەوە "ف����ازڵ‬ ‫بەشارەتی" ئەندامی س����ەركردایەتی پارتی‬ ‫بەس����ڤیلی گوت "لەچەن����د رۆی رابردوودا‬ ‫كۆبونەوە لەگ����ەڵ زۆر لەالیەنەكاندا كراوە‬ ‫بەمەبەستی دۆزینەوەی رێگەچارەیەك بۆ‬ ‫دۆخی هەرێم‪ ،‬هەربۆیە پێویستە چاوەڕوانی‬ ‫ئ����ەوە بین‪ ،‬كە بزانی����ن ئەنجامەكان دەگەن‬ ‫بەچ����ی‪ ،‬لەن����او كۆبونەوەكانیش����دا گفتوگۆ‬ ‫لەس����ەر سەرجەم پرس����ەكان كراوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ت����ا ئ����ەو كات����ەی نەبێتە بڕی����ار و هەمووان‬ ‫لەسەری رێكنەكەون‪ ،‬ئەو گفتوگۆیانە تەنها‬ ‫وەك قسەیەك دەمێننەوە"‪.‬‬ ‫بەشارەتی گوتیشی "ئێستا كرانەوەیەكی‬ ‫گ����ەورە بەڕووی هەرێمدا هەیە و لەهەموو‬ ‫كات زیات����ر پێویس����تمان بەیەكڕیزیە‪ ،‬هەر‬ ‫بۆیە پێموایە هەموو الیەنەكان كۆكن لەسەر‬ ‫ئەوەی پێویستە هەرێم ئەم دۆخە تێپەڕێنێت‬ ‫و هی����چ الیەكی����ش نایەوێ����ت ب����ەم ج����ۆرە‬ ‫بمێنێتەوە‪ ،‬هەربۆیە پێویستە رێگەچارە بۆ‬ ‫گەیشتن بەچارەس����ەر بدۆزینەوە‪ ،‬ئێمەش‬ ‫وەك پارت����ی بەرژەوەندییەكان����ی خەڵك و‬ ‫ئەزموونی سیاس����ی ئەم����ڕۆی هەرێم چی‬ ‫بخوازێ����ت و چۆن هەڵبگرێت‪ ،‬بەوش����ێوەیە‬ ‫مامەڵەی لەگەڵ پرسەكان دەكەین"‪.‬‬ ‫بزووتن����ەوەی گۆڕانی����ش ك����ە تائێس����تا‬ ‫ل����ەدەرەوەی‬ ‫رێكخەرەگش����تیەكەیان‬ ‫واڵت����ە‪ ،‬هەرچەن����دە زیات����ر نەرم����ی نواندن‬ ‫بەهەڵوێس����تەكەیانەوە دی����ارە‪ ،‬ب����ەاڵم‬ ‫گەڕان����ەوەی "یوس����ف محەمەد" س����ەرۆكی‬ ‫پەرلەم����ان و وەزیرەكانی����ان ب����ۆ س����ەر‬ ‫كارەكانیان بە بنەمایەكی سەرەكی دەزانن‪.‬‬ ‫شۆڕش حاجی وتەبێژی بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫لەم بارەیەوە ئەوەی بەس����ڤیلی گوت "ئێمە‬ ‫پێش����وازی لەه����ەر هەوڵێك����ی نێوەندگیری‬ ‫دەكەین بۆ چارەس����ەركردنی ئەم دۆخەی‬ ‫ئێستای هەرێم‪ ،‬بەاڵم هەر دەستپێشخەرییەك‬ ‫دەبێ����ت لەئاس����اییبوونەوەی‌ دۆخەك����ەوە‬ ‫دەس����تپێبكاتەوە‪ ،‬ه����ەر بۆی����ە زۆر گرنگ����ە‬ ‫دۆخەك����ە بگەڕێندرێت����ەوە ب����ۆ پێ����ش ‪12‬‬ ‫ئۆكتۆبەری ‪ 2015‬و پەرلەمان و حكومەت‬ ‫دەست بە كارەكانی خۆیان بكەنەوە"‪.‬‬ ‫ب����ە وت����ەی وتەبێژەك����ەی گ����ۆڕان ل����ە‬ ‫ئێس����تادا ناوچەكە بە دۆخێكی هەس����تیاردا‬ ‫تێدەپەڕێ����ت و ل����ە هەم����وو كات زیات����ر‬ ‫پێویس����تمان بەیەكڕیزییە‪ ،‬ش����ۆڕش حاجی‬ ‫گوتیش����ی "بەگەڕخس����تنەوەی حكومەت و‬ ‫پەرلەم����ان زۆر گرنگ����ە بۆ ئ����ەوەی متمانە‬ ‫لەنێوان الیەنەكاندا دروست ببێت و گفتوگۆ‬ ‫سیاسیەكان دەستپێبكاتەوە"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪11‬‬


‫سياسەت‬

‫وەستا رەسوڵ‪ ،‬ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی بۆ سڤیل‪:‬‬

‫پێدەچێت رێككەوتنی ئێمە و گۆڕان‬ ‫تا یەكگرتنەوە بڕوات‬ ‫‪ 12‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬


‫سياسەت‬

‫داوامان كردووە هەر‬ ‫سێ سەرۆكایەتییەكەی‬ ‫هەرێم پێداچوونەوەیان‬ ‫پێدا بكرێتەوە و دووبارە‬ ‫دابەش بكرێنەوە‬

‫وەستا رەسوڵ‪ ،‬ئەندامی سەركردایەتی‬ ‫یەكێت���ی نیش���تیمانی كوردس���تان و‬ ‫فەرمان���دەی هێزەكان���ی پێش���مەرگە ل���ە‬ ‫كەرك���وك‪ ،‬ل���ەم دیدارەیدا لەگەڵ س���ڤیل‪،‬‬ ‫دەرب���ارەی پرس���ی گفتوگۆكان���ی یەكێتی‬ ‫لەگ���ەڵ الیەنەكان و پێش���نیازە نوێكانیان‬ ‫هەڵوەستە دەكات‪ ،‬ئەو ڕوونی دەكاتەوە‪،‬‬ ‫لەگەڵ پارتیدا هەوڵی زیاتری پتەوكردنی‬ ‫پەیوەندییەكان���ی نێوانی���ان دەدەن و‬ ‫لەگ���ەڵ گۆڕانیش���دا ت���ا ئاس���تی یەكگرتن‬ ‫رێككەوت���ن دەكەن‪ ،‬هەروەه���ا تەئكیدیش‬ ‫لە چارەس���ەربوونی كێش���ەكانی ناوخۆی‬ ‫یەكێت���ی دەكات���ەوە و ل���ە بارودۆخ���ی‬ ‫پێشمەرگەش دەدوێت‪.‬‬ ‫پێشەوا محەمەد‬

‫پێت���ان وای���ە گ���ەڕی ئەمج���ارەی‬ ‫كۆبوون���ەوەكان لەالی���ەن یەكێتیی���ەوە‬ ‫هیوابەخش بێت بۆ چارەس���ەركردنی ئەم‬ ‫بارودۆخە چەقبەستووەی هەرێم؟‬ ‫وەس���تا رەس���وڵ‪ :‬یەكێتی خ���ۆی وەك‬ ‫حی���زب هەمیش���ە حیزبێك���ی هیوابەخ���ش‬ ‫بووە بۆ خەڵك و ئەو پەیامەش���ی هەردەم‬ ‫راگەیان���دووە‪ ،‬هیواداری���ن ل���ەم گ���ەڕەی‬ ‫كۆبوونەوەكان���دا لێم���ان بگەڕێن هیواكانی‬ ‫یەكێت���ی بێن���ە دی‪ ،‬ك���ە هی���وای گرن���گ و‬ ‫نیش���تیمانین‪ ،‬یەكێت���ی هەن���گاوی ن���اوە بۆ‬ ‫دروس���تبوونەوەی گیانی بەرپرس���یاری و‬ ‫یەكڕیزی میللەتەكەمان‪ ،‬بۆیە ئەوەی یەكێتی‬ ‫پێی هەڵدەس���تێت ئەرك و كارێكی پیرۆزە‬ ‫و ئەم جارەش و چەندان جاری تر یەكێتی‬ ‫بێهیوا نابێت لەوەی بۆ ئاس���اییكردنەوەی‬ ‫بارودۆخ���ی كوردس���تان بی���دات‪ ،‬بێگومان‬ ‫ئەوەش یەكێك���ە لەئەركەكانی یەكێتی لەم‬ ‫قۆناغەدا‪.‬‬ ‫پڕۆژەك���ەی ئەمجارەی یەكێتی چ‬ ‫خاڵێكی جیاوازتری تێدایە لەوەی پێش���وو‪،‬‬ ‫ك���ە هیوابەخش بێت الیەنەكان و بەتایبەت‬ ‫پارتی و گۆڕان قبووڵی بكەن؟‬ ‫وەس���تا رەس���وڵ‪ :‬كاتێ���ك یەكێت���ی‬ ‫بڕیاری���داوە ناوبژیوانی الیەن���ەكان بكات‪،‬‬ ‫م���ەرج نیی���ە بە جارێ���ك و دوو ج���ار یان‬ ‫بە چەن���د دانیش���تنێك ئەنجامگیریی بكات‪،‬‬ ‫پڕۆژەك���ەی ئەمج���ارەش دیاریكرنێك���ی‬ ‫زۆر ورد نیی���ە ب���ۆ ئەوەی تیای���دا هاتبێت‬ ‫فاڵن���ە الی���ەن چی بكات و فاڵن���ەی تر چی‬ ‫وەربگرێ���ت‪ ،‬بەڵك���و س���ەرەتا پڕۆژەیەكە‬ ‫ب���ۆ ئاس���اییكردنەوەی بارودۆخی هەرێم‪،‬‬ ‫كە كوردس���تان بگەڕێتەوە دۆخی ئاسایی‬ ‫خۆیی و س���ەرۆكی پەرلەم���ان بگەڕێتەوە‬ ‫بۆ پەرلەمان‪ .‬وەك دەش���زانین س���ەرۆكی‬ ‫پەرلەم���ان ك���ە ئێس���تا الی گۆڕان���ە ب���ە‬ ‫رێككەوتنی سیاسیی نێوان گۆڕان و پارتی‬ ‫دراوە بەگۆڕان‪ ،‬ئێم���ە لەم پڕۆژەیەدا داوا‬ ‫دەكەی���ن بەپێی ئیس���تیحقاقاتی هەڵبژاردن‬

‫هەرسێ پۆستی س���ەرۆكایەتی پەرلەمان‪،‬‬ ‫هەرێ���م و حكوم���ەت پێداچوونەوەی���ان بۆ‬ ‫بكرێت���ەوە و بەس���ەر الیەنەكان���دا دابەش‬ ‫بكرێنەوە‪.‬‬ ‫ل���ە پڕۆژەك���ەدا میكانیزم���ی‬ ‫پێداچوونەوەت���ان دی���اری ك���ردووە‪ ،‬ب���ۆ‬ ‫نموونە لەو س���ێ پۆستە یەكێتی دەیەوێت‬ ‫چۆن دابەش بكرێنەوە؟‬ ‫وەس���تا رەس���وڵ‪ :‬نەخێر‪ ،‬باس���ی ئەوە‬ ‫نەك���راوە كام پۆس���ت ب���ۆ كام الیەن بێت‪،‬‬ ‫وتومان���ە س���ێ لیس���ت ه���ەن كە ب���راوەی‬ ‫بەرزن و ماف و ئیستیحقاقی ئەوەیان هەیە‬ ‫لەسەر ئەو پۆستانە قسە بكەن‪ ،‬لەبەرئەوە‬ ‫یەكێت���ی بە تەنه���اش ناتوانێت ئەوە دیاری‬ ‫بكات كام پۆستە بۆ كام الیەنە بێت‪ ،‬بەڵكو‬ ‫پێویستە ئەو سێ الیەنە بەیەكەوە گفتوگۆ‬ ‫بك���ەن و دووبارە بگەنەوە ب���ە رێككەوتن‬

‫ئەوە راست نییە‬ ‫لەگەڵ پارتی لەسەر‬ ‫گۆڕینی سەرۆكی‬ ‫پەرلەمان رێككەوتبین‬ ‫لەسەریان‪.‬‬ ‫ئێ���وە وەك پارت���ی دیموك���رات‬ ‫رایگەیاندووە رەزامەندن لەس���ەر گۆڕینی‬ ‫یوسف محەمەد لە پۆس���تی سەرۆكایەتی‬ ‫پەرلەمان؟‬ ‫وەس���تا رەس���وڵ‪ :‬نەخێ���ر ش���تی وامان‬ ‫نەگوتووە‪ ،‬كێ رایگەیاندووە؟‬ ‫فازی���ل میران���ی هەفتەی رابردوو‬ ‫رایگەیاند كە لەگەڵ یەكێتی گەیش���توونەتە‬ ‫قەناعەت سەرۆكی پەرلەمان بگۆڕدرێت؟‬ ‫وەستا رەسوڵ‪ :‬نەخێر ئەو قسەیە زیادەی‬ ‫پێوەن���راوە‪ ،‬ئێم���ە باس���ی البردنی كەس و‬ ‫هێنانەپێش���ەوەی كەسی ترمان نەكردووە‪،‬‬ ‫ئێم���ە تەنها گوتومان���ە وەك یەكەم هەنگاو‬ ‫پێویس���تە بارودۆخەكە ئاس���ایی بكرێتەوە‬ ‫و دوات���ر س���ێ س���ەرۆكایەتییەكە دابەش‬ ‫بكرێتەوە‪ ،‬ئیتر ئەوكاتە سەرۆكایەتییەكان‬ ‫ب���ەر كێ كەوتنەوە‪ ،‬ئازادن خۆیان كێ لەو‬ ‫پۆستانە دادەنێن‪.‬‬ ‫س���ەبارەت ب���ە نوێكردن���ەوەی‬ ‫رێككەوتن���ی نێ���وان ئێ���وە و پارت���ی چ‬ ‫هەنگاوێكتان ناوە؟‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪13‬‬


‫سياسەت‬

‫یەكێتی هیچ كێشەیەكی‬ ‫ناوخۆیی نەماوە و تەنها‬ ‫راگەیاندنەكان خۆیان‬ ‫پێوە سەرقاڵ كردووە‬

‫هیچ هێزێك لە‬ ‫كوردستان ناتوانێت‬ ‫بەتەنها حكومڕان بێت‬ ‫وەس���تا رەس���وڵ‪ :‬ئێم���ە گوتومان���ە كە‬ ‫ل���ە كوردس���تاندا هیچ هێزێ���ك ناتوانێت بە‬ ‫تەنه���ا حكومڕان بێت و ئ���ەم هەرێمە ببات‬ ‫بەڕێ���وە‪ ،‬چونكە تووش���ی هەڵ���ە دەبێت و‬ ‫رابردووشمان لەبەرچاوە‪ ،‬كە هەندێك هەڵە‬ ‫ك���راوە لە نێوان ئێم���ە و پارتیدا‪ ،‬گوتومانە‬ ‫هاوسەنگی یەكێتی و پارتی لە حكومڕانیدا‬ ‫گرنگە و پێویس���تە رەچاو بكرێت‪ ،‬داوامان‬ ‫ك���ردووە پێویس���تە پێداچوون���ەوە ب���ە‬ ‫پش���كەكانی یەكێتی���دا بكرێت���ەوە و بەپێ���ی‬ ‫ئیستیحقاقاتەكانی خۆی پۆستی پێ بدرێت‬ ‫و ئەو نایەكسانییەی ئێستا نەهێڵدرێت‪.‬‬ ‫رێككەوتن���ی نێوانت���ان لەگ���ەڵ‬ ‫گ���ۆڕان بەك���وێ گەیش���تووە‪ ،‬ئای���ا تەنه���ا‬ ‫لەچوارچێ���وەی رێككەوتنێكی سیاس���یدایە‬

‫‪ 14‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬

‫یان یەكگرتنەوەیە؟‬ ‫وەس���تا رەس���وڵ‪ :‬ئەوەی نێوان ئێمە و‬ ‫گۆڕان رێككەوتنێكی سیاسییە و هەنگاوی‬ ‫ج���ددی ب���ۆ ن���راوە‪ ،‬ئەگەریش���ی هەی���ە تا‬ ‫یەكگرتن���ەوە ب���ڕوات‪ ،‬ئ���ەو رێككەوتن���ەی‬ ‫ئێم���ە و گۆڕان پەیوەندی ب���ە حكومەت و‬ ‫چوون���ە ن���او حكومەتەوە نیی���ە‪ ،‬ئێمە دوو‬ ‫رێكخراوین لە دەرەوەی حكومەت بیرمان‬ ‫لەپەیوەندییەكان���ی نێوانم���ان كردۆتەوە و‬ ‫رێككەوتنی سیاسیی لەسەر دەكەین‪.‬‬ ‫بەڕێزتان سەبارەت بە چارەسەری‬ ‫كێشەكانی ناو یەكێتی گەشبینن كە بەرەو‬ ‫چارەسەری بڕوات؟‬ ‫وەس���تا رەس���وڵ‪ :‬ئەو كێش���انەی باس‬ ‫دەك���ران ت���ەواو ب���وون‪ ،‬لەن���او یەكێت���ی‬ ‫نیش���تیمانی كوردس���تاندا ش���تێك نەم���اوە‬ ‫بەناوی كێش���ەكانی ناوخۆی یەكێتی‪ ،‬جگە‬ ‫لە راگەیاندن كەسی تر خۆی پێوە سەرقاڵ‬ ‫ن���اكات‪ ،‬ئێس���تا بارودۆخ���ی یەكێتی چۆتە‬ ‫قۆناغێكی ترەوە و كۆمەڵێك سەركردەش‬ ‫لە ئەنجومەنی سەركردایەتی هەنگاوێكمان‬ ‫ناوە كە هەموو الیەك لەسەری كۆكن‪.‬‬ ‫بارودۆخی سیاس���یی ناجێگیری‬

‫كوردس���تان كاریگ���ەری كردۆت���ە س���ەر‬ ‫هێزەكانی پێشمەرگە؟‬ ‫وەس���تا رەس���وڵ‪ :‬هێ���زی پێش���مەرگە‬ ‫بارودۆخی كوردس���تانی راگرتووە‪ ،‬هێزی‬ ‫پێش���مەرگە نەكەوتۆتە ملمالنێی سیاسیی‬ ‫نێوان الینەكان���ەوە‪ ،‬بەپێچەوان���ەوە هێزی‬ ‫پێش���مەرگە توانیویەتی فش���اریش لەسەر‬ ‫س���ەركردایەتی سیاس���یی دروست بكات‪،‬‬ ‫كە بگەڕێنەوە س���ەر مێ���زی گفتوگۆ‪ ،‬بۆیە‬ ‫هیچ هێزێ���ك ناتوانێت كاریگەری لەس���ەر‬ ‫كەس���انێك دابنێت كە بۆ نیش���تیمانەكەیان‬ ‫خۆی���ان ب���ە كوش���ت دەدەن‪ ،‬ئێمەی هێزی‬ ‫پێش���مەرگە پاس���ەوانی نیش���تیمانین و‬ ‫پەیوەندیم���ان بە كێشمەكێش���ی سیاس���یی‬ ‫نێوان الیەنەكانەوە نییە‪.‬‬ ‫وەك فەرماندەیەك‪ ،‬پێتوایە دوای‬ ‫داع���ش دەبێت ك���ورد خۆی بۆ ش���ەڕێكی‬ ‫تریش ئامادە بكات؟‬ ‫وەس���تا رەس���وڵ‪ :‬هیچ ش���ەڕێك وەكو‬ ‫ش���ەڕی داع���ش رووب���ەڕووی هەرێم���ی‬ ‫كوردس���تان نابێتەوە‪ ،‬ب���ەاڵم رەنگە دوای‬ ‫شەڕی داعش‪ ،‬لێرە و لەوێ تەنگەژەیەكی‬ ‫الوەكی لە نێوان گرووپێكی چەكدار‪ ،‬یاخود‬ ‫هێزەكانی حەش���دی شەعبی دروست بێت‪،‬‬ ‫چونك���ە ئ���ەم واڵتە پ���ڕ بووە ل���ە گرووپی‬ ‫چەكداریی جۆراوجۆر‪.‬‬ ‫ب���ۆ نموون���ە ش���ەڕی حەش���دی‬ ‫ش���ەعبی وەك ئەگەرێك���ی بەهێ���ز س���ەیر‬ ‫ناكرێت؟‬ ‫وەس���تا رەس���وڵ‪ :‬حەش���دی ش���ەعبی‬ ‫هێزێك���ی میلیش���یاییە و چەن���د گرووپێكی‬ ‫جۆراوج���ۆر دروس���تی ك���ردوون‪ ،‬بۆی���ە‬ ‫ناتوان���ێ ل���ە ناوچەیەك���دا بمێنێت���ەوە ك���ە‬ ‫هاونیشتمانیانی مەدەنیی خۆی تێدا نەبێت‪،‬‬ ‫ب���ۆ نموون���ە حەویجە و موس���ڵ و تكریت‬ ‫و رومادی‪ .‬رەنگە حەش���دی شەعبی وەكو‬ ‫هێزێك���ی ناوچەیی بمێنێت���ەوە‪ ،‬بۆیە دڵنیام‬ ‫حەش���دی ش���ەعبی ناتوانێت لەو شوێنانە‬ ‫درێژە بە ژیانی س���ەربازیی خۆیان بدەن‪،‬‬ ‫چونكە پێگ���ەی جەماوەرییان لەو ناوچانە‬ ‫زۆر الوازە‪.‬‬


‫سياسەت‬

‫پێشنیارێك بۆ یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستان‬

‫شازاد ئەنوەر‬

‫* نزیك���ەی دوو مانگە برایانی یەكێتیی‬ ‫نیشتیمانی كوردستان لەئاستی بەرپرسی‬ ‫دەس���تەی كارگێڕی و مەكتەبی سیاس���ی‬ ‫لەهەوڵی میانگیری دان بۆ لێكتێگەیش���تن‬ ‫و نزیكبوون���ەوەی الیەن���ە ناكۆكەكان���ی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬بەتایب���ەت بزووتن���ەوەی‬ ‫گ���ۆڕان و پارتی دیموكراتی كوردس���تان‪.‬‬ ‫ئەم هەوڵە بەرز دەنرخێندرێ و بێ ش���ك‬ ‫لەئاس���ت بەرپرس���یاریەتی و هەستیاری‬ ‫قۆناغەكە دای���ە‪ ،‬بۆیە پەیامێكی تازە‪ ،‬گەڕ‬ ‫و خول���ی دووەمی گفتۆگۆكانیان دەس���ت‬ ‫پێكردەوە‪ ،‬بەرایی لەگەڵ گۆڕان‪ ،‬پاش���ان‬ ‫(پ‪.‬د‪.‬ك) كۆبون���ەوە‪ .‬هەڵب���ەت لەتەك ئەم‬ ‫بابەتە پەیوەندی یەكێتی و ئەو دوو الیەنە‬ ‫ب���اس دەكرێ‪ ،‬ئەوەیان پەیوەندی بەخاڵی‬ ‫یەكەم���ەوە نیی���ە و خۆی���ان و الیەن���ەكان‬ ‫باش���تر دەزانن نێوانی���ان تۆكمەتر بكەن‪.‬‬ ‫لێرەوە من هەندێك تێبینیم ال گەاڵڵە بووە‪،‬‬ ‫ل���ەو وتارەدا پش���ت ئەس���تورم بەقۆناغی‬

‫راب���ردوو‪ ،‬بۆی���ە هیواخ���وازم وەك خۆی‬ ‫تەماشا بكرێ و نەچێتە چوارچێوەی هیچ‬ ‫لێكدانەوەیەكی جودا و نەخوازراو‪.‬‬ ‫* لە س���ەروبەندی ش���ەڕی نەگریسی‬ ‫ناوخ���ۆ لەس���ااڵنی نەوەتەكانی س���ەدەی‬ ‫رابردوو‪ ،‬كۆبونەوە زەوەندەكانی دبلن و‬ ‫ش���ام و ش���ەقاڵوە و كۆیە و ش���وێنی تر‪،‬‬ ‫هەمووان���ی ناڕەح���ەت ك���رد‪ ،‬چونكە هیچ‬ ‫ئامانجێكی گەوهەری نێوان دووالیەنەكەی‬ ‫نەپێ���كا‪ .‬ئەمە لەبەرئەوە نەب���وو مەكتەبی‬ ‫سیاس���ی (ی‪.‬ن‪.‬ك) و (پ‪.‬د‪.‬ك) ش���ارەزای‬ ‫هون���ەری دیالۆگ نەبووبن‪ ،‬بەپێچەوانەوە‬ ‫هەردووال باشترین بەرپرسەكانی خۆیان‬ ‫رەوان���ەی دانیش���تنەكان دەك���رد‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫ب���ەو هۆی���ەی وەفدەكان مخەول���ی یەكەم‬ ‫نەبوون‪ ،‬نەیاندەتوانی بڕیاری یەكجارەكی‬ ‫ب���دەن‪ ،‬بۆی���ە كاتێ���ك لەس���ەردانێكی‬ ‫چاوەڕواننەك���راوی جەنابی م���ام جەاللدا‬ ‫ب���ۆ الی كاك مەس���عود و ب���ە ی���ەك دوو‬ ‫دانیشتنی تر‪ ،‬كە بەدوایداهات‪ ،‬ئاریشەكان‬ ‫خاوبوون���ەوە و هەلومەرجەك���ە هێ���دی‬ ‫هێ���دی گەڕایەوە سروش���ت و ق���ەوارەی‬ ‫ئاسایی خۆی‪.‬‬ ‫لێرە مەبەس���تمە بڵێم ه���ەر الپەڕەیەك‬ ‫ئیم���زای بەرپرس���ی یەكەم���ی حزبەكانی‬ ‫لەس���ەر نەكراب���ێ لەكوردس���تان و ه���ەر‬ ‫ش���وێنێكی ت���ر‪ ،‬مەحاڵە گفتوگ���ۆی نێوان‬ ‫تەڕەف���ە ناكۆك���ەكان چ���ارە ب���كات‪ .‬ئ���ەم‬ ‫رابردووە لەئێستاش���دا هەر وایە‪ ،‬بینیمان‬ ‫تا بەرەبەیان بەئامادەیی ئەمریكا و نەتەوە‬ ‫یەكگرتوەكان (چوار و یەك) كۆدەبوونەوە‬ ‫و دوات���ر وەف���دی پارت���ی الی���ەن بەالیەن‬ ‫سەردانی دەكردن‪ ،‬بەاڵم لەنێوانی پارتی و‬ ‫گۆڕان نەتوانرا بەستەڵەكەكەی بشكێندرێ‬

‫و بتوێندرێت���ەوە‪ ،‬بۆ ئەم باس���ە فاكتەری‬ ‫ریش���ەیی پەیوەس���تە بەكۆنەبوون���ەوەی‬ ‫كەس���انی یەكەم���ی پارت���ەكان‪ ،‬بۆیە گەر‬ ‫یەكێت���ی بی���ەوێ هەوڵەكانی س���ەربگرێ‪،‬‬ ‫پێویس���تە ه���ەردووال رازی ب���كات و‬ ‫بیانهێنێتە قەناعەت‪ ،‬كە دەبێ بەڕێزان كاك‬ ‫مەس���عود بارزانی و نەوشیروان مستەفا‬ ‫كۆببنەوە‪ ،‬چونكە وەك لەسەرەتا ئاماژەم‬ ‫بۆ ك���رد‪ ،‬لەواڵتی ئێم���ەدا دوا بڕیار تەنیا‬ ‫و تەنیا لەدەس���تی س���ەركردە یەكەمەكان‬ ‫دایە‪ ،‬گەرنا هەس���ت ناكەم برایانی یەكێتی‬ ‫بتوان���ن ئامانجەكانی���ان بۆ ئاش���تەوایی و‬ ‫یەكڕیزی ماڵی كورد بپێكن‪.‬‬ ‫* چ���اوەڕوان دەك���رێ س���اڵی (‪)2016‬‬ ‫بەهەموو قەیران���ە ناڕەحەتەكانی (‪)2015‬‬ ‫كە بۆ ئێس���تا جێماوە‪ ،‬باسی ریفراندۆمی‬ ‫س���ەربەخۆیی كوردس���تان بچێت���ە واری‬ ‫عەمەل���ی و ل���ە هاشوهوش���ی بەغ���دا‬ ‫نەجاتمان بێ و بۆ یەكەم جار كوردستان‬ ‫بەئاوات���ی مێژینەی خۆی ب���گات و گیانی‬ ‫ش���ەهیدان ئاس���ودە بب���ێ‪ .‬وات���ا بەه���ۆی‬ ‫ناكۆك���ی ناوخ���ۆ (گ���ەر بچوكی���ش ب���ێ)‬ ‫بەڕێوەچونی پرۆسەكە ئەستەمە‪ ،‬بۆیە تا‬ ‫رۆژێ���ك زووتر الیەن و دۆس���تانی خاك‬ ‫و گەلەكەمان پەلە بكەن لەبەدەس���تهێنانی‬ ‫رێكەوتنی تەبایی و رەوینەوەی تەمومژی‬ ‫ناوماڵی كورد‪ ،‬رێ بۆ ئەو پڕۆژەیە تەختتر‬ ‫دەبێ‪ .‬من دڵنیام لە حیكمەت و دووربینی‬ ‫بارزان���ی‪ ،‬كە ئەندازیاری‪ ،‬ئەزموونی كاك‬ ‫نەوش���یروانیش ل���ەوە بااڵت���رە‪ ،‬ك���ە لێی‬ ‫چ���اوەڕێ دەك���رێ‪ .‬بەئومێدم لەئێس���تادا‬ ‫ئەولەویەتی یەكێتی ئەوەبێ كە باسم كرد‪،‬‬ ‫بەپێچەوانەوە خەڵ���ك تاقەتی ئەو هەموو‬ ‫گردبونەوە دوور و درێژانەی نەماوە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪15‬‬


‫سياسەت‬

‫جەنگی جیهانی تیرۆر‬ ‫‪ 200‬هەزار چەكداری سەربە گروپە سەلەفییە جیهادییەكان لە خۆرهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست دەسوڕێنەوە‬

‫‪ 16‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬


‫سياسەت‬

‫توركیا چتیر پێگەی‬ ‫جارانی بۆ داعش نەماوە‪،‬‬ ‫بۆیە هەم داعش توركیای‬ ‫كردۆتە تەختەی نیشانەی‬ ‫نوێ‪ ،‬هەم توركیاش‬ ‫دەیەوێت چاالكانە دژی‬ ‫بوەستێتەوە‬

‫دەمێكە شارەزایان‬ ‫پێشبینی ئەوە دەكەن‪،‬‬ ‫دەسەاڵتدارانی‬ ‫توركیا بەم سیاسەتی‬ ‫پشتیوانیكردنەی لە‬ ‫گرووپە جیهادیەكان‪،‬‬ ‫توركیا دەكاتە پاكستان‬

‫جەنگە وەكالەتییەكانی‬ ‫شەستەكان‪ ،‬هەفتاكان و‬ ‫هەشتاكانی سەدەی پێشوو‪،‬‬ ‫ئەمڕۆ جێی خۆی داوەتە‬ ‫جەنگی وەكالەتی جیهانی‬ ‫تیرۆری جیهادی‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪17‬‬


‫سياسەت‬

‫بەشی سیاسەت‬

‫توركی����ا‪ :‬تەخت����ەی نیش����انەی نوێ����ی‬ ‫داعش‬ ‫رۆژی ‪ 12‬ئ����ەم مانگ����ە لەس����وڵتان‬ ‫ئەحم����ەدی ئەس����تەنبۆڵ خۆكوژێ����ك ل����ە‬ ‫تەقینەوەیەكی گەورەدا ‪ 11‬ئەڵمانی كوشت‬ ‫و ‪ 15‬كەسیش����ی بریندارك����رد‪ .‬دیارە ئەمە‬ ‫یەكەم چاالكی لەم ش����ێوەیەی داعش لەناو‬ ‫توركی����ا نەب����ووە و نابێـ����ت‪ .‬داعش پێش����تر‬ ‫ل����ەرۆژی ‪5‬ی حوزەیران����ی ‪2015‬دا لەن����او‬ ‫ش����اری دیاربەك����ر ل����ەدژی كۆبون����ەوەی‬ ‫(ه����ـ‪.‬د‪.‬پ) تەقینەوەیەكی ئەنجامدا‪ ،‬كە بووە‬ ‫هۆی كوژرانی ژمارەیەكی زۆری هاواڵتی‬ ‫مەدەن����ی ك����ورد‪ .‬دوات����ر ل����ەرۆژی ‪20‬ی‬ ‫تەموزی ‪2015‬دا دیس����ان لەشاری سروج‬ ‫لەتەقینەوەیەك����دا خۆكوژێ����ك ‪ 34‬هاواڵتی‬ ‫كوردی كوشت‪ .‬پاشان لەئەنكەرە لە رۆژی‬ ‫‪10‬ی ئۆكتۆب����ەردا چەند خۆكوژێك خۆیان‬ ‫بەكۆبون����ەوەی (ه����ـ‪.‬د‪.‬پ)دا تەقان����دەوە‪ ،‬كە‬ ‫تێیدا ‪ 103‬هاواڵتی كورد كوژران‪.‬‬ ‫بەاڵم‪ ،‬بەپێی تێبینی پسپۆڕانی ئەمنی‪ ،‬ئەم‬ ‫چاالكییەی داعش گەلێك لەوانەی پێش����وی‬ ‫جیاوازە‪ .‬بەگوێرەی تێبینی ئەم پس����پۆڕانە‬ ‫جاران داعش بەچاالكییەكانی كۆبوونەوەی‬ ‫هاواڵتیانی كوردی دەكردە ئامانج‪ ،‬ئەمەش‬ ‫تاڕادەی����ەك مای����ەی رەزامەن����دی هەندێك‬ ‫دەزگای س����ەربە دەوڵ����ەت و ژمارەیەك����ی‬ ‫زۆر ل����ە نەژادپەرس����تە تورك����ەكان ب����ووە‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم ئەمج����ارە چاالكییەك����ەی داع����ش‬ ‫گەلێ����ك ل����ەوەی پێش����تر جی����اوازە‪ .‬توركیا‬ ‫چتی����ر پێگەی جارانی ب����ۆ داعش نەماوە و‬ ‫دەیەوێ بەش����ێوەی چاالك ل����ەدژی داعش‬ ‫بوەس����تێتەوە‪ .‬هەروەه����ا توركی����ا ئێس����تا‬ ‫جگەل����ە "ئینجیرلی����ك" كە رێگ����ەی بەفڕۆكە‬ ‫جەنگییەكانی ئەمەریكا داوە داعش بكوتن‪،‬‬ ‫بۆخۆش����ی دەیەوێ لەناوچەی "باش����یك"ی‬ ‫س����ەربە موس����ڵ لەدژی داعش پش����تیوانی‬ ‫لەگروپە سوننەكانی عێراق بكات‪.‬‬ ‫بۆی����ە پس����پۆڕانی ئەمن����ی دەڵێ����ن دەبێ‬ ‫كاربەدەس����تانی ئەمن����ی ت����ورك لەم����ەودوا‬ ‫چاوەڕێ����ی گەلێ����ك چاالك����ی توندوتی����ژی‬ ‫دیكەی داعش بن‪ ،‬كە هاواڵتیان و بەتایبەت‬ ‫گەش����تیارە بیانیی����ەكان دەكەن����ە ئامان����ج‪.‬‬ ‫لەبەرئەم����ە وەزارەتی ناوخ����ۆی ئەو واڵتە‬ ‫هۆشداری داوەتە هاواڵتیان لە ‪ 81‬پارێزگا‪،‬‬ ‫كە دەبێ بەوردی بەدواداچوون و پشكنین‬ ‫ب����ۆ چاالكییەكانی داعش بك����ەن‪ .‬هەروەها‬ ‫پس����پۆڕانی ئەمنی واڵتەكە زەنگی مەترسی‬

‫‪ 18‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬

‫ئەوە لێدەدەن‪ ،‬كە بەپێی ئەو بەڵگەنامانەی‬ ‫لەدەسگیركراوەكانی داعش بەدەستهاتووە‪،‬‬ ‫پ����ەردە لەس����ەر ئ����ەوە الدەدرێ‪ ،‬كە داعش‬ ‫ب����ۆ بەه����ار و هاوین����ی ئەمس����اڵە بەتەمایە‬ ‫بنكە س����ەرەكییە گەش����تیارییەكانی توركیا‬ ‫بكاتە نیش����انە‪ .‬ئەم����ەش زیانێك����ی یەكجار‬ ‫گەورە بەكەرت����ە ئابوورییەكانی ئەو واڵتە‬ ‫دەگەیەنێت‪.‬‬ ‫ئەنج����ام‪ :‬پێ����ش پێنج س����اڵ نوس����ەرێكی‬ ‫بیانی لەس����ەر توركیا بابەتێكی نوس����یبوو‬ ‫بەن����اوی "ب����ە پاكس����تانیكردنی توركی����ا"‪.‬‬ ‫ئ����ەو ل����ەو وت����ارەدا رەخنەی لەسیاس����ەتی‬ ‫دەوڵەت����ی ئاكپارتی لەمەڕ پش����تیوانیكردن‬ ‫لەگروپە س����ەلەفییە جیهادیی����ەكان گرتبوو‬ ‫و بەسیاس����ەتێكی هەڵ����ەی لەقەڵ����ەم دابوو‪.‬‬ ‫هەروەها لەبابەتەكەیدا نوس����یبووی "ئەگەر‬ ‫توركی����ا درێ����ژە ب����ەم سیاس����ەتەی ب����دات‪،‬‬ ‫ئ����ەوە رێ����ك وەك پاكس����تانی لێ����دێ‪ ،‬ك����ە‬ ‫بۆت����ە هێالنەی گروپە س����ەلەفییە جیهادییە‬ ‫تیرۆریس����تییەكان‪ .‬لەم����ەوە پس����پۆڕەكە‬ ‫پێش����بینی ئ����ەوە دەكات‪ ،‬ك����ە لەتوركی����ا‬ ‫دەبێ پێش����بینی قۆناغێكی س����ەخت بكرێ‪،‬‬ ‫كە س����ەرەنجام گروپ����ە تیرۆریس����تییەكان‬ ‫بەرەن����گاری توركی����ا دەبنەوە‪ ،‬بگ����رە لەناو‬ ‫توركیا بەرەبەرە خۆماڵی دەبن و ئەگەری‬ ‫ئەوە هەیە هەندێك گروپی سەلەفی جیهادی‬ ‫لەناو توركیاوە بەرەنگاری دەوڵەت ببنەوە‪.‬‬ ‫پێدەچێ تەقینەوەكەی رۆژی ‪ 12‬ئەم مانگە‬ ‫سەرەتایەك بێت بۆ ئەو پێشبینییە!‬ ‫جەنگی س����ەلەفییەكان‪ :‬جەنگی جیهانی‬ ‫ بەرواڵەتی نوێ‬‫پس����پۆڕانی ئاس����ایش دەڵێ����ن ل����ەم‬ ‫‪ 10‬س����اڵەی ئاین����دەدا دەب����ێ چاوەڕێ����ی‬ ‫پەرەس����ەندنی بێوێن����ەی گروپە س����ەلەفییە‬ ‫جیهادییەكان لەسەرانس����ەری خۆرهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاس����ت بكەی����ن‪ .‬بەپێی ئ����ەو ئامارانەی‬ ‫دەزگا هەواڵگریی����ە خۆرئاواییەكان باڵویان‬ ‫كردۆتەوە‪ ،‬هەر ئێستا زیاتر لە ‪ 200‬هەزار‬ ‫چەك����داری س����ەربە گروپ����ە تیرۆریس����تییە‬ ‫جیهادیی����ەكان لەواڵتان����ی خۆرهەاڵت����ی‬ ‫ناوەڕاس����ت دەس����وڕێنەوە‪ .‬راپۆرت����ی‬ ‫دەزگا هەواڵگریی����ە خۆرئاوایی����ەكان چەند‬ ‫راس����تییەكیان خس����تۆتەڕوو‪ ،‬كە لە "مالی"‬ ‫گروپەكانی سەربە قاعیدە نزیك بە ‪ 5‬هەزار‬ ‫چەكدارێكی����ان هەیە‪ .‬هەروەه����ا باس لەوە‬ ‫دەكەن ك����ە "بوكۆحەرام"ی����ش چەند هەزار‬ ‫چەكدارێك����ی هەیە‪ .‬بەمج����ۆرە لەباكووری‬ ‫خۆرئ����اوای كیش����وەری ئەفریق����ا گەلێ����ك‬ ‫بنكەی قەیران بەرەو پەرەسەندن دەكشێن‪.‬‬

‫واڵتان خۆیان بۆ‬ ‫جەنگی جیهانی تیرۆر‬ ‫ئامادە دەكەن‪ ،‬دەبێ‬ ‫ئەم ئامادەكارییە لە‬ ‫كوردستان‪ ،‬كە لەبناگوێی‬ ‫سەرچاوەكانی بەرهەمێنانی‬ ‫"تیرۆری سەلەفی"یەوە‬ ‫نزیكە‪ ،‬دە هێندە بێت‬ ‫هەروەه����ا لەناوەندی كەرتی باكووری ئەم‬ ‫كیش����وەرەش گەلێك گروپی تیرۆریس����تی‬ ‫روو لەهەڵكش����انن‪ ،‬وەكو"بوكۆح����ەرام"‪ .‬لە‬ ‫لیبیاش داعش گەلێك ناوچەی بەدەستەوەیە‬ ‫و س����ەرچاوەكان باس ل����ەوە دەكەن‪ ،‬كە ‪8‬‬ ‫هەزار چەكداری هەیە‪.‬‬ ‫س����ەرچاوەكان ئام����اژە ب����ەوە دەك����ەن‪،‬‬ ‫ك����ە لەباك����ووری خۆرئ����اوای كیش����وەری‬ ‫ئەفریق����اوە بۆ باكووری خۆرهەاڵتی دەیان‬ ‫گروپی تیرۆریس����تی روو لەگەش����ەكردنن‪.‬‬ ‫لەكەرت����ی باك����ووری خۆرهەاڵت����ی ئ����ەم‬ ‫كیش����وەرەدا لەبیابانی "سینا"دا رێكخراوی‬ ‫ویالیەتی س����ینای س����ەربە داعش ‪ 2‬هەزار‬ ‫چەك����داری هەی����ە‪ .‬هەروەه����ا رێكخ����راوی‬ ‫"ش����ەبابولموجاهیدین" لە س����ۆمال نزیكەی‬ ‫چەن����د ه����ەزار چەكدارێك����ی هەی����ە‪ .‬ئەم����ە‬ ‫لەكاتێكدایە كە گەلێك لە پس����پۆران ئاماژە‬ ‫ب����ەوە دەك����ەن‪ ،‬ئەگ����ەری زۆر ئەوەی����ە‬ ‫بۆش����ایی دەس����ەاڵتەكان لەباك����ووری‬ ‫ئەفریق����ادا ببێـتەه����ۆی تەش����ەننەكردنی‬ ‫زیات����ری ژمارەی گروپە تیرۆریس����تیەكان‪.‬‬ ‫بۆی����ە ل����ەو س����یناریۆیانەی ك����ە ش����ارەزا‬ ‫خۆرئاوایی����ەكان س����ەبارەت ب����ە باكووری‬ ‫ئەفریقا دەیخەنەڕوو‪ ،‬پێشبینی ئەوە دەكرێ‬ ‫چەن����د ناوەندێك����ی قەیرانی ن����وێ پەیدابن‪.‬‬ ‫هەروەها پێش����بینی ئەوە دەكرێ بەش����ێك‬ ‫لەتیرۆریس����تەكانی خۆرهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫لەس����وریا و عێراق����ەوە ب����ەرەو باك����ووری‬ ‫ئەفریقا بكشێن‪.‬‬ ‫لەبەرئ����ەوە پێش����بینی دەك����رێ ل����ەم دە‬ ‫س����اڵەی پێشماندا سەرانس����ەری باكووری‬ ‫ئەفریق����ا ببێت����ە گۆڕەپان����ی تەراتێنی گروپە‬ ‫تیرۆریس����تییەكان‪ .‬ئەم����ە لەكاتێكدای����ە‬ ‫تەشەننەس����ەندنی مەس����ەلەی یەمەنی����ش‬ ‫زەمین����ەی كاری گروپ����ی قاعی����دە خ����ۆش‬


‫سياسەت‬

‫دەكات و ئەگەری ئەوەیە ئەو چەند هەزار‬ ‫چەكداری قاعی����دە لەیەمەن بەهۆی جەنگی‬ ‫ناوخۆی����ی ئ����ەو واڵت����ەوە ژمارەی����ان روو‬ ‫لەزیادبوون بكات‪ .‬هەروەها ئەم راپۆرتانە‬ ‫چەن����د زانیارییەكی گرنگ لەس����ەر كانگەی‬ ‫ئەم گروپانە لەسوریا و عێراق دەخەنەڕوو‪.‬‬ ‫لەعێراقدا داعش تادێ پێگەكانی لەدەس����ت‬ ‫دەدات‪ ،‬بۆیە پێشبینی ئەوە دەكرێ لەدوای‬ ‫دەرپەڕاندن����ی داعش لەعێ����راق‪ ،‬ئەم گروپە‬ ‫لەناو عێراق ببێتەوە بەگروپێكی ترس����ناكی‬ ‫ن����او بیابانەكان و ح����ەوزی دیجلە و فرات‬ ‫و پەالم����اری گەلێ����ك ترس����ناكیش ئەنجام‬ ‫بدات‪ .‬زۆربەی راپۆرتەكانیش ئاماژە بەوە‬ ‫دەك����ەن‪ ،‬كە داعش لەعێراق دەكش����ێتەوە و‬ ‫قورسایی خۆی دەخاتەوە ناو سوریا‪ .‬بۆیە‬ ‫پێش����بینی ئەوە دەكرێ جەنگی س����وریا بۆ‬ ‫ناو لوبنانیش بكشێت‪.‬‬ ‫لەوالتریش����ەوە پێدەچ����ێ لەپاكس����تان و‬ ‫ئەفغانس����تان ه����ەم تاڵیب����ان و ه����ەم داعش‬ ‫روو لەكش����ان بكەن‪ .‬بەتایبەت راپۆرتەكان‬ ‫ب����اس لەوە دەك����ەن‪ ،‬كە تاڵیب����ان بەرەبەرە‬ ‫لەئەفغانس����تان پێگەی خۆی گەورەتر دەكا‬ ‫و پ����ەرە بەچاالكییەكان����ی دەدات‪ .‬تەنان����ەت‬ ‫ب����اس ل����ەوە دەك����رێ ل����ە ‪2016‬وە تاڵیبان‬ ‫گەلێك شارۆچكە و گوندی ناو ئەفغانستان‬ ‫كۆنتڕۆڵ بكات‪ .‬هەروەها راپۆرتەكان ئاماژە‬

‫ب����ەوەش دەكەن‪ ،‬كە داعش لەئەفغانس����تان‬ ‫لەهەندێك شوێندا گەش����ەكردن بەخۆیەوە‬ ‫دەبینێـ����ت‪ .‬ئەم����ە پاكس����تانیش دەگرێتەوە‪.‬‬ ‫بەتایب����ەت ل����ەوێ تاڵیب����ان زیات����ر توانایی‬ ‫گەشەكردنی هەیە‪.‬‬ ‫لەالیەك����ی دیك����ەوە داع����ش لەرێ����ی‬ ‫حیزب����ی تەحری����ری ئۆزبەكس����تانەوە روو‬ ‫لەناوچەكانی ئاس����یای ناوەڕاس����ت دەكات‪.‬‬ ‫تەنانەت راپۆرتە روس����یەكان دەڵێن دوای‬ ‫ماوەیەك����ی ت����ر باك����ووری قەفق����از (وات����ە‬ ‫كۆمارەكانی چیچان‪ ،‬داغستان و ئینگوشیا‬ ‫و باڵ����كار) دەبن����ە ناوەن����دی قەی����ران‪ .‬بۆیە‬ ‫ه����ەر ل����ە ئێس����تاوە ش����یمانەی جەنگێگ����ی‬ ‫جیهانی‪ ،‬بەاڵم "جەنگێگی تیرۆری جیهانی"‬ ‫دەكرێت‪.‬‬ ‫ل����ە كوردس����تانیش داع����ش پێگەیەك����ی‬ ‫س����تراتیژی لەدوای ئۆپەراس����یۆنی موسڵ‬ ‫و دەوروب����ەری حەس����ەكە و ئەع����زاز‬ ‫لەدەس����ت دەدات‪ .‬بەاڵم هەڕەش����ەی داعش‬ ‫لەس����ەر كوردس����تان دەمێنێـ����ت‪ .‬هەڵب����ەت‬ ‫هەڕەش����ەی هێرشی بەرەیی داعش تۆزێك‬ ‫دەڕەوێت����ەوە‪ ،‬ب����ەاڵم پێدەچێ هەڕەش����ەی‬ ‫هێرشی تیرۆریستی داعش لەسەر هەرێمی‬ ‫كوردس����تان بمێنێـ����ت‪ .‬هەروەها ش����یمانەی‬ ‫ئەوەش دەكرێ لەگەڵ پاشەكش����ێی داعش‬ ‫لەخۆرئاوای كوردس����تان‪ ،‬ئەمجارە گروپە‬

‫جیهادییەكان����ی وەك����و ب����ەرەی نوس����رە و‬ ‫ئەحراری ش����ام جێی هەڕەشەكانی داعش‬ ‫بگرنەوە‪ .‬ئێس����تا ئەم دوو گروپە بەشێنەیی‬ ‫خەریك����ن ناوچەی عەفرین گەمارۆ دەدەن‪.‬‬ ‫ئ����ەم گەمارۆی����ەش س����ەرەتای جەنگێگ����ی‬ ‫كوردستانی تر لەدژی گروپە تیرۆریستییە‬ ‫جیهادییەكانە‪.‬‬ ‫ئەنجام‪ :‬ئەم "جەنگی تیرۆری جیهانی"یە‬ ‫دەش����ێ ب����ە "جەنگ����ی جیهان����ی تیرۆر"یش‬ ‫لەقەڵەمبدرێت‪ .‬بۆیە جەنگە وەكالەتییەكانی‬ ‫شەس����تەكان‪ ،‬هەفت����اكان و هەش����تاكانی‬ ‫س����ەدەی پێش����وو‪ ،‬ك����ە زۆرت����ری جەنگ����ی‬ ‫گروپە ش����یوعییەكان لەگ����ەڵ دەوڵەتەكانی‬ ‫الیەنگ����ری خۆرئاوا بوو‪ ،‬ئەمڕۆ جێی خۆی‬ ‫دەداتە جەنگ����ی وەكالەتی جیهانی تیرۆری‬ ‫جیه����ادی‪ .‬ئ����ەم جەنگەش بەپێ����ی بۆچونی‬ ‫زۆربەی پس����پۆڕانی س����تراتیژی جەنگێكی‬ ‫دەیان ساڵە دەبێ و هەر لەئێستاوە گەلێك‬ ‫هێ����ز و الیەن خۆیانی بۆ ئامادە دەكەن‪ .‬جا‬ ‫ئەم خۆئامادەكردنە دەبێ لەكوردستان دە‬ ‫ئەوەندەی ئەو واڵتانە بێ‪ ،‬كە لەسەرچاوەی‬ ‫تی����رۆرەوە دوورن‪ ،‬چونك����ە كوردس����تان‬ ‫لەبناگوێ����ی س����ەرچاوەكانی بەرهەمێنان����ی‬ ‫"تیرۆری س����ەلەفی"یەوە نزیكە و بەئاسانی‬ ‫پریش����كی هەموو جوڵەیەكی ئەم تیرۆرەی‬ ‫بەردەكەوێت‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪19‬‬


‫سياسەت‬

‫باهۆزی رووداوەكان و‬ ‫كورسییەكەی سەرۆك‬ ‫(‪)9‬‬

‫سیروان ناشاد‬ ‫مەسعود بارزانی هەمیشە ئاگای لەداهاتوویەكی‬ ‫دوور بووە‪ ،‬بەجۆرێك مامەڵەی لەگەڵ دەوڵەتی‬ ‫عێراق كردووە‪ ،‬كە تێبگات ئەو كوردێكی خەڵكی‬ ‫كوردس���تانە و بەهۆی پاڵە پەس���تۆو رۆژگاری‬ ‫نامۆڕالیەتی سیاسەتی دونیاوە بووەتە كەسێكی‬ ‫عێراقی‪ ،‬نەك بەهەڵبژاردنێك���ی ئارەزوومەندانە‪،‬‬ ‫دەس���ەاڵتداران و پیاوان���ی ش���یعە ئێس���تاكەش‬ ‫ئەوەندەی ناس���نامەی ش���یعەیان ب���ەالوە گرنگە‪،‬‬ ‫عێراقی بوونیان بەالوە گرنگ نییە‪ ،‬ئەوان كاتێك‬ ‫عێراقییەكی دڵس���ۆزن كە هەموو دەس���ەاڵتەكان‬ ‫لەژێ���ر دەس���تی خۆی���ان دابێت‪ ،‬دەس���ەاڵتدارانی‬ ‫س���وننەی عەرەبیش لەعێراقدا بەدرێژایی مێژوو‬ ‫ه���ەر وابوون‪ ،‬چونكە س���ەرەڕای ی���ەك زمان و‬ ‫ی���ەك ئایی���ن و نزیكایەت���ی كەلتور‪ ،‬ب���ەاڵم گەلی‬ ‫عێ���راق یەك گەل نیی���ە‪ ،‬هی���چ رووداو و رۆژی‬ ‫س���ەركەوتن‪ ،‬دۆخێ���ك نییە گرێیان���دا بەیەكەوە‪،‬‬ ‫بەڵك���و بەدرێژای���ی مێژوو خوێ���ن و دوژمنداری‬ ‫بەرامب���ەر بەیەكت���ری بۆت���ە ناس���نامەیان‪ ،‬بۆیە‬ ‫عێراقێكی نوێ گەمەیەكی هەڵخەڵەتێنەرە‪ ،‬هەمان‬

‫‪ 20‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬

‫گەمەكەی ساڵی (‪ ،)1920‬وەكو زانایەكی زانستی‬ ‫سیاسی دەڵێت‪( :‬میستەر سایكس و میسیۆ بیكۆ)‬ ‫بەیەك دوو س���ەعاتێك بەراستە و قەڵەم لەسەر‬ ‫كاغەز نەخش���ەی دەوڵەتێكی نوێیان داڕشت‪ ،‬بێ‬ ‫ئ���ەوەی ئەم گەلە بوونی هەب���ێ‪ ،‬كە بەزۆر هەر‬ ‫چۆنێك ب���ێ ئەم پارچەی���ە (عێ���راق) لەتوركیای‬ ‫بكەنەوە‪.‬‬ ‫ئ���ەو واڵتان���ەی رۆژهەاڵت���ی ناوەڕاس���ت‬ ‫زۆربەی���ان كاتێك دەوڵەتیان بۆ دامەزرا‪ ،‬گەلێكی‬ ‫یەكگرتووی مێژووییان نەبوو‪ ،‬تەواو پێچەوانەی‬ ‫واڵتان���ی ت���ری دنی���ا‪ ،‬كە ی���ەك گ���ەل و كۆمەڵگا‬ ‫بوون���ی هەیە و بەش���ێوەیەكی یەك جەمس���ەری‬ ‫رژاونەت���ە ناو یەكت���ری‪ .‬هی���گڵ گوتەنی (روحی‬ ‫رەها) دروست بووە لەناویاندا‪ ،‬بەجۆرێك روحی‬ ‫هاوب���ەش و دوژمنی هاوبەش و رۆژی بوون و‬ ‫سەركەوتنی هاوبەشیان هەیە‪ ،‬ئەمە هەموو گەل‬ ‫دروس���ت دەكات‪ ،‬ئینجا ئەم گەلە ئامادە دەبێ بۆ‬ ‫دەوڵەت بوون‪ ،‬لەعێراقدا شیعە و كورد و سوننە‬ ‫ن���ەك روحی هاوبەش‪ ،‬بەڵكو دوژمنایەتی قووڵی‬ ‫مێژوویی لەنێوانیاندا هەبووە‪.‬‬ ‫كوردیش س���ەرەڕای ئەوەی ق���ەت دەوڵەتی‬ ‫نەبووە روحێكی هاوبەشی الواز و پەرتەوازەی‬ ‫هەب���ووە‪ ،‬بەدرێژایی مێ���ژوو نەیتوانیوە دڵنیایی‬ ‫بەتاكبوون���ی خ���ۆی ب���دات بەپەیوەس���ت بوونی‬ ‫بەخاك���ەوە‪ ،‬تاكی كورد تەنها ماڵ و س���ەرماڵ و‬ ‫ك���ۆاڵن و گەڕەك یان گوندەكەی بەواڵت زانیوە‪،‬‬ ‫هەستی بە نامۆبوون كردووە كاتێك لەشوێنێكی‬ ‫ت���ر‪ ،‬ی���ان لەس���ەر خاكێك���ی ت���ری كوردس���تان‬ ‫نیشتەجێ بووە‪ ،‬بۆیە هەست و روحی بەدەوڵەت‬

‫بوون هەرگیز لەنەس���تیدا چەكەرەی نەكردووە‪،‬‬ ‫عەش���یرەتەكەی وەك دەوڵەتێك سەیر كردووە‪،‬‬ ‫بۆیە هەرگیز بیری ناسیۆنالیس���تی لەكۆمەڵگەی‬ ‫كوردەواریدا دروست نەبووە‪.‬‬ ‫لەم رۆژەدا كە باری هەمەالیەنەی كوردستان‬ ‫لەب���ەرەو پێش���چووندایە‪ ،‬ك���ورد پێویس���تی‬ ‫بەس���ەركردەیەكی چاونەترس و راش���كاو هەیە‬ ‫ئەم رۆح���ی بەمیللەتب���وون و نیش���تمانی بوونە‬ ‫لەن���او گەل و نەت���ەوەی كوردا دروس���ت بكات‪.‬‬ ‫كورد پێویستی بەسەركردەیەك نییە كە بمانكاتە‬ ‫عێراقییەك���ی دڵس���ۆز‪ .‬پێویس���تە كۆمەڵگای���ەك‬ ‫دروس���ت بكەین‪ ،‬كە هەس���تی هاونیشتمانی تێدا‬ ‫هەبێ���ت‪ ،‬خەڵكی���ش ئام���ادە بكەی���ن و وانەكان���ی‬ ‫ناسیۆنالیستی لەناو جەستەی گەل و كۆمەڵگای‬ ‫كوردیدا دروست بكەین‪ ،‬ناسنامەی بەعێراقیبوون‬ ‫هەڵكەنی���ن ب���ۆ حازرب���وون لەجێگرتن���ەوەی‬ ‫بەناس���نامەی بەدەوڵەت بوون لەهەر زەمەنێكدا‪،‬‬ ‫كە ئەم پرۆسەیە دەستی پێبكرێت‪.‬‬ ‫كاری بارزانی وەك س���ەركردەیەكی سیاسی‬ ‫ئەوەب���ووە‪ ،‬هەت���ا بتوانێ���ت ك���ورد لەك���ۆڵ ئەم‬ ‫عێراقە بكاتەوە‪ ،‬لەواڵتێكدا كە ش���یعە و س���وننە‬ ‫خوێنێك هەی���ە لەنێوانیاندا زیاتر لەهەزار س���اڵ‬ ‫تەمەنیەت���ی‪ ،‬ن���ەوە بەنەوە زین���دووی دەكەنەوە‬ ‫و خوێن���ی ب���ۆ دەدەن‪ ،‬وا بەئاس���انی بەهی���چ‬ ‫فەخامەتی س���ەرۆكێك ئەم ئاگرە ناكوژێتەوە‪ ،‬نە‬ ‫بەبی���ری تی���ژی تاڵەبانی و ن���ە بەحەیزەرانەكەی‬ ‫س���ەدام حس���ین‪ ،‬ن���ە بەتاكتیك���ە جەهەنەم���ی و‬ ‫كۆمیدیەكان���ی مالیكی و س���ێبەرەكانی‪ ،‬تاڵەبانی‬ ‫تا س���ەرۆك بوو هەموو هەوڵێكی خستبووە كار‬


‫سياسەت‬

‫عێراق بۆتە ئەو ماڵە لێكترازاوەی‬ ‫بە هیچ فەخامەتی سەرۆكێك یەكناگرێتەوە‬ ‫"ساڵی ‪( 1920‬میستەر سایكس و میسیۆ بیكۆ) بەیەك دوو سەعات بەراستە و قەڵەم لەسەر كاغەز نەخشەی‬ ‫دەوڵەتێكی نوێیان داڕشت‪ ،‬بێ ئەوەی ئەم گەلە بوونی هەبێ"‬ ‫لەواڵتێكدا كە شیعە و سوننە هەزار ساڵە خوێنێك لەنێوانیاندا هەیە و نەوە دوای نەوە زیندووی دەكەنەوە‪،‬‬ ‫بەئاسانی بەهیچ فەخامەتی سەرۆكێك ئەم ئاگرە ناكوژێتەوە‬ ‫و ماندووبوونێك���ی زۆری چەش���ت‪ ،‬ك���ە بە پینە‬ ‫و پ���ەڕۆ ئەم عێراقە بەیەك���ەوە گرێبدات‪ ،‬لەیەك‬ ‫خان���وودا كۆیان بكاتەوە‪ ،‬ش���انازی بەوە دەكرد‬ ‫ك���ە پێی���ان دەگوت (صم���ام االم���ان)‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫ب���ۆ ماوەیەكی���ش س���ەركەوتنی بەدەس���تهێنا‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم خان���وی عێراقی بەهۆی كۆن���ی و الوازی‬ ‫لەیەكگرتن���ی بنمیچەكانی هەرگی���ز لەدڵۆپەكردن‬ ‫نەكەوت‪ ،‬بارزانی شاگەشكە بوو بەدڵۆپەكردنی‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم تاڵەبان���ی دەیویس���ت لەگ���ەڵ هەورەكاندا‬ ‫پێكبێت بۆ نەبارینی باران بەسەر ئەم خانووەدا‪،‬‬ ‫بارزانی دەیویست ئەم خانووە تێكبچێ‪ ،‬تاڵەبانی‬ ‫تا دواچركەی ژیانی لەس���ەرۆكایەتیدا دەیویست‬ ‫ماڵ���ی عێراق تێكنەچ���ێ‪ ،‬هەربۆیە كاتێك بارزانی‬ ‫وت���اری دەدا بۆ مافی س���ەربەخۆیی كورد‪ ،‬ئەو‬ ‫لەب���ەردم پیاوانی خانووەك���ەی عێراقدا دەكەوتە‬ ‫باری ش���ەرمەندەیی‪ ،‬ب���ەاڵم بەه���ۆی وریایی و‬ ‫ژیری خ���ۆی لەمامەڵەكردنی سیاس���یدا تاڵەبانی‬ ‫دەیتوانی بەئاس���انی پینەی بكات‪ .‬ئەم ماڵی بەناو‬ ‫عێراقی یەكگرتووە هەر خۆی نەگرت و ش���ەڕی‬ ‫هەزار س���اڵەی خوێن هەڵگیرس���ایەوە‪ .‬لەئاكامدا‬ ‫مەسعود بارزانی لەم سیاسەتەدا مەشخەڵەكەی‬ ‫هەڵگرتەوە‪ ،‬جەالل تاڵەبانیش تەنها گۆچانەكەی‪.‬‬ ‫بارزانی و تاڵەبانی لەپەیوەندی لەگەڵ واڵتانی‬ ‫ئیقلیمی���دا بەهەمان ش���ێوە دژ جەمس���ەر بوون‪،‬‬ ‫لەكاتی ش���ەڕی ناوخۆی نێ���وان پارتی و یەكێتی‬ ‫س���ەرەڕای گرتنی هەولێر لەالی���ەن تاڵەبانیەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەم جەنگە گەیش���تە ئاس���تێك كە بەهێزی‬ ‫س���ەربازیی یەكالیی نەدەكرای���ەوە‪ ،‬ئەمەش زۆر‬ ‫بەزیانی یەكێتی دەشكایەوە‪ ،‬چونكە یەكێتی بەهۆی‬

‫داڕمان���ی باری ئاب���ووری و نەبوونی دەروازەی‬ ‫پ���ارە پەیداك���ردن و پاڵەپەس���تۆی س���نورێكی‬ ‫بەرفراوان���ی جەماوەری زۆر لەژێر دەس���ەاڵتی‬ ‫داب���وو‪ ،‬نەیدەتوانی باری بەڕێوەبردن و مووچە‬ ‫و كار و بژێوی بەباش���ی بەڕێوە بەرێت‪ ،‬چونكە‬ ‫دەرگا ئابوورییەكان بەرگەی ئەو هەاڵوس���انەی‬ ‫نەدەگ���رت‪ .‬لەبەرامب���ەردا پارت���ی پاڵەپەس���تۆی‬ ‫ئابووری لەس���ەر نەبوو‪ ،‬بەپێچەوانەوە لەرێگای‬ ‫گومرگی ئیبراهیم خەلیلەوە بەئاس���انی دەیتوانی‬ ‫بژێوی رێژەی جەماوەرەكەی و هاواڵتیانی ژێر‬ ‫دەس���ەاڵتی دابین ب���كات‪ ،‬بۆیە دەبوای���ە یەكێتی‬ ‫بەهەر ش���ێوەیەك بێ ئەم ش���ەڕە یەكالبكاتەوە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم پارتی تەنگاو نەبوو لەگرتنەوەی ش���ار و‬ ‫ش���ارۆچكەكان‪ ،‬پێویستی بەیەكالكردنەوەی ئەم‬ ‫جەنگ���ە نەبوو بەزوویی‪ .‬لەگەڵ ئەوەش���دا پارتی‬ ‫ب���اش دەیزان���ی یەكێت���ی ل���ەرووی ئابوورییەوە‬ ‫كەوتۆتە ژێر پاڵەپەستۆی جەماوەر‪ ،‬بۆیە پارتی‬ ‫پێویس���تی بەسیاسەتێكی لەس���ەرخۆ هەبوو كە‬ ‫كات زیاتر بكوژێ و یەكێتی تەنگاوتر بكات‪.‬‬ ‫تاڵەبان���ی ب���اش ل���ەوە تێگەیش���تبوو‪ ،‬كە كات‬ ‫لەبەرژەوەندی ئەودا نییە‪ ،‬بەجۆرێك نە پڕۆسەی‬ ‫ئاش���تی س���ەردەگرێ و نەش���ەڕ دەتوانێ ئامانج‬ ‫بپێك���ێ‪ ،‬بۆیە دواجار تاڵەبانی بڕیاری گەمەیەكی‬ ‫زۆر ترس���ناكی دا بۆ یەكالكردنەوەی ش���ەڕەكە‬ ‫ئەوی���ش (هێنان���ی س���وپای ئێ���ران) ب���وو لەژێر‬ ‫چەتری چەند پەیمانێكی دووالیەنەی سیاس���یدا‪،‬‬ ‫ئێ���ران دەمێ���ك ب���وو پەیمان���ی هەب���وو لەگ���ەڵ‬ ‫یەكێتی���دا‪ ،‬پارتی دەیویس���ت ه���ەردەم پەیوەندی‬ ‫خ���ۆی لەگەڵ ئێ���ران باش بكات‪ ،‬ب���ەاڵم دیاربوو‬

‫دیپلۆماس���یەت و پەیمانەكان���ی یەكێتی بۆ ئێران‬ ‫بەهێزت���ر بوو لەهی پارت���ی‪ ،‬تاڵەبانی ئەم پەیمان‬ ‫و پیالنەی نەش���اردەوە و بەئاشكرا كردی وەكو‬ ‫خۆی وت���ی (بەردێكی زۆر زل���م هەڵگرتووە‪ ،‬كە‬ ‫‪ )......‬پارتی زووتر بەم پیالنەی زانی‪ ،‬سەرەڕای‬ ‫ئەوەش كە تۆپەكان���ی ئێران لە كۆیە و ناوچەی‬ ‫برادۆست و زۆر شوێنی تر نزیك ببۆوە لەماڵی‬ ‫بارزان���ی‪ ،‬بەجۆرێ���ك پیرم���ام و س���ەری بڵند و‬ ‫ش���ەقاڵوە كەوتبوونە بەر مەترسییەكی زۆرەوە‪،‬‬ ‫هەركەس ئاگاداری باری س���ەربازیی و سیاسی‬ ‫ناوچەك���ە بووای���ە‪ ،‬دەیزانی ئەگ���ەر كارەكە بەم‬ ‫ش���ێوەیە ب���ڕوات‪ ،‬پارتی دووچاری شكس���تێكی‬ ‫وا دەه���ات‪ ،‬كە لەژیانی سیاس���ی و س���ەربازییدا‬ ‫بەزەحم���ەت هەڵبس���تێتەوە‪ .‬ئەم���ە س���ەرەڕای‬ ‫تەفروتوناكردنی پارتە كوردییەكانی رۆژهەاڵت‪،‬‬ ‫كە خاڵێكی س���ەرەكی بوو لەپەیمانەكەی ئێران و‬ ‫یەكێتی‪ ،‬لێرەدا بارزانی كەوتە بەر رەش���ەبایەكی‬ ‫س���ەختی مێژووی���ی‪ ،‬دوو هەڵب���ژاردەی زۆر‬ ‫ق���ورس لەبەردەمیدا ب���وون‪ ،‬یەكەمیان راكردنی‬ ‫ب���ۆ ناوچ���ەی بادین���ان و بەجێهێش���تنی پیرم���ام‬ ‫و لەناوچ���وون پارت���ی ی���ا بچووككردنەوەی بۆ‬ ‫پارتێك���ی ب���ێ پەڕوب���اڵ‪ ،‬دووەمیان ش���ەڕكردن‬ ‫لەگەڵ ئەو س���وپایەی ئێران و یەكێتی بەگرەنتی‬ ‫دۆڕاندن و بەدیلگرتنی خۆی و هێنانی بۆ س���ەر‬ ‫تەلەفزیۆن هێرش���یان هێنابوو (وەك چۆن كاتی‬ ‫خۆی ش���ێخ عوس���مانی بزووتنەوەی ئیسالمیان‬ ‫هێنای���ە س���ەر تەلەفزی���ۆن) ئەوكاتی���ش تاڵەبانی‬ ‫ت���ا رادەی���ەك كۆتایی بەش���ۆڕش و جواڵنەوەی‬ ‫بارزانی دەهێنا‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪21‬‬


‫سياسەت‬

‫یاداشتهكانی روژانی ئاوارهیی‬ ‫له ئیران‬ ‫‪7‬‬

‫‪7‬‬

‫(‪)25‬‬

‫كۆتایی یاداشتەكانی‬ ‫رۆژانی ئاوارەیی لە ئێران‬

‫محەمەد مەال قادر‬ ‫ژمارەی رابردوو باسم لەوە كرد‪ ،‬كە دوای ئەوەی‬ ‫لە لقی ‪ 2‬گەڕامەوە مەكتەبی سیاسی‪ ،‬وەك ئەندامێكی‬ ‫مەكتەبی سیاس���ی ئەركی حزبیم پێ سپێردرا‪ .‬دوای‬ ‫ئەو قۆناغەش (واتە دوای پرۆسەی ئەنفال و شەڕی‬ ‫خواكوڕك)‪ ،‬شۆڕش���ی چەكداریی لە كوردس���تان كز‬ ‫ببوو‪ ،‬تەنیا مەفرەزەی بچووك بچووك مابوون‪.‬‬ ‫لەو كاتەوس���اتەدا تەندروس���تیم بەرەو تێكچوون‬ ‫چ���وو‪ ،‬مەكتەب���ی سیاس���ی پێی پەس���ەند ب���وو بچم‬ ‫سەرپەرش���تی لقی ‪ 8‬بكەم‪ ،‬كە بارەگای لە عەزیمیەی‬ ‫ك���ەرەج بوو‪ ،‬لەالیەك چارەس���ەری نەخۆش���ییەكانی‬ ‫خ���ۆم بك���ەم‪ ،‬لەالیەك���ی دیكەش���ەوە سەرپەرش���تی‬ ‫كارەكان���ی ح���زب بكەم‪ .‬س���ەرەتا هەندێك پش���كنینی‬ ‫پزیشكی هەبوو كردم‪ ،‬تەندروستیم بەرەو باشبوون‬ ‫چوو‪ ،‬پ���اش ئەو نس���كۆیە گەورەیە‪ ،‬ئینج���ا بەچاكی‬ ‫دەستم بەكاری پارتیایەتی كرد‪ ،‬بەاڵم دەوڵەتی ئێران‬ ‫پشتی لەئۆپۆزسیۆنی كوردستان و عێراق نەدەكرد‪،‬‬ ‫بە پێی هەلومەرجی ئەو سەردەمە هاوكاری دەكردن‪،‬‬ ‫چونكە كارەكانی ئێمە هەمووی پەیوەندی بە ئێرانەوە‬ ‫هەب���وو‪ ،‬ئەمە خالێك بوو بەرهەڵس���تكارانی عێراق و‬ ‫كوردستان لەبیریان نەكردووە‪.‬‬ ‫جگە لەمن كارگێڕیی لقی ‪ 8‬بەم شێوەیە بوو‪:‬‬ ‫‪ .1‬رەشید عارف‪ ،‬ئەندامی كۆمیتەی ناوەندی‬ ‫‪ .2‬عوس���مان ق���ازی‪ ،‬پێش���تر ماوەی���ەك بەرپرس لق‬ ‫بوو‬ ‫‪ .3‬دكتۆر شەوكەت‬ ‫‪ .4‬مەحمود محەمەد‬ ‫‪ .5‬سەبری دەروێش‬ ‫‪ .6‬سەرباز نادر هەورامی‬

‫‪ 22‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬

‫كاری رێكخس���تنی هەروەك خ���ۆی مابوو‪ ،‬من و‬ ‫كاك س���ەبری دەروێش س���ەردانی رێكخس���تنەكانی‬ ‫پارتیمان كرد لەش���ارەكانی ش���یراز و ئەس���فەهان و‬ ‫ئەرم���ان و رەمس���ان و كاش���ان و قوم‪ .‬ب���ارودۆخ و‬ ‫بەس���ەرهات و كارەس���اتەكانمان ب���ۆ ش���یكردنەوە‪.‬‬ ‫هەروەها گۆڤاری (رزگاری)یمان دەردەكرد‪.‬‬ ‫دوای ئ���ەو بەروارە‪ ،‬لە كۆنگ���رەی ‪10‬ی پارتی لە‬ ‫‪ 1989/12/2‬بەش���داری كۆنگ���رەم ك���رد‪ ،‬لەبەر چەند‬ ‫هۆكارێ���ك خۆم بۆ كۆمیتەی ناوەندی نەپااڵوت‪ ،‬لەو‬ ‫كاتەدا باسم كرد‪ ،‬چەند هەڤاڵێكی تریش وەك سەعید‬ ‫ئەحم���ەد و ن���ادر هەورامی و رەش���ید عارف خۆیان‬ ‫نەپ���ااڵوت‪ .‬بەو ش���ێوەیە تاكو راپەرین لەبەرپرس���ی‬ ‫لقی‪ 8‬نەمام‪.‬‬ ‫لەو ماوەیەی وەك پەناهەندە لە ئێران ماینەوە‪ ،‬تا‬ ‫راپەڕین‪ ،‬زۆر بەس���ەرهات روویاندا‪ ،‬ئەوانەی گرنگ‬ ‫بوون و شایانی باسكردن بوون و من بیرم مابوون‪،‬‬ ‫لەم زنجیرە وتارەی (یاداشتەكانی رۆژانی ئاوارەیی‬ ‫لە ئێران) لە دووتوێی (‪ )25‬وتاردا باڵوم كردنەوە‪.‬‬ ‫رووداوەكان���ی ئەم زنجی���رە وتارەم پەیوەس���تن‬ ‫ب���ە رووداوەكان���ی دوات���رەوە‪ ،‬ك���ە ئەوانیش���م ل���ە‬ ‫زنجیرە وتارێك بەناوی (س���اڵێك لە شێخ وەسانان)‬ ‫باڵوكردەوە‪.‬‬ ‫لێ���رەدا چەند ش���تێكی ك���ەم ماوە باس���ی بكەم و‬ ‫كۆتایی بەم گۆش���ەیە و ئەم زنجیرە وتارەم لەبارەی‬ ‫ژیانی ئاوارەیی لە ئێران بهێنم‪.‬‬ ‫بەراستی مانەوەی ئەو خەڵكە زۆرەی باشووری‬ ‫كوردس���تان لە ئێران‪ ،‬بووە س���ەرەتا وس���ەرەداوی‬ ‫دروستبوونی شۆڕشی گواڵن‪.‬‬

‫كاتێكیش لە ئێران نیش���تەجێ بووین و كەسایەتیە‬ ‫دیارەكانم���ان ل���ەو ‪ 100‬خان���ووەی ل���ە عەزیم���ەی‬ ‫ك���ەرەج بۆمان تەرخ���ان كرابوو‪ ،‬نیش���تەجێ كراین‪،‬‬ ‫زۆری نەخایاند هەندێك لەو كەس���انەی نیش���تەجێی‬ ‫ئ���ەو خانووانە ب���وون‪ ،‬هەوڵیاندا بگەڕێن���ەوە عێراق‪،‬‬ ‫هەندێكیش بۆ دەرەوە ناوی خۆیان نوسی‪ .‬بەراستی‬ ‫بەك���ردار نزیك���ەی ‪%50‬ی ئەوان���ەی ل���ە عەزیمی���ە‬ ‫خانوویان پێ درابوو‪ ،‬بەجێیانهێشت و خانووەكانیان‬ ‫بە خەڵكی شایس���تە دەدران‪ .‬هەر خانوەی سێ چوار‬ ‫ماڵ���ی لێ دادەن���درا‪ ،‬چونكە ژمارەیەك���ی زۆر هەبوو‬ ‫چاوەڕوانیان دەكرد‪.‬‬ ‫لەكۆتایی���دا دەڵێ���م ئافەری���ن و س���ەد ئافرەی���ن‬ ‫بۆ ئ���ەو خەڵك���ە قارەمان���ەی لەسەرتاس���ەری ئێران‬ ‫دابەشكرابوون‪ ،‬كە بەهۆی قورسی ژیان و دووریان‬ ‫لەكوردستان و كەس���وكاریان لەعێراق زۆر ناخۆش‬ ‫ب���وو بۆی���ان‪ ،‬ب���ەاڵم بەرخودان���ی ئ���ەم پەناهەندان���ە‬ ‫وئاوارەكان بەگشتی لەهەندەران‪ ،‬بەرخودانی خەڵكی‬ ‫كوردستان شۆڕشی گواڵنی لێدروست بوو‪ ،‬هەروها‬ ‫راپەرینی لێ هاتە كایەوە‪.‬‬ ‫لەئەنجام���ی ئ���ەو راپەرین���ە م���ەزن و ش���كۆدارە‬ ‫فیدڕاڵی بۆ كوردس���تان مس���ۆگەر ك���را‪ ،‬رۆژ بەرۆژ‬ ‫پرۆس���ەكە بەرەوپێش دەچێ‪ ،‬تا لەئەنجامدا دەگەینە‬ ‫س���ەربەخۆی كوردستان بەپش���تیوانی خوا و خەڵكی‬ ‫كوردپەروەر و شۆڕشگێر و قارەمان‪.‬‬ ‫كوردس���تان یان نەمان بەكردار هاتۆتە كایەوە و‬ ‫بووە بەدروشمی پێشمەرگەی كوردستان‪.‬‬ ‫بژی كورد‪ ،‬بژی كوردستان‪ ،‬نەمری بۆ شەهیدان‪،‬‬ ‫سەروەریان بارزانی نەمر‪.‬‬


‫كۆمەاڵیەتی‬

‫چیرۆكی راكردنی‬ ‫ئافرەتێكی فەرەنسی لە دەستی داعش‬ ‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪23‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫‪ 24‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫"بە دەستی خۆم كوڕەكەمم بردە ناو ئەو جەهەننەمە"‬

‫چیرۆكی راكردنی‬ ‫ئافرەتێكی فەرەنسی لە دەستی داعش‬ ‫بەشی كۆمەاڵیەتی‬

‫"س���وفی س���وفی" یەکێك بوو لەو ژنانەی‬ ‫بۆ چوونە ریزەکانی داعش‪ ،‬هاوس���ەرەکەی‬ ‫ل���ە فەرەنس���ا جێهێش���ت و خ���ۆی گەیان���دە‬ ‫س���وریا‪ .‬بەاڵم لەم سەفەرەی بەتەنیا نەبوو‪،‬‬ ‫هاوس���ەفەرێکی دیکەش���ی هەب���وو‪ ،‬ئەویش‬ ‫کوڕەکەی بوو‪ ،‬کە تەمەنی چوار سااڵن بوو‪.‬‬ ‫س���وفی دوای ئ���ەوەی گەڕایەوە فەرەنس���ە‪،‬‬ ‫بەسەرهاتی سەفەرە جەهەننەمیەكەی خۆی‬ ‫دەگێڕێتەوە‪.‬‬ ‫س���وفی چاوی بڕیوەتە وێن���ەی گەنجێکی‬ ‫بەریتان���ی‪ ،‬ک���ە جلی داعش���ی ل���ە بەردایە و‬ ‫ه���اوار دەکات "دەب���ێ کاف���رەکان بکوژرێن"‪.‬‬ ‫لەناکاو فرمێس���ک بەچاوەکانی���دا دێتەخوار‪،‬‬ ‫تێڕادەمێنێ‪ ،‬دەڵێ "ئەوە دەكرا کوڕەکەی من‬ ‫بێ‪ ،‬بۆیە دەگریم چونكە خۆمم پێ راناگیرێ‪.‬‬ ‫خۆزگەم دەخواس���ت هەردووکمان مردباین‪،‬‬ ‫نەوەك ببینم ببێتە پیاوکوژ و بکەوێتە دەست‬ ‫ئە و دێوەزمانە"‪.‬‬ ‫سوفی دەیزانی کوڕەکەی مەترسی ئەوەی‬ ‫لەس���ەر ب���وو بكەوێت���ە داوی داعش���یەكان‪،‬‬ ‫چونک���ە خ���ۆی بەدەس���تی خ���ۆی کوڕەکەی‬ ‫بردبووە ئەوێ‪.‬‬ ‫س���وفی ل���ەو ژن���ە دەگمەنان���ەی‬ ‫رۆژئاوای���ە‪ ،‬کە ماوەی���ەک لەپایتەختی‬ ‫داعش لەرەقەی سوریا ژیاوە‪ .‬دوای‬ ‫گەڕان���ەوەی‪ ،‬لەیەکەم وتوێژی‬ ‫سەبارەت بەم سەفەرەی‬ ‫دەڵێ���ت "ئ���ەم‬

‫ئەزموون���ە رێ���ک وەک ئ���ەوە واب���وو ک���ە‬ ‫س���ەردانی جەهەننەم���م کردب���ێ‪ ،‬وامدەزانی‬ ‫س���ەفەرێکی بێ گەڕانەوەیە‪ .‬هەس���تم دەکرد‬ ‫گوناهبارم‪ ،‬پرس���یارم لەخۆم کردووە‪ ،‬چۆن‬ ‫توانیومە كوڕەكەم ببەم بۆ س���وریا و لەوێ‬ ‫بژیم؟!! نەفرەتم لەو کەسانە دەكرد کە منیان‬ ‫خستە داوەوە و خراپ سوودیان لەسادەیی‬ ‫من وەرگرت‪ ،‬نەفرەتم لەخۆشم دەکرد‪.‬‬ ‫بەگوێرەی دەزگا هەواڵگریەکانی فەرەنسا‪،‬‬ ‫نزیک���ەی ‪ ٢٢٠‬ژن���ی فەرەنس���ی لەس���وریا‬ ‫لەریزەکانی داعش���دان‪ .‬دوو ساڵ پێش ئێستا‬ ‫رێ���ژەی ژنە فەرەنس���ەیەکان لەناو داعش���دا‬ ‫تەنها ‪ %١٠‬بوو‪ ،‬بەاڵم ئیستا گەیشتۆتە ‪.%٣٥‬‬ ‫چی���رۆک و بەس���ەرهاتی س���وفی‪ ،‬لە ژێر‬ ‫ناوی "لە شەوی داعش"دا ماوەیەک لەمەوبەر‬ ‫چاپكرا و باڵوبۆتەوە‪.‬‬ ‫س���وفی تەمەن���ی ‪ ٣٤‬س���ااڵنە‪ ،‬ژنێک���ی‬ ‫وردیلەی���ە‪ ،‬بەه���ۆی ترس لەداع���ش ناوێری‬ ‫ناوی راستەقینەی خۆی بدرکێنی‪ .‬لەکۆماری‬ ‫دیموکراتی کۆنگۆ لەدایک بووە‪ ،‬لەبنەماڵەیەک‬ ‫کاتولیک گ���ەورە بووە‪ .‬لەتەمەنی ‪ ٩‬س���اڵیدا‬ ‫دایكی مردووە‪ .‬دواتر روویكردۆتە پاریس و‬ ‫الی خوش���کە گەورەکەی ماوەتەوە ‪.‬مەرگی‬ ‫دایکی دەبێتە هۆی ئەوەی تووشی خەمۆکی‬ ‫بێت‪ .‬ئەم رووداوە لەس���ەردەمی نەوجەوانی‬ ‫كاری تێ���دەكات‪ ،‬تەنانەت هاوس���ەرگیریەکی‬ ‫س���ەرکەوتووش دای ن���ادات‪ ،‬بەڵك���و‬ ‫تێکدەشکێ‪.‬‬ ‫سوفی سەردەمانێک کە وەک یاریدەدەری‬ ‫کاروباری کۆمەاڵیەتی لەپاریس بەئیش���ەوە‬ ‫سەرقاڵ دەبێ‪ ،‬بڕیار دەدات ببێتە مسوڵمان‪.‬‬

‫ئەم بڕی���ارەی خۆی لەگەڵ هاوس���ەرەکەی‪،‬‬ ‫کە باوەڕی بەخودا نیی���ە‪ ،‬باس ناکات‪ .‬لەوە‬ ‫دڵنیایی���ە ک���ە دەبێتە هۆی ناکۆک���ی لەژیانی‬ ‫بنەماڵەکەی���دا‪ .‬دوات���ر س���ێ پی���اوی گەنجی‬ ‫موسوڵمان کە هەرکامەیان ‪ ١٠‬ساڵ لەخۆی‬ ‫بچووکت���رن‪ ،‬لەگەڵ هاوس���ەرەکەی ئاش���نا‬ ‫دەکات‪ .‬نازن���اوی بچووکەکانیان بۆ دادەنێ‬ ‫و وەک برای���ەک هەڵس���وکەوتیان لەگەڵ���دا‬ ‫دەکات‪.‬‬ ‫لەس���ێپتامبری ‪ ٢٠١٤‬ئ���ەم س���ێ پی���اوە‬ ‫ب���ێ سەروش���وێن دەب���ن‪ .‬دواتر لەس���وریا‬ ‫سەردەردێنن‪ .‬لەوێوە پەیوەندی بە سوفیەوە‬ ‫دەکەن‪ ،‬ئەو هەس���تەی ال دروس���ت دەكەن‪،‬‬ ‫كە ئ���ەوان وەك دایكێك مامەڵ���ەی لەگەڵداد‬ ‫ەكەن و چاوەڕێی دەكەن‪ .‬س���وفی دەڵێ "پێم‬ ‫وابوو دەتوانم بەس���ەر هەلومەرجەکەدا زاڵ‬ ‫بم‪ ،‬لەوە تێگەیش���تم کە ئ���ەو ماوەیە خۆیان‬ ‫ب���ەوەوە خەریک کردووە تا کەس���انی وەک‬ ‫م���ن ب���ۆ الی خۆیان رابکێش���ن‪ .‬وردە وردە‬ ‫خاڵ���ە الوازەکان���ی منی���ان دەک���ردە ئامانج‪.‬‬ ‫بەباشی تێگەیش���تبوون‪ ،‬کە من هەتیو و بێ‬ ‫پەنا بوومە بوومەتە موسوڵمان"‪.‬‬ ‫لە شوباتی ‪ ٢٠١٥‬س���وفی هاوسەرەکەی‬ ‫ئ���اگادار دەکات���ەوە‪ ،‬ک���ە ب���ۆ ئەنجامدان���ی‬ ‫کارێ���ک ک���ە رەنگە س���ێ هەفت���ە بخایەنێت‪،‬‬ ‫ل���ە ئیس���تامبۆڵ س���ەردانەی هەتیوخانەیەک‬ ‫دەکات‪ .‬ب���ەاڵم بەپێچەوانەوە‪ ،‬لەباش���ووری‬ ‫تورکی���ەوە س���نووری س���وریا دەب���رێ و‬ ‫دەچێت���ە ری���زی داعش���ەوە‪ .‬راس���تیەکانی‬ ‫ژیان���ی س���وفی لەس���وریا بەو ش���ێوەی کە‬ ‫برابچووکەکانی وەس���فیان بۆ دەكرد‪ ،‬هیچی‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪25‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫لەبەهەشت نەدەچوو‪ .‬لەوێ پێی رادەگەیەنن‬ ‫ک���ە نابێ بەتەنه���ا س���ەردانی دەرەوە بکات‪،‬‬ ‫پاسپۆرتەکەی رادەس���ت بکات و پەیوەندی‬ ‫خۆی لەگەڵ بنەماڵەکەی سنووردار بکات!!‬ ‫س���وفی دوای ئ���ەوەی ل���ەوێ جێگی���ر‬ ‫دەب���ێ‪ ،‬لەنەخۆش���خانەیەکی داع���ش كاری‬ ‫بۆ دی���اری دەکرێ‪ .‬بە بینین���ی هەلومەرجی‬ ‫نالەبار‪ ،‬کەمتەرخەم���ی کارمەندان بەرامبەر‬ ‫بەنەخۆش���ەکان و جی���اوازی وهەاڵواردن���ی‬ ‫چینایەتی ش���ارەکە‪ ،‬سەری س���ووڕدەمینی‪،‬‬ ‫بەتایب���ەت ک���ە دەبینێ ش���ەڕکەرە بیانیەکان‬ ‫لەسەرەوەی شەڕکەرە سوریەکان دادەنرێن‬ ‫و گرنگی زیاتریان پێدەدرێ!‬ ‫‪ 10‬رۆژێک دەخایەنێت‪ ،‬تا س���وفی لەوەی‬ ‫دوات���ر ناوی لێناب���وو "مەرگێ بێ هەس���ت"‬ ‫تێ���دەگات‪ .‬لەمب���ارەوە دەڵ���ێ "داوام لێکردن‬ ‫بگەڕێم���ەوە ماڵ���ی خۆمان‪ ،‬هەم���وو رۆژێک‬ ‫بەگوێم���دا دەدان‪ ،‬ک���ە دڵ���م ب���ۆ بنەماڵەکەم‬ ‫پڕب���ووە و کوڕەکەم پێویس���تی ب���ەوە هەیە‬ ‫باوکی ببینێ‪ .‬س���ەرەتا بیانوویان دەهێناوە‪،‬‬ ‫دواتر قسەکانیان هەڕەشەی پێوە دیار بوو‪.‬‬ ‫پێی���وان وت���م "تۆ تاق���ە ژنێ���ک بەمندالێکەوە‬ ‫ناب���ێ لێ���رە دوور بکەویەوە‪ ،‬ئەگەر لەس���ەر‬ ‫رۆیش���تنت پێداگ���ری بک���ەی‪ ،‬بەردەب���اران‬ ‫دەکرێی"!!! س���وفی دەڵ���ێ "تۆقیبووم لەوەی‬ ‫بمخەنە زیندان���ەوە و ناچار بکرێم کوڕەکەم‬ ‫بەجیبێڵ���م‪ .‬بەردەوام لەگەڵی قس���ەم دەکرد‪،‬‬ ‫لەهەوڵدابووم هەندێک شتی وەبیر بێنمەوە‪،‬‬ ‫ترس���ی ئەوەم هەبوو لەبی���ری بچێتەوە‪ .‬بۆ‬ ‫نموونە ئ���ەوەی کە من و باوکی خۆش���مان‬ ‫دەوێ‪ .‬لەگ���ەڵ کچان میهرەبان و رووخۆش‬ ‫بێ���ت‪ .‬بەو هیوایەی قس���ەکانم کاری تێبکات‪.‬‬ ‫باس���ی ئ���ەوەم ب���ۆ دەک���رد‪ ،‬ئەگ���ەر هاتوو‬ ‫بەاڵیەک���م بەس���ەرهات و ئەوی���ش بکەوێت���ە‬ ‫دەس���تی داع���ش‪ ،‬دەنگ���ی م���ن بەگوێکان���ی‬ ‫بسپێرێ و دوارۆژ هەوڵی کوشتنی کەسێکی‬ ‫دیک���ە ن���ەدات و بیر لەتۆڵ���ە نەکاتەوە‪ .‬وەک‬ ‫شێر دەورەم دەدا و دەمپاراست"‪.‬‬ ‫رۆژێکیان پیاوێکی فەرەنسی ویستویەتی‬ ‫کوڕەک���ەی س���وفی لەگ���ەڵ خۆی بب���ات بۆ‬ ‫مزگ���ەوت و نوێ���ژی پێبکات‪ ،‬س���وفی هاوار‬ ‫دەکات "ل���ەو ک���وڕە نزی���ک مەب���ەوە"‪ .‬خۆی‬ ‫دەیگێڕێتەوە "من لەشارێک بووم هیچ کەسم‬ ‫نەدەناسی‪ .‬لەزمانەکەش���یان تێنەدەگەیشتم‪.‬‬ ‫ب���ەردەوام چ���اوم لەس���ەر کوڕەک���ەم بوو‪،‬‬ ‫دەمزانی تووشی هەڵەیەکی قەرەبوو نەکراوە‬ ‫هاتووم‪ .‬ئەمە خراپتری���ن هەڵەی ژیانم بوو‪.‬‬ ‫دەش���مزانی دەبێ بەگوێرەی توانا بەهێز بم‬ ‫و خ���ۆم نەدۆڕێن���م‪ ،‬بیرم ل���ەوە دەکردەوە‪،‬‬

‫‪ 26‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬

‫کە ئ���ەوەی لەدەس���تم دێ ئەنجامی بدەم تا‬ ‫کوڕەکەم لەم دۆخە دەرباز بکەم"‪.‬‬ ‫پیاوە فەرەنس���یەکە‪ ،‬س���وفی و کوڕەکەی‬ ‫ب���ردە میوانخانەی���ەک‪ ،‬کە زۆرت���ر لەزیندان‬ ‫دەچوو‪ .‬سوفی لەوێ کۆمەلێک ژنی بەرچاو‬ ‫دەک���ەوێ‪ ،‬ک���ە چەپڵە ب���ۆ دیمەنی ت���اوان و‬ ‫کوش���تاری داع���ش لێ���دەدەن!! ئ���ەم ژنان���ە‬ ‫هێزەکان���ی داعش���یان زۆرتر وەک ش���ازادە‬ ‫دەهاتە بەرچاو‪ .‬وەک کەس���ێک کە بەهێزە و‬ ‫دەیانپارێزێ‪ .‬تەنها رێگەی دەربازبوونیشیان‬ ‫لەمیوانخانەک���ە مێردکردن بوو‪ ،‬لەراس���تیدا‬ ‫ژنانی رۆژئاوایی کەسانێک بوون‪ ،‬کە ئەرکی‬ ‫هێنانی مندااڵنیان لەئەستۆ بوو‪.‬‬ ‫رۆژێ دواتر کاتێ���ک زیندانیەکان خۆیان‬ ‫بۆ رێوڕەسمی هاوسەرگیریی ئامادە دەکرد‪،‬‬ ‫س���وفی دەرگای���ەک دەدۆزێت���ەوە‪ ،‬کە قوفڵ‬ ‫نەکراوە‪ .‬ه���ەر لەوێوە خۆی دەرباز دەکات‪.‬‬ ‫بنەماڵەیەکی س���وری لەس���ەر رێ دەیبینن‪،‬‬ ‫س���ەرباری ئ���ەوەی گیانی خۆی���ان دەخەنە‬ ‫مەترس���یەوە‪ ،‬پەن���ای دەدەن‪ .‬دواتر س���وفی‬ ‫پەیوەندی دەکات بەش���ەڕکەرە دژبەرەکانی‬ ‫داعشەوە لەس���وریا‪ .‬لەشەوی ‪٢٤‬ی نیساندا‬ ‫ماتۆڕس���وارێک س���وفی و کوڕەکەی دەباتە‬ ‫سەر سنووری تورکیا‪.‬‬ ‫ل���ە پاریس���یش كارمەندان���ی هەواڵگ���ری‬ ‫دەیخەن���ە ژێ���ر لێکۆڵینەوە‪ .‬بۆ م���اوەی دوو‬ ‫مان���گ زیندانی دەکەن‪ ،‬تەنان���ەت رێگەنادەن‬ ‫پەیوەن���دی بەهاوسەرەکەش���یەوە ب���کات‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ئێس���تاش‪ ،‬رەنگ���ە بەتاوان���ی مرۆڤ‬ ‫رفان���دن دادگایی بکرێ‪ .‬س���وفی لەم بارەوە‬ ‫دەڵێ "ئێس���تاش بی���ری لێدەکەم���ەوە و ئەم‬ ‫پرسیارانە لەخۆم دکەم‪ .‬ئەمە چۆن روویدا؟‬ ‫چۆناوچۆن بوو تووش���ی ئەم هەڵەیە بووم؟‬ ‫چۆن كەوتمە داوی سێ برا بچووکەکەم"؟‬ ‫دوای گەڕانەوە بۆ فەرەنسا‪ ،‬هاوسەرەکەی‬ ‫وێنەیەکی پێش���ان دان‪ ،‬کە لەالیەن داعشەوە‬ ‫ب���ۆی نێردراب���وو‪ .‬لەوێنەک���ەدا کوڕەک���ەی‬ ‫چەکێکی بەدەس���تەوەیە‪ ،‬کە س���ێرەی پێ لە‬ ‫نیشانەیەك گرتووە!!‬ ‫س���وفی ئێس���تا قەناعەتێک���ی ال دروس���ت‬ ‫ب���ووە و دەڵێ "ب���ەردەوام ناڕەحەتی ئەوەم‪،‬‬ ‫کە بەدەس���تی خ���ۆم کوڕەک���ەم گەیاندە ئەو‬ ‫جەهەننەم���ە‪ .‬ب���ەاڵم ناب���ی دیس���انەوە خۆم‬ ‫بدۆڕێن���م‪ .‬ئێمە لەو جەهەننەمە و لە دەس���ت‬ ‫خەڵکەک���ەی هەاڵتووین و ئێس���تا زیندووین‪.‬‬ ‫ئێشتا دەبێ پێش بەچوونی مرۆڤەکانی دیکە‬ ‫بگرین بۆ ئەو جەهەننەمە‪ .‬هیچم بۆ وتن پێ‬ ‫نییە‪ ،‬تەنها شتێک كە بە دەممدا دێت ئەمەیە‪:‬‬ ‫مەڕۆ"‪.‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫ئامارەکان هەڵەن‪ ،‬با راستیەکان بخرێنەڕوو‬

‫ئاماری قوتبیانی ئاڵوودەبوو تۆقێنەرە و‬ ‫الیەنە پەیوەندیدارەكانیش نكوڵی دەكەن‬ ‫بەشی كۆمەاڵیەتی‬

‫س���ەرۆکی ئەنجومەن���ی مەزندەكارانی‬ ‫لەئێ���ران‬ ‫کۆمەاڵیەتی���ەكان‬ ‫زیان���ە‬

‫(خەسارناس���ی كۆمەاڵیەت���ی) لەدوایی���ن‬ ‫وتوێژی لەگەڵ پەیامنێری "ئیسنا"‪ ،‬وێڕای‬ ‫ئام���اژەدان بەوەی کە هەڵەیەکی گەورەیە‬ ‫ئەگ���ەر ئاڵوودەب���وون بە هۆش���بەرەكان‬

‫ل���ە قوتابخان���ەکان وەک بنەمای���ەک ب���ۆ‬ ‫پەرەس���ەندنی دی���اردەی ئاڵودەب���وون لە‬ ‫حاڵەت���ە گش���تیەکەی لە بەرچ���او بگیرێ‪،‬‬ ‫دەش���ڵێ "قوتابخان���ەکان ب���ۆ خۆی���ان‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪27‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫دەرهاویشتەی بنەماڵەکانن‪ ،‬قوتابیەکانیش‬ ‫سەر بەو بنەمااڵنەن کە پێشتر کەسایەتیان‬ ‫تیایدا ش���كڵی گرتووە و ناکرێ لەم دوو‬ ‫ب���وارەدا جیاکارییەک لەب���ارەی دیاردەی‬ ‫ئاڵوودەبوونەوە بكرێت‪.‬‬ ‫ئام���اری ئاڵوودەبوون���ی قوتابیەکان‬ ‫دوورن لەراستی‬ ‫بەوتەی شارەزایان ئەگەری ئەوە هەیە‬ ‫کە زەمینەی ئاڵودەبوون لە قوتابخانەکان‬ ‫بەه���ۆی بوون���ی كەس���انێكی ئاڵ���وودە‬ ‫فەراهەم بکرێت‪ ،‬تەنانەت ئەگەری ئەوەش‬ ‫هەی���ە ک���ە ل���ە دەرەوەش قوتابخانەکان‬ ‫گی���رۆدەی ئەم دیاردەی���ە ببنەوە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بابەتێک���ی دوو الیەنەی���ە‪ ،‬لێ���رەدا بابەتی‬ ‫س���ەرەکی کە پش���تگوێ خ���راوە ئەوەیە‪،‬‬ ‫کە لەقوتابخان���ەکان هیچ ئیرادە و پالنێک‬ ‫ب���ۆ هوش���یارکردنەوە و دان���ی زانی���اری‬ ‫بەقوتابیەکان لەئارادا نیە‪.‬‬ ‫س���ەرۆکی ئەنجومەن���ی خەسارناس���ی‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی ئێ���ران پێیوای���ە ئام���اری‬ ‫تووش���بوونی قوتابی���ان بەدی���اردەی‬ ‫ئاڵودەبوون بە مادە هۆشبەرەكان (ئیعتیاد)‬ ‫دوورن لەراستی و دەشڵێ "لەو باوەڕەین‬ ‫کە رێژەی بەکارهێنەرانی مادەی هۆشبەر‬ ‫لەقوتابخانەکان گەلێک زیاترە لەچاو ئەو‬ ‫ئاماران���ەی خراونەت���ەڕوو‪ .‬ئ���ەم ئامارانە‬ ‫رووكەش���ین و دەبن���ە هۆی چاوپۆش���ی‬ ‫و بەالرێدابردن���ی بابەت���ی ئاڵودەب���وون‬ ‫ل���ە قوتابخانەکان���دا‪ ،‬ح���ەق وای���ە ب���ەرەو‬ ‫راستیەکان هەنگاو هەڵێنین"‪.‬‬ ‫دژ‬ ‫راگەیەن���دراوەکان‬ ‫ئام���ارە‬ ‫بەیەک���ن‪ ،‬بۆ نموونە کاتێک کە دەس���تەی‬ ‫بەرەنگاربوونەوەی مادە هۆش���بەرەکان‪،‬‬ ‫تەمەن���ی ئاڵوودەبووان بە‪ ١٠‬تا ‪ ١١‬س���اڵ‬ ‫ب���ەراورد دەکات‪ ،‬مان���ای وایە کە تەمەنی‬ ‫تووشبوان لەدابەزین دایە‪ ،‬واتە گەیشتۆتە‬ ‫ئاس���تی تەمەن���ی قوتابی���ان‪ .‬گەنجێ���ک کە‬ ‫لەسەرش���ەقام دەس���ت و پەنج���ە لەگەڵ‬ ‫ئیعتی���اد نەرم دەکات‪ ،‬هەم���ان ئەو تاکەیە‬ ‫ک���ە لەقوتابخان���ە س���ەرگەرمی خوێندنە‪،‬‬ ‫لێ���رەدا دوو گریمانە دێنە ئ���ارا‪ ،‬یان مادە‬ ‫هۆش���بەرەکان لەقوتابخان���ەکان بەس���ەر‬ ‫قوتابیاندا داب���ەش دەکرێن‪ ،‬یان ئەوەتا لە‬ ‫قوتابخانەوە هەناردەی دەرەوە دەکرێ‪.‬‬ ‫وەزارەتی پەروەردە لە مێژە دانی بە‬ ‫مەترسی دیاردەی ئاڵودەبووندا ناوە‬ ‫بەرپرس���ێکی وەزارەت���ی پ���ەروەردە‬ ‫وێڕای ئاماژە دان بەپرسی ئامار و دۆخی‬ ‫ئاڵوودەب���وون ل���ە قوتابخانەکان���دا دەڵێ‬

‫‪ 28‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬

‫ئامارەكان دەریدەخەن‬ ‫مادە هۆشبەرەكان یا لە‬ ‫قوتابخانەكاندا بەسەر‬ ‫قوتابیاندا دابەش دەكرێن‪،‬‬ ‫یان لەوێوە هەناردەی‬ ‫دەرەوە دەكرێن!‬ ‫"وێڕای ئەوەی وەزارەتی پەروەردە دانی‬ ‫بەم دیارەیەدا ناوە‪ ،‬ئەوەشمان لەبەرچاو‬ ‫بێ‪ ،‬ک���ە زۆربەی ئامارە پەیوەندیدارەكان‬ ‫دوورن لەراستی و نابێ بکرێنە بنەما"‪ .‬ئەم‬ ‫بەرپرس���ەی وەزارەتی پەروەردە دەشڵێ‬ ‫"ناتوانی���ن ئینکاری ئ���ەم دیاردەیە بکەین‪،‬‬ ‫بەاڵم بەهۆکاری تەکنیکیش دەستەواژەی‬ ‫ئاڵودەبوون لەم بارەوە بەش���یاو نازانین"‪.‬‬ ‫هەروەه���ا دەڵێ "ناتوانین قبوڵی بکەین کە‬ ‫قوتابی ئاڵوودەبوو هەبێ‪ ،‬قوتابیەکان الی‬ ‫وەزارەت پ���ەروەردە ئەمانەت���ن"‪" .‬س���ەید‬ ‫حەمی���د س���یرامی" راوێژکاری دەس���تەی‬ ‫بەرەنگاربوون���ەوەی مادە هۆش���بەرەکان‬ ‫ل���ەم ب���ارەوە دەڵ���ێ "ئێمە رامان لەس���ەر‬ ‫بابەتی ئاڵودەبوون لە ئاستی قوتابیەکاندا‬ ‫نییە‪ ،‬ب���ەاڵم ئ���ەم بۆچوونەش ک���ە گوایە‬ ‫قوتابیەکان لەقوتابخانەوە تووشی دەبن‪،‬‬ ‫ل���ەزاری هی���چ کەس���ێکەوە باڵونابیتەوە‪.‬‬ ‫بەپێی لێکۆڵین���ەوەکان ‪%٣٣‬ی قوتابیەکان‬ ‫یەکێ���ک لەئەندامان���ی بنەماڵەکانی���ان‬ ‫جگەرەکێش���ن‪ ،‬بەش���ێكی دیکە ئەندام یان‬ ‫ئەندامان���ی بنەماڵەکانی���ان موعتادی مادە‬ ‫هۆش���بەرەكانن‪ ،‬رێژەیەکیش���یان هاوڕێی‬ ‫تووش���بوویان هەیە‪ .‬ئەم���ش بەدڵنیاییەوە‬ ‫کاردەکاتە سەر قوتابیان"‪.‬‬ ‫مامۆس���تایان توانای پێویس���تیان بۆ‬ ‫هۆشیارکردنەوەی قوتابیان نییە‬ ‫کارناس���انی ئەنجومەنی خەسارناس���ی‬ ‫کۆمەاڵیەتی وێڕای دانپێدانان بەم دیاردەیە‬ ‫و میکانیزمەکان���ی بەرەنگاربوون���ەوە و‬ ‫پێشگرتن بەپەرەسەندنی لەناو قوتابیاندا‪،‬‬ ‫پێیانوای���ە ئەمە بابەتێک���ی جیدییە و باس‬ ‫ل���ەوە دەکەن‪ ،‬کە لەس���ااڵنی راب���ردوودا‬ ‫پێش���نیاری ئەوەی���ان داوە‪ ،‬ک���ە کۆمەڵێك‬ ‫خولی فێرکاری و راهێنان بۆ مامۆستایان‬ ‫بکرێت���ەوە‪ ،‬تا وەک پێویس���ت هوش���یاری‬ ‫و زانی���اری ب���دەن بەقوتابی���ان‪ .‬هەروەها‬ ‫پێداگ���ر بوون���ە لەس���ەر ئ���ەوەی بابەت���ی‬

‫فێ���رکاری کتێبە مەنهەجی���ەكان میتۆدی‬ ‫فێ���رکاری بەگوێ���رەی پێویس���ت وەاڵمگۆ‬ ‫نی���ن‪ ،‬قوتابیەکانیش تەنه���ا وەک البردنی‬ ‫ئەرکی سەرش���انی خۆی���ان لێی دەڕوانن‪.‬‬ ‫باس لەوەش دەکەن‪ ،‬کە دابەزینی تەمەنی‬ ‫تووشبوان کارەساتە و مامۆستاکان لەم‬ ‫بارەوە ئەزموونێکی شکس���تخواردوویان‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫هۆکارەکان���ی زیادبوون���ی رێ���ژەی‬ ‫ئاڵودەبوون بە مادەی هۆشبەر‬ ‫"کیای���ی" بەرپرس���ێکی وەزارەت���ی‬ ‫پ���ەروەردە لەمب���ارەوە رای وای���ە‪ ،‬ک���ە‬ ‫کۆمەڵێک هۆکاری دەروونی هەن‪ ،‬لەوانە‪:‬‬ ‫تایبەتمەن���دی تاکەکەس���ی و کەس���ایەتی‪،‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫هۆکاری کۆمەاڵیەت���ی پەیوەندیدار‪ ،‬وەك‬ ‫مەحرومی���ەت و ژینگەی ژیان���ی تاکەکان‬ ‫و هەروەه���ا فاکتەری کەلتوری‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫پەرەس���ەندنی ف���ەزای مەج���ازی لەژیانی‬ ‫گەنجەکان رۆڵی کاریگەریان هەیە‪ .‬ئەمڕۆ‬ ‫ئامارەکان باس لەرێژەی ‪%٨‬ی تووشبوان‬ ‫لەقوتابخانەکاندا دەکەن‪ .‬بەپێی راپۆرتێکی‬ ‫"ئیسنا" یەکێك لەپەرۆشی و نیگەرانیەکانی‬ ‫کارناس���ان و ش���ارەزایانی کاروب���اری‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی لەئێس���تادا‪ ،‬گۆڕین���ی خوی‬ ‫بەکارهێننای مادەهۆشبەرەکانە‪ ،‬دەوترێ‬ ‫پتر لە ‪%٣٠‬ی تووشبوان بەمادەی هۆشبەر‪،‬‬ ‫مادەی هۆشبەری دەس���تكرد بەکاردێنن‪.‬‬ ‫نیگەرانیەکی گەورەتر لەئێس���تادا ئەوەیە‪،‬‬

‫ك���ە بەکارهێن���ان و گواس���تنەوەی مادەی‬ ‫هۆش���بەری دەس���تكرد ئاس���انە‪ ،‬ئێستادا‬ ‫هەم���وو ش���ارەزایان ل���ەوە نیگەرانن‪ ،‬کە‬ ‫مادەی هۆش���بەری دەس���تكرد بەئاسانی‬ ‫لەجانتای قوتابیان جێی دەبێتەوە و بۆن‬ ‫و دووکەڵیش���ی نیی���ە‪ ،‬بەکارهێن���ای زۆر‬ ‫دژوار نییە و دەکرێ لەحەبێكی سادەوە‬ ‫دەست پێبکات‪.‬‬ ‫ش���ارەزایان پێی���ان وای���ە لەئێس���تادا‬ ‫و لەوەه���ا هەلومەرجێک���دا هەڵەیەک���ی‬ ‫کوش���ندەیە کە بەرپرسان بەدانی ئاماری‬ ‫هەڵ���ە و ناڕاس���ت خۆیان فری���و بدەن و‬ ‫پرس���ێکی وا گ���ەورە و و گ���ران بەالرێدا‬ ‫ب���ەرن‪ .‬ئەگ���ەر وەزارەت���ی پ���ەروەردەی‬

‫ئێ���ران لەگەڵ ئ���ەم حەقیقەت���ە رووبەروو‬ ‫ببێتەوە‪ ،‬مانای وایە جەوهەری پەروەردە‬ ‫لەبیرکراوە و لەئەنجامدا لەگەڵ کیشەیەکی‬ ‫گەورەت���ر ب���ەرەوڕوو دەبێت���ەوە‪ .‬وات���ا‬ ‫هەاڵتن ل���ەم حەقیقەتە نابێتە چارەس���ەر‪،‬‬ ‫گەش���بینی و چاوپۆش���یکردنیش لێ���ی‬ ‫دەبێتە هۆی قووڵتربوونەوەی کێش���ەکە‪.‬‬ ‫دەب���ێ دان ب���ەو راستیەش���دا بنرێ���ت‪ ،‬کە‬ ‫پ���ەروەردە و بنەماڵە لێکجی���ا نین‪ ،‬بەڵکو‬ ‫دوو بابەتی تێکچڕژاون و دەبێ هەس���ت‬ ‫بە بەرپرس���ایەتی بکرێت‪ .‬ئەگەر دیاردەی‬ ‫ئاڵودەب���وون لەپ���ەروەردەوە دەس���ت‬ ‫پێن���ەکات‪ ،‬بێ گومان بەهۆی پەروەردەوە‬ ‫بەهێزتر و گشتگیرتر دەبێ‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪29‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫دادپەروەریی لە ئیسالمدا‬

‫محەمەد مال قادر‬

‫الی خەڵ���ك زۆر ب���اس لەدادپ���ەروەری‬ ‫دەكرێ���ت‪ ،‬چونك���ە پەیوەندی بەژیانی گش���تی‬ ‫خەڵك���ەوە هەی���ە‪ ،‬چ ژیان���ی كۆمەاڵیەت���ی‪ ،‬یان‬ ‫ژیانی سیاس���ی و ئابووریی بێت‪ .‬بۆیە خوای‬ ‫میهرەبان لەزۆر جێگای قورئان داكۆكی لە داد‬ ‫(عدل) كردووە‪ .‬بۆ وێنە لەس���وڕەتی (النحل ‪-‬‬ ‫‪ )90‬دەفەرموێ "ان الله یامر بالعدل واالحسان‬ ‫وإیتائی ذی القربی وینهی عن الفحشاء والمنكر‬

‫‪ 30‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬

‫والبغي یعظكم لعلكم تذكرون"‪.‬‬ ‫لەش���رۆڤەی ئ���ەم ئایەتە پی���رۆزەدا‪ ،‬خوای‬ ‫گەورە فەرمان بەداد دەكات‪ ،‬واتە دادپەروەری‬ ‫ئەركێك���ی زۆر گەورەیە و زۆر ش���تی پیس و‬ ‫خ���راپ ب���ەالوە دەن���ێ و م���رۆڤ رازی دەبێ‬ ‫و سوپاس���گوزاری خ���وادەكات‪ ،‬خ���وداش‬ ‫لەفەرمانب���ەردارەكان رازی دەب���ێ‪ .‬ئەگەرن���ا‬ ‫توش���ی كاری خ���راپ دەبن و خ���وا لەدونیا و‬ ‫قیامەت تۆڵەیان لێدەكاتەوە‪.‬‬ ‫(االحسان) واتە چاكەكردن و چاكەگەیاندن‪،‬‬ ‫چاكەكردن بەزمان دەبێ‪ ،‬واتە فەرمانی چاكە‬ ‫ب���دات‪ ،‬یان قس���ەی چاك ب���كات‪ .‬ئەگ���ەر ئەو‬ ‫كەس���ە دەوڵەمەن���د بوو‪ ،‬خێ���ر و چاكە لەگەڵ‬ ‫خەڵكی بكات‪.‬‬ ‫هەروەها "إیتائي ذی القربی" واتە هاوكاری‬ ‫خزم و كەسوكاری نزیكەكانت بكە و سەردانیان‬ ‫بك���ە و لەهەواڵی���ان پرس���یار بك���ە‪ ،‬چونك���ە‬ ‫لەوانەی���ە پێویس���تیان بەهاوكاری ت���ۆ هەبێ‪،‬‬ ‫النیك���ەم دەڵێن قس���ەی خۆش لەبەهەش���تێوە‬ ‫هات���ووە‪ .‬ئەوان���ە هەندێك فەرمان���ی ئەرێنی و‬ ‫ئیجابی ب���وون‪ .‬دوای ئەوە خ���وا دەفەرموێت‬ ‫"وینهی عن الفحش���اء والمنكر" واتە ئاگادارمان‬ ‫دەكاتەوە كە لەگوناهە گەورەكان دوور بین و‬ ‫نەهی لێبكەین‪ .‬هەروەها هۆشداریمان دەداتێ‬

‫ل���ەكارە ناش���یرینەكانی ت���ر‪ ،‬كە ب���ۆ ناوبانگی‬ ‫مرۆڤ باش نین‪" .‬البغي" واتە دەس���تدرێژی و‬ ‫زۆرداری و غ���ەدر و زوڵمكردن لەخەڵك‪ ،‬جا‬ ‫بەهەر ش���ێوەیەك بێت‪ .‬پاش���انیش دەفەرموێ‬ ‫ئامۆژگاریت���ان دەكات‪ ،‬ب���ۆ ئەوەی���ە هۆش���یار‬ ‫ببنەوە و پەند لەم ئامۆژگاریانە وەربگرن‪.‬‬ ‫لەقورئانی پیرۆز لەزۆر شوێنی تردا باسی‬ ‫دادپەروەری���ی كراوە‪ .‬وەك دەفەرموێ "كونوا‬ ‫قوامین لله شهداء بالقسط وال یجرمنكم شنئان‬ ‫ق���وم علی أال تعدلوا اعدلوا ه���و اقرب للتقوی‪،‬‬ ‫واتق���وا الله ان الله خبیر بم���ا تعملون" (المائدە‬ ‫– ‪)8‬‬ ‫لێ���رەدا دەفەرم���وێ ئێ���وە لەجیات���ی خ���وا‬ ‫كاربك���ەن و دەس���ەاڵتی خۆت���ان بەكاربهێن���ن‬ ‫لەرێ���گای خودا‪ ،‬هەروەها ش���اهێد بن بەداد و‬ ‫عەدالەت‪ ،‬واتە لەپێناوی خوا راس���ت و رەوان‬ ‫شاهێدی بدەن و خواروخێچی تێدا نەبێ‪.‬‬ ‫بۆ وێنە مەس���یحیەك و موس���ڵمانێك هاتنە‬ ‫التان‪ ،‬یان كورد و عەرەبێك هاتنەالتان‪ ،‬تۆش‬ ‫كوردێكی موسڵمان بوویت‪ ،‬دەبێت بەعەدالەت‬ ‫فەرمانەكە بدەیت و گوێ بەوە نەدەیت لەسەر‬ ‫چ ئاینێ���ك و نەتەوەیەك���ە‪ ،‬ی���ا یەكێ���ك خزمت‬ ‫ب���وو ئەوی ت���ر بیانی ب���وو‪ ،‬بەهەمان ش���ێوە‬ ‫رەفت���ار بك���ەن‪ ،‬لێرەدا خوای م���ەزن بەجوانی‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫مەسەلەكان روون دەكاتەوە!‬ ‫ئینج���ا ب���ەرای من ئ���ەو دوو ئایەتە پیرۆزە‬ ‫بەجوان���ی ش���رۆڤەی دادی ك���ردووە‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫عەدال���ەت لەعالەم���ی ئیس�ل�امیدا ه���ەر ن���اوە‬ ‫دەگوترێ‪ ،‬زۆر بەكەمی كاری پێدەكرێ‪ .‬بۆیە‬ ‫سەدەیەك لەوە پێش شاعیرێكی كورد بەناوی‬ ‫(ئەحمەد موختاری جاف) بە مشێوەیە لەدێرە‬ ‫شیعرێكدا دەڵێ‪:‬‬ ‫حەق و عەدالەت بێ مانایە و درۆ‬ ‫بو سیاسەت ئەم قسە كەوتۆتە سەر لێوانەوە‬ ‫ئەگەر راستە بۆ چی مندااڵنی كورد‬ ‫وێڵ و سەرگەردان بسوڕێنەوە بەسەر كێوانەوە‬ ‫ك���ورد وەك نەتەوەیەك���ی مەزڵ���وم‪،‬‬ ‫بەدەس���ت داگیركەرانی���ەوە هیچ كات بەش���ی‬ ‫لەدادپەروەریی���دا نەب���ووە‪ ،‬خاكەك���ەی‬ ‫دابەش���كراوەتە س���ەر چ���وار دەوڵەت���ی بەناو‬ ‫ئیس�ل�امی وەك عێ���راق و س���وریا و توركی���ا‬ ‫و ئێ���ران‪ ،‬لەس���ەرەتاییترین مافەكان���ی مرۆڤ‬ ‫بێبەش كراون‪ ،‬كە دەبێ مرۆڤ بەزمانی خۆی‬ ‫بخوێنێ و بنوسێ و قسە بكات و لەدەسەاڵت‬ ‫یەكس���ان بێ‪ .‬كوا ك���ورد چ مافێكی نەتەوەیی‬ ‫پێدراوە؟‬ ‫لەمێ���ژووی ئیس�ل�امدا لەس���ەردەمی‬ ‫پێغەمبەرم���ان محەم���ەدەوە (د‪.‬خ)‪ ،‬ك���ە كۆچی‬ ‫ك���رد ب���ۆ مەدین���ە‪ ،‬پێغەمب���ەر خ���ۆی حوكمی‬ ‫دەك���رد و دەس���ەاڵتدار بوو‪ ،‬توان���ی عەدالەت‬ ‫بكات‪ .‬هەروەها لەسەردەمی چوار خەلیفەكانی‬ ‫راشدین وەك ئەبوبەكر و عومەر و عوسمان‬ ‫و عەلی رەزای خوایان لێبێت‪ ،‬بەاڵم لەكۆتاییدا‬ ‫لەنێو ئەوانیش كێشە پەیدا بوو‪ ،‬بەس بەراستی‬ ‫لەس���ەردەمی خەالفەتی عەباسی و ئەمەوی و‬ ‫س���وڵتانەكانی تردا بەهیچ شێوەیەك عەدالەت‬ ‫خۆی نەنواندووە‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ئایا ئەم چ���وار دەوڵەتە ئیس�ل�امییە‬ ‫ب���ۆ ك���ورد وەك نەت���ەوە چی���ان ك���ردووە؟‬ ‫جگەلە ئەنف���ال و كیمیاباران و كۆمەڵكوژی و‬ ‫بێسەروش���وێنكرنی ه���ەزاران؟! هەرچی پێیان‬ ‫كراب���ی كردوویان���ە‪ .‬ئەگ���ەر بارودۆخی كورد‬ ‫لەباش���ووری كوردس���تان بەم جۆرە بووبێت‪،‬‬ ‫لەس���ێ پارچەكەی تریش هەروەك كورد لەو‬ ‫واڵتەدا نەب���ێ و بێدەنگیان ك���ردوون‪ .‬كەواتە‬ ‫ش���اعیری م���ەزن ئەحم���ەد موخت���اری جاف‬ ‫راستی كردووە‪.‬‬ ‫ل���ەو بابەتە قس���ەم زۆرە‪ ،‬بەاڵم جارێ هەر‬ ‫ئەوەن���دە ب���ێ و زاڵمەكانی���ش حەواڵەی دادی‬ ‫خواد بن‪ .‬ئەوە بەچاوی خۆمان دەبینین چیان‬ ‫لێ بەسەرهاتووە‪ ،‬لەخودا دەپاڕێمەوە هەموو‬ ‫دەس���ەاڵتدارانی ناعادیل وەك سەدام و شای‬ ‫ئێرانیان لێ بەسەر بێت‪.‬‬

‫کەلتووری ناتوندوتیژیی‬

‫ئەمانە هۆكاری توندوتیژین‬

‫شەنگە هاوار كاكەیی*‬ ‫ب���ە كارهێنان���ی م���اددە هۆش���بەرەكان و جگ���ەرە كێش���ان و م���اددە كحولی���ەكان‪،‬‬ ‫هۆكارەكانی پەنابردنە بەر توندوتیژین‪.‬‬ ‫ئەمانە هۆكاری كوشتنی مرۆڤن‪ ،‬كە ناخی مرۆڤ ئاڵودەی دەبێت‪ ،‬دووچاری زیانی‬ ‫ماددی و مەعنەوی و تەندروس���تی دەكاتەوە‪ .‬پێویس���تە سەرەتا بەخەڵك بناسێنرێن‪،‬‬ ‫كە بەكارهێنانیان مرۆڤ بەرەو چ ئاقارێك دەبات‪.‬‬ ‫كەناڵەكانی راگەیاندن‪ ،‬دەتوانن رۆڵی گرنگ و بەرچاویان هەبێت‪ .‬بەخەڵك بڵێن‪ ،‬كە‬ ‫بەركاهێنانی ئەمانە كۆمەڵگا لەرەوتی خۆی دەردەچوێنێت و بەرەو ئاقاری ترسناكی‬ ‫دەبات‪ .‬دەبێت خەڵك فێربكرێت‪ ،‬كە بەكارهێنانی هەموو ئەوانە ناچێتـە خانەی ئازادی‬ ‫تاكەكەس‪ ،‬چونكە زۆر لەو كەس���انەی كە دوای ئەنجامدانی توندوتیژی‪ ،‬دەدوێنرێن‪،‬‬ ‫دەڵێ���ن‪ ،‬ئێم���ە ئازادین چ���ی بەكاردێنین‪ .‬دەبێ هەركەس بزانێت ئ���ازادی رەها بوونی‬ ‫نیە‪ ،‬س���نووری ئازادی هەر كەسێكیش لەو شوێنە كۆتایی دێت‪ ،‬كە سنووری ئازادی‬ ‫ئەوانی دیكە دەست پێدەكات‪.‬‬ ‫هەروەها كەرتی تەندروستی پێویستە ئەركی خۆی بە دابەشكردن و باڵوكردنەوەی‬ ‫رێنمایی‪ ،‬زیانەكانی ئەو ماددانە‪ ،‬لەرووی تەندروس���تییە وە بەشێوەی زانستی بخاتە‬ ‫بەرچاوی خەڵك‪.‬‬ ‫بەش���ێك ل���ەو پیاوان���ە‪ ،‬یان ئەو كەس���انەی ك���ە پەنا دەبەن���ە بەر لێدان���ی ئافرەت‪،‬‬ ‫ئاڵودەبووی ماددە هۆش���بەرەكان و بەكارب���ەری خواردنەوەی كحولین‪ .‬رێژەیەكیش‬ ‫لەو خێزانانەی هەڵوەش���اونەتەوە‪ ،‬هۆكارەكەی ئاڵودەبوونی س���ەرۆكی خێزان بووە‬ ‫بە ماددەی هۆشبەر‪.‬‬ ‫زۆرل���ەو ژنان���ەی رووب���ەڕووی توندوتی���ژی دەبن���ەوە داواكارن خێزانەكانی���ان‬ ‫هەڵوەش���ێتەوە‪ ،‬باری ئابووریی خێزانەكەیان خراپە‪ ،‬چونكە پیاوەكانیان جگەرەكێش‬ ‫یان ئاڵودەبووی ماددەی كحولین‪.‬‬ ‫بیان���وی ژن ل���ەم كاتان���ەدا ئەوەیە‪ ،‬كە وێڕای ئ���ەوەی دۆخ���ی ئابوورییان خراپە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم پیاوەكانی���ان پارەیەك���ی زۆر ب���ۆ كڕینی ئ���ەو ماددان���ە بەه���ەدەر دەدەن‪ ،‬كە‬ ‫س���ەرەڕای خەرجییەكان���ی‪ ،‬زیانێكی زۆریش لە رووی تەندروس���تیەوە بەو كەس���ە‬ ‫دەگەیەنن‪ ،‬هەروەك كاریگەری خراپیش���ی لەس���ەر الیەن���ی كۆمەاڵیەتی و پەیوەندیە‬ ‫كۆمەاڵیەتیەكانی دروست دەكات‪ ،‬بەتایبەت لە چوارچێوەی خێزانەكەی خۆیدا‪.‬‬ ‫ئەگەر بتەوێ خێزانێكی دڵخۆش و تەندروس���تت هەبێت‪ ،‬پێویستە لەبەركارهێنانی‬ ‫هەموو ئەو ماددانە دووربكەویتەوە‪.‬‬ ‫* بەڕێوەبەری پالندانان و ئامار لەبەڕێوەبەرایەتی گشتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ئافرەتان‬

‫‪2015/12/12 307‬‬ ‫‪2016/1/16‬‬ ‫ژمار ‌ه‪303‬‬ ‫ژمار ‌ه‬

‫‪31‬‬


‫كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی‪ /‬ئا‪ :‬ساڵحی مام عەلی‬

‫قاوە لە نەخۆشی دڵ و شەكرە‬ ‫دەتپارێزێ‬

‫گۆشتی سور‬ ‫توشی جەڵتەی مێشكت دەكات‬

‫بە پێی توێژینەوەیەكی ئەمریكی‪ ،‬كە لەسەر ‪ 90‬هەزار و ‪317‬‬ ‫ك����ەس ئەنجامدراوە‪ ،‬دەركەوت����ووە ئەو كەس����انەی رۆژانە قاوە‬ ‫دەخۆنەوە‪ ،‬ئەگەری توش����بوونیان بەنەخۆشیەكانی دڵ و شەكرە‬ ‫زۆر كەمترە بەبەراورد بەو كەسانەی قاوە ناخۆنەوە ‪.‬‬ ‫"ئەریكا لوتفیلد" پسپۆر لەنەخۆشیەكانی شێرپەنجە لەپەیمانگای‬ ‫"رۆكفی����ل"ی ئەمریكی لەوب����ارەوە دەڵێ "ق����اوە كۆمەڵێك مادەی‬ ‫تێدای����ە‪ ،‬ك����ە یارمەت����ی جەس����تەی م����رۆڤ دەدەن تەندروس����ت‬ ‫بمێنێت����ەوە‪ ،‬لەوان����ە فینولین و پۆتاس����یۆم و كافای����ن‪ ،‬كە هەموو‬ ‫ئەمانە تەندروس����تی مرۆڤ لەتوش����بوون بەنەخۆشیەكانی دڵ و‬ ‫جەڵتەی دڵ دەپارێزن‪.‬‬

‫ل����ە توێژینەوەیەك����دا كە لە ئەڵمانیا لەس����ەر ‪ 11‬ه����ەزار كەس‬ ‫ئەنجامدراوە‪ ،‬دەركەوتووە خواردنی گۆش����تی سور دەبێتە هۆی‬ ‫توش����بوون بە جەڵتەی مێش����ك و ئەگەری توش����بوون بەرێژەی‬ ‫‪ %47‬زیاد دەكات‪.‬‬ ‫توێژەران دەڵێن هۆكاری ئەم ترس����یە ئەوەیە‪ ،‬گۆش����تی سور‬ ‫دەبێت����ە هۆی گیرانی ئ����ەو دەمارانەی خوێن بۆ مێش����ك دەبەن‪،‬‬ ‫یاخود تەس����كبوونەوەی دەم����ارەكان بەهۆی چەوری و پڕۆتینی‬ ‫گۆش����تی سور‪ ،‬بەمەش كەسەكە توش����ی جەڵتەی مێشك دەبێت‪،‬‬ ‫سااڵنە چەندین كەس بەهۆیەوە گیان لەدەست دەدەن‪.‬‬ ‫هەروەه����ا روونی����ان كردۆتەوە تەنها گۆش����تی‬ ‫س����ور ئەو كارە دەكات‪ ،‬هەریەك لەگۆش����تی‬ ‫مریش����ك و پرۆتینەكان����ی تر ئەوە مەترس����یە‬ ‫دروس����ت ناك����ەن‪ .‬ل����ەوەش خراپت����ر خواردنی‬ ‫ئەو گۆشتە سورانەیە‪ ،‬كە لەقوتونراون‪ ،‬وەكو‬ ‫نەقانق (سۆسیج) و گۆشتی بەراز‪.‬‬

‫ڤیتامینە هەرە گرنگەكان‬ ‫بۆ منداڵ‬

‫‪ 32‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی‬

‫منداڵبوون ئافرەت لە پیربوون‬ ‫دەپارێزێت‬

‫لەكاتی هەاڵمەت وەزرش بكەین‬ ‫یا پشوو بدەین؟‬

‫لەدوای���ن توێژینەوەكەدا لە كەنەدا ئەنجامدراوە‪ ،‬دەركەوتووە‬ ‫ئەو ئافرەتانەی منداڵی زۆریان دەبێت زۆرتر بەگەنجی دەمێنەوە‬ ‫و درەنگتر پیر دەبن‪ ،‬بەبەراورد بە ئافرەتانی تر‪.‬‬ ‫توێژەران دەڵێن هۆكارەكەی ئەوەیە‪ ،‬پرۆس���ەی منداڵبوون و‬ ‫سكپریی وادەكات ئەنزیمیك بڕژێت كە ناسراوە بە (تلومێر)‪ ،‬ئەو‬ ‫ئەنزیمە پیری دوادەخات و خانەكانی لەش بەگەنجی دەهێڵێتەوە‪،‬‬ ‫بۆی���ە ئافرەت���ان هەرچەند منداڵ���ی زیاتریان ببێ���ت‪ ،‬رێژەی ئەو‬ ‫ئەنزیمە لەلەش���دا زیاتر دەبێت‪ .‬هەروەها ئەنزیمی ئەس���ترۆجین‬ ‫كە لەكاتی سكپرییدا جەستە دەریدەدات‪ ،‬دەبێتە هۆی نەهێشتنی‬ ‫پیربوونی خانەكانی لەش و دژایەتی پیری دەكات‪ ،‬بۆیە ئافرەت‬ ‫هەرچەند منداڵی زیاتری ببێت‪ ،‬هەروەك خۆی گەنج دەمێنێتەوە‬ ‫و درەنگتر پیردەبێت‪.‬‬

‫هەندێك كەس بڕوایان وایە كە لەكاتی توش����بوون بەنەخۆشی‬ ‫هەاڵمەت و تەنانەت جۆرەكانی تریش‪ ،‬وەرزش باش����ە و دەبێتە‬ ‫هۆكاری زوو چاكبوونەوە‪ .‬هەندێكی تریش پێیانوایە دەبێ پشوو‬ ‫بدەی����ت و وەرزش نەك����ەی‪ ،‬تا ئەو كاتەی ب����اش دەبیت‪ .‬كام لەم‬ ‫بۆچوونانە راسنت؟‬ ‫ل����ەروی پزیش����كیەوە هەردووكی����ان راس����تن‪ .‬ئەو كەس����انەی‬ ‫س����ەرمایەكی كەمیان دەبێت و هێشتا بەتوانان‪ ،‬دەتوانن وەرزش‬ ‫بك����ەن‪ ،‬بەاڵم ئەگەر نەخۆش����یەكەیان قورس بوو‪ ،‬وەك هەاڵمەت‬ ‫و هەوكردن����ی س����نگ و كۆك����ە و بەرزبوونەوەی پل����ەی گەرمی‪،‬‬ ‫ئەوا پێویس����تە پش����وو بدەن‪ ،‬تا ئەو كاتەی چاك دەبنەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫جەس����تە لەو كاتانەدا خەریكی دروستكردنی بەرگریە بۆ لەش و‬ ‫لەناوبردنی میكرۆبەكانە‪ ،‬ناكرێت فشاری زیاتری بخەیتەسەر و‬ ‫ئەركی گرانتر بكەی‪.‬‬

‫‪ .1‬ڤیتامی����ن ‪ :A‬ب����ۆ پێكهاتەی ددان و ئێس����ك و چ����اوەكان گرنگە و‬ ‫بەرگ����ری بەهێ����ز دەكات‪ .‬ئەم ڤیتامینەش گێزەر و پەتاتە و ماس����ت و‬ ‫سپێناخ و هێلكەدا هەیە‪.‬‬ ‫‪ .2‬ڤیتامین ‪ :D‬قەرەبووی كالس����یۆم دەكاتەوە و بەسودە بۆ مێشك‪،‬‬ ‫لەكاتی بەركەوتنی تیشكی خۆی بە جەستەی مرۆڤ دروست دەبێت‪.‬‬ ‫‪ .3‬ڤیتامین ‪ :C‬بەس����ودە بۆبەهێزكردنی بەرگری لەش‬ ‫و چاكبوون����ەوەی برینەكان‪ ،‬ئەمەش����یان‬ ‫ل����ە لیم����ۆ و پرتەق����اڵ و می����وەكان و‬ ‫س����ەوزەكان و ماسی و مریشك و‬ ‫گۆشتی سپیدا هەیە‪.‬‬ ‫‪ .4‬ڤیتامین ‪ :E‬بۆ دروس����تبوون‬ ‫و تۆكمەبوونی ماسولكەكان باشە‪،‬‬ ‫لەنان و نۆك و پەتاتەشدا هەیە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪33‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی‬

‫هۆشیاریی تەندروستیی‬

‫هەفتانە د‪.‬ع لەپزێڕین دەینوسێت‬

‫كارەساتی هەڵەس سۆنار‬

‫بەڕێ����ز‪ ،‬ئ����ەو‬ ‫خو ێن����ە ر ی‬ ‫گرنگ����ە‪ ،‬زۆر باش‬ ‫زۆر‬ ‫ت����ەوەرە‬ ‫بیخوێنەوە تا خۆت لەپزیش����كی ن����ەزان و مەالی نەزان‬ ‫بپارێزی‪ ،‬چونكە ئەو دووانە تەندروستیت تێكدەدەن و‬ ‫لە دین دەرتدەكەن!‬ ‫ألمتم‬ ‫پێغەمب����ەری خ����وا (د‪.‬خ) فەرموویەتی "إمنا ُ‬ ‫بعثت َ‬ ‫م��كارم األخ�لاق"‪ ،‬واتاك����ەی ئەوەیە رەوش����ت و ئەخالق‬ ‫لەهەم����وو ش����تێك گرنگت����رە‪ ،‬ه����ەر میللەتێ����ك ئەخالقی‬ ‫نەبێ‪ ،‬دەستی لێبشوو‪ ،‬لەپاشكۆی میللەتان دەیبینیەوە‪،‬‬ ‫لەدوایشدا لەناودەچێ‪.‬‬ ‫ئەمڕۆكە بەش����ێكی میللەتی ئێمە لەهەموو ئەخالقێك‬ ‫دەرچ����ووە‪ ،‬ب����ۆ نمون����ە‪ ،‬كچان بەتاكس����ی ی����ان بەهەر‬ ‫ئۆتۆمبێلێك بێت دەچنە دەرەوە بۆ خوێندن یان بۆ هەر‬ ‫ش����وێنكی تر پەیوەندی لەگەڵ ش����ۆفێرەكە دەبەستن و‬ ‫كچێنی خۆیان لەدەس����ت دەدەن‪ ،‬لەپێناو پارەیەكی زۆر‬ ‫كەم كە نایدەنە ش����ۆفێرەكە‪ ،‬تاكو ماكیاژی دەموچاوی‬ ‫پێبكڕن!! یاخود بەو پارە بچنە س����اڵۆن!! ئەی كارەسات‬ ‫ل����ەوە گەورەت����ر هەی����ە؟ لەدەڤ����ەری ی����ەك لەو ش����ارە‬ ‫نزیكانەی هەولێر‪ ،‬شۆفێرێك لەگەڵ ‪ 17‬قوتابی ناوەندی‬ ‫كاری سێكس����ی ك����ردووە‪ ،‬ئەو كارەس����اتە كۆمەاڵیەتیە‬ ‫چۆن چارەسەر دەكرێت؟‬ ‫دێم����ە س����ەر ناوەرۆك����ی بابەتەك����ە (بەكارهێنان����ی‬ ‫س����ۆنار)‪ .‬كچان فێربوونە هەردەم هاوار دەكەن س����كم‬ ‫دێش����ێ‪ ،‬مانگ����ی جارێك لەناوەندی مان����گ‪ ،‬جارێك الی‬ ‫راس����ت جارێكی تر الی چەپ‪ ،‬دەست بەگریان دەكەن‪.‬‬ ‫دایك����ی داماویش دەیباتە پزیش����كی گەڕەكەكە‪ ،‬ئەویش‬ ‫بێگومان ئامێرێكی داناوە پێی دەگوترێ سۆنار‪ ،‬لەسەر‬ ‫س����كی كچەكەی دادەنێ‪ ،‬پێی دەڵێ كیسەی لەهێلكەدان‬ ‫هەی����ە!! خێ����را بیگەێنە بۆ نەش����تەرگەری ئەگینا دەتەقێ‬ ‫و دەم����رێ!! دایكەك����ەش ب����ە نەزانین‪ ،‬ئەگەر پارەش����ی‬ ‫نەبێ‪ ،‬بازنۆكەی خۆی بۆ دەفرۆش����ێ بۆ الی پزیش����ك‬ ‫"بەقوربان زوو عەملیاتی بكە"‪ .‬ئەویش لەخوایەكی دەوێ‬ ‫پارە كۆبكاتەوە‪ ،‬تاكو قەرزی ش����وقەكەی‪ ،‬یان خانووە‬ ‫تازەكەی‪ ،‬ی����ان ئۆتۆمبێلە تازەكەی بداتەوە‪ ،‬لەئەنجامدا‬ ‫نەش����تەرگەری بێ كەڵك و دەستێوەردانی هێلكەدان و‬ ‫رەشكردنی دوا رۆژی كچەكەی لێدەكەوێتەوە‪.‬‬ ‫ئ����ەو كارەس����اتە رۆژان����ە لەبەرچاومان����ە‪ ،‬ئەگ����ەر‬

‫‪ 34‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬

‫وەزارەتی تەندروس����تی كارا هەبێ‪ ،‬ئەگەر س����ەندیكای‬ ‫پزیش����كانی لێزان و رەوش����تپاك هەب����ن‪ ،‬بە چ پێوەرێك‬ ‫پزیش����كێكی زۆر س����ادە‪ ،‬تازە دەرچوو‪ ،‬ب����ێ زانین‪ ،‬بێ‬ ‫بڕوانام����ەی پس����پۆری و راهێن����ان‪ ،‬بۆی هەی����ە ئامێری‬ ‫سۆنار بەكاربهێنێ؟ هەڵەكە لە هەردوو والوەیە‪:‬‬ ‫‪ .1‬نەخۆشەكە زۆر نەزانە‬ ‫‪ .2‬پزیشكەكە نەزان و بێ غیرەت و بێ رەوشتە‬ ‫‪ .3‬بەڕێوەبەرایەتی تەندروستی واڵت بێ سوودە‬ ‫عێراق جاران زۆر پێش����كەوتوو بوو‪ ،‬لەساڵی ‪1965‬‬ ‫ك����ە ئێم����ە قوتاب����ی كولێ����ژی پزیش����كی بوی����ن لەبەغدا‪،‬‬ ‫مامۆس����تاكانمان پرۆفیس����ۆر كەم����ال ئەلس����امەرائی‪،‬‬ ‫پرۆفیس����ۆر قەیس كوببە‪ ،‬پرۆفیسۆر لەمیعە ئەلبەدری‪،‬‬ ‫لەب����واری نەخۆش����ی ژن����ان و منداڵب����وون ئامێرێكی����ان‬ ‫ب����ۆ ك����ڕا‪ ،‬لەژورێ����ك داندارب����وو‪ ،‬زۆر گ����ەورە ب����وو‪،‬‬ ‫لەنەخۆش����خانە كۆماری‪-‬بەغدا‪ ،‬كە ئێمە قوتابی بووین‬ ‫نیشانیان دەداین‪.‬‬ ‫ئەو ئامێرە بەیارمەتی ئەندازیار‪ ،‬فیزیایی فەس����لەجە‬ ‫و پزیش����كان و حكوم����ەت ئیش����ی دەك����رد‪ ،‬پرۆفیس����ۆر‬ ‫قەیس كوببە بەرپرسی بوو‪ .‬بەهەرحاڵ كە ئێمە بووینە‬ ‫پزیش����ك لەس����اڵی ‪ 1967‬دەمانزانی س����ۆنار چیە‪ ،‬ئینجا‬ ‫دوای����ی لەس����اڵی ‪ 1970‬ل����ە (مدین����ە الطب) س����ۆنارێكی‬ ‫پێش����كەوتووی تریان هێنا‪ ،‬بەندە لەس����اڵی ‪ 1971‬چومە‬ ‫بەریتانیا‪-‬لەندەن لەنەخۆشخانەی فێركاری هیمرسمت‬ ‫كە س����ەنتەری فێركاری بوو‪ ،‬هەموو ئامێرە نوێییەكان‬ ‫ل����ەوێ راهێنانی����ان پێدەك����را‪ .‬دوای����ی تاقیكردن����ەوەی‬ ‫ق����ورس دەك����را‪ ،‬بۆمان هەب����وو دەس����تی بكەینێ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەستنیش����انكردنی نەخۆش����ییەكان ه����ەر بۆ پزیش����كی‬ ‫تیش����ك و س����ۆنار ب����وو‪ ،‬ل����ەو س����ااڵنە ب����ۆ بڕوانامەی‬ ‫‪ M.R.CO.C‬دەبوای����ە مەش����ق بكەی����ن ب����ۆ س����ۆنار و‬ ‫لەبواری نەخۆشییەكانی ئافرەت تێبگەین‪.‬‬ ‫كە لەس����اڵی ‪ 1979‬هاتمەوە هەولێر‪ ،‬لەگەڵ وەزیری‬ ‫تەندروس����تی هەزار رەحمەتی لێ بێت ش����ەهید (دكتۆر‬ ‫ری����از ئیبراهیم ئەلش����ێخ) گفتوگۆمان كرد‪ ،‬گوتم دەچمە‬ ‫هەولێ����ر و دەب����ێ س����ۆنارم بدەی����ە‪ ،‬ب����ۆ ئ����ەوەی ئ����ەو‬ ‫تەكنەلۆژیای����ە لەواڵتم دابمەزرێن����م‪ .‬زۆر برادەر بووین‬ ‫و رێ����زی لێدەگرتم‪ ،‬گوتی عەتیە ‪ 20‬ئامێری (‪)Aloka‬م‬ ‫لەیابان كڕیووە‪ ،‬با یەكێكیان بۆ تۆ بێت‪ .‬من و ئامێرەكە‬ ‫لەنەخۆش����خانەی كۆماری فێركاری هەولێر دامەزراین‪.‬‬ ‫تا س����اڵی ‪ 1984‬نزیكەی ‪ 5‬هەزار س����ۆنارم كرد‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫د‪ .‬س����ەعدی بابلی كە مەشقم پێكرد‪ .‬هەروەها شەهیدی‬

‫دكت����ۆر ن����ازدار بامەڕنیم ن����اردە لەندەن ب����ۆ ماوەی ‪6‬‬ ‫مان����گ راهێنانی ك����رد و هاتەوە‪ ،‬ئامێرەكەمان تەس����لیم‬ ‫ك����رد و بەدرێژای����ی ئ����ەو س����ااڵنە ت����ا س����اڵی ‪ 1990‬كە‬ ‫پزیش����كی ناوبراو شەهیدكرا‪ ،‬هەر لەس����ەر سۆنەرەكە‬ ‫بوو لەنەخۆشخانەی رزگاری‪ ،‬ئەوكاتە رۆژانە بەدەیان‬ ‫نەخۆش����مان دەپش����كنی‪ ،‬هی����چ پزیش����كێكمان رۆژێ����ك‬ ‫كارەس����اتێكی نەبوو‪ ،‬وەكو ئەوانەی ئێستا روودەدەن‪،‬‬ ‫لەوانە‪:‬‬ ‫‪ .1‬هەڵە لە دەستنیش����انكردنی كیس����ۆڵەی هێلكەدان‪،‬‬ ‫ك����ە زۆر ئاس����اییە و نۆرماڵە‪ ،‬مانگ����ی جارێك هیلكۆكە‬ ‫دەردەچێ‪ ،‬نەختێك ژان پەیدا دەبێ‪.‬‬ ‫‪ .2‬كیس����ۆڵەی زۆر بێ زەرەر لەسەر گورچیلە هەن‪،‬‬ ‫كەچی نەخۆش توش����ی نەشتەرگەری ترسناك دەبێ و‬ ‫گورچیلەكەشی لەكەڵك دەكەوێ‪.‬‬ ‫‪ .3‬بەهەڵ����ە دەستنیش����انكردنی گ����رێ لەجگ����ەر‪،‬‬ ‫دەردەك����ەوێ كۆمەڵ����ە خوێنێك����ە هی����چ زەرەری نی����ە‪،‬‬ ‫شێرپەنجەش نیە وەك لەبرای من كاك سلێمان روویدا‬ ‫و بەنەشتەرگەری مرد‪.‬‬ ‫‪ .4‬رۆژانە كچان بەهەڵە توشی نەشتەرگەری دەبن‪،‬‬ ‫گوایە كیسەی هێلكەدانیان هەیە یان دووگیانە لە(خارج‬ ‫الرح����م) ئەمە راس����ت نی����ە‪ ،‬چونك����ە لەگ����ەڵ دووگیانی‬ ‫س����ەرەتایی تاكو ‪ 12‬هەفتە هێلكەدان كیسۆكە دروست‬ ‫دەكات‪ ،‬تاكو هۆرمۆنی پرۆجیس����ترۆن بداتە وێالش����ی‬ ‫كۆرپە‪ .‬ئەویش لەهەفتەی ‪ 14‬كاری خۆی دەكات‪ .‬ئینجا‬ ‫كیسۆڵەكە بچووك دەبێتەوە‪.‬‬ ‫دوێن����ی كچێك����م ل����ە نەش����تەرگەری رزگار ك����رد‪،‬‬ ‫گوتبووی����ان ل����ەدەرەوەی رەح����م دووگیان����ە‪ ،‬دەب����ێ‬ ‫نەش����تەرگەری بك����رێ! چیرۆك����ی هەڵەی س����ۆنار زۆر‬ ‫زۆرە‪ ،‬تكایە خۆتان لە س����ۆنار بە دەستی كەسی نەزان‬ ‫بپارێزن‪.‬‬ ‫بانگەوازی����ش ب����ۆ وەزارەتی تەندرس����تی كە هەموو‬ ‫پزیش����كانی س����ۆنار و ژن����ان دووب����ارە كۆبكرێنەوە و‬ ‫بخرێنە چاودێری چرۆپڕ و تاقیكردەنەوە‪ ،‬بزانن كامیان‬ ‫ش����ارەزان و بە كردار نەخۆشییەكانی ژیان و كۆرپەلە‬ ‫دەزانن؟‬ ‫ئەوەی پۆس����تی بەڕێوەب����ەری وەرگرت واتای ئەوە‬ ‫نییە عیلمی غەیبی هەیە‪ ،‬هەموویانمان لە تەرازوو دایە‪،‬‬ ‫دەزانین بایی چەندیان پێیە و كێشیان چەندە؟‬ ‫إمنا االمم االخالق ما بقيت‬ ‫فإن هم ذهبت أخالقهم ذهبوا‬


‫هـــونـــەری‬ ‫سەرپەرشتیار‪ :‬ئەحمەد تاریق‬

‫تەمەن‪:‬‬

‫هەموو كات‬ ‫هەوڵ دەدەم تەمەن بم و‬ ‫السایی كەس نەكەمەوە‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪35‬‬


‫هونەری‬

‫ئایتین‪:‬‬

‫حەزدەكەم لە فیلمەكاندا رۆڵی كچێكی كوردی‬ ‫گوندیی ببینم‬ ‫چۆن بوو حەزی كاری هونەریت‬ ‫ال دروس����ت ب����وو؟ ه��ون��ەر الی ت��ۆ چی‬ ‫دەگەیەنێت؟‬ ‫ئایتین‪ :‬هونەر الی من ژی��ان��ە‪ ،‬ح��ەز و‬ ‫ئ���ارەزووم���ە‪ ،‬لەمنداڵییەوە ه��ون��ەر بۆتە‬ ‫خەونێكی گەورەی من بۆ ئەوەی رۆژێك‬ ‫لەرۆژان ئەو خەونە بۆ من بێتەدی‪ ،‬سوپاس‬ ‫ب��ۆ خ���ودا ئێستا ئ��ەو خ��ەون��ەم هاتەدی‪.‬‬ ‫ئینشاڵاڵ بتوانم ئەم حەز و ئارەزووە زیاتر‬ ‫گرنگی پێبدەم و زیاتر خزمەتی هونەری‬ ‫ك��وردی و سینەما بكەم‪ ،‬چونكە هونەر‬ ‫خوڵقێنەری ژیانە‪.‬‬ ‫جگە لەكاری هونەری حەز بە چ‬ ‫كارێكی تر دەكەی؟‬ ‫ئایتین‪ :‬ج��گ��ەل��ەك��اری ه��ون��ەری حەزم‬ ‫دەكرد ببم بە پارێزەر‪ ،‬بەاڵم ئێستا سینەما‬ ‫ژیانی منە‪.‬‬ ‫تۆ هەم ئەكتەری هەم دەرهێنەر‪،‬‬ ‫لەكامەیاندا خۆت بەسەركەوتووتر دەبینی؟‬ ‫ئ���ای���ت���ی���ن‪ :‬ل�����ەه�����ەردووك�����ی�����ان خ���ۆم‬ ‫بەسەركەوتوو دەزانم‪ ،‬چونكە هەردووكیان‬ ‫خزمەت بە هونەری كوردی دەكەن‪.‬‬ ‫ل��ە سینەمادا چ ئاواتێكت هەیە‬ ‫هەوڵی بەدیهێنانی بدەی؟‬ ‫ئ��ای��ت��ی��ن‪ :‬ئ���اوات���ی م���ن ئ���ەوەی���ە ژیانی‬ ‫كۆمەڵگای خ��ۆم بكەم ب��ە فیلمێكی باش‬ ‫ل��ەه��ەم��وو ج��ی��ه��ان ب�ڵاوب��ێ��ت��ەوە‪ ،‬هەموو‬ ‫جیهان سینەمای كوردی ببینن‪ ،‬تاكو بزانن‬ ‫سینەمای كوردی هەیە‪ .‬ئاواتی من ئەوەیە‬ ‫بەشێوەیەكی س��ەرك��ەوت��ووان��ە خزمەتی‬ ‫سینەمای كوردی بكەم‪.‬‬ ‫تۆ تەنها گرنگی بە سینەما دەدەی‬ ‫یاخود بەشداری دراماشت كردوە؟‬ ‫ئایتین‪ :‬من تەنها عاشقی سینەمام‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەشداری درامام كردووە و لەگەڵ كاری‬

‫‪ 36‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬

‫رێ��ك�لام‪ .‬تائێستا ب��ەش��داری دوو درامام‬ ‫كردوە‪ ،‬بەاڵم وەك خۆم حەز دەكەم زیاتر‬ ‫لەسینەما كاربكەم‪ ،‬باشترە بۆ من‪ ،‬چونكە‬ ‫سینەما ژیانی منە‪.‬‬ ‫ح���ەز دەك����ەی زی��ات��ر چ رۆڵێك‬ ‫بەرجەستە بكەی؟‬ ‫ئایتین‪ :‬حەزدەكەم رۆڵی كچێكی كوردی‬ ‫گوندی ببینم‪.‬‬ ‫لەهونەردا ئاسودەیت؟‬ ‫ئایتین‪ :‬تائێستا ئ���ەوەن���دەی لەهونەر‬ ‫ك��ارم ك��ردوە زۆر ئاسودەم‪ ،‬ب��ەاڵم كاری‬

‫هەم لە كاری نواندن و‬ ‫هەم لە دەرهێناندا خۆم‬ ‫بە سەركەوتوو دەبینم‬ ‫ه��ون��ەری ماندوبوونێكی زۆری دەوێت‪،‬‬ ‫یانی زەحمەتی تێدایە‪ ،‬بەاڵم هەر ئاسودەم‪،‬‬ ‫چونكە ئەوە حەز و خەونی منە‪.‬‬ ‫سینەمای كوردی چ جیاوازییەكی‬ ‫هەیە لەگەڵ سینەمای واڵتانی دیكە؟‬ ‫ئایتین‪ :‬سینەمای كوردی زۆر جیاوازی‬ ‫ه��ەی��ە ل��ەگ��ەڵ س��ی��ن��ەم��ای واڵت��ان��ی دیكە‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی سینەمای ك��وردی پشتیوانی‬ ‫نییە‪ ،‬هیچ گرنگیەكی پێنادرێت‪ .‬سینەمای‬ ‫ك���وردی ت���ازە ل��ەدای��ك دەب��ێ��ت‪ ،‬پێویستە‬ ‫زی���ات���ر گ��رن��گ��ی پ��ێ��ب��درێ��ت و خزمەتی‬ ‫ب��ك��رێ��ت‪ .‬ه���ەروەه���ا س��پ��ۆن��س��ەرێ��ك نییە‬ ‫ب��ۆ پشتگیریكردنی سینەمای ك���وردی‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی سینەمای كوردی لەپێشكەوتن‬ ‫دای��ە‪ ،‬ئەگەر پشگیرییەكی باشی هەبێت‪،‬‬ ‫ئەوا بەدڵنیاییەوە زۆر لەوە زیاتر و باشتر‬

‫دەت��وان��ی��ن ب���ەرەو پێشی ببەین و كاری‬ ‫جوانتر بكەین‪.‬‬ ‫ب��ری��ارت ن���ەداوە هاوسەرگیریی‬ ‫بكەیت؟‬ ‫ئ��ای��ت��ی��ن‪ :‬ل��ەئ��ێ��س��ت��ادا م��ن خ���ۆم ئامادە‬ ‫ن����ەك����ردووە ب���ۆ ه��اوس��ەرگ��ی��ری��ی‪ ،‬بیرم‬ ‫لێنەكردۆتەوە‪ ،‬ج��ارێ زووە‪ ،‬ن��ەوەك لە‬ ‫ه��ون��ەر دوورم���ب���ك���ات���ەوە‪ ،‬چ��ون��ك��ە كاری‬ ‫هونەری لەكۆمەڵگای ئێمەدا سەختە‪.‬‬ ‫م��ەرج��ی ت��ۆ چ��ی دەب��ێ��ت ب��ۆ ئەو‬ ‫كەسەی هاوسەرگیریی لەگەڵ دەكەی؟‬ ‫ئایتین‪ :‬مەرجی من ئەوەیە ئەو كەسەی‬ ‫هاوسەرگیریی لەگەڵ دەكەم وەك هاوڕێ‬ ‫بین‪ ،‬ن��ەوەك وەك ژن و مێرد‪ .‬هەروەها‬ ‫لەهەموو كارەكان هاوكاری یەكتر بین و‬ ‫پشگیری یەكتر بكەین‪ ،‬ئەو هاوكارم بێت بۆ‬ ‫ئەوەی بەردەوام بم لەهونەری سینەما‪.‬‬ ‫دوای��ی��ن ك���اری ه��ون��ەری��ت كامە‬ ‫بوو؟‬ ‫ئایتین‪ :‬فیلمێكی دیكۆمێنتارییە لەسەر‬ ‫ژی��ان��ی پ��ەن��اب��ەران‪ ،‬ك��ۆت��ای��ی��م ب��ە هەموو‬ ‫كارەكانی هێناوە‪ ،‬لە دەرهێنانی من و تۆفان‬ ‫ساڵحە‪.‬‬ ‫چ قسەیەكت هەیە لەسەر پێگە و‬ ‫رۆڵی ئافرەتان لەبواری هونەریدا؟‬ ‫ئ��ای��ت��ی��ن‪ :‬ه���ی���وادارم زی��ات��ر پشتگیری‬ ‫ه����ون����ەرم����ەن����دان ب���ك���رێ���ت‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫ه��ون��ەرم��ەن��دان��ی ئ��اف��رەت‪ ،‬ه��ەروەه��ا رێز‬ ‫لەهونەر و هونەرمەندان بگیرێت‪ ،‬لەجیاتی‬ ‫س��ەی��رك��ردن��ی ه��ون��ەری ب��ی��ان��ی‪ ،‬سەیری‬ ‫هونەری كوردی بكرێت‪ ،‬هونەری خۆمان‬ ‫خ��ۆش ب��ووێ��ت‪ .‬ه��ەروەه��ا هونەرمەندان‬ ‫پ��ێ��وی��س��ت��ی��ان ب��ەس��پ��ۆن��س��ەر و پشگیری‬ ‫ه��ەم��ووالی��ەك هەیە‪ ،‬بۆ ئ��ەوەی هونەری‬ ‫كوردی خۆمان بەهەموو واڵتان بناسێنین‪.‬‬


‫هونەری‬

‫"ئ��ای��ت��ی��ن م��س��ت��ەف��ا" خ��ان��م��ە ئ��ەك��ت��ەر و‬ ‫دەره���ێ���ن���ەری ب���اك���ووری كوردستانە‪.‬‬ ‫بەهۆی خۆشەویستی بۆ كاری هونەری‬ ‫ن��وان��دن‪ ،‬بەتایبەت لە ب��واری سینەمادا‪،‬‬ ‫هەم وەك ئەكتەر و هەم وەك مێكاپ‬ ‫و پاشانیش وەك دەرهێنەر لەم بوارەدا‬ ‫ك��اری ك���ردووە‪ .‬تائێستا وەك ئەكتەر‬ ‫و دەره��ێ��ن��ەر ب��ەش��داری زۆر فیلمی‬ ‫كردووە‪ .‬لەم دیمانەیەی سڤیلدا باس‬ ‫لە حەز و خولیای خۆی لە بواری‬ ‫هونەریدا دەك��ات و دەڵێت "من‬ ‫عاشقی سینەمام"‪.‬‬ ‫ئەحمەد تاریق‬

‫من تەنها عاشقی‬ ‫سینەمام‬ ‫گەر كاری هونەری‬ ‫نەبایە حەزم دەكرد‬ ‫ببم بە پارێزەر‬ ‫مەرجی شوكردنم ئەوەیە‬ ‫وەك هاوڕێ لەگەڵ‬ ‫یەك بژین نەوەك‬ ‫ژن و مێرد‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪37‬‬


‫هونەری‬

‫باوكم قوتابخانەیەكی‬ ‫گەورەیە بۆ من و‬ ‫هونەرەكەم‬

‫حەزدەكەم گوێ‬ ‫لەهونەری توركی‬ ‫بگرم‬ ‫ئەو گۆرانیبێژانەی‬ ‫شارەزای موزیكن‪،‬‬ ‫دەتوانن هونەرەكەیان‬ ‫دەوڵەمەندتر بكەن‬

‫‪ 38‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬

‫گۆرانیبێ���ژی الو "تەم���ەن"‪ ،‬كە‬ ‫ب���ەم دواییان���ە لەرێ���گای چەن���د‬ ‫گۆرانیەك���ەوە ناس���را‪ ،‬ك���وڕی‬ ‫موزیكژەن���ی ناس���راو "س���ەید‬ ‫ئەحم���ەد رەواندزی"ی���ە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫(س���ەرەڕای ئەوەی كە خۆشی‬ ‫موزیكژەن���ە) تەنان���ەت ل���ە‬ ‫سەرەتاییەكانیش���ی‬ ‫كارە‬ ‫رەنگیداوەت���ەوە‪ ،‬بەتایب���ەت‬ ‫لەرووی ئاواز و موزیكەوە‪.‬‬ ‫تەم���ەن باس ل���ەوە دەكات‬ ‫ك���ە دەیەوێ���ت "تەم���ەن" بێت‬ ‫ن���ەوەك كەس���ی ت���ر‪ ،‬بۆیەش‬ ‫السایی كەس ناكاتەوە‪ ،‬دەشڵێت‬ ‫هەرچەندە ئەو حەز بە گۆرانی و‬ ‫موزیكی توركی دەكات‪ ،‬بەاڵم هیچ‬ ‫مەبەس���تێكی هونەری لەمەدا نیە و‬ ‫نایەوێت ئەم س���تایلە لە هونەرەكەی‬ ‫ئەودا رەنگ بداتەوە‪.‬‬ ‫ئەحمەد تاریق‬


‫هونەری‬

‫تەمەن‪:‬‬

‫هەموو كات هەوڵ دەدەم تەمەن بم و‬ ‫السایی كەس نەكەمەوە‬ ‫چۆن بوو تێكەل بەدوونیای هونەری‬ ‫گۆرانی گوتن بوویت؟ كێ پاڵپشتی كردی؟‬ ‫تەمەن‪ :‬من لەخانەوادەیەكی هونەردۆس����ت‬ ‫لەدایكبوومە‪ ،‬هەر لەمنداڵییەوە ئەو هەس����تەم‬ ‫بۆ دروس����ت بوو‪ ،‬باوكیش����م یەكێك بوو لەو‬ ‫كەس����انەی زۆر پاڵپش����تم بوو بۆ ئەوەی ببم‬ ‫بەو تەمەنەی ئێستا‪.‬‬ ‫هەس����ت ناكەی����ت هون����ەر ئەركێكی‬ ‫قورس����ە و بارگران����ی دەخات����ە سەرش����انی‬ ‫هونەرمەندان؟‬ ‫تەمەن‪ :‬بەڵێ هونەر ئەركێكی قوسە لەسەر‬ ‫هونەرمەندان‪ ،‬چونكە هەم����وو هونەرمەندێك‬ ‫بەرپرس����یارە لە كاری ب����اش و خراپ لەگەڵ‬ ‫رازیكردنی دڵی جەماوەر‪ ،‬تاچەند جەماوەرت‬ ‫زۆر بێت‪ ،‬زیاتر حەز بەو بەرپرسیارە دەكەیت‬ ‫بۆ ئەوەی كاری جوانتر و باشتر بكەیت‪.‬‬ ‫هونەرەك����ەت توانیویەت����ی خزمەتی‬ ‫ت����ۆ ب����كات بەهونەرەك����ەت بژی����ت‪ ،‬یاخود بە‬ ‫پێچەوانەوە تۆ هونەرەكەت بەخێو دەكەی؟‬ ‫تەم����ەن‪ :‬ب����ەس م����ن ن����ا‪ ،‬رەنگ����ە زۆربەی‬ ‫هونەرمەندان گلەیی ئەوە بكەن كە هونەرمەند‬ ‫لەم واڵتە ناتوانێت بە هونەرەكەی بژی‪.‬‬ ‫ت����ۆ س����ەرەتای دەركەوتن����ت ب����ە‬ ‫گۆرانییەكی عاش����قانە بوو و باس لەبێوەفایی‬ ‫ئافرەتت كرد‪ ،‬تۆ بێوەفایت بەرامبەر كراوە؟‬ ‫تەمەن‪ :‬ئەگ����ەر جارێك دۆڕانێكی گەورەت‬ ‫بەس����ەرهات لەژی����ان ی����ان لەعیش����ق‪ ،‬ئ����ەوا‬ ‫هەوڵدانێكە بۆ سەركەوتنی گەورە لەدواتردا‪،‬‬ ‫ش����ەرت نیی����ە هونەرمەن����د باس����ی بێوەفای����ی‬ ‫ب����كات لەگۆرانییەكەی دەاللەت لەوە بكات‪ ،‬كە‬ ‫بێوەفایی بەرامبەر كراوە‪.‬‬ ‫كام گۆرانی خۆت بەالوە خۆش����ە ؟‬ ‫یاخود كامە گۆرانی لەخۆتەوە نزیكە؟‬ ‫تەمەن‪ :‬هەم����وو گۆرانییەكانی خۆم خۆش‬ ‫دەوێ����ن‪ ،‬چونك����ە ب����ە دڵ كارم ك����ردوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫گۆرانی ( بێ تە نابم) ئەوە زۆر تایبەتە الم‪.‬‬ ‫هونەرمەندان لە نوێبوونەوەدان‪ ،‬تۆ‬ ‫تاچەند توانیوتە خۆت نوێ بكەیتەوە ؟‬

‫تەم����ەن‪ :‬نوێبوون����ەوە ئ����ەوە نیی����ە من بچم‬ ‫هون����ەری واڵتێك����ی ت����ر بێنم����ە نێ����و هونەری‬ ‫خۆم����ەوە‪ ،‬نوێبوون����ەوە ئەوەی����ە كاربكەی����ت‬ ‫لەس����ەر ئەوەی هون����ەری تایب����ەت بەواڵت و‬ ‫میلەت����ی خ����ۆت ن����وێ بكەیتەوە و ب����ە بەرزی‬ ‫رایبگری����ت‪ ،‬بۆ ئ����ەوەی هونەری ئێم����ە بچێتە‬ ‫نێ����و واڵتان‪ ،‬ن����ەوەك هون����ەری واڵت����ان بێتە‬ ‫نێ����و هونەری ئێم����ە‪ ،‬من هەم����وو كات لەگەڵ‬ ‫نوێبوونەوەدام‪ ،‬كلیپ ب����ۆ كلیپ هەوڵ دەدەم‬ ‫كاری جوان و سەرنجڕاكێش بكەم‪.‬‬ ‫چ����ۆن دەتەوێ����ت لەنێو ئ����ەو زۆر و‬ ‫بۆرییەی گۆرانیبێژە الوەكاندا جیاواز بیت؟‬ ‫تەم����ەن‪ :‬هەم����ووكات لەهەوڵ����ی ئ����ەوەدام‬ ‫كارێك بكەم جیاواز بێت‪ ،‬بەوە دەتوانی خۆت‬ ‫جیابكەیتەوە گۆرانیبێژان����ی دیكە‪ ،‬من هەموو‬ ‫كات هەوڵ����ی ئ����ەوە دەدەم تەمەن بم و تەقلید‬ ‫نەكەمەوە و نەبمە كسەێكی تر‪.‬‬ ‫بۆچ����ی زیات����ر بەس����ینگل گۆران����ی‬ ‫دەكەیت و ئەلبومت نییە؟‬ ‫تەم����ەن‪ :‬لەهەم����وو روویەك����ەوە ئەلب����ووم‬ ‫زەرەری زیاترە بۆ هونەرمەند‪ ،‬نەوەك قازانج‪،‬‬ ‫چونكە تائێس����تا كێش����ەی كۆپیكردنمان هەیە‪،‬‬ ‫من پێم خۆشە هەموو توانای خۆم لەگۆرانی‬ ‫سینگل سەرف بكەم‪ ،‬نەوەك لە سیدی‪.‬‬ ‫سەید ئەحمەدی باوكت موزیكژەنێكی‬ ‫بەتوانایە‪ ،‬تاچەند هاوكارتە بۆ كارەكانت؟‬ ‫تەم����ەن‪ :‬باوكم هەموو كات قوتابخانەیەكی‬ ‫گەورەی����ە بۆ من و هونەرەك����ەم‪ ،‬چونكە زۆر‬ ‫ش����تی جوانی لێوە فێربووم‪ ،‬یەك لەوانە پاكی‬ ‫و راستگۆییە لەكارەكانم‪ ،‬هەروەها زۆر شتی‬ ‫تریش‪.‬‬ ‫بۆ چی زۆر خۆت لەستایلی توركی‬ ‫نزیك دەكەیەوە؟‬ ‫تەم����ەن‪ :‬ه����ەر هونەرمەندێ����ك جگ����ە ل����ە‬ ‫هونەری خ����ۆی‪ ،‬جار جار گوێ لە هونەرێكی‬ ‫تر دەگرێت‪ ،‬منی����ش وەك حەزێك حەزدەكەم‬ ‫گوێ لەهونەری توركی بگرم‪ ،‬چونكە ئەوانیش‬ ‫كاری زۆر ج����وان و ب����ە كوالێتی دەكەن‪ ،‬هەر‬

‫حەزێك����ە‪ ،‬ئەگ����ەر نا هیچ مەبەس����تێكی ترم لە‬ ‫ستایلی توركیدا نیە‪.‬‬ ‫كاری هونەریت تازەت چییە؟‬ ‫تەمەن‪ :‬ئینش����ائەڵاڵ كاری نوێ����م دەبێت بۆ‬ ‫خزمەت كردنی پێش����مەرگە و كوردس����تان و‬ ‫جەماوەرەكەم‪.‬‬ ‫مەرج����ە ئ����ەو كەس����ەی دەبێت����ە‬ ‫گۆرانیبێز شارەزایی لە موزیك هەبێت یاخود‬ ‫النیكەم ئامێرێكی موزیكی بزانێت؟‬ ‫تەمەن‪ :‬مەرج نییە‪ ،‬بەاڵم ئەو هونەرمەندانەی‬ ‫بەئەكادیم����ی كاردەك����ەن و ئامێرێكی موزیك‬ ‫دەزان‪ ،‬هونەرەكەی����ان دەوڵەمەندت����ر دەك����ەن‬ ‫و دەتوان����ن كار لەس����ەر گۆرانییەكانی خۆیان‬ ‫بكەن و ئاواز و دابەشكردنی بۆ بكەن‪.‬‬ ‫گ����ەر گۆرانیبێ����ژ هی����چ ش����تێك‬ ‫لەب����ارەی موزیكەوە نەزانێ����ت دەتوانێت ببێتە‬ ‫گۆرانیبێزێكی سەركەوتوو؟‬ ‫تەمەن‪ :‬رەنگە بتوانێت‪ ،‬بەاڵم بۆ ماوەیەكی‬ ‫ك����ورت بەناوبانگ دەبێت‪ ،‬دوات����ر ون دەبێت‪.‬‬ ‫باشترە بزانێت‪.‬‬ ‫ت����ۆ بەر لەوەی گۆرانی گوتن فێری‬ ‫موزی����ك بوویت‪ ،‬تاچەند موزیك كارئاس����انی‬ ‫لەگۆرانی گوتن بۆ كردووی؟‬ ‫تەم����ەن‪ :‬بەڵ����ێ بەدڵنیاییەوە ئ����ەو ئامێرەی‬ ‫كە فێر بووم����ە زۆر هاوكارم بووە بۆ دانانی‬ ‫ئاوازەكان����م‪ ،‬لەكاتی گۆرانیگوتن و لەزۆربەی‬ ‫پڕۆگرام����ەكان لەگ����ەڵ ئامێرەك����ە هاوش����انی‬ ‫یەكی����ن‪ ،‬هاوكارم����ە ك����ە بتوان����م كاری جوان‬ ‫نیشان بدەم‪.‬‬ ‫بۆخ����ۆت هی����چ ئاوازێك����ت ب����ۆ‬ ‫گۆرانییەكانی خۆت داناوە؟‬ ‫تەم����ەن‪ :‬بەڵ����ێ ئ����اوازی گۆران����ی "بۆچی"‪،‬‬ ‫یەك����ەم گۆرانی����م بوو‪ ،‬هەروەه����ا گۆرانی "بێ‬ ‫ئاگا" گۆرانی "خانم" لە ئاوازی خۆم بوون‪.‬‬ ‫ح����ەز دەكەی����ت وەك����و گۆرانیبێ����ز‬ ‫بناسرێت یاخود وەك موزیكژەن؟‬ ‫تەمەن‪ :‬من ئێستا وەك گۆرانیبێز ناسراوم‪،‬‬ ‫دەمەوێت هەر وەك گۆرانیبێژ بناسرێم‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪39‬‬


‫هونەری‬

‫تیرۆر لە چاوی سینەماكارانەوە‬ ‫شەڕی سینەما و شەڕی شانۆ لەناو كۆمەڵگادا هێندەی شەڕی تانك و فڕۆكەكان‬ ‫كاریگەری خۆیان لەشەڕی دژ بەتیرۆردا دەبێت‬

‫حەیدەر عەبدولڕەحمان‬

‫لەماوەی چەند س���اڵی رابردوودا لەگەڵ‬ ‫پەرەسەندنی تەوژمی تیرۆركاری دژ بەهزر‬ ‫و شارس���تانیەت و مرۆڤایەت���ی لەزۆربەی‬ ‫واڵتان���ی جیهان���دا‪ ،‬وای لەس���ینەماكاران‬ ‫كردووە رووبەڕووی پرس���یارێك ببنەوە‪،‬‬ ‫ئەوی���ش ئەوەی���ە‪ ،‬ئاخ���ۆ ل���ەو هەلومەرجە‬ ‫تراژیدییە پڕ لەتەمومژە رۆڵی سینەما چی‬ ‫دەبێت بۆ ئ���ەوەی لەپاڵ ئامرازەكانی دیكە‬ ‫شوێنی تایبەتی خۆیان هەبێت لەپەردەالدان‬ ‫لەسەر رووی ئەوانەی بازرگانی بەئاینەوە‬ ‫دەك���ەن و لەپاڵ ئەو ئاینەدا نیازە نەگریس‬ ‫و دواكەوتووەكانی خۆیان باڵودەكەنەوە؟‬ ‫س���ینەماكاران لەهەوڵ���ی ئ���ەوە دادەب���ن‬ ‫بەدەس���ەاڵتی هونەری���ی خۆیان���ەوە‪،‬‬ ‫بەرەن���گاری ئ���ەو تەوژمە رەش���ەی تیرۆر‬ ‫ببن���ەوە و لەچەندی���ن گۆش���ەی جیاجی���ادا‬ ‫بەرجەس���تەی تاوان���ە رەش���ەكانی تی���رۆر‬ ‫بكەن‪ ،‬چونكە دیارە كە س���ینەما هەمیش���ە‬ ‫چەكێك���ی كاریگ���ەر و ئەكتی���ڤ ب���ووە بۆ‬ ‫دژایەتیكردنی ئەو تەوژم���ە‪ ،‬كە بەچەندین‬ ‫ش���ێواز هەڕەش���ەی ریشەكێش���كردنی‬

‫‪ 40‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬

‫ئاش���تی و لەباربردن���ی ئارام���ی و ئازادی‬ ‫لەكۆمەڵگاكان دەكات ‪.‬‬ ‫چەكی سینەما‬ ‫ل���ەو پێودانگەوە حكومەت���ی ئەو واڵتانە‬ ‫چەن���د ئەوەن���دەی ب���ەدوای دابینكردن���ی‬ ‫ئاس���ایش و هوش���یاركردنەوەی خەڵ���ك و‬ ‫چڕكردنەوەی پۆلیسن‪ ،‬ئەوەندەش بەتەنگ‬ ‫ئ���ەوەوەن پڕۆگرامێ���ك بۆ بەگەڕخس���تنی‬ ‫س���ینەما دابنێ���ن‪ ،‬بۆ ئەوەی س���ینەماكاران‬ ‫بەكامێرا ریسوای تیرۆر بكەن و فیستیڤاڵی‬ ‫سینەمایی بۆ سازبكەن‪.‬‬ ‫سینەمای كوردی و تیرۆر‬ ‫كوردس���تانیش بەهەموو پارچەكانییەوە‬ ‫ل���ەو هەرێمانەی���ە ك���ە بۆت���ە ئامانج���ی‬ ‫تیرۆرستان و بەچەندین شێواز تیرۆرستان‬ ‫هەوڵ���ی برینداركردن و ش���ێواندنی ئارامی‬ ‫كوردس���تانیان داوە‪ .‬لەبەرامبەریش���دا‬ ‫كوردستان لەپێناو بەرگریدا خوێنی زۆری‬ ‫رشتووە‪ ،‬هەمیشە هەوڵی ئەوەی داوە رێ‬ ‫لەو تەوژمە رەشە بگرێ‪ ،‬بەاڵم ئایا سینەما‬ ‫و ش���انۆی كوردی تا چەند توانییویانە ئەو‬ ‫تراژیدی���ا و مەرگەس���اتانەی رووبەڕووی‬ ‫كوردستان بوونەتەوە‪ ،‬بەتایبەت لەشەنگال‬ ‫و كۆبان���ی و كۆمەڵك���وژی مەس���یحی و‬ ‫یەزیدی���ەكان و تەقاندن���ەوەی مەزارگ���ە و‬ ‫موزەخان���ەكان و لەناوبردن���ی كولتوور و‬ ‫شوێنەوارە پیرۆزەكان بەهونەریی خۆیان‬ ‫بەرجەستە بكەن؟ لەسینەما و دراما‪ ،‬لەشانۆ‬ ‫و فۆت���ۆ‪ ،‬لەش���ێوەكاری و پەیكەرتاش���ی‪،‬‬ ‫لەموزیك و گۆرانی و سرود؟‬ ‫ئەم���ە پرس���یارێكە و رووب���ەڕووی‬ ‫هونەرمەندان���ی ئێم���ە دەبێت���ەوە‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫س���ینەماكاران‪ ،‬رەنگ���ە ئەوانیش وەك ئێمە‬ ‫دڵی���ان بەئەنجامەك���ەی خ���ۆش نەبێ���ت و‬ ‫نكۆڵی لەوەدا نەكەن‪ ،‬كە لەئاستی پێویستدا‬

‫نەبوونە‪ ،‬بەاڵم ئەگەر بشپرسین بۆ ؟ ئەوە‬ ‫دیارە ئەوانیش پاساوی خۆیان هەیە‪ ،‬كە من‬ ‫لێرەدا تیشك دەخەمە سەر هەندێكییان‪:‬‬ ‫‪ .1‬دەس���ەاڵتدارانی ئێم���ە تائێس���تا‬ ‫نەگەیش���توونەتە ئەو باوەڕەی‪ ،‬كە سینەما‬ ‫چەكێك���ی هون���ەری ئەكتیڤ���ە ب���ۆ ش���ەڕی‬ ‫تی���رۆر و كاریگەری لەس���ەر رای گش���تی‬ ‫دەبێ���ت و بەزمانێكی س���ینەمایی كەش���فی‬ ‫ئەوراق دەكات و دەستنیشانی بیروباوەڕە‬ ‫چەوت���ەكان و هیڵە پیالنگێڕی���ەكان دەكات‪.‬‬ ‫بۆیە پشتگیرییكردنی سینەما وەك پێویست‬ ‫نەبووە‪.‬‬ ‫‪ .2‬هەلومەرج���ی ئابووریی كوردس���تان‬ ‫كۆسپێكی گەورەیە لەبەردەم سینەماكاران‬ ‫ب���ۆ ئ���ەوەی ئ���ەو پرۆس���ە س���ینەماییانەی‬ ‫هەیان���ە پراكتیكی بكەن‪ ،‬لەهەمان كاتیش���دا‬ ‫هەر ئەو هەلومەرجە رێگر بووە لەبەردەم‬ ‫سازكردنی فیستیڤاڵی سینەمایی‪.‬‬ ‫‪ .3‬سینەمای كوردی لەرووی هونەرییەوە‬ ‫ئ���ەو ئام���ادە باش���ییەی نی���ە‪ ،‬ك���ە بتوانێت‬ ‫لەئانوس���اتی خۆیدا پرۆژە س���ینەماییەكان‬ ‫بەئەنج���ام بگەیەنێ���ت‪ ،‬بەتایب���ەت لەرووی‬ ‫ستافی هونەرییەوە‪.‬‬ ‫‪ .4‬ئەزموون���ی س���ینەماكارانی ئێم���ە بۆ‬ ‫س���ینەمای جەنگ و س���ینەمای دژ بەتیرۆر‬ ‫ئەزموونێك���ی ئەوت���ۆ نیە‪ ،‬ك���ە بتوانێت لەو‬ ‫بوارەدا ئەو ئەزموونە بەرجەست بكات‪.‬‬ ‫‪ .5‬ل���ەرووی س���یناریۆ و كارە‬ ‫هونەرییەكان���ەوە س���ینەماكارانی ئێم���ە‬ ‫دەس���ەاڵتێكی دیاریكراوی���ان هەی���ە و‬ ‫پڕكردنەوەی ئەو بۆش���اییە كارێكی ئاسان‬ ‫نی���ە‪ .‬زۆر جارانی���ش كە خۆم���ان لەقەرەی‬ ‫ئ���ەو جۆرە س���یناریۆ س���ەرپێیانە دەدەین‪،‬‬ ‫بەه���ۆی الوازی هونەرمەندان���ی ئێم���ە‬ ‫لەنوس���ینی س���یناریۆدا‪ ،‬لەزمانی س���ینەما‬


‫هونەری‬

‫دوور دەكەوینەوە و زێتر پەنا بۆ دروش���م‬ ‫و دیاردەی زەق دەبەین‪.‬‬ ‫‪ .6‬ئاڕاس���تەیەكی دیاریك���راوی ناوەندی‬ ‫ب���ۆ س���ینەما نیە لەالیەن هیچ س���ەنتەرێكی‬ ‫رۆشنبیریی و هونەریی كە خاوەنی نەخشە‬ ‫و پالنێ���ك بێت بۆ س���ینەما و تەلەفزیۆن و‬ ‫دراما و شانۆ‪ ،‬كە بە چ ئاڕاستەیەك لەپێناو‬ ‫ئامانجێك���ی دیاریك���راودا ئ���ەو كەرەس���تە‬ ‫هونەرییانە بەرجەستە‪.‬‬ ‫ئ���ەوەش ك���ە تائێس���تا درام���اكار و‬ ‫س���ینەماكارانی ئێم���ە لەپێودانگ���ی ئ���ەو‬ ‫رووداوان���ەدا بینیوویان���ە و بیس���توویانە‬ ‫لەس���ینەمادا بەرجەس���تەیان ك���ردووە‪،‬‬ ‫دەتوانین بەنەبوونی دابنێین‪ ،‬بەاڵم ئەوەش‬ ‫هەمدیس���ان خاڵی كۆتایی نی���ە و دەكرێت‬ ‫وەزارەتی رۆشنبیریی پالن و بەرنامەیەكی‬ ‫هەبێت بۆ ئاڕاس���تەكردنی س���ینەماكارانی‬ ‫ئێمە و س���ازكردنی فیس���تیڤاڵی سینەمایی‬ ‫لەوەی یەكی ش���وباتی ئەمس���اڵ ئەنجامی‬ ‫دەدات‪.‬‬ ‫رۆڵی حكومەت بۆ ش���انۆو س���ینەمای‬ ‫دژ بە تیرۆر چیە؟‬ ‫پێویستە حكومەت لەو بوارەدا پشتگیریی‬ ‫خۆی هەبێت بۆ س���ینەما و ش���انۆ‪ ،‬چونكە‬ ‫هەر پش���تگیرییەكی حكومەت بۆ سینەما و‬ ‫شانۆ وەك پش���تیگیرییكردنی پێشمەرگەیە‬ ‫بەچ���ەك ب���ۆ بەرەنگاربوون���ەوەی تیرۆر‪.‬‬ ‫ئەوەتا ش���ەڕی زۆربەی ئ���ەو كۆمەڵگایانە‬ ‫لەگەڵ تیرۆردا هەر تەنها ش���ەڕی مەیدانی‬ ‫و ش���ەڕ بەچەك و زرێپۆش و فڕۆكە نیە‪،‬‬ ‫بەڵكو ش���ەڕی دەروونی و شەڕی هزریش‬ ‫هێندەی شەڕە س���ەربازییەكان كاریگەرن‪.‬‬ ‫لەو حاڵەتانەدا ش���ەڕی س���ینەماو ش���ەڕی‬ ‫ش���انۆ‪ ،‬لەناو كۆمەڵ���گادا هێندەی ش���ەڕی‬ ‫تانك و فڕۆكەكان كاریگەری خۆیان دەبێت‬ ‫لەشەڕی دژ بەتیرۆر‪ ،‬بۆ هۆشیاركردنەوەی‬ ‫كۆمەڵگا و تێگەیشتنیان لەمەترسییەكان و‬ ‫راس���تكردنەوەی چەمكە هەڵ���ەكان‪ ،‬ئەگەر‬ ‫تیرۆرس���تان بەرێگ���ە فریودەرەكانی���ان‬ ‫لەمێش���كی هەندێك لەتاكەكانی كۆمەڵگایان‬ ‫چاندبێت‪.‬‬ ‫تیرۆر لەسینەمای جیهانیدا‬ ‫لەنی���و س���ەدەی راب���وردوودا كۆمپانی���ا‬ ‫س���ینەماییە جیهانیی���ەكان بەرنامەیەك���ی‬ ‫تێروتەس���ەلیان ب���ۆ بەرەنگاربوون���ەوەی‬ ‫تیرۆر ئامادەكردووە و چەندین فیلمی دیار‬ ‫و بەرچاوی���ان ب���ە بودج���ەی زەبەلالحەوە‬ ‫نمایشكردووە‪ ،‬بۆ ریسواكردنی رێكخراوە‬ ‫تیرۆرس���تییەكان و پیالنە رەش���ەكانیان بۆ‬

‫دژایەتیكردنی مرۆڤایەتی‪.‬‬ ‫لەدە ساڵی رابردوودا هۆلیۆد رێكخراوی‬ ‫تیرۆرس���تی قاعی���دەی كردۆت���ە ئامانج���ی‬ ‫س���ەرەكی خۆی‪ ،‬پیش���ی ئەویش سینەمای‬ ‫ئەمریك���ی زووم���ی كامیراكان���ی دەخس���تە‬ ‫س���ەر هەندێك ل���ەو كەس���ایەتیانەی رۆڵی‬ ‫تیرۆركاریی���ان بینی���ووە‪ ،‬وەك هەندێ���ك‬ ‫لەسەركردە تیرۆریستەكان‪ ،‬بەاڵم بەگشتی‬ ‫س���ینەمای ئەمریك���ی ل���ەدەوری بنك���ەی‬ ‫س���ەرەكی تی���رۆر (قاعیدە) س���وڕاوەتەوە‪،‬‬ ‫بەتایبەت دوای تەقین���ەوە وێرانكارییەكەی‬ ‫‪11‬ی س���یبتیمبەری ‪ ،2001‬لەوانەش فیلمی‬ ‫"فەهرەنهایت ‪11 /9‬ی مایكل مۆر" و دەیان‬ ‫فیلمی دیكەی وەك "یۆنایتید ‪93‬ی دەرهێنەر‬ ‫بول گرانگراس" و فیلمی "گەمارۆ" و فیلمی‬ ‫"ئایرفۆرس ‪"1‬ی هاریس���ۆن فۆرد‪ ،‬كە باس‬ ‫لەرفاندن���ی فڕۆكە تایبەتیەكەی س���ەرۆكی‬ ‫ئەمریكا دەكات لەالیەن تیرۆرستانەوە ‪.‬‬ ‫دوای هێرشەكانی ئەم دواییەی داعش بۆ‬ ‫فەرەنسا‪ ،‬ئێستا سینەماكاران بەگڕوتینێكی‬ ‫زۆرەوە هەوڵ���ی ئەوە دەدەن رووداوەكان‬

‫دەسەاڵتدارانی ئێمە‬ ‫تائێستا نەگەیشتوونەتە‬ ‫ئەو باوەڕەی‪ ،‬كە‬ ‫سینەما چەكێكی هونەری‬ ‫ئەكتیڤە بۆ شەڕی تیرۆر‬ ‫بخەنە توێی س���ینەما‪ .‬ئەوەت���ا دەرهێنەری‬ ‫فەرەنس���ی "باتیس���ت بابین" دامەزرێنەری‬ ‫هاوبەش بۆ فیلمی دیكۆمێنتی دەڵێت‪ :‬ئێستا‬ ‫ئێم���ە لەس���ینەمادا ب���ەدوای دەرهاوێش���تە‬ ‫دەروونییەكانی فەرەنسییەكاندا دەگەڕێین‪،‬‬ ‫لەوانەش ئەوانەی سانس���ۆریان خس���تۆتە‬ ‫س���ەر خۆیان و خۆی���ان بیب���ەش كردووە‬ ‫لەس���ەربەخۆیی‪ ،‬بەه���ۆی ئ���ەو تۆقاندنەی‬ ‫تیرۆرستان بۆیانیان دروستكردووە‪.‬‬ ‫واش پێدەچێت خواس���تێكی زۆر هەبێت‬ ‫ب���ۆ ئ���ەوەی س���ینەمای فەرەنس���ی روو‬ ‫لەتی���رۆ بكات‪ ،‬كە ئەمڕۆك���ە بۆتە خەمێكی‬ ‫گ���ەورەی فەرەنس���ییەكان‪ .‬ئەوەتا هەر لەم‬ ‫ب���وارەدا فەرەنس���ییەكان چەندی���ن فیلمیان‬ ‫بەرهەم هێن���اوە‪ ،‬لەوان���ەش فیلمی (ئاریك‬ ‫روش���انت) ك���ە باس ل���ەكاری س���یخوری‬ ‫دژ بەتیرۆرس���تان دەكات‪ ،‬فیلم���ی (م���اد‬ ‫ئین فرەن���س) كە باس لەرۆژنامەنوس���ێك‬

‫دەكات‪،‬كە چۆن خۆی خستۆتە نێو یەكێك‬ ‫لەرێكخراوە تیرۆرستەكان‪.‬‬ ‫هەروا میس���ر ك���ە س���ەردەمانێكی زۆر‬ ‫بۆت���ە س���ەرچاوە ب���ۆ هەندێ���ك لەتەوژمە‬ ‫تون���دڕەوەكان‪ ،‬واڵتێ���ك ب���ووە هەمیش���ە‬ ‫تیرۆرس���تان رۆڵی خۆیان تی���ادا بینییووە‪،‬‬ ‫بۆیە سینەمای میسری دەمێكە كار لەسەر‬ ‫البردنی ماس���كەكان و دەرخس���تنی رووی‬ ‫راس���تەقینە و پ���ەردە پۆش���راوی ئ���ەوان‬ ‫دەكات‪ .‬ل���ەم ب���وارەدا س���ینەمای میس���ری‬ ‫تژییە لەو ج���ۆرە فیلمانە‪ ،‬كە هەندێك جار‬ ‫ئەكتەرە ناودارەكانی ئەو واڵتە بەهۆی ئەم‬ ‫فیلمانەوە رووبەرووی هێرش���ی ترسناكی‬ ‫ئ���ەو توندڕەوان���ە بوونەت���ەوە‪ ،‬لەوان���ەش‬ ‫فیلمی "چارەنووس"ی یوس���ف ش���اهین و‬ ‫فیلمی "تیرۆرس���ت"ی ع���ادل ئیمام و فیلمی‬ ‫"باڵندەكان���ی تاریك���ی" و "خوێن���ی ئاس���ك"‬ ‫وچەندین فیلمی تر‪.‬‬ ‫فیلم���ی كۆمێ���دی ب���ۆ ریس���واكردنی‬ ‫تیرۆرستان‬ ‫هەندێ���ك ل���ەو فیلمان���ەی ك���ە چوونەتە‬ ‫چوارچیوەی فیلمی دژ بەتیرۆر ئەو فیلمانەن‪،‬‬ ‫كە بەشێوەیەكی كۆمێدی ئەو كەسایەتی و‬ ‫رێكخراوە تیرۆرستانەیان ریسوا كردووە ‪.‬‬ ‫ئەم ستایلەش وەك پسپۆرە دەروونییەكان‬ ‫دەڵێی���ن‪ :‬كاردانەوەیەكی ئەكتیڤی دەبێت بۆ‬ ‫دەرخس���تی حەقیقەتی ئەو تیرۆریستانە و‬ ‫ش���كاندنی ئەو س���تراتیژییە تۆقێنەرەی دژ‬ ‫بەكۆمەڵگاكان بەكاریدەهێنن‪.‬‬ ‫لەهەم���وو حاڵەتێكیش���دا ئێم���ەش ئەگەر‬ ‫بمانەوێت سینەما بۆ ئەو ئەركە نیشتمانییە‬ ‫تەرخ���ان بكەین‪ ،‬ئەوە پێویس���تە وەزارەتی‬ ‫رۆش���نبیریی لەچوارچی���وەی ش���ەڕی‬ ‫دژەتی���رۆر ئ���ەو دەس���ەاڵت و توانای���ە بۆ‬ ‫خ���ۆی دابین بكات‪ ،‬كە بتوانێت لەرێگەیەوە‬ ‫ئەرك���ی هونەری���ی و كولت���ووری خۆی بۆ‬ ‫ئەو ئامانج���ە راپەڕێنێ‪ ،‬بەتایبەت لەرێگەی‬ ‫رێكخراوە نێو دەوڵەتیەكانەوە‪ ،‬لەوێش���ەوە‬ ‫دەس���ت بە بەرهەمهێنانی كورتە فیلم بكات‬ ‫و جەخت لەس���ەر س���ازكردنی فیس���تیڤاڵی‬ ‫س���ینەمایی بكات���ەوە‪ ،‬بەهەماهەنگی لەگەڵ‬ ‫هونەرمەندان���ی كوردس���تانی گ���ەورە‪ ،‬ب���ۆ‬ ‫گردكردن���ەوەی توانس���تە هونەریی���ەكان‬ ‫لەدەوری خۆی‪.‬‬ ‫پێشموایە لەو فیستیڤاالنەدا بەرهەمەكان‬ ‫چڕبكرێنەوە بۆ ئەوەی س���ینەما ناسنامە و‬ ‫زمانی پارێزراو بێت‪ ،‬ئەگەرنا س���ازكردنی‬ ‫فیس���تیڤاڵ تەنه���ا ب���ۆ ئامانجێك���ی میدیایی‬ ‫ناتوانێت ئامانجەكان بپێكێنێ‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪41‬‬


‫هونەری‬

‫نەدا خەریكی‬ ‫نازدارەكەیەتی‬ ‫سڤیل‪ :‬ئەحمەد تاریق‬ ‫خانم���ە گۆرانیبێ���ژ "ن���ەدا" س���ەرقاڵی گۆرانیەك���ی تازەی���ە‬ ‫بەشێوەزاری بادینی و لەم نزیكانە باڵودەبێتەوە‪.‬‬ ‫نەدا كە هەم وەك ئەكتەر و هەم وەك مێكاب كاری كردووە‪،‬‬ ‫لەم دواییانەدا رووی لە بواری گۆرانیش كردووە و تا ئێس���تا ‪3‬‬ ‫گۆران���ی باڵوكردۆتەوە‪ ،‬ك���ە دوایینیان بە ناوی (ئەوین و قەدەر‬ ‫بوو)‪.‬‬ ‫لەب���ارەی دوای���ن كاری هون���ەری خۆی نەدا بە س���ڤیلی گوت‬ ‫"خەریك���ی گۆرانیەك���ی ت���ازەم ب���ە ن���اوی (گەلەك ن���ازدارە) بە‬ ‫ش���ێوەزاری بادینی‪ ،‬لە ئاوازی هەڵكەوت زاهیر و تێكستی دیار‬ ‫گەرگەرییە"‪.‬‬

‫‪ 42‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬


‫هونەری‬

‫هۆشیار تەنهاترە لە هەمیشە‬ ‫سڤیل‪:‬‬ ‫موزیكژەن و گۆرانیبێژی الو "هۆشیار كەریم" ئاشكرای كرد‪،‬‬ ‫كە خەریكی گۆرانیەكی تازەیە بە ناوی (تەنهاتر لە هەمیشە)‪.‬‬ ‫هۆش���یار كە بەرلەوەی گۆرانیبێژ بناسرێت‪ ،‬وەك موزیكژەن‬ ‫ناسرابوو‪ ،‬ئێستا سەرقاڵی كارێكی هونەری تازەیە‪ .‬لەمبارەشەوە‬ ‫ب���ە س���ڤیلی راگەیاند "خەریك���ی گۆرانیەك���م بە ن���اوی (تەنهاتر‬ ‫ل���ە هەمیش���ە)‪ ،‬لە ئ���اواز و تێكس���تی خۆم و دەرهێنانی كەس���را‬ ‫شوجاعیە"‪ .‬لەبارەی ناوەرۆكی گۆرانیەكەش گوتی "ئەم گۆرانیەم‬ ‫گوزارش���تە لە ماندوبوون و چاوەڕوانیكردن‪ ،‬كە بەسەرناچێ و‬ ‫زۆربەشمان پێیەوە گیرۆدەین"‪.‬‬

‫ئادار و عیسا‬ ‫بەرهەمەكانیان وەستاندووە‬ ‫سڤیل‪ :‬هەژار مەموزینی‬ ‫هەردوو گۆرانیبێژی باكووری كوردس���تان "ئادار" و "عیس���ا"‬ ‫ئاش���كرایان كرد‪ ،‬كە بەرهەمی هونەرییان ئامادەیە‪ ،‬بەاڵم لەبەر‬ ‫بارودۆخی كوردستان باڵویناكەنەوە‪.‬‬ ‫ئادار و عیس���ا ك���ە دوو گۆرانیبێژی باكووری كوردس���تان و‬ ‫برای یەكتریشن‪ ،‬ئاشكرایان كرد‪ ،‬كە بەرهەمی تازەی هونەرییان‬ ‫ئام���ادەی باڵوكردنەوەیە‪ ،‬ب���ەاڵم لەبەر بارودۆخی كوردس���تان‬ ‫رایانگرتووە‪.‬‬ ‫لەمب���ارەوە ئ���ادار یل���دز ب���ۆ س���ڤیل گوت���ی "كەمێك���ە كاری‬ ‫بەرهەمهێنانی ئەلبوومێكمان تەواوبووە‪ ،‬بەاڵم لەبەر بارودۆخی‬ ‫باش���وور و باك���وور و خۆرئ���اوای كوردس���تان بڕیارمان داوە‬ ‫جارێ بەرهەمەكانمان باڵونەكەینەوە"‪.‬‬

‫لوبنا‪:‬‬

‫بۆ كاری هونەری خۆم رووتناكەمەوە‬ ‫سڤیل‪ :‬شیڤان شێرزاد‬ ‫خانم���ە ئەكت���ەری ئوردون���ی "لوبنا" ب���ە س���ڤیلی راگەیاند‪ ،‬كە‬ ‫هەرچەن���دە هونەرەكەی خۆی خۆش دەوێت‪ ،‬ب���ەاڵم ئامادە نیە‬ ‫رۆڵێ���ك قبوڵ بكات‪ ،‬كە پێچەوانەی دابوونەریتی كۆمەڵگا بێت و‬ ‫گرتەی رووت و وروژێنەری تێدابێت‪.‬‬ ‫"لوبن���ا ئەب���ورزق" س���ەرەتاكانی كاری هون���ەری لەبەغ���دا‬ ‫بووە‪ ،‬تائێس���تاش لەچەندین زنجیرە دراما بەش���داری كردوە و‬ ‫نازناوی ش���اجوانی ئەكتەرانی عەرەبی بۆ ساڵی ‪ 2014‬لەرێگای‬ ‫ئەنتەرنێتەوە بەدەس���تهێناوە لە لێدوانێكدا بۆ س���ڤیل گوتی "هەر‬ ‫رۆڵێ���ك ئەگ���ەر س���نوورەكان نەبەزێنێ���ت و بزانم س���وودی بۆ‬ ‫كۆمەڵگە بەگش���تی دەبێت و پەیامێكی راس���تەقینەی هەبێت‪ ،‬من‬ ‫پێی رازیم و ئامادەم پێشكەش���ی بكەم‪ ،‬بەو مەرجەی س���نوری‬ ‫ئاین و دابونەریتی كۆمەگا نەبەزێنێت"‪.‬‬ ‫لوبنا زیاتر دەڵێت "ئێس���تا چەندین رۆڵی جیاجیام بۆ پێشنیار‬ ‫كراوە و پێیانگوتووم بە نواندنی ئەم رۆاڵنە ناوبانگم لە ئاس���تی‬ ‫واڵتان���ی عەرەبی���دا زیات���ر دەبێ���ت و دەگەم���ە ئاس���تی ئەكتەرە‬ ‫جیهانی���ەكان‪ ،‬ب���ەاڵم لەبەر ئەوەی دیمەن���ی وروژێنەر و رووتی‬ ‫تێداب���ووە رەتمكردۆت���ەوە‪ ،‬چونكە من ب���ۆ كاری هونەری خۆم‬ ‫رووتناكەمەوە و كۆمەڵگاشمان ئەوە قبوڵ ناكات"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪43‬‬


‫رەنــگاوڕەنــــگ‬

‫ناسا پەتاتە‬ ‫لەسەر مەریخ دەچێنێت!!‬

‫گۆڕستانی كەشتیەكان دەكرێتە‬ ‫شوێنێكی گەشتیاری‬ ‫كەنداوی "مالوز بای" دەكەوێتە نزیك واش���نتۆنەوە و بەهۆی‬ ‫بوون���ی پاش���ماوەی ‪ 185‬كەش���تی جەنگ���ی س���ەردەمی جەنگی‬ ‫جیهانی یەكەم‪ ،‬بە "گۆڕستانی كەشتیەكان" ناودەبرێت‪.‬‬ ‫س���اڵی ‪ 1917‬كاتێ���ك ئەمریكا بڕی���اری دا بچێتە پ���اڵ یەكێك‬ ‫لەالیەنەكانی جەنگی جیهانی یەكەم‪ ،‬لەماوەیەكی كەمدا دەس���تی‬ ‫كرد بە بەرهەمهێنانی بڕێكی ئێجگار زۆر كەشتی سەربازی‪.‬‬ ‫ژمارەیەك���ی زۆر لەكەش���تیە بەرهەمهات���ووەكان لەالی���ەن‬ ‫حكومەت���ی ئەوكات���ی ئەمری���كا‪ ،‬بەه���ۆی خراپ���ی كوالیتیەكەیان‬ ‫پەس���ەند نەك���ران‪ .‬بۆی���ە فرۆش���تیانە كۆمپانیایەك���ی تایبەت بە‬ ‫هەڵوەش���اندنەوەی كەش���تیەكان‪ .‬كۆمپانیاك���ەش كەش���تیەكانی‬ ‫گواس���تەوە ئەم كەنداوە‪ .‬بەاڵم كۆمپانیاك���ەش بە هۆی قەیرانی‬ ‫گەورەی ئابووری س���اڵی ‪ 1931‬لە ئەمریكا‪ ،‬نەیتوانی دەسكاری‬ ‫كەش���تیەكان بكات‪ ،‬بۆیە لەم كاتەوە تائێس���تا ئەم ش���وێنە وەك‬ ‫خۆی ماوەتەوە‪.‬‬ ‫ئێس���تا ئەمری���كا بەنیازە ئەم كەنداوە بكاتە ش���وێنێكی‬ ‫گەشتیاریی‪ ،‬بۆ ئەو خەڵكانەی حەزی بینینی بەشێك‬ ‫لە مێژووی ئەم واڵتەیان هەیە‪.‬‬

‫‪ 44‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬

‫ئاژانسی بۆشایی ئاسمانی ئەمریكی "ناسا" بەنیازە‬ ‫پەتاتە لەسەر رووی مەریخ بچێنێت!!‬ ‫ناس���ا لەگ���ەڵ "ناوەن���دی نێودەوڵەت���ی ب���ۆ پەتاتە"‬ ‫س���ەرقاڵی ئەنجامدانی چەند توێژینەوەیەكە لەبارەی‬ ‫توانی���ن و ئەگەرەكانی چاندنی پەتاتە لەس���ەر رووی‬ ‫مەری���خ‪ .‬یەكێ���ك ل���ە زان���ا بەش���داربووەكانی ئ���ەو‬ ‫پڕۆژەیەش "خۆلیو ڤالدیفیا سیلڤا" دەڵێ "بەرگەهەوا‬ ‫و پلەی گەرمی و جۆری خاك و ئاستی تیشكدانەوە‬ ‫لەسەر مەریخ گونجاون بۆ چاندنی پەتاتە"‪.‬‬ ‫زانایان لە ناوچەی "ئاریكویبا" جۆرێك خۆڵیان‬ ‫دۆزیوەتەوە‪ ،‬كە لەرووی پێكهاتەوە هاوشێوەی‬ ‫خۆڵی س���ەر رووی مەریخە‪ 80 ،‬كیلۆی ئەم‬ ‫خۆڵەی���ان بۆ لێكۆڵینەوە گواس���تۆتەوە‬ ‫تاقیگەكانیان‪.‬‬


‫رەنــگاوڕەنــــگ‬

‫جانێت جاكسۆن‬ ‫دووچاری شێرپەنە‬ ‫نەبووە‬ ‫خانم���ە گۆرانیبێ���ژی رەشپێس���تی ئەمریك���ی "جانی���ت‬ ‫جاكس���ۆن" هەم���وو دەنگۆكان���ی لەب���ارەی تەندروس���تی‬ ‫خۆی���ەوە رەتك���ردەوە و رایگەیاند‪ ،‬كە ئەو تەندروس���تی‬ ‫باشە و دووچاری شێرپەنجە نەبووە‪.‬‬ ‫مانگی رابردوو "جانیت جاكس���ۆن"ی خوشكی ئەستێرەی‬ ‫پۆپ���ی كۆچك���ردووی ئەمریك���ی "مای���كل جاكس���ۆن" وادەی‬ ‫چەن���د ئاهەنگێكی دواخس���ت‪ ،‬بەهۆی ئەم���ەوە دەنگۆی ئەوە‬ ‫باڵوبوویەوە‪ ،‬گوایە دووچاری شێرپەنجە بووە‪.‬‬ ‫رۆژنام���ەی "زە می���رۆ" لە جانێت���ی گواس���تۆتەوە‪ ،‬كە ئەو‬ ‫تەندروس���تی باش���ە‪ ،‬گوتویش���ەتی كە خانەوادەك���ەی بەهۆی‬ ‫باڵوبوونەوەی ئەم دەنگۆیەوە دووچاری شۆك بوون‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪45‬‬


‫هــــاوێنە‬

‫لە ماوەی چوار مانگ و ‪ 10‬رۆژدا‬ ‫رۆمانی "قەمبوورەكەی نۆتردام"ی نوسی‬

‫ڤیكتۆر هۆگۆ نیگاركێشێكی بلیمەتیش‬ ‫بووە هەندێك كەس لە ئاستی "گۆیا"‬ ‫و "رامبرانت"ی دادەنێن‬

‫چەند الیەنێكی شاراوەی ژیانی‬

‫ڤیكتۆر هۆگۆ ‪...‬‬ ‫شاعیر و رۆماننوس و‬ ‫شانۆنوس و نیگاركێش‬

‫‪ 46‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬


‫هــــاوێنە‬

‫زۆر الیەنی ش����اراوە لە ژیانی شاعیر‬ ‫و رۆماننوس����ی مەزن (فیگتۆر هۆگۆ)دا‬ ‫هەن‪ ،‬ئەو نوس����ەرە مەزن����ەی خاوەنی‬ ‫"قەمبوورەكەی نۆتردام" و "بێ نەوایان"ە‬ ‫و ب����ە ش����اكارەكانی كاریگەری لەس����ەر‬ ‫فەرەنس����ا و تەواوی ئەوروپا دروس����ت‬ ‫ك����رد‪ .‬رەنگ����ە زۆر ل����ە خوێنەرانی كارە‬ ‫ئەدەبیەكان����ی ئ����ەم رۆماننوس����ەش ئەم‬ ‫الیەنە ش����اراوانەی ژیانی ڤیكتۆر هۆگۆ‬ ‫نەزان����ن‪ .‬ل����ەم چەند دێڕەی خ����وارەوەدا‬ ‫باس لە چەند الیەنێكی شاراوەی ژیانی‬ ‫ڤیكتۆر هۆگۆ دەكەین‪.‬‬ ‫ڤیتگ����ۆر هۆگ����ۆ ل����ە ‪26‬ی ش����وباتی‬ ‫‪ 1802‬ل����ە پاری����س لەدایكب����ووە‪ .‬باوك‪،‬‬ ‫ك����ە ش����اعیریش ب����ووە‪ ،‬ل����ە س����وپاكەی‬ ‫ناپلیۆن����دا ئەفس����ەر بووە‪ ،‬ه����ەر ئەویش‬ ‫خۆشەویس����تی ئ����ەدەب و نوس����ینی ل����ە‬ ‫ڤیكت����ۆردا دروس����ت ك����ردووە‪ .‬بەه����ۆی‬ ‫سروشتی كاری باوكیشیەوە‪ ،‬لەتەمەنی‬ ‫زووەوە لەگ����ەڵ خانەوادەكەی لە نێوان‬ ‫پاری����س و مەدری����د و چەندین ش����اری‬ ‫ت����ردا هاتوچۆی����ان ك����ردووە‪ ،‬ئەم����ەش‬ ‫رەنگدان����ەوەی بەس����ەر ڤیگتۆر هۆگۆوە‬ ‫هەب����ووە و بەم����ە توانای داهێن����ان تێیدا‬ ‫چەكەرەی كردووە‪.‬‬ ‫یەك����ەم ئەزموون����ی ش����یعر و‬ ‫وەرگێڕان‬ ‫ل����ە تەمەن����ی ‪ 10‬س����اڵیەوە بەه����رەی‬ ‫ش����یعر و نوس����ین تێی����دا دەركەوتووە‪.‬‬ ‫ئەوكات بەرهەمەكانی شاعیری رۆمانی‬ ‫"ڤیرجی����ل"ی دەخوێن����دەوە‪ .‬جارێكی����ان‬ ‫یەكێك لە شیعرەكانی وەردەگێڕێتە سەر‬ ‫زمانی فەرەنسی و نیشانی مامۆستاكەی‬ ‫دەدات‪ ،‬ب����ەاڵم لەجیات����ی هاندان����ی‬ ‫مامۆس����تاكەی (كە ئەمیش شاعیر بووە‬ ‫و ن����اوی دیكوت بووە)‪ ،‬بە هۆی ئیرەیی‬ ‫پێبردنەوە سەركوتی دەكات و دەیەوێت‬ ‫ل����ەم هەواڵنەی س����اردی بكاتەوە‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئ����ەم منداڵە بەهرەمەندە س����وور دەبێت‬ ‫لەس����ەر كارەك����ەی‪ ،‬ب����ۆ پێش����بڕكێیەكی‬ ‫قوتابخانەكەش����ی بە شیعرێك بەشداری‬ ‫دەكات‪ ،‬ك����ە بەهۆی����ەوە پل����ەی یەكەم و‬ ‫خەاڵت بەدەست دەهێنێت‪ .‬لەمەوە ئیدی‬ ‫ڤیكت����ۆر هۆگ����ۆ ل����ە نێوان نیگاركێش����ان‬ ‫و نوس����یندا‪ ،‬خ����ۆی بۆ ئ����ەدەب یەكالیی‬ ‫دەكاتەوە‪.‬‬

‫یەكەم ئەزموونی خۆشەویستی‬ ‫بەهۆی ئەوەی هەر لە تەمەنێكی زووەوە‬ ‫بەه����رەی نوس����ینی تێدا دەرك����ەوت و بووە‬ ‫مایەی سەرنجڕاكێش����انی دەوروبەر‪ ،‬ڤیگتۆر‬ ‫هۆگۆ هیچ س����ەختیەكی ل����ە رازیكردنی كچە‬ ‫دراوسێكەیان (ئەدیل فۆشیر) و دروستكردنی‬ ‫پەیوەندی خۆشەویس����تی لەگەڵیدا نەبینی‪ ،‬تا‬ ‫گەیش����تنی بە پێكهێنانی خێزانێكی بەختەوەر‬ ‫لە تەمەنی ‪ 19‬س����اڵیدا‪ ،‬هەرچەن����دە هێندەی‬ ‫نەمابوو ل����ە رۆژی ژنگواس����تنەوەكە‪ ،‬هۆگۆ‬ ‫بە دەستی براكەی خۆی (ئۆجین) بكوژرێت‪،‬‬ ‫ك����ە ئەوی����ش هەم����ان ك����چ (وات����ە ئەدیل)ی‬ ‫خۆشدەویس����ت‪ ،‬بۆیە ئۆجین دەست دەداتە‬ ‫تەورداس����ێك و پەالم����اری ڤیكت����ۆر دەدات‪،‬‬ ‫بەاڵم هەوڵەكەی سەركەوتوو نابێت‪.‬‬ ‫دوای ئەوە ئۆجین شێت دەبێت و تەواوی‬ ‫ژیانی لە شێتخانە بەسەر دەبات‪ ،‬ڤیكتۆریش‬ ‫لەگەڵ خۆشەویس����تی ئەدیلدا‪ ،‬س����ەركەوتن‬ ‫دوای س����ەركەوتنی بەدەست دەهێنا‪ ،‬هێشتا‬ ‫دیوان����ە ش����یعرێكی ت����ەواو نەكردب����وو‪ ،‬ك����ە‬ ‫ش����انۆگەریەكی بۆ پێش����نیار دەكرا‪ ،‬تەواوی‬ ‫رۆژنامە و گۆڤارەكان پێش����بڕكێیان بوو بۆ‬ ‫باڵوكردن����ەوەی وت����ار و ش����یعرەكانی‪ .‬هیچ‬ ‫ناخۆشیەكی نەبینی‪ ،‬تا ئەوكاتەی منداڵەكەی‬ ‫(لبوبول����د) و دواتریش دایكی بە دوای یەكدا‬ ‫مردن‪.‬‬ ‫"قەمبوورەكەی نۆتردام"‬ ‫س����ەرەڕای رووداوە ناخۆشەكانی ژیانی‪،‬‬ ‫ڤیگت����ۆر هۆگۆ ب����ەردەوام بوو ل����ە داهێنان‪.‬‬ ‫ش����انۆگەریەكی ب����ە ناوی "هرنانی" نوس����ی‪،‬‬ ‫تێی����دا دەڵ����ێ "لەم دەق����ە ش����انۆییەدا هەموو‬ ‫تی����ۆر وهونەرەكانی نمایش و مەزهەبەكانی‬ ‫شانۆگەری تێكدەشكێنم‪ ،‬رووی راستەقینەی‬ ‫جوانی����ی نیش����ان دەدەم و دەمامك����ی كۆنی‬ ‫لەبەردا دادەماڵم‪ ،‬لێرە بەوالوە هیچ رێستا و‬ ‫نمونەیەك لە كاری هونەرییدا نیە"!!‬ ‫لەكات����ی س����ەرگەرمبوون ب����ە خۆش����ی‬ ‫سەركەوتنی شانۆگەریەكەیەوە‪ ،‬هۆگۆ بۆی‬ ‫دەركەوت كە (ئەدیل)ی هاوسەری خیانەتی‬ ‫لێدەكات و لەگەڵ هاوڕێ خۆشەویستەكەی‪،‬‬ ‫رەخنەگری ناس����راو (س����انت بییف) دەستی‬ ‫تێكەڵ كردووە!!‬ ‫ئ����ەوكات ت����ازە ڤیكت����ۆر هۆگۆ خ����ۆی بۆ‬ ‫نوسینی رۆمانێكی تازە ئامادە دەكرد‪ ،‬دوای‬ ‫ئ����ەم رووداوە‪ ،‬ل����ە بەرەبەیان����ی ‪،1830/9/4‬‬ ‫تا ئێ����وارەی ‪( 1831/1/15‬وات����ە چوار مانگ‬ ‫و ‪ 11‬رۆژ) بەب����ەردەوام س����ەری بەس����ەر‬ ‫نوس����یندا گرت و ش����اكاری "قەمبوورەكەی‬

‫نۆتردام"ی نوسی‪ ،‬هەرچەندە پێشتر ‪ 3‬ساڵ‬ ‫ئامادەكاریی بۆ كردبوو!!‬ ‫"بێ نەوایان"‬ ‫بەر ل���ە هەڵگیرس���انی ش���ۆڕش‪ ،‬هۆگۆ‬ ‫سەرقاڵی نوسینی رۆمانی "بێ نەوایان بوو"‪.‬‬ ‫لە بەرەبەیانی رۆژی ‪ 1861/6/30‬دەس���تی‬ ‫لە نوس���ین هەڵگ���رت و رۆمانەكەی تەواو‬ ‫كرد‪ .‬رۆمانەكە رۆڵێكی زۆر كاریگەری لە‬ ‫شۆڕش لە دژی فەرمانڕەوایەتی مەلەكیدا‬ ‫هەب���وو‪ ،‬وەك ئینجیل���ی شۆڕش���گێڕان‬ ‫واب���وو‪ ،‬ئەوكاتە بوو كە توانیان كۆتایی بە‬ ‫سیستەمی شانش���ینی بهێنن و سیستەمی‬ ‫كۆماری دابمەزرێنن‪.‬‬ ‫پێش���تریش ل���ە س���اڵی ‪ 1851‬دوای‬ ‫كودەتاك���ەی ناپلیۆن���ی س���ێیەم بەس���ەر‬ ‫سیس���تەمی كۆماریی���دا‪ ،‬ڤیكت���ۆر هۆگۆش‬ ‫لەگ���ەڵ خەڵك���ی ن���اڕازی رژای���ە س���ەر‬ ‫ش���ەقامەكان‪ ،‬تەنانەت جارێكی���ان هێندەی‬ ‫نەماب���وو بكوژرێت‪ ،‬ئ���ەوە بوو هاوڕێكانی‬ ‫یارمەتی���ان دا و لەرێ���ی پەس���اپۆرتێكی‬ ‫ساختەوە ناردیانە دەرەوەی واڵت‪.‬‬ ‫دوای نزیكەی ‪ 20‬ساڵ لە ژیانی تاراوگە‪،‬‬ ‫لە س���اڵی ‪ 1870‬گەڕایەوە فەرەنسا‪ .‬دوای‬ ‫گەڕانەوەشی (ئەدیل)ی هاوسەری كۆچی‬ ‫دوایی كرد‪.‬‬ ‫هۆگۆی نیگاركێش‬ ‫هەرچەن���دە ناوبانگ���ی ڤیكت���ۆر هۆگ���ۆ‬ ‫وەك ش���اعیر و رۆمانن���وس رۆیش���تووە‪،‬‬ ‫بۆی���ە رەنگ���ە زۆر ل���ە خوێنەران���ی ئ���ەوە‬ ‫نەزانن‪ ،‬كە هۆگۆ نیكاركێش���ێكی بلیمەتیش‬ ‫ب���ووە‪ ،‬هەندێ���ك كەس ل���ە ئاس���تی "گۆیا"‬ ‫و "رامبران���ت"ی دادەنێ���ن‪ .‬چەن���د كتێبێ���ك‬ ‫لەب���ارەی ئەم الیەن���ە ش���اراوەیەی ژیانی‬ ‫ڤیكت���ۆر هۆگۆوە نوس���راون‪ ،‬تێی���دا وەك‬ ‫نیگاركێش���ێكی بلیم���ەت وەس���فی دەكەن‪.‬‬ ‫ئاماژە بەوەش دەدەن‪ ،‬كە هۆگۆ ش���اكاری‬ ‫نیگارەكانی لەو ماوەیەدا كێش���اون‪ ،‬كە لە‬ ‫تاراوگەدا ژیاوە‪.‬‬ ‫ل���ە ‪26‬ی ش���وباتی ‪ ،1882‬كاتێ���ك‬ ‫هاوڕێ���ی تەمەن���ی (جۆلێت دروبی���ە) گیان‬ ‫ل���ە دەس���ت دەدات‪ ،‬ڤیكت���ۆر هۆگۆ س���ەر‬ ‫بەس���ەر تەرمەكەی���دا ش���ۆڕ دەكات���ەوە و‬ ‫پێیدەڵێ "ئەوە تۆ مردی؟ كەواتە پێویس���تە‬ ‫منی���ش بم���رم"! دوای ئەوە ڤیكت���ۆر هۆگۆ‬ ‫نەخ���ۆش دەكەوێت و چاك نابێتەوە‪ ،‬تا لە‬ ‫‪ 1885/3/2‬كۆچی دوایی دەكات و نزیكەی‬ ‫دوو ملیۆن كەس بەش���داری لە مەراسیمی‬ ‫بەخاكسپاردنەكەیدا دەكەن‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪307‬‬

‫‪2016/1/16‬‬

‫‪47‬‬


‫شەموان‬

‫ئەگەر یەك سەعات‬ ‫سەرۆك وەزیران بام!!‬

‫پشتیوان عەبدوڵاڵ‬

‫‪ 48‬ژمار ‌ه ‪2016/1/16 307‬‬

‫وا ب����اوە لەكۆمەڵگ����ەی ئێم����ەدا م����رۆڤ‬ ‫لەس����ەر ئەساس����ی ش����كل و مەزه����ەر و‬ ‫پۆش����ینی جۆری جلوبەرگ حوكمی لەسەر‬ ‫دەدرێ‪ .‬برادەرێك����م هەیە لە ش����ێوەدا زۆر‬ ‫ش����ەپڕێو و و گێالنە دی����ارە و خەڵكی هیچ‬ ‫حس����ابی بۆ ناك����ەن‪ ،‬بەاڵم لە ن����اوەرۆك و‬ ‫فیكر و هۆشدا موسەقەفێكی زۆر گەورەی‬ ‫شار و واڵتە‪.‬‬ ‫لەو رۆژانە توش����ی بووم موناقەش����ەی‬ ‫زۆری ئ����ەو ب����ارودۆخ و قەیرانی ئێس����تای‬ ‫حكومەتمان كرد‪ .‬ئەو گوتی چارەسەركردنی‬ ‫كێشەكانی خەڵك و تێپەڕاندنی ئەو قەیرانە‬ ‫ئەوەن����دە س����ەخت و دژوار نی����ە‪ ،‬ب����ەاڵم‬ ‫پێویس����تی بەبڕیارێكی بوێرانە هەیە‪ .‬منیش‬ ‫گوتم فیلمێك هەیە رێك باسی ئەو قەیرانە‬ ‫دەكات‪ ،‬لەواڵتێكدا گەنجێكی موس����ەقەف لە‬ ‫دیمانەیەكدا بە سەرۆك وەزیرانی واڵتەكەی‬ ‫دەڵ����ێ‪ ،‬ئەگەر یەك رۆژ ش����وێنەكەی خۆتم‬ ‫بدەیت����ێ و م����ن ببم����ە س����ەرۆك وەزی����ران‬ ‫هەموو ش����تێك چاك دەكەم و چارەسەری‬ ‫بنەڕەیت����ان بۆ دەدۆزمەوە‪ .‬قس����ەی گەنجە‬ ‫رۆش����نبیرەكە وەك تەحەدای����ەك دەبێ بۆ‬ ‫س����ەرۆك وەزی����ران‪ ،‬ئەویش دەڵێ باش����ە‬ ‫بڕیارم����دا ت����ۆ رۆژێ����ك ببی����ت بەس����ەرۆك‬ ‫وەزی����ران‪ ،‬بزان����م چ����ی دەكەی‪ .‬ئیت����ر لەو‬ ‫رۆژەدا سەرۆك وەزیرانی گەنج كۆمەڵێك‬ ‫بڕیاری گرنگ دەردەكات و دەقەیەكیش بە‬ ‫فیڕۆ نادات و گەندەڵكاران رەوانەی ماڵەوە‬ ‫دەكات‪ .‬ب����ە رۆژێك گۆڕان����كاری گەورە لە‬ ‫واڵت����دا دروس����ت دەكات و تەواوی میللەت‬ ‫دەیناسێ و خۆشی دەوێت‪.‬‬ ‫جا برادەرەكە رۆش����نبیر و شێوە گێلەكە‬ ‫گوتی‪ :‬جا بۆ رۆژێك؟ من بە یەك سەعات‬ ‫ببمە سەرۆك وەزیران بەخۆم دەزانم چۆن‬ ‫بارۆدۆخەكە رێك دەخەم و چارەس����ەری‬ ‫دەكەم و بڕیار دەدەم‪.‬‬ ‫منی���ش گوت���م چ���ۆن و چ���ی دەك���ەی و‬ ‫فیك���ری چی���ت هەیە‪ ،‬با خەڵ���ك بیزانێ‪ .‬گوتی‪:‬‬ ‫مس���وەدەكەت ب���ۆ ب���اس دەك���ەم‪ ،‬ت���ەواوی‬

‫بڕیارەكان شی دەكەمەوە‪ .‬گوتم فەموو بیڵێ‪.‬‬ ‫گوتی‪:‬‬ ‫‪ .1‬بری����ار دەدەم ل����ە وەكی����ل وەزی����ر بە‬ ‫س����ەرەوە تا دەگاتە س����ەرۆك وەزیران بۆ‬ ‫ماوەی ‪ 6‬مانگ خۆبەخشانە و بە بێ موچە‬ ‫بۆ واڵت كار بكەن‪.‬‬ ‫‪ .2‬ت����ا قەیرانەك����ە تێدەپەڕێ����ت‪ ،‬كەمترین‬ ‫موچ����ە دەكەم����ە ‪ 500‬ه����ەزار دنی����ار و‬ ‫زۆرترینی����ش دەكەمە یەك ملیۆن دینار‪ ،‬جا‬ ‫لەپێشوودا موچەیان هەرچەندێك بووبێت‪.‬‬ ‫‪ .3‬ئەوان����ەی ل����ە دەرەوەی واڵت����ن و‬ ‫موچەی����ان هەی����ە‪ ،‬س����ەرجەم موچەكانیان‬ ‫دەكەم بە ‪ 500‬هەزار دینار‪.‬‬ ‫‪ .4‬بە بڕیارێكی توند نرخی كرێی خانوو‬ ‫دەكەم بە نیوە‪.‬‬ ‫‪ .5‬نرخ����ی ی����ەك لیتر بەنزی����ن دەكەم بە‬ ‫‪ 250‬دینار‪.‬‬ ‫‪ .6‬لەس����ەرجەم ق����ەرزە بچووك����ەكان و‬ ‫قەرزی ژنهێنان و خانووبەرە خۆش دەبم‪،‬‬ ‫تەنیا بۆ ئەوانەی فەرمانبەرن‪.‬‬ ‫‪ .7‬خاوەن قەرز بۆی نیە لەو ساتەوەختەدا‬ ‫داوای ق����ەرز لەقەرزادارەك����ەی بكات����ەوە‬ ‫بەیاس����ا و حكوم����ەت پاڵپش����تی ق����ەرزدار‬ ‫دەگرێت‪ ،‬تاكو بارودۆخ چاك دەبێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەم خاڵە (نصب و احتیال) ناگرێتەوە‪ ،‬واتە‬ ‫ئەوانەی بە فروفێڵ و س����اختەكاری پارەی‬ ‫خەڵكیان دەكەوێتەال‪.‬‬ ‫‪ .8‬نرخی هەموو شتێك بەگوێرەی خۆی‬ ‫بەڕێژەی����ی دادەگ����رم‪ ،‬ب����ە تایبەت����ی نرخی‬ ‫دكتۆر و عیادە و نەخۆشخانەكان‪.‬‬ ‫ئەمە بەشێكە لەو بڕیار و چاكسازیانەی‬ ‫كە بە س����ەعاتێك دەیكەم و دەبێ جێبەجێ‬ ‫بكرێ����ت‪ ،‬كە لەوانەیە زۆربەی هەرە زۆری‬ ‫كێشە و قەیرانی دارایی خەڵك لەو قۆناغەدا‬ ‫چارەسەر بكات‪.‬‬ ‫بی����رم لە بڕیار و قس����ەكانی برادەرەكەم‬ ‫ك����ردەوە و ج����ا نازان����م ئ����ەو گێل����ە ی����ان‬ ‫موس����ەقەفە‪ ،‬رەنگە من هەڵەبم‪ .‬ئێوە بڕیار‬ ‫بدەن؟‬


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.