303

Page 1

‫ساڵی حەوته‌م‬

‫روماڵكردنێكی بێالیەنانە‬

‫ژماره‌ ‪303‬‬

‫شەممە ‪2015/12/12‬‬

‫خاوەن ئیمتیاز‪ :‬ژیروان نوری‬

‫سەرنووسەر‪ :‬مەریوان عومەر‬

‫بەڕێوەبەری هونەری‪ :‬لوقمان رەشیدی‬

‫بەڕێوەبەری كارگێڕی‪ :‬بەهرە حەمەڕەش‬

‫دەستەی نووسەران‪ :‬بیالل سەعید‬

‫پێشەوا محەمەد‬

‫هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی‬

‫‪civilmagzaine‬‬

‫‪Tel: 0750 460 7290‬‬

‫نرخ (‪ )1500‬دینار‬

‫‪Email: mariwan_2014@yahoo.com‬‬

‫سەروەر خەلیل رزگار رەزا چوچانی‬

‫ژمارەی ریكالم‪07506515797 :‬‬

‫‪www.civilnews.net‬‬

‫چاپ‪ :‬چاپخانەی رۆكسانا ‪07504675264‬‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪1‬‬


‫سياسەت‬

‫پێشتر گۆڕان دژی دروستكردنی هێزی چەكداری سەر بە حیزب بوو‬

‫دروستكردنی هێزی چەكدار‬ ‫گۆڕان دەكات بە دوو بەرەوە‬ ‫پێشەوا محەمەد‬ ‫ئەمجارەیان بزووتنەوەی گۆڕان بەجۆرێكی‬ ‫تر وێنای خۆی پیش����ان دا‪ .‬پێش����تر و بەتایبەت‬ ‫لەم ماوەیەدا‪ ،‬هەموو زوومەكان لەسەر گۆڕان‬ ‫ب����وون‪ ،‬چونكە ه����ەم لەحكوم����ەت دەركرابوو‪،‬‬ ‫هەم رێگ����ری لەس����ەرۆكی پەرلەم����ان كرابوو‪،‬‬

‫‪ 2‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬

‫ك����ە لەپش����كی ئەوان����ە‪ .‬جگەلەوان����ەش خ����ودی‬ ‫نەوش����یروان مس����تەفا بۆ س����ێ مان����گ دەچێت‬ ‫كوردس����تانی جێهێش����تووە‪ .‬ب����ەاڵم زوومەكان‬ ‫لەس����ەر گ����ۆڕان زیاتر ب����وون‪ ،‬كاتێ����ك عەدنان‬ ‫عوس����مان‪ ،‬پەرلەمانت����اری خول����ی پێش����ووی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان‪ ،‬پێویستی دروستكردنی‬ ‫هێ����زی چەك����داری بۆ گ����ۆڕان راگەیان����د‪ ،‬ئیدی‬

‫لەوكاتەش����ەوە‪ ،‬هەندێ����ك ه����ەر لەن����او گ����ۆڕان‬ ‫لەگەڵین و هەندێكیش دژی دەوەستنەوە‪.‬‬ ‫"عەدن����ان عوس����مان" بەس����ڤیلی راگەیان����د‪،‬‬ ‫بیرۆك����ەی دروس����تكردنی هێ����زی چەك����دار‬ ‫بەرهەم����ی بیركردن����ەوەی چەندی����ن س����اڵە‪ ،‬كە‬ ‫گۆڕان ئەزموونی سیاس����یی تێدا كردووە‪ .‬ئەو‬ ‫گوتی "بۆمان دەركەوتووە ئەگەر هێزت نەبێت‪،‬‬


‫سياسەت‬

‫هەڵسوڕاوێكی گۆڕان‪:‬‬ ‫بۆمان دەركەوت گەر‬ ‫هێزت نەبێت الیەنەكان‬ ‫درێغیت لێ ناكەن و تا‬ ‫دواسنوور دەستدرێژیت‬ ‫دەكەنە سەر‬

‫الیەن����ەكان درێغیت لێ ناكەن و تا دواس����نوور‬ ‫دەستدرێژیت دەكەنە سەر"‪.‬‬ ‫س����ەبارەت بەپرسەنس����یپەكانی گ����ۆڕان‬ ‫لەبانگەشە و دژایەتیكردنیان بۆ هێزی چەكداری‬ ‫حیزبی لەپێش����وودا‪ ،‬عوس����مان گوتی "ئێستاش‬ ‫هەر لەسەر ئەو پرسەنسیپەین و المان نەداوە‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم بارودۆخەك����ە وا لەگ����ۆڕان دەخوازێ����ت‬ ‫لەبەرامبەر ئەو هەموو س����ووكایەتییەی پارتی‬ ‫بەگۆڕانی دەكات‪ ،‬بەرگری لەخۆی بكات"‪.‬‬ ‫بەاڵم ئایا بەرگریكردن تەنها بەچەك دەبێت؟‬ ‫الی عەدنان عوسمان وەاڵمەكە نەخێرە و دەڵێت‬ ‫"هێزی چەكدار وەك هێزێكی مەعنەوی لەپشتی‬ ‫گۆڕان����ەوە دەبێت و هەرگی����ز بەكارناهێندرێت‪،‬‬ ‫بەاڵم كە هێزت هەبوو جیاوازیت و كە هێزیشت‬ ‫نەب����وو بەو جۆرە مامەڵەت لەگەڵ دەكرێت‪ ،‬كە‬ ‫ئێستا بەرامبەر گۆڕان دەكرێت"‪.‬‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان‪ ،‬لەساڵی ‪2009‬ـەوە كاتێك‬ ‫بەسەركردایەتی نەوشیروان مستەفا لەیەكێتی‬ ‫جیابوون����ەوە لەهەڵبژاردن����ە پەرلەمانییەك����ەی‬ ‫‪2009‬دا ‪ 25‬كورس����یان هێن����ا‪ .‬هەمیش����ە یەكێك‬

‫لەناڕەزایەتیی����ە بەرچاوەكانی����ان لەیەكێت����ی و‬ ‫پارتی و سیس����تەمی سیاس����یی هەرێم‪ ،‬بوونی‬ ‫هێزی چەكداری بووە لەالیەن یەكێتی و پارتییە‬ ‫و یەكێ����ك لەبانگەش����ە بەردەوامەكانیش����یان‬ ‫یەكخس����تنی هێزی پێش����مەرگە و كردنی بووە‬ ‫بەهێزێكی نیش����تیمانی‪ ،‬بەاڵم گۆڕان نەك تەنها‬ ‫ئ����ەو كارەی نەكرد‪ ،‬بەڵك����و ئەوەتا خۆی داوای‬ ‫دروس����تكردنی هێ����زی س����ێیەم دەكات لەپ����اڵ‬ ‫هێزەكانی حەفتا و هەش����تای یەكێتی و پارتیدا‪،‬‬ ‫ئەم����ەش الی چاودێران����ی سیاس����یی جێگ����ەی‬ ‫تێڕامان و بیركردنەوەیە‪.‬‬ ‫بە بڕوای "ش����ۆڕش حەس����ەن" مامۆس����تای‬ ‫زانك����ۆ و چاودێ����ری سیاس����یی‪ ،‬گ����ۆڕان‬ ‫هەڵەیەك����ی مێژووی����ی دەكات‪ ،‬ئەگ����ەر بێتو بۆ‬ ‫یەكالیییكردنەوەی كێشەكانی لەگەڵ الیەنەكانی‬ ‫تردا دەست بۆ هێزی چەكدار ببات‪ .‬هەرچەندە‬ ‫گۆڕان دەڵێت ئەوان لەخەباتی خۆیان بەردەوام‬ ‫دەبن و ئەو هێزە بۆ پاڵپش����تی مەعنەویە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫چاودێرەكە ئەو قس����ەیە رەتدەكاتەوە و دەڵێت‬ ‫"هەر هێز و رێكخراوێك كاتێك مەدەنیە و كاری‬ ‫مەدەنی پێدەكرێت‪ ،‬كە هێزی چەكداری نەبێت‪،‬‬ ‫ئەگینا كە هێزی چەكدارت هەبوو‪ ،‬ئەو قس����ەیە‬ ‫ناڕاس����تە بڵێی من هێزی چەكدارم هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هێزێكی مەدەنیم و خەباتی مەدەنی دەكەم"‪.‬‬ ‫گوتیش����ی "دەبێ����ت گۆڕان ئ����ەوە بزانێت‪ ،‬كە‬ ‫دروس����تكردنی هێ����زی چەكدار زەنگی ش����ەڕی‬ ‫ناوخۆی����ە‪ ،‬چونك����ە قسەكانیش����یان ه����ەر ب����ەو‬ ‫جۆرەیە كاتێ����ك دەڵێن هێزی بەرامبەر دیالۆگ‬ ‫نازانێت و پێویس����تە ئێم����ەش خۆمان بپارێزین‪،‬‬ ‫نەمان����ی دیال����ۆگ و خۆپاراس����تن بەمان����ای‬ ‫بەكارهێنانی هێزی چەكدار دێت"‪.‬‬ ‫ئەوەش����ی ئاش����كرا كرد‪ ،‬ئەگەر گ����ۆڕان ئەو‬ ‫كارە ب����كات‪ ،‬ئەوا ل����ەرووی جەماوەرییش����ەوە‬ ‫دووچاری كێشەی جددی دەبێت‪ ،‬بەتایبەت كە‬ ‫جەماوەری گۆڕان‪ ،‬جەماوەرێكی خۆڕس����كە و‬ ‫لەبوون����ی هەر هێز و چەك و ش����ەڕێك بێزارە‬ ‫و دوونیابینی و بیروباوەڕێكی سیاسیی دوور‬ ‫لەچەكیان پێویستە‪.‬‬ ‫بەپێ����ی زانیارییەكانی گۆڤاری س����ڤیل‪ ،‬لەناو‬

‫بزووتنەوەی گۆڕاندا ئەم پرسە بزوتنەوەكەی‬ ‫كردووە ب����ەدوو بەش����ەوە‪ ،‬هەندێكیان لەگەڵین‬ ‫و هەندێكیش����ان رەتیدەكەن����ەوە گ����ۆڕان هێزی‬ ‫چەك����داری هەبێ����ت‪ ،‬ب����ۆ یەكالییكردنەوەش����ی‪،‬‬ ‫هەردووال چاوەڕوانی گەڕانەوەی نەوشیروان‬ ‫مستەفان‪ .‬بەشێك لەوانەش كە سڤیل پەیوەندی‬ ‫پێوەكردن و لەوانەن‪ ،‬كە ناڕازین‪ ،‬تا گەڕانەوەی‬ ‫نەوش����یروان مس����تەفا هی����چ ج����ۆرە لێدوانێ����ك‬ ‫لەوبارەیەوە نادەن و دەڵێن "لەكۆتاییدا بڕیاری‬ ‫خۆمان دەدەین"‪.‬‬ ‫ه����اوكات ئەندامێك����ی جڤات����ی نیش����تیمانی‬ ‫بزووتن����ەوەی گ����ۆڕان‪ ،‬بیرۆك����ەی هەڵگرتن����ی‬ ‫چەك لەالیەن بزوتنەوەكەیەوە رەتدەكاتەوە و‬ ‫رایدەگەیەنێت‪ ،‬ئەو هێزەی بەچەك گۆڕانكاری‬ ‫دەكات‪ ،‬دونیایەك����ی ل����ەوەی ئێس����تا جوانت����ر‬ ‫دروست ناكات‪.‬‬ ‫"هۆش����یار عەبدوڵاڵ" س����ەرۆكی فراكسیۆنی‬ ‫گ����ۆڕان لەپەرلەمان����ی عێ����راق و ئەندام����ی‬ ‫جڤاتی گش����تی‪ ،‬لەوتارێك����دا لەژێر ناوی "چەك‬ ‫هەڵگرت����ن"‪ ،‬بیرۆك����ەی دروس����تكردنی هێ����زی‬ ‫چەكداری لەالی����ەن گۆڕان����ەوە رەتدەكاتەوە و‬ ‫رایدەگەیەنێت "ئەو هێزەی بەچەك گۆڕانكاری‬ ‫دەكات‪ ،‬دونیایەك����ی ل����ەوەی ئێس����تا جوانت����ر‬ ‫دروس����ت ناكات‪ ،‬ئ����ەوەی بەچەك و خوێن بێت‬ ‫بەچەك و خوێن دەڕوات"‪.‬‬ ‫هەروەها دەش����ڵیت "دەبێ گ����ۆڕان ملمالنێ‬ ‫ب����كات ب����ۆ ئ����ەوەی وەك هێزێك����ی مومەیەز و‬ ‫جی����اواز لەبەرنام����ە و كاری����دا لەحیزبەكانی تر‬ ‫بمێنێت����ەوە و هەوڵ ن����ەدات لەهیچ حیزبێكی تر‬ ‫بچێت و هەڵوێس����تی جیاواز و ئازایانەی خۆی‬ ‫بۆ هێنانەدی دروشمە سەرەكیەكانی بپارێزێت‪،‬‬ ‫یەكێ����ك لەكێش����ە قوڵەكان����ی حیزب����ی ك����وردی‬ ‫كوش����تنی جیاوازی����ەكان و لەوانی ت����ر چوونە‪،‬‬ ‫گۆڕان دەبێ جیاواز بمێنێتەوە"‪ .‬نوسیویشییەتی‬ ‫"ب����ەرای بەندە هێزی گ����ۆڕان لەباوەڕبوونیەتی‬ ‫بەخەبات����ی مەدەن����ی و ناتوندوتی����ژی و دەب����ێ‬ ‫گۆڕان بەردەوام بێت لەسەر خەباتی ئاشتیانە و‬ ‫مەدەنیانە و درێژە بدات بەخەباتی پێشووی"‪.‬‬ ‫لەكۆتایی وتارەكەشیدا داوا لەبزووتنەوەكەی‬ ‫دەكات درێ����ژە بەخەبات����ی مەدەن����ی ب����دات و‬ ‫دەڵێ����ت "بەرای بەندە گ����ۆڕان وەك هێزێكی بێ‬ ‫چ����ەك ئەگەر تەزوی����ر و تەرغی����ب و تەرهیبی‬ ‫ل����ێ بكەیت����ەوە‪ ،‬گەورەتری����ن هێ����زی سیاس����ی‬ ‫كوردس����تانیە‪ .‬ئەمەش����ی بەخەبات����ی مەدەن����ی‬ ‫ناتوندوتیژ بەدەس����تهێناوە و دەبێ ئەو سیماتە‬ ‫وەك س����تراتیژی قوڵ و نەگۆڕ س����ەیر بكات و‬ ‫نەیگۆڕیت‪ ،‬پێموایە گ����ۆڕان هیچ بۆ كۆمەڵگەی‬ ‫كورستانی نەكات‪ ،‬تەنها چەك بێ الیەن بكات‪،‬‬ ‫شانازی گەورەی لەمێژوودا پێ دەبڕێت"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪3‬‬


‫سياسەت‬

‫بارزانی لە قۆناغی‬ ‫پۆست داعشەوە بۆ سەربەخۆیی‬ ‫‪ 4‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬


‫سياسەت‬

‫بارزانی‬ ‫دەیەوێ چیتر ئەكتەرێكی‬ ‫محەلی بەركار نەبێ‬ ‫و خۆی بۆ ئەكتەرێكی‬ ‫نیمچە هەرێمی كارا‬ ‫بگۆڕێت‬

‫بارزانی‬ ‫لەم سەردانە‬ ‫مەكوكیانەیدا لەسەر‬ ‫ئاستی بااڵ وەك سەرۆكی‬ ‫دەوڵەتێكی سەربەخۆ‬ ‫پێشوازی لێكراوە‬

‫پێدەچێت ئەنكەرە‬ ‫و هەرێمی كوردستان‬ ‫لەسەر ئەوە رێكەوتبن‪،‬‬ ‫موسڵ لەبارەی حەشدی‬ ‫شەعبییەوە بەهێڵی‬ ‫سووری خۆیان بزانن‬ ‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪5‬‬


‫سياسەت‬

‫لەسەدەی رابردوودا‬ ‫الپەڕەیەك بێ كورد‬ ‫لەمێژوو هەڵدرایەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەسەرەتای‬ ‫ئەم سەدە نوێیەدا‬ ‫خەریكە الپەڕەیەك‬ ‫بەدەستی خودی كورد‬ ‫هەڵدەدرێتەوە‬ ‫بەشی سیاسەت‬

‫مەس����عود بارزان����ی س����ەرۆكی هەرێمی‬ ‫كوردستان دوابەدوای سەردانە گرنگەكەی‬ ‫ب����ۆ واڵتان����ی خەلیج‪ ،‬یەكس����ەر س����ەردانی‬ ‫ئەنك����ەرە پایتەختی كۆماری توركیای كرد‪.‬‬ ‫بارزانی لەم س����ەردانەیدا چەن����د دیدارێكی‬ ‫دەگمەن����ی ئەنجام����داوە‪ ،‬ك����ە هەمووی����ان‬ ‫لەرەهەن����دی خۆیان����ەوە جێ����ی تێڕامان����ی‬ ‫پس����پۆڕانی س����تراتیژین‪ .‬بەتایبەت دیداری‬ ‫بارزان����ی لەگ����ەڵ س����ێ جەمس����ەری حوكم‬ ‫لەتوركی����ا گەلێك بەرچ����اوە و هەركام لەم‬ ‫جەمسەرانە رەهەندێكی ستراتیژیی تایبەت‬ ‫بەخۆیانەوە دەگرن‪ .‬ئەم س����ێ رەهەندەیش‬ ‫بریتین لە‪ :‬یەكەم‪ ،‬دی����داری بارزانی لەگەڵ‬ ‫"خاق����ان (ه����اكان) فی����دان" موستەش����اری‬ ‫می����ت كە رەهەن����دی ئەمن����ی لەخۆدەگرێت‪.‬‬ ‫دووەم‪ ،‬دی����داری بارزان����ی لەگەڵ "رەجەب‬ ‫تەی����ب ئەردۆغان" س����ەركۆمار و "ئەحمەد‬ ‫داودئۆغڵو" س����ەرۆكوەزیران‪ ،‬كە رەهەندی‬ ‫سیاسی–ستراتیژی لەخۆدەگرێت‪ .‬سێیەم‪،‬‬ ‫دی����داری بارزانی لەگەڵ "عیس����مەت یڵماز"‬ ‫وەزیری بەرگری‪ ،‬كە رەهەندی سەربازی‬ ‫لەخۆدەگرێ����ت‪ .‬چوارەم‪ ،‬دی����داری بارزانی‬ ‫لەگ����ەڵ گروپە كوردیی����ەكان‪ ،‬كە رەهەندی‬ ‫نەتەوەیی‪ ،‬واتە كوردایەتی‪ ،‬لەخۆدەگرێت‪.‬‬ ‫ئێس����تا پس����پۆڕە س����تراتیژییەكان زیاتر‬ ‫لەرەهەن����دە تەش����ریفاتییەكانی‪ ،‬دەیان����ەوێ‬ ‫بزانن بەراس����تی چ ئەجێندایەكی س����ەرەكی‬ ‫لەپشت ئەم ترافیكە جەنجاڵە پەیتاپەیتایەی‬ ‫بارزانیی����ەوە ب����ۆ واڵت����ە س����ەرەكییەكانی‬ ‫ناوچەك����ەوە هەی����ە؟ هەروەه����ا دەیانەوێ‬ ‫ل����ەرووی تانوپ����ۆی جیۆپۆلیتیكیی����ەوە‬ ‫ل����ەوە بكۆڵن����ەوە‪ ،‬ئاخ����ۆ چ پەیوەندیی����ەك‬ ‫لەنێ����وان تەوقیتی ئ����ەم س����ەردانەدا لەگەڵ‬

‫‪ 6‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬

‫توركیا دوای قەیرانی‬ ‫پەیوەندییەكانی لەگەڵ‬ ‫روسیا و دواتریش ئێران‪،‬‬ ‫لەسەرچاوەی گازی‬ ‫سروشتیەكەی نیگەرانە‬ ‫و چاوی لەوەیە هەرێمی‬ ‫كوردستان بكاتە‬ ‫بەدیلێك‬

‫ئەنكەرە داوای لەبارزانی‬ ‫كردووە تواناكانی خۆی‬ ‫بخاتەگەڕ بۆ ئەوەی‬ ‫قەندیل بەكشانەوەی‬ ‫هێزەكانی قایل بكات‪،‬‬ ‫بۆ ئەو مەبەستەش‬ ‫فیدان نامەیەكی تایبەتی‬ ‫ئۆجەالنی داوەتە بارزانی‬

‫هاوس����ەنگكردنی مەددی ئێرانی – روسی‪،‬‬ ‫ئام����ادەكاری بۆ ئۆپەراس����یۆنی موس����ڵ و‬ ‫قۆناغی پۆست–داعش‪ ،‬ناوبژیوانی دوپاڵوو‬ ‫لەنێ����وان ئەنكەرە–قەندی����ل و ئەنك����ەرە–‬ ‫بەغدادا هەیە؟ ئەوان دەپرسن ئایا ئامانجی‬ ‫سەرەكی سەردانەكەی بارزانی ئابوورییە‪،‬‬ ‫س����تراتیژییە یان سیاسی و ئەمنییە؟ لەگەڵ‬ ‫ئەمان����ەدا پس����پۆڕە س����تراتیژییەكان ب����اش‬ ‫لەگەڵ خو و رەفتاری بارزانی ئاشنان‪ :‬ئەو‬ ‫پیاوەی ك����ەم دەدوێ و كاتێكیش دەدەوێ‬ ‫و بەڵێندەدا‪ ،‬بەرێژەیەكی سەدی جێبەجێی‬ ‫دەكات؟ بەراست بارزانی بەتەمای چییە؟‬ ‫رەهەن����دی جیۆسیاس����ی‪ :‬جڵەوكردنی‬ ‫تەحەدا ئێرانی – شیعیی ‪ -‬روسییەكان‬ ‫س����ەردانەكەی بارزان����ی رێ����ك لەگ����ەڵ‬ ‫جێگیربوون����ی ‪ 400‬س����ەربازی توركی����دا‬ ‫هاوكات����ە‪ ،‬ك����ە لە توغ����ای (تیپ) س����ێیەمی‬ ‫كۆمان����دۆی س����ێرتەوە لەگ����ەڵ ‪ 25‬تانك����ی‬ ‫ج����ۆری ‪ M 60 – A 3‬لەناوچ����ەی باش����یكی‬ ‫سەربە موس����ڵ جێگیركراون‪ .‬جێگیركردنی‬ ‫ئ����ەم هێ����زە توركییە خەریك����ە دەبێتە هۆی‬ ‫گۆڕانێكی گەورەی هەرێمی و سەرلەبەری‬ ‫نەزمی هەرێمی تێكوپێك دەدات‪ .‬بۆ ئەمەش‬ ‫هەم توركیا پێویستی بەهەرێمی كوردستان‬ ‫هەی����ە و ه����ەم هەرێم����ی كوردس����تانیش‬ ‫پێویس����تی بەتوركیا هەیە‪ .‬ئەمە لەكاتێكدایە‬ ‫خەریك����ە س����ەدەیەك بەس����ەر پەیمان����ی‬ ‫سایكس–پیكۆدا دەگوزەرێ و ساڵی ‪2016‬‬ ‫بەك����ردەوە ئەم پەیمانە لەن����اوەرۆك بەتاڵ‬ ‫دەبێتەوە‪ .‬بۆی����ە چەندین ئەكتەری محەلی‪،‬‬ ‫هەرێمی و سەورهەرێمی لەهەوڵی ئەوەدان‬ ‫لەرەهەن����دی س����ەربازییەوە جێپێی خۆیان‬ ‫لەداڕش����تنی نەخش����ەی تازەی خۆرهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاس����ت بكەن����ەوە‪ .‬بۆی����ە توركی����ا رێك‬ ‫لەم كاتەدا هاتۆتەوە ناوچەكە و بەقس����ەی‬

‫"م‪.‬ك بادراكوم����ار" جیۆپۆلیتیكزانی هیندی‪،‬‬ ‫ئەنكەرە س����ەدەیەك پێش ئێس����تا لە ‪1916‬‬ ‫بەراپەڕینێك����ی عەرەب����ی (بەپش����تیوانی‬ ‫ئینگلت����ەرە) لەخاك����ە عەرەبنش����ینەكانی‬ ‫دەرنرا و ئێس����تا دوای سەدەیەك دەیەوێ‬ ‫بەراپەڕینێك����ی عەرەب����ی دیك����ە لەناوچ����ە‬ ‫عەرەبییەكاندا جێی خۆی بكاتەوە‪.‬‬ ‫هەروەه����ا بارزانی����ش دەی����ەوێ چیت����ر‬ ‫ئەكتەرێكی محەلی بەركار نەبێ و خۆی بۆ‬ ‫ئەكتەرێك����ی نیمچە هەرێم����ی كارا بگۆڕێت‪.‬‬ ‫بارزان����ی ل����ەم س����ەردانە مەكوكیانەی����دا‬ ‫لەس����ەر ئاس����تی ب����ااڵ وەك س����ەرۆكی‬ ‫دەوڵەتێكی س����ەربەخۆ پێش����وازی لێكراوە‪.‬‬ ‫ئەمەش لەدیدی پس����پۆڕانی ستراتیژییەوە‬ ‫بەسەرەتای قۆناغێكی نوێ لەقەڵەم دەدرێت‪،‬‬ ‫چونكە لەس����ەدەی راب����ردوودا الپەڕەیەك‬ ‫ب����ێ ك����ورد لەمێ����ژوو هەڵدرای����ەوە‪ ،‬ب����ەاڵم‬ ‫لەس����ەرەتای ئەم سەدە نوێیەدا الپەڕەیەك‬ ‫بەدەستی خودی كورد هەڵدەدرێتەوە‪ .‬بۆیە‬ ‫رەهەندی سیاسی–ستراتیژی ئەم سەردانە‬ ‫لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەركۆمار‬ ‫و ئەحمەد داودئۆغڵوی س����ەرۆكوەزیراندا‬ ‫تاوتوێكراوە‪ .‬پرسیاری ستراتیژیستەكانیش‬ ‫ئەوەیە دەپرسن‪ :‬تاڕادەیەكی زۆر ئامانجی‬ ‫جیۆپۆلیتك����ی توركیا لەمەڕ ئۆپەراس����یۆنی‬ ‫موس����ڵ و جێگیركردنی هێزەكان����ی دیارە‪،‬‬ ‫بەاڵم پرسیارەكە ئەوەیە‪ ،‬ئامانجی بارزانی‬ ‫چیی����ە؟ ئایا دەیەوێ خۆی لەگەڵ میحوەرە‬ ‫س����وننەكانی ناوچەك����ە (عەرەبس����تان و‬ ‫توركیا) یەكالیی بكاتەوە؟‬ ‫پێدەچ����ێ وەاڵم����ی ئ����ەم پرس����یارە‬ ‫تاڕادەی����ەك پۆزەتیڤ بێ‪ ،‬ب����ەاڵم كاتبەندی‬ ‫ئەم پالن����ەی بارزانی گەلێك گرنگە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئێ����ران‪ .1 :‬بەغ����دای دنەداوە‪ .2 ،‬حەش����دی‬ ‫ش����ەعبی هێناوەتە خورماتوو‪ .3 ،‬حەشدی‬


‫سياسەت‬

‫ش����ەعبی بەتەم����ای كەركوكیش����ە‪ .4 ،‬ل����ە‬ ‫ش����نگالیش بەتەمای نان����ەوەی ئاژاوەیەكی‬ ‫كوردی–كوردیی����ە‪ .5 ،‬پرس����ی بودج����ەی‬ ‫كوردستانیشی كردۆتە مەحەی گەمەیەكی‬ ‫ترس����ناك‪ .6 ،‬لەس����ەرووی هەمووشییەوە‬ ‫بونی س����ێبەری ئێران بەس����ەر ئاژاوەكانی‬ ‫پارێ����زگای س����لێمانییەوە بوو‪ ،‬كە باس����كی‬ ‫"پ‪.‬د‪.‬ك"ی لەحكومەت ناچاركرد بڕیارێكی‬ ‫س����ەیر ب����دات‪ .‬ئێس����تاش بارزان����ی نۆرەی‬ ‫هاتووە و یەكە یەكە كارتەكانی لەبەرامبەر‬ ‫تەحەدیی����ە هەرێم����ی و ناوخۆییەكان����ی‬ ‫دەقۆزێتەوە‪ .‬پارس����ەنگی هێزێكی هەرێمی‬ ‫لەناو عێراق و لەپەنای سنورەكانی هەرێمی‬ ‫كوردس����تان بەجەمس����ەرە هەرێمییەكان����ی‬ ‫دیكە دەداتەوە‪ .‬ئەمەش لەخۆیدا ریسكێكی‬ ‫گەورەی����ە‪ ،‬ب����ەاڵم ئەگەر س����ەربگرێ‪ ،‬ئەوە‬ ‫بەفاكتەرێك����ی س����تراتیژی یەكج����ار گەورە‬ ‫لەقەڵ����ەم دەدرێ����ت‪ .‬پس����پۆڕانیش دەڵێ����ن‬ ‫لەدووڕییانە چارەنوس����ییەكاندا بێ بڕیاری‬

‫گەلێ����ك لەبڕی����اری خراپی����ش ترس����ناكترە‪،‬‬ ‫وات����ە خراپتری����ن بڕیار لەدۆخ����ی دوودڵێ‬ ‫و ب����ێ بڕیاری باش����ترە‪ .‬ل����ەوە واوەتریش‬ ‫ئ����ەوە مێ����ژووە كە حوكم����ی كۆتایی لەمەڕ‬ ‫راس����تی یان ناڕاستی بڕیارە س����تراتیژییە‬ ‫یەكالكەرەوەكان دەدات‪.‬‬ ‫رەهەندی سیاسی – ئابووری‪ :‬چەسپاندنی‬ ‫پەیمانە سیاسی و ئابوورییەكان‬ ‫سەردانەكەی بارزانی چەند رەهەندێكی‬ ‫سیاس����ی و ئابووریش����ی هەی����ە‪ .‬لەپەن����ای‬ ‫رەهەن����دە جیۆسیاس����ییەكەوە‪ ،‬ئ����ەوە‬ ‫رەهەندێك����ی سیاس����ی موجەڕەدیش خۆی‬ ‫نمای����ش دەكات‪ .‬ناوچەك����ە توش����ی گەلێك‬ ‫قەیرانی سیاسی و ئابووری بووە‪ .‬هەرێمی‬ ‫كوردس����تانیش ب����ەدەر نیی����ە ل����ەم تەنگژە‬ ‫سیاسی و ئابوورییانە‪ .‬هاوشێوەی توركیا‬ ‫ك����ە دووچ����اری تەنگژەیەك����ی سیاس����ی–‬ ‫ئەمن����ی ناوخۆی����ی ب����ووە‪ ،‬ئ����ەوە هەرێم����ی‬ ‫كوردستانیش بەهۆی یاسای سەرۆكایەتی‬

‫بارزانی خەریكە یەكە‬ ‫یەكە كارتەكانی‬ ‫لەبەرامبەر تەحەدییە‬ ‫هەرێمی و ناوخۆییەكانی‬ ‫دەقۆزێتەوە و پارسەنگی‬ ‫هێزێكی هەرێمیی لەناو‬ ‫عێراقدا بەجەمسەرە‬ ‫هەرێمییەكانی دیكە‬ ‫دەداتەوە‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪7‬‬


‫سياسەت‬

‫هەرێمەوە دووچاری تەنگژەیەكی قورسی‬ ‫سیاس����ی ناوخۆی����ی بۆت����ەوە‪ .‬خەبی����رە‬ ‫سیاس����ییەكان دەڵێ����ن‪ ،‬بارزان����ی دەی����ەوێ‬ ‫لەرێی چەس����پاندنی زنجیرەیەك س����ەردان‬ ‫و پەیمان����ی مەكیكی دیپلۆماس����ییەوە ئەمە‬ ‫بەسودی هاوكێشەی ناوخۆیی بقۆزێتەوە‪.‬‬ ‫وات����ە فاكتەری سیاس����ەتی دەرەوە لەپێناو‬ ‫سیاس����ەتی ن����اوەوە بەكاربهێنێ����ت‪ .‬ئەگەر‬ ‫هاوكێشە س����ەروهەرێمیی و هەرێمییەكان‬ ‫بەباش����ی لەئاڕاس����تەی هاوكێش����ە محەلییە‬ ‫ناوەكییەكاندا بقۆزرێتەوە‪ ،‬ئەوە تاڕادەیەك‬ ‫سەقامیگری لێ بەرهەمدێت‪.‬‬ ‫بارزان����ی ل����ەم دی����دارەی لەگ����ەڵ‬ ‫بەرپرس����یارانی بااڵی توركدا وەنەبێ تەنها‬ ‫لەس����ەر ئاس����تی ناوخۆی����ی بی����ەوێ ئەم����ە‬ ‫بقۆزێتەوە‪ ،‬بەڵكو دەیەوێ لەس����ەر ئاستی‬ ‫هەرێمی����ش ئەم����ە ب����ۆ تەح����ەدا دەرەكیی����ە‬ ‫ئیقلمییەكان����ەوە بقۆزێت����ەوە‪ .‬بەتایب����ەت‬ ‫دەس����تەبەركردنی جۆرێ����ك لەریزبەن����دی‬ ‫ئیقلیمی رەنگە ببێتەهۆی دەس����تەبەركردنی‬ ‫جۆرێك لەجێگیری سیاسی و ئەمنی‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەم����ە لەهەمان كات����دا بەگەلێ����ك تەحەدای‬ ‫گەورەتریش ئاوسە‪ ،‬چونكە دەبێ پێشبینی‬ ‫پەرچەك����رداری نەی����ارە جیۆسیاس����ییە‬ ‫ناوخۆی����ی‪ ،‬عێراق����ی و هەرێمییەكانی����ش‬ ‫بك����رێ‪ ،‬چونك����ە ركاب����ەرەكان ئاس����تەمە‬ ‫هەروەها بێدەنگ و دەس����تەپاچە دابنیشن‪.‬‬ ‫ئ����ا لەبەرئەمە دەش����ێ چاوەڕێ����ی چەندین‬ ‫تەح����ەدی و هەڕەش����ەی ناوخۆیی‪ ،‬عێراقی‬ ‫و هەرێمی����ی بكرێ����ت‪ .‬ئەم����ە تاڕادەیەك����ی‬ ‫زۆر لەس����ەردانی بارزان����ی لەگەڵ ئەحمەد‬ ‫داودئۆغڵ����و رەچاوكراوە‪ ،‬چونك����ە ناوبراو‬ ‫بەنیس����بەت ئەم پرس����ەوە بەتایبەت لەگەڵ‬ ‫بارزانی قسەی كردوە‪.‬‬ ‫رەهەندی ئابووری ئەم پرسەش گەلێك‬ ‫گرنگە‪ ،‬چونكە لەالیەك هەرێمی كوردستان‬ ‫قوڵتری����ن تەنگژەی ئابووریی دەگوزەرێنێ‪،‬‬ ‫لەالیەكی����ش توركی����ا ل����ەدوای قەیران����ی‬ ‫پەیوەندییەكانی لەگەڵ روس����یا و دواتریش‬ ‫ئێ����ران ل����ەوە نیگەرانە س����ەرچاوەی گازی‬ ‫سروش����تییەكەی بكەوێت����ە مەترس����ییەوە‪.‬‬ ‫دیارە روس����یا و بەپلەی یەكەم و ئێرانیش‬ ‫بەپلەی دووەم فرۆشیاری گازی سروشتی‬ ‫توركی����ان‪ .‬بۆی����ە ئەنك����ەرە دەی����ەوێ چ����او‬ ‫بەس����تراتیژییەكانی دابینكردن����ی وزەی����دا‬ ‫بخش����ێنێتەوە‪ .‬بۆ ئەم ستراتیژییەش چاوی‬ ‫لەوەیە دوو بەدیل بۆ ئەم س����ەرچاوەگەلە‬ ‫بدۆزێت����ەوە‪ ،‬یەكەمی����ان ئازەربایجان����ە و‬ ‫دووەمیش����یان هەرێمی كوردس����تانە‪ .‬بۆیە‬

‫‪ 8‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬

‫بارزان����ی باش ل����ەم پێویس����تییەی توركان‬ ‫گەیش����تووە و لەكاتبەندییەك����ی مێژووییدا‬ ‫دەیەوێ ئەمە بۆ فاكتەرێكی جیۆئابووریی‬ ‫بەنیس����بەت هەرێم����ی كوردس����تانەوە‬ ‫وەربگۆڕێ����ت‪ .‬هەروەها بەپێی س����ەرچاوە‬ ‫نافەرمیی����ەكان قەب����ارەی بازرگان����ی نێوان‬ ‫ئەنكەرە–هەولێ����ر ك����ە پێش����تر لەنێوان ‪12‬‬ ‫– ‪ 15‬ملیار دۆالری س����ااڵنە بووە‪ ،‬ئێس����تا‬ ‫بەهۆی ئەم تەنگژە ئابوورییەوە تاڕادەیەكی‬ ‫بەرچاو كزبووە‪ .‬ئەم دیدارە دەش����ێ تینێك‬ ‫بۆ ئەم پەیكەرە الوازبووە بگێڕێتەوە‪.‬‬ ‫رەهەن���دی ئەمن���ی – س���ەربازی‪:‬‬ ‫وەرگرتنی چەك و چۆڵ‪ ،‬قۆناغی پۆس���ت ‪-‬‬ ‫داعش و ناوبژیوانی‬ ‫یەكێ���ك لەئەجێن���دا بەرچاوەكان���ی ئ���ەم‬ ‫دی���دارە رەهەن���دی ئەمن���ی و رەهەن���دی‬ ‫سەربازییە‪ ،‬چونكە بارزانی لەالیەك لەگەڵ‬ ‫هاكان فیدان موستەش���اری میت كۆبۆتەوە‬ ‫و لەالیەكش لەگەڵ عیس���ەت یڵماز وەزیری‬

‫ئەنكەرە سەدەیەك‬ ‫لەمەوبەر بەراپەڕینێكی‬ ‫عەرەبی لەخاكە‬ ‫عەرەبنشینەكانی‬ ‫دەركرا‪ ،‬ئێستاش‬ ‫دەیەوێ بەراپەڕینێكی‬ ‫عەرەبی دیكە لەناوچە‬ ‫عەرەبییەكاندا جێی خۆی‬ ‫بكاتەوە‬ ‫بەرگری میللی‪ .‬لەگەڵ ئەوەی هێشتا روون‬ ‫نەبۆت���ەوە داخ���ۆ بۆچ���ی بارزان���ی لەگ���ەڵ‬ ‫ه���اكان فی���دان كۆبۆتەوە‪ ،‬بەاڵم پس���پۆڕان‬ ‫ش���یمانەی دوو باب���ەت دەك���ەن‪ :‬یەك���ەم‪،‬‬ ‫چۆنیەت���ی كۆمەككردن���ی هێزە ع���ەرەب و‬ ‫توركمانە س���وننەكانە‪ ،‬كە بۆ ئۆپەراسیۆنی‬ ‫موس���ڵ ئامادە دەكرێن‪ .‬ئەنكەرە و هەرێمی‬ ‫كوردستان پێدەچێ لەسەر ئەوە رێكەوتبن‪،‬‬ ‫موس���ڵ بەنس���بەت حەش���دی ش���ەعبییەوە‬ ‫بەهێڵی سوری خۆیان بزانن‪ .‬بۆیە دەیانەوێ‬ ‫قۆناغ���ی پۆس���ت–داعش بەهەماهەنگ���ی‬ ‫لەگ���ەڵ داع���ش بەهێزێكی عەرەبی س���وننە‬

‫بەناوی "حەشدی نیش���تمانی" پڕبكەنەوە و‬ ‫نەهێڵن حەشدی ش���ەعبی شیعە رەگی تێدا‬ ‫بكوتێـت‪.‬‬ ‫الیەنێكی دیك���ەی دیداری بارزانی لەگەڵ‬ ‫فی���دان ب���ۆ مەس���ەلەی ك���ورد لەباكووری‬ ‫كوردس���تانە‪ .‬ئ���ەو دەی���ەوێ جارێك���ی ت���ر‬ ‫پرۆسەی چارەسەری دیموكراتی گوڕوتینێك‬ ‫بەخۆی���ەوە ببینێـ���ت‪ .‬تەنان���ەت هەندێ���ك‬ ‫س���ەرچاوەش ئاماژەیان ب���ەوە كردوە‪ ،‬كە‬ ‫ئەنكەرە بەتایبەت داوای لەبارزانی كردووە‬ ‫تواناكان���ی خ���ۆی بخاتەگ���ەڕ ب���ۆ ئ���ەوەی‬ ‫قەندیل بەكش���انەوەی هێزەكانی قایل بكات‪.‬‬ ‫بۆی���ە باس لەوەش دەكرێ فیدان نامەیەكی‬ ‫تایبت���ی ئۆجەالن رادەس���تی بارزانی بكات‪،‬‬ ‫ك���ە هەم���ان داوای فی���دان و داودئۆغڵ���وی‬ ‫لێكردووە‪ .‬هێش���تا كەس نازانێ ئەم نامەیە‬ ‫چی لەخۆگرتوە‪ ،‬بەاڵم داواكارییەكە بۆ رۆڵ‬ ‫گێ���ران و نابژیوانی بارزانیی���ە‪ .‬لەالیەكیش‬ ‫ل���ەم دی���دارەدا مەس���ەلەكانی خۆرئ���اوای‬ ‫كوردس���تانیش باس���یان لێوەدەكرێـ���ت‪.‬‬ ‫ئەمەش پێدەچێ بەشێك لەئەجێنداكانی ئەو‬ ‫هاوپەیمانیی���ە س���ەربازی و ئەمنییە تازەیە‬ ‫ب���ێ‪ ،‬ك���ە لەنێ���وان عەرەبس���تان‪ ،‬توركیا و‬ ‫قەتەر هاتۆتەكایەوە‪.‬‬ ‫لەالیەكی���ش كۆبوون���ەوەی بارزان���ی‬ ‫لەگ���ەڵ وەزی���ری بەرگ���ری بێگوم���ان ب���ۆ‬ ‫وەرگرتن و بارهێنانی هێزی پێش���مەرگەی‬ ‫كوردستان و حەشدی نیشتمانی سوننەیە‪.‬‬ ‫ئەم���ەش س���ەرەتایەكی یەكالكەرەوەیە بۆ‬ ‫ئۆپەراس���یۆنی موس���ڵ‪ ،‬ك���ە بەمەزەن���دەی‬ ‫پس���پۆڕان پێدەچێ لەدوای ش���وباتی ساڵی‬ ‫‪2016‬وە بەك���ردەوە كاری بۆبكرێت‪ .‬دیارە‬ ‫تورك���ەكان ب���ۆ ئ���ەم مەس���ەلەیە ئامادەیی‬ ‫خۆیان نیش���انداوە و نمونەی بەرجس���تەی‬ ‫ئەم���ەش كۆكردنەوەی ئ���ەو هێزەیە‪ ،‬كە بۆ‬ ‫ئ���ەم مەبەس���تە لەناوچەی باش���یك مۆڵیان‬ ‫داون‪ .‬هەروەه���ا ئەم���ە ئەگ���ەری ئ���ەوەی‬ ‫لێدەك���رێ‪ ،‬تاڕادەیەكی زۆرلەس���ەر واقیعی‬ ‫زەمین هاوكێش���ەی سەربازی و ستراتیژی‬ ‫بگۆڕێ���ت‪ .‬بەكورت���ی ئامانج���ی س���ەرەكی‬ ‫لەم ت���ەوەرە ئەوەیە‪ ،‬ه���ەم ئەنكەرە و هەم‬ ‫هەولێ���ر خۆیان بۆ قۆناغی پۆس���ت–داعش‬ ‫ئامادەبك���ەن و نەهێڵ���ن دووەم ش���اری‬ ‫گەورەی عێراق لەالیەن حەش���دی ش���ەعبی‬ ‫و ئێران���ەوە داگیر بكرێ و رادەس���تی هێزە‬ ‫س���وننە میانەڕەوەكانی الیەنگ���ری هەولێر‬ ‫و ئەنك���ەرە بكرێ���ت‪ .‬یارییەك���ە گەورەیە و‬ ‫ئەكتەرەكانیش شارەزا‪ ،‬بەاڵم ئەمری واقیع‬ ‫سیناریۆكان یەكالیی دەكاتەوە‪.‬‬


‫سياسەت‬

‫بایەخی ستراتیژی هەرێمی كوردستان بۆ كەنداو‬

‫عەبدوڵاڵ ئەلشەممەری‬ ‫پەیوەن���دی مێژووی���ی نێ���وان س���عودیە و‬ ‫هەرێم���ی كوردس���تان ب���ۆ س���ەردەمی پێ���ش‬ ‫دروس���تبوونی س���عودیە دەگەڕێت���ەوە‪،‬‬ ‫ژمارەی���ەك لەكوردەكانی عێراق بەش���داریان‬ ‫ل���ە راپەڕینی یەكەمی س���عودیەدا كرد‪ ،‬دەیان‬ ‫لەو كوردانە بەشداربوون لەدەوڵەمەندكردنی‬ ‫ئەو واڵتە تازە لەدایكبووە بە ئەزموونەكانیان‪.‬‬ ‫ب���ۆ نمون���ە لەب���ارەی وەزارەت���ی دەرەوە‪" ،‬د‪.‬‬ ‫عەبدواڵ دەملوجی" كەسایەتی عێراقی‪-‬موسڵی‬ ‫بەشداربوو لەدانانی یەكەم بەردی بناغەی ئەو‬ ‫وەزارەتە‪ .‬بەو پێیەش ناوبراو پێش دامەزراندنی‬ ‫شانشینی عەرەبی سعودی لە ‪ 23‬سێپتەمبەری‬ ‫‪ 1932‬وەك یەكەم وەزیری دەرەوەی تایبەت‬ ‫بەش���ا عەبدولعەزی���ز ئال س���عود –رەحمەتی‬ ‫خوای لێبێت‪ -‬ئەژمار دەكرا‪ ،‬دوای گەڕانەوەی‬ ‫دەملوج���ی ب���ۆ عێ���راق‪ ،‬ژمارەی���ەك توان���ای‬ ‫عێراقی لەك���وردەكان‪ ،‬ئەوان���ەی رەگەزنامەی‬ ‫سعودیەیان بەدەس���تهێنابوو‪ ،‬پەیوەندیان كرد‬ ‫بەوەزارەت���ی دەرەوەی س���عودیە‪ ،‬باڵێكی���ان‬ ‫لەوێدا دروستكرد‪ .‬بەشێكی تری كوردەكانیش‬ ‫لەدادوەری���ی و بارزگان���ی و فێركردن كاریان‬ ‫دەكرد‪ .‬ئەو نمونەیە لەس���ەر بەش���ێك واڵتانی‬ ‫ئەنجومەن���ی هاری���كاری كەن���داوی جێبەج���ێ‬ ‫دەبێت‪ ،‬كە لەنێوان س���اڵەكانی ‪ 1961‬تا ‪1971‬‬ ‫س���ەربەخۆی خۆی���ان وەرگ���رت‪ .‬پەیوەن���دی‬ ‫كەن���داو لەگ���ەڵ كوردەكان س���ەرباری بوونی‬ ‫هەندێ���ك ئ���ازار و هەڵ���ە‪ ،‬بەتایبەت لەش���ەڕی‬ ‫نێوان عێراق‪-‬ئێران‪ ،‬هەربەردەوام بوو‪.‬‬

‫دۆڕان و كش���انەوەی س���وپای عێراق���ی لە‬ ‫كوێت سەرەتای دروس���تبوونی پەیوەندیەكی‬ ‫ن���وێ بوو لەگ���ەڵ هەرێمی كوردس���تان‪ ،‬لە ‪5‬‬ ‫مانگی ئاداری ‪ 1991‬بڕیاری ‪ 688‬ئەنجومەنی‬ ‫ئاسایش���ی دەرچوو‪ ،‬كەتایبەت ب���وو بەدانانی‬ ‫قەدەغەكردن���ی ئاس���مانی و دامەزراندن���ی‬ ‫ناوچەیەكی ئ���ارام لەباكووری عێراق‪ .‬ئەمەش‬ ‫ب���ووە ه���ۆی لەدایكبوون���ی حوكم���ی زات���ی‬ ‫كوردی بەدەس���ەاڵتی فراوانەوە‪ .‬ئ���ەم واقیعە‬ ‫ت���ا داگیركردنی عێراق لەالی���ەن ئەمریكاوە لە‬ ‫ئاداری ‪ 2003‬ب���ەردەوام بوو‪ .‬لێرەدا هەرێمی‬ ‫كوردس���تان رۆڵێك���ی گ���ەورەی گێ���ڕا‪ ،‬بووە‬ ‫خاوەن���ی چەن���د تایبەتمەندییەك���ی بەهێ���ز و‬ ‫وەك هەرێمێكی نیچمە س���ەربەخۆ دەركەوت‪،‬‬ ‫بەتایبەت لەو بوارانەی پەیوەندیان بە بازرگانی‬ ‫و پەیوەندی نێودەوڵەتییەكانەوە هەیە‪.‬‬ ‫پەیوەن���دی س���عودیە لەگ���ەڵ هەرێم���ی‬ ‫كوردس���تان لەرێگ���ەی هەماهەنگ���ی هەردوو‬ ‫حزب���ی پارت���ی دیموكرات���ی كوردس���تان‬ ‫بەس���ەرۆكایەتی مەس���عود بارزانی و یەكێتی‬ ‫نیش���تیمانی كوردستان بەسەرۆكایەتی جەالل‬ ‫تاڵەبان���ی بەردەوام بوو‪ ،‬كە لەس���اڵی ‪ 1998‬و‬ ‫‪ 2003‬س���ەردانی ریازیان كرد‪ .‬پەیوەندییەكان‬ ‫فراوانت���ر و زیات���ر دەبوون‪ ،‬لەئ���اداری ‪2010‬‬ ‫لەیەك هەفتەدا شانش���ینی سعودیە پێشوازی‬ ‫ك���رد لەهەریەك���ە لەج���ەالل تاڵەبان���ی وەك‬ ‫س���ەرۆك كۆم���اری عێ���راق و پاش���ان بەڕێز‬ ‫مەس���عود بارزان���ی‪ .‬ش���ا عەبدوڵ�ڵ�ای كوڕی‬ ‫عەبدولعەزیزی كۆچكردوو "خەاڵتی پلە یەكی‬ ‫ش���ا عەبدولعەزیز" بەرهەدووكیان بەخش���ی‪.‬‬ ‫بۆیە ئاس���ایی بوو كاتێك "هەولێر" س���ەرۆكی‬ ‫حكومەت���ی هەرێم���ی كوردس���تان "نێچیرڤ���ان‬ ‫بارزانی" بۆ سەرەخۆشیكردن و بەشداریكردن‬ ‫لەپرس���ەی مردنی ش���ا عەبدوڵ�ڵ�ا –رەحمەتی‬ ‫خوای لێبێت‪ -‬رەوانەی ئەو واڵتە كرد‪.‬‬ ‫خزمەتكاری هەردوو حەڕەمی پیرۆز "ش���ا‬ ‫س���ەلمانی ك���وڕی عەبدولعەزیز" سێش���ەمەی‬ ‫راب���ردوو پێش���وازی لەس���ەرۆكی هەرێم���ی‬

‫كوردس���تان "مەسعود بارزانی" كرد‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫كە شانشیش���نی سعودیە س���ووربوونی خۆی‬ ‫پیش���اندا لەبەردەوامی پەیوەندیی���ەكان لەگەڵ‬ ‫واڵتان���ی ناوچەك���ە‪ ،‬كە ئێس���تادا رووبەرووی‬ ‫هەڕەش���ەی زۆر بۆتەوە‪ .‬هەر لەو سەردانەدا‬ ‫ب���اس لەئاس���ۆی پەیوەن���دی دووالیەن���ە و‬ ‫هۆكارەكان���ی پتەوتركردن���ی پەیوەندیی���ەكان‬ ‫و زیادكردن���ی هەماهەنگ بەتایبەت لەپرس���ی‬ ‫نەهێش���تنی تی���رۆر و ش���ەڕكردن دژی‬ ‫رێكخراوی "داعش" كراوە‪ .‬هەروەها دۆسیەی‬ ‫ئابووریی گرنگییەك���ی تایبەتی لەو دیدارانەدا‬ ‫هەب���وو ب���ۆ كردن���ەوەی ب���واری هاری���كاری‬ ‫وەبەرهێنانی كۆمپانیا س���عودیەكان لەهەرێم‪.‬‬ ‫هەرێمی���ش رایگەیاند‪ ،‬كە ئامادەیە پێش���وازی‬ ‫لەكۆمپانی���ا و دەزگا س���عودییەكان ب���كات بۆ‬ ‫ئەنجامدانی وەبەرهێنان لەهەرێم‪ ،‬كە لەرووی‬ ‫گەشەس���ەندن و ئاس���ایش و س���ەالمەتییەوە‬ ‫باشترینی عێراقە‪.‬‬ ‫پەیوەن���دی س���عودیە و عێراق پێ���ی ناوەتە‬ ‫قۆناغی تازە‪ ،‬ریاز پێش���وازی كرد لەباڵوێزی‬ ‫نوێی عێراق و لەهەمانكاتدا "سامر ئەلسبەهانی"‬ ‫وەك یەكەم باڵوێزی خۆی لەدوای ساڵی ‪1990‬‬ ‫لەعێراق دیاری كرد‪ .‬هەروەها "عەبدولمونعیم‬ ‫ئەلمەحمود" وەك كونس���وڵی گشتی لەهەولێر‬ ‫دی���اری ك���رد‪ .‬چاوەڕوانیش دەك���رێ لەچەند‬ ‫هەفتەی داهاتوودا باڵوزێزی نوێ و كونسوڵی‬ ‫گش���تی ل���ە هەولێر دەس���ت ب���ەكاری خۆیان‬ ‫بكەن‪.‬‬ ‫دەس���تێوەردان و كاریگەری ئێران لەس���ەر‬ ‫هەرێم���ی كوردس���تان زیاتر دەبێ���ت‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بەه���ۆی بوون���ی توركیا لەرووی س���ەربازی‬ ‫و ئابووری���ی بە ش���ێویەكی رۆژان���ە لەهەرێم‪.‬‬ ‫ئەم���ەش وا لەواڵتان���ی كەن���داو دەكات بوونی‬ ‫خۆی���ان ل���ەرووی دیپلۆماس���ی و چاالكی���ی‬ ‫و رۆش���نبیرییەوە زیات���ر بك���ەن‪ ،‬لەپێن���او‬ ‫دروس���تبوونی جۆرێك لەهاوس���ەنگی لەگەڵ‬ ‫هێزەكانی هەرێم‪.‬‬ ‫لەماڵپەڕی رۆژنامەی "الیوم" وەرگیراوە‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪9‬‬


‫سياسەت‬

‫هێزە توركیەكە مەترسیە یان فریادڕەس؟‬

‫الیەنە سیاسیەكانی هەرێم لەسەر هاتنی‬ ‫سوپای توركیا یەك دەنگ نین‬ ‫راوێژ كامەران‬

‫هەرچەندە بوونی بنكەی سەربازی و هێزی‬ ‫توركی لەنێو عێراقدا شتێكی نوێ نییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هاتنەن���اوەوەی ئەمج���ارەی هێزێكی تایبەتی‬ ‫ئەو واڵتە بۆ ناو عێ���راق و نزیكبوونەوەیان‬ ‫لە ش���اری موس���ڵ‪ ،‬كاردانەوەی نێوخۆیی و‬ ‫نێودەوڵەت���ی زۆری ب���ەدوای خۆی���دا هێن���ا‪،‬‬ ‫ئەم���ەش لەكاتێكدای���ە الیەن���ە سیاس���یەكانی‬ ‫هەرێمی كوردس���تان لەس���ەر هاتنی هێزەكە‬ ‫یەك دەنگ نین‪.‬‬ ‫ئ���ەو هێزی���ی س���وپای توركیا ك���ە هاتۆتە‬ ‫عێراقەوە‪ ،‬ژمارەیان زیاتر لەهەزار سەربازە‪،‬‬ ‫بەتان���ك و چەك���ی پێویس���تەوە‪ ،‬ئامانج���ی‬ ‫هێزەكەش وەك حكومەت���ی توركیا ئاماژەی‬ ‫پێ���داوە‪ ،‬پێشكەش���كردنی هاوكارییە لەمیانی‬ ‫هاوپەیمانیەتـ���ی نێودەوڵەتی ب���ۆ گرتنەوەی‬ ‫شاری موس���ڵ‪ ،‬جگەلەوەی ئەم هێزە ئەركی‬ ‫مەش���قكردن دەبێ���ت بە ‪ 2500‬پێش���مەرگە‌ و‬ ‫‪1500‬چەكداری س���وننە‪ ،‬ئەم هێزانەش ئێستا‬ ‫لەناوچەكان���ی بامەڕن���ێ و باش���یك جێگی���ر‬ ‫كراون‪.‬‬ ‫هاتن���ی هێ���زەكان ب���ۆ حكومەت���ی عێراقی‬ ‫جێ���گای نیگەران���ی تون���د بووە‪ ،‬ب���ەو پێیەی‬ ‫ئ���ەوان هی���چ ئاگاداریی ئەو پرس���ە نەبوون‪،‬‬ ‫"حەی���دەر عەب���ادی" س���ەرۆك وەزیران���ی‬ ‫عێ���راق لەبەیاننامەیەك���دا رایگەیان���د‬ ‫"توركی���ا هێزێك���ی زەمین���ی رەوانەی‬ ‫س���ەربازگەی زەل���كان ك���ردووە‬

‫‪ 10‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬

‫لەنزیك ش���اری موس���ڵ‪ ،‬ئەمەش بەبێ پرس‬ ‫و ئ���اگاداری حكومەتی عێ���راق بووە و ئێمە‬ ‫داوام���ان لەتوركی���ا نەكردوە هێ���ز رەوانەی‬ ‫عێراق بكات"‪.‬‬ ‫لەبەیاننامەك���ەدا ئام���اژە بۆ ئ���ەوە كراوە‬ ‫"توركی���ا بەمەبەس���تی مەش���ق و راهێن���ان‬ ‫بەسوپای عێراق هاتۆتە نزیك شاری موسڵ‪،‬‬ ‫بەاڵم بەهیچ ش���ێوەیەك ئ���اگادار نین و ئەو‬ ‫رەفت���ارەی توركیا ئێمەی نیگ���ەران كردووە‬ ‫و داوا لەتوركیا دەكەین رێز لەس���ەرەوەری‬ ‫خاك���ی عێ���راق بگرێت و بەزوی���ی هێزەكەی‬ ‫لەعێراق بكێشێتەوە"‪.‬‬ ‫تەنان���ەت حەی���دەر عەب���ادی ب���ۆ‬ ‫بەرپەرچدان���ەوەی ئ���ەو هێ���زە پەیوەن���دی‬ ‫بەدەس���ەاڵتدارانی نات���ۆوە ك���رد و داوای‬ ‫لێكردن دەسەاڵتەكانیان بۆ ناچاركردنی هێزە‬ ‫كشانەوەی هێزە توركیەكە بەكاربهێنن‪.‬‬ ‫لەهەرێم���ی كوردس���تان وەك زۆر‬ ‫لەپرس���ە سیاس���یەكانی دیك���ە‪،‬‬ ‫هەڵوێستە سیاس���یەكان لەسەر‬ ‫هاتن���ی هێزەك���ە ب���ۆ س���ەر‬ ‫دوو ب���ەرە دابەش بوون‪،‬‬ ‫بزووتن���ەوەی گ���ۆڕان‬ ‫و یەكێت���ی بەتون���دی‬ ‫رەخن���ە لەهاتنی‬ ‫ئ���ەو‬

‫هێزان���ە دەگرن‪ ،‬لەكاتێك���دا پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردس���تان بەش���تێكی ئاس���ایی دەبینێت بۆ‬ ‫ئەم دۆخەی ئێس���تای عێراق‪ ،‬لەسەر ئاستی‬ ‫حكومی���ش وتەبێ���ژی وەزارەتی پێش���مەرگە‬ ‫بێئگایی خۆی دەردەبڕێت‪.‬‬ ‫"جەبار یاوەر" وتەبێژ و ئەمینداری گشتی‬ ‫وەزارەت���ی پێش���مەرگەی‌ حكومەت���ی هەرێم‬ ‫لەب���ارەی هاتن���ی هێ���زە توركیەك���ەوە تەنها‬ ‫ئەوەندەی بەس���ڤیل گوت‪ ،‬ك���ە ئەو ئاگاداری‬ ‫وردەكاریی ئەو هێزە و چۆنیەتی هاتنیان بۆ‬ ‫ن���او خاكی عێ���راق نییە‪ ،‬هەر بۆی���ە ناتوانێت‬ ‫زانیاری بدات‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم لەالیەك���ی دیك���ەوە بەرپرس���انی‬ ‫یەكێت���ی و گۆڕان ناڕەزای���ی بەرامبەر هاتنی‬ ‫هێزەك���ە دەردەب���ڕن‪ .‬بەگوتەی "د‪.‬ش���ۆڕش‬ ‫حاج���ی" وتەبێ���ژی‬


‫سياسەت‬

‫بزووتن���ەوەی گۆڕان بوون���ی‌ هێزی توركی‬ ‫لەس���ەر خاكی هەرێ���م‌و هاتنی هەر هێزێكی‬ ‫بێگان���ە ب���ۆ ناو خاك���ی كوردس���تانی عێراق‪،‬‬ ‫بەب���ێ رەزامەن���دی پەرلەمانی كوردس���تان‪،‬‬ ‫پێش���ێلكاریی س���ەروەریی خاكی كوردستان‬ ‫و عێراقیش���ە‪ ،‬ئەو بۆ س���ڤیل گوت���ی "ئەوەی‬ ‫لەهاتنی ئەم هێزانەدا بۆ هەرێمی كوردستان‬ ‫مەترسیدارە ئەوەیە‪ ،‬كە هەرێمی كوردستان‬ ‫دەبێت���ە ناوچەی���ەك ب���ۆ یەكالكردن���ەوەی‬ ‫ملمالنێ���ی هێزە دەرەكی���ەكان‪ ،‬هەربۆیە ئێمە‬ ‫بەهەموو جۆرێك رەتی دەكەینەوە"‪.‬‬

‫بەدەرل���ەوەش یەكێت���ی نیش���تیمانی‬ ‫كوردستانیش بەئاشكرا ناڕەزایەتی خۆی بۆ‬ ‫هاتن���ی هێزەكە دەربڕیوە و تەنانەت چەندین‬ ‫بەرپرسیشیان بەشداری لەخۆپیشاندانەكەی‬ ‫ش���اری سلێمانیدا كرد دژ بەهاتنی ئەو هێزە‪.‬‬ ‫"د‪ .‬سۆران جەمال تاهیر" ئەندامی ئەنجومەنی‬ ‫ناوەندی یەكێت���ی ئاماژەی بەوەدا‪ ،‬كە ئەوان‬ ‫وەك یەكێت���ی هیچ ئاگاداری هاتنی ئەو هێزە‬ ‫س���ەربازیە توركی���ە نین‪ ،‬تەنها ی���ەك الیەنی‬ ‫سیاس���ی لەهەرێم���دا ئ���اگادارە‪ .‬د‪ .‬س���ۆران‬ ‫گوت���ی "هاتنی ئەو س���وپایە لەشكركێش���ییە‬ ‫بۆسەر خاكی عێراق و هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫ئێمەش بەئاش���كرا ناڕەزای���ی خۆمان لەو‬ ‫كارە دەربڕی���وە‪ ،‬بەتایبەتیش لەكاتێكدا كە‬ ‫هاتنی ئەو سوپایە بەبێ ئاگاداری هیچكام‬ ‫لەالیەن���ەكان ل���ە هەرێم���ی كوردس���تان‬ ‫ب���ووە‪ ،‬تەنه���ا ی���ەك الی���ەن ئ���اگاداری‬ ‫وردەكاریەكانیەتی"‪.‬‬ ‫د‪ .‬س���ۆران گوتیش���ی "هاتنی ئەو هێزە‬ ‫لەم دۆخەی ئێس���تای عێراقدا مەترسیەكی‬ ‫گەورەی���ە و هەریەك���ە لەس���ەرۆك كۆمار‬ ‫و س���ەرۆك وەزیران���ی حكومەت���ی عێراق‬ ‫و س���ەرۆكی پەرلەمانی���ش بێئاگای خۆیان‬ ‫لەهاتنی���ان دەربڕیی���وە‪ ،‬هەربۆی���ە ئەوەش‬ ‫مەترس���یەكی گەورەی���ە و پێویس���تە‬ ‫بەزووتری���ن كات داوایان لێبكرێت لەخاكی‬ ‫عێراق بكشێنەوە"‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم پارتی دیموكراتی كوردس���تان كە‬

‫ئێستا دەسەاڵتداری یەكەمە لەهەرێم‪ ،‬هاتنی‬ ‫هێزەكە بەمەترس���ی نازانێت‪ ،‬لەكاتێكیشدا كە‬ ‫ژمارەیەك���ی زۆر هێزی نێودەوڵەتی لەخاكی‬ ‫عێراق���دان‪" .‬ف���ارس نەورۆڵ���ی" وتەبێ���ژی‬ ‫ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی لەسلێمانی‬ ‫جگەل���ەوەی بوون���ی هێزەك���ە بەمەترس���ی‬ ‫نازانێت‪ ،‬ناڕەزایی الیەنەكانیش بەلێكدانەوەی‬ ‫لۆكاڵیانەی حزبی بۆ كێش���ە نێودەوڵەتیەكان‬ ‫ناودەب���ات‪ .‬نەورۆڵی گوتی "گەر كورد لەنێو‬ ‫خۆدا یەكگرتوو بن‪ ،‬ئەوا هیچ هێزێك ناتوانێت‬ ‫زیان���ی لێبدات‪ ،‬هاتنی س���وپای توركیاش بۆ‬ ‫عێراق لەكاتێكدایە كە ئێستا پەیوەندی هەرێم‬ ‫و توركی���ا لەوپ���ەڕی بەهێزیی دای���ە‪ ،‬جاران‬ ‫توركی���ا وەك ش���ارەوانیەك مامەڵەی لەگەڵ‬ ‫هەرێ���م دەكرد‪ ،‬ئێس���تاش ئامادەی���ە ئااڵكەی‬ ‫لەكۆش���كی س���ەرۆكایەتی دابنێ���ت‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫بەشێك لەالیەنە سیاس���یەكانی كورد رەخنە‬ ‫لەو پرس���ە دەگ���رن‪ ،‬چونك���ە پێیانوایە پارتی‬ ‫رابەرایەت���ی بزووتن���ەوەی رزگاریخوازی���ی‬ ‫كوردی دەكات"‪.‬‬ ‫نەورۆڵی گوتیشی "بوونی سوپای توركیا‬ ‫لەعێراق لەپاڵ ئەو هەموو سوپا نێودەوڵەتیەی‬ ‫دیكەدا شتێكی نوێ نییە‪ ،‬سەربازی ئێرانیش‬ ‫چەندین ج���ار بەبێ هیچ مۆڵەتێك هاتوونەتە‬ ‫عێراق���ەوە و هی���چ الیەنێكی���ش ناڕەزای���ی‬ ‫دەرنەبڕیوە‪ ،‬هەربۆیە ئەو ناڕەزایەتیانە تەنها‬ ‫لەروانگەیەك���ی حزبی تەس���كەوەیە‪،‬‬ ‫نەك لێكدانەوەی ستراتیژی و‬ ‫نەتەوەیی"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪11‬‬


‫سياسەت‬

‫یەكگرتوو دەڵێت جواڵنەوەیەكی لەوجۆرە بوونی نییە‬

‫باڵی ئیساڵح یەكگرتوو‬ ‫بەرەو كوێ ئاڕاستە دەكات؟‬ ‫پێشەوا محەمەد‬

‫هەفتەی راب����ردوو‪ ،‬جواڵنەوەیەك بەناوی‬ ‫"باڵی ئیس��ڵ�اح"‪ ،‬بێ ئەوەی ناسنامەی خۆیان‬ ‫ئاش����كرا بكەن‪ ،‬لەناو یەكگرتووی ئیس��ل�امی‬ ‫كوردس����تانەوە خۆیان راگەیاند و تائێستاش‬ ‫جگەلە دەركردنی بەیاننامەی ژمارە یەكیان‪،‬‬ ‫ماڵەپەڕێك����ی ئەلیكترۆنیش����یان داناوە‪ .‬بەاڵم‬ ‫بەرپرسانی یەكگرتوو ئەو باڵە رەتدەكەنەوە‬ ‫و ئاشكرای دەكەن‪ ،‬ئەوە هەوڵی دەرەكیە بۆ‬ ‫درزخستنە ناو ریزەكانیان‪.‬‬ ‫لەبەیاننامەی ژمارەیەكی باڵی ئیس��ڵ�احدا‪،‬‬ ‫هات����ووە "باڵی ئیس��ل�اح نایەوێ‌ رێكخس����تن‬ ‫لەنێو رێكخس����تندا دروس����ت بكات و هەوڵی‬ ‫پەرتەوازی����ی ماڵی یەكگرتوو ب����دات‪ ،‬كە ئەو‬ ‫ماڵ����ە هەمووم����ان فرمێس����ك و خوێنمان بۆ‬ ‫رش����تووە و بەش����ەونخوونی ب����ەم رۆژگارە‬ ‫گەیشتووە"‪.‬‬ ‫هەروەك ئاماژە بەوەش دەكەن‪ ،‬دەستەی‬ ‫سیاسی باڵی ئیسالح وەكو بااڵترین ناوەندی‬ ‫وەرگرتنی بڕیاڕ و هەڵوێس����تە‪ ،‬كە لەچەندین‬ ‫براو خوشكی دەڤەرە جیاجیاكانی كوردستان‬ ‫و هەندەران پێكهاتووە‪ ،‬لەهەولێری پایتەخت‬ ‫جموجۆڵ����ی سیاس����ی و میدیای����ی ل����ەرۆژی‬ ‫(‪ )2015/12/6‬دەستی بەكارەكانی كردووە و‬ ‫خۆی راگەیاندووە‪.‬‬ ‫روونیش كراوەتەوە‪ ،‬رەخنەكانیان دوورن‬ ‫لەزمان����ی تەخوی����ن و تەكفیر و س����ڕینەوە و‬ ‫رەتكردنەوە‪ ،‬هەوڵەكانیان بۆ بەرزكردنەوەی‬ ‫ئاس����تی جەماوەری یەكگرتوو و بەرگرتن و‬ ‫وەاڵمدانەوەی هەموو هێرش و پەالماردانێكی‬ ‫سیاسی و حیزبییە بۆ سەر یەكگرتوو‪.‬‬ ‫ئ����ەو بەیاننامەی����ە‪ ،‬دەرب����ارەی پرس����ی‬ ‫چاكس����ازی لەت����ەواوی س����ێكتەرەكانی‬

‫‪ 12‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬

‫تایب����ەت بەناوخۆی یەكگرت����وو و دەرەوەی‬ ‫یەكگرت����ووش ل����ەكاری حكوم����ی و ئیداریدا‬ ‫هەڵوەس����تەی ك����ردووە و روونكردن����ەوەی‬ ‫لەبارەیانەوە داوە‪.‬‬ ‫هەرچی یەكگرتووی ئیسالمی كوردستانە‪،‬‬ ‫ئ����ەو باڵ����ە ب����ە نەب����وو لەقەڵ����ەم دەدات و‬ ‫رایدەگەیەنێت‪ ،‬یەكگرتووی ئیسالمی هەمیشە‬ ‫حیزبێكی ئیس��ڵ�احی بووە و لەو رووەشەوە‬ ‫پێش����ەنگی هەموو حیزبە كوردس����تانییەكانی‬ ‫گرتووە‪ ،‬بۆیە پێیانوایە لەئیساڵحدا یەكگرتوو‬ ‫باڵی ناوێت‪.‬‬ ‫"محەم����ەد ئەحم����ەد" ئەندام����ی مەكتەب����ی‬ ‫سیاس����یی یەكگرتووی ئیس��ل�امی‪ ،‬بەس����ڤیلی‬ ‫راگەیاند‪ ،‬یەكگرتووی ئیسالمی تا ئێستا هیچ‬ ‫رێكارێكی خراپی دەرب����ارەی دەنگی ناڕازی‬ ‫نەگرتۆتەب����ەر‪ ،‬تا هەركەس����ێك ن����اڕازی بوو‬ ‫خۆی بش����ارێتەوە و خۆی نەناس����ێنێت‪ .‬ئەو‬ ‫گوتی "بیس����تومانە گروپێكی وا هەن و لەژێر‬ ‫لێوەوە قس����ە دەك����ەن‪ ،‬لەكاتێك����دا داواكردنی‬ ‫چاكس����ازی و ئازایەت����ی بەئاش����كرایە‪ ،‬ن����ەك‬ ‫نهێن����ی‪ .‬لەن����او یەكگرت����وودا ناڕەزایەت����ی‬ ‫دەربڕین بەش����ێكە لەبەرنام����ە و ئامانجمان‪،‬‬ ‫ئەگ����ەر باڵێكی وا هەیە‪ ،‬دی����ارە خۆیان كارە‬ ‫هەڵەكەی خۆیان باشتر لەهەركەس دەزانن‪،‬‬ ‫بۆیە خۆیان دەرناخەن"‪.‬‬ ‫هەروەها گوتیش����ی "ب����ۆ ئێمەی یەكگرتوو‬ ‫س����ەرچاوەی ئەو قسە و بەیاننامانە دەزانین‬ ‫و پێ����ی نیگ����ەران نابین‪ ،‬ئ����ەوە هەوڵێكە وەك‬ ‫هەم����وو هەوڵەكان����ی تر بۆ درزخس����تنە ناو‬ ‫ریزەكانمان����ەوە‪ ،‬ب����ەاڵم ریزەكانی یەكگرتوو‬ ‫بە برای����ی و راس����تگۆیی دادپەروەیی پتەون‬ ‫و ئ����ەو جۆرە هەواڵنە لەدواج����اردا لەرزۆك‬ ‫دەمێننەوە"‪.‬‬ ‫لەناو یەكگرتووی ئیس��ل�امی كوردستاندا‪،‬‬

‫ناوبەن����او ناڕەزایی و گلەی����ی لەهەناوی ئەو‬ ‫حیزب����ەدا بەرز دەبێت����ەوە و چەند جارێكیش‬ ‫س����ەركردایەتی و كادرەكان����ی دەس����تیان‬ ‫لەكاركێش����اوەتەوە‪ ،‬بەتایبەت سەركردایەتی‬ ‫بادینانی ئەو حیزبە‪ ،‬كە بە باڵی ناڕازیی ئەو‬ ‫حیزبە دەناس����رێن‪ .‬لەم پرسەشدا‪ ،‬ئەگەرچی‬ ‫ئەوان رەتیدەكەنەوە باڵی ئیساڵح ئەوان بن‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوە ناش����ارنەوە یەكگرتوو پێویس����تی‬ ‫بەئیساڵحەوە پش����تگیریی هەر هەوڵێكی لەو‬ ‫شێوەیە دەكەن‪.‬‬ ‫"سەعید عەلی" س����ەركردایەتی یەكگرتوو‬ ‫لەبادین����ان‪ ،‬ئ����ەوەی بەس����ڤیل گوت‪ ،‬پێش����تر‬ ‫دەرب����ارەی پرس����ی چاكس����ازی و ئیس��ڵ�اح‬ ‫لەیەكگرت����وودا زۆر گوتراوە‪ .‬راش����ی وابوو‬ ‫یەكگرتوو پێویستی بەچاكسازییە وەك هەر‬ ‫حیزب و رێكخراوێكی تر‪ ،‬بەاڵم رەتیكردەوە‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬ئەندامێكی سەركردایەتی یەكگرتوو لە بادینان‪ :‬پێشتریش گوتومانە یەكگرتوو پێویستی بە چاكسازییە‪ ،‬بەاڵم هیچ زانیارییەكمان لەبارەی ئەم باڵەوە نیە‬

‫زانیاریان دەربارەی ئەو باڵە هەبێت‪.‬‬ ‫لەالیەكی تریش����ەوە‪ ،‬چاودێرانی سیاسیی‬ ‫ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن‪ ،‬یەكگرتووی ئیسالمی‬ ‫لەهەناوی����دا دووچ����اری ناڕەزای����ی ب����ووە و‬ ‫ئەوەش بەس����ەرەتایەك بۆ ش����ێواوی كاری‬ ‫رێكخستنی ئەو حیزبە دەبینن‪.‬‬ ‫"س����ەالم عەبدوڵ��ڵ�ا" ش����ارەزا لەب����واری‬ ‫ئیس��ل�امی سیاس����یی‪ ،‬ئ����ەوەی روونكردەوە‪،‬‬ ‫دەنگ����ی ناڕەزای����ی لەن����او یەكگرت����وودا ب����ۆ‬ ‫چاكس����ازی تازە نییە و لەماوەی چەند ساڵی‬ ‫راب����ردوودا بەچەندان جۆری جیاواز جیاواز‬ ‫دەركەوتووە‪.‬‬ ‫عەبدوڵاڵ گوتیشی "بەرپرسانی یەكگرتوو‬ ‫هەمیش����ە ویس����تویانە باڵ����ی ن����اڕازی لەن����او‬ ‫حیزبەكەیاندا وەك باڵێكی بچووك وێنا بكەن‪،‬‬ ‫دەیانەوێ����ت بڵێن ئ����ەوان كاریگەری����ان نییە‪،‬‬

‫بەاڵم لەبنەڕەت����دا وا نییە و ناڕازییەكانی ناو‬ ‫یەكگرت����وو زۆرن و ئەو دەنگ بەرزكردنەوە‬ ‫پچڕ پچڕانەش سەلمێنەری ئەوەن"‪.‬‬ ‫باس����ی ل����ەوەش ك����رد‪ ،‬لەن����او حی����زب و‬ ‫كاری سیاس����ییدا‪ ،‬بەتایبەت حیزبی ئیسالمی‬ ‫لێكت����رازان بەئاس����انی روون����ادات‪ ،‬ب����ەاڵم‬ ‫ئ����ەو ناڕەزایەتیان����ە س����ەرەتای ش����ێواوی‬ ‫رێكخستنەكانی ئەو حیزبە دەردەخات‪.‬‬ ‫یەكگرتووی ئیس��ل�امی كوردستان‪ ،‬ساڵی‬ ‫‪ 1994‬بوونی خۆی راگەیاند و لەو ساڵەشەوە‬ ‫وەك حیزبێك����ی ئیس��ل�امی میان����ەڕەو خۆی‬ ‫وێن����ا دەكات و لەدامودەزگاكانی حكومەت و‬ ‫پەرلەمان و پڕۆسەی هەڵبژاردندا بەشداری‬ ‫دەكات و لەگ����ەڵ هەریەك����ە لەپارت����ی و‬ ‫یەكێت����ی و گ����ۆڕان و كۆم����ەڵ‪ ،‬بەپێنج حیزبە‬ ‫سەرەكییەكەی كوردستان ناودەبرێن‪.‬‬

‫مەكتەب سیاسیەكی یەكگرتوو‪:‬‬

‫ئەگەر باڵێكی وا‬ ‫هەیە دیارە خۆیان كارە‬ ‫هەڵەكەی خۆیان باشتر‬ ‫لەهەركەس دەزانن بۆیە‬ ‫خۆیان دەرناخەن‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪13‬‬


‫سياسەت‬

‫جۆزە دادەنرێتەوە‬

‫كارەبای هەرێم ‪ 3‬ساڵ دەگەڕێتەوە دواوە!‬ ‫راوێژ كامەران‬

‫هەرچەندە كێش���ەی كارەبا ل���ە هەرێمی‬ ‫كوردس���تان وەك یەكێك لەس���ەرەتایترین‬ ‫پێداویس���تیەكانی هاواڵتی���ان ش���تێكی نوێ‬ ‫نیی���ە‪ ،‬ب���ەاڵم لەمس���اڵدا ك���ە حكومەت���ی‬ ‫هەرێ���م ل���ە قەیرانێك���ی دارایی س���ەختدایە‪،‬‬ ‫چارەس���ەركردنی كێش���ەكە هێن���دەی دیكە‬ ‫ق���ورس ب���ووە و یەكگرت���ووی ئیس�ل�امی‬ ‫كوردس���تانیش‪ ،‬ك���ە وەزارەتەك���ە بەڕێ���وە‬ ‫دەبات‪ ،‬خۆیان لە ئاس���ت كێش���ەكەدا بە بێ‬ ‫دەسەاڵت دەزانن‪.‬‬

‫‪ 14‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬

‫كەم���ی كارەبا لە نێ���و ماڵەكانی هەرێمی‬ ‫كوردس���تاندا ل���ە كاتێكدایە كە بۆ ئەمس���اڵ‬ ‫تائێس���تا تەنها یەك بەرمیل نەوت بەس���ەر‬ ‫ماڵەكاندا دابەشكراوە‪ ،‬كە بەشی پێداویستیان‬ ‫ناكات‪ ،‬هەر بۆیە كارەب���ا بۆ گەرمكردنەوە‬ ‫لەماڵەكانیاندا بەكار دەهێنن‪ ،‬بەاڵم لەئاست‬ ‫چارەس���ەری ئ���ەم دۆخەش���دا وەزارەت���ی‬ ‫كارەبا بێتوانای خۆیان راگەیاندووە‪.‬‬ ‫وەزارەت���ی كارەب���ای حكومەت���ی هەرێم‬ ‫قەیرانی دارایی بەهۆكارێكی س���ەرەكی بۆ‬ ‫دروستبونی كێش���ەی كارەبا دەگەڕێنێتەوە‬ ‫و بەپێی وت���ەی وتەبێ���ژی وەزارەتەكەش‪،‬‬

‫ئێس���تا هەرێم���ی كوردس���تان گەڕاوەتەوە‬ ‫ب���ۆ ‪ 3‬س���اڵ لەمەوپێش‪ ،‬یاس���ین حەس���ەن‬ ‫و تەبێ���ژی وەزارەتی كارەب���ای حكومەتی‬ ‫هەرێم بەسڤیلی گوت "سەرەكیترین هۆكار‬ ‫لەب���ەردەم چارەس���ەری كێش���ەی كارەبادا‬ ‫زۆر بەڕوون���ی قەیران���ی دارایی���ە‪ ،‬چونك���ە‬ ‫بەهۆی ئەم قەیرانەوە سەرجەم پرۆژەكانی‬ ‫وەزارەت���ی كارەب���ا راگی���راون و ماوەی ‪2‬‬ ‫س���اڵە هی���چ بودجەیەك���ی وەبەربهێنان بۆ‬ ‫وەزارەتەكە دابین نەكراوە‪ ،‬جگەلەوەی هەر‬ ‫بەهۆی ئەم قەیرانەوە نەتوانراوە گازوایل و‬ ‫گازی پێویست بۆ وێستگەكان دابینبكرێت‪،‬‬


‫سياسەت‬

‫هەر بۆیە سەرجەم پالنەكانی وەزارەتەكەش‬ ‫پەكیان كەوتووە و وەستێندراون"‪.‬‬ ‫لەئێستاش����دا پرۆژەی����ەك لەالی����ەن‬ ‫وەزارەت����ی كارەب����اوە پێش����نیار ك����راوە‬ ‫ب����ۆ دانان����ی جۆزەیەك����ی ‪ 20‬ئەمپێ����ری بۆ‬ ‫س����ەرجەم ماڵ����ەكان‪ ،‬كە ئ����ەم پرۆژەیەش‬ ‫بەوت����ەی وتەبێ����ژی وەزارەتەك����ە كارێكی‬ ‫ناچاریی����ە‪ ،‬چونكە بەگوت����ەی ئەو خەڵك لە‬ ‫نەبوون����ی نەوتدا كارەبا ب����ۆ گەرمكردنەوە‬ ‫بەكاردەهێنێت و بەهۆی ئەم قەیرانەشەوە‬ ‫حكومەت ناتوانێت رێژەی پێویس����ت دابین‬ ‫بكات‪ .‬یاس����ین حەس����ەن گوتیش����ی "دانانی‬ ‫ئەو جۆزەی����ە هەوڵێكە ب����ۆ كەمكردنەوەی‬ ‫ئ����ەو ل����ۆدە زۆرەی لەس����ەر وێس����تگەكان‬ ‫هەی����ە‪ ،‬هەرچەن����دە لەبەرامب����ەر ئەوەش����دا‬ ‫پێویستە حكومەت نەوتی سپی بۆ ماڵەكان‬ ‫دابی����ن بكات‪ ،‬بۆ ئ����ەوەی كارەب����ا تەنها بۆ‬ ‫رووناككردن����ەوە ب����ەكار بهێندرێ����ت‪ ،‬ئ����ەم‬ ‫پرۆژەی����ەش ب����ۆ ه����ەر س����ێ پارێزگاكەی‬ ‫هەرێم����ە‪ ،‬چونكە گ����ەر ئ����ەم كارە نەكەین‪،‬‬ ‫ئ����ەو ل����ۆدە زۆرە دەبێتە هۆی س����وتاندنی‬ ‫محاویل����ەكان و لەكات����ی سوتانیش����یدا ئێمە‬ ‫بەه����ۆی قەیران����ی دارایی����ەوە ناتوانی����ن‬ ‫محاویلەی دیكە دابین بكەینەوە"‪.‬‬ ‫هاوكات "شێركۆ جەودەت" پەرلەمانتاری‬ ‫یەكگرت����وی ئیس��ل�امی لەپەرلەمان����ی‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬بێتوان����ای وەزارەت����ی كارەبا‬ ‫ك����ە س����ەر بەپارتەكەیەت����ی دەردەبرێ����ت‬ ‫لەچارەس����ەری قەیرانەكەدا‪ ،‬ئەو بەس����ڤیلی‬ ‫گ����وت "وەزارەتی س����امانە سورش����تیەكان‬ ‫بەه����ۆی قەیران����ی دارایی����ەوە س����وتەمەنی‬ ‫پێویس����ت بۆ وێس����تگەكانی بەرهەمهێنانی‬ ‫كارەب����ا دابین ناكات‪ ،‬ه����ەر بۆیە وەزارەتی‬ ‫كارەب����اش توان����ای ئ����ەوەی نەب����وو ب����ڕی‬ ‫پێویس����تی كارەبا بەهاواڵتی����ان بدات‪ ،‬ئەمە‬ ‫جگەل����ە زی����اد لەپێویس����ت بەكارهێنان����ی‬ ‫كارەب����ا‪ ،‬ك����ە ئێس����تا پێش����نیارێك هەیە بۆ‬ ‫س����نورداركردنی بڕی بەكارهێنانی كارەبا‬ ‫بۆ ‪ 20‬ئەمپێر"‪.‬‬ ‫ش����ێركۆ ج����ەودەت لەب����ارەی ئ����ەو‬ ‫سنورداركردنەشەوە گوتی"لەهیچ واڵتێكدا‬ ‫كارەب����ا بەرەهایی نادرێت����ە بەكارهێنەران‪،‬‬ ‫چونكە هەرچەند كارەبا بەرهەم بێت‪ ،‬ئەگەر‬ ‫بەرەهای����ی ب����ەكاری بهێنێرێت و س����نوری‬ ‫نەبێ����ت كێش����ەكە ه����ەر ب����ەردەوام دەبێت‪،‬‬ ‫تاوەكو پلەكانی گەرما زیاتر دابەزن‪ ،‬پێدانی‬ ‫كارەب����ای نیش����تیمانی بەهاواڵتی����ان كەمتر‬ ‫دەبێتەوە‪ ،‬ئەگەر ئەو كێش����ەیە چارەس����ەر‬ ‫نەكرێت‪ ،‬هەر بۆیە ئەو سنورداركردنە لەم‬

‫قۆناغەدا كارێكی‬ ‫گرنگە"‪.‬‬ ‫ب�����ەاڵم ئ����ەوەی‬ ‫ل�����ەئ�����ێ�����س�����ت�����ادا‬ ‫لە جێبە جێكر د نی‬ ‫س���ن���وردارك���ردن���ی‬ ‫ب��ڕی بەكارهێنانی‬ ‫ك�������ارەب�������ادا بۆتە‬ ‫جێگەی باس ئەوەیە‪،‬‬ ‫ك���ە ئ����ەم پ���رۆژەی���ە‬ ‫ت��ەن��ه��ا لەپارێزگای‬ ‫بەگەرمی‬ ‫سلێمانیدا‬ ‫ب��اس لەجێبەجێكردنی‬ ‫دەك����رێ����ت‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگاكە‬ ‫تێبینی لەسەر ئەو پرسە‬ ‫هەیە‪ .‬بەگوتەی "رێكەوت‬ ‫زەكی" ئەندامی‌ لیژنەی‌‬ ‫لەئەنجومەنی‌‬ ‫وزە‬ ‫پارێزگای‌ سلێمانی‪‌،‬‬ ‫ئ�������ەوان تائێستا‬ ‫رەزامەندیان لەسەر‬ ‫جێبە جێكر د نی‬ ‫پ������������رۆژەك������������ە‬ ‫دەرن�����ەب�����ڕی�����ووە‪،‬‬ ‫رێ��������������ك��������������ەوت‬ ‫زەك������ی بەسڤیلی‬ ‫گ�������وت "ل������ەالی������ەن‬ ‫ب���ەڕێ���وب���ەرای���ەت���ی‬ ‫گ���ش���ت���ی ك����ارەب����ای‬ ‫سلێمانیەوە داوامان‬ ‫لێكراوە كە رەزامەندی‬ ‫لەسەر دانانی جۆزەی‬ ‫‪ 20‬ئ��ەم��پ��ێ��ری ب��ۆ مااڵن‬ ‫دەربببڕن‪ ،‬بەاڵم ئێمە لەسەر‬ ‫ئەو پرسە نەگەیشتونەتە هیچ‬ ‫ئەنجامێك‪ ،‬چونكە پرۆژەكە تائێستا‬ ‫تەنها لەپارێزگای سلێمانیە"‪.‬‬ ‫رێك���ەوت زەك���ی گوت���ی "گەر‬ ‫پرۆژەیەك���ی لەو ج���ۆرە جێبەجێ‬ ‫بكرێ���ت‪ ،‬ئ���ەوا دەبێ���ت لەهەم���وو‬ ‫هەرێمی كوردس���تاندا بێ���ت‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫زۆر لەئەندامان���ی ئەنجومەن���ی پارێزگا‬ ‫پێی���ان واب���ووە نابێت س���لێمانی بكرێتە‬ ‫تاقیگەی���ەك‪ ،‬چونك���ە ئ���ەم بڕی���ارە تەنها‬ ‫لەپارێزگای س���لێمانی باسی لێوەكراوە و‬ ‫هیچ هەنگاوێك لەهەولێر‌ و دهۆك بۆ ئەو‬ ‫مەبەس���تە نەنراوە‪ ،‬هەربۆی���ە تا ئەو كاتە‬ ‫پرسەكە بەهەڵپەسێردراوی ماوەتەوە"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪15‬‬


‫سياسەت‬

‫تەنیا پەیوەندییەكی یاسایی موجەڕەد مابوو‪ ،‬بەغدا خەریكە ئەویش ناهێڵێت‬

‫كەركوك لە بەغدا دووردەكەوێتەوە‬ ‫سەروەر خەلیل‬

‫یوس���ف‪ ،‬گەنجێكی دانیش���تووی كەركوكە و‬ ‫پیش���ەی پۆلیس���ە‪ ،‬ئەو بەنیگەرانییەوە دەیگوت‬ ‫"بڕین���ی مووچەكەمان كاریگ���ەری زۆر خراپی‬ ‫بەسەر ژیانمانەوە دەبێت‪ ،‬بەم بێكارییە زۆرەی‬ ‫هەیە ئەگەر مووچەكەش���مان نەدەنێ شیرازەی‬ ‫ژیانمان هەڵدەوەشێتەوە"‪.‬‬ ‫دوای چەند س���اڵێك لەناكۆكی و بێنەوبەردە‬ ‫لەس���ەر كۆمەڵێ���ك پرس���ی ئی���داری تایب���ەت‬ ‫بەپارێزگاكە‪ ،‬دواجار چەند رۆژێك بەر لەئێستا‬ ‫حكومەت���ی بەغ���دا لەڕێی وەزارەت���ی ناوخۆوە‬ ‫مووچەی كارمەندانی پۆلیسی كەركوكی بڕی‪،‬‬ ‫ئەمەش دوای ئەوە هات‪ ،‬كە پێش���تر بڕیارێكی‬ ‫ب���ۆ البردن���ی بەڕێوەب���ەری گش���تی پۆلیس���ی‬ ‫ش���ارەكە دەركردبوو‪ ،‬بەاڵم ئیدارەی كەركوك‬

‫‪ 16‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬

‫رەتیكردەوە پابەند بێت بەو بڕیارەوە‪.‬‬ ‫ئ���ەو ناكۆكییانەی نێوان بەغ���دا و كەركوك‬ ‫شتێكی نوێ نییە‪ ،‬بەڵكو لەدوای ساڵی ‪2005‬وە‬ ‫چەندین حاڵەتی لەو شێوەیە دووبارە بوونەتەوە‬ ‫و زۆربەی جارەكانیش لەس���ەر پرسی گۆڕینی‬ ‫بەرپرسە ئەمنییەكانی شار هەبووە‪.‬‬ ‫بەب���ڕوای "بوره���ان حاج���ی س���لێمان" ك���ە‬ ‫رۆژنامەنوس���ێكی ش���ارەكەیە‪ ،‬ئەو ناكۆكییانە‬ ‫ب���ۆ ش���ارێكی وەك كەرك���وك حەتم���ی و‬ ‫چاوەڕوانكراوە‪ ،‬چونكە بەوتەی ئەو "كەركوك‬ ‫ئ���ەو پارێ���زگا عێراقیی���ە نییە‪ ،‬ك���ە بەتەواوەتی‬ ‫بكەوێت���ە ژێ���ر دەس���تی حكومەت���ی بەغ���دا‪،‬‬ ‫ناوچەیەك���ی پەیوەس���تە بەم���اددەی ‪ 140‬و‬ ‫ناوچەیەكی كوردستانی دابڕێنراوە و حكومەتی‬ ‫عێراق���ی ب���ۆی نیی���ە بەش���ێوەیەكی تاكالیەنانە‬ ‫مامەڵ���ە لەگەڵ ش���ارەكە بكات و بەئاڕاس���تەی‬

‫تەعریبكردنەوەی كاربكات‪ ،‬بێگومان لەحاڵەتی‬ ‫وادا تووشی بەرەنگاربوونەوەی كەركوكییەكان‬ ‫دەبێتەوە"‪.‬‬ ‫ئەو رۆژنامەنوسە جەخت لەوەش دەكاتەوە‬ ‫ك���ە "ئەگەر حكومەت���ی ناوەندی ئ���ەم كارانەی‬ ‫ب���ۆ بچێتە س���ەر‪ ،‬بێگومان هەنگاوی دیكەش���ی‬ ‫ب���ەدوادا دێ���ت و كەرك���وك زیاتر وابەس���تەی‬ ‫ناوەند دەكاتەوە"‪.‬‬ ‫الی خۆی���ەوە "ئ���اوات محەم���ەد" ئەندام���ی‬ ‫ئەنجومەنی پارێ���زگای كەركوك‪ ،‬جەخت لەوە‬ ‫دەكات���ەوە‪ ،‬كە هۆكاری سیاس���ی لەپش���ت ئەو‬ ‫ناكۆكییان���ەوە هەن و دەڵێت "حكومەتی عێراقی‬ ‫نەیتوانی���وە م���اددەی ‪ 140‬جێبەج���ێ بكات‪ ،‬كە‬ ‫كەركوكی���ش جەوه���ەری ماددەكەی���ە‪ ،‬ئ���ەوە‬ ‫وایكردووە لەناوچەیەكی جێی ناكۆكی یاسایی‬ ‫و دەس���توورییەوە ببێتە جێی ناكۆكی سیاسی‪،‬‬


‫سياسەت‬

‫"ماوەیەكی زۆرە كەركوك‬ ‫لەپێشینەی ئەجێندای‬ ‫سەردانی شاندەكانی‬ ‫هەرێم بۆ بەغدا نیە"‬

‫بەتایبەت���ی كە حكومەتی عێراق هەوڵیداوە هەر‬ ‫ج���ارە و پێكهاتەیەك بەالی خۆیدا رابكێش���ێت‪،‬‬ ‫هەم���وو ئەوان���ە روونن‪ ،‬كە ئ���ەوان دەیانەوێت‬ ‫پرس���ی كەرك���وك بەئاڵ���ۆزی بمێنێت���ەوە‪ ،‬ئیتر‬ ‫جارێ���ك بەئی���دارە و جارێك پرس���ی ئەمنی و‬ ‫جارێكی تر بەبڕینی مووچە"‪.‬‬ ‫ئ���اوات ئ���ەوە ناش���ارێتەوە‪ ،‬ك���ە كەرك���وك‬ ‫لەبەغ���دا دوور كەوتۆتەوە و ئەوەی ش���ارەكە‬ ‫بەبەغداوە دەبەس���تێتەوە تەنه���ا پەیوەندییەكی‬ ‫یاس���اییە‪ ،‬جگە لەمووچ���ەی فەرمانبەران‪ ،‬هیچ‬ ‫خزمەتگوزاریی���ەك و پڕۆژەی���ەك لەكەرك���وك‬ ‫نیی���ە‪ ،‬تەنانەت لەرووی ئەمنیش���ەوە هاوكاری‬ ‫شارەكەی نەكردووە‪.‬‬ ‫بورهان بەپێویس���تی دەزانێت سەركردایەتی‬ ‫سیاس���ی و حكومەت���ی هەرێ���م و حیزب���ەكان‬ ‫پش���تگیری ئی���دارەی ش���ارەكە بك���ەن ب���ۆ‬ ‫بەردەوامب���وون لەو هەڵوێس���تەیان لەبەرامبەر‬ ‫پاوانخوازییەكان���ی بەغدا‪ ،‬ئەوش ناش���ارێتەوە‬ ‫"رەنگ���ە ئ���ەو ناكۆكییان���ە كاریگەری س���لبییان‬ ‫بەس���ەر بژێ���وی كەركوكییەكان���ەوە هەبێت‪ ،‬تا‬ ‫ئەڵتەرناتیڤێ���ك دەدۆزرێت���ەوە‪ ،‬ب���ەاڵم دەكرێت‬ ‫لەداهاتوویەك���ی نزیك���دا خۆش���گوزەرانی ب���ۆ‬ ‫خەڵك���ی ش���ارەكە دەس���تەبەر بكرێ���ت‪ ،‬ب���ەو‬ ‫مەرجەی بەشێوەیەكی شەفافانە مامەڵە لەگەڵ‬ ‫داهاتی شارەكەدا بكرێت"‪.‬‬ ‫زۆر لەچاودێ���ران پێیانوای���ە هەرێم���ی‬ ‫كوردستان نەیتوانیوە لەبەرامبەر دژایەتییەكانی‬

‫بەغدا بۆ ش���ارەكە‪ ،‬هەنگاوی چڕ و خێرا بنێت‪،‬‬ ‫ب���ۆ ئەوەی كەرك���وك و كەركوكییەكان بگرێتە‬ ‫خۆی‪.‬‬ ‫ئەندامەكەی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك‪،‬‬ ‫جەخ���ت لەو بۆچوونە دەكاتەوە و ئاماژە بەوە‬ ‫دەدات كە "هەرێمی كوردس���تان پابەندییەكانی‬ ‫خۆی بەرامبەر بەكەركوك جێبەجێ نەكردووە‪،‬‬ ‫تۆ ش���ارێكت هەیە دەبێت هەوڵ���ی بۆ بدەیت و‬ ‫خۆت بەخاوەنی بزانی���ت‪ ،‬ئێمە گلەیی ئەوەمان‬ ‫هەیە‪ ،‬كە حكوم���ەت و پەرلەمانی هەرێم وەكو‬ ‫پێویست بایەخیان بەكەركوك نەداوە"‪.‬‬ ‫ئەگەرچ���ی بەش���ێك لەهاواڵتیان مەترس���ی‬ ‫ئەوەی���ان هەی���ە لەنێ���وان هەولێ���ر و بەغ���دا‬ ‫كەركوك كوردس���تانییەتی خۆی لەدەس���تبدات‬ ‫و بكرێت���ە هەرێمێكی س���ەربەخۆ‪ ،‬بەاڵم ئاوات‬ ‫ئ���ەوە بەدوور دەزانێ���ت‪ ،‬چونكە بەوتەی خۆی‬ ‫"تائێس���تا ئیرادەیەكی سیاس���ی بەو ئاڕاستەیە‬ ‫نییە و كردنە هەرێمیش پرۆس���ەیەكی ئاس���ان‬ ‫نیی���ە و م���اددەی ‪140‬ی رێگرە لەب���ەردەم ئەو‬ ‫بابەت���ە‪ ،‬جگەلەوەش س���ەركردایەتی سیاس���ی‬ ‫ك���ورد كۆدەنگ نییە لەس���ەر ئ���ەوە و بەغداش‬ ‫دژایەتی خۆی بۆ هەنگاوێكی وا دەربڕیوە"‪.‬‬ ‫وەك هەن���گاوی یەكەم‪ ،‬بورهان بەگونجاوی‬ ‫دەزانێ���ت س���وود لەیاس���ای پارێ���زگاكان‬ ‫وەربگیرێ���ت و پەیوەندییەكان���ی كەرك���وك‬ ‫لەگ���ەڵ چەن���د وەزارەتێكی بەغ���دا نەمێنن‪ ،‬كە‬ ‫پێویست ناكات بەڕێوەبەرایەتییان لەشارەكەدا‬ ‫هەبێت‪ .‬هەن���گاوی دووەمیش بەهێزكردنی ئەو‬ ‫دیفاكتۆیەی���ە‪ ،‬ك���ە لەكەرك���وك و دەوروبەری‬ ‫خوڵق���اوە‪ ،‬ئ���ەو دوو هەن���گاوەش گەڕان���ەوەی‬ ‫كەرك���وك بۆ س���ەر هەرێم و دابڕین���ی لەبەغدا‬ ‫مسۆگەر دەكەن‪.‬‬ ‫ئ���ەو رۆژنامەنوس���ە نیگەران���ە لەچۆنێت���ی‬ ‫مامەڵ���ەی حكومەت���ی هەرێ���م لەگ���ەڵ پرس���ی‬ ‫كەرك���وك و دەڵێت "ئەوەن���دەی ئێمە ئاگادارین‬ ‫دانیش���تنەكانی لەگەڵ بەغ���دا تەنها بۆ بودجە و‬ ‫نەوتە و ماوەیەكی زۆرە كەركوك لەپێش���ینەی‬ ‫ئەجێندای وەفدەكانی حكومەتی هەرێم نییە كە‬ ‫دەچ���ن بۆ بەغدا"‪ .‬دەش���ڵێت "بەغدا كەمووچەی‬ ‫فەرمانبەران���ی ش���ارەكە دەبڕێ���ت‪ ،‬ئۆفەرێ���ك‬ ‫دەخات���ە ب���ەردەم كەركوكیی���ەكان و دەیانخاتە‬

‫ب���ەردەم ئەگ���ەری ئ���ەوەی زیات���ر لێ���ی دوور‬ ‫بكەونەوە و پەیوەندی نێوان كەركوك و ناوەند‬ ‫لەپچڕان نزیك دەكاتەوە"‪.‬‬ ‫ئاوات جەخت لەوە دەكاتەوە "عێراق ئێس���تا‬ ‫بەشێك لەمەنزومەی ش���یعە و ئێران و ئاسان‬ ‫نیی���ە ئ���ەو س���ەرچاوە نەوتیی���ە و ئ���ەو ناوچە‬ ‫فراوانە كە نزیك���ەی ‪ 9700‬كیلۆمەترە‪ ،‬بیخەیتە‬ ‫سەر هەرێم‪ ،‬ئەوە پڕۆسەیەكی ئاسان نییە"‪.‬‬ ‫ئ���ەم قس���انە لەكاتێكدان‪ ،‬ك���ە لەچەند رۆژی‬ ‫راب���ردوودا جۆرێ���ك لەیەكدەنگ���ی لەنێ���وان‬ ‫پێكهاتەكان���ی كەركوك دروس���ت ب���وو بوو دژ‬ ‫بەهەوڵەكان���ی بەغ���دا بەرامب���ەر بەش���ارەكە‪،‬‬ ‫دوو رۆژی���ش بەر لەكوش���تنی لەالی���ەن چەند‬ ‫چەكدارێكەوە‪ ،‬محەمەد خەلیل جبوری‪ ،‬سەرۆكی‬ ‫پێش���ووی كوتل���ەی عەرەب���ی لەئەنجومەن���ی‬ ‫پارێ���زگا لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی هاوبەش‬ ‫لەگ���ەڵ هەر یەكە لەرێبوار تاڵەبانی س���ەرۆكی‬ ‫ئەنجومەن و محەمەد كەمال س���ەرۆكی لیستی‬ ‫برایەت���ی لەئەنجومەنك���ە‪ ،‬جەختی���ان لەس���ەر‬ ‫رەتكردن���ەوەی هەوڵەكان���ی بەغ���دا ب���ۆ بڕینی‬ ‫مووچەی پۆلیسی شارەكە كردەوە‪ ،‬بەاڵم دوو‬ ‫رۆژ دواتر لەگەڕەكی تس���عینی ش���ارەكە تەقە‬ ‫لەجبوری و هاوس���ەرەكەی كراو هەردووكیان‬ ‫گیانیان لەدەستدا‪.‬‬ ‫ئ���اوات دەڵێ���ت "ه���ەر كاتێ���ك كۆدەنگ���ی و‬ ‫هاوس���ۆزی سیاس���ی لەنێ���وان پێكهات���ەكان‬ ‫هەبووبێ���ت ئاژاوەیەك دروس���تكراوە‪ ،‬محەمەد‬ ‫جبوری و پێش���تریش عەبدوڵاڵ س���امی لەگەڵ‬ ‫ئێمە كاریان كردووە‪ ،‬راستە خاوەنی هەڵوێستی‬ ‫خۆیان ب���وون‪ ،‬ب���ەاڵم بڕوای���ان بەپێكەوەژیان‬ ‫هەبووە‪ ،‬بۆیە لەالی���ەن ناحەزانێكەوە كراونەتە‬ ‫ئامان���ج‪ ،‬ك���ە دەیانەوێت ئاس���ایش و پەیوەندی‬ ‫نێوان پێكهاتەكان بشێوێنن"‪.‬‬ ‫بوره���ان‪ ،‬ئام���اژە ب���ەوەش دەكات‪ ،‬ئ���ەو‬ ‫قسانەی لەبارەی كردنی كەركوك بەهەرێمێكی‬ ‫س���ەربەخۆ كاردانەوەی���ە بەرامب���ەر مامەڵ���ەی‬ ‫هەرێم لەگەڵ ش���ارەكە‪" ،‬ئەگەرن���ا تاك بەتاكی‬ ‫ك���وردی كەرك���وك‪ ،‬چ بەئی���دارەی ش���ار بێ���ت‬ ‫یاخود بەخەڵكەكەی‪ ،‬بڕوایان بەكوردستانییەتی‬ ‫شارەكە هەیە و لەسەر ئەو بنەمایەش مامەڵەی‬ ‫لەگەڵ دەكرێت‪ ،‬ئەوەی هەیە ئەوەیە كە ئیدارەی‬ ‫كەرك���وك هەن���گاوی نا بۆ دوور خس���تنەوەی‬ ‫كەرك���وك لەناوەن���د‪ ،‬ت���ۆ لەقۆناغ���ی یەك���ەم‬ ‫لەدەس���تی ئ���ەوان دەریبهێنە و دەس���ەاڵتەكانی‬ ‫خ���ۆت بەكاربهێن���ە‪ ،‬دواتر ئی���دارەی كەركوك‬ ‫دەتوانێ���ت بەتایبەتمەندێت���ی خ���ۆی بگەڕێتەوە‬ ‫س���ەر كوردس���تان‪ .‬گەڕان���ەوەی كەركوكی���ش‬ ‫بەدروش���م و قس���ە زل ناكرێت‪ ،‬بەڵكو بەكردار‬ ‫دەكرێت"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪17‬‬


‫سياسەت‬

‫سیاسەتی کوردی‬ ‫تراژیدیا و حەماسەت‬

‫ناسر مورادى‬

‫داعش لە ئێستادا‬ ‫ئەژنۆکانی عێراقی‬ ‫بەسااڵچووی شکاندووە‬ ‫و هەیمەنە و شکۆی‬ ‫خستۆتە ژێر پرسيارەوە‬ ‫‪ 18‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬

‫گۆڕانکاریەکانی دەیەی کۆتایی سەدەی‬ ‫بیستەم تان و پۆی سیاسەتی نیودەوڵەتی‬ ‫و پێکهات����ەی سیاس����ەتی نێوەدەوڵەت����ی‬ ‫لەبەری����ەک هەڵوەش����اندەوە‪ ،‬سیس����تەمی‬ ‫نێوەدەوڵەتی دوو جەمسەری لەئەدەبیاتی‬ ‫سیاس����ی نێودەوڵەت����ی هەڵگی����را و چەمک‬ ‫و رەوایەت����ە گ����ەورەکان وەک می����رات‬ ‫چوون����ە ناو دەقە تی����ۆری و ئەکادیمیەکان‪.‬‬ ‫ت����ا پێ����ش ئ����ەو قۆناغ����ە‪ ،‬بەپێ����ی گوت����اری‬ ‫دەوڵەتس����االری‪ ،‬ئەکت����ەرە خۆجێێی����ەکان‪،‬‬ ‫لەوانە بزووتنەوە ئازادیبەخشەکان خۆیان‬ ‫و پرس����ەکانیان کەوتبوون����ە پەراوی����زی‬ ‫دەق����ە گ����ەورەکان و ملمالنێ����ی س����ەربازی‬ ‫و ئایدیۆل����ۆژی زلهێزەکانەوە‪ ،‬کە لەس����ەر‬ ‫هێڵ����ی دوو جەمس����ەری س����ۆڤییەت و‬ ‫ئەمریکا س����اغ بووبۆوە‪ .‬هاوکات لە ەڵ ئەم‬ ‫گٶڕانگاریان����ە‪ ،‬سیاس����ەتی پاوانخوازانەی‬ ‫عێراق����ی ژێر دەس����ەاڵتی بەع����س و دواتر‬ ‫گۆڕانکاریەکانی سااڵنی سەرەتای سەدەی‬ ‫‪ ،٢١‬بەتایب����ەت هێرش����ی ئەمریکا بۆ س����ەر‬ ‫ئەفغانس����تان و عێ����راق‪ ،‬چڕبوون����ەوەی‬ ‫ملمالن����ێ و رکەبەرایەت����ی ناوچەی����ی و‬ ‫گ����ەڕان ب����ەدوای هەژموون����ی ناوچەی����ی‬ ‫لەپانتايی تازە ئەزموونکراوی نێودەوڵەتی‪،‬‬ ‫قووڵتربوونەوەی کێشە و ناکۆکی فیرقەیی‪،‬‬ ‫مەزهەب����ی و شوناس����خوازی لەناوچەک����ە‬ ‫بەتایبەت����ی لەهاوکێش����ەی شیعە‪-‬س����وننە‪،‬‬ ‫سەرهەڵدانی بەهاری عەرەبی‪ ،‬بەدواداهاتنی‬

‫ناسەقامگیری سیاس����ی لەژینگەی سیاسی‬ ‫واڵت����ان و لەهەموو گرنگتر س����ەرهەڵدانی‬ ‫نوسخەیەکی نوێ لەرادیکاڵیزمی ئیسالمی‬ ‫بەناوی داعش‪ ،‬کە هەڵوەدا و سەوداسەری‬ ‫دامەرزاندن����ەوەی خەالفەت����ە‪ ،‬رۆژهەاڵت����ی‬ ‫ناوەڕاستیان خستە ژێر کاریگەرییەوە‪.‬‬ ‫ب����ە پێ����ی تی����ۆری ش����ەڕ و گ����ۆڕان‪،‬‬ ‫توندوتیژی و ش����ەڕی ناوخۆی����ی لەواڵتان‬ ‫قۆناغ����ی نوێ����ی قەی����ران و ئاڵۆزیەکان����ی‬ ‫رۆژهەاڵت����ی ناوەڕاس����ت‪ ،‬ه����اوکات لەگەڵ‬ ‫ئەوەی کۆمەڵێک مەترس����ی و هەڕەش����ەی‬ ‫بەدواوەی����ە‪ ،‬هەڵگ����ری کۆمەڵێ����ک دەرفەت‬ ‫و جۆرێ����ک لەکرانەویە ب����ەرووی ئەکتەرە‬ ‫سیاسیەکاندا‪ .‬لەدەوڵەتانەوە بگرە تا دەگاتە‬ ‫ئەکتەرە خۆجێی و ناوچەییەکان‪ .‬لێرەوەیە‬ ‫کە فاکتەری کوردی بەتایبەتی کە هەرێمی‬ ‫کوردس����تان لەهەیمەنەی ئەکت����ەرە نیمچە‬ ‫فەرمییەکەی هات����ە کایەوە‪ .‬لێرەوە بوو کە‬ ‫هەرێمی کوردستان هاوکات لەگەڵ ئەوەى‬ ‫دەست و پەنجەی لەگەڵ هەڕەشەکان نەرم‬ ‫دەک����رد‪ ،‬لەالیەکی دیکەوە ب����ووە ئەکتەر و‬ ‫رۆڵگێڕێکی س����ەرەکی گۆڕەپانى سیاس����ی‬ ‫عێراق‪ ،‬ناوچەکە و تەنانەت لەس����ەر ئاستی‬ ‫جیهان����دا ل����ەو رووەوە ک����ە بەنوێنەرایەتی‬ ‫جیهانی ئازاد ش����ەڕی داعش����ی بەڕێوەبرد‪.‬‬ ‫لەم گۆڕانکاریانەدا تراژیدیا و حەماس����ەت‬ ‫هاوکات و هاوشان بوون‪.‬‬ ‫عێراق����ی دوێن����ی‪ ،‬عێراق����ی ئەم����ڕۆ‪ ،‬کێ‬


‫سياسەت‬

‫تانوپۆکەی هەڵدەوەشێنێتەوە؟‬ ‫ه����ەر ل����ەو س����ەردەمانەوە کە ش����ەریف‬ ‫حوس����ێن مەکی (والی مەکە بەنوێنەرایەتی‬ ‫لەنامەگۆڕین����ەوە‬ ‫عوس����مانیەکان)‬ ‫ژێربەژیرەکانی لەگ����ەڵ هێنری ماکماهۆن‪،‬‬ ‫حاکمی بەریتانی میسر و سودان‪ ،‬خولیای‬ ‫دامەزراندنى خەالفەتی ئیسالمی سوننەیان‬ ‫لەقەڵەم����ڕەوی "عەرەبس����تانی گ����ەورە و‬ ‫یەکپارچە" لەسەردا بوو‪ ،‬دیار بوو تێکڕای‬ ‫گەالن����ی غەی����رە ع����ەرەب ل����ەم ناوچەيەدا‬ ‫خاوەنی هیچ پێگەیەکی ياس����ايى و سیاسی‬ ‫نەب����وون‪ .‬لەوەت����اى عێراق����ی ن����وێ بنی����ات‬ ‫ن����راوە‪ ،‬رووی ئارام����ی بەخ����ۆوە نەبینیوە‪،‬‬ ‫لەروانگەیەک����ەوە ریش����ەی ک����ۆی قەیران����ە‬ ‫ناوخۆییەکان����ی ئەم واڵت����ە دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫پرس����ی ک����ورد و پێکهات����ەی فرەیی قەومی‬ ‫و مەزهەب����ی ئ����ەم واڵت����ە‪ ،‬ک����ە تائێس����تاش‬ ‫نەیتوانی����وە رێرەوی سروش����تی دەوڵەت‪-‬‬ ‫نەتەوە بپێوێ‪.‬‬ ‫ه����ەر ئ����ەو بیرۆکەی����ە ک����ە هەیمەن����ە و‬ ‫ش����کۆی عێراقی گەنجی لەس����ەر هەڵچنرا‪،‬‬ ‫لەئێستادا ئەژنۆکانی عێراقی بەسااڵچووی‬ ‫ش����کاندووە‪ :‬خەالفەت����ی ئیس��ل�امی داعش‪.‬‬ ‫هاتنی داعش س����ەروەری و هەیمەنەی ئەم‬ ‫واڵت����ەی بردە ژێر پرس����یار‪ .‬فاکتی کوردی‬ ‫لەعێ����راق ک����ە مێ����ژوو و رابردوویەکی پڕ‬ ‫لەس����ەروەری و خەبات ل����ە پێناو رزگاری‬ ‫هەی����ە‪ ،‬ه����ەر ئ����ەو بزووتن����ەوەی ک����ە دوو‬ ‫س����اڵ دوای باڵوبوون����ەوەی نافەرمیان����ەی‬ ‫رێکەوتننامەی س����ایکس‪-‬پیکۆ و دوو ساڵ‬ ‫پی����ش لەدامەزران����ی عێراقی نوێ دەس����تی‬ ‫پێک����رد‪ ،‬ئێس����تا میراتەک����ەی ب����ۆ حکومەتی‬ ‫هەرێمی کوردس����تان ماوەتەوە‪ .‬لەدڵی ئەم‬ ‫ئاڵ����ۆزی و قەیرانە ناوخۆیی و ناوچەییەدا‪،‬‬ ‫س����ەرکردایەتی حکومەت����ی هەرێم����ی‬ ‫کوردس����تان ه����اوکات بی����ری لەقۆناغ����ی‬ ‫رزگاری و ئ����ازادی کردۆت����ەوە‪ .‬ملن����ەدان‬ ‫بەكێشە ناوخۆیی و دەرەکیەکان‪ ،‬کە دەکرێ‬ ‫بوت����رێ ت����ا رادەیەک����ی زۆر رەهەندیێک����ی‬ ‫"دەس����تکرد"یان هەی����ە و بەدەس����تی دی����ار‬ ‫و نادی����اری دوژم����ن و دۆس����تەکانی‬ ‫نەخش����ێندراوە‪ ،‬دەرەنجام����ی خوێندنەوەی‬ ‫س����تراتيژیى ب����ۆ رەوت����ی گۆڕانکاری����ەکان‬ ‫و رەچاوکردن����ی دوو فاکت����ەری گرنگ����ى‬ ‫گەمەی سیاس����ى ب����ووە‪ :‬دووربینی و واقع‬ ‫بینی‪ .‬ئەمش وايکردووە کە س����ەرکردایەتی‬ ‫حکومەت����ی هەرێم����ی کوردس����تان الیەن و‬ ‫رەهەندێک����ی س����تراتیژیى بدات����ە قۆن����اغ و‬ ‫دوارۆژی "دەوڵەتمەداری"‪ .‬قەیران و رەوتی‬

‫گۆڕانکاریەکان لەرابردوودا هاوکات لەگەڵ‬ ‫ئ����ەوەی بۆ ک����ورد "تراژیدى" ب����ووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دوورە دیمەنی"حەماسەت و دەستکەوت"ى‬ ‫وێناکردووە‪ .‬ئەنفال‪ ،‬هەڵەبجە‪ ،‬کۆمەڵکوژی‪،‬‬ ‫شنگاڵ و‪...‬هتد‪ ،‬ئەو تراژیدیانەن کە دەکرێ‬ ‫لەژێر مەفهوومی جينۆس����ايد کۆبکرێنەوە‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم نێونەتەوەییبوون����ی پرس����ی ک����ورد‪،‬‬ ‫گرتن����ەوەی ناوچە ناکۆکەکان‪ ،‬پش����تیوانی‬ ‫دیپلۆماس����ی نێودەوڵەتی‪ ،‬دەستراگەیش����تن‬ ‫بەچەکوچۆڵ‪ ،‬بوونی پێشمەرگە بە هێزێکی‬ ‫ئازادیبەخ����ش‪ ،‬پێکهێنان����ی هاوپەیوەندی و‬ ‫یەکگرتووی نەتەوەیی ‪ ،‬دەس����تەبەرکردنی‬ ‫ش����ەقامی کوردی لەئاس����تی کوردس����تانی‬ ‫دابەش����کراو‪ ،‬بوون بەئەکتەرێکی ناوچەیی‪،‬‬ ‫کران����ەوەی ش����ەقامی دیپلۆماس����ی جیهانی‬ ‫بەرووی سیاسەتی کوردی‪ ،‬خستنەڕووى‬ ‫ئەزموونێک����ی ديموکراتیک و رەچاوکردنی‬

‫گرتنەوەی ناوچە‬ ‫ناکۆکەکان و پشتیوانی‬ ‫دیپلۆماسی نێودەوڵەتی‬ ‫و دەستراگەیشتن‬ ‫بەچەکوچۆڵ و بوونی‬ ‫پێشمەرگە بەهێزێکی‬ ‫ئازادیبەخش کۆمەڵێک‬ ‫دەستکەوتی سیاسی و‬ ‫مەعنەوین بۆ بنیاتنانی‬ ‫قۆناغێکی گەشتر‬ ‫بەهاکان����ی دیموکراس����ی و ئ����ازادی و‪...‬‬ ‫کۆمەڵێ����ک حەماس����ەت و دەس����تکەوتی‬ ‫سیاسی و مەعنەوین‪ ،‬کە دەکرێ لەرێرەوی‬ ‫سیاس����ەتی کوردی‪ ،‬بۆ بنیاتنانی قۆناغێکی‬ ‫گەشتر کەڵکی لێوەربگیرێ‪.‬‬ ‫سیاسەتی کوردی و ئيدارەدانى قەیران‬ ‫دەرک و تێگەیشتنی واقعبینانە لەقەیران‪،‬‬ ‫لێکدان����ەوە و هەڵس����ەنگاندن‪ ،‬دەرەج����ەی‬ ‫هەڕەش����ە و دەرفەتەکان‪ ،‬داڕش����تنی پالن‪،‬‬ ‫داهێن����ان‪ ،‬رێگاچ����ارەکان‪ ،‬هەڵس����ەنگاندنی‬ ‫واقع����ی سیاس����ی بەش����ێوەی مەیدان����ی‪،‬‬ ‫پەروەردەی سیاسی و بایەخدان بەمۆڕاڵی‬ ‫سیاس����ی و کاراکت����ەری نەتەوەیی و‪...‬هتد‪،‬‬

‫یارمەتیدەرن بۆ واڵمدانەوە بە قەیرانەکان‪.‬‬ ‫لەئێس����تادا حکومەتی هەرێمی کوردس����تان‬ ‫س����ەرباری ئ����ەوەى قەوارەیەکی سیاس����ی‬ ‫بەت����ەواو س����ەربەخۆی نیی����ە‪ ،‬توانیویەت����ی‬ ‫دەوری خۆی بگێڕێ و لەپانتايی دیپلۆماسی‬ ‫ناوچەی����ی و جیهان����ی‪ ،‬بەه����ۆی دوو فاکتی‬ ‫ئاوەزمەن����دی و پراگماتیس����تی‪ ،‬رێ����رەوی‬ ‫سیاس����ی و نیش����تمانی خ����ۆی لەهەیمەنەی‬ ‫"دەوڵەت‪-‬نەتەوە" بدۆزێتەوە‪.‬‬ ‫لەئێستادا کە زیاتر لە ‪ ١٠٠‬ساڵ لەتەمەنی‬ ‫سیس����تەمی هەڵێنج����راوی رێکەوتننام����ەی‬ ‫س����ایکس‪-‬پیکۆ تێدەپ����ەرێ و بۆچوونێک����ی‬ ‫گشتیی ش����ارەزایان و سیاسیەکانی جیهان‬ ‫ب����اس لەگۆڕین����ی س����نوورە سیاس����یەکانی‬ ‫دەک����ەن‪ ،‬عێراقی بەس����ااڵچوو گەیش����تۆتە‬ ‫گۆڕانێکی مێژوویی و هەروەک مەس����عود‬ ‫بارزان����ی‪ ،‬س����ەرۆکی هەرێمی کوردس����تان‬ ‫رایگەیاندووە‪ ،‬دەبێ لەمەوداوە باس لەدوو‬ ‫قۆن����اغ بکرێ‪ ،‬قۆناغی پێش و پاش کەوتنی‬ ‫موس����ڵ‪ .‬لەئێس����تادا کە گرتنەوەی موس����ڵ‬ ‫کەوتۆت����ە رۆژەڤ����ەوە‪ ،‬ئەگ����ەر وێن����ای ئەم‬ ‫قۆناغە بکەین‪ ،‬خوێندنەوەی سەرکردایەتی‬ ‫کورد و تێگەیشتنی لەواقعەکانی سیاسەتی‬ ‫ئەم����ڕۆی عێ����راق و ناوچەکە خ����ۆی نزیک‬ ‫دەکاتەوە‪ .‬لەپێشوازی و خۆئامادەکردن بۆ‬ ‫ئ����ەم قۆناغە دایە‪ ،‬كە ترافیکی دیپلۆماس����ی‬ ‫هەولیر لەگەڵ رۆژئاوا بەمانا گش����تیەکەی‬ ‫قەتیس نەما و دیپلۆماسی کوردی‪ ،‬دەرگای‬ ‫دیپلۆماس����ی دنیای عەرەبی‪ ،‬لەس����ەرووی‬ ‫هەموویانەوە س����عودیەی ب����ەرووی خۆیدا‬ ‫ک����ردەوە‪ .‬لێرەوەیە کە کورد‪ ،‬ش����ەرعیەتی‬ ‫پێگ����ەی سیاس����ی و رۆڵ����ى ئەکتی����ڤ و‬ ‫یەکالک����ەرەوەی خ����ۆی س����ەلماندوە‪ .‬ل����ەم‬ ‫هەلومەرجەدا کە پێیدا تێدەپەڕین‪ ،‬س����ەنگی‬ ‫ک����ورد لەس����ەر ئاس����تی عێ����راق و ناوچ����ە‬ ‫قورسایی دەکات‪.‬‬ ‫هەم����وو ئام����اژەکان و جموجۆڵ����ە کان‬ ‫پێمان دەڵێ����ن گٶڕانی بنەرەت����ی بەڕێوەیە‪.‬‬ ‫هاوکێش����ەکان‪ ،‬س����یمای هاوپەیمان����ی و‬ ‫پۆلێنبەن����دى هێ����زەکان رووی لەگۆڕان����ە‪.‬‬ ‫گریمان����ە دەک����رێ عێراقی بەس����ااڵچو توێ‬ ‫ت����وێ بکرێتەوە و س����ەرلەنوێ نەخش����ەی‬ ‫سیاسی عێراق دابرێژرێتەوە‪ .‬مەفهوومیکی‬ ‫دیکەی ئەم گۆڕانکاریە زۆر ش����اراوە نییە‪،‬‬ ‫لەئەگ����ەری ه����ەر گۆڕانێکی سیاس����ی‪ ،‬تان‬ ‫و پ����ۆی ئەم واڵتە لەس����ەر دەس����تی کورد‬ ‫و بەدەس����تی ک����ورد تاڵکێش دەک����رێ‪ .‬بەم‬ ‫پێیەوە ئومید دەکرێ کورد لەباش����وورەوە‬ ‫بەرەو "کوردستان "هەنگاو بنێ‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪19‬‬


‫سياسەت‬

‫كێشەی نێوان كۆمپانیای داناغاز و‬ ‫حكومەتی هەرێم گەورەتر دەبێت‬ ‫بەپێی راگەیەنراوی كۆمپانیای داناغاز‪ ،‬ماوەی قەرەبووكردنەوەیان تەنیا ‪ 15‬رۆژی ماوە‬ ‫بیالل سەعید‬ ‫كۆمپانیای دانا غازی ئیماراتی لەماوەی دوو‬ ‫هەفتەی رابردوودا لەرێگەی دوو راگەیەنراوە كە‬ ‫لەسەر پێگەی بازاڕی ئەبوزەبی باڵویكردۆتەوە‪،‬‬ ‫ئام����اژەی بەوە كردووە‪ ،‬كە دادگایەك لە لەندەن‬ ‫لەبەرژەوەن����دی ئ����ەوان بڕیاری����داوە‪ .‬هەرچ����ی‬ ‫وەزارەتی س����امانە سرووش����تییەكانە لەرێگەی‬ ‫راگەیێندراوەكانی وەاڵم����ی دانا غازی دەداتەوە‬ ‫و ئەو هەوااڵنە رەتدەكاتەوە كە داناغاز كەیسی‬ ‫لە دادگای بەریتانیا بردووەتەوە‪.‬‬ ‫كۆمپانی����ای داناغاز لە بەیاننامەیەكدا كە ‪-29‬‬ ‫‪ 2015-11‬ب����ۆ بۆرس����ەی ئەبوزەبی ن����اردووە‪،‬‬ ‫رایگەیان����دووە "دادگای����ەك ل����ە لەن����دەن بڕیاری‬ ‫كۆتایی لەسەر كێشەی نێوان كۆمپانیاكە لەگەڵ‬ ‫حكومەت����ی هەرێم����ی كوردس����تان داوە‪ ،‬ك����ە بۆ‬ ‫ماوەی شەش ساڵە بەردەوامە‪ .‬دادگاكە بڕیاری‬ ‫داوە حكومەت����ی هەرێم����ی كوردس����تان دەبێ����ت‬ ‫لەماوەی ‪ 28‬رۆژدا بڕی ‪ 1.98‬ملیار دۆالر بداتە‬ ‫كۆنسێرتیۆمی داناغاز"‪.‬‬ ‫كۆمپانی����ای دانەغ����ازی ئیمارات����ی ك����ە لەگەڵ‬ ‫ه����ەردوو كۆمپانی����ای‌ كریس����ێنت پترۆلی����ۆم و‬ ‫پیەڕل پترۆلیۆ ‌م هاوبەش����ە لە (كنسۆرشم)ێكدا‌‪،‬‬ ‫لە‌ئۆكتۆبەری س����اڵی ‪ 2013‬داوایەكی یاس����اییان‬ ‫لەب����ەردەم دادگای لەن����دەن ب����ۆ ناوبژیوانی����ی‬ ‫نێودەوڵەت����ی ل����ەدژی حكومەت����ی هەرێم����ی‬

‫‪ 20‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬

‫كوردس����تان بەرزكردەوە‪ ،،‬ئ����ەوەش لەبەرامبەر‬ ‫پابەندنەبوونی حكومەت بەگرێبەستێك كە كاتی‬ ‫خ����ۆی‌ لەس����اڵی ‪ 2007‬لەگەڵ ئەم كنسۆرش����مە‬ ‫ل����ە كێڵگەكانی كۆرم����ۆر و چەمچەم����اڵ‌‌ واژۆی‬ ‫كردووە‪.‬‬ ‫لەبەیاننامەك����ەی داناغ����ازدا هات����ووە بڕیاری‬ ‫دادگای ناوبژیوان����ی بڕی����اری كۆتاییە و دەبێت‬ ‫حكومەت����ی هەرێم����ی كوردس����تان پابەندبێ����ت‬ ‫بەبریارەك����ە‪" .‬مەجی����د جەعف����ەر" بەڕێوەب����ەری‬ ‫جێبەجێكاری كۆمپانیای كریس����ێنت پێترۆلیۆم و‬ ‫بەڕێوەبەری گش����تی ب����ۆردی داناغاز رایگەیاند‪،‬‬ ‫ماف����ی ئاش����كرای كۆنس����ێرتیۆم لەس����ەر ئ����ەو‬ ‫دوو كێڵگەی����ە ب����ۆ پەرەپێدانی����ان لەدرێژخایەندا‬ ‫و هەروەه����ا ماف����ی بەرهەمهێن����ان و هەروەه����ا‬ ‫دەس����حەقەكانی ئێس����تا بەب����ێ هی����چ گۆمانێ����ك‬ ‫پشتراست بۆتەوە‪.‬‬ ‫ب����ۆ جارێك����ی دیك����ە كۆمپانی����ای دانەغ����از‬ ‫لەب����ەرواری ‪ 2015-12-8‬لەماڵپ����ەری تایبەت����ی‬ ‫خ����ۆی باڵویكردۆت����ەوە‪ ،‬پێش����تر دادگای لەندەن‬ ‫ب����ۆ ناوبژیوان����ی نێودەوڵەتی لەب����ەرواری ‪-27‬‬ ‫‪ 2015-11‬بڕیارێكی پەس����ەندكرد‪ ،‬كە حكومەتی‬ ‫هەرێ����م پابەن����د دەكات بەپێدانی بڕی یەك ملیار‬ ‫و ‪ 981‬ملی����ۆن و ‪ 951‬ه����ەزار و ‪ 322‬دۆالر‪ ،‬بە‬ ‫هاوپەیمانێتی كۆمپانیاكان لەماوەی ‪ 28‬رۆژدا‪.‬‬ ‫هەروەه����ا ئام����اژەی ب����ەوە ك����ردووە‪ ،‬ك����ە‬ ‫كۆمپانی����ای‌ داناغ����از لەگ����ەڵ دوو كۆمپانیاكەی‬ ‫ی‬ ‫دیك����ەی بواری وزەدا چەند دۆس����یەیەك لەدژ ‌‬ ‫حكو مە ت����ی ‌‬

‫هەرێم����ی‌ كوردس����تان ل����ەدادگا دەجوڵێنن����ەوە‪،‬‬ ‫ك����ە بەبردن����ەوەی ئ����ەو دۆس����یەیانە لەالی����ەن‬ ‫كۆمپانیاكانەوە‪ ،‬دەبێت هەرێمی كوردستان (‪)11‬‬ ‫ملی����ار دۆالر وەك قەرەب����وو ب����دات‪ ،‬وەك مافی‬ ‫كۆمپانیاكانی����ان لەهەردوو كێڵگ����ەی كۆرمۆر‌ و‬ ‫چەمچەماڵ كە بڕیاری یەكەمی دادگای لە ‪30‬ی‬ ‫حوزەیرانی ‪2015‬ی لەسەر دەرچووە‪.‬‬ ‫كۆمپانیاك����ە ئاماژەش ب����ەوە دەدات‪ ،‬بڕیاری‬ ‫دادگای ناوبژیوان����ی نێودەوڵەت����ی لەن����دەن‪،‬‬ ‫بڕیارێك����ی س����ەپێنراوە و پێویس����تە حكومەت����ی‬ ‫هەرێ����م پابەندی جێبەجێكردنی بێت‪ .‬بڕیاریش����ە‬ ‫دادگای ناوبژیوان����ی لەن����دەن لەدانیش����تنەكانی‬ ‫س����اڵی ‪2016‬یدا چ����او بەداواكارییەكانی دیكەی‬ ‫هاوپەیمانی كۆمپانیاكاندا بخشێنێتەوە‪ ،‬هەروەك‬ ‫بڕیاری����ش لەس����ەر داواكەی هەرێ����م دەدات‪ ،‬كە‬ ‫داوای ‪ 3‬ملیار دۆالر قەرەبوو دەكاتەوە‪.‬‬ ‫لەس����اڵی ‪2007‬دا حكومەت����ی هەرێم����ی‬ ‫كوردس����تان لەرێگ����ەی گرێبەس����تێكی (‪)25‬‬ ‫س����اڵییەوە ماف����ی پەرەپێدانی ه����ەردوو كێڵگەی‬ ‫(كۆرمۆر‌ و چەمچەماڵ)ی بەهەردوو كۆمپانیای‬ ‫ئیماراتی دانەغاز‌ و كرێسنت پێترۆلیۆم بەخشی‪،‬‬ ‫دواتریش دوو كۆمپانیای دیكە پش����كی (‪)%10‬ی‬ ‫ئەو پڕۆژەیەیان پێدرا‪.‬‬ ‫كورت����ەی كێش����ەكەی كۆمپانی����ای دانە غاز و‬ ‫حكومەتی هەرێم بریتییە لەنەدانی بڕە پارەیەكی‬ ‫دیاریك����راو بەدانە غ����از‪ ،‬ئەم����ەش دوای ئەوەی‬ ‫كۆمپانی����ای ناوبراو كاری وەبەرهێنانی كردووە‬ ‫و پرۆس����ەی بەرهەمهێنان����ی تەواو ك����ردووە و‬ ‫بەرهەمەك����ە (نەوتی خاو و‬


‫سياسەت‬

‫غازی سروشتی) فرۆش����راوە‪ .‬لەگرێبەستەكەی‬ ‫نێوانیان����دا هاتووە ئەگەر بەرهەمەكە فرۆش����را‪،‬‬ ‫ئ����ەوا دەبێت كۆمپانیاكە پش����كی خ����ۆی لەالیەن‬ ‫حكومەت����ەوە پێب����درێ‪ ،‬ئەم����ەش پێیدەگوت����رێ‬ ‫"قازانجی نەوت"‌‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم حكومەت����ی هەرێم پابەن����د نەبووە بەم‬ ‫بڕگەی����ەی رێككەوتنەك����ە‪ .‬هەروەه����ا ئ����ەوەش‬ ‫هاتووە‪ ،‬كە ئەگەر كێشەیەك دروستبوو لەنێوان‬ ‫الیەنەكان‪ ،‬ئەوا هەر الیەنێك دەتوانێ كێش����ەكە‬ ‫ببات����ە ب����ەردەم دادگای لەندەن ب����ۆ ناوبژیوانی‬ ‫نێودەوڵەتی‪.‬‬ ‫وەزارەتی سامەنە سروشتییەكان لەماڵپەڕی‬ ‫فەرمی خۆی راگەیێندراوێكی بەزمانی ئینگلیزی‬ ‫باڵوكردۆت����ەوە و رایگەیان����دووە "حكومەت����ی‬ ‫هەرێم����ی كوردس����تان دەیەوێت ئ����ەو زانیارییە‬ ‫ناڕاس����ت و چەواش����ەكارانەی دانا غاز راس����ت‬ ‫بكاتەوە"‪.‬‬ ‫‪2015-12-8‬‬ ‫ك����ە‬ ‫راگەیێندراوەك����ە‬ ‫باڵوكراوەت����ەوە‪ ،‬ل����ە ‪ 4‬خاڵ پێكهات����ووە و تێیدا‬ ‫جەختكراوەتەوە‪ ،‬كەیس����ی ‪ 11‬ملیار دۆالرەكەی‬ ‫كۆمپانی����ای دان����ا غ����از بنەم����ای یاس����ایی نیی����ە‪.‬‬ ‫"دوایی����ن راگەیەندراوەك����ەی كۆمپانیای دانا غاز‬ ‫بەتەواوەتی بێ بنەمایە ئەو ژمارەیە بەتەواوەتی‬ ‫خەیاڵیی����ە و هی����چ ش����تێكی وا ب����ۆ دادگا ب����ەرز‬ ‫نەكراوەتەوە"‪.‬‬ ‫راگەیێندراوەك����ە جەخت����ی لەس����ەر ئ����ەوەش‬ ‫كردۆت����ەوە‪ ،‬ك����ە ئ����ەوان هەم����وو داوای����ەك و‬ ‫ژمارەیەك رەتدەكەنەوە كە "پشتیوانی لێنەكراو‬ ‫و دانپێدا نەنراون"‪.‬‬ ‫س����ەرەڕای رەتكردن����ەوەی راگەیێندراوەك����ە‪،‬‬ ‫وەزارەتی سامانە سروشتییەكان كۆمپانیای دانا‬ ‫غ����ازی بەشكس����تخواردوو تۆمەتباركردووە‪ ،‬لە‬ ‫راگەیەندراوەكەدا هاتووە "بەهۆی شكس����تەكانی‬ ‫كۆمپانیای دانا غاز لەرابردوودا لەكوردس����تان‪،‬‬ ‫حكومەت����ی هەرێم����ی كوردس����تان دووچ����اری‬ ‫زیان����ی زۆر بۆت����ەوە‪ ،‬بۆیە حكوم����ەت بەردەوام‬ ‫دەبێ����ت لەس����ەر هەوڵەكانی بۆ‬ ‫گەڕاندن����ەوەی مافەكان����ی و‬ ‫بردنەوەی كەیسەكە"‪.‬‬ ‫ب����ەپ����ێ����داگ����ری����ی����ەوە‬ ‫ل���ەراگ���ەی���ێ���ن���دراوەك���ەدا‬ ‫ئ�����ەوەش ه���ات���ووە "دان���ا‬

‫غاز هەڵەیە لەوەی دەڵێت حكومەت پرۆسەی‬ ‫بەرەوپێشبرنی كێڵگەكانی دواخستووە‪ ،‬چونكە‬ ‫هەرێمی كوردستان هەمیشە هەوڵیداوە یەكانگیر‬ ‫بێت لەگەڵ پێشكەوتنەكان بۆ گونجان لەگەڵ‬ ‫كۆمپانییا نێودەوڵەتییەكانی نەوت‪ ،‬بەڵكو ئەوە‬ ‫دانا غازە رێگر بووە لەو پێشڤەچوونە و بۆتە‬ ‫هۆی ئ��ەوەی ئەو زیانە زۆرە بەر حكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردستان بكەوێت"‪.‬‬ ‫"عەل����ی حەم����ە س����اڵح" ئەندام����ی پەرلەمان����ی‬ ‫كوردستان لەفراكسیۆنی گۆڕان رایگەیاند‪ ،‬هیچ‬ ‫بژاردەی����ەك لەبەردەم حكومەت����ی هەرێمدا نییە‬ ‫بۆ رزگاربوون لەو كێشەیەی لەگەڵ كۆمپانیای‬ ‫داناغاز تێیكەوتووە‪ ،‬چونكە بڕیارەكەی دادگای‬ ‫لەن����دەن یەكالكەرەوەی����ە و بەس����ەر حكومەت����ی‬ ‫ێ دەكرێت‪.‬‬ ‫هەرێمدا جێبەج ‌‬ ‫ئەندامەك����ەی لیژن����ەی پیشەس����ازی و وزە‬ ‫و س����ەرچاوە سروش����تیەكان ئاشكراش����ی كرد‪،‬‬ ‫باش����ترین بژاردە لەب����ەردەم حكومەتی هەرێمدا‬ ‫رێككەوتنیەت����ی لەگ����ەڵ كۆمپانی����ای داناغ����از‬ ‫ل����ەدەرەوەی دادگا‪ ،‬خۆ ئەگەر ئەوە نەكات‪ ،‬ئەوا‬ ‫سومعەی هەرێمی كوردستان ناشیرن دەبێت‪.‬‬ ‫روونیش����ی ك����ردەوە‪ ،‬كۆمپانی����ای داناغ����از‬ ‫ئەزمونێك����ی گ����ەورەی هەی����ە لەبردن����ەوەی ئەو‬ ‫جۆرە دۆس����ێیانە لەدادگادا‪ ،‬بۆ ئەمەش چەندین‬ ‫دۆس����ێی لەمیسر و ئێران و چەند واڵتێكی دیكە‬ ‫بردۆتەوە‪.‬‬ ‫"هیمداد فەیسەڵ" ماموستای زانكۆ و پسپۆری‬ ‫یاس����ای ن����ەوت و غ����از بە(س����ڤیل)ی راگەیان����د‬ ‫"حكومەت����ی هەرێ����م ناتوانێ����ت خ����ۆی لەبڕیاری‬ ‫دادگای لەندەن بدزێتەوە‪ ،‬لەحاڵەتی خۆدزینەوەدا‬ ‫ئەوا دەست بەسەر پارەكانی هەرێمدا دەگیرێت‪،‬‬ ‫كە لەدەرەوەی واڵتدا هەیەتی"‪.‬‬ ‫"كۆڤ����ان ش����یروانی" ماموس����تای زانك����ۆ و‬ ‫خاوەن بڕوانامەی ماستەر لەپاراستنی كۆمپانیا‬ ‫نەوتیی����ەكان ئاماژەی ب����ەوە كرد‪ ،‬لەس����ەرەتادا‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان هیچ بایەخێكی بەم‬ ‫سكااڵیە نەدا‪ ،‬قسەكانی داناغازیان بەنادروست‬ ‫وەس����فكرد‪ ،‬ب����ەاڵم بەس����ەیركردنی ناوەرۆك����ی‬ ‫روونكردنەوە و بەیاننامەكانی حكومەت هەست‬ ‫بەپاشەكشێ دەكرێت"‪.‬‬ ‫س����ەبارەت بەمەترس����ییەكانی پابەندنەبوونی‬ ‫حكومەت����ی هەرێ����م بەدان����ەوەی‬

‫قەرزەكان����ی كۆمپانی����ای دان����ە غ����از لەالی����ەن‬ ‫حكومەت����ی هەرێمەوە‪ ،‬كۆڤان ش����یروانی دەڵێت‬ ‫"فاكتەرێكی س����ەرەكی لەپش����ت هاتن����ی كۆمپانیا‬ ‫زەبەالحەكانی وەك ئیكس����ۆن مۆبی����ل‪ ،‬تۆتاڵ و‬ ‫غازپڕۆم و چەندین كۆمپانیای دیكەی نەوت‪ ،‬ئەو‬ ‫بارودۆخە گونجاوە بووە‪ ،‬كە حكومەتی هەرێمی‬ ‫كوردستان‌ بۆ كۆمپانیاكانی سازكردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەگەر ریكۆردی ئەم واڵتانە وەك هی پاكستان‪،‬‬ ‫ئەرجەنتی����ن و ڤەنزوێال و ئ����ەو واڵتانە بێت‪ ،‬كە‬ ‫وا ناس����راون ئاس����انكاری بۆ وەبەرهێن ناكەن‪،‬‬ ‫یاخ����ود پابەند نابن ب����ەو گرێبەس����تانەی لەگەڵ‬ ‫ت‬ ‫كۆمپانی����ا وەبەرهێنەكان هەیانە‪ ،‬ئ����ەوا دەكرێ ‌‬ ‫ببێتە ه����ۆی ئ����ەوەی وەبەرهێن خ����ۆی لەكاری‬ ‫وەبەرهێنان لەو واڵتەدا بەدوور بگرێت‪.‬‬ ‫"محم����ود رەزا" پەرلەمانت����اری فراكس����یۆنی‬ ‫گ����ۆڕان لەپەرلەمان����ی كوردس����تان ل����ە پ����ەڕەی‬ ‫تایبەتی خۆی لەتۆڕی كۆمەاڵیەتی فەیس����بووك‬ ‫نوسیویەتی "بەڕێزینە ئەمەی ئاشتی! تەنیا لەدوو‬ ‫شكاتا لەسامانی نیشتمانی بە كۆنسۆرتیۆمی دانا‬ ‫غاز و س����ێ هاوبەشەكەی دانا غازی دۆڕاندوە‪،‬‬ ‫ن����ە دوا كەی����س و دوا دۆڕان ئەبن و نە كۆتایی‬ ‫زیانەكان"‪.‬‬ ‫مەحمود رەزا ئەوەشی نوسیووە "ئەوەی دانا‬ ‫غاز بەدوو ش����كات لە "ئاشتی!" برۆتەوە بریتییە‬ ‫لەزیات����ر ل����ە ‪ 2‬ملی����ار و ‪ 81‬ملی����ۆن دۆالر‪ ،‬ئەمە‬ ‫بەتەنیا زیان����ە بینراوەكانی گرێبەس����تەكەی دانا‬ ‫غاز و هاوبەش����ەكانی‪ ،‬بەاڵم كارەس����ات لەزیانە‬ ‫نادیارەكانی ئەم گرێبەستە دایە‪ ،‬كە لە ‪ 40‬ملیار‬ ‫دۆالر تێدەپەڕێ!‬ ‫"س����ۆران عوم����ەر" ئەندام����ی لیژن����ەی دارایی‬ ‫لەپەرلەمانی كوردستان لەپەڕەی خۆی لەتۆڕی‬ ‫كۆمەاڵیەتی فەس����بووك نوس����یویەتی "پێویستە‬ ‫ئەنجومەن����ی ن����ەوت و غ����ازی هەرێ����م لەس����ەر‬ ‫دۆڕان����ی حكوم����ەت بەكۆمپانی����ای دانەغ����از و‬ ‫كۆمپانیا هاوبەشەكانی دی بدرێنە دادگا"‪.‬‬ ‫س����ۆران عومەر ئاماژەی بەوەشداوە "ئەگەر‬ ‫حكومەت����ی هەرێ����م لەم����اوەی یاس����اییدا كە ‪٢٨‬‬ ‫رۆژە ئەو پارەیە نەدات‪ ،‬فرۆش����ی نەوتی هەرێم‬ ‫و پارەكانی نەوت دەس����تی بەس����ەردا دەگیرێ‪،‬‬ ‫تاكو دوو ملیار دۆالرەكە تەواو دەكات‪ .‬ئەوكاتە‬ ‫هەرێ����م توش����ی قەیرانێك����ی زۆر مەترس����یدار‬ ‫دەبێ"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪21‬‬


‫سياسەت‬

‫یەدەگی غازی سروشتی كوردستان‬ ‫‪%3‬ی تێكڕای یەدەگی جیهانە‬ ‫"لە داهاتوودا كوردستان دەبێتە هەناردەكەرێكی سەرەكی غازی سروشتی"‬ ‫بیالل سەعید‬ ‫دوو هەفتە لەمەوبەر لەمیانی بەشداریكردنی‬ ‫لەحەوتەمی����ن پانێلی كۆڕبەن����دی ئابووری وزە‬ ‫لەش����اری ئیس����تەنبوڵی توركیا‪ ،‬وەزیری سامانە‬ ‫سروش����تییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫رایگەیاند‪ ،‬تاچوار س����اڵی تر دەتوانین هەناردەی‬ ‫غ����ازی سروش����تی بگەیەنین����ە ‪ 20‬ملی����ار مەت����ر‬ ‫س����ێجای رۆژانە‪ ،‬پس����پۆڕێكی ن����ەوت و غازیش‬ ‫ئاماژە بەوەدەكات غازی سروش����تی كوردستان‬ ‫كاریگ����ەری گ����ەورەی ئاب����ووری و سیاس����ی‬ ‫دادەنێت‪.‬‬

‫‪ 22‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬

‫غ����ازی سروش����تی‪ ،‬س����ووتەمەنییەكی‬ ‫بەردینەیییە‪ ،‬لەبنچینەدا لەو هایدرۆكاربۆنانەوە‬ ‫پێكهات����ووە‪ ،‬ك����ە لەپێكهاتنیان����دا گەردیلەیەك بۆ‬ ‫چوار گەردیلە كاربۆنیان تێدایە‪.‬‬ ‫لەماڵپەری وەزارەتی سامانە سروشتییەكان‬ ‫باڵوكراوەت����ەوە‪ ،‬ك����ە هەرێمی كوردس����تان بڕی‬ ‫‪ 200‬تریلی����ۆن پ����ێ س����ێجا (‪ 5.7‬ترلی����ۆن مەت����ر‬ ‫سێجا) یەدەگی غازی سروشتی هەیە‪ ،‬كە بریتیە‬ ‫لە ‪%3‬ی تێكڕای یەدەگی جیهان‪ .‬ئەمەش رۆڵێكی‬ ‫گرن����گ دەدات بەپێگ����ەی كوردس����تان لەب����ازاڕە‬ ‫هەرێمیەكانی غازدا‪.‬‬ ‫ئاش����تی هەورام����ی وەزی����ری س����امانە‬

‫سروشتییەكانی حكومەتی هەرێم‪ ،‬لەئیستەنبوڵەوە‬ ‫رایگەیان����د "بۆ ‪ 9‬مانگ دەچێت ئێمە س����امانێكی‬ ‫سروش����تی غازم����ان پەرەپێداوە‪ ،‬بیرم����ان لەوە‬ ‫كردۆت����ەوە ئەو غازە بەمەبەس����تی پێداویس����تی‬ ‫ناوخ����ۆی بەكاربهێنین‪ ،‬هەروەها لەدوو تا س����ێ‬ ‫س����اڵی داهاتوودا ئێمە س����ەرچاوەكانی غازمان‬ ‫پەرەپێ دەدەین"‪ .‬وتیش����ی "ل����ەورووەوە لەگەڵ‬ ‫كۆمپانیای گەنەل ئینێرجی و چەند كۆمپانیایەكی‬ ‫دیكە هاوكاری دەكەین و سەرقاڵی دامەزراندنی‬ ‫ژێرخان����ی هەناردەكردن����ی غ����ازی سروش����تین‪،‬‬ ‫چونك����ە دەمانەوێ����ت س����ااڵنە ‪ 10‬ملی����ار مەت����ر‬ ‫س����ێجا هەن����اردە بكەی����ن و ئەم����ەش كۆمەڵی����ك‬


‫سياسەت‬

‫شارەزایەكی نەوت و‬ ‫غازی سروشتی‪ :‬ئەو‬ ‫ژێرخانەمان نیە غاز‬ ‫رەوانەی ئەوروپا بكەین‬ ‫كاری ژێرخان����ی پێویس����تە"‪ .‬وەزی����ری س����امانە‬ ‫سروشتییەكان راشیگەیاند ‪":‬لەگەڵ كۆمپانیاكانی‬ ‫توركیا دەست بەپرۆسەی هەناردەكردنی غازی‬ ‫سروشتی دەكەین بۆ توركیا "‪.‬‬ ‫"نەوزادی موهەندیس" پس����پۆڕ لەبوای نەوت‬ ‫و پتڕۆكیمیاویی����ەكان بە(س����ڤیل)ی راگەیان����د‬ ‫"بەدڵنیایی����ەوە غ����ازی سروش����تی كوردس����تان‬ ‫كاریگەری گەورەی ئابووری و سیاسی دەبێت‪،‬‬ ‫چونك����ە غازی سروش����تی یەكێكە لەس����ەرچاوە‬ ‫گرنگەكان����ی وزە لەئێس����تادا لەپاڵ نەوتی خاودا‪،‬‬ ‫هەرزانت����ر و خاوێنت����ر و دۆس����تی ژینگەی����ە و‬ ‫تێچوون����ی كەمترە لەدەرهێناندا و كااڵیەكی زۆر‬ ‫گرنگیش����ە بەتایب����ەت بۆ ئەو واڵتان����ەی وەرزی‬ ‫زس����تان و س����ەرمایان دوور و درێ����ژە‪ ،‬وەك����و‬ ‫توركیا و ئەوروپا"‪.‬‬ ‫ئاماژەش����ی ب����ەوەدا ك����ە توركی����ا بەه����ۆی‬ ‫هەڵكەوتەی پێگە جیۆسیاسیەكەی و دراوسێیەتی‬ ‫لەگ����ەڵ هەرێم����دا بۆت����ە رێڕەوی گواس����تنەوەی‬ ‫نەوت و غازی سروش����تی هەرێم بۆ ئەوروپا و‬ ‫گرنگیەكی ئێجگار گەورەی هەیە بۆ هەرێم وەك‬ ‫دەروازەیەكی بەبازاڕكردن و فرۆش����تنی نەوت‬ ‫و غ����ازی سروش����تیەكەی هەرێم‪ .‬بۆی����ە دەڵێت‬ ‫"توركی����ا نەك بۆ كوردس����تان‪ ،‬بەڵكو بۆ واڵتانی‬ ‫ئێران و میس����ر واڵتانی قەفقاس بەهەمان شێوە‬ ‫س����ەرەڕێگای گواس����تنەوەی غازی سروش����تیە‬ ‫ب����ۆ ئەوروپا‪ ،‬بەم����ەش توركیا گەلێ����ك قازانجی‬ ‫ئابووری دەكات"‪.‬‬ ‫لەب����ارەی ش����ێوازی هەناردەكردن����ی غ����ازی‬ ‫سروشتی هەرێمی كوردستان‪ ،‬ئاشتی هەورامی‬ ‫ئام����اژەی بەوەك����رد‪ ،‬ك����ە لەگ����ەڵ كۆمپانیاكانی‬ ‫توركیا دەست بەپرۆسەی هەناردەكردنی غازی‬ ‫سروشتی بۆ توركیا دەكەن‪ .‬گوتیشی "لەقۆناخی‬ ‫دووەمدا ئاستی هەناردەكردنی غازی سروشتی‬ ‫كوردس����تان دەتوانی����ن بەرزبكەینەوە بۆ رۆژانە‬ ‫‪ 20‬ملیار مەتر س����ێجا لەساڵی ‪ ،2019‬كۆمەڵیك‬ ‫پ����رۆژە لەو بوارە جیبەج����ێ دەكرێت و هەندیك‬ ‫كێڵگ����ەی نوێم����ان دەس����تی ب����ە بەرهەمهێن����ان‬ ‫ك����ردووە‪ ،‬وەك كێڵگەكان����ی نزی����ك مەخموور و‬ ‫نزی����ك هەری����ر و كێڵگەی میران و ل����ەو كێڵگانە‬

‫كۆمپانیای ریپسۆل كاردەكات"‪.‬‬ ‫"تۆن����ی های����وارد" س����ەرۆكی جێبەجی����كاری‬ ‫كۆمپانیای گەنەل ئێنێرجی راگەیاند "لەداهاتوودا‬ ‫كوردس����تان دەبێت����ە هەناردەكارێكی س����ەرەكی‬ ‫غازی سروش����تی و نزیكەی ‪ 200‬تریلیۆن مەتر‬ ‫سێجا یەدەگی غازی سروستی هەیە"‪.‬‬ ‫س����ەرۆكی جێبەجی����كاری كۆمپانی����ای گەنەل‬ ‫ئێنێرج����ی لەپانێلەكەی ئیس����تەنبوڵ راش����یگەیاند‬ ‫"ئامانجم����ان ئەوەی����ە ت����ا س����اڵی ‪ 2019‬دەس����ت‬ ‫بەهەناردەكردن����ی غ����ازی سروس����تی بكەی����ن‬ ‫لەهەرێم����ی كوردس����تانەوە ب����ۆ توركی����ا‪ ،‬ب����ەاڵم‬ ‫چ����اوەڕوان دەكەی����ن ت����ا كۆتای����ی ‪ 2016‬یەكەم‬ ‫وەجبەی غازی سروس����تی هەرێمی كوردستان‬ ‫هەناردەی دەرەوە بكەین"‪.‬‬ ‫هایوارد كە س����ەرۆكی جێبەجێ����كاری یەكێك‬ ‫لەگەورەتری����ن كۆمپانیاكان����ی ن����ەوت و غ����ازە‬ ‫جەختیكردەوە "تا س����اڵی ‪ 2022‬دەتوانین بڕێكی‬ ‫زۆر باش لەپێداویس����تی ناوخۆیی توركیا دابین‬ ‫بكەی����ن و غ����ازی سروس����تی بۆ چەن����د واڵتێكی‬ ‫دیكەش هەناردە دەكەین"‪ .‬هایوارد ئاشكرایكرد‪،‬‬ ‫دوای دەس����تپێكردن ب����ەو پرۆس����ەیە‪ ،‬دەتوان����ن‬ ‫بڕێكی زۆر لەپێداویستییەكانی ناوخۆی توركیا‬ ‫دابین بكەن‪.‬‬ ‫لەدرێژەی قسەكانیدا سەرۆكی جێبەجێكاری‬ ‫گەن����ەل ئێنێرج����ی داوای لەكۆمپانیاكانی دیكەی‬ ‫بواری وزە كرد‪ ،‬بێنە ناو پرۆس����ەكە و گوتیشی‬ ‫"ئێمە بەه����اوكاری كۆمپانیایەكی دیكە بەم كارە‬ ‫هەڵدەس����تین"‪ .‬لەبواری دارایی ئ����ەو پرۆژەیەدا‪،‬‬ ‫تۆنی های����وارد ئام����اژەی بەوەك����رد‪ ،‬حكومەتی‬ ‫هەریم����ی كوردس����تان گەرەنت����ی ئ����ەو پرۆژەیە‬ ‫دەكات‪ ،‬جگەل����ەوەش چەندی����ن الیەن����ی دیك����ەی‬ ‫نێودەوڵەتی ه����اوكاری كۆمپانیاكە و حكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردستان دەكەن‪.‬‬ ‫ئەو پس����پۆڕەی بوای ن����ەوت و پتڕۆكیمیاوی‬ ‫دەڵێ����ت‪ ،‬بەدڵنیایی فرۆش����تنی غازی سروش����تی‬ ‫لەپ����اڵ نەوت����ی خ����اودا دەبێتە س����ەرچاوەیەكی‬ ‫گ����ەورەی داهات بۆ هەرێم و یارمەتیدەر دەبێت‬ ‫ب����ۆ كەمكردن����ەوە و نەهێش����تنی قەیرانی دارایی‬ ‫هەرێ����م و تەنان����ەت گەش����ەكردنی ئاب����ووری‬ ‫هەرێم‪.‬‬ ‫"فەره���اد حەم���زە" پس���پۆری ن���ەوت و غاز‬ ‫لەب���ارەی رێ���ژەی بوون���ی غ���ازی سروش���تی‬ ‫لەهەرێ���م بە(س���ڤیل)ی راگەیان���د "هەرێ���م‬ ‫خاوەنی رێژەیەكی باش���ی غازی سروش���تییە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ناتوانرێ���ت بخەمڵێندرێت لەب���ەر ئەوەی‬ ‫خەماڵندن پێویستی بەگەڕانێكی باشی تەواوی‬ ‫ناوچ���ەكان هەی���ە و تائێس���تاش بڕواناكەم ئەو‬ ‫گەڕانە كرابێت‪ ،‬بەاڵم بەشێوەیەكی گشتی وەك‬ ‫ئەوەی س���ەلمێندراوە غاز لەناوچەكانی كێڵگەی‬

‫چەمچەم���اڵ‪ ،‬ك���ە ناوچەیەكە غازی سروش���تی‬ ‫زۆرە‪ ،‬هەروەها كێڵگەی كۆرمۆ بەهەمان شێوە‬ ‫رێژەیەكی باش غازی سروشتی هەیە‪ .‬جگەلەم‬ ‫ناوچانەش‪ ،‬لەگەڵ دەرهێنانی نەوتیش���دا برێك‬ ‫غاز بەتێكەاڵوی لەگەأل نەوتەكە دەردێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫خەماڵندن���ی ئەویش ب���ەالی من���ەوە ورد نیە و‬ ‫بڕوام پێی نییە‪ ،‬چونكە ئاسان نییە"‪.‬‬ ‫لەب���ارەی چۆنیەت���ی س���ودبینین لەغ���ازی‬ ‫سروش���تی جگەلە هەناردەكردن���ی بۆ دەرەوە‪،‬‬ ‫فەره���اد حەم���زە دەڵێ���ت "غ���ازی سروش���تی‬ ‫جگەل���ە هەناردەكردن���ی ئەگ���ەر كۆمپانیایەك���ی‬ ‫غاز هەبێ���ت دەتوانرێت لەرێگەی���ەوە ئەو غازە‬ ‫بەچەند ش���ێوەیەكی تر س���ودی ل���ێ بهێندرێت‪،‬‬ ‫وەك غ���ازی وش���ك ك���ە رۆڵی بەگەرخس���تنی‬ ‫وێس���تگەكانی كارەب���ا و كارگ���ەكان‪ ،‬هەورەها‬ ‫دەكرێت بەغازی ش���ل (ئێل پ���ی جی) پێ دەڵێن‬ ‫ك���ە دەكرێ���ت بەغ���ازی م���ااڵن‪ ،‬هەروەه���ا لەم‬ ‫غازە دەتوانرێت بەنزینی سروش���تی دروس���ت‬ ‫بكرێـت‪ .‬جگە لەم س���ێ بەرهەمەش‪ ،‬دەتوانرێت‬ ‫گۆگردیش���ی ل���ێ دەربهێندرێ���ت‪ ،‬وات���ە جگەلە‬ ‫هەناردەكردنی ئەو غ���ازە‪ ،‬لەم چوار رێگەیەوە‬ ‫سودی لێ ببیندرێت‪.‬‬ ‫ئەو ئاشكراش���ی ك���رد‪ ،‬كە بەش���ێكی زۆری‬ ‫ئ���ەو غ���ازە سروش���تیەی لەهەرێ���م بەره���ەم‬ ‫دەهێندرێ���ت بەهەدەر دەچێ���ت‪ ،‬ئەمەش بەهۆی‬ ‫ئ���ەوەی لەكوردس���تاندا كۆمپانیایەك���ی غ���ازی‬ ‫وا نیە بتوانێت س���ودی ل���ێ وەربگرێت‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەگەر س���ودی لێنەبینرێت‪ ،‬ئەو غازە سروشتیە‬ ‫هەڵناگیرێت و دەسوتێت‪.‬‬ ‫فەره���اد حەم���زە ئەوەش���ی خس���تەڕوو‪ ،‬كە‬ ‫پێویستە كوردستان بەوردی رووپێو بكرێت و‬ ‫بزانرێ���ت چەندی غاز هەیە و دەتوانێت چەندی‬ ‫بەره���ەم بهێنێ���ت‪ .‬هەروەه���ا دەش���ڵێت "ب���ەاڵم‬ ‫بەگش���تی لەكوردس���تاندا غازی سروشتی بەو‬ ‫بڕە نی���ە‪ ،‬كە بتوانرێت جێگەی واڵتە زلهێزەكان‬ ‫بگرێـت���ەوە‪ ،‬چونكە ن���ە ژێرخانێكی لەش���ێوەی‬ ‫ئەوانم���ان هەی���ە و نەتوان���ای بەرهەمهێنان���ی‬ ‫لەو ش���ێوەیە‪ ،‬بڕواش ناك���ەم بتوانرێت غاز بۆ‬ ‫ئەوروپ���ا بنێردرێت‪ ،‬بەڵكو تەنه���ا دەتوانێت بۆ‬ ‫توركیا و ب���ەو قەبارەیە هەناردە بكات‪ ،‬ئەویش‬ ‫دوای ئەوەی كۆمپانیایەكی غاز هەبێت‪ ،‬چونكە‬ ‫لەكاتێك���دا كۆمپانیایەكی غاز نیە‪ ،‬چۆن باس���ی‬ ‫هەناردەكردنی بكەین"؟!‬ ‫لەب���ارەی ئ���ەو خەماڵندنان���ەی ب���ۆ غ���ازی‬ ‫سروش���تی هەرێ���م دەكرێ���ت‪ ،‬ئ���ەو پس���پۆرە‬ ‫وت���ی "ب���ۆ هەموو عێ���راق خەماڵندنەكان س���ێ‬ ‫ترلیۆن مەترس س���ێجایە‪ ،‬ب���ەاڵم لێرە دەوترێت‬ ‫كوردستان ‪ 10‬ترلیۆنە‪ .‬بەبڕوای من ئەم قسانە‬ ‫ورد نین و تەنها بەقسەی راگەیاندنی دەزانم"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪23‬‬


‫سياسەت‬

‫باهۆزی رووداوەكان و‬ ‫كورسییەكەی سەرۆك‬ ‫(‪)5‬‬

‫زۆرجار لەكات و شوێنی‬ ‫جیاوازدا كار و كردەوە‬ ‫و سیاسەتی پارتی‬ ‫لەبواری جێبەجێ كردندا‬ ‫كاریگەری خراپی‬ ‫لەسەر كەسایەتی‬ ‫بارزانی جێهێشتووە‬

‫سیروان ناشاد‬ ‫‪ 24‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬

‫بارزان����ی ب����ەردەوام دوور لەپڕوپاگەن����دە بۆ‬ ‫كەس����ێتی خ����ۆی و حزبەك����ەی وت����اری داوە و‬ ‫سیاسەتی بێ پەردە و بێ پەناوپێچ خستۆتەڕوو‪،‬‬ ‫دوور لەپەتپەتێنی سیاسی و هەڵەشەیی لە بەرنامە‬ ‫و پەیامەكانیدا كەس����ایەتیەكی تایبەتەمەندی بۆ‬ ‫ئەو دروس����ت كردووە‪ ،‬ك����ە لەهەموو پەیمانێكی‬ ‫سیاس����ی و كردارێكی سیاسیدا جێی باوەڕ بێ‪.‬‬ ‫خاوەن مەبدەئێكی زۆر ڕوونی دوور لە راڕایی‬ ‫بووە‪ .‬بارزانی ئەو جۆرە كەس����ایەتییەی نەبووە‬ ‫لەش����وێنێك و لەكەش����ێك و لەب����ەردەم چەن����د‬ ‫كەس����انێك قسەیەك بكات و سیاسەتێك پەیڕەو‬ ‫بكات‪ ،‬لەشوێن و كەشوهەوایەكی تردا لێكدژانە‬ ‫سیاسەتێكی پێچەوانە پەیڕەو بكات‪ .‬ئەو پیاوێك‬ ‫بووە ل����ەدوای بڕیاردان خاوەنی قس����ەی خۆی‬ ‫ب����ووە‪ ،‬لەكاتی هەڵەك����ردن و كەوتندا‪ ،‬دانی پیادا‬ ‫ناوە و لە لێپرس����راویەتی راینەكردووە‪ ،‬بەهۆی‬ ‫لەس����ەرخۆیی و خۆدەرنەخس����تن و ئ����اكاری‬ ‫ب����ەرزی لەسیاس����ەتدا‪ ،‬بە وش����یاری و ئاگایی و‬ ‫رۆش����نبیریی سیاس����ی‪ ،‬بارزانی بەئاس����انی الی‬ ‫كەسی بەرامبەر و چواردەور دەرنەكەوتووە‪.‬‬ ‫ئەو پێویستی بەوە نەبووە خەڵك بە بلیمەتی‬ ‫سیاس����ی لێ����ی تێبگ����ەن‪ ،‬چونك����ە ئ����ەو خەبات و‬ ‫شۆڕش����ی واقعیان����ە و خاكیانە س����ەیر كردووە‪،‬‬ ‫بەش����ێوەیەك پراگماتیكیانە سیاسەتی كردووە‪،‬‬ ‫ن����ەك تێكەڵكردن����ی چەمك����ی فیك����ری سیاس����ی‬ ‫بەقس����ەی س����ەوز و س����وری كوردان����ەوە و‬ ‫فرۆش����تنەوەی بەگەل‪ ،‬بەڵكو پیاوێكی خۆماڵی و‬ ‫پراكتیكی و بەدەستوبرد بووە لەجێبەجێ كردنی‬ ‫كارێكدا‪ ،‬كە لەبەرژەوەندی گشتیدا بووبێ‪.‬‬

‫مەس����عود بارزان����ی بەمان����ای وش����ە پیاوێكی‬ ‫سیاس����یە‪ ،‬رەهەندێكی ژیران����ەی لەخوێندنەوەی‬ ‫واقیع����ی كوردی بەقۆناغی شۆڕش����ی كوردی و‬ ‫ب����اری كۆمەاڵیەت����ی كوردستانیش����ەوە هەبووە‪،‬‬ ‫لەهەمان كاتدا لەسیاسەتی حزبایەتی و پەیمانی‬ ‫سەربازی و سیاس����ی‪ ،‬لەگەڵ ئەوی بەرامبەردا‬ ‫ورد و بەئ����اگا بووە‪ ،‬هەربۆیە ئەم سیاس����ەتەی‬ ‫بارزان����ی توان����ی پارتی دیموكراتی كوردس����تان‬ ‫لەقۆناغی حزبێكی مت و هێواش گەشەكردووەوە‬ ‫بگوازێتەوە بۆ حزبێكی چاالك و دەوڵەتداری و‬ ‫ببێتە حزبی سەرەكی لەهەرێمی كوردستاندا‪.‬‬ ‫بلیمەت����ی بارزان����ی لەسیاس����ەت و كاری‬ ‫حزبایەتیدا لەماوەی ئەم (‪ )20‬ساڵەدا لەئاسمانی‬ ‫سیاس����ەتدا ل����ە ش����ەقەی باڵ����ی دا و دەركەوت‪،‬‬ ‫بەتایبەتیش الی ئەوانەی دوودڵ بوون لەناسین‬ ‫و تێگەیش����تن لێ����ی‪ ،‬ت����ا رادەی����ەك م����ام ج����ەالل‬ ‫تاڵەبانی كە ركابەری س����ەرەكی ئ����ەو بوو‪ ،‬ئەم‬ ‫راس����تیەی س����ەبارەت بە بارزانی بۆ دەركەوت‪،‬‬ ‫بۆیە بەئاش����كرا لە چاوپێكەوتنێكدا دەڵێ "یەكێك‬ ‫لەس����ەروەرییەكانی ژیانی خۆم بەوە دەزانم‪ ،‬كە‬ ‫لەگ����ەڵ مەس����عود بارزانیدا تەبام‪ ،‬ب����اوەڕ بكەن‬ ‫ئەم چەند قس����ەیەم لەس����ەر مەس����عود بارزانی‬ ‫ك����رد قس����ەی دڵم بوو‪ ،‬چونكە قس����ەی ئاش����كرا‬ ‫موجامەل����ەی تێ����دا نیی����ە‪ ،‬دەكرێ����ت لەژوورێكی‬ ‫داخ����راودا پی����او دەتوانێ����ت ئەنواعی ماس����تاو و‬ ‫قسەی هەمەجۆر بكات‪ ،‬بەاڵم كاتێك لەناو خەڵك‬ ‫خوتب����ە دەدات و تەلەفزی����ۆن و رادی����ۆ تۆماری‬ ‫دەكات‪ ،‬ئ����ەوە قس����ەی دڵە‪ .‬م����ن هەرچیم وتووە‬ ‫لەو سەردەمە قس����ەی دڵم بووە‪ ،‬هیچ پەشیمان‬


‫سياسەت‬

‫لەبارەی (بارزانی)ەوە‬ ‫سیاسەت و حیكمەتی بارزانی توانی پارتی لەقۆناغی حزبێكی مت و هێواش‬ ‫گەشەكردووەوە بگوازێتەوە بۆ حزبی چاالك و دەوڵەتداریی و ببێتە حزبی سەرەكی‬ ‫لەهەرێمی كوردستاندا‬ ‫نیم لەس����ەر یەك حەرفی ئەو قسانەی كردوومە‬ ‫دەربارەی كاك مەسعود و هەڵبژاردنی)‪.‬‬ ‫ئ����ەوەی ب����ە وردی ل����ەم قس����ەیە بكۆڵێتەوە‪،‬‬ ‫تێ����دەگات كە م����ام جەالل تاكتیكانە قس����ە ناكات‬ ‫و ت����ەواو لەناخ����ی دڵییەوە بێ سیاس����ەتی رۆژ‬ ‫و بەرژەوەن����دی یەكێت����ی لەبارزان����ی دەدوێ‪.‬‬ ‫هەروەه����ا ئۆجەالن و نەوش����یروان مس����تەفا و‬ ‫چەند كەس����ایەتییەكی تری دیار ئەم راستییەیان‬ ‫ب����ۆ دەرك����ەوت‪ ،‬ك����ە بارزان����ی پیاوی س����ەردەم‬ ‫و ئاخاوت����ن و گف����ت و رۆژگارە س����ەختەكانە‬ ‫و ل����ەكاری سیاس����ی هاوبەش����دا جێ����ی باوەڕ و‬ ‫متمانەیە‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم ئەمە ب����ەو مانایە نی����ە (پ‪.‬د‪.‬ك) بكرێتە‬ ‫فریش����تە لەسیاس����ەت و كوردایەتی����دا‪ ،‬بەه����ۆی‬ ‫ئەوەی مەس����عود بارزانی سەرۆكی بووە‪ ،‬بۆیە‬ ‫زۆرج����ار ل����ەكات و ش����وێنی جی����اوازدا كار و‬ ‫كردەوە و سیاس����ەتی پارت����ی لەبواری جێبەجێ‬ ‫كردن����دا كاریگەری خراپی لەس����ەر كەس����ایەتی‬ ‫ئەو جێهێش����تووە‪ ،‬ب����ەاڵم بارزانی لەكێش����ەكان‬ ‫راینەكردووە و بەردەوام خۆی كردۆتە خاوەنی‬ ‫رووداوەكان و هەرگیز خۆی لە لێپرس����راویەتی‬ ‫بەرامبەر بەگەل و مێژوو النەداوە‪.‬‬ ‫مەس����عود بارزانی لەم چەند سااڵنەی دواییدا‬ ‫لەكێبڕكێ لەگەڵ مالیكی وەك سەرۆك وەزیران‬ ‫و لێپرسراوی یەكەمی عێراق‪ ،‬تا شكستی داعش‬ ‫لە پەالمارەكەی بۆ سەر كوردستان و بانگهێشتی‬ ‫رەسمی بۆ كۆشكی سپی و بینینی باراك ئۆباما‪،‬‬ ‫توان����ی بەكەس����ێتی خ����ودی خۆی سیاس����ەتێكی‬ ‫تایبەتمەندی ژیر و سەركەوتوو بەتوانا نیشانی‬

‫گەلی ك����ورد و جیهان بدات‪ ،‬ك����ە تەواو مۆركی‬ ‫كەس����ێتی پێوە دیارب����وو‪ ،‬تەنانەت خەریكە وەك‬ ‫فیكرێكی سیاسی تایبەت بەكەسێتی كورد لەناو‬ ‫كایەی سیاس����یدا خ����ۆی دەردەخ����ات‪ .‬پێداگری‬ ‫بارزان����ی لەس����ەر كوردس����تان و بەڕێوەبردن����ی‬ ‫كورد لەالیەن خودی خۆیەوە وەك دەسەاڵتێكی‬ ‫س����ەربەخۆ لەم قۆناغەدا بەو ش����ێوە راشكاوانە‬ ‫لەبەرامبەر توركی����ا و ئێران و عێراق و جیهاندا‬ ‫لەس����ەرچاوەیەكی قووڵی لۆجیكی سیاسی یەوە‬ ‫هەڵقواڵوە‪ ،‬نەك یارییەكی تاكتیكی س����ەردەمیانە‬ ‫بۆ راكێشانی هەس����تی جەماوەر‪ ،‬وەكو هەندێك‬ ‫كەسانی ناو الیەنی سیاسی‪ ،‬یان نوسەرانی كورد‬ ‫لەكوردس����تان وای بۆی دەچن‪ .‬ئێستا بیرۆكەی‬ ‫مافی خۆ بەڕێوەبردن و س����ەربەخۆیی خەریكە‬ ‫لەنێوەندی بڕیاری سیاسی سەركردایەتی كورد‬ ‫و كەس����ایەتیە حزبییەكان����دا گەش����ەیەكی زۆر‬ ‫دەكات‪ ،‬لەهەم����ان كات بەناڕاس����تەوخۆ لەن����او‬ ‫هەس����ت و نەستی گەلدا بۆتە ماف و ئامانجێكی‬ ‫هەنووكەیی دوور لەخ����ەون و خەیاڵ‪ ،‬ئیتر ئەو‬ ‫دیوارە ش����كا ك����ە بوترێ س����ەربەخۆیی خەیاڵی‬ ‫شاعیرانەیە‪ ،‬چیتر ئەم مافە رستەیەكی شەرمن‬ ‫و ت����رس لێنیش����توو نیی����ە‪ ،‬تەنه����ا لەن����او هۆڵ����ی‬ ‫داخراو و فیس����تیڤاڵ و س����روود و گۆرانییەكان‬ ‫باسبكرێ و بووترێتەوە‪ ،‬ئەمڕۆ ئەم مافە لەسەر‬ ‫دەس����تی بارزانی بووە بەئامانجی س����ەرەكی و‬ ‫گواسترایەوە سەر مێزی گفتوگۆ و دیپلۆماسیەت‬ ‫و لەژوورە بریقەدارەكانی سیاسەت و حكومەت‬ ‫لەواش����نتۆن و ئەنق����ەرەو تەهراندا بەناوچەوانی‬ ‫ئەمڕۆو بەیانییدا هەڵواسرا‪.‬‬

‫ئیت���ر ئەم���ڕۆ كورد چ بەدەس���ت دەهێنێت‪،‬‬ ‫چۆن دەسەاڵتێك هەڵدەبژێرێ‪ ،‬ئەوە جیاوازە‪،‬‬ ‫سیاس���ەتی رۆژ ب���ۆ بەرژەوەن���دی خەڵك���ی‬ ‫كوردس���تان چ���ی دەس���ت دەكەوێ���ت‪ ،‬واقعی‬ ‫سیاس���ەتی نێ���و دەوڵەت���ی چی دەبەخش���ێت‪،‬‬ ‫جودای���ە لەو هێڵە س���تراتیژییەی تۆ بۆ ئایندە‬ ‫دی���اری دەكەی���ت‪ ،‬ب���ێ گەڕان���ەوە ب���ۆ دواوە‪،‬‬ ‫ت���ۆ كاردەك���ەی لەس���ەری‪ ،‬بێ ش���اردنەوە و‬ ‫رەنگكردن���ی‪ ،‬ئیت���ر ئ���ەم ئایندەی���ە نزی���ك بێ‬ ‫ی���ان دوور‪ ،‬ئەوا جیهان و دۆس���ت و دوژمن‬ ‫تێگەیش���توون‪ ،‬ك���ە ئامانج���ی س���تراتیژی‬ ‫ك���ورد و بزووتنەوەی رزگاریخ���وازی كورد‬ ‫س���ەربەخۆیی كوردس���تانە‪ .‬ئەم���ڕۆ كاری بۆ‬ ‫دەكرێ و دۆستی بۆ پەیدا دەكرێ نەك بەیانی‪،‬‬ ‫ئەمە مانیفێس���ت و فەلسەفەی سەرۆكێكە‪ ،‬كە‬ ‫دەیەوێ و دەخوازێ بەش���ێوەیەكی ئاشتی و‬ ‫لە چوارچێوەی یاساو بەپشتیوانی دنیا‪ ،‬كورد‬ ‫بتوانێ���ت خ���ۆی حوكم���ی خۆی ب���كات‪ ،‬چیتر‬ ‫لەژێر س���ێبەری ئەو واڵت و ئەوی تردا شەڕ‬ ‫لەس���ەر ئەم م���اف و ئەو خاك و دەس���توور‬ ‫نەكات‪ ،‬ئەمە داخوازی سەرۆكی هەرێمە‪ ،‬نەك‬ ‫رایەكی ئازادی نووس���ەرێك یان سیاسییەك‪،‬‬ ‫یان س���ەركردایەتییەكی حزبێك‪ ،‬ئەم سەرۆكە‬ ‫ب���ە بەرچ���اوی هەم���وو دنی���اوە وا دەڵ���ێ‪ ،‬نە‬ ‫لەپەرلەم���ان و ك���ۆڕ و كۆبوونەوەی حزبی و‬ ‫ناوخۆی كوردستاندا‪ ،‬ئەو خۆی گیڤ ناكاتەوە‬ ‫و ناقیژێنێ و هەڕەش���ە ناكات و نایشارێتەوە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم س���وورە لەس���ەری و بۆت���ە ئەجندا و‬ ‫بەرنامەی كەسێتی خۆی وەك سەرۆكێك‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪25‬‬


‫سياسەت‬

‫یاداشتهكانی روژانی ئاوارهیی‬ ‫له ئیران‬ ‫‪7‬‬

‫‪7‬‬

‫كارەساتی بۆردومانكردنی زێوە‬

‫(‪)21‬‬

‫محەمەد مەال قادر‬ ‫دوای ئ����ەوەی ئێم����ە وەك ش����اندێك ب����ە‬ ‫راس����پاردەی كاك ئیدری����س چوین����ە پرس����ەی‬ ‫ئایەتوڵ��ڵ�ا تاڵقان����ی‪ ،‬چەند رۆژێ����ك دواتر كاك‬ ‫ئیدریس و كاك مەسعود بارزانی توانیان بچنە‬ ‫الی ئیم����ام خومەینی‪ ،‬لەق����وم چاویان پێكەوت‬ ‫و ئەویش هەندێك بەڵێنی پێدابوون‪ ،‬س����وودی‬ ‫زۆری لەو كاتەدا هەبوو‪.‬‬ ‫زۆری نەخایان����د خەڵكێكی زۆرمان بەهۆی‬ ‫ئەو رێكخستنەی خۆمانەوە لەشارەكانی ئێران‬ ‫ناونوس كرد‪ ،‬ژمارەیەكی زۆریان ناوی خۆیان‬ ‫بۆ پێش����مەرگایەتی نوس����ی‪ ،‬چەند هەزار كەس‬ ‫بەخێزان����ەوە گەڕانەوە بۆ ئ����ۆردوگای زێوە و‬ ‫شارەكانی ورێ و نەغەدە‪.‬‬ ‫بەمج����ۆرە شۆڕش����ی گ����واڵن بەه����ۆی ئەو‬ ‫خۆبەخش����انەوە زۆر بە هێزتر دەستی پێكرد‪،‬‬ ‫هێزی پێش����مەرگە بەهێزتر و بە ورەتربوون و‬ ‫رۆڵی پێشمەرگەی پارتی زۆر چاالكتر بوو‪.‬‬ ‫چەندی����ن ج����ار لەس����ەر داخ����وازی پارت����ی‬ ‫دیموكراتی كوردستان لەناو كوردە ئاوارەكانی‬ ‫ئێ����ران پیت����اك و پ����ارە كۆكرای����ەوە‪ ،‬جارێكیان‬ ‫چەن����د لۆری داودەرمان و ش����تی من����دااڵن بۆ‬ ‫ئاوارەكانی ئ����ۆردوگای زێوە كۆكرایەوە‪ ،‬پاش‬ ‫ئەوەی لەالیەن فڕۆكەكان����ی عێراقەوە بەچەند‬ ‫فڕۆكەیەك بۆردومان كرا‪ 313 ،‬كەس شەهید و‬ ‫‪ 373‬برینداربوون‪ ،‬واتە بە گشتی ‪ 686‬شەهید‬ ‫و برین����دار بوون‪ .‬بەراس����تی كۆماری ئێرانیش‬ ‫ه����اوكاری زۆرباش����ی ك����رد و كوردەكان����ی‬

‫‪ 26‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬

‫كوردس����تانی ئێرانی����ش‪ ،‬ه����ی دەوروەی زێوە‪،‬‬ ‫هاوكاری باشیان كرد‪.‬‬ ‫لەكات����ی بۆردومانی زێ����وەدا لەدەوروبەری‬ ‫كاتژمێ����ر ‪ ،10‬دوو میوان����ی بەڕێزم����ان هەبوو‪،‬‬ ‫"عەزی����ز محەمەد" س����كرتێری حزبی ش����یوعی‬ ‫عێراق����ی و كاك كەری����م ئەحم����ەد ئەندام����ی‬ ‫مەكتەب����ی سیاس����ی ئەو حیزبە بوون‪ .‬ش����ەهید‬ ‫فەرەنس����ۆش لەوێ بوو‪ ،‬كاك فەڕەنسۆ گۆتی‬ ‫من دەچم بۆ زێوە‪ ،‬كارەساتەكە زۆر گەورەیە‪،‬‬ ‫منیش ئیجازەم لەمیوان����ەكان وەرگرت‪ ،‬بەپەلە‬ ‫خ����ۆم گەیان����دە ئ����ەوێ و هەڤااڵن����ی لیژن����ەی‬ ‫ناوچ����ەی زێوە زۆر ژیرانە و ئازایانە خەریكی‬ ‫دەرهێنان����ی م����ردووەكان و بریندارەكان بوون‬ ‫لەژێر كەالوەكانی خانووەكان‪.‬‬ ‫زۆرك����ەس هەب����وو س����ەری لەالی����ەك و‬ ‫الش����ەكەی ت����ری لەالیەكی تر ب����وو‪ ،‬ئافرەتێكم‬ ‫دی����ت منداڵێكی پارچە پارچ����ە بووبوو‪ ،‬زۆری‬ ‫نەخایان����د كاك مەس����عود بارزان����ی گەیش����تە‬ ‫ئوردوگاك����ە‪ ،‬بەهەمووان و خەڵكی تر توانیمان‬ ‫بریندارەكان رەوان����ەی ورمێ (رەزایە) بكەین‪.‬‬ ‫نەخۆش����خانەكانی ورمێ پڕبووبوون‪ ،‬تەنانەت‬ ‫لەبەر بریندارەكانی ورمێ‪ ،‬هەندێك نەخۆش����ی‬ ‫خۆیان لەنەخۆشخانەكان وەدەرنان‪.‬‬ ‫ب����ۆ ناش����تنی ش����ەهیدەكان لیژنەیەكم����ان لە‬ ‫لیژن����ەی ناوچ����ەی زێ����وە و هەندێ����ك خەڵك����ی‬ ‫ت����ر پێكهێن����ا‪ .‬ش����ەهیدەكانمان لەنزی����ك زێ����وە‬ ‫لەگۆڕستانی شەهیدان ناشت‪.‬‬

‫بەراس����تی كارەس����اتێكی زۆر گ����ەورە بوو‪،‬‬ ‫كۆم����اری لیب����ی بەس����ەركردایەتی "موعەممەر‬ ‫قەزافی" سەرۆكی لیبیا ملیۆنێك دۆالری وەك‬ ‫پیتاك بۆ كەسوكاری شەهیدەكان نارد‪.‬‬ ‫هەرچەندە كارەس����اتەكە زۆر گ����ەورە بوو‪،‬‬ ‫بەاڵم پێش����مەرگە قارەمانەكان رش����تتر بوو و‬ ‫گیانی تۆڵەسەندنەوەیان لە رژێمی گۆڕبەگۆڕی‬ ‫سەدام زیاتر بوو‪.‬‬ ‫رووداوێكی مەزن و ناخۆش روویدا ئەویش‬ ‫كۆچی دوایی رێبەری مەزنی ئێران ئایەتوڵاڵ‬ ‫خومەینی بوو‪ ،‬ئەو رووداوەش لە ‪1989/6/4‬‬ ‫ب����وو‪ .‬لەكات����ی ناش����تنی ئ����ەو رێب����ەرە مەزنە‪،‬‬ ‫رێورەس����مەكەش م����ەزن ب����وو‪ ،‬ئێم����ەش وەك‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردس����تان بەئامادەبوونی‬ ‫كاك عەلی عەبدوڵاڵ وەك س����كرتێری پارتی و‬ ‫نەم����ر ئیدریس بارزانی وەك ئەندامی مەكتەبی‬ ‫سیاس����ی‪ ،‬من و رەش����ید عارف ئەتروش����ی و‬ ‫عوس����مان قازی و دكتۆر شەكەوت و بەدەیان‬ ‫كادیری پارتی و نزیكەی ‪ 1000‬كەسی تریش‪،‬‬ ‫كە زۆربەیان جەمەدانی سووریان لەسەربوو‪،‬‬ ‫لەو رێورەسمەدا بەشداربووین‪.‬‬ ‫بەش����داربووانی رێورەس����مەكە‪ ،‬كە لەالیەن‬ ‫ئاژانس����ی ئێ����ران و دەرەوەش باس����كرا‪ ،‬ب����ە‬ ‫‪ 10‬ملی����ۆن ك����ەس خەمڵێن����درا‪ .‬ب����ەم ش����ێوەیە‬ ‫رێورەسمەكە ئەنجامدرا‪ ،‬بەاڵم زۆر رووداوی‬ ‫ئۆتۆمبێل روویدا‪ .‬دروود لە گیانی ئەو گەورە‬ ‫رێبەرە و بارزانی نەمر‪.‬‬


‫كۆمەاڵیەتی‬

‫داعش و‬ ‫شەڕی ئاخرزەمان لە سوریا‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪27‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫دابق‪ ..‬لە هیجرەتەوە تا ئیمامەت‬

‫داعش و‬ ‫شەڕی ئاخرزەمان لە سوریا‬ ‫‪ 28‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫داعش‬ ‫پێیوایە سكۆالریزم‬ ‫و جیاكردنەوەی‬ ‫دین و دەوڵەت‬ ‫قورئانی کردووە‬ ‫بەتەنیا کتێبی‬ ‫چیرۆک‬

‫بەشی كۆمەاڵیەتی‬

‫داع���ش ه���ەر لەس���ەرەتاوە بەپێ���ی‬ ‫س���تراتیژیێکی بانگەش���ەكاری (تەبلیغ���ی)‬ ‫تایب���ەت چۆتەپێ���ش‪ .‬ئ���ەم گرووپ���ە ب���ە‬ ‫باڵوکردن���ەوەی بابەتەکان���ی خ���ۆی‬ ‫بەچەندین زمان‪ ،‬لەئاستی جیهانیدا پەیامی‬ ‫خ���ۆی بەرباڵوترکردۆت���ەوە‪ .‬ه���ەروەک‬ ‫چ���ۆن رۆژنام���ەی "لۆمۆند"ی فەرەنس���ی‬ ‫لەراپۆرتێکدا باس لەڤیدیۆیەک دەکات‪ ،‬کە‬

‫لەالیەن داعشەوە باڵوکراوەتەوە و تیایدا‬ ‫وەك س���وپای ئیس�ل�ام فەتحی باكووری‬ ‫ئەوروپا دەكات!!‬ ‫ب���ەاڵم یەکێ���ك لەرێگاکان���ی پەیوەندی‬ ‫داعش لەگەڵ خەڵک���ی ئەوروپا گۆڤارێکە‬ ‫بە ناوی "دابق"‪ .‬گۆڤارێک کە بەدوو زمانی‬ ‫فەرەنس���ی و ئینگلی���زی باڵودەبێت���ەوە و‬ ‫پڕوپاگەندا بۆ هەڵوێست و رێوشوێنەکانی‬ ‫داعش دەکات‪ ،‬چ لەرووی ئایدۆلۆژییەوە‪،‬‬ ‫چ لەروانگ���ەی س���تراتیژییەوە‪ .‬ت���ەوەرە‬ ‫س���ەرەكیەكانی گۆڤارەك���ەش تەوحی���د و‬ ‫جیهاد و هیجرەت و مینهاجن‪.‬‬ ‫دابق‪ :‬ش���ەڕی ئاخر زەم���ان لەنێوان‬ ‫موسوڵمانان ومەسیحیەکاندا‬ ‫داب���ق لەخۆی���دا هەڵگری ناونیش���انێکی‬ ‫ئاخرزەمانی���ە و بەروون���ی بەش���ێک‬ ‫لەئامانجەکانی داعش لەس���وریا و عێراق‬ ‫دەخات���ەڕوو‪ .‬دابق ن���اوی ناوچەیەکە‪ ،‬کە‬ ‫دەکەوێتە باکووری حەلەبەوە‪ .‬ناوچەیەک‬ ‫کە بەوتەی داعشیەکان لەفەرموودەیەكدا‬ ‫ب���ە "مالحم‪-‬گۆڕەپان���ی جەن���گ" وەس���ف‬ ‫کراوە! بە پێی ئەم ریوایەتە‪ ،‬لەم ناوچەیەدا‬ ‫ش���ەڕێکی خوێناوی لەنێوان موسوڵمانان‬ ‫و مەسیحیەکان روودەدات‪ .‬فەرموودەكە‬ ‫ل���ە پێغەمب���ەری ئیس�ل�امەوە دەگێڕنەوە‪،‬‬ ‫ك���ە فەرموویەت���ی‪ :‬س���ەردەمانێک دادێ‬ ‫رۆمیەکان لەشکەرکێشی بۆ سەر ئەم دابقە‬ ‫دەکەن و س���وپای ئیسالم‪ ،‬کە لەباشترین‬ ‫ش���وێنکەوتوانی س���ەر زەوی پێکهاتوون‪،‬‬ ‫ب���ۆ بەرەنگاربوونەوەی���ان روودەکەن���ە‬ ‫ئ���ەم ناوچەیە‪ .‬رۆمی���ەکان داوای گۆڕینی‬ ‫ئایی���ن دەک���ەن‪ ،‬ب���ەاڵم موس���وڵمانەکان‬ ‫رەتیدەکەنەوە‪ .‬دواتر ش���ەڕێکی س���ەخت‬ ‫و خوێن���اوی لەنێوانیان���دا روو دەدات‪.‬‬ ‫سەرئەنجام موسوڵمانەکان سەردەکەون‪.‬‬ ‫ئەمەش هەمان چەمكی شەڕی ئاخرزەمان‬ ‫وێن���ا دەکات‪ .‬لەژمارەیەک���ی دابق���دا ل���ە‬ ‫"ابومصعب الزرقاوی" دامەزرێنەری داعش‬ ‫دەگێڕێتەوە‪ ،‬ك���ە گوتویەتی‪ :‬ئاگری خودا‬ ‫بڵێس���ە دەکات و بەرادەیەک بەرباڵوە‪ ،‬کە‬ ‫سوپای خاچپەرستەكان دەسووتێنێ‪.‬‬ ‫خەالف���ەت ل���ە روانگ���ەی داعش���ەوە‬ ‫دەستپێکی سەردەمێکی نوێیە‬ ‫سەبارەت بەمەسەلەی خەالفەت لەدابقدا‬ ‫هاتووە‪ :‬رۆژی یەکەمی رەمەزانی‪١٤٣٥‬ی‬ ‫کۆچ���ی‪ ،‬مانگ���ی گەڕان���ەوەی خەالف���ەت‬ ‫لەالیەن "ش���ێخ ئەبو محەم���ەد ئەلعەدنانی‬ ‫ئەلش���امی" راگەیێن���درا"‪ .‬خەالفەتێ���ک کە‬ ‫بەناوی ئەبوبەکر بەغدادیەوە نوس���راوە‪.‬‬

‫ناوب���راو لەمب���ارەوە دەڵ���ێ "پیرۆزبای���ی‬ ‫خەالفەتتان لێدەکەم‪ ،‬هیواداربن و سەرتان‬ ‫بەرز راگرن‪ ،‬چونکە ئێوە بەیارمەتی خودا‬ ‫دەوڵەت و خەالفەتێکتان هەیە‪ ،‬کە شکۆ و‬ ‫دەسەاڵتی بۆ بەدیاری هێناون"! لەروانگەی‬ ‫بەغدادیەوە ئەم خەالفەتە تایبەت بەرەنگ‬ ‫و رەگەزێکی دیاریکراو نییە‪ .‬دەوڵەتێک کە‬ ‫لەنێوان عەرەب و غەیرە عەرەب‪ ،‬سپی و‬ ‫رەشپێس���ت‪ ،‬رۆژئاوای���ی و رۆژهەاڵتی���دا‬ ‫برایەتی و یەکس���انی پێکدینێ‪ .‬خەالفەتێک‬ ‫ک���ە قەفقازی‪،‬هین���دی‪ ،‬چین���ی‪ ،‬ش���امی‪،‬‬ ‫عێراق���ی‪ ،‬میس���ری‪ ،‬مەغریب���ی‪ ،‬ئەمریکی‪،‬‬ ‫فەرەنسی‪ ،‬ئەڵمانی و ئوسترالی لەدەوری‬ ‫ی���ەک کۆدەکات���ەوە‪ .‬لەدرێ���ژەدا هات���ووە‬ ‫"س���ەردەمێکی نوێ دەستی پێکردووە‪ ،‬با‬ ‫جیهان ئاگادار بێ‪ ،‬وش���یاریتان بەدەست‬ ‫بێننەوە‪ .‬موس���وڵمانان بەتەواوی هێزەوە‬ ‫جیهان لەمانای تیرۆریزم تێدەگەیێنن"‪.‬‬ ‫دوو جەمسەری داعش‪ :‬ئیمان لەدژی‬ ‫کوفر‬ ‫روانگەی داعش بۆ جیهان‪ ،‬روانگەیەکی‬ ‫دوو جەمس���ەرییە‪ ،‬بەپێ���ی دابەش���کردنی‬ ‫جیه���ان بەس���ەر دوو ب���ەرەی خێ���ر و‬ ‫شەڕدا‪ .‬بەغدادی لەمبارەوە دەڵێ "بەرەی‬ ‫س���ێیەم بوونی نییە‪ ،‬جیهان بەس���ەر دوو‬ ‫ب���ەرەدا داب���ەش بووە‪ ،‬کەمپی ئیس�ل�ام و‬ ‫ئیم���ان‪ ،‬لەبەرامبەر کوفر و نیفاق‪ ،‬بەرەی‬ ‫موجاهیدی���ن و موس���وڵمانان لەبەرامبەر‬ ‫ب���ەرەی یەه���وودی و خاچپەرس���ت و‬ ‫هاوپەیمانەکانی���ان‪ ،‬ئاس���ۆی س���ەرکەوتن‬ ‫روون���ە و هێماکانی س���ەرکەوتنمان لێوە‬ ‫دیارە"‪.‬‬ ‫هیجرەت ئیجبارییە‪ ،‬ئیختیاری نییە‬ ‫بەپشتبەستن بە ئایەی ‪١٢٨‬ی سورەتی‬ ‫"االع���راف" بەغ���دادی موس���وڵمانان ب���ۆ‬ ‫هیج���رەت بانگێش���ت دەكات‪ ،‬ت���ا خۆی���ان‬ ‫بگەیەنن���ە عێ���راق و س���وریا‪ .‬ئ���ەم دوو‬ ‫واڵت���ە تایب���ەت نی���ن ب���ە خەڵکی س���وری‬ ‫و عێراق���ی‪ ،‬بەڵک���و تایبەت���ن ب���ە ئوممەی‬ ‫ئیس�ل�امی‪ .‬لەروانگەی داعشەوە هیجرەت‬ ‫واجبێک���ی ش���ەرعییە‪ ،‬ئەرکی سەرش���انی‬ ‫ه���ەر موس���وڵمانێکە‪ .‬بەغ���دادی دەڵ���ێ‬ ‫"دەب���ێ خوێن���دکاران‪ ،‬زانایان���ی فیقهـ���ـ‪،‬‬ ‫وتاربێ���ژان‪ ،‬قازی���ەکان‪ ،‬کەس���انێک ک���ە‬ ‫شارەزای کاروباری س���ەربازی‪ ،‬ئیداری‬ ‫و پرۆفیش���ناڵین‪ ،‬پزیشکان و ئەندازیاران‬ ‫بانگهێش���ت بکەین‪ .‬ئەم���ە واجبێكی ئاینی‬ ‫هەریەكەیان���ە‪ ،‬چونک���ە موس���وڵمانان‬ ‫پێویستیان بەم کەسانەیە"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪29‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫ستراتیژی یەکخس����تن و هاوپەیمانی‬ ‫قەبیلە و عەشیرەتەکان‬ ‫داعش پێداگیریی لەسەر بەیەکخستن و‬ ‫هاوپەیمانی قەبائیل و بانگهێشتکردنیان بۆ‬ ‫ناو ریزەکان����ی خۆی دەکات‪ .‬لەراپۆرتێکدا‬ ‫ئاماژە بەکۆبوونەوەی داعشیەکان لەگەڵ‬ ‫قەبیلەکان����ی حەل����ەب ک����راوە‪ ،‬یەکگرتن و‬ ‫یەکخستنی ئەندامانی قەبیلەکان لەدەوری‬ ‫ئەمیرێک‪ ،‬وەک ستراتیژییەتێكی جێی بایەخ‬ ‫بۆ یەکگرتووی موسوڵمانان جەختی لەسەر‬ ‫کراوەت����ەوە‪ .‬داع����ش بۆ بەرەوپێش����بردنی‬ ‫ئ����ەم ئامانج����ەی خ����ۆی‪ ،‬بەرپرس����ی ب����ۆ‬ ‫کاروباری قەبیلەکان دەستنیشان کردووە‪.‬‬ ‫لەروانگەی داعشەوە‪ ،‬یەکگرتنی قەبیلەکان‬ ‫دەبێ رەهەندێک����ی جیهانیی هەبێ‪ ،‬هەموو‬ ‫کاروبارەکان لەروانگەی داعش����ەوە دەبێ‬ ‫بخرێنە خزمەت جێبەجێکردنی شەریعەت‬ ‫و جێگیرکردن����ی مەزهەبەکەیان����ەوە‪ .‬ئ����ەو‬ ‫کاروبارانەی وەک ئەرک بۆ س����ەرکردە و‬ ‫بەرپرسانی قەبیلەکان دیاریکراون بریتین‬ ‫ل����ە‪ :‬کۆکردن����ەوەی زەکات و ناردنیان بۆ‬ ‫ناوندەکانی زەکات����ی ناوچە‪ ،‬ئامادەکردنی‬

‫داعش ناسیۆنالیزم‬ ‫وەک هۆکاری تەفرەقە‬ ‫و دووبەرەکی لەنێوان‬ ‫موسوڵمانان لێكدەداتەوە‬ ‫لیس����تی هەتیوەکان‪ ،‬بێوەژنەکان و خەڵکی‬ ‫هەژار و دەس����تكورت ب����ۆ پێدانی زەکات‪،‬‬ ‫هاندان����ی گەنج����ەکان ب����ۆ پەیوەس����تبوون‬ ‫بەریزەکان����ی داعش����ەوە‪ ،‬رادەس����تکردنی‬ ‫چەکی حکومەت‪ ،‬راكێشانی ئەو کەسانەی‬ ‫ل����ەدژی دەوڵەت����ی ئیس��ل�امی چەکی����ان‬ ‫هەڵگرت����ووە و تۆب����ە بكەن پێ����ش ئەوەی‬ ‫بەدی����ل بگیرێن‪ .‬داعش هێزەکانی س����وپای‬ ‫عێ����راق بەس����ەفەویەکان ناودەب����ات و‬ ‫شیعەکانیش بەکەمینەیەکی رافزی‪.‬‬ ‫ئیمامەت‪ ،‬میحوەری تیۆرییی داعش‬ ‫داعش لەگۆڤاری دابق بە تێروتەس����ەلی‬ ‫بابەتی ئیمامەتی خس����تۆتە ب����ەر باس‪ .‬بۆ‬ ‫نموون����ە بەهێنان����ەوەی فەرموودەیەك لە‬ ‫"عەبدوڵ��ڵ�ای ك����وڕی عومەر"ەوە لەس����ەر‬ ‫گرنگی ئەم باس����ە رۆیشتووە‪ .‬لەروانگەی‬

‫‪ 30‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬

‫داعش����ەوە مەفهوم����ی ئیمام����ەت بریتیی����ە‬ ‫لەوەی ئۆم����ەت بەهەموو هێ����ز و تواناوە‬ ‫لەژێ����ر فەرمانڕەوایی ئیمامێک����دا و لەژێر‬ ‫ئااڵی����ەک بۆ جێگیرکردنی یاس����ای ئیالهی‬ ‫بجەنگێ����ت‪ .‬پاش����ان هێرش کراوەتە س����ەر‬ ‫چەمك����ی جیاكردن����ەوەی دی����ن و دەوڵەت‬ ‫و وەک ه����ۆکاری لەبیرکردن����ی مان����ای‬ ‫رەس����ەنی ئیمام����ەت ئام����اژەی پێک����راوە‪.‬‬ ‫پێیانوای����ە ئ����ەم چەمكە قورئان����ی کردووە‬ ‫بەکتێبێکی چیرۆک‪ ،‬قورئان لەژێر گوشار‬ ‫و کاریگەری سكۆالریزم و جیاكردنەوەی‬ ‫دین و دەوڵەتدا چیدی کتێبێکی یاسادانەر‬ ‫نیی����ە و خەڵکی����ش لەبیریان ک����ردووە‪ ،‬کە‬ ‫قورئ����ان خوازی����اری یەک دەوڵ����ەت‪ ،‬یەک‬ ‫ئیمام و یەک ئیسالمە‪.‬‬ ‫س����نووربەندی ل����ە نێ����وان ئیمامەت����ی‬ ‫مەزهەبی و ئیمامەتی سیاسیدا‬ ‫لەروانگ����ەی داعش����ەوە‪ ،‬تەنان����ەت‬ ‫خەلیف����ەش ناتوان����ێ حکومەتی ئیس��ل�امی‬ ‫هەڵوەش����ێنێتەوە‪ .‬داع����ش ب����ۆ ئەم����ە‬ ‫پش����ت حوکم����ی ئایەت����ی ‪ ٣٠‬س����ورەتی‬ ‫"البقرە"دەبەس����تێت‪ .‬لەروانگەی داعش����ەوە‬ ‫دەس����ەاڵتی ش����ەرعی خودا دایڕشتووە و‬ ‫لەالیەن ئیمامی راستەقینەش����ەوە جێبەجێ‬ ‫دەكرێت‪ .‬هەرکەسێکیش بازنەی دەسەاڵتی‬ ‫خەلیف����ە ببەزین����ێ‪ ،‬وەک دەس����تدرێژیكار‬ ‫لەقەڵ����ەم دەدرێت‪ .‬بۆ ئەم مەبەستەش����یان‬ ‫فەرموودەیەك����ی پێغەمب����ەر دەگێڕن����ەوە‪،‬‬ ‫ك����ە فەرمویەت����ی‪ :‬خوداوەند پێن����ج بابەتی‬ ‫پ����ێ راگەیان����دووم‪ ،‬جەماع����ەت‪ ،‬گوێگرتن‪،‬‬ ‫ملكەچی‪ ،‬هیجرەت و جیهاد لەرێی خودا‪.‬‬ ‫ئەزموون����ی داع����ش ل����ە جیهادیەکانی‬ ‫ئەفغانستان‬ ‫بەپێچەوانەی جیهادیەكانی س����ەردەمی‬ ‫ش����ەڕی دژ بەسۆڤییەت لەئەفغانستان‪ ،‬کە‬ ‫پێکهاتبوون لەکۆمەڵێک گرووپی جیاواز و‬ ‫ش����ێوازی کاری جیاواز لەدژی دوژمنێکی‬ ‫هاوبەش‪ ،‬داعش رێکخس����تن و ش����ێوازی‬ ‫کاری تایب����ەت بەخۆی هەی����ە و خەالفەتی‬ ‫جێگی����ر ک����ردووە‪ .‬لێ����رەدا ناس����یۆنالیزم‬ ‫وەک ه����ۆکاری تەفرەق����ە و دووبەرەک����ی‬ ‫لەنێ����وان موس����وڵمانان لێکدەدرێت����ەوە‪.‬‬ ‫لەروانگ����ەی داعش����یەکانەوە‪ ،‬لەئەزموونی‬ ‫ئەفغانس����تاندا ئەم����ە ناس����یۆنالیزم ب����وو‪،‬‬ ‫ک����ە ب����وو بەدەس����تمایەی رکابەرایەت����ی‬ ‫حیزب����ی و گروپگەل����ی ل����ەم واڵت����ەدا‪ .‬لەم‬ ‫گۆشەنیگاوە‪ ،‬ئێس����تا دۆخەکە لەرابردوو‪،‬‬ ‫جیاوازە‪ ،‬رێکخراوێک پێی گرتووە و زۆر‬ ‫لەگرووپ����ەکان ب����ۆ جێگیرکردنی خەالفەت‬

‫روانگەی داعش بۆ‬ ‫جیهان روانگەیەکی‬ ‫دوو جەمسەرییە‪ ،‬ئیمان‬ ‫لەبەرامبەر كوفر‪ ،‬بەرەی‬ ‫سێیەم بوونی نیە‬ ‫هاوڕا و هاوپەیمانین‪.‬‬ ‫زەرقاوی الیەنگرانی فێری کردەوەی‬ ‫خۆکوژی کردووە‬ ‫لەروانگ����ەی داعش����یەکانەوە‪ ،‬زەرقاوی‬ ‫پێداچوونەوەی بەئەزموونی ئەفغانستاندا‬ ‫کردووە و شەڕی کردووە بۆ جێگیرکردنی‬ ‫خەالف����ەت لەرێ����ی جەماعەتێکی یەکگرتوو‬ ‫لەسەر ئەساس و تەوەری کتێب و سوننەتی‬ ‫س����ەلەفیگەری‪ .‬ل����ەم پێداچوونەوەی����ەدا‪،‬‬ ‫جیه����اد لەخۆیدا ئیجباریی����ە‪ .‬بە بۆچوونی‬ ‫زەرق����اوی ئ����ەم جیه����ادە لەس����ەر بنەمای‬ ‫هیجرەت‪ ،‬گوێرایەڵی‪ ،‬ئیتاعەت و ئامادەیی‬ ‫بۆ کوشتوکوشتار بنیات نراوە و بژاردەی‬ ‫کۆتای����ی لەدوو حاڵ����ەت ب����ەدەر نییە‪ ،‬یان‬ ‫شەهادەت‪ ،‬یان خەالفەت‪.‬‬ ‫داعش بە پشتبەستن بە فەرموودەیەكی‬ ‫پێغەمب����ەر‪ ،‬پێیوایە جیهاد و هیجرەت دوو‬ ‫بابەت����ی تێکچڕژاو و جیانەبووە لەیەکترن‪:‬‬ ‫"هیج����رەت کۆتایی نایەت مەگ����ەر ئەوەی‬ ‫کاف����رەکان تێکبش����کێندرێن"‪ .‬لەروانگ����ەی‬ ‫زەرقاویەوە‪ ،‬هیجرەت کاتێک روودەدات کە‬ ‫دەوڵەتێکی مەرکەزی بەهێز بوونی نەبێ‪.‬‬ ‫لە "دابق"دا ئاماژە بەوە دراوە‪ ،‬کە زەرقاوی‬ ‫س����ەرەتا ئەفغانستان و دواتر کوردستانی‬ ‫هەڵبژارد‪ ،‬لەناوبردنی"گاغوت"ەکانی وەک‬ ‫ئامانج راگەیاند‪ ،‬پێیوابوو دۆخی سەقامگیر‬ ‫ئەو شانس����ە دەداتە دامودەزگا هەوڵگری‬ ‫و ئەمنیەکان‪ ،‬کە ش����وێن پێی جیهادیەکان‬ ‫و بزاوت����ە ئیس��ل�امیەکان هەڵگ����رن و‬ ‫س����ەرکوتیان بک����ەن‪ .‬لەئەنجام����دا تەرکیز‬ ‫دەکات����ە س����ەر تەقاندن����ەوەی ئۆتۆمۆبیلی‬ ‫بۆمبڕێژک����راو و ك����ردەوەی خۆکوژی‪ .‬لە‬ ‫دابق����دا هاتووە‪ ،‬کە زەرق����اوی توانیویەتی‬ ‫سوننەکان لەدژی دەوڵەتی مەرکەزی هان‬ ‫بدات‪ .‬لەم گۆڤارەدا هێزە (مورتەدەکان)ی‬ ‫س����وپا‪ ،‬پۆلیس‪ ،‬دامودەزگا هەواڵگریەکان‪،‬‬ ‫رافزیەکان (شیعەکان) و الیەنگری تاڵەبانی‬ ‫و بارزانی‪ ،‬وەک ئامانجی سەرەکی داعش‬ ‫پێناسە کراون‪.‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫سەالم لە ئیسالمدا‬

‫محەمەد مال قادر‬ ‫دەمێك���ە بی���ر لە بابەتی س���ەالم "ئاش���تی"‬ ‫لە ئیس�ل�امدا دەكەمەوە‪ .‬ئەمە مەس���ەلەیەكی‬ ‫زۆر گەورە و بنەڕەتی ئیس�ل�امە‪ ،‬واتە ئاینی‬ ‫پیرۆزی ئیس�ل�ام لەس���ەر چەند كۆڵەگەیەك‬ ‫پێكهات���ووە‪ ،‬ئەویش ئاش���تی و س���ازانە‪ .‬واتە‬ ‫ئیس�ڵ�اح‪ .‬بۆیە ئەو بابەتە زۆر قس���ەی جدی‬ ‫لەس���ەر هەیە‪ ،‬بەاڵم ه���ەوڵ دەدەم بەكورتی‬ ‫لەسەری بدوێم‪.‬‬ ‫پێشەكی سەالم واتە ئاشتی‪ ،‬یەكێكە لەناوە‬ ‫گەورەكان���ی خ���ودای میهرەبان���ە‪ ،‬ه���ەروەك‬ ‫مؤمن‬ ‫لەقورئان���ی پی���رۆزدا دەفەرموێ "س�لا ٌم‬ ‫ٌ‬ ‫مهيم��ن عزي ٌز جبارٌ متكب ٌر"‪ ،‬خوای مەزن ‪ 99‬ناوی‬ ‫ٌ‬ ‫مەزنی هەیە‪ ،‬كە پێیان دەگوترین "اس��ماء اهلل‬ ‫العظمى"‪.‬‬ ‫هەروەه���ا لەكاروب���اری كۆمەاڵیەت���ی‬ ‫و هاتوچ���ۆدا س���ەالم ك���ردن س���وننەتێكی‬ ‫پێغەمبەرە‪ ،‬وەاڵمدانەوەی ئەرك و واجبە‪ ،‬بۆ‬ ‫وێنە ئەگەر یەكێك س���ەالم یان چەند كەسی‬ ‫تر س���ەالم بكەن‪ ،‬س���ەالمكردنەكە س���وننەتە‪،‬‬ ‫بەاڵم وەاڵمدانەوەی واجبە‪.‬‬ ‫ل���ەزۆر ئایەت���ی قورئاندا وش���ەی س���ەالم‬ ‫هات���ووە‪ ،‬س���ەالم وەك واج���ب وای���ە و هیچ‬ ‫ئاینێ���ك دژی س���ەالم نیە‪ .‬خ���وای گەورەش‬ ‫دەفەرم���وێ "يا ايها الذي��ن امنوا ادخلوا في الس��لم‬ ‫كافة" (البقرە – ‪.)208‬‬

‫وات���ە ئ���ەی ب���ڕواداران بچنە ناو ئاش���تی‪،‬‬ ‫ئاشتی لەبەر بكەن و كاری پێبكەن و لەشەڕ‬ ‫خۆتان بپارێزن‪.‬‬ ‫كەواتە ئ���ەو گروپان���ەی بەناوی ئیس�ل�ام‬ ‫دروس���ت ك���راون‪ ،‬ل���ەدژی ئاش���تین وخەڵك‬ ‫بەكۆم���ەڵ دەكوژن و ناوی���ان لەخۆیان ناوە‬ ‫"داع���ش"‪ ،‬واتەی دەوڵەتی بەناوی ئیس�ل�امی‬ ‫لەعێ���ڕاق و ش���ام‪ ،‬دژن لەگ���ەڵ ئ���ەو بنەم���ا‬ ‫گرنگ���ەی قورئان كە س���ەالمە‪ .‬ئ���ەو دەوڵەتە‬ ‫نائیس�ل�امیەی بەناوی ئیس�ل�ام رەش���ەكوژی‬ ‫و جینۆس���اید دەكات و تی���رۆر و تۆقاندن���ی‬ ‫كردۆتە س���تراتیژ‪ ،‬دژە لەگەڵ ئەو پرەنس���یپە‬ ‫گرنگ���ەی ئیس�ل�ام‪ .‬وەك بینیم���ان چ���ۆن‬ ‫لەش���نگال كوش���تارگەری دروس���ت ك���رد‬ ‫و بەه���ەزاران خەڵك���ی كوش���ت و چەندی���ن‬ ‫گۆڕی بەكۆمەڵی دروس���ت ك���رد و هەزاران‬ ‫ئافرەتی رووس���ووری ئێزیدیان بەدیل گرت‬ ‫و بردیان و ئێس���تاش چارەنوس���یان نادیارە‪.‬‬ ‫ئەم رووداوانە هاوشێوەی ئەنفالەكانی ساڵی‬ ‫‪ 1988‬لەگەرمی���ان و چەن���د ناوچەیەكی تری‬ ‫كوردس���تانە‪ ،‬كە تێیاندا ‪ 182‬هەزار كەس‪ ،‬بە‬ ‫‪ 8‬ه���ەزار بارزانی���ەوە لەناوبران‪ ،‬س���ەرەڕای‬ ‫هەزاران قوربانی كوردی فەیلی‪.‬‬ ‫داع���ش ل���ەدژی خەڵكانی س���ەر ب���ە ئاینی‬ ‫مەس���یحیش كاری دیك���ەی لەمجۆرەی���ان‬ ‫ئەنجامداوە‪.‬‬ ‫من پێموایە چەن���د هۆكارێكی گرنگ هەن‪،‬‬ ‫وایانك���ردووە ئەو گروپە مرۆڤكوژە‪ ،‬تۆقاندن‬ ‫و رەشەكوژی بكەنە ستراتیژی خۆیان‪:‬‬ ‫‪ .1‬ناش���رینكردنی ئاینی پیرۆزی ئیس�ل�ام‪،‬‬ ‫بەجۆرێك لەجیهان���دا وەك ئاینێكی مرۆڤكوژ‬ ‫نیشانی بدەن‪ ،‬ئەمەش لەرێی دەستێكی نهێنی‬ ‫لەناویاندا‪.‬‬ ‫‪ .2‬بێگوم���ان هەندێ���ك رژێ���م لەهەرێمەكە‬ ‫هاوكاری���ان دەكەن و بۆ مەبەس���تی تایبەتی‬ ‫خۆی���ان بەكاری���ان دەهێن���ن و لەخ���وداش‬ ‫ناترسن‪.‬‬

‫‪ .3‬هەندێ���ك رژێم���ی ناوچەكە وەك حزبی‬ ‫بەعسی عەرەبی ئیشتراكی لەعێڕاق و سوریا‬ ‫هاوكاری���ان ك���ردوون و بەئاش���كرا دەدیترا‬ ‫و دەزان���را ئ���ەوە رژێمی بەعس���ی لەس���وریا‬ ‫چ كارەس���اتێكی بەس���ەر واڵتەك���ەی هێناوە‪،‬‬ ‫ئێس���تاش دەس���تهەڵناگرێ لەو دەس���ەاڵتە و‬ ‫روس���یاش هاتووە گوای���ە لە "داع���ش" دەدا‪،‬‬ ‫بەاڵم لەهەمانكات بەرگری لەرژێمی بەش���ار‬ ‫ئەس���ەد دەكات و دەی���ەوێ بیپارێ���زێ‪ .‬ئیتر‬ ‫بزان���ە زلهێ���زەكان چ���ۆن لەئیش���ەكانیاندا‬ ‫یەكتری���ان گرت���ووە و میللەت���ی س���وریاش‬ ‫بۆتە قوربانی‪ .‬بەڕاس���تی هەر ئەو زلهێزانەن‬ ‫لەگ���ەڵ گ���ورگ گۆش���ت دەخ���ۆن و لەگ���ەڵ‬ ‫خاوەن مەڕیش شینێ دەكەن‪ .‬ئەوان لەپشت‬ ‫ئاڕاستەكردنی داعشن وەك ئامرازێكی پیس‬ ‫بە دەستیانەوە‪.‬‬ ‫تائێس���تا هی���چ كام ل���ەو الیەنان���ە‪ ،‬ب���ە‬ ‫رۆژئاواش���ەوە ب���ە ج���دی دژ ب���ەو گروپ���ە‬ ‫تیرۆیس���تیە نائیسالمیە نەبوونە‪ ،‬بەاڵم رەنگە‬ ‫ئەو جارە كە شەڕ كەوتە واڵتی خۆیان‪ ،‬ئینجا‬ ‫بەراس���تی بكەون���ە دژی داعش و ش���ەڕێكی‬ ‫یەكالكەرەوەی لەگەڵدا بكەن‪.‬‬ ‫ئ���ەو گروپ���ە تیرۆریس���تیە‪ ،‬ك���ە هەرگی���ز‬ ‫باوەڕی بە س���ەالم و ئاش���تی نی���ە‪ ،‬زیرەكانە‬ ‫س���ودی لەو ناكۆكیە مەزن���ە وەرگرت‪ ،‬كە لە‬ ‫عێراقدا لەنێوان پێكهاتەكاندا هەبوو‪ .‬جا ئەگەر‬ ‫دەسەاڵتدارانی كوردستان و عێراق دەیانەوێ‬ ‫داع���ش و هاوتاكانی ریش���ەكێش بكەن‪ ،‬ئەبێ‬ ‫لەناوخ���ۆدا كێش���ەكانیان چارەس���ەر بك���ەن‪،‬‬ ‫ئەگەرنا لەجیاتی داعش گروپی تیرۆریس���تی‬ ‫خراپتریش پەیدا دەبن و خودا دەزانێ بەرەو‬ ‫كێندەر دەچێ و كارەسات گەورەتر دەبێ‪.‬‬ ‫لەكۆتایی���دا دەڵێم پەندێكی پێش���ینان هەیە‬ ‫دەڵێ "ئەو كەس���ە كەسە ئەلفێكی بەسە"‪ ،‬واتە‬ ‫پیاوی ئاقڵ و سیاسەتمەداری ژیر و دڵسۆز‬ ‫تێ���دەگات و دەزانێ چارەس���ەری ئ���ەو بارە‬ ‫ناجۆرە چۆن بكات‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪31‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫بەشی كۆمەاڵیەتی‬

‫"هاوسەرەکەم ناچاری دەکرم سەیری‬ ‫فیلم���ی پۆرن���ۆ (رووت) بک���ەم‪ .‬ئای���ا ئەم‬ ‫کردەوەیە بەتوندوتیژی سێکسی هەژمار‬ ‫دەکرێ"؟‬ ‫زوهرە ئافرەتێكي تەمەن ‪ ٣٥‬س���ااڵنە و‬ ‫کارمەندی فەرمانگەيەكى حكوميە‪ .‬لەرێى‬ ‫فەيسبووكەوە ئەم پەیامەی بۆ پسپۆرێكى‬ ‫ب���وارى توندوتي���ژی خێزان���ی ناردب���وو‪.‬‬ ‫زوه���رە نووس���یبووی "هاوس���ەرەکەم‬ ‫هەم���وو ش���ەوێک ل���ەدوای نوس���تنی‬ ‫منداڵ���ەکان‪ ،‬داوای لێدەک���ردم س���ەیری‬ ‫پۆرنۆ بک���ەم‪ .‬منیش نە تەنها نەفرەتم لەم‬ ‫کارە هەبوو‪ ،‬بەڵکو بەردەوام دڵەڕاوکێ و‬ ‫نیگەرانی دایدەگرتم‪ ،‬کە نەوەک منداڵەکان‬ ‫خەبەریان بێتەوە‪ ،‬یان هەس���ت بەش���تێک‬ ‫بکەن‪ .‬لەهەمووی نەفرەتئامێزتر ئەوەبوو‪،‬‬ ‫کە ناچ���ار دەکرام الس���ایی هەم���وو ئەو‬ ‫رەفتاران���ە بکەمەوە‪ ،‬ک���ە ئەکتەرە ژنەکان‬ ‫لەفیلمەکەدا ئەنجامیان دەدا"‪.‬‬ ‫ناچارکردنی مرۆڤ بۆ تەماش���ا کردنی‬ ‫پۆرنۆگراف���ی لەالیەن هاوبەش���ى ژیانەوە‬ ‫بەشێکە لەتوندوتیژی و ئازاری سێکسی‪،‬‬ ‫پۆرنۆگراف���ی لەزمان���ی یونان���ی بەواتای‬ ‫"نوسینەوەی لەشفرۆشی"یە و شارەزایان‬ ‫پێیانوایە ک���ە خووگرتن بەتەماش���اكردن‬

‫‪ 32‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬

‫پۆرن���ۆ و ناچارکردنی بەرامبەر بۆ بینین‬ ‫و الس���اييكردنەوەى ئ���ەو رەفتاران���ەی‬ ‫لەفیلمەکەدا بەرچاو دەکەون‪ ،‬راستەوخۆ‬ ‫کاردەکاتە سەر پەیوەندی هاوسەرەکان‪.‬‬ ‫پۆرنۆگراف���ی بەمەبەس���تی وروژاندنی‬ ‫سێکس���ی ئەنج���ام دەدرێ‪ ،‬ناچارکردن���ی‬ ‫شەریکی سێکسی بۆ ئەنجامدانی کۆمەڵیک‬ ‫رەفتار و کردار‪ ،‬کە بەپێچەوانەی ویس���ت‬ ‫و ئیرادەی کەس���ەکەیە‪ ،‬سەرئەنجامەکەی‬ ‫دەبێت���ە ئ���ازاری سێکس���ی و کۆمەڵێ���ک‬ ‫دەرهاویش���تەی خراپ���ى ب���ەدوادا دێت و‬ ‫كاريگەرى لەسەر تەندروستی و تەنانەت‬ ‫حەزی سێکسی بەرامبەر دەبێت‪.‬‬ ‫زوه���رە لەدرێ���ژەدا دەڵ���ێ "رەفت���اری‬ ‫زۆرەملێيان���ەى هاوس���ەرەکەم بۆتە هۆی‬ ‫ئ���ەوەی لێ���ی بترس���م‪ ،‬کاتێ���ک دەگاتەوە‬ ‫دەرگای ماڵەک���ە دەکاتەوە لێی دەترس���م‪،‬‬ ‫تەنانەت کە دەنگی پێی دەبیس���تم‪ .‬لەکاتی‬ ‫تەنهایي���دا‪ ،‬ئ���ەو کاتان���ەی دووبەدووی���ن‪،‬‬ ‫تەنان���ەت ئ���ەو کاتان���ەی ش���ەو دادێ‬ ‫دەترسم‪ .‬ئیدی حەزم لێی نەماوە سێکسی‬ ‫لەگ���ەڵ بک���ەم‪ ،‬وەک ئەوە بڵێی جەس���تەم‬ ‫وش���ک بووە و زۆر رەشبینانە دەڕوانمە‬ ‫رەگ���ەزی پیاو‪ .‬ئ���ەو کاتان���ەی مندالەکان‬ ‫لەماڵ نین‪ ،‬ناچارم دەکات سەیری پۆرنۆ‬ ‫بکەم‪ .‬دواتر چاوەڕوان���ی ئەوەم لێدەکات‬ ‫کە لەتوانای مندا نییە‪ .‬هاوسەرەکەم ئیدی‬

‫هی���چ رێ���ز و حورمەتێک���ی الم نەم���اوە‪،‬‬ ‫لەراستیدا الى من كەسايەتى نەماوە‪.‬‬ ‫کاتێک ئەو كۆمەڵناس���ە پرسیاری ئەوە‬ ‫لە زوه���رە دەكات‪ ،‬کە هاوس���ەرەکەی چ‬ ‫چاوەروانییەک���ی ناپەس���ەندی لێی هەیە ‪،‬‬ ‫لە واڵمدا دەڵێ "ش���ەالقێکی بچووکی پێیە‪،‬‬ ‫لەپش���تم دەدات‪ ،‬قەپ لەسەرینەکە دەگرم‬ ‫ن���ەوەک منداڵ���ەکان ئاگایان لێ بێ‪ .‬س���ێ‬ ‫کچی بچووکم هەیە‪ ،‬بەردەوام هەڕەشەی‬ ‫تەاڵقم لێک���ردووە‪ ،‬بەاڵم دەزان���ێ تاقەتی‬ ‫دووری مندڵەکانم نیی���ە‪ ،‬درێژە بەرەفتار‬ ‫و هەڵسوکەوتی خۆی دەدات"‪.‬‬ ‫کۆمەڵێ���ک س���ەرچاوەی جۆربەج���ۆر‪،‬‬ ‫ئاماژەی���ان ب���ەوە داوە ک���ە ناچارکردن و‬ ‫رەفت���اری زۆرەمل���ێ ب���ۆ تەماش���اكردن‪،‬‬ ‫یان الس���اییکردنەوەی پۆرنۆ بۆ کەس���ی‬ ‫قوربانی بێ رێ���زی و ئازاری بەدواوەیە‪،‬‬ ‫قوربانیەکانی ئەم شێوە رەفتارانە پێیانوایە‬ ‫ئ���ەم رەفت���ارە ئ���ازارى لەتوندوتي���ژى‬ ‫جەس���تەيى زۆرترە‪ .‬ئەم رەفتارانە ژیانی‬ ‫هاوب���ەش و بنەماڵەی���ی ب���ەرەو قەی���ران‬ ‫و لەبەری���ەک هەڵوەش���انەوە دەب���ەن‪.‬‬ ‫لەم حاڵەتان���ەدا قوربانی���ەکان دووچاری‬ ‫کەمتەرخمی‪ ،‬بێ مەیلی و ساردبوونەوەی‬ ‫ح���ەزی سێکس���ی و ب���ێ متمانەی���ی و‬ ‫رەفتاری وەسوەس���ەئامێز دەبن‪ .‬تەنانەت‬ ‫خۆی���ان لەگەڵ ئەکت���ەر و کاراکتەرەکانی‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫پۆرنۆگرافی و توندوتیژی سێکسی‬ ‫زۆرينەى حاڵەتەكانى توندوتيژى سێكسى دژ بە ژنان‪ ،‬ناچاركردنيانە‬ ‫بە الساييكردنەوەى رەفتارى ئەستێرەكانى نێو فيلمە پۆرنۆكان‬

‫ئەم فیلمانە هەڵدەسەنگێنن‪.‬‬ ‫ناچارک���ردن ب���ۆ تەماش���اكردن و‬ ‫الس���اييكردنەوى رەفت���اری پۆرنۆگرافی‬ ‫وەک خويەك���ى پەیوەن���دی سێکس���ی‪،‬‬ ‫راس���تەوخۆ کاردەکات���ە س���ەر پەيوەندى‬ ‫س���ۆزداريى نێ���وان هاوس���ەرەکان‪ ،‬ل���ەم‬ ‫رووەوە گوم���ان دەخەن���ە س���ەر کرداری‬ ‫سێکس���ی خۆی���ان و سەرنجراکێش���ی‬ ‫پەیوەن���دی سێکس���ی الی قوربان���ی لەناو‬ ‫دەبات‪.‬‬ ‫"د‪ .‬ن���دا بەرزگ���ەر" پارێ���زەر پێیوای���ە‬ ‫تەماش���اکردنی پۆرنۆگراف���ی ن���ە تەنه���ا‬ ‫هەڕەشەیەکە بۆ پەیوەندی خۆشەویستی‬ ‫هاوس���ەرەکان‪ ،‬بەڵک���و دەبیت���ە ه���ۆی‬ ‫دەس���ترێژی سێكس���ی بۆ س���ەر كەسانى‬ ‫مەحرەميش‪ .‬ئەو پارێزەرە دەڵێ "لەیەکێك‬ ‫لەکەسیەکان کوڕێک بە الساییکردنەوەی‬ ‫رەفت���ار و هەڵس���وکەتی ن���او فیلمەک���ە‪،‬‬ ‫دەس���تدرێژی کردۆت���ە سەرخوش���کێکی‬ ‫خۆی"‪ .‬دەشڵێ "لە کەیسێکی دیکەدا لەژێر‬ ‫کاریگ���ەری فیلم���ی پۆرنۆگرافی‪ ،‬کوڕێکی‬ ‫تەم���ەن ‪ ١٧‬س���اڵ دەس���تدرێژی کردۆتە‬ ‫سەر براژنەکەی"‪.‬‬ ‫"مریەم" ژنێکی تەمەن ‪ ٥٠‬ساڵە و دەڵێ‬ ‫"ه���ەر لەس���ەرەتای ژیانی هاوبەش���مەوە‬ ‫هەس���تم ب���ە ب���ێ مەیل���ی هاوس���ەرەکەم‬ ‫لەپەیوەندی سێکس���يدا کرد‪ .‬سەرەتا وام‬

‫بیردەک���ردەوە کە منی خۆش ناوێ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دوای ‪ ٥‬س���اڵ تێگەیش���تم ئ���ەو کاتان���ەی‬ ‫ل���ە ماڵەوە نی���م‪ ،‬بە تەماش���اکردنی فیلمی‬ ‫پۆرنۆگراف���ی خ���ۆی خاڵ���ى دەكات���ەوە‪.‬‬ ‫دواتر دەروونناس���ێک پێیوتم کە رواڵەتی‬ ‫وا نیش���ان دەدات خ���ووى بەم رەفتارەوە‬ ‫گرتبێت‪ .‬بێ مەیلی سێکسی هاوسەرەکەم‬ ‫بەجۆرێ���ک توندوتیژی بوو ل���ەدژی من‪.‬‬ ‫م���ن کچێکی گەنج ب���ووم و وەک هەموو‬ ‫مرۆڤ���ەکان‪ ،‬کۆمەڵێک پێویس���تی و نیازی‬ ‫سروشتی و وەاڵمنەدراوەم هەبوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دوای ئ���ەو هەم���وو س���اڵە‪ ،‬ئێم���ە زۆرتر‬ ‫هاوژوورین وەك لەوەى ژن و مێرد بين‪.‬‬ ‫لەمێژە هەستم بەتەاڵقی عاتيفی کردووە‪،‬‬ ‫ئ���ەوەی ک���ە لەوت���ار و کتێبەکان باس���ی‬ ‫لێ���وە دەکرێ‪ ،‬ل���ەرووی عاتيفییەوە تەاڵق‬ ‫دراوم"‪.‬‬ ‫نەبوون���ی پ���ەروەردەی سێکس���ی‬ ‫تەندروس���ت دەبێت���ە ه���ۆی ئاڵ���ۆزی‬ ‫و تێكچوون���ى فيک���ری و ئەخالق���ی و‬ ‫زیادەڕەوی‪ .‬مرۆڤ���ەکان لەنەبوونی وەها‬ ‫پەروەردەی���ەک دووچ���اری بیروباوەڕی‬ ‫جياكاري���ى سێکس���ی و رەگ���ەزی دەب���ن‬ ‫و روانینی���ان ب���ۆ س���ێکس و رەگ���ەزی‬ ‫بەرامبەریان دەگۆڕێ‪.‬‬ ‫ش���ارەزایان پێیانوایە خیان���ەت یەکێكە‬ ‫لەدەرهاویش���تەکانی ئاڵوودەب���وون ب���ە‬

‫تەماش���اکردنی پۆرنۆگرافیی���ە‪ .‬بۆ نموونە‬ ‫ئام���اژە بەوە دەدەن‪ ،‬ک���ە ژن و مێردێک‬ ‫ب���ە رێکەوتن ب���ەدوای تەاڵق���ەوەن‪ ،‬دوای‬ ‫چەند جار دانیش���تن و گفتوگۆ بەخێرايي‬ ‫دەک���رێ لەکێش���ەکانیان تێبگ���ەی‪ .‬پي���او‬ ‫داواکاری سێکس���ی لەژنەكەى هەیە‪ ،‬يان‬ ‫بەپێچەوان���ەوە‪ ،‬لەبەرامب���ەر ب���ێ وەاڵم‬ ‫مانەوەی داواکەی‪ ،‬خیانەت هەڵدەبژێرێ‪.‬‬ ‫پیاوەک���ە وابی���ر دەکات���ەوە‪ ،‬چونک���ە‬ ‫ئەکتەرەکان���ی ناو فیلم���ە پۆرنۆگرافیەکان‬ ‫دەتوان���ن هەندێ���ك رەفت���ار بنوێنن‪ ،‬دەبێ‬ ‫هاوسەرەکەش���ی هەمان رەفتار دووبارە‬ ‫بکاتەوە‪ .‬وای لێدێ ژنەکە لەئەنجامی وەها‬ ‫رەفتارێکدا خۆی دەبویرێ‪ ،‬س���ەرئەنجام‬ ‫کێشەکانیان قووڵتر دەبنەوە‪.‬‬ ‫هەندێك لە پۆرنۆگرافەکان بەئاشکرا پەرە‬ ‫بەتوندوتی���ژی لەپەیوەندیە سێکس���یەکان‬ ‫دەدەن‪ ،‬بەجۆرێ���ک چێژێك���ى يەكاليەنەى‬ ‫تەنيا بۆ پياوەكە تێدابێت‪ .‬هەرچەندە ژنان‬ ‫زۆرترین قوربانیانی توندوتیژی سێکسی‬ ‫پێکدێن���ن و هاوس���ەرەکانیان لەرێگ���ەی‬ ‫پۆرنۆگرافییەوە فێری دەبن‪ ،‬بەاڵم رێژەی‬ ‫ئەو پیاوانەش کەم نین‪ ،‬کە دەبنە قوربانی‬ ‫گۆڕینی سەلیقەی سێکسی و چاوەڕوانی‬ ‫هاوسەرەکانیان لەپەیوەندی سێکسیدا‪ ،‬تا‬ ‫ئەو رادەیە ژنەكە بانگەش���ەى بێ توانایی‬ ‫پياوەكەى لەسێكسدا بكات!!‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪33‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫بەشی كۆمەاڵیەتی‬

‫لەهەڵس���وكەوت چاالك���ە و ه���ەردەم‬ ‫رووخۆش���ە‪ ،‬ب���ەاڵم زۆرج���ار هەس���ت‬ ‫دەكەیت لەناكاو دەكەوێتە ناو دەریایەك‬ ‫خەی���اڵ‪ ،‬بەتایب���ەت ك���ە هاوتەمەنەكانی‬ ‫خ���ۆی دەبینێ���ت خێزانی���ان پێكن���اوە و‬ ‫منداڵی���ان هەی���ە و ب���ە "دای���ە" بانگیان‬ ‫دەكەن‪ ،‬خەمێكی قوڵ دایدەگرێت‪ ،‬بۆیە‬ ‫دەڵ���ێ "هەرگیز گەردەن���ی ئەوانە ئازاد‬ ‫ناك���ەم‪ ،‬كە بوونە ه���ۆكاری ئەوەی من‬ ‫شوو نەكەم"‪.‬‬ ‫میدی���ا كچێك���ی تەم���ەن ‪ 50‬س���اڵەیە و‬ ‫م���اوەی دوو س���اڵە ماس���تەری لەیەكێ���ك‬ ‫لەكۆلێژەكان���ی زانك���ۆی س���ەاڵحەدین‬

‫‪ 34‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫كاتێك قەیرەیی وەك تاوان و نەنگیەكی گەورە تەماشا دەكرێت‬

‫چیرۆكی نەهامەتیەكانی قەیرە كچێك‬ ‫میدیا‪:‬‬ ‫ئەوانەی دەیانگوت شوو مەكە ئێستا توانجم لێدەدەن‬

‫بەدەست هێناوە و‬ ‫لەهەمان كۆلێژ مامۆستای‬ ‫یاری���دەدەرە‪ .‬ئ���ەو لەب���ارەی‬ ‫ه���ۆكاری ش���وونەكردنی ئافرەت���ان‬ ‫بە گش���تی زۆر راش���كاوانە ئام���اژە بەوە‬ ‫دەدات‪ ،‬كە بەش���ێكی س���ەرەكی هۆكارەكە‬ ‫ئافرەت���ە‪ ،‬چونكە لەبەه���اری تەمەنیدا زۆر‬ ‫"لە خۆباییە"‪ ،‬ئینجا دەوروبەری‪.‬‬ ‫وەك باسی دەكات ئەوانە لەبنەماڵەیەكی‬ ‫دیار و خانەدانی شار بوون‪ ،‬زۆر دەوڵەمەند‬ ‫بوون و باوكی كەس���ایەتییەكی دیار بووە‪،‬‬ ‫ئەو خوش���كی گەورە ب���ووە و باوكی زۆر‬ ‫گرنگی پێداوە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەی باوكی زۆری‬ ‫پێخۆش دەبێت تا لەژیاندا ماوە میدیا شوو‬ ‫ب���كات‪ ،‬ب���ەاڵم هەرچ���ی داواكاری هاتووە‪،‬‬ ‫ئ���ەو رەت���ی كردۆتەوە‪ ،‬وەك خ���ۆی دەڵێ‬ ‫"بیان���ووی جیاجیام پ���ێ دەگرتن‪ ،‬هەریەكە‬ ‫ب���ە بیانووی���ەك دەرمدەك���ردن‪ ،‬خۆم زۆر‬ ‫جوان بووم‪ ،‬باوكیشم لە رادەبەدەر گرنگی‬ ‫پێ���دەدام‪ ،‬واملێهاتبوو‪ ،‬كەس���م لە ئاس���تی‬ ‫خ���ۆم نەدەبین���ی‪ ،‬جگەل���ەوەش زۆرب���ەی‬ ‫هاوڕێ و خزمەكانیش���م هەمان رای منیان‬ ‫هەبوو‪ ،‬بەاڵم داخە گەورەكە ئێستاش هەر‬ ‫ئەوانن"!!‬ ‫میدیا ئاماژە بۆ ئەوە دەكات‪ ،‬هەركاتێك‬ ‫خوازبینیەك���ی هات���ووە‪ ،‬ه���ەر خ���زم و‬

‫ناس���یاوەكانیان پێیان‬ ‫گوتوە "چۆن بەو كەسە رازی دەبێت‪ ،‬ئەوە‬ ‫هاوش���انی تۆ نی���ە"‪ .‬بۆیە میدی���ا دەڵێ "كچ‬ ‫لە س���ەرەتای تەمەنیدا زۆرترین داخوازی‬ ‫دێت‪ ،‬هەموو كچێك وایە‪ ،‬بەاڵم مەغروری‬ ‫و خ���ۆ بەگەورەزانییەك���ەی‪ ،‬وای لێدەكات‬ ‫كوێ���ر بێت‪ ،‬ه���ی م���ن س���ەرباری ئەمانە‪،‬‬ ‫دەوروبەریش���م هەم���وودەم دەیانگ���وت‬ ‫ه���ەر كاتێك لەكۆلێژ كوڕێ���ك هاتە داوات‪،‬‬ ‫سەیری بكە بزانە لەگەڵ مەجلیسی باوكت‬ ‫دەگونج���ێ ی���ان ن���ا‪ ،‬منی���ش وام لێهاتبوو‬ ‫هەرچی دەهات رەفزم دەكردەوە‪ ،‬ئەوانەی‬ ‫بەمنی���ان دەگوت ش���وو ب���ەم و بەو مەكە‪،‬‬ ‫خۆیان هەموویان چوونە رێگەی خۆیان"‪.‬‬ ‫میدیا بە هەناس���ە هەڵكێشانەوە بەردەوام‬ ‫دەبێ���ت و دەڵێ "یەك لەوان���ەی كە بەمنی‬ ‫دەگوت شوو بەكەسێك بكە هاوتای خۆت‬ ‫بێ���ت‪ ،‬رۆژێك ب���ووە دەمەقاڵیم���ان‪ ،‬گوتی‬ ‫ئەگ���ەر كەس���ێكی باش بوویتایە تا ئێس���تا‬ ‫شووت كردبوو‪ ،‬ئەو قسەیەی منی كوشت‪،‬‬ ‫چونك���ە ئەوانەی بوونە هۆكاری قەیرەییم‪،‬‬ ‫هەر ئەوانن ئێس���تا قس���ەم پ���ێ دەڵێنەوە‪،‬‬ ‫لەو رۆژەوە ئەو ناس���یاوەم نەبینیوەتەوە‪،‬‬ ‫ناشمەوێ بیبینم‪ ،‬چونكە تەواو دڵی بریندار‬ ‫كردم"‪.‬‬ ‫میدی����ا گلەی����ی لەكۆمەڵگە هەی����ە‪ ،‬كە تا‬ ‫ئێستاش و س����ەرباری پێشكەوتن‪ ،‬هێشتا‬ ‫قەیرەی����ی كچی����ان ال س����ەیرە‪ ،‬ب����ە چاوێك‬

‫س����ەیری دەكـــ����ەن‪،‬‬ ‫ك����ە كچەك����ە هەس����ت ب����كات‬ ‫عەیبێك����ی هەی����ە و هەم����وو كات‬ ‫برین����داری دەكەن‪ .‬بۆیە دەڵێ "لەماس����تەر‬ ‫وەرگیرابووم‪ ،‬شیرینیم بردە فەرمانگەكەم‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەرەكەم كە مامۆستای زانكۆ بوو‪،‬‬ ‫دكت����ۆرای هەب����وو‪ ،‬زۆر ب����ە ش����ێوەیەكی‬ ‫ناش����یرین بەمن����ی گ����وت‪ ،‬ئەرێ ش����ووت‬ ‫كردبا لەماس����تەر باش����تر نەبوو؟ خەریك‬ ‫بوو شێت بم‪ ،‬باشە من ئێستا بەو ژیانەی‬ ‫خۆم رازی����م‪ ،‬ئەگەر ش����ووم نەكردووە و‬ ‫نەبوومەت����ە دای����ك‪ ،‬دەتوان����م لەرێگەیەكی‬ ‫دیكە خۆم ببینمەوە و خزمەت بكەم‪ ،‬ئەرێ‬ ‫كۆمەڵگە ئەوەش����م پ����ێ ب����ە رەوا نابینێ؟‬ ‫ه����ەر ئەوەندەم پێكرا كە بڵێ����م جەنابت وا‬ ‫بیردەكەی����ەوە دەبی خەڵكی دیكە چی بڵێن‬ ‫جەنابی پڕۆفیسۆر"!!‬ ‫بۆی����ە ئەو گلەی����ی لەكۆمەڵگە دەكات كە‬ ‫هەموو دەم توانجیان لەسەر كچان هەیە‪،‬‬ ‫دەش����ڵێ "نەخاس����مە تۆزێكی����ش بەتەمەندا‬ ‫بچییت‪ ،‬ئەوا دەبیتە بنێشتەخۆش����ەی سەر‬ ‫زاری����ان‪ ،‬بۆی����ە دەب����ێ هەردەم ئ����اگاداری‬ ‫خۆی بێت‪ ،‬ئەوەت����ا لە ناوەندی زانكۆ بەو‬ ‫ش����ێوەیە بیر بكرێتەوە‪ ،‬دەبێ لەناو خەڵكە‬ ‫عەوامەكە چۆن س����ەیری كچێك بكەن‪ ،‬كە‬ ‫قسمەتی هەڵنەستاوە"؟!!‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪35‬‬


‫كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی‪ /‬ئا‪ :‬ساڵحی مام عەلی‬

‫منداڵەكانتان لە نەخۆشی‬ ‫"دڵەڕاوكێی بیركاری" بپارێزن‬

‫بەر لە نەشتەرگەریی گوێ‬ ‫لە موزیك بگرن‬

‫توێ���ژەرەوەكان پاش توێژینەوەیان لەس���ەر ‪ 438‬منداڵ گەیش���تنە ئەو‬ ‫ئەنجام���ەی هەڵەیە دای���كان و ب���اوكان ئەركی ماڵ���ەوەی منداڵەكانیان‬ ‫لەوانەی بیركاری‪ ،‬لەجیاتی ئەوان بینوس���نەوە و بۆیان ش���تەڵ بكەن‪،‬‬ ‫هەرچەندە منداڵەكانیان لەم وانەیە الواز بن‪.‬‬ ‫توێژەران باس لە نەخۆشی "دڵەڕاوكێی بیركاریی" دەكەن‪ ،‬كە شتیكی‬ ‫باوە و بەو كەسانە دەوترێت كە لە بیركاری و شیكردنەوەی ژمارەكاندا‬ ‫باش نی���ن‪ .‬هەندێك كەس پێیوایە ئەمە خەس���ڵەتێكی بۆماوەییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ل���ە راس���تیدا ئەمە پەیوەن���دی نی���ە بەبۆماوەییەوە نی���ە‪ ،‬تەنها ترس و‬ ‫دڵەراوكێیە‪.‬‬ ‫بۆیە پێویس���تە باوان لێگەرێن منداڵەكانیان خۆیان چارەس���ەری بكەن‬ ‫و بۆیان نەنوس���نەوە‪ ،‬چونكە ئەوە دەبیتە هۆی لەدەس���تدانی متمانەی‬ ‫منداڵەكانیان بەخۆیان‪ ،‬هەروەها توش���ی دڵەراوكێی بیركاریی دەبن و‬ ‫تاخوێندن تەواو دەكەن لەم ترسە رزگاریان نابێت‪.‬‬

‫بەپێ����ی چەند توێژینەوەیەك كە لە سویس����را ئەنجامدراون‪ ،‬دەركەوتووە‬ ‫ئەو كەسانەی نەشتەرگەریان بۆ دەكرێت باشتر وایە پێش ئەوەی بچنە‬ ‫هۆڵ����ی نەش����تەرگەریی‪ ،‬گوێ لە موزی����ك یان هەر گۆرانی����ەك بگرن‪ ،‬كە‬ ‫پێی����ان خۆش بێ����ت‪ .‬توێژەران دەڵێن دەركەوت����ووە گوێگرتن لە میوزیك‬ ‫لەو كاتەدا دەبێتە هۆی كەمكردنەوەی فشاری دەروونی بەرێژەی ‪،%46‬‬ ‫هەروەها دەبێتە هۆی دابەزینی پەس����تانی خوێن و كەمكردنەوەی ئازار‬ ‫بەرێ����ژەی ‪ .%36‬تەنانەت هەندێك لە توێژەران دەڵێن تا پاش ئەنجامدانی‬ ‫نەشتەرگەریی پێویس����تە نەخۆش گوێ‬ ‫لەموزی����ك بگرێت‪ ،‬چونك����ە دەبێتە‬ ‫ه����ۆی كەمكردن����ەوەی ئ����ازار‬ ‫و ئارام����ی دەروون����ی و‬ ‫جەس����تەیی و رێكخس����تنی‬ ‫لێدانەكانی‪.‬‬

‫بەم ڤیتامینانە‬ ‫لە زستاندا خۆت بپارێزە‬

‫‪ 36‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی‬

‫لەبەر ئەم هۆكارە ئەنتی بایۆتیك‬ ‫بێ راوێژی پزیشك مەخۆن‬

‫شیرپێدان دایكان‬ ‫لە شەكرەش دەپارێزێت‬

‫حەبی دژە هەوكردن‪ ،‬ئەوەی بە "ئەنتی بایۆتیك" ناس���راوە‪ ،‬زیانی گەورە‬ ‫بە بەكتریا سودبەخش���ەكانی ل���ەش دەگەیەنێت‪ ،‬جگەلەوەش‪ ،‬ئەو بەكتریا‬ ‫زیانبەخشانەش كە هۆكاری هەوكردنن‪ ،‬بەرگری دژی ئەو ئەنتی بایۆتیكە‬ ‫پەیدا دەكەن و كاریان لێناكات‪ ،‬بۆیە نابێت بێ پرس���ی پزیش���كی پس���پۆر‬ ‫بخورێت‪.‬‬ ‫بەپێ���ی توێژینەوەی���ەك ك���ە لەواڵت���ی چی���ن ئەنجام���دراوە‪ ،‬دەركەوتووە‬ ‫خواردن���ی ئەنتی بایۆتیكەكان "دژەتەن" بێ راوێژی پزیش���ك دەبنە هۆی‬ ‫ئ���ەوەی میكرۆب���ەكان بەرگ���ری لەدژیدا پەی���دا بكەن و كاری���ان لێناكات‪.‬‬ ‫جگەل���ەوەش جۆرێكی نوێ لەبەكتریا دروس���ت دەبێ���ت كە پێی دەوترێت‬ ‫بەكتریای بەرگریكار و بە ئاسانی لەناوناچێت‪.‬‬ ‫توێژین���ەوەكان دەڵێن س���ااڵنە لە جیهاندا یەك ملیۆن ك���ەس بەهۆی ئەم‬ ‫حاڵەتانەوە گیان لەدەست دەدەن و خەرجی سااڵنەی چارەسەرییەكانیشیان‬ ‫زیاتر لە ‪ 100‬ملیار دۆالرە!!‬

‫بەپێ���ی توێژینەوەیەك ك���ە لە ویالیەتی كالیفۆنی���ای ئەمریكی و‬ ‫لەزانكۆی "كیزەر بیرمانینت" لەسەر ‪ 1035‬ئافرەت ئەنجامدراوە‪،‬‬ ‫دەركەوتووە ئەو دایكانەی ش���یری خۆیان دەدەنە مندااڵكانیان‪،‬‬ ‫ب���ە بەراورد ب���ە دایكانی دیكە‪ ،‬بەرێژەی ‪ %50‬لە ش���ەكرە زیاتر‬ ‫پارێزراو دەبن‪.‬‬ ‫توێژینەوەكە ئاماژەی بەوە داوە‪ ،‬ش���یردان ب���ە منداڵ بەتایبەت‬ ‫س���وودی بۆ ئەو دایكانە هەیە‪ ،‬كە لەكاتی دووگیانیدا شەكرەیان‬ ‫بەرزدەبێتەوە و ئەگەری ئەوەیان هەیە لەداهاتووش���دا توش���ی‬ ‫نەخۆش���ی شەكرە ببن‪ .‬بەاڵم شیردانی سروشتی بەمنداڵەكانیان‬ ‫ل���ەو ئەگەرە دووری���ان دەخاتەوە‪ ،‬س���ەربارەی ئ���ەوەی پێدانی‬ ‫ش���یری دای���ك كۆمەڵێك س���وودی گەورەی تری ب���ۆ منداڵەكان‬ ‫ب���ۆ دایكانیش هەیە‪ ،‬بەتایبەت كە دایكان لە ش���ێرپەنجەی مەمك‬ ‫دەپارێزێت‪.‬‬

‫بەهۆی گۆڕانی پلەی گەرمی و بەرز و نزمبوونی لە مانگی زستاندا‪ ،‬مرۆڤ ئەگەری توشبوونی بە كۆمەڵێك‬ ‫نەخۆشی زیاترە‪ .‬چوار ڤیتامین هەن لە زستاندا مرۆڤ لەم نەخۆشیانە دەپارێزن‪.‬‬ ‫‪ .1‬ڤیتامین س���ی‪ :‬بەرگری لەش بەهێز دەكات و مرۆڤ لەهەوكردن و بەكتریا و ڤایرۆس���ەكان دەپارێزێت‪.‬‬ ‫ئەو ڤیتامینە زیاتر لە میوەكانی وەك پرتەقاڵ‪ ،‬لیمۆدا هەیە‪ ،‬هەروەها بەشێوەی حەبیش هەیە‪.‬‬ ‫‪ .2‬ڤیتامین دی‪ :‬لە ئەنجامی بەركەوتنی جەس���تە بە تیش���كی خۆی دروس���ت دەبێت‪ ،‬بۆیە بەپێی‬ ‫توێژینەوەكان رۆژانە پێویستە نیو كاتژمێر مرۆڤ خۆی بداتە بەر خۆر‪.‬‬ ‫‪ .3‬ڤیتامین ئی‪ :‬پێس���ت بەهێز دەكات و لەخواردەمەنیەكانی وەك ماسی و گۆشت و سپێناخ‬ ‫و قەرنابیت و تەمەرهندیدا هەیە‪.‬‬ ‫‪ .4‬كۆمەڵەی ڤیتامینەكانی بی‪ :‬دوازدە دانەن‪ ،‬دژی هەوكردنن و پێس���تیكی روون و جوان‬ ‫بە مرۆڤ دەبەخشن‪ .‬ئەوانیش لە خواردەمەنیەكانی وەك بیبەری سەوز و هێلكە و ماسیدا‬ ‫هەن‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪37‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی‬

‫هۆشیاریی تەندروستیی‬

‫هەفتانە د‪.‬ع لەپزێڕین دەینوسێت‬

‫پەروەردەی مندااڵن بە تەندروستی‬

‫تەندروس���ت‬ ‫د ا یـــــــــك���ی‬ ‫تەنــــــدروستی‬ ‫منــــــــــــــــــد ا ڵ���ی‬ ‫باش���ی دەبێ‪ ،‬بێگومان دەس���توەردان لەكاتی‬ ‫دووگیان���دا بەپێدان���ی دەرمان���ی جۆراوجۆر‬ ‫كاردەكاتە سەر كۆرپەلە‪ .‬باسی ئەمجارەمان‬ ‫لەسەر ئەو مندااڵنەیە‪ ،‬كە بەسروشتی لەدایك‬ ‫دەبن‪ ،‬یان بەهاوكاری پزیشكان‪.‬‬ ‫دوای ئ���ەوەی كۆرپەك���ە لەدای���ك‬ ‫جیادەبێتەوە‪ ،‬زۆر پێويس���تە یەكسەر بدرێتە‬ ‫دایكەك���ە‪ ،‬ئەویش لەباوەش���ی ب���كات‪ ،‬چونكە‬ ‫زانایان س���ەلماندوویانە ئ���ەو كۆرپەیە بۆنی‬ ‫دایك���ی خۆی دەزانێ و هەس���تی پێ دەكات‪،‬‬ ‫لەباوەش���ی دایكەك���ە ئارام���ە‪ .‬زۆر هەڵەی���ە‬ ‫منداڵەكە پێش گریان���ی بەگورجی رایپەڕێنن‬ ‫بۆ شوێنێكی تر‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر منداڵەك���ە پێ���ش ی���ەك خول���ەك‬ ‫هەناس���ەی نەدا‪ ،‬پزیش���كی منداڵ بۆی هەیە‬ ‫بیبات���ە ژێ���ر بووژاندن���ەوە‪ ،‬دوای ئ���ەوەی‬ ‫هەناس���ەی ت���ەواوی دا‪ ،‬بدرێت���ە دایكەك���ە و‬ ‫لەباوەشی بكات‪.‬‬ ‫هیچ هەست و گەرمایی و باوەشێك ناگاتە‬ ‫هی دایكان‪ ،‬لێرەدا كارەس���اتی واڵتی خۆمان‬ ‫باس دەكەم‪.‬‬ ‫كچێكی تەمەن ‪ 17‬س���اڵی بەمێرد دەدرێ‪،‬‬ ‫دوای س���اڵێك منداڵێكی دەبێ لەماڵی باوكی‪،‬‬ ‫چونك���ە كێش���ەی لەگ���ەڵ مێردەك���ەی هەیە‪،‬‬ ‫یاخ���ود ژن ب���ەژن ب���ووە‪ ،‬براژنەك���ەی الی‬ ‫برای نەماوە‪ ،‬یەكس���ەر ئ���ەو منداڵە لەدایكی‬ ‫دەس���ێننەوە و دەینرێن���ەوە ب���ۆ ماڵی باوكی‪.‬‬ ‫ئ���ەوە ك���ەی رەوای���ە؟ لێ���رەدا دوو م���رۆڤ‬ ‫برین���دار دەب���ن‪ ،‬یەكی���ان دایكەك���ە‪ ،‬ئ���ەوی‬ ‫تری���ان كۆرپەكە‪ .‬بێگومان ئ���ەو كچە بەمێرد‬ ‫دەدرێت���ەوە بەپیاوێ���ك ك���ە ژن و منداڵ���ی‬ ‫هەبێ‪ ،‬ئەویش كارەس���اتێكی تر‪ ،‬منداڵەكەش‬ ‫پیرەژنێك بەخێ���وی دەكات‪ ،‬یاخود زڕدایك‪.‬‬ ‫ه���ەر دوێنێ ئافرەتێكی گەن���ج هاتبوو داوای‬ ‫منداڵ���ی دەك���رد‪ ،‬پیاوەك���ەی ‪ 6‬منداڵی هەیە‪،‬‬

‫‪ 38‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬

‫ئ���ەو ژنە گەنجە كوڕێكی بەس���یزیریان ببوو‬ ‫و لەتەمەن���ی ‪ 3‬س���اڵی ئۆتۆمبێ���ل لێیدابوو و‬ ‫مردب���وو‪ ،‬ك���ەی رەوای���ە منداڵێكی ‪ 3‬س���ااڵن‬ ‫لەكۆاڵن بسوڕێتەوە؟!‬ ‫پەروەردگار لەقورئانی پیرۆزدا دەفەرموێ‬ ‫"واألمهات يرضغن اوالده���ن حولين كاميلن‪،‬‬ ‫لم���ن أراد ان يت���م الرضاعة"‪ ،‬وات���ا هەتاكو ‪2‬‬ ‫س���ااڵن منداڵ هی باوەش���ی دایكی خۆیەتی‪،‬‬ ‫چەندین جار بیستوومانە یاخود لەتەلەفزیۆن‬ ‫باس���كراوە‪ ،‬ك���ە زڕدایكێك منداڵ���ی ئەزیەت‬ ‫داوە‪ ،‬كچ���ی بچوك���ی چوارس���ااڵن كاری‬ ‫قورسی پێكراوە‪ ،‬سۆزی دایك‪ ،‬منداڵی ئارام‬ ‫و تەندروست پەروەردە دەكات‪.‬‬ ‫پێویس���تە من���داڵ ت���ا تەمەن���ی ‪ 12‬س���اڵی‬ ‫لەژێ���ر چاودێری دایكی خۆی بێت‪ ،‬ئاگاداری‬ ‫خواردن و شوشتن و رەوشتی بێت‪ ،‬خۆتان‬ ‫دەزان���ن منداڵ���ی ب���ێ دایك ك���وڕ و كچ زۆر‬ ‫كاری نام���ۆی لەگ���ەڵ دەكرێ‪ ،‬ل���ەو رۆژانە‬ ‫هەموومان بیس���تمان كچێكی ‪ 5‬س���ااڵن هاتە‬ ‫مردن‪ ،‬بەهۆی ئەوی كاری سێكس���ی لەگەڵ‬ ‫كرابوو‪ ،‬ئەوە گەوەرترین هەڵەیە‪.‬‬ ‫من���داڵ ئەگ���ەر بەتەندروس���تی بەخ���اوەن‬ ‫بكرێ‪ ،‬خواردنی باش و خەوی باش���ی بێت‪،‬‬ ‫پێویستە كێشەكەی بەگوێرەی ئەم هاوكێشەیە‬ ‫بێت‪ ،‬بێگومان بۆ منداڵی بچووكتر لەس���اڵێك‪:‬‬ ‫ژمارەی مانگەكان ‪ 9+‬كغم \‪.2‬‬ ‫وات���ە منداڵی ‪ 6‬مانگی‪ ،‬پێوس���تە ‪ 7.5‬كیلۆ‬ ‫بێت بێت‪ .‬تاكو یەك ساڵی بەو پێوەرە حساب‬ ‫دەكرێ‪.‬‬ ‫لە ‪ 2‬ساڵ تاكو ‪ 7‬ساڵ‪ .‬ژمارەی ساڵەكانی‬ ‫جاران���ی ‪ 2‬دەكرێ���ت‪ ،‬پاش���ان ‪ 8 +‬كغم‪ .‬واتە‬ ‫‪ 5‬س���اڵی دەب���ێ كێش���ی ‪ 18‬كغ���م زیاتر بێت‪،‬‬ ‫چونكە ‪ ،10=2 x 5‬پاش���ان ‪ 18 =8+10‬كیلۆ‪.‬‬ ‫ه���ەر دوێنێ منداڵێكی ‪ 5‬س���اڵی لەگەڵ دایكی‬ ‫هاتب���وو‪ ،‬ه���ەر ئ���ەو كچەی هەیە كێش���ەكەی‬ ‫‪ 45‬كغ���م بوو‪ .‬ئەوە زۆر هەڵەی���ە‪ ،‬ئەو منداڵە‬ ‫لەتەمەنی بچوكیدا توش���ی نەخۆشی شەكرە‬ ‫دەبێ‪ ،‬چونكە پەنكریاس ئەوەندە ئینس���ۆلینی‬ ‫پێ دروس���ت ناكرێ س���ەرفی بكات‪ ،‬شەكرە‬ ‫زیادەكە لەخوێنیدا كۆدەبێتەوە‪.‬‬ ‫لە تەمەنی ‪ 7‬ساڵی تا ‪ 12‬ساڵی هاوكێشەكەی‬

‫بەم جۆرەیە‪ :‬ژمارەی س���اڵەكانی ‪\ 5 – 7 x‬‬ ‫‪،2‬‬ ‫واتە منداڵێكی ‪ 10‬ساڵی نابێ كێشی لە ‪32‬‬ ‫كیلۆ زیاتر و كەمتر بێت‪.‬‬ ‫پ���ەروەردەی من���داڵ كۆمەڵی تەندروس���ت‬ ‫پەی���دا دەكات‪ .‬زۆر هەڵەی���ە منداڵێكی ناتەواو‬ ‫نەخۆش���تان هەبێ‪ ،‬هێش���تا یەكالنەبووبێتەوە‬ ‫بۆ چ���ی زیاد ناكات‪ ،‬یاخ���ود لەخوێندن باش‬ ‫نیە‪ ،‬داوای منداڵی تر بكەن‪.‬‬ ‫زۆر ژن ه���ەن دێن داوای من���داڵ دەكەن‪،‬‬ ‫كاتێك لێیان دەپرس���ی چەندت هەیە؟ دەڵی ‪6‬‬ ‫منداڵم هەیە‪ ،‬بەاڵم دوانیان نەخۆشن!!! یاخود‬ ‫مێش���كیان تەواو نیە‪ .‬ناچن���ە خوێندن!! توخوا‬ ‫ئەوە كارەس���ات نیە نە دای���ك و باوك خۆی‬ ‫بە بەرپرس���یار بزان���ێ بەرامبەر ئ���ەو منداڵە‬ ‫بەستەزمانانە‪ ،‬كە هاتۆتە دونیا‪ ،‬نە دەوڵەتیش‬ ‫ئاگاداریان بێت‪!!..‬‬ ‫هەس���تی تەندروس���تی ب���ۆ كۆم���ەڵ زۆر‬ ‫گرنگ���ە‪ .‬زۆرجار هەیە دەبینین دایك و باوك‬ ‫دانیش���توونە‪ ،‬منداڵەكەی���ان ‪ 2‬س���اڵە دەچێتە‬ ‫الی پالك���ی كارەبا دەس���تكاری دەكات‪ ،‬هەر‬ ‫خۆش���یان تێكنادەن‪ ،‬دوێنی لەنەخۆش���خانەی‬ ‫خۆمان (هەوار) ئەو دیمەنەم دیت‪ ،‬هەرش���ێت‬ ‫ب���ووم‪ ،‬ئینجا لەناو ماڵ���ی میللەتی دواكەوتوو‬ ‫پێویستە حیس���ابی ئەو شتانە بكرێ و پالكی‬ ‫كارەبا زۆر بەرز دابندرێت‪.‬‬ ‫ژنێ���ك ه���ات ه���ەردووك دەس���تی زۆر‬ ‫بەخراپی س���ووتابوو‪ ،‬چەندەها نەشتەرگەری‬ ‫بۆ كرابوو‪ ،‬تاكو پێستی لێ بدەنەوە‪ ،‬دایكی ‪8‬‬ ‫منداڵ بوو‪ ،‬گوتی منداڵەكە پالكەكەی كردبووە‬ ‫نەمزان���ی تەباخم پێكرد! ئەویش هەڵەی دایك‬ ‫و باوكەكەیە‪ ،‬یان ئەو كەس���ەی منداڵ بەخێو‬ ‫دەكات‪ ،‬پێویستە فێرە ترس بن لەو ئامێرانە‪.‬‬ ‫تكای���ە ئەگ���ەر ب���اری ئابووریت���ان خراپە‪،‬‬ ‫تەندروس���تیتان خراپ���ە‪ ،‬ی���ان ئ���اوارەن‪،‬‬ ‫گوناه���ە من���داڵ پەیدا بكەن‪ ،‬بەراس���تی منداڵ‬ ‫پەروەردەكردن ئەركێكی نیشتیمانی گەوەریە‪،‬‬ ‫ه���اوكاری حكومەتی دەوێ‪ ،‬ئ���ەو خێزانانەی‬ ‫منداڵی���ان زۆرە‪ ،‬پێویس���تە تیم���ی وەزارەت���ی‬ ‫تەندروس���تی بەرێكوپێك���ی هاوكاریان بێت و‬ ‫سەردانیان بكات و ئامۆژگاریان بكات‪.‬‬


‫هـــونـــەری‬ ‫سەرپەرشتیار‪ :‬ئەحمەد تاریق‬

‫دلێر عەبدولقادر‪:‬‬

‫لەم بارودۆخە ناخۆشەی ئێستاشدا‬ ‫مانگی ‪ 12-10‬ئاهەنگ دەگێڕم‬ ‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪39‬‬


‫هونەری‬

‫بۆ هەر ئاهەنگێك‬ ‫هەزار تا هەزار و پێنج‬ ‫سەد دۆالر وەردەگرم‬ ‫حەوت گۆرانیم ئامادەیە‬ ‫لەبەر ئەم بارودۆخە‬ ‫رامگرتووە‬ ‫بەر لە رەمەزانی‬ ‫رابردوو لەمانگێكدا ‪55‬‬ ‫ئاهەنگم كرد‬ ‫ئێمە چارەسەری كێشەی‬ ‫كۆپیكردن نابینین‪،‬‬ ‫رەنگە نەوەكانمان‬ ‫بیبینن‬ ‫لە ناوەڕاستی نەوەدەكانەوە دەستی‬ ‫ب��ە گۆرانیگوتن ك���ردووە و ت��ا ئێستا‬ ‫بەردەوامە‪ .‬ئەو نكوڵی لەوە ناكات‪ ،‬كە‬ ‫ئێستا بەهۆی ئاهەنگە تایبەتیەكانەوە‬ ‫ب���ژێ���وی خ����ۆی و خ���ەرج���ی ك���ارە‬ ‫هونەریەكانیشی دابین دەكات و پێشی‬ ‫ئاساییە پێی بڵێن گۆرانیبێژی میللی‪.‬‬ ‫گ��ۆران��ی��ب��ێ��ژ "دل��ێ��ر عەبدولقادر"‬ ‫دەرچ������������������ووی پ����ەی����م����ان����گ����ای‬ ‫ه���ون���ەرەج���وان���ەك���ان و كۆلێژی‬ ‫ه���ون���ەرەج���وان���ەك���ان���ە‪ ،‬ئێستاش‬ ‫مامۆستای ئامادەییە لەپەروەردەی‬ ‫خەبات‪ .‬لەم دیمانەیەی سڤیلدا باس‬ ‫لە زەحمەتیەكانی كاری هونەری لە‬ ‫ئێستادا دەكات‪.‬‬ ‫ئەحمەد تاریق‬

‫‪ 40‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬


‫هونەری‬

‫دلێر عەبدولقادر‪:‬‬

‫لەم بارودۆخە ناخۆشەی ئێستاشدا‬ ‫مانگی ‪ 12-10‬ئاهەنگ دەگێڕم‬ ‫وەك گۆرانیبێژێ���ك چ گلەی���ی و‬ ‫رەخنەیەكت هەیە؟‬ ‫دلێر‪ :‬من گلەی���م زۆرە‪ ،‬بەاڵم گلەییەكانم‬ ‫ناگات���ە ئ���ەو جێگای���ەی گوێ���ی لێبگ���رن‪.‬‬ ‫گلییەكانمان لەس���ەركردە سیاس���ییەكانە‪ ،‬با‬ ‫بتوانن ژیانی خەڵك باش بكەن‪ ،‬حەزدەكەم‬ ‫گلییەكانمان بۆ بەرژەوەندی خەڵك بە گشتی‬ ‫بێت‪ ،‬نەوەك باسی مافی تاكەكەسی خۆمان‬ ‫بكەی���ن‪ .‬چونك���ە رەنگ���ە لەهەندێك ش���وێن‬ ‫داواكاری تاكەكەس���یت بۆ جێبەجێ بكرێت‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم مافی گش���تی كەمێك كات���ی دەوێت‪.‬‬ ‫هەرچەندە ئێستا لەناو كۆمەڵێك ناخۆشین و‬ ‫شەڕ و شەهید و ئەو ناخۆشیانەی كەوتۆتە‬ ‫هەرێمی كوردس���تان‪ ،‬بەاڵم دەمەوێت ئەوە‬ ‫بڵێ���م بەراس���تی خەڵك���ی كوردس���تان زۆر‬ ‫خۆڕاگ���رن بەرامب���ەر حكومەت���ی هەرێم���ی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ئ���ەو تەحەمول���ەی خەڵك���ی‬ ‫كوردس���تان هەیەت���ی‪ ،‬باوەڕ ناك���ەم لەهیچ‬ ‫واڵتێكدا ئەو تەحەمولە بكرێت‬ ‫ماوەیەك���ی زۆرە بێدەنگ���ی‪ ،‬ئەمە‬ ‫بەه���ۆی س���ەرقاڵیەوەیە‪ ،‬یاخ���ود بەه���ۆی‬ ‫نەبوونی توانای مادییەوە؟‬ ‫دلێر‪ :‬بێدەنگی من تەنیا بۆ ئەم بارودۆخەی‬ ‫ئێس���تای كوردس���تان دەگەڕێت���ەوە‪ ،‬ناتوانم‬ ‫كاری هون���ەری باڵوبكەم���ەوە‪ ،‬ئەگ���ەر ن���ا‬ ‫كاری هونەری���م هەی���ە‪ ،‬ب���ەاڵم حەزدەك���ەم‬ ‫ئ���ەم بارودۆخە باش���تر بێ���ت و دڵی خەڵك‬ ‫خۆش بێ���ت‪ ،‬ئەوكات ب�ڵ�اوی دەكەمەوە‪7 .‬‬ ‫گۆرانیم ئامادەیە‪ ،‬بەاڵم هەمووی بەس���ینگل‬ ‫ب�ڵ�او دەكەمەوە‪ ،‬چونكە پێویس���تە كلیپ بۆ‬ ‫هەموویان بكەم‪.‬‬ ‫لەكۆتایی نەوەدەكان و سەرەتای‬ ‫دووهەزارەكان لەهەولێر چەند گۆرانیبێژێكی‬ ‫ك���ەم هەبوون‪ ،‬یەكێ���ك لەوانە تۆ بووی‪ ،‬كە‬ ‫ئەوكات نازناوت دلێر گەرمیانی بوو‪ .‬هەست‬ ‫ناكەیت ئەوكات سەردەمی زێرینی تۆ بوو؟‬ ‫یاخ���ود ت���ۆ چ كاتێ���ك لەژیان���ی هونەریتدا‬ ‫بەسەردەمی زێرینی خۆت دەزانی؟‬

‫دلێ���ر‪ :‬م���ن هەم���ووكات خۆم بەو س���ەردەمە‬ ‫دەزان���م‪ ،‬لەبەرئ���ەوەی هەم���ووكات خ���ۆم بەوە‬ ‫زانیوە كە لەو س���ەردەمە و لەناو ساحەكەم‪ ،‬من‬ ‫ب���ەردەوام ئاهەنگ دەگێڕم‪ ،‬لەم كاتە ناخۆش���ەدا‬ ‫مانگ���ی ‪ 10‬تا ‪ 12‬ئاهەنگ دەگێڕم‪ .‬پێش رەمەزان‬ ‫لەمانگێكدا ‪ 55‬ئاهەنگم كرد‪ ،‬شەوی واهەبوو دوو‬ ‫ئاهەنگ كەمتر نەبوو‪ ،‬بەاڵم ئێس���تا خەڵك پارەی‬ ‫نییە‪ ،‬گەنج بەچی زەواج بكات؟ زۆركەس هەبووە‬ ‫هاتۆت���ە الم گووتومە گەر زەواجیش دەكەی‪ ،‬بۆ‬ ‫ئاهەنگ دەكەی و خەرجی خۆت زۆرتر دەكەی؟‬ ‫هەرچەندە لەمەدا خۆم زەرەرمەند بوومە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ویژدانم وا مورتاح ب���ووە‪ ،‬چونكە دەزانم خەڵك‬ ‫دۆخی���ان خراپە‪ ،‬خاوەن ماڵ هەبووە خوش���كی‬ ‫ل���ە خانووەكەی دەركردووە و بە كرێ داویەتیە‬ ‫كابرایەك���ی ع���ەرەب‪ ،‬یان هەبووە پێش���مەرگەی‬ ‫دەرك���ردووە لەب���ەر ئ���ەوەی دوو مان���گ پارەی‬ ‫ن���ەداوە‪ .‬خۆ ئەگ���ەر پێش���مەرگەش نەبێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫ناتوان���ن بەئ���ارەزووی خۆی���ان لەماڵەكانی���ان‬ ‫دانیشن‪.‬‬ ‫ئاهەنگی بەچەند دەكەیت ؟‬ ‫دلێ���ر‪ :‬ه���ەزار تا ه���ەزار و پێنج س���ەد دۆالر‪،‬‬ ‫خەڵكی واش هەبووە بەالش بۆم كردوون‪.‬‬ ‫بۆ هەموو كەس ئاهەنگ دەكەیت؟‬ ‫دلێر‪ :‬بەڵ���ێ لەبەرئەوەی كارەك���ەی من وایە‪،‬‬ ‫چونكە م���ن تەنه���ا مووچەیەكی مامۆس���تایەتیم‬ ‫هەیە و تەواو‪.‬‬ ‫بۆچی پێش���تر بەتوانایەكی زۆركەمی‬ ‫مادی كاری هونەری زیاتر بوو‪ ،‬چونكە ئەوكات‬ ‫تێچوو خەرجی كاری هونەری كەم بوو و ئێستا‬ ‫خەرجییەكەی زۆرە‪ ،‬یاخود هۆكاری تر هەیە؟‬ ‫دلێ���ر‪ :‬كات���ی خ���ۆی ئێم���ە كارم���ان دەكرد و‬ ‫گۆرانیم���ان لەماڵ���ەوە تۆم���ار دەك���رد‪ ،‬ش���ەوی‬ ‫واهەب���وو دوو گۆرانیم���ان تۆم���ار دەكرد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێس���تا بەحوكمی تەنكنەلۆجیا و تەكنیك‪ ،‬و فاڵن‬ ‫سەعات موزیك ژەن دێت‪ ،‬بۆیە كارەكان ئاڵۆزتر‬ ‫بووە و زەحمەتیش بووە‪.‬‬ ‫خ���ۆت خەرج���ی كارە هونەریەكان���ت‬ ‫دەكێش���ی؟ كاری هونەری باری ژیانتی قورستر‬

‫نەكردوە؟‬ ‫دلێر‪ :‬بەڵ���ێ خۆم خەرجی كارە هونەرییەكانم‬ ‫دەكەم و ب���ەكاری هونەری دەژیم‪ ،‬ئەگەر كاری‬ ‫هونەری نەبوایە لەوانەیە ئێس���تا ژیانم ناخۆشتر‬ ‫بایە‪.‬‬ ‫ئەگەر هونەرمەندێكی میللی نەبویتایە‬ ‫دەتوانی بەكاری هونەری بژیت؟‬ ‫دلێر‪ :‬ئێمە رۆژان���ە ئاهەنگ دەكەین‪ ،‬ئەوەمان‬ ‫نەكردبایە نەخێر نەمدەتوانی‪ .‬ئێستا خاوەنی دوو‬ ‫هۆڵم‪ ،‬بەكارە هونەریەكانم ژیانم دابین دەكەم‪.‬‬ ‫هەندێ���ك كەس ئ���ەو كارە هونەریەی‬ ‫ئێ���وە ب���ەكاری هون���ەری میللی ناودەب���ەن‪ ،‬پێت‬ ‫ناخۆش نییە پێت بگوترێت گۆرانیبێژی میللی؟‬ ‫دلێر‪ :‬نەخێر زۆر ئاساییە بەالمەوە‪.‬‬ ‫ئەگەر كێش���ەی كۆپیكردنتان نەمینێت‪،‬‬ ‫دەتوانن بە فرۆش���ی س���یدیەكانت بەش���ی كارە‬ ‫هونەریەكانت داهات پەیدا بكەی؟‬ ‫دلێر‪ :‬لەم واڵتە كێش���ەی كۆپیكردن چارەسەر‬ ‫نابێت‪ ،‬ئێمە نایبینین‪ ،‬لەوانەیە نەوەكانمان بیبینن‪،‬‬ ‫هی���چ رەقابەی���ەك لەم واڵت���ەدا نیی���ە‪ ،‬چاودێری‬ ‫لەسەر پاكەت و چەرخێك نییە‪ ،‬جا لەسەر كاری‬ ‫هونەری هەبێت؟!!‬ ‫وەزارەت���ی رۆش���نبیریی تاچەن���د‬ ‫هاوكاری هونەرمەندانی میللی كردوە؟‬ ‫دلێ���ر‪ :‬زۆربەكەم���ی‪ ،‬ج���اران ب���اش ب���وو بۆ‬ ‫هونەرمەن���دان‪ ،‬ب���ەاڵم ئ���ەو پ���ارەی دەی���دا ب���ە‬ ‫هونەرمەندان بەشی ئەوەی نەدەكرد گۆرانییەك‬ ‫تۆمار بكەن و كلیپی بۆ بكەن‪.‬‬ ‫فیلمێك���ت هەی���ە بەن���اوی "س���وتانی‬ ‫عیش���ق" بۆچی دوات���ر بەش���داریت لەفیلمی تردا‬ ‫نەكردووە؟‬ ‫دلێر‪ :‬لەبەرئەوەی كارێك بكەیت ئەگەر زانیت‬ ‫س���ەركەوتنی لەدوا نییە‪ ،‬دووب���ارەی ناكەیتەوە‪،‬‬ ‫چونكە كاری من نییە‪.‬‬ ‫ئەگەر فیلمێك بێتە پێش���ەوە بەشداری‬ ‫دەكەیت؟‬ ‫دلێ���ر‪ :‬بەڵێ بەش���داری دەكەم‪ ،‬ب���ەاڵم ئەگەر‬ ‫بزانم سەركەوتوو دەبم‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪41‬‬


‫هونەری‬

‫خوانی ئێمە كۆتای پێهات‪ ،‬یاخود‬ ‫هێشتاكە ماوە؟‬ ‫كەی�ل�ان‪ :‬بەڵێ كۆتایی پێه���ات‪ ،‬دوای ‪3‬‬ ‫س���اڵ بەس���ەركردنەوەی م���ااڵن و خەڵك‬ ‫میوان���داری دەكردی���ن‪ ،‬بۆی���ە ئێم���ەش‬ ‫بریارماندا پرۆگرامێكی تر دەست پێبكەین‪،‬‬ ‫كە خەڵك میوان���ی ئێمە بێت بەناوی "ماڵی‬ ‫ئێم���ە"‪ .‬هی���وادارم بتوانم ل���ەو پڕۆگرامەدا‬ ‫خزمەتی هەموو میوانە بەرێزەكان بكەم‪.‬‬ ‫لەداهاتوو بەنیازی چیت؟‬ ‫كەیالن‪ :‬بەنیازی زۆر شتم‪ ،‬سەركەوتن‬ ‫لەبەرنامەكەم و ش���تی جوانتر و س���تایلی‬ ‫تازەتر و جوانتر بێنمە ناو بەرنامەكەم‪.‬‬ ‫بی���رت لەچ���وون ب���ۆ ئەوروپ���ا‬ ‫نەكردۆتەوە؟‬ ‫كەی�ل�ان‪ :‬نەخێر بەنی���ازی ئەوروپا نیم‪.‬‬ ‫پێش���تریش دەمتوان���ی بڕۆم ب���ۆ ئەوروپا‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم بڕیارم���دا لەكوردس���تان بمێنمەوە‪،‬‬ ‫چونك���ە ل���ە كوردس���تان زۆر مورت���اح و‬ ‫دڵخۆشم‪.‬‬ ‫بۆچ���ی بەرنامەكانت ه���ەر لەناو‬ ‫مااڵن���ە‪ ،‬یان میوانی مااڵن���ی‪ ،‬یاخود میوان‬ ‫دێتە ماڵەكەت؟‬ ‫كەی�ل�ان‪ :‬ئەگ���ەر بی���ر لەوەبكەینەوە من‬ ‫یەكەم پێشكەش���كار بووم وەك ئافرەتێك‬ ‫ئ���ەو س���تایلەم هێناوەتە ناو كوردس���تان‪،‬‬ ‫یەك���ەم ئاف���رەت بووم س���ەردانی ش���ار و‬ ‫شارم كرد‪ ،‬دواتر سەردانی ماڵەكانم كرد‪،‬‬ ‫دواتر ژنی ئەو ماڵەم هێناوەتە سەرشاشە‪،‬‬ ‫هیچ كەس ئەوەی لەكوردستان نەكردبوو‪،‬‬ ‫سەركەوتنێكی باشی بەدەست هێنا‪.‬‬ ‫لەگەڵ كام بەرنامەیان مورتاحتر‬ ‫بووی���ت و هەس���ت دەك���ەی ل���ە كامی���ان‬ ‫سەركەوتووتر بووی؟‬ ‫كەی�ل�ان‪ :‬بێگوم���ان خوان���ی ئێم���ە‬ ‫تەرجوبەیەك���ی زۆر ب���اش ب���وو ب���ۆ من‪،‬‬ ‫خوان���ی ئێمە من���ی كردە كەیالن���ی ئەمڕۆ‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ه���ەوڵ دەدەم ماڵ���ی ئێم���ەش وەك‬ ‫خوانی ئێمە بەجوانی پێشكەش بكەم‪.‬‬ ‫لەم پڕۆگرامە تازەیەش���دا بڕگەی‬ ‫خواردنت هەیە‪ ،‬پێدەچێت كچێكی نەوس���ن‬ ‫بیت و زۆر حەزت بە خواردن بێت؟‬ ‫كەیالن‪ :‬بێگومان زۆرم حەز لەخواردنە‪،‬‬ ‫ب���ەردەوام حەزدەك���ەم خواردن���ی خۆش‬ ‫بخ���ۆم‪ ،‬كەس���ێكی نەوسنیش���م ب���ۆ‬ ‫خواردن‪.‬‬

‫‪ 42‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬

‫هەرچەن���دە میوانی چەندین خوان‬ ‫بووی���ت و جۆرەها خواردن���ت خواردووە‪،‬‬ ‫بەاڵم هەر قەڵەو نەبوویت؟‬ ‫كەی�ل�ان‪ :‬ئەگ���ەر خواردنی تەندروس���ت‬ ‫بخۆی���ت قەڵ���ەوت ن���اكات‪ ،‬م���ن یەكێك���م‬ ‫لەوان���ەی خواردنی چەور ناخ���ۆم‪ ،‬ئەگەر‬ ‫خواردنێكیش زۆرم ح���ەزم لێبێت و بزانم‬ ‫قەڵ���ەوم دەكات‪ ،‬ك���ەم دەیخ���ۆم‪ ،‬ب���ەس‬ ‫تام���ی دەكەم بۆ ئەوەی قەڵ���ەو نەبم‪ ،‬بۆیە‬ ‫زۆر ئ���اگاداری خۆم���م تاكو قەڵ���ەو نەبم‪،‬‬ ‫وەرزشیش دەكەم‪ ،‬بەاڵم ئێستا لەبەر ماڵی‬ ‫ئێم���ە كاتی وەرزش كردنم نەماوە‪ ،‬چونكە‬ ‫كات���م زیات���ر ل���ێ دەگرێ���ت‪ ،‬لەهەفتەیەكدا‬ ‫دوو بەرنامە دەكەم‪ ،‬بەاڵم خۆم كەس���ێكی‬ ‫عەجولم و هاتوچۆ زۆر دەكەم‪.‬‬ ‫چ خواردنێ���ك بەباش���ی دەزان���ی‬ ‫ئامادەی بكەیت؟‬ ‫كەیالن‪ :‬هەموو خواردنێك دەزانم‪ ،‬بەس‬ ‫خواردنە قورس���ەكان نازانم‪ ،‬وەك كفتە و‬ ‫س���ەروپێ‪ .‬هەر خواردنێ���ك بیبینم دەزانم‬ ‫چۆن دروست دەكرێت‪ ،‬قەت ناپرسم ئەوە‬ ‫چۆن دروست دەكرێت‪ ،‬خۆم یەكجار سەیر‬ ‫بكەم دواتر دەزانم دروستی بكەمەوە‪.‬‬ ‫خواردن���ی كام ش���ارت ب���ەالوە‬ ‫خۆش بو؟‬ ‫كەی�ل�ان‪ :‬هەم���وو ش���ارێك خواردن���ی‬ ‫خۆشی خۆی هەیە‪ ،‬من جگە لە شارەكانی‬ ‫باش���وور‪ ،‬سەردانی باكوری كوردستان و‬ ‫دیاربەكر و ماردینیشم كردووە‪ ،‬خواردنی‬ ‫ئەوێشم خواردووە‪ ،‬زۆر خۆش بوو‪.‬‬ ‫چ خواردنێك���ی باش���وورت ال‬ ‫خۆشە؟‬ ‫كەیالن‪ :‬بێگومان عاشقی دۆڵمەی ئێرەم‪،‬‬ ‫كفتەش خواردنێكی زۆر خۆش هەیە‪.‬‬ ‫لەمیانی تۆماركردن���ی ئەڵقەكانی‬ ‫بەرنامەكەت‪ ،‬چ ش���تێكی سەرنجڕاكێش���ت‬ ‫لەبیرماوە‪ ،‬كە باست نەكردبێت؟‬ ‫كەی�ل�ان‪ :‬م���ن وەك پێشكەش���كار ئ���ەو‬ ‫ئازادییەم نەبووە زۆر شت بڵێم‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫ویستبێتیش���م بیڵێ���م‪ ،‬بۆ ئ���ەوەی بینەرانم‬ ‫دڵگ���ران نەب���م و لێم نەڕەنجێ���ن‪ .‬بۆ نمونە‬ ‫خواردن ب���ە كەوچكی یەكترم زۆر بینیوە‪،‬‬ ‫وەك دەش���زانین زۆربەی نەخۆشیەكان لە‬ ‫دەمەوە دەگوزارێنەوە‪.‬‬ ‫زیات���ر بەجل���ی كوردیی���ەوە حەز‬ ‫دەكەی دەركەویت‪ ،‬یاخود جلی سادە؟‬ ‫كەیالن‪ :‬عاش���قی جل���ی كوردیم‪ ،‬ئەگەر‬ ‫بكرێ���ت هەموو‬

‫بەرنامەكان���م بەجلی ك���وردی دەرەكەوم‪،‬‬ ‫ئێستاش ‪ 16‬جلی كوردیم هەیە‪.‬‬ ‫ح���ەز ب���ە دەنگ���ی كام گۆرانیبێژ‬ ‫دەكەیت؟‬ ‫كەی�ل�ان‪ :‬ه���ەر گۆرانیی���ەك لەگ���ەڵ دڵم‬ ‫پەیوەن���دی هەبێ���ت و مورتاح ب���م لەگەڵی‪،‬‬ ‫گوێی لێ دەگرم‪ .‬مەرزییە فەریقی و ناسر‬ ‫رەزازی و عەدن���ان كەری���م و زۆری ت���ر‪،‬‬ ‫ناتوانم ناوی هەموویان بێنم‬ ‫چ گۆرانیی����ەك زۆرت����ر لەب����ەر‬ ‫خۆتەوە دەڵێیتەوە؟‬ ‫كەی��ل�ان‪ :‬زۆر لەبەرخۆم����ەوە گۆران����ی‬ ‫ناڵێم����ەوە‪ ،‬چونك����ە ناتوان����م زۆر گۆران����ی‬ ‫لەمێشكم سەیڤ بكەم‪ ،‬تەنیا گوێ دەگرم‪.‬‬ ‫خ����ۆت س����تایلی جلوبەرگ����ت‬ ‫هەڵدەبژێری����ت یاخ����ود ك����ورد ماكس بۆت‬ ‫دیاردەكەن؟‬ ‫كەی��ل�ان‪ :‬نەخێ����ر ك����ورد ماك����س بڕی����ار‬ ‫نادات چ س����تایلێك لەبەربكەم‪ ،‬خۆم هەموو‬ ‫جلەكان����م هەڵدەبژێ����رم‪ ،‬ب����ەاڵم لەكاتی جل‬ ‫كرین دەرهێنەرەكەم هاوكاریم دەكات‪.‬‬ ‫حەز دەكەی لە ماڵەكەت میوانداری‬ ‫كێ بكەی كە تا ئێستا نەتتوانیبێت بیكەی؟‬ ‫كەیالن‪ :‬ناس����ر رەزازی‪ ،‬ح����ەز دەكەم و‬ ‫بەڵێنیش����ی داوە بێت����ە ماڵەك����ەم‪ .‬هەروەها‬ ‫عەدن����ان كەریم و زۆری تریش كە ئێس����تا‬ ‫ناویانم لەخەیاڵ نیە‪.‬‬ ‫پێتوای����ە ئێس����تا كەس����انێك هەبن‬ ‫السایی جلوبەرگ و ستایلی تۆ بكەنەوە؟‬ ‫كەی��ل�ان‪ :‬بەڵ����ێ بێگومان ئێس����تا دەتوانم‬ ‫ب����ە بەڵگ����ە بڵێ����م س����تایلی جلوبەرگ����م و‬ ‫پرسیارەكانم و ش����ێوازی پرۆگرامەكەشم‬ ‫تەقلیدی كراوەتەوە‪ ،‬دێن بەو ستایلەی من‬ ‫كاردەكەن‪ ،‬من بەوە خۆش����حاڵم‪ ،‬دیارە من‬ ‫كەسێكی سەركەوتووم و كارێكم كردووە‬ ‫و دەیانەوێ����ت بگەن����ە ئاس����تی م����ن‪ ،‬بۆی����ە‬ ‫الساییم دەكەنەوە‪.‬‬ ‫جگە لەكاری راگەیاندن حەز بە چ‬ ‫كارێكی تر دەكەی؟‬ ‫كەی��ل�ان‪ :‬پێش����تر ح����ەزم دەك����رد بب����م‬ ‫بەمامۆستا‪ ،‬بەاڵم ئێس����تا بەس راگەیاندن‪،‬‬ ‫چونك����ە عاش����قی كارەكەم����م و بەحەزەوە‬ ‫كاردەكەم و خۆمی پێ����وە ماندو دەكەم‪،‬‬ ‫بۆ ئ����ەوەی كارێك بكەم و دڵی‬ ‫خەڵك و میوانان خۆش‬ ‫بكەم‪.‬‬


‫هونەری‬

‫كەسێكی نەوسنم و‬ ‫زۆریش حەزم لە خواردنە‬ ‫دڵخۆشم بەوەی‬ ‫الساییم دەكەنەوە‬

‫لە "خوانی ئێمە" خواردن‬ ‫بە كەوچكی یەكتریم زۆر‬ ‫دەبینی‬

‫كەیالن‪:‬‬

‫حەزدەكەم هەموو‬ ‫هونەرمەندان بێنە ماڵەكەم‬ ‫خانمە راگەیاندنكار "كەیالن عەبدوڵاڵ" پێشكەشكاری بەرنامەی "ماڵی ئێمە" لە كەناڵی‬ ‫كورد ماكس‪ ،‬كە پێشتر زیاتر لە رێگای بەرنامەی "خوانی ئێمە" ناسراوە‪ ،‬لەم دیمانەیەی‬ ‫سڤیلدا باس لە پڕۆگرامە تازەكەی و ئەزموونی كاری راگەیاندنی خۆی دەكات‪.‬‬ ‫ئەحمەد تاریق‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪43‬‬


‫هونەری‬

‫حەسنا‬ ‫"بەدەوی" تەواو كرد‬ ‫سڤیل‪ :‬ئەحمەد تاریق‬ ‫خانم����ە گۆرانیبێ����ژی لوبنان����ی "حەس����نا مەتەر" ب����ە س����ڤیلی راگەیاند‪ ،‬كە‬ ‫كارەكان����ی نوێترین گۆرانی خۆی بەناوی "بەدەوی" تەواوكردووە و لەم زووانە‬ ‫لە كەناڵەكانەوە پەخش دەكرێت‪.‬‬ ‫مەتەر لە باس����ی گۆرانیەكەیدا دەڵێ "ئەم گۆرانیە فۆلكلۆری لوبنانیە و رواد س����ەعبە‬ ‫كاری ئاواز و موسیقاكەی بۆ ئامادە كردووە"‪.‬‬ ‫حەسنا گوتیشی‪ ،‬كە ئێستا بۆ مەبەستی چەند كارێكی‬ ‫هونەری لە كوردستانە‪.‬‬

‫‪ 44‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬


‫هونەری‬

‫"حەز ناكەم منداڵەكانم كاری هونەری بكەن"‬

‫سڤیل‪:‬‬ ‫خانمە گۆرانیبێژ "نیان عەبدوڵاڵ" ئاش���كرای كرد‪ ،‬كە ئەو حەزناكات‬ ‫منداڵەكان���ی لە بواری هونەریدا كار بكەن‪ ،‬هۆكاری ئەمەش���ی روون‬ ‫كردەوە‪.‬‬ ‫نیان كە كۆمەڵێك گۆرانی بە ستایلێكی تایبەت بەخۆیەوە هەیە‪ ،‬بۆ‬ ‫س���ڤیل باس لە زەحمەتیەكانی خ���ۆی لەبواری كاری هونەریدا كرد و‬ ‫گوتی "من بەكاری هونەریەوە زەحمەتی زۆرم كێشاوە تا گەیشتومەتە‬ ‫ئەو قۆناغەی ئێستا‪ ،‬كاری هونەری زەحمەت و ماندوبوونێكی زۆری‬ ‫دەوێ���ت ت���ا دەتوانی���ت كارێكی جوان و تازە پێشكەش���ی ه���ەواداران‬ ‫بكەی���ت"‪ .‬ه���ەر لەبەرئەمە نیان دەڵێ "من ئەوەن���دە زەحمەتیم لەكاری‬ ‫هونەریدا بینی���وە‪ ،‬حەزناكەم مندالەكانم وەك خۆم ببن بەهونەرمەند‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوەش دەكەوێتە سەر حەز و ئارەزووی خۆیان‪ ،‬ئەگەر حەزی‬ ‫هونەریان هەبوو‪ ،‬ناتوانم رێگری لە حەزەكانیان بكەم"‪.‬‬

‫رێژوان بۆكانی‪:‬‬

‫نزار رەواندزی لە ئەڵمانیا پێشوازی‬ ‫لە ‪ 2016‬دەكات‬

‫سڤیل‪:‬‬ ‫گۆرانیبێژ "نزار رەواندزی" بە س���ڤیلی راگەیاند‪ ،‬كە بە بانگێش���تێكی‬ ‫فەرم���ی بۆ مەبەس���تی ئەنجامدانی چەند ئاهەنگێ���ك روودەكاتە واڵتی‬ ‫ئەڵمانیا‪.‬‬ ‫نزار بۆ سڤیل باسی لەوە كرد‪ ،‬كە بەنیازە جەژنی سەری ساڵی نوێ‬ ‫لە ئەوروپا بەسەر ببات و بە بانگێشتێكی فەرمیش بۆ ئەنجامدانی چەند‬ ‫كۆنس���ێرتێك بچێتە ئەڵمانیا‪ .‬نزار بۆ س���ڤیل گوتی "دەمەوێت پێشوازی‬ ‫لەس���اڵی نوێ (‪ )2016‬بكەم‪ .‬یەكێك لە ئاهەنگەكانیشم هاوبەش دەبێت‬ ‫لەگەڵ هونەرمەند (جوان خەلیل) لە رۆژی ‪ 26‬ئەم مانگە بەئامادەبوونی‬ ‫كوردانی تاراوگە لە ئەڵمانیادێتە سازكردن‪ .‬جگەلەوەش هەر بە بۆنەی‬ ‫س���اڵی تازەوە ئاهەنگێكی تایبەت لەرۆژی ‪24‬ی ئەم مانگە لەكاتژمێر ‪6‬‬ ‫ئێوارە لەشاری (كیل)ی ئەڵمانیا بە كۆمەلێك بەرهەمی جوان و تازەی‬ ‫خۆمەوە ئەنجام دەدەم"‪.‬‬

‫گەشبینم‬ ‫ئاواتە گەورەكەم بێتەدی‬ ‫سڤیل‪:‬‬ ‫خانم����ە ئەكت����ەر و راگەیاندنكار "رێ����ژوان بۆكانی" باس‬ ‫لە خەون و ئاواتی خۆی بۆ س����ڤیل دەكات و گەشبینیش����ە‬ ‫بەوەی ئەو ئاواتەی بێتەدی‪.‬‬ ‫رێ����ژوان ك����ە ه����ەم لە ب����واری میدی����ا و هەم ل����ە بورای‬ ‫هونەریش����دا كاردەكات‪ ،‬ل����ە لێدوانێك����دا بۆ س����ڤیل باس����ی‬ ‫ئومێ����دی خۆی كرد بەوەی بتوانێت وەك كچێك لەهەردوو‬ ‫بواری هونەری و راگەیاندندا خزمەت بە كوردستان بكات‪.‬‬ ‫هەروەها باس����ی لە خەون و ئاواتی گەورەی خۆش����ی كرد‬ ‫و گوت����ی "ئاواتی گەورەم ئەوەیە رۆژێ����ك دابێت دەوڵەتی‬ ‫ك����وردی ببینم‪ ،‬كە زۆریش دڵنیام دەوڵەتی كوردی دەبینم‪،‬‬ ‫هی����وای س����ەركەوتن ب����ۆ پێش����مەرگە قارەمانەكانی رێگای‬ ‫ئازادی دەخوازم"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪45‬‬


‫رەنــگاوڕەنــــگ‬

‫"شارۆچكەی خێوەكان"‬ ‫بە ‪ 250‬هەزار دۆالر دەفرۆشرێت‬ ‫ویالیەتی "س���اوت داكۆتا" شارۆچكەیەكی خاڵی لە دانیشتوان‬ ‫بە ‪ 250‬هەزار دۆالر دەفرۆشێت‪.‬‬ ‫ش���ارۆچكەكە ن���اوی "س���ویت"ە و رووبەرەك���ەی نزیك���ەی‬ ‫‪ 36‬ه���ەزار مەت���ر چوارگۆش���ەیە و نزیك���ەی ‪ 160‬كیلۆمەت���ر لە‬ ‫باش���ووری رۆژهەاڵتی شارۆچكەی "رابید س���یتی"ی سەر بەم‬ ‫ویالیەتەوەیە‪ .‬بەهۆی ئەوەی شارۆچكەكە ماوەیەكی زۆرە چۆڵ‬ ‫كراوە‪ ،‬بە "شارۆچكەی خێوەكان" ناسراوە‪ .‬ئێستا كۆمپانیایەكی‬ ‫بەرهەمهێنانی فیلمی س���ینەمایی روس���ی بەنیازە ش���ارۆچكەكە‬ ‫بكڕێت و فیلمێك لەوێدا وێنە بگرێت‪.‬‬

‫‪ 46‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬

‫نرخی ناردنی پۆستێك بۆ هەسارەی‬ ‫مەریخ چەندە؟‬ ‫منداڵێكی عاش���قی زانس���تی فەلەكناس���ی‪ ،‬دەس���تەی پۆستەی‬ ‫شاهانەی بەریتانی بەپرسیارێكەوە سەرقاڵ دەكات‪.‬‬ ‫منداڵەكە پرسیاری كردووە‪ :‬نرخی ناردنی پۆستێك بۆ مەریخ‬ ‫چەندە؟ دەس���تەی پۆستەی ش���اهانەی بەریتانی بۆ وەاڵمی ئەو‬ ‫پرسیارە‪ ،‬بۆچوونی خەڵكانی پسپۆر و تەنانەت ئاژانسی بۆشایی‬ ‫ئاس���مانی ئەمریكی "ناسا"شی وەرگرتووە‪ ،‬تا وەاڵمی پرسیاری‬ ‫منداڵەكە بداتەوە‪.‬‬ ‫ناسا وەاڵمی پۆستەی بەریتانی داوەتەوە‪ ،‬كە لەدواین گەشتدا‬ ‫تێچ���ووی ناردنی رۆبۆتی "كوریوس���یتی" بۆ س���ەر مەریخ ‪700‬‬ ‫ملیۆن دۆالر بووە‪ ،‬بە لەبەرچاوگرتنی كێشی پۆستەیەكی سادە‬ ‫و بەراوردكردنی بە كێشی رۆبۆتەكە‪ ،‬تێچووی ناردنی پۆستەكە‬ ‫بۆ سەر مەریخ ‪ 18‬هەزار دۆالرە‪.‬‬


‫رەنــگاوڕەنــــگ‬

‫برات بیت مولحیدە‬ ‫تازەترین ئۆتۆمبێلی دۆستی ژینگە‬ ‫بەكارەبا كاردەكات‬ ‫گ���ەورە كۆمپانیاكان���ی بەرهەمهێنان���ی ئۆتۆمبێ���ل لەهەوڵ���ی‬ ‫بەردەوام���دان بۆ داهێنانی تەكنیكی تازە كە پێویس���تی بە بڕێكی‬ ‫كەمت���ر س���وتەمەنی هەبێت‪ ،‬یاخ���ود هەر پێویس���تی نەبێت و بە‬ ‫كارەبا و هایدرۆجین كار بكەن!‬ ‫كۆمپانیایەكی ئەمریكی بە ناوی "سی‪ "1-‬ئۆتۆمبێلێكی بچووكی‬ ‫داهێناوە‪ ،‬هاوشێوەی ماتۆڕسكیلە‪ ،‬بەكارەبا كاردەكات و ماوەی‬ ‫‪ 200-150‬می���ل دەبڕێ���ت‪ ،‬بێ ئەوەی لەو ماوەیەدا پێویس���ت بە‬ ‫شەحنكردنەوە بكات‪ .‬نرخی ئەو ئۆتۆمبێلە ‪ 24‬هەزار دۆالرە‪ ،‬كە‬ ‫جۆرێكی تازەی ئۆتۆمبێلی دۆستی ژینگەیە‪.‬‬

‫ئەكت���ەری ناوداری ئەمریك���ی "برات بیت" ل���ە لێدوانێكیدا‬ ‫ب���ۆ رۆژنام���ەی "دەیل���ی می���ل" ئاش���كرای دەكات‪ ،‬ك���ە ئەو‬ ‫شوێنكەوتەی هیچ ئاینێك نیە و خۆشی بە "مولحید" وەسف‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫ب���رات بی���ت ه���ۆكاری ئ���ەم بیروب���اوەڕەی‬ ‫ئێستای بۆ مامەڵە و پەروەردەی توندی‬ ‫مەس���یحیانەی باوك���ی گێڕای���ەوە‪،‬‬ ‫ك���ە زۆر ب���ە تون���دی مامەڵ���ەی‬ ‫لەگەڵ���دا ك���ردووە‪ .‬دەش���ڵێت كە‬ ‫ئ���ەو بەم ج���ۆرە مامەڵە لەگەڵ‬ ‫منداڵەكانیدا ناكات‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪303‬‬

‫‪2015/12/12‬‬

‫‪47‬‬


‫شەموان‬

‫حوشتر و گێزەر‬

‫پشتیوان عەبدوڵاڵ‬

‫‪ 48‬ژمار ‌ه ‪2015/12/12 303‬‬

‫برادەرێك����ی كۆن����م هەب����وو‪ ،‬دەرچووی‬ ‫س����ەرەتایی بوو‪ ،‬ناوی دانابوو‪ ،‬سودفەش‬ ‫غازی دەفرۆشت پێمان دەگوت (دانای غاز)‪.‬‬ ‫ئەو دانایە ساختەچی و كالوچی وەك خۆی‬ ‫نەبوو‪ ،‬كەس لەحەق����ی نەدەهات‪ ،‬درۆكانی‬ ‫عەینەن راس����تی ب����وون‪ ،‬لەژیانیش����یدا هیچ‬ ‫جۆرێ����ك بۆنی بۆن نەكردبوو‪ ،‬خۆش����ترین‬ ‫ب����ۆن الی ئ����ەو بۆنی غ����از ب����وو‪ .‬تەنانەت‬ ‫جێژنانیش ه����ەر بۆنی غازی لێرەهات‪ .‬ئەو‬ ‫پێپ����ی واب����وو بۆنی غاز بۆن����ە حەیاتەكەیە‪،‬‬ ‫چونكە پارەی لێ دەست دەكەوت‪.‬‬ ‫كاتی گران����ی كە بوتڵ����ی غازێك بە ‪200‬‬ ‫دین����اری چاپ����ی سویس����ری ب����وو‪ ،‬هەموو‬ ‫خەڵك پێویسیتان بەدانای غاز بوو‪ ،‬چونكە‬ ‫بەس ئەو غ����ازی هەبوو‪ ،‬پێی پەیدا دەبوو‪،‬‬ ‫جارج����ارەش داناغ����از لەگ����ەڵ كۆمەڵێ����ك‬ ‫بەنزی����ن ف����رۆش و نەوت فرۆش ش����ەریك‬ ‫بوو و نەوت و بەنزینی بەدەبە دەفرۆشت‪،‬‬ ‫ئ����ەوە نازانم چۆن ب����وو‪ ،‬بەقاچاغ دەچووە‬ ‫ن����او حكومەت����ی رژێم����ی پێش����وو غ����ازی‬ ‫بەقاچاغ دەهێنا!!‬ ‫س����ااڵنێكی زۆر (دان����ا غ����از) خەریك����ی‬ ‫رووتاندن����ەوەی ئ����ەو خەڵك����ە ه����ەژارەی‬ ‫كوردس����تان ب����وو‪ ،‬كە لەناچاری����ان غازیان‬ ‫بەپارەی زیاتر دەكڕی و گیرفانی كەسانی‬ ‫وەك دانا غازیان پڕ دەكرد‪ .‬س����اڵ رۆیشت‬ ‫و س����اڵ ه����ات‪ ،‬ئەو دان����ا غازەی ب����رادەرم‬ ‫ك����ە ب����ەردەوام بۆن����ی غ����ازی لێدەه����ات‪،‬‬ ‫قەمسەڵەیەكی چڵكنی عەسكەری لەبەربوو‪،‬‬ ‫ب����وو بەكابرایەكی دیكە‪ ،‬بە قات و ریبات و‬ ‫س����ەیارەیەكی لەگزس و حیمایەكی زۆری‬ ‫لەگ����ەڵ بوو‪ ،‬كەس هەر نەدیەزانی دانا غاز‬ ‫فرۆشەكەی جارانە‪ .‬تەنانەت چەند جارێك‬ ‫كاندی����دی وەزیر بوو‪ ،‬ب����ەاڵم نەیكرد‪ ،‬نەك‬ ‫لەبەر ئەوەی شەهادەی نەبوو‪ ،‬دەرچووی‬ ‫س����ەرەتایی ب����وو‪ ،‬بەڵكو لەبەرئ����ەوەی ئەو‬ ‫ب����وار و مەجالەی نەبوو ئیلتی����زام بەكاری‬

‫ئیدارییەوە بكات و خەریكی وەزیری بێت‪.‬‬ ‫ئ����ەو چەندی����ن كۆمپانی����ای جیاجی����ای‬ ‫س����وتەمەنی و ن����ەوت و غ����از و بەنزین����ی‬ ‫هەبوو‪ ،‬لەت����ەواوی كوردس����تان بەنزیخانە‬ ‫باش����ەكان هی ئەو ب����وون‪ .‬كارگەی غازی‬ ‫گەورەی هەبوو‪ ،‬رۆژانە بە تڕێڵە و تانكەر‬ ‫نەوت����ی ئاودی����وی س����نور دەك����رد‪ ،‬رەنگە‬ ‫بۆڕی نەوتیش����ی هەبێت‪ ،‬من نەزانم‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەوەن����دە دەزانم دەوڵەمەند بوو‪ .‬جارێكیان‬ ‫بینی����م‪ ،‬بەاڵم دانا س����ادەكی ج����اران نەبوو‪،‬‬ ‫دەیگوت زۆر س����ەفەری خەلیج و دووبەی‬ ‫دەك����ەم و رەنگە ژنێكی خەلیجی چاوڕەش‬ ‫بێنم!! ئەوكاتەی كە بینیم (دانا غاز) بۆنێكی‬ ‫لەخۆی داب����وو لەژیانمدا بۆنی وا خۆش و‬ ‫سەرنجڕاكێش����م بۆن نەكردبوو‪ ،‬لێم پرسی‬ ‫ئ����ەو بۆنە چیە لەخ����ۆت داوە؟ زۆر لەبۆنی‬ ‫غاز خۆشترە! ئەویش بە ئینگلیزی وەاڵمی‬ ‫دامەوە‪ ،‬كە بۆنێكی هەرە نایابی فەڕەنسیە‬ ‫لەخەلیج كڕیوویەتی و نرخەكەی ‪ 3‬هەزار‬ ‫دۆالر (‪ 30‬وەرەقە)یە‪.‬‬ ‫پێ����م س����ەیر بوو دان����ا غاز چ����ۆن فێری‬ ‫ئینگلیزی����ی ب����ووە‪ ،‬چونكە دانا پێش����تر هیچ‬ ‫س����ەقافەتی نەب����وو‪ ،‬زمان����ی حوش����تر و‬ ‫گێزەریش����ی لێك نەدەكردەوە‪ ،‬بەاڵم ئێستا‬ ‫گۆڕاوە‪.‬‬ ‫كاتێ����ك ل����ەو رۆژان����ە س����ەیری هەواڵی‬ ‫تیڤییەكان����م كرد‪ ،‬كێش����ەی نێوان دانا غازی‬ ‫كۆمپانی����ای خەلیج����ی و حكومەت����ی هەرێم‬ ‫هەبوو‪ ،‬یەكسەر فكرم بۆ دانا غاز رۆیشت‬ ‫و لەخۆم����م پرس����ی‪ :‬دەبێ ئ����ەو كۆمپانیایە‬ ‫دان����ا غ����ازە هی دان����ا غازفرۆش����ەكەی الی‬ ‫خۆم����ان نەبێ؟ ی����ان هەر نەبێت پش����كێكی‬ ‫ئ����ەوی تێدابێ����ت‪ ،‬چونكە ئ����ەو (دانایە) هەر‬ ‫لەس����ەرەتاوە خەریك����ی رووتاندن����ەوەی‬ ‫خەڵك����ی كوردس����تان ب����وو‪ ،‬گیرفانی گەرم‬ ‫و گ����وڕ بوو‪ ،‬یاخ����وا واڵتەكەم����ان لەو دانا‬ ‫غازفرۆشانە قوتار بێت‪.‬‬


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.