Rechtuit - maart '24

Rechtuit

De impact van artificiële intelligentie op cultuur & samenleving

COLOFON

Hoofd- en eindredactie

Cédric Ista

Redactieraad

Pascale Braeckman, Cédric Ista, Luc Govaert, Mieke De Groen, Sonja De Craemer, Els De Geest

Vormgeving

Pascale Braeckman

Druk

NV Drukkerij Verbeke drukkerij.verbeke@skynet.be

Werkten mee aan dit nummer

Peter Hoet, Jan Raes, em. prof. Jacques Van Keymeulen, Antwerpen Leest, Jeanne Verhaegen, Bart D’hondt

Verantwoordelijke uitgever Marc Vanryckeghem

Redactiesecretariaat

Vrijdagmarkt 24-25, 9000 Gent

Tel: 09 224 10 75 - fax 09 233 10 65 info@willemsfonds.be www.willemsfonds.be

Lidmaatschap

€ 15,- voor een hoofdlid en € 3,- voor elk bijkomend gezinslid. Jongerenlidmaatschap -30j gratis. willemsfonds.be/lid-worden

IBAN BE39 0010 2817 2819BIC GEBA BE BB

Coverbeeld

De impact van artificiële intelligentie op cultuur & samenleving.

De artikels vallen onder de verantwoordelijkheid van de auteur. Willemsfonds vzw heeft haar uiterste best gedaan om de rechthebbenden van het gebruikte beeldmateriaal te achterhalen. Meen je rechthebbende te zijn van een of meer van de foto’s die wij hebben gebruikt in ons magazine, dan vragen we je vriendelijk contact op te nemen met de hoofdredacteur: cedric.ista@willemsfonds.be.

IN DIT NUMMER | MAART 2024

1

Voorwoord

2 Dossier Artificiële intelligentie De leerkracht vervangen zal niet voor morgen zijn

De relatie tussen AI en emoties is complex Het belang van kwaliteit in een tijdperk van ChatGPT Bewust zijn van artificiële intelligentie

10

De Bronzen Uil

Winnaar De Bronzen Uil: Ramy El-Dardiry

12 Inspiratiedag

Gelijkstroom | drive en drempels in het onderwijs

13

Antwerpen Leest

16 Vrij-Spraak2024

17

Willemsfonds Oostende

De blijde intrede van James Ensor in woonzorgcentra

18

Willemsfonds Mechelen

Auteur Walter Roggeman benoemd tot ere-voorzitter

19 Etymologie

20 HipHop Cypher Willems Flava

22 Cultuurtips

24 Uit het Willemsfondsarchief Erfenis van vrijzinnigheid en cultuur

26 Inclusie

UiTPAS is er voor iedereen

28 Het Kunstuur

30 Recensie Ferre

31 Karel Poma lezing 22 april 2024

32 Creatief Willemsfonds Vania Picone

Beste leden

Aangename kennismaking

Wat een eer is het sinds 1 januari om als directeur deel uit te maken van jullie prachtige vereniging, doordrenkt van cultuur, kennis en samenhorigheid. In deze eerste editie van 2024 werpen we al een boeiende blik op de toekomst. Kunstmatige intelligentie was vorig jaar een van de modewoorden die onze samenleving op zijn kop zette. Inmiddels is ChatGPT geen ver-van-mijn-bedshow meer en lijken de mogelijkheden eindeloos. Als organisatie die streeft naar het stimuleren van kritisch denken, hebben we ons laten adviseren door experts die vanuit hun kennis de impact van AI op samenleving en cultuur kunnen inschatten, met een speciale focus op literatuur, kunst en onderwijs.

En alsof dat nog niet genoeg is, staat ook de wereld van AI niet stil. Het beleidsplanningsteam is momenteel druk bezig met de voorbereidingen van ons plan voor de periode 2026-2030. Bovendien nadert ons 175-jarig bestaan met rasse schreden, en daar hebben we jullie hulp bij nodig om er een groots feest van te maken. Jullie vrijwillige inzet en bestuurservaring zijn immers de sleutels tot ons succes. Daarom nodig ik jullie van harte uit voor onze algemene vergadering op 16 maart in het Geuzenhuis. Aansluitend organiseren we een inspiratienamiddag over cultuurparticipatie, met vier tafelgesprekken waarin Tom Kestens, Helene D’Haeseleer, Vic Mees en ikzelf ruimte bieden voor open discussies en het delen van ideeën. Na afloop worden alle ideeën besproken met bestuurslid Eline Vanduyver. Voor meer informatie hierover verwijzen we naar de “Cultuur in jouw buurt”-bijlage.

In navolging van onze academische opening met onderwijsexpert Dirk Van Damme in september, is het Willemsfonds recent mede-initiatiefnemer geworden van Kansenlabo. Kansenlabo is een overkoepelend platform dat inspiratie-

dagen organiseert rond maatschappelijke thema’s gelinkt aan inclusie, diversiteit en onderwijs. Op 27 maart bijten we de spits af met ‘Gelijkstroom – drive & drempels in het onderwijs. Tijdens deze boeiende inspiratiedag vergroten we het bewustzijn rond de prestatie- en kansenkloof in het onderwijs en gaan we aan de slag met het overbruggen van scheidingslijnen tussen groepen. Dit doen we met een gevarieerd programma van keynotes, workshops, debatten en een creatief intermezzo.

Niet alleen onderwijs, maar ook onze link met taal en literatuur blijft behouden. Zo duiken we in deze Rechtuit mee in de denk- en leefwereld van Ramy El-Dardiry. Ramy won met ‘Tussen morgenzee en avondland’ de 13e editie van De Bronzen Uil. Eén welbepaald boek leek de jury dichter bij het goud te staan. Omdat de auteur niet koos voor een rechte weg maar voor meerdere kronkelwegen. Die omwegen zijn geen last maar een lust. Als een mozaïek, ondoorgrondelijk van dichtbij, openbarend van verderaf.

In januari hebben we ons Nederlandstalige hiphopplatform, Willems Flava, gelanceerd in samenwerking met Parts of Culture en Flava Flava. Via dit platform streven we ernaar jongeren zoals Maxime Clicke de mogelijkheid te bieden om authentiek te blijven. Het resultaat van deze inspanningen kun je bewonderen tijdens onze tweede Hip Hop Cypher op 27 april in het Lakenmetershuis.

Tot slot wens ik jullie veel leesplezier met deze Rechtuit. Hopelijk biedt ze voldoende inspiratie om binnen jouw afdeling aan de slag te gaan. Ik kijk er alvast enorm naar uit om jullie te ontmoeten tijdens onze komende activiteiten.

Els De Geest directeur Willemsfonds

De leerkracht vervangen zal niet voor morgen zijn en wellicht ook niet binnen vier jaar

Robbe Wulgaert

Robbe Wulgaert is leraar programmeren, kunstmatige intelligentie en Design Thinking in Gent. Je treft hem gewoonlijk voor de klas als docent op het Sint-Lievenscollege, als externe vakbegeleider binnen de Educatieve Master Klassieke Talen aan de UGent, of als docent bij het Centrum Nascholing Onderwijs van de Universiteit Antwerpen.

Hoe ervaar je momenteel de rol van artificiële intelligentie (AI) in het Vlaamse onderwijs?

Ongeveer een jaar geleden begonnen leraren in Vlaanderen met gemengde gevoelens aan de introductie van het ‘Large Language Model’ ChatGPT. Deze ontwikkeling dwong veel leerkrachten om hun lesmethoden en evaluatietechnieken te herzien. Deze noodzaak tot aanpassing beperkt zich niet tot het onderwijs; de snelle verspreiding van AI-tools vraagt om reflectie in diverse sectoren en bedrijven.

De vraag rijst: hoe moeten we hiermee omgaan? Kunnen we de ontwikkelingen negeren, of is het beter om zowel studenten als docenten te onderwijzen in het kritisch en doelgericht gebruiken van deze tools? Mijn voorkeur gaat uit naar het laatste, een benadering die ook door de Europese Commissie wordt ondersteund. Deze heeft AI-geletterdheid naast traditionele digitale vaardigheden op de agenda gezet. Eind 2023 bracht de European Digital Education Hub een rapport uit over de integratie van AI in het onderwijs van de lidstaten. In dit rapport, waaraan Yann-Ael Borge uit Brussel en ik hebben bijgedragen, identificeren we drie niveaus van AI-onderwijs: onderwijs over de technologie, onderwijs met de technologie, en onderwijs in het gebruik van deze technologie om problemen op te lossen.

Er werd lang gedacht dat AI de mens zou vervangen. Ik geloof echter niet in deze stelling. Ik ben ervan overtuigd dat mensen die niet leren om kritisch en gericht met AI te werken, vervangen zullen worden door degenen die dat wel doen. Afhankelijk van de studierichting, het type onderwijs en het profiel van de school kan AI-geletterdheid op verschillende manieren worden ingevuld. Het is echter onmogelijk om het effect van AI in het huidige onderwijslandschap te negeren.

Wat zijn, naar jouw mening, de voor- en nadelen van het gebruik van AI in de klas?

Het inzetten van artificiële intelligentie (AI) in de klas roept gemengde gevoelens op. Enerzijds biedt het kansen voor verrijking van het leerproces, anderzijds brengt het uitdagingen met zich mee, zoals het risico op verlies van au-

thentieke leerervaringen. Het leren en verwerven van leerdoelen vergt frictie en inzet. Het is essentieel dat de inzet van AI in de klas zodanig gebeurt dat het toegevoegde waarde biedt zonder het bereiken van die leerdoelen in gevaar te brengen. Dit vereist een herwerking van sommige opdrachten en een versterking van bepaalde competenties bij zowel docenten als studenten.

Neem bijvoorbeeld een uitstap naar een museum, waarbij leerlingen de opdracht krijgen om een verhandeling te schrijven over een kunstwerk. Het is verleidelijk voor hen om deze taak uit te besteden aan een taalmodel zoals ChatGPT of Gemini, of zelfs aan een behulpzame ouder. Bij dergelijke opdrachten is het voor docenten moeilijk om na te gaan of de studenten daadwerkelijk hebben geleerd hoe ze een verhandeling moeten schrijven. Dit toont een potentieel nadeel van AI: het kan leiden tot een afname in zelfstandig denkvermogen en authentieke leerervaringen. Een betere benadering is het actief integreren van AI in het leerproces. Begin met het onderwijzen van de structuur van een verhandeling in de klas, en bespreek de essentiële elementen zoals opbouw, signaalwoorden, en het belang van heldere, foutloze zinnen. Vervolgens kan AI ingezet worden om constructieve, formatieve feedback te geven op een eerste opzet.

“Het is essentieel dat de inzet van AI in de klas zodanig gebeurt dat het toegevoegde waarde biedt zonder het bereiken van die leerdoelen in gevaar te brengen.”

Leg het taalmodel uit wat het doel van de opdracht is, specificeer de evaluatiecriteria, en vraag om bij elke suggestie uit te leggen waarom deze wordt gedaan. De leerlingen werken daarna hun kladversies bij, waarbij ze de direct uit het taalmodel afkomstige tekst markeren met geel en de door feedback geïnspireerde herzieningen met groen. Zo wordt de meerwaarde van AI in het taalonderwijs benut, zonder dat het de leerdoelen ondermijnt.

In het bereiken van die meerwaarde, het vermijden van de nadelen en minderen van de risico’s zit de grootste uitdaging wanneer je AI wil inzetten in de klaspraktijk. Die oefening vergt, opnieuw, enkele nieuwe competenties aan de kant van de docent die het leerproces leidt.

Hoe kan de overheid ervoor zorgen dat het gebruik van AI niet leidt tot ongelijkheid tussen verschillende scholen of onderwijsniveaus?

Om ongelijkheid door het gebruik van AI in het onderwijs te voorkomen, is het cruciaal om eerst te begrijpen hoe en waarom deze ongelijkheid ontstaat. Dit varieert afhankelijk van de toepassing van AI-technologie, zowel op het niveau van individuele leerlingen als op schoolniveau.

Professionalisering en Opleiding: Een sleutel tot het benutten van AI zonder ongelijkheid te vergroten, ligt in de competenties van de docent. Docenten moeten niet alleen vertrouwd zijn met de werking en mogelijkheden van AItechnologieën, zoals taalmodellen, maar ook kritisch kunnen reflecteren op de output. Dit vraagt om een focus op zowel vakgebonden competenties als AI-geletterdheid. Opleiding en professionalisering spelen hierbij een cruciale rol. De overheid kan ondersteunen door middelen en platforms voor continue leer- en ontwikkelingsmogelijkheden te bieden, zonder verplichte cursussen op te leggen. Uit een eerste onderzoek van de UGent bleek dat 87% van de bevraagde leerkrachten op zoek was naar zo’n professionalisering. 75% gaf zelfs aan dat het de taak is van de school om jongeren te helpen bij het bereiken van een zekere AI-geletterdheid. Het onderwijs heeft de urgentie duidelijk begrepen, lijkt me. Zonder dwingende hand.

AI op Schoolniveau: Wanneer we kijken naar de toepassing van AI-technologie op schoolniveau (meso) of beleidsniveau (macro) zijn er wel enkele bezorgdheden en hefbomen. Een van die bezorgdheden heeft te maken met historische data (data die we hebben verzameld overheen de jaren) en impliciete vooroordelen.

Stel dat men een tool wil ontwikkelen die kan voorspellen hoe goed een bepaalde leerling zal presteren op de Vlaam-

se Toetsen (gestandaardiseerde toetsen op bepaalde momenten in de schoolloopbaan). Goede voorspellers van die zaken zijn bijvoorbeeld de prestaties op vorige toetsen, in welke finaliteit zit de leerling, de socio-economische situatie (SES) van de ouders, cognitieve intelligentie van het kind … Een computermodel kan trainen op die data om patronen op te sporen om daarmee voorspellingen te kunnen uitvoeren. Gegeven een nieuwe leerling met kenmerken X, Y en Z, wat is de kans op een geslaagde test?

Lijkt handig mocht dit vlekkeloos werken, maar het bouwen op historische data kan risico’s inhouden. Zo merken we bijvoorbeeld uit data uit ‘School van de Ongelijkheid’ van Ides Nicaise dat een schijnbaar autochtone leerling en een leerling met allochtone wortelen, maar met dezelfde scores, andere oriënteringskansen krijgen. Programme for International Student Assessment (PISA) leert ons dat ons onderwijs het kenmerk heeft dat SES sterk doorweegt.

Is dat bijgevolg data waarop we kritiekloos een computermodel laten trainen? Worstcasescenario: men gebruikt dit model bij delibererende klassenraden. Hoeveel gewicht geven we het oordeel van de AI? Is dat oordeel transparant? En kan de leerling de uitspraak van de AI aanvechten?

Binnen de Europese AI Act zit een luik over betrouwbare AI en hoe we bij dergelijke levensbepalende beslissingen best een menselijke actor, een human in the loop, behouden. Of de burger het recht geven te eisen dat een mens de beslissing van de AI evalueert. In het vrijwaren van die rechten is duidelijk wel een rol weggelegd voor de overheid.

Op welke manieren kan AI bijdragen aan het verbeteren van het leerproces en de leerresultaten van de leerlingen?

Ik gaf daarnet het voorbeeld waarbij we trachten om taalmodellen in te zetten om gestructureerde feedback te krijgen. De democratisering van AI-modellen doet ook een oude discussie opleven: kennis versus informatie. Heb je wel vakkennis nodig als ChatGPT alles weet?

Het antwoord is volmondig ja. Net zoals we stelden bij de opkomst van zoekmachines zoals Google, is het bezitten van een eigen reservoir aan kennis broodnodig. Kennis vormt de manier hoe je naar de wereld kijkt en stelt je in staat om het antwoord van die GPT-modellen te factchecken. Door de manier waarop deze zijn ontworpen, zijn ze

vatbaar voor hallucinaties. Kortweg: ze durven vol zelfvertrouwen liegen. Het zijn geen feitenmachines waarop je blind kan vertrouwen. Om leugens te doorzien, moet je natuurlijk de waarheid kennen. Kennis!

Een lesvoorbeeld: we ontwierpen samen met Google DeepMind en de UGent lesmateriaal waarbij leerlingen Oudgriekse inscripties restaureren. Die Grieken lieten er veel na, maar de leesbaarheid valt soms dik tegen. Door de tand des tijds of menselijk ingrijpen ontbreken karakters. Door het gebruik van taalmodellen die specifiek getraind zijn op die oude inscripties kunnen we trachten te voorspellen welke karakters ontbreken en zo de beschadigde inscriptie herstellen en vertalen. Maar ook dit taalmodel durft soms eens een woordje Oudgrieks te verzinnen. Dat moet je nakijken, doorzien en corrigeren voordat we kunnen vertalen. Dat kan je enkel wanneer je vakkennis bezit. Opnieuw tonen we hier hoe AI een meerwaarde kan vormen, mits enkele voorwaarden en competenties. Alsook hoe een classicus en STEM-wetenschapper niet elkaars tegenpolen zijn. Integendeel.

Op welke manieren kunnen we ervoor zorgen dat leraren de nodige ondersteuning krijgen bij de integratie van AI in hun lesmethoden?

Ik sprak al enkele keren over competenties van docenten en AI-geletterdheid, maar deze belangrijk vinden zorgt er niet magisch voor dat ineens alle docenten deze zouden bezitten. We weten wel, uit onderzoek, deelnames aan nascholingen en professionaliseringstrajecten, dat veel leraren hier actief aan willen werken. Liefst vanuit hun eigen vakgebied. Op die vraag moeten we kunnen inspelen.

Dit kunnen we doen door in te zetten op die nascholingstrajecten. Louter dit jaar kon je sessies volgen aan de UGent bij de expert op vlak van toegepaste taalkunde, bij het Centrum Nascholing Onderwijs rond AI in combinatie met klassieke- en moderne talen. Op de ICT Praktijkdag in Leuven en de SETT-beurs in Mechelen prijken meerdere AI-sessies.

Daarnaast door het verdelen van lesmateriaal te ondersteunen. Niet elke leerkracht in elke school moet individueel het warm water uitvinden. Je vindt kant-en-klaar lesmateriaal via KlasCement, via vzw’s als Dwengo, via de universiteiten, de Vlaamse AI Academie en AMAI!.

Ook qua richtlijnen voor het gebruik van AI op scholen zijn er veel initiatieven. Universiteiten, onderwijskoepels en Onderwijs Vlaanderen kwamen reeds met hun versies. Nu, die moeten altijd nog hun vertaalslag vinden naar de individuele school.

Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de integratie van AI niet ten koste gaat van de menselijke interactie tussen leraren en leerlingen?

De zorg dat de integratie van AI in het onderwijs de menselijke interactie tussen leraren en leerlingen kan verminderen, is begrijpelijk. Toch hoeft de toekomst niet te bestaan uit scenario’s waarin leerlingen alleen met AI-platformen werken en leraren slechts een begeleidende rol spelen. Zoals het initiatief van het GO! uit 2019 illustreert, is de realiteit vaak genuanceerder dan de theorie suggereert. In maart van dat jaar lanceerde het GO! de idee om in zee te gaan met het Britse IXZO. Een AI-platform dat inzet op gepersonaliseerd leren en nagaat waar de leermoeilijkheden zitten. Binnen de vier jaar moest elke GO!-school, van lager tot secundair, mee op de kar.

Ik trek het hier wat op flessen en wil geen steen werpen naar de mensen binnen het GO!, maar ga gerust eens langs in hun klassen. Jij turft waar je een gepassioneerde leerkracht voor de klas vindt die het leerproces leidt en ik waar dat AI-platform die rol heeft overgenomen. Ik weet met zekerheid wie van ons twee eerst thuis zal zijn.

Telkens ik zo een verhaal hoor of lees denk ik terug aan mijn lessen ‘Vraagstukken uit de Educatieve Technologie’ bij prof. Jan Eelen en Fien Depaepe. Of het nu een AI-tool, een SmartBoard of een TV op wieltjes is, telkens wordt de soep iets heter opgediend dan dat hij gegeten wordt. Die vernieuwingen hangen telkens samen met een soort hypecurve. Zal AI op termijn veranderingen veroorzaken in het onderwijs? Wellicht, maar de leerkracht vervangen zal niet voor morgen zijn en wellicht ook niet binnen vier jaar. Zie je de noodzaak van richtlijnen of standaarden voor ethisch gebruik van AI in een educatieve omgeving? Zeker, maar daarvoor kijk ik in eerste plaats naar de gekende kaders zoals GDPR en de AI Act. AI wordt vaak omschreven als een disruptieve technologie, maar is ze dat werkelijk altijd? Wanneer een school beslist om alle foto’s van de leerlingen te uploaden op een dubieuze webapp, maakt dat niet zoveel uit of die app via een AI-model werkt of niet. Een privacy bewuste houding had hier ook kunnen helpen.

Cédric Ista, coach communicatie

Wil je meer weten over innovatief onderwijs of ben je er zelf mee aan de slag? Neem dan een kijkje op robbewulgaert.be.

De relatie tussen AI en emoties is complex

Gwenny Eeckels

© Thunder

Gwenny Eeckels, een kunstfotograaf uit Antwerpen, deelt haar ervaringen met de creatie van de serie ‘One day at the museum’. Vanuit haar nieuwsgierige geest maakte ze gebruik van artificiële intelligentie (AI) om een visueel verhaal te vertellen dat voorheen technisch onmogelijk was.

Waar haalde je de inspiratie vandaan om met artificiële intelligentie te werken?

Hoewel het misschien vreemd klinkt, vond mijn inspiratie voor ‘One day at the museum’ plaats tijdens een fotoshoot in 2014. We werkten in De Rooden Hoed, het oudste restaurant in Antwerpen, met een koe in het restaurant. Ondanks mijn wens om een reeks met dieren in Antwerpen te maken, kreeg ik nooit toestemming van de stad. Toen ik later met AI begon te werken, opende zich een nieuwe mogelijkheid voor mijn project. Mijn eerste serie, tentoongesteld vorig jaar in kunstgalerij De Grote Markt 10 te Antwerpen , bevat afbeeldingen van dieren in een museum. Welke AI-software heb je gebruikt voor die serie?

Voor deze serie gebruikte ik Midjourney in combinatie met klassieke Photoshop, waarbij Midjourney destijds in opkomst was. Dall-E en ChatGPT stonden nog in de kinderschoenen. Ik gebruikte Photoshop om de beelden verder te bewerken, omdat digitale beeldgeneratoren zoals Midjourney nog fouten maakten die ik er handmatig uitfilterde. Recentelijk werk ik nu ook met Dall-E 4.

Heb je tijdens je opleiding of aan het begin van je carrière al gevoeld dat AI zijn intrede zou doen?

Mijn fotografieopleiding vond plaats in het analoge tijdperk, vlak voordat digitale middelen opkwamen. Ik maakte de overgang naar digitaal mee en vond dat een uitdagende periode. Toen AI opkwam, voelde het echter meteen als een natuurlijke stap. AI biedt mij de tools om mijn persoonlijke expressie beter uit te drukken dan ik met fotografie alleen zou kunnen.

Maakt AI de beeldcultuur menselijker en stimuleert het ons om emoties te uiten?

De relatie tussen AI en emoties is complex. Tijdens mijn tentoonstelling merkte ik dat mensen vooroordelen hadden over de emotieloosheid van AI. Toch zagen ze uiteindelijk dat er wel degelijk emotie in de beelden zat. Het hangt sterk af van de intenties van de maker om emotie toe te voegen. Net als bij tekstschrijven vergt het tijd om menselijkheid aan AI-gegenereerde beelden toe te voegen. De menselijke factor zal altijd een belangrijke rol spelen.

Hoe zit het met het auteursrecht tussen AI en kunstwerken?

Ik heb geen definitief antwoord op deze vraag. Ik volg enkele gevallen in de VS. Ik vermijd bewust het reproduceren van beelden om mijn eigenheid te behouden. De discussie over auteursrecht zal blijven bestaan.

Wat beschouw je als kunst en hoe beïnvloedt dat jouw werk?

Voor mij is kunst iets dat ik zie en dat me raakt. Vergelijk het met Banksy, die Picasso’s quote over imitatie recycleerde: “The bad artists imitate, the

great artists steal’.

Iedereen neemt iets op en creëert er iets nieuws mee. Ik vermijd die eeuwige discussies over wat kunst is; het belangrijkste is of iets mooi is en emotie oproept.

Heb je bepaald hoe ver je met AI wilt gaan in je werk?

In mijn recente werk heb ik een duidelijke lijn getrokken over wanneer iets onrealistisch mag zijn. Ik vermijd het repliceren van bestaande portretten met AI om mijn eigenheid te behouden. Het is essentieel om mensen bewust

te maken van de grens tussen fictie en non-fictie in kunstwerken.

Hoe denk je dat AI de kunstensector verder zal beïnvloeden?

De impact van AI op de kunstsector zal persoonlijk zijn. Sommigen waarderen schilderijen meer dan fotografie, en AI zal deze verschillen niet wegnemen. AI is aanwezig en blijft, maar het is aan kunstenaars om te bepalen hoe ze het willen integreren. Het zal niet verdwijnen, maar eerder evolueren.

Wat zou je andere kunstenaars adviseren bij het integreren van AI in hun werk?

Ik ben voorstander van het gebruik van AI en heb het ook toegepast in mijn commerciële werk. Het is een extra tool om ideeën te visualiseren en maakt het creatieve proces efficiënter. Hoewel er beperkingen zijn, zie ik AI als een waardevolle aanvulling op creativiteit. Kunstenaars moeten de mogelijkheden verkennen en experimenteren met AI, aangezien het de creatieve industrie zal blijven beïnvloeden en transformeren.

Cédric Ista, coach communicatie

Wil je meer te weten komen over Gwenny Eeckels’ werken? Bezoek dan https://gwennyeeckels.com/.

© Ndra

© Den Rooden Hoed

Het belang van kwaliteit in een tijdperk van ChatGPT

Matthijs de Ridder

Matthijs de Ridder is een handelaar in teksten, ook wel: schrijver. In zijn literaire non-fictie gaat hij op zoek naar creatieve manieren om het verhaal van onze tijd te vertellen. Zijn meest recente werk is de langverwachte biografie van Paul van Ostaijen. Verder is hij voorzitter van de Vlaamse auteursvereniging (VAV). Ze vertegenwoordigt zowel auteurs van proza, poëzie, toneel, scenario’s, kinder- en jeugdliteratuur, literaire non-fictie en strips als illustratoren en literair vertalers.

Wat was jouw eerste indruk toen ChatGPT, of breder gezegd, generatieve AI, hun intrede maakte?

Wij waren er vroeg bij. Jaarlijks organiseren we een werkcongres waar leden zich voor kunnen inschrijven. Vier dagen voor de lancering van ChatGPT.4 hadden we een sessie met experts die al een tijd bezig zijn met generatieve AI. Die sessie ging over twee zaken. Enerzijds heb je AI als hulpmiddel in een creatief proces, anderzijds als producent van teksten. Beide invalshoeken hebben veel met

elkaar te maken, maar staan tegelijk los van elkaar.

Het eerste idee is dat schrijvers ChatGPT kunnen gebruiken als ondersteuning. De naam ChatGPT zegt het al; je kunt ermee chatten – sparren zeg maar. Stel dat je een nieuw hoofdstuk begint en geen goede titel hebt, dan zou je aan ChatGPT kunnen vragen: ‘Geef mij voor dit hoofdstuk tien titels’. Daar kan iets tussen zitten waar je mee aan de slag kunt. Ook met beeldend werk zou dat kunnen. Er was een cartoonist aanwezig bij de sessie die nauw had samengewerkt met softwareontwikkelaars. Hij heeft zijn oeuvre aan zo’n generatieve engine gevoed om te zien welke ideeën de computer zou bieden. Hij ontdekte opmerkelijke dingen. De machine kon tekenen in zijn stijl, maar maakte ook fouten, zoals een figuurtje met drie benen.

Je kunt dus sparren met ChatGPT, maar er ontstaat al snel een hellend vlak. Iets laten maken ‘in de stijl van...’ is niet per se plagiaat, maar de machine kan dat alleen maar omdat het de kunstwerken van de kunstenaar heeft geconsumeerd. ChatGPT creëert niet maar geeft verworven kennis op een andere manier weer, zonder intelligente controle. Het is knap wat AI allemaal kan. Maar hoe diep je er ook over

nadenkt, het blijft een computer. Als je de stekker eruit trekt, doet hij niets meer. Toch wordt het vaak voorgesteld alsof AI een wezen is dat moet leren, maar AI kan momenteel niets genereren, alleen dingen combineren. De vraag is dan hoe je omgaat met copyright. Een door AI gegenereerde tekst komt voort uit reeds bestaande teksten, waarvoor in het overgrote deel van de gevallen niet is betaald. Daar zit het knelpunt.

Kan men dan betrapt worden op plagiaat?

Ja, het gebruik van AI schijnt traceerbaar te zijn, maar je komt niet bij de oorspronkelijke bron uit. De detectie is vooral handig voor onderwijsinstellingen die zeker willen zijn dat studenten hun eigen werk inleveren. Maar de technologie blijft continu in beweging. Op dit moment is het nog niet mogelijk om met AI een goed boek te schrijven. Het is niet gezegd dat dit over twee jaar niet kan. En wat dan? Wat doe je met boeken die zijn gevoed met teksten van mensen die niet voor dit specifieke gebruik zijn betaald? De vraag is dan: mag zoiets überhaupt bestaan? Ik denk niet dat we zo naief moeten zijn te denken dat we het zouden kunnen verbieden. Maar AI moet wel worden geregulariseerd. Het is interessant om parallellen te trekken met bestaande regelingen, zoals allerhande kopieregelingen. Als we even meegaan in de veelgebruikte metafoor en ChatGPT voorstellen als

© Koen Broos

een student ‘leert’ en kennis opzuigt. Dan zijn de teksten die de machine leert dus cursussen met daarin gekopieerd materiaal. Als een universiteit dat doet gaat er een bedrag naar een organisatie als Reprobel. Dat zou ook voor AI een model kunnen zijn.

Ik denk dat ChatGPT behandeld moet worden als iedereen die gebruik wil maken van copyrighthoudend materiaal, of dat nu een onderwijsinstelling is die cursussen samenstelt, of iemand die thuis een avondje tv kijkt. Je betaalt altijd (een heel klein beetje). Het is niet logisch dat Sabam voor je deur kan staan als je een feestje geeft, terwijl ChatGPT gratis boeken kan gebruiken.

ChatGPT is een product van het Amerikaanse bedrijf OpenAI. Hoe kan VAV een bedrijf als OpenAI bereiken of op het matje roepen?

Dat gaan we zelf nooit kunnen doen. We hebben daar niet de werkkracht voor. Maar we kunnen wel invloed uitoefenen. We maken bijvoorbeeld deel uit van Het BoekenOverleg, waarin alle geledingen uit het boekenvak zijn vertegenwoordigd. In voorbereiding van de politieke verkiezingen hebben we met het BoekenOverleg een memorandum gemaakt, waarin dit een van de speerpunten is. Het is vervolgens aan de politiek om het op de Europese agenda te zetten.

Er bestaat ook nog de European Writers Council, onze Europese evenknie. Zij maakte een voorstel voor een keurmerk dat uitgeverijen kunnen gebruiken om te garanderen dat hun boeken door een mens geschreven zijn. Als dat keurmerk er niet is, kan er geen copyright geclaimd worden. Het heeft veel te maken met transparantie.

Vorig jaar staakte schrijvend Hollywood omdat hun scenario’s werden gebruikt om taalmodellen te voeden. Zie je hetzelfde gebeuren bij ons?

Ik denk dat het in bepaalde sectoren gaat gebeuren. Voor vertalers hangt de dreiging al wel in de lucht. Vertaalsoftware als Deepl is nu al vrij goed. Nog niet zo goed dat je er een literair werk mee kunt vertalen, maar veel beter dan Google Translate ooit is geweest. Iedereen heeft weleens vertwijfeld met een door Google Translate vertaalde handleiding van een Chinese stofzuiger of iets dergelijks in zijn handen gestaan. Die waren onbegrijpelijk. Deepl maakt nog fouten, maar een handleiding kan deze vertaalmachine wel begrijpelijk vertalen.

Je voelt al aan waar dit heen gaat. Technische vertalingen zullen meer en meer door machines worden gemaakt. Het moet ook niet zo moeilijk zijn om een engine te trainen op specifieke genres – wat we vroeger stationsromans noemden bijvoorbeeld. Als die overtuigend genoeg vertaald kunnen worden, verdwijnt er snel veel werk. En dat zou jammer

zijn, want stilistisch blijven die machines ver achter. Maar het is veel goedkoper en dus zal het gebeuren. We moeten dus ergens een lijn trekken en eisen dat literatuur mensenwerk blijft. Als mens mogen we ons best laten helpen door machines, maar we moeten onze geesten scherpen aan de gedachtes en de formuleringen van andere mensen. Daar schuilt de creativiteit.

Schrijverschap gaat gepaard met authenticiteit. Wat betekent dat in de context van AI?

Dat is momenteel nog een geruststelling. Mensen blijven op zoek naar authenticiteit in wat we literatuur noemen. Ik zie dat in de scheppende literatuur voorlopig niet snel veranderen. Ik heb nog geen enkele tekst gelezen die ook maar enig literair niveau haalde. ChatGPT kan moeiteloos een limerick of een sonnet schrijven. De regels daarvan liggen vast, maar als je naar de inhoud kijkt, wordt het lastig. Er zit totaal geen leven in. Dat is juist wat literatuur tot literatuur maakt. Ik zie het nog niet als een regelrechte bedreiging voor de literaire markt.

Boeken die pretenderen minder ambitieus te zijn, zijn zoals gezegd veel kwetsbaarder. Sommige genres volgen een voorspelbaar stramien. Het blijft dus belangrijk om vanaf een bepaalde leeftijd een menselijk onderscheid te maken tussen levenloze teksten en literatuur. Anders verandert er iets in onze menselijkheid. Dat klinkt misschien hysterisch, maar liever hysterisch dan blind afstevenen op de afgrond. Als Marshall McLuhan iets goed heeft gezien, is het wel dat de techniek of de manier waarop wij communiceren, de inhoud van de communicatie bepaalt en ook de vaardigheden om überhaupt te kunnen communiceren. Dat staat momenteel op het spel. Als de PISA- en PIRLS-resultaten van de afgelopen jaren bekijkt, zie je een voortdurende teruggang in leesvaardigheid. Dat komt deels door lesmethodes die niet werken, maar ook door de invloed van de technologie. Mensen hebben een steeds kleinere aandachtspanne, en dan wordt het lezen van een boek een hele opgave. Maar je hebt lezen nodig – fysiek. Als je leest worden er nieuwe verbindingen gelegd in je brein. Als grote groepen mensen niet meer lezen, verliezen we dus enorm veel.

Cédric Ista, coach communicatie

Bewust zijn en artificiële intelligentie

Artificiële intelligentie en menselijke domheid

Het Willemfonds wordt geïnspireerd en geleid door de mensenrechten, die tevens de basis vormen van ons samenleven. Niet langer bepaalt geloof of religie de manier waarop we met elkaar omgaan of hoe we samenleven.

De mensenrechten stellen het individu centraal, waarbij alle mensen vrij en gelijk zijn. Iedereen heeft evenveel recht op vrijheid, hoewel vrijheid en gelijkheid relatief zijn. Ons handelen wordt bepaald door genetische voorbeschiktheid en de omstandigheden waarin we leven. Vrijheid betekent vooral het erkennen van grenzen en beperkingen en hiermee rekening houden, zodat we op basis van deze kennis keuzes kunnen maken die overeenkomen met onze werkelijke wensen.

Belangrijk is dus kennis- en dataverwerving, waarbij kunstmatige intelligentie ons kan ondersteunen. AI fungeert als een verlengstuk van ons menselijk brein, een aanvulling om data op te slaan en te verwerken, gezien de beperkte capaciteit van de mens om dit zelf te doen. Artificiële intelligentie zal echter niet willekeurig omgaan met deze data, omdat het niet beschikt over bewustzijn, dat verbonden is met emoties en gevoelens.

De mens maakt soms irrationele keuzes die ingaan tegen zijn eigen belang en voortbestaan, omdat bewustzijn verband houdt met gevoelens en emoties. Zelfs als algoritmes deze gevoelens en emoties zouden sturen, behoudt de mens de mogelijkheid hiervan af te wijken. Het is vrijwel uitgesloten dat niet-mensen, zoals computers en machines, een vergelijkbaar bewustzijn kunnen ontwikkelen. Artificiele intelligentie is doorgaans niet willekeurig en redeneert rationeel zoals het is geprogrammeerd. Een machine kan weliswaar slimmer worden dan een mens, maar het kan de mens niet zijn vrijheid ontnemen om anders te handelen dan rationeel bepaald door die machine.

Het is dit bewustzijn dat we moeten ontwikkelen om uit de oplossingen die kunstmatige intelligentie ons biedt, de keuzes te maken die ons als individuele mens het gelukkigst maken. We moeten ons richten op kritisch denken, communicatie, samenwerking en creativiteit is dan ook belangrijker dan louter kennisverwerving. Zo kunnen we de beschikbare kennis via AI beoordelen en gebruiken om onze vrijheid optimaal te benutten. Zoals Yuval Noah Harari stelt:

“Als we te veel energie investeren in het ontwikkelen van AI en te weinig in het menselijke bewustzijn, is het gevaar dat uiterst geavanceerde kunstmatige intelligentie van compu-

ters alleen zal dienen om natuurlijke domheid van de mens uit te buiten” (21 lessen voor de 21ste eeuw, Nederland, Thomasrap, 2018, blz. 99).

Het is niet de bedoeling dat kunstmatige intelligentie de nieuwe allesbepalende god wordt.

Peter Hoet, voorzitter Willemsfonds Sint-Truiden

Korte bibliografie: Y.N. HARARI, 21 lessen voor de 21ste eeuw, Nederland, Thomasrap, 2018., 447 blz. en in het bijzonder 97-100 en 32; K. MERCKX, Uit het hoofd, een geschiedenis van de menselijke intelligentie, Sterck&De Vreese, 2022, 221 blz.; R. BREGMAN, De meeste mensen deugen, de Correspondent, 2020, 521 blz.; I.F. STONE, Het proces Socrates, Schoten, Diogenes, 1994, 292 blz. en SENECA, Levenskunst, Filosofische essays over leven en dood, vertaald en toegelicht door V. Hunink, Amsterdam, Polak&VanGennep, 20

Migratie en identiteit zijn complexer dan slechts één perspectief

Winnaar De Bronzen Uil; Ramy El-Dardiry

Ook vorig jaar ontdekte de achtkoppige jury van De Bronzen Uil, onder leiding van uitgelezen Peter Van den Eede als voorzitter, talenten die hun weg zochten van brons naar goud. Een schrijf- en leestocht die voerde langsheen aangrijpende thema’s als geestelijke vervreemding en lichamelijke ontwrichting. Eén welbepaald boek leek de jury dichter bij het goud te staan. Omdat de auteur niet koos voor een rechte weg maar voor meerdere kronkelwegen: ‘Tussen morgenzee en avondland’ (Querido) van Ramy El-Dardiry.

Hoe voelde het om De Bronzen Uil in ontvangst te nemen?

Het is een grote erkenning en bijzonder eervol, mede door de geschiedenis van de prijs. De Bronzen Uil heeft veel goede schrijvers voortgebracht. Dus ja, ik ben heel dankbaar dat ik de prijs eind november heb mogen ontvangen. Debuteren is spannend, want je weet gewoon niet wat mensen gaan vinden van je boek. Ik denk dat zo’n prijs helpt om vertrouwen te krijgen en trouw te blijven aan je eigen stem. De prijs is voor mij een aanmoediging om door te gaan en versterkt mijn gevoel dat mijn werk iets toevoegt aan de Nederlandstalige literatuur.

Was er ook iets dat je al voelde dat jouw stem belangrijk was of relevant toen je aan je debuut bezig was?

Zeker, dat denk ik wel en mijn uitgever ook natuurlijk. Maar goed, de wereld is groter. Je werkt een hele lange tijd aan iets, in mijn geval letterlijk op een zolderkamer in de vroege uren van de dag. Er zijn niet veel mensen die iets van tevoren lezen, en de mensen die het lezen, hebben ook een band met je. Hun oordeel is enigszins gekleurd. En dan breng je iets naar buiten en ja, wat gaan mensen er dan van vinden? Wordt het überhaupt gezien? Ik denk dat dat voor veel debutanten een vraag is.

Juryvoorzitter Peter Van den Eede en Ramy El-Dardiry © Evy Ottermans

Met mijn boek wilde ik iets nieuws brengen, niet alleen het verhaal van een migrant, maar ook het verhaal van de stad Alexandrië. En ik wilde laten zien wat migratie betekent voor de ontvangende kant, de Nederlandse moeder in de roman. De Bronzen Uil en de mooie laudatio zijn voor mij een bevestiging dat het goed was om die verhalen te vertellen.

Waar haalde je de inspiratie vandaan om het boek te schrijven?

Mijn inspiratie komt uit verschillende bronnen. Het is deels mijn eigen achtergrond, mijn vader die in Alexandrië is geboren, en ook de familie van mijn moeder met een achtergrond in Nederland. Die combinatie is bepalend geweest in mijn leven, en daar put ik veel inspiratie uit. Alexandrië zelf is een belangrijke bron van inspiratie. Het is een stad waarin meerdere culturen samenkomen en met een rijke geschiedenis. Om dat te kunnen zien, moet je wel je verbeelding gebruiken, want er zijn niet veel monumenten overgebleven. Daarnaast haal ik inspiratie uit andere culturele werken, zoals boeken en films. Onbewust blijven ideeën hangen en worden ze een bron voor mijn eigen werk. Het schrijfproces zelf is ook een ontdekkingsreis, en soms komen ideeën spontaan naar boven terwijl je bezig bent.

ik sta vaak vroeg op om te schrijven. Op die manier kan ik mijn hoofd leegmaken en me concentreren op het schrijven. Ik ben vrij perfectionistisch en werk lang aan bepaalde passages. Ik heb wel gemerkt dat inspiratie niet altijd vanzelf komt. Soms moet je gewoon zitten en beginnen met schrijven, ook al voelt het misschien geforceerd. Vaak komt de inspiratie dan tijdens het schrijfproces. Het is een combinatie van discipline en creativiteit, denk ik.

Wat hoop je dat lezers vooral meenemen uit jouw boek?

Ik hoop dat lezers allereerst meegenomen worden in het verhaal, dat ze zich kunnen inleven in de ervaringen van de personages. Maar daarnaast wilde ik met dit boek ook een breder perspectief bieden op migratie en identiteit. Vaak worden deze thema’s vanuit één perspectief benaderd, en ik wilde laten zien dat het complexer is. Het gaat niet alleen om vertrek, maar ook om aankomst, en hoe die aankomst de omgeving verandert. Het is een wisselwerking tussen de migrant en de ontvangende samenleving. Dus ik hoop dat lezers een meer genuanceerd begrip krijgen van migratie en identiteit. Hopelijk zet het boek aan tot reflectie.

Wat betreft schrijven zelf, hoe is jouw schrijfproces?

Mijn schrijfproces is redelijk gestructureerd. Ik heb gemerkt dat voor mij de ochtenduren het meest productief zijn, dus

Tot slot, heb je al plannen voor toekomstige projecten of boeken?

Ja, zeker. Ik ben al bezig met een nieuw project. Ik kan er nog niet te veel over vertellen, maar het zal opnieuw een verkenning zijn van identiteit en verbondenheid, zij het vanuit een ander perspectief en met andere personages. Ik blijf graag thema’s onderzoeken die me persoonlijk raken en die relevant zijn in de samenleving. Dus ja, er komt zeker meer aan.

Dat klinkt veelbelovend. We zullen het in de gaten houden. Nogmaals, gefeliciteerd met de Bronzen Uil, en heel erg bedankt voor dit gesprek.

Wil je meer te weten komen over ‘Tussen morgenzee en avondland’ en De Bronzen Uil 2023? In een speciale editie van de podcast ‘De Eerste Keer’ waren journalisten Anouk van Kampen en Dirk Vandenberghe live op Het Betere Boek. Je kunt deze aflevering gratis (her)beluisteren op je favoriete podcastapplicatie.

Voor meer recensies en uitleg bij de Laaglandse literatuur, bezoek www.de-lage-landen.com/literatuur.

De veertiende editie van De Bronzen Uil vindt dit jaar plaats op 30 november in de Minard in Gent.

Voor meer informatie en tickets, bezoek debronzenuil.eu.

Lezersjury en Melissa Giardina

© Evy Ottermans

© Evy Ottermans

Gelijkstroom | drive & drempels in het onderwijs

27 maart van 14u30 tot 20u30 - Bibliotheek De Krook in Gent

Hoe zou de wereld eruit zien als iedereen dezelfde mogelijkheden en kansen kreeg om hun talenten te ontwikkelen en dromen na te streven? Hoe kunnen we samen de kloof overbruggen die nog steeds bestaat tussen de schoolkansen en -prestaties van leerlingen uit verschillende sociale en culturele groepen?

Als deze vragen jou prikkelen, is Gelijkstroom hét evenement voor jou! Tijdens deze boeiende inspiratiedag vergroten we het bewustzijn rond de kansen- en prestatiekloof in het onderwijs en gaan we aan de slag met het overbruggen van scheidingslijnen tussen groepen. Dat doen we met een gevarieerd programma van keynotes, workshops, debatten en een creatief intermezzo.

Op 27 maart verwelkomen we je vanaf 14u30. Je kunt deelnemen aan het namiddagprogramma, avondprogramma, of beide.

Deel I - nam IDD agprogramma

• 14u30: Deuren gaan open. Welkom met koffie en thee

• 15u00: Korte keynotes. Laat je inspireren door de verhalen van kindauteur Axel, de mama’s van Actief vzw, en de vrijwilligers van Uilenspel en Willemsfonds. Zij delen hun ervaringen en visies over het onderwijs, vanuit verschillende perspectieven en achtergronden

• 15u30: Start workshops. Doe mee aan de interactieve workshops van TAJO, Kompanjon en Amal. Zij dagen je uit om na te denken over de drempels en krachten die leerlingen met een migratieachtergrond ervaren in het onderwijs. Je leert er uit hun best practices en experimenteert met nieuwe oplossingen

• 17u00: Afsluitend moment

• 17u30: Pauze met broodje

Deel II - avon D programma

• 18u30: Creatief intermezzo met Maxime Clincke

• 18u45: Korte keynote van de vrijwilligers van Amal. Ook zij delen hun veldervaringen

• 19u00: Start debat. Dit boeiende debat tussen professor Orhan Agirdag, schepen Evita Willaert en brugfiguur Nezhlya Azizova wordt gemodereerd door Melissa Giardina. Zij gaan in gesprek over de uitdagingen en kansen voor een meer rechtvaardig en inclusief onderwijssysteem

• 20u30: Afsluitend netwerkmoment met glaasje

Tickets

Iedereen kan zich gratis inschrijven via het formulier op kansenlabo.be/gelijkstroom. Wil je toch graag een vrije bijdrage doen? Dan kan dat op het rekeningnummer: BE88 8959 4002 8841 met vermelding van je volledige naam + ‘inspiratiedag 27/3/2024’.

Deze inspiratiedag is een initiatief van Kansenlabo — het platform van Actief vzw, Uilenspel vzw en Willemsfonds vzw voor maatschappelijke innovatie en positieve verandering!

Ons doel is eenvoudig maar krachtig: door burgers, experts en change-makers samen te brengen, willen we nieuwe oplossingen ontdekken, experimenteren met vernieuwende ideeën en een dialoog aangaan over complexe maatschappelijke vraagstukken. We willen mensen en organisaties sensibiliseren en activeren om samen te werken aan een solidaire en inclusieve samenleving met gelijke kansen voor iedereen.

Tips

Boekentips Antwerpse stadslezers

Antwerpen Leest is een lezersplatform voor en door Antwerpse lezers. Op Antwerpen Leest vind je boekentips voor elke smaak en genre, maar ook de beste leesplekken en al die fijne literaire activiteiten in Antwerpen. Samen met alle literaire spelers in de stad bouwen we een gemeenschap waar we onze liefde voor literatuur met elkaar kunnen delen. In dit artikel vind je leestips van enkele van onze stadslezers, van boeken in de genres “Sciencefiction, toekomstromans en dystopische literatuur en fantasy”. Wil je zelf ook je leestips delen of je favoriete leesplek aanraden? Word ook stadslezer! Of schrijf je in voor de nieuwsbrief en ontvang je maandelijkse portie literaire inspiratie.

Els Van Haute

‘Het Boom H u I s I n H et Bos’ D oor tJ

Klune

Een nieuwe Klune is telkens een feest én bang afwachten. Zijn eerste boek ‘Het Weeshuis in de Azuurblauwe Zee’ was supergeweldig. Daarna volgde ‘Het Gefluister achter de Deur’ dat het onmogelijke deed: nog beter zijn dan ‘Het Weeshuis’. Dat nog overtreffen leek me écht onmogelijk en toch deed Klune het! Ik ben mega superfan!

‘Het Boomhuis in het Bos’ is supergrappig, hartverwarmend, queer, spannend, ontroerend én het is geinspireerd op Pinokkio. Wat wil een mens nog meer!? Qua humor (soms een beetje stout) lijkt het me voor net iets oudere kinderen dan zijn vorige boeken, maar zijn fans groeien ongetwijfeld mee. En ik, met mijn 44 jaar, kan die humor wel smaken. Vooral zuster Ratched is hilarisch.

Na ‘De Wilde Robot’ (van Peter Brown) wist ik al dat ik van robotverhalen kan houden en toch verbaasde het me hoe snel ik halsoverkop verliefd werd op dit verhaal en zijn hoofdpersonen (robot én mens). Ik wil zo weinig mogelijk over de verhaallijn vertellen, die moet je vooral zelf ontdekken. De achterflap lijkt veel prijs te geven, maar al bij al valt dat mee en dat is goed. Laat je meeslepen, verbazen, vol spanning pagina na pagina omslaan. Dit hoort tot de beste boeken van 2023, voor jong én oud! Klune krijgt wel eens het verwijt dat zijn boodschappen nogal nadrukkelijk aanwezig zijn in zijn boeken. Ik hou

daarvan, maar dat is blijkbaar niet ieders smaak. In ‘Het Boomhuis in het Bos’ liggen ze iets dieper onder het oppervlak, de critici kunnen tevreden zijn. Vergeving, een nieuwe start maken, onbevooroordeeld houden van, queer zijn, AI, virussen, humanoids, niet-biologisch ouderschap, afwijkende seksuele voorkeuren, ware vriendschap,… zijn maar een paar van de relevante, hedendaagse thema’s die aan bod komen. Super boeiend.

Een paar waarschuwingen: eens je aan dit boek begint, kan je het niet meer wegleggen. En eens je één TJ Klune hebt gelezen, wil je ze allemaal lezen. Je bent gewaarschuwd.

‘De Balla D e van slangen en Zangvogels’ D oor su Z anne Coll I ns

Dit verhaal is een voorloper op de Hongerspelen-trilogie van een paar jaar geleden. Ik las de boeken, zag de films en was dus heel benieuwd naar dit deel. We maken kennis met de jonge Coriolanus Snow, die als mentor wordt toegewezen aan de vrouwelijke tribuut uit District 12: Lucy Gray.

Snow heeft het niet breed, de oorlog heeft er diep ingehakt voor zijn familie. Het enige dat ze eigenlijk nog hebben is hun goede naam, en schone schijn. Snow zet dan ook alles op alles om zijn kandidate naar de overwinning te leiden. 591 pagina’s lang zit je aan dit boek gekluisterd, volg je de opgang én ondergang van Coriolanus, krijg je begrip voor zijn

beslissingen en laat hij je verbijsterd achter.

Hoe gruwelijk ‘De Hongerspelen’ ook zijn, ze verbleken bij de gruwel die we heden ten dage op ons eigen scherm te zien krijgen. Net dat maakt het lezen van dit boek nog aangrijpender. Je ziet wat (de zucht naar) macht met mensen doet, hoe snel chaos ontstaat en wie daar dan weer van profiteert. Het opofferen van onschuldige kinderen is eigenlijk al realiteit. Soms is de werkelijkheid gruwelijker dan fictie. Collins geeft ons een kijkje in het hoofd van Snow, in de begindagen van de Hongerspelen; heel boeiend én angstaanjagend. Soms verschijnt er een prequel die eigenlijk gewoon uitmelkerij is, dat is dit boek niet. Ik hoop dat veel mensen het gaan lezen, de film (nu in de zalen) gaan kijken en beseffen dat ze elke dag opnieuw een keuze hebben en dat elke keuze consequenties heeft. Wie wil jij zijn, dat is dé vraag!

Tips

Sofie Metsers

‘tH e Islan D of Do C tor moreau’ D oor H.g. Wells | playI ng go D Edward Pendrick belandt na een schipbreuk op een eiland. Op dit eiland voert een zekere dokter Moreau sinistere experimenten uit op dieren. Zoals steeds bij H.G. Wells biedt dit verhaal veel stof tot nadenken aan. Hoe ver mogen we gaan in de naam van de wetenschap? Waar ligt de grens tussen mens en dier? Een klassieker voor het sciencefiction genre en een verhaal dat je niet meer loslaat.

‘Du IZ en D ogen’ D oor aman D a sCHW e B l I n. gr I eZ el I g voyeur I sme Een nieuw technologisch speeltje komt op de markt en verovert langzaamaan de wereld. Kentuki’s zijn pluche diertjes op wieltjes die er op het eerste zicht erg onschuldig uitzien. Je neemt ze in huis als een soort gezelschapsdier, maar je weet niet wie er aan de andere kant van het apparaat het diertje bestuurt en je via de camera’s in de ogen bespiedt.

In het boek volg je twaalf verschillende personages? Sommigen zijn een Kentuki en anderen zijn eigenaar van een Kentuki. Elk hebben ze hun eigen motieven om gezelschap te zoeken via het pluche apparaat. Elk maken ze op een bepaalde manier misbruik mee door de verbinding die ontstaat tussen Kentuki en eigenaar. Schweblin toont op gruwelijke wijze de gevaren van oversharing en voyeurisme in een wereld waarin we ons hele leven via sociale media kunnen delen. De Kentuki’s bestaan misschien niet, maar de gruwelen die in het boek voorkomen zijn zeer reëel.

gen we Citra en Rowan die worden uitgekozen om Zeis te worden, hoewel ze dat allesbehalve willen. Neal Shusterman heeft met dit boek een sterk, maatschappijkritisch boek neergezet dat je aan het denken zet. Wie heeft er het recht te beslissen over leven en dood?

Tips

Tine Dew

‘tH e Boo K of strange ne W tHI ngs’ D oor mICH el fa B er. atyp I s CH e s CI en C ef IC tI on. Te lezen in het Nederlands onder de titel: ‘Het Boek van Wonderlijke Nieuwe Dingen’. Dominee Peter wordt uitgezonden naar de verre planeet Oasis en dit op vraag van de aliens die de planeet bevolken, zij willen namelijk meer weten over de Bijbel. Klinkt absurd en dat is het eigenlijk ook, maar toch slaagt de schrijver erin je mee te trekken in dit vreemde verhaal.

De predikant probeert zich aan te passen aan zijn nieuwe leven, de omgeving en bovenal tracht hij de vreemde wezens te begrijpen – communiceren met hen blijkt niet zo simpel. Ook de communicatie tussen Peter en zijn vrouw Beatrice, die achterblijft op Aarde, loopt moeizaam. Sinds zijn vertrek dreigt er op Aarde van alles mis te lopen (ik hou het bewust een beetje vaag, want ik wil niet te veel verklappen).

Tips

Liana Eelen

‘Ze I s’ D oor neal sH usterman. Een boek dat nog lang blijft nazinderen. ‘Zeis’ is een bloedstollend boek over een wereld waarin niemand nog sterft aan ziektes, ongevallen of oorlog. Dat lijkt op het eerste gezicht een ideale wereld. Echter, in plaats daarvan beslissen Zeisen over leven of dood om de overbevolking onder controle te houden. In het boek vol-

Het is een lijvig boek (500+ bladzijden), maar leest heel vlot – ik las de originele Engelse versie, dus kan me minder uitspreken over de Nederlandse uitgave. Ik heb niets met de Bijbel of wat dan ook, dus ik verwachtte niet al te veel van dit boek en uiteindelijk ben ik dus toch wel aangenaam verrast. Het verhaal doet niet erg sciencefiction aan, dus laat je zeker niet afschrikken als dit niet echt een genre is dat je ligt. Gewoon een kans geven zou ik zeggen, ik vond het wel bijzonder.

‘ver WI l D er D’ D oor rICH ar D po W ers’ Ode aan natuur en sterrenkunde, mooi!

Robin is een 9-jarig pienter kereltje met autisme. Als op korte tijd zowel

zijn moeder als de hond van het gezin sterven, lijdt hij erg onder het gemis en leidt dit bij hem tot een toename van allerhande gedragsproblemen.

Het boek is geschreven vanuit het perspectief van zijn vader, een drukbezette astrobioloog die eveneens worstelt met de rouw om zijn vrouw. Plots staat hij alleen voor de uitdagende taak om zijn zoon zo goed mogelijk te ondersteunen en op te voeden. Theo wil zijn zoon niet allerhande farmaca laten voorschrijven, dit lijkt hem nefast voor het zich nog ontwikkelende brein van zijn jonge zoontje. Als toegewijde vader doet hij zijn uiterste best, maar gaandeweg wordt de situatie steeds penibeler. Een mogelijkheid tot deelname aan een experiment in neurofeedbacktherapie dient zich aan, misschien kan dit Robins isolement, angsten en lijdensdruk verminderen?

Een stukje tekst: “Ik lag zo dicht bij hem dat ik voelde hoe zijn gedachten naar buiten raasden, het duister in. Zijn ogen stuiterden door de hemel, de ene ster na de andere. Hij schetste ze in zijn hoofd, stelde zijn eigen constellatie samen. Toen hij weer sprak, klonk hij klein maar wijs. ‘Je moet niet verdrietig zijn. Vanwege de telescoop, bedoel ik.’ Ik schrok van hem. ‘Waarom niet?’ ‘Wat is groter denk je?

De ruimte daarbuiten...?’ Hij raakte met zijn vingers mijn schedel aan. ‘Of de ruimte hierbinnen?’”

Het boek pakte me al na de eerste bladzijden, de liefde voor natuur, sterrenkunde & science fiction spat van de pagina’s - 3 onderwerpen die ik zelf heel fascinerend vind, dus ik was al gauw helemaal verkocht.

Het boek is een oproep tot meer bewustzijn en actie. Een aantal elementen zijn heel hedendaags en spiegelen zich herkenbaar in het verhaal (de Amerikaanse politiek, maatschappelijke en ecologische crises enz). Misschien is het voor sommigen ‘a bit too much’, maar ik ben volledig mee. Het verhaal is met momenten best grappig, zeker aandoenlijk & teder, interessant (weetjes over natuur en sterren). De verkennende uitstapjes naar (fictionele) planeten die vader en zoon ondernemen zijn een zoektocht naar leven (‘where is everybody?’) en gedreven door een drang naar

overleven ... Ik vond het mooi, zowel de schrijfstijl als het verhaal.

Achteraf pas zag ik dat de schrijver Richard Powers reeds de Pulitzer-prijs heeft gewonnen met een ander boek ‘Tot in de hemel’. Die staat nu ook op mijn to-read lijstje, eveneens erg benieuwd naar zijn andere boeken, want dit smaakt zeker naar meer!

Wil je nog meer boeken- en leestips? Neem dan zeker een kijkje op antwerpenleest.be. Deze site wordt dagelijks aangevuld met leestips en literaire evenementen in en rond Antwerpen.

een

Goed voor 1,9 euro korting op ‘Het boomhuis in het bos’ van TJ Klune. Korting enkel geldig in de Confituurboekhandels (zie www.confituurboekhandels.be ) van 10 maart t.e.m. 30 juni 2024, zolang de voorraad strekt. Niet cumuleerbaar met andere voordelen.

Geestelijk welzijn

met Ann Ceurvels & Stijn Van Heule Frieda Matthijs & Michiel Van Elk Paul Verhaeghe & Ulrike Dausel Xavier Taveirne & Koen de Bouw poetry harvesting door Proza-k Slutty Men (Dj duo) gastheer Kurt Van Eeghem

De blije

intrede van James Ensor in woonzorgcentra

Een inclusief kunstfeest voor senioren in Oostende

In 2020 werden we geconfronteerd met de eerste lockdown als gevolg van een pandemie van ongekende omvang en impact. De situatie was ernstig, de maatregelen waren streng. De beelden die het meest beklijvend waren, toonden de situatie in rust- en verzorgingstehuizen, waar de eenzaamheid onder ouderen, al aanwezig, door de lockdown alleen maar toenam.

2024 wordt in de Stad aan Zee een Ensorjaar ter herdenking van 75 jaar sinds de dood van de meester. Tentoonstellingen en diverse activiteiten zullen dit groots vieren. Het Willemsfonds Oostende vond dat ook senioren in woonzorgcentra van dit feest moeten kunnen genieten. In samenwerking met De Vrienden van MuZee dienden ze een project in bij de stad Oostende.

Een roulerend schema brengt James Ensor naar verschillende woonzorgcentra en seniorenresidenties. Als kennismaking met de meester en zijn werk wordt een lezing gepresenteerd met een multimediale aanpak, inclusief foto’s, filmpjes en muziek van Ensor. Een stilleven toont objecten zoals maskers en chinoiserieën die in de winkel van Ensor te koop waren. De gids André Baert verzorgt de lezing, die zowel goedgekeurd als ondersteund werd door de stad Oostende.

Reproducties van Ensors kunst sieren de muren van gemeenschappelijke ruimtes voor één à twee weken. In gevallen waar de lezing wordt gebracht door een animator van het woonzorgcentrum, voorziet het project een oplei-

ding voor de animatoren. Alle 23 woonzorgcentra en seniorenresidenties in Oostende hebben positief gereageerd op dit aanbod, waarbij sommigen onder dezelfde directie vallen. In totaal zullen zo’n 15 voorstellingen plaatsvinden.

Dit initiatief beoogt een inclusieve maatschappij waarin senioren meetellen en van kunst kunnen genieten, zelfs zij die door fysieke beperkingen hun woonomgeving nauwelijks kunnen verlaten. Het begon op 8 januari in Residentie Ensor op de Nieuwpoortse Steenweg, waar de bewoners enthousiast reageerden. Men overweegt zelfs met de meest mobiele bewoners naar een van de tentoonstellingen te gaan. Dit is alvast bemoedigend. Het laatste woonzorgcentrum staat op het programma voor 5 augustus.

Sonja De Craemer, voorzitter Willemsfonds Oostende

© HLN.BE

Auteur Walter Roggeman benoemd tot ere -

voorzitter van WF Mechelen

Na de lagere en middelbare school in Mechelen te hebben doorlopen, behaalde Walter K. Roggeman (°1934) in 1957 zijn Licentiaat in de Handels- en Consulaire Wetenschappen aan de Rijkshandelshogeschool in Antwerpen (nu UA). In 1958-59 vervulde hij zijn dienstplicht, en van 1959 tot 1975 bekleedde hij verschillende marketing-managementfuncties in internationale bedrijven, waarvoor hij regelmatig naar het buitenland reisde. Handelswetenschappen waren echter niet het enige facet van zijn veelzijdige interesse, en in 1975 begon hij zijn loopbaan meer in de culturele richting te oriënteren.

Hij stichtte de kunstgalerij RO in Mechelen, waarvan hij directeur was tot 1981. Vanaf dat moment tot 1992 werkte hij voltijds als reisjournalist voor diverse magazines. Eind 1992 trad hij in het huwelijk met Helma Morsch, die ook werkzaam was in de toeristische sector. In 1993 richtte hij het maandelijkse tijdschrift ‘Business Travel Magazine’ op, met het redactiekantoor in Mechelen. In 2012 lanceerde hij het digitale tijdschrift ‘Travelling News’.

In het kader van zijn professionele activiteiten in de bedrijfswereld en de culturele en toeristische sector is Walter auteur van talloze bijdragen in diverse periodieken. In zijn vrije tijd schreef hij ook literaire werken, waaronder de romans ‘Brussel Windkracht 7’, ‘De getuigen van Julova’ en ‘Het vermoeide model’, die vooral geïnspireerd waren door zijn ervaringen als zakenreiziger. Bovendien besteedde hij een deel van zijn vrije tijd aan sociocultureel vrijwilligerswerk bij het Willemsfonds Mechelen (WFM).

In het midden van de jaren zeventig kende het WFM een zeer passieve periode, maar vanaf 17 maart 1977 kwam daar verandering in. Een herstichtingsvergadering op die datum bekrachtigde een nieuw bestuur, waarvan Walter Roggeman voorzitter werd. Hij stelde meteen een jaarprogramma met een half dozijn activiteiten voor. Als erudiet spreker verzorgde hij sommige activiteiten volledig of gedeeltelijk zelf; dit was bijvoorbeeld het geval met de gespreksavond ‘Avanti Europa’ ter voorbereiding van de Europese verkiezingen in juni 1979. Ook zette Walter zijn literaire talent in ten behoeve van het WFM.

Zo werd zijn toneelstuk ‘Op weg naar Zinder’ in première opgevoerd als Willemsfondsactiviteit in de Mechelse Stadsschouwburg. Hij benutte ook zijn kennis en ervaring als manager; eind 1977 introduceerde hij bijvoorbeeld een geschenklidkaart om het ledenaantal te verhogen, waarop het volledige jaarprogramma van 1978 al stond afgedrukt. Een jaar later werd op dezelfde manier een kleine, praktische jaarkalender gebruikt met hetzelfde doel. Deze

technieken wierpen hun vruchten af: in 1979 bereikte het ledenaantal een piek van 147 leden!

Walter Roggeman bleef voorzitter van het WFM tot 1982, maar trad ongeveer tien jaar geleden opnieuw toe tot het bestuur van de Mechelse afdeling om als bestuurslid met wijze raad bij te staan. Als blijk van waardering voor zijn verdiensten voor de afdeling riepen zijn collega-bestuursleden hem op 21 september jl. uit tot erevoorzitter. Als blijvend bewijs daarvan ontving hij die dag een oorkonde uit handen van Björn Siffer, Schepen van Cultuur en Toerisme van de stad Mechelen. Op de bovenstaande foto herkent men van links naar rechts schepen Björn Siffer, WFM-voorzitster Betty Denis en erevoorzitter Walter Roggeman, met in zijn handen de hem kort daarvoor overhandigde oorkonde.

Vervolgens ontvingen alle genodigden een kopie van Walters kort verhaal ‘Tchak’, dat in maart 1980 werd opgenomen in het gestencilde, lokale WFM-ledenblad ‘De Uil’. Op verzoek van schepen Siffer werd het prozastukje voorgelezen. ‘Tchak’ is gebaseerd op feiten die zich in de loop van de jaren zeventig echt hebben afgespeeld. Het verhaal, dat ook een idee geeft van de vlotte, ludieke verteltrant van de schrijver, is geïllustreerd met een wat vergeelde, originele foto van de trouwe viervoeter.

Jan Raes, penningmeester Willemsfonds Mechelen

© Guido Verlinden

Waar komt dat woord/die naam vandaan?

Deel 1 etymologie

De meeste mensen hebben in verband met taal twee vragen: (a) Waar komt dat woord/die naam vandaan? en (b) Is dat woord goed Nederlands? In deze bijdrage zullen we het hebben over die eerste vraag, over de herkomst van de woorden en de eigennamen. De wetenschap die daarover gaat, heet de etymologie: de studie van de herkomst van de taalelementen. Het blijkt dat daar een grote maatschappelijke belangstelling voor bestaat. ___

De term etymologie is afgeleid van het Oudgriekse woord etymos, dat ‘waar, werkelijk’ betekent. De gedachte daarbij is dat er in een woord een oude ‘ware’ betekenis schuilgaat, die dan achteraf door taalverandering (dikwijls als taalverloedering gepercipieerd) verloren is gegaan. In de wetenschap noemt men het oorspronkelijke taalelement waaruit zich het huidige woord of de huidige naam ontwikkeld heeft het etymon van dat woord of die naam, echter zonder daarbij te menen dat men dan een ‘ware’ betekenis te pakken heeft.

Etymologie is een wetenschap waarbij men de ontwikkeling van zowel vorm als betekenis van een taalelement probeert na te gaan. Om dat met goed gevolg te doen, heeft men kennis nodig van historische klankleer en historische lexicologie, d.i. de studie van de ontwikkelingsgang van woorden en de betekenis ervan. Die wetenschappen zijn niet gemakkelijk en worden helaas aan de universiteiten steeds minder gedoceerd – zodat goede wetenschappelijk verantwoorde etymologie steeds zeldzamer wordt.

Voor de etymologie van familienamen bijvoorbeeld is het nodig om enig zicht te hebben op de taaltoestand in de 13de eeuw. Toen zijn in (grote delen van het huidige) Vlaanderen de familienamen erfelijk geworden, en men moet dus de taal van die tijd kennen om de herkomst ervan te verklaren. Dankzij de website https://etymologiebank.nl weten we dat de middeleeuwse vorm van het woord herder herde was, zodat de familienaam Derde niet als een rangtelwoord, maar als een beroepsnaam De Herde > Derde (met typisch Vlaamse wegval van de h) begrepen moet worden; dankzij de historische woordenboeken op de website https://gtb.ivdnt.org/ weten we dat in de middeleeuwen een ambtenaar die loslopend vee moest vangen een schutter werd genoemd. Elk dorp had wel zo’n ‘veldwachter’, die ervoor moest zorgen dat dat vee geen schade toebracht aan akkers. Het is plausibeler om dat

beroep aan de basis te leggen van de huidige familienaam De Schutter, dan de boogschutter.

Het middeleeuwse graafschap Vlaanderen had ook een zuidelijk, van oudsher Franstalig gebied, nl. de Kasselrijen Rijsel (Lille), Roubaix en Orchies. In de middeleeuwen sprak men daar niet het Frans van nu, maar Picardisch, een dialect dat nog steeds bestaat, maar sterk op de terugweg is. Typisch voor Picardisch is het bewaren van de Latijnse k-klank vóór een a, die in het Frans met een sj-klank wordt uitgesproken; een familienaam als Carton heeft dus niets met een papiersoort te maken, maar is de beroepsnaam voor een paardenknecht (zie in het huidige Frans woorden als char ‘kar’).

Het bovenstaande moge duidelijk maken dat men voor het opstellen van deugdelijke etymologieën kennis nodig heeft van historische taaltoestanden en van de historische klankontwikkelingen. Men mag niet te snel uitgaan van de huidige taal om conclusies te trekken over het verleden. Voor de familienamen gaat men dus het beste te rade bij het boek van Frans Debrabandere, Woordenboek van de familienamen in België en Noord-Frankrijk (Amsterdam, Veen 2003). Debrabandere is een alom gerespecteerde taalgeleerde, die zich zijn leven lang met naamkunde heeft beziggehouden.

em. prof. Jacques Van Keymeulen Vast secretaris Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren

Willems Flava: Kweekvijver voor

Nederlandstalig Muzikaal Talent

In januari bundelden VI.BE - het steunpunt voor artiesten en de muzieksector in Vlaanderen en Brussel - en de VRT opnieuw hun krachten voor de Week van de Belgische Muziek. Het Willemsfonds bleef niet achter en sloot zich aan bij Parts of Culture en FLAVA FLAVA om de geboorte van Willems Flava aan te kondigen. Het concept van Willems Flava kreeg vorm na de eerste Hip Hop Cypher bij Stadsmakers in Gent, waar enkele rappers en slam poets uit alle provincies van Vlaanderen spontaan bijeenkwamen om hun meest persoonlijke teksten live te delen.

mIssIe

Een korte rondvraag bij artiesten en het publiek onthulde dat de vraag naar cyphers waar zowel jongens als meisjes veilig kunnen performen groter is dan het aanbod in de Vlaamse hiphopscene. Om getalenteerde artiesten zoals Maxime Clincke, LilRedBoi en J35N professionele ondersteuning te bieden in hun prille carrière, werd Willems Flava in het leven geroepen. Het Willemsfonds keert hiermee terug naar haar grondbeginselen, zoals bij De Bronzen Uil: de bevordering van vrije gedachten, het uitbreiden van de Nederlandse taal en cultuur in Vlaanderen, evenals het behoud en de bloei van de Nederlandse taal- en cultuurgemeenschap wereldwijd. Hiphop, wereldwijd een van de populairste muziekgenres, kent daarbij geen grenzen.

ten mixen en masteren door onze producer, Lukas Grymonprez.

sCHrIJfWorKsHop

HIp Hop CypHer In Het laKenmetersHuIs Op zaterdag 27 april organiseert Willems Flava de eerste officiële Hip Hop Cypher in het Lakenmetershuis. Als jouw (klein) kind in zijn/haar vrije tijd rapteksten schrijft en zijn/haar talent aan een publiek wil laten zien, is de Hip Hop Cypher op 27 april iets voor hem/haar. Deelnemers krijgen maar liefst 15 minuten om hun teksten te laten horen op Willems Flava’s beats. Zelfs als je slechts één nummer hebt, ben je van harte welkom.

DJ KISA van Flava Flava zal de wedstrijd hosten. Wees er snel bij, want de plaatsen zijn beperkt. Na de inschrijving ontvang je tegen 6 april bericht of je geselecteerd bent voor de Cypher. De jury zal na alle performances een winnaar kiezen, die vervolgens een zelfgeschreven track mag la-

Voorafgaand aan de Cypher kunnen deelnemers hun rapteksten ter plekke schrijven en/of bijschaven tijdens de schrijfworkshop van Graffiti vzw. Deelname aan onze Cypher is niet verplicht om deze workshop bij te wonen.

programma & praKtIsCHe Info

• 13:00 uur: DJ en Rap Workshops

• 16:00 uur: Hip Hop Cypers gehost door DJ KISA (Flava Flava)

• 20:00 uur: Open Podium

• 22:00 uur: Einde

Inschrijvingen via willemsfonds.be. Mis deze kans niet om deel uit te maken van een bruisende dag vol muziek, creativiteit en ontdekking! Willems Flava staat klaar om het Nederlandstalige muzikale talent van morgen te laten schitteren.

James Ensor en Bill Viola komen naar je toe

Cultuurtips

In 2024 is het 75 jaar geleden dat James Ensor overleed. Het Ensorjaar brengt een eerbetoon aan de Belgische grootmeester - vernieuwer, gamechanger, inspirator en ...complexe persoonlijkheid. In december 2023 start het Ensorjaar in zijn geboortestad Oostende met een breed stadsfestival dat het ware gelaat van ‘de man achter de maskers’ laat zien. In september 2024 neemt Antwerpen, de stad met de grootste Ensorcollectie ter wereld, de fakkel over met vier ontzagwekkende expo’s.

Ontdek Rose, Rose, Rose à mes yeux! tot 14.04.2024 - MU.ZEE

Rose, Rose, Rose, à mes yeux! James Ensor en het stilleven in België 1830-1930 is de eerste tentoonstelling ooit volledig gewijd aan de stillevens van Ensor. De expositie volgt de evolutie binnen het oeuvre van Ensor en binnen de geschiedenis van het stilleven in België. In het oeuvre van Ensor speelt het stilleven een belangrijke rol. De kwaliteit en de betekenis van zijn intrigerende, complexe stillevens worden duidelijk wanneer deze gesitueerd worden binnen de ontwikkeling van dit genre in België van 1830 tot 1930. Ensors werk vormt het kantelpunt waarin de burgerlijke pronk zijn geloofwaardigheid verliest, de schilder zich losmaakt uit de conventies van het genre, en het beeld oplost in licht en kleur.

De tentoonstelling biedt met ca. 150 werken, een overzicht van de 19e-eeuwse, academische, decoratieve traditie vanaf Antoine Wiertz tot Frans Mortelmans, met vele ver-

geten maar zeer vakkundige en in hun tijd zeer succesvolle schilders zoals Jean Robie, Hubert Bellis. Een 50-tal werken van Ensor uit publieke en private verzamelingen uit binnen- en buitenland, worden geplaatst naast een honderdtal veelal onbekende, zelden of nooit publiek getoonde stillevens die de ontwikkeling van het beeldgenre in België illustreren.

Praktische info

Locatie: Mu.ZEE - Romestraat 11, 8400

Oostende

Tarieven:

• Standaard tarief: €15, gratis met museumkaart

• Groepstarief: €13 vanaf 15 personen. Museumkaart niet geldig bij groepsrondleidingen: Beschikbaar met gids of audiogids

Meer info & tickets: https://www.ensor2024. be/nl/splash

Ontdek Ensor in Oostende en bezoek het James Ensorhuis

Wie even in de geest van James Ensor wil ronddolen, moet naar Oostende. De uitvalsbasis waar hij woonde en werkte vanaf 1917 tot aan zijn dood is in originele staat gebleven, waardoor je het authentieke huis nog steeds kunt bezoeken.

Ensorwandeling

Een gloednieuwe Ensorwandeling stuurt je app-gewijs door Oostende en doet alle locaties aan die van belang waren in James Ensors werk en leven. Op elk van die plekken krijg je, via de laatste hightech, uitleg te horen en te zien. De wandeling zal zowel kinderen als volwassen Ensorfans bekoren.

Ga op pad

Mu.ZEE vertelt verhalen met een uitzonderlijke collectie kunst, van 1830 tot nu, van uitsluitend Belgische kunstenaars en kunstenaars die hier wonen en werken. Het James Ensorhuis (Vlaanderenstraat 29).

Grote Kunst voor Kleine Kenners - Ensor doe-expo 16.12.2023 - 14.04.2024 - FORT NAPOLEON

‘Grote kunst voor Kleine Kenners is een boekenreeks en concept van Thaïs Vanderheyden. Ze laat kinderen op een humoristische en laagdrempelige manier kennismaken met de grootste meesterwerken uit de schilderkunst.

In het kader van het Ensorjaar herschilderde Thaïs enkele iconische werken van deze kleurrijke kunstenaar en maakte er een junior-parodieën van. Naast die grappige versies worden uiteraard ook reproducties van de originele werken getoond en anekdotische verhalen verteld over Ensor’s oeuvre, de schilder, het onderwerp of de stijl.

In deze sprankelende expo neemt Arno de heremietkreeft je mee op een tijdreis door het kleurrijke leven van deze fantastische kunstenaar! Met een audiogids kom jij alle kleine en grote verhalen over Ensor te weten. Daarna ga je op zoek naar Ensor’s mysterieuze maskers. Er zitten er heel wat verstopt in de decors van zijn leven. Zoek je mee? Zet je schrap want het zijn er heel wat! Welkom in Oostende!

Na je bezoek aan Fort Napoleon kun je eveneens de stad intrekken met de Zoektocht Grote Kunst voor Kleine Kenners.

Meer info: visitoostende.be/nl/grote-kunst-voor-kleine-kennerszoektocht-het-spoor-van-de-schelpendief

Tentoonstelling Bill Viola, sculptor of time in La Boverie, Luik

De internationaal bekende Amerikaanse videokunstenaar is te zien in het Musée De La Boverie tot 28 april 2024.

Het Musée de La Boverie (Luik) wijdt een monografische tentoonstelling aan de Amerikaanse kunstenaar Bill Viola. Als belangrijk figuur van de hedendaagse kunst wordt Bill Viola beschouwd als een van de pioniers van de videokunst. In samenwerking met Tempora en de Bill Viola Studio stelt het Musée de La Boverie de eerste Belgische tentoonstelling van internationale omvang voor die het werk van deze onvergelijkbare videokunstenaar viert. Bill Viola, Sculptor of Time.

De technisch verbluffende werken van Bill Viola zijn zowel groots als intiem, complex en verrassend toegankelijk, spectaculair en uiterst menselijk. De inspiratiebronnen voor zijn installaties

zijn veelvoudig, geworteld in westerse en oosterse artistieke tradities en diverse spiritualiteit, boeddhistisch, soefi en christelijk. En allen dringen ze door tot een humanisme van universele aard.

Bill Viola’s talent is om de kijker mee te slepen in zijn werk. De ervaringen die hij ensceneert wekken veel interesse op, omdat ze betrekking hebben op iedereen. Het gaat over geboorte, leven en dood, over gevoelens zoals empathie, lijden en hoop. De kunst van Bill Viola trekt overal honderdduizenden bezoekers, van Melbourne tot Bilbao, via Tokio, New York, Rome of Parijs. Nu is het de beurt aan het Belgische publiek om zich te laten veroveren door de immersieve kracht van zijn werken.

Meer info en reserveringen: https:// expo-billviola.be/

Erfenis van vrijzinnigheid en cultuur: het Willemsfonds in de schijnwerpers

Een kritische blik op de AI-gestuurde verkenning van het Willemsfonds en zijn rol in Vlaanderen

Ik beken, mea culpa. Ik had weinig inspiratie, dus ik heb het werk voor mij laten doen. Het themanummer van Rechtuit over Kunstmatige Intelligentie en de impact ervan op onze samenleving bood hiervoor de perfecte aanleiding. ChatGPT (of Generative Pre-trained Transformer), het meest controversiële en meest besproken internetfenomeen van 2023, kwam hierbij uitstekend van pas. Over dit programma, dat op simpele vraag van een gebruiker haar uitgebreide databank induikt en een al dan niet correcte maar zeer leesbare tekst aflevert, werd reeds tot in den treure gepubliceerd en gepolemiseerd. In welke mate is het een bron van ‘fake news’, leidt het tot foute narratieven, enzovoort. Ik nam de proef op de som en vroeg aan ChatGPT: “Schrijf een journalistiek artikel van 5000 tekens over het Willemsfonds, het Lakenmetershuis, het archief van het Willemsfonds dat bewaard wordt in Liberas en de rol van de vrijzinnigheid. Vermeld enkele belangrijke publicaties over het Willemsfonds.” Tot daar mijn vraag, en zie hier het antwoord:

“Het WI llemsfon D s: erfgoe D van vr IJZI nn I g H e ID en C ultuur” “In het hart van Gent, een stad doordrenkt van geschiedenis en culturele rijkdom, staat het majestueuze Lakenmetershuis. Dit historische gebouw, dat dateert uit de 18e eeuw, huisvest een schat aan kennis en erfgoed - het archief van het Willemsfonds. Het Willemsfonds, vernoemd naar de Vlaamse schrijver Jan Frans Willems, is een van de meest prominente culturele verenigingen in België en heeft een blijvende impact gehad op de vrijzinnigheid en culturele ontwikkeling van het land.

Het Willemsfonds, opgericht in 1851 te Gent, had als doel de Vlaamse cultuur te bevorderen en de Vlaamse bevolking te emanciperen. In een tijd waarin het Nederlands werd onderdrukt door de dominante Franstalige elite, speelde het Willemsfonds een cruciale rol in het bevorderen van de Nederlandse taal en cultuur. Het bood educatieve programma’s aan, organiseerde culturele evenementen en verspreidde literaire werken in het Nederlands.

Het Lakenmetershuis, een historisch monument op de Vrijdagmarkt in Gent, werd in 1910 het hoofdkwartier van het Willemsfonds. Dit prachtige gebouw, met zijn karakteristieke gevel en imposante interieur, diende als centrum voor culturele bijeenkomsten, debatten en tentoonstellingen. Het symboliseert de vastberadenheid van het Willemsfonds om een bastion van Vlaamse cultuur te vestigen in het hart van de stad.

Het archief van het Willemsfonds, een onschatbare verzameling van documenten, foto’s, boeken en artefacten, wordt zorgvuldig bewaard en beheerd door Liberas. Dit archief biedt een uniek inzicht in de geschiedenis en activiteiten van het Willemsfonds, en dient als bron van inspiratie voor onderzoekers en liefhebbers van Vlaamse cultuur. De rol van het Willemsfonds strekt zich verder uit dan enkel culturele promotie. Het fungeerde ook als een bolwerk voor vrijzinnigheid, waar individuen vrij konden denken en hun ideeën konden uiten zonder de beperkingen van religieuze dogma’s. Het pleitte voor vrijheid van denken, secularisme en gelijkheid voor alle burgers, ongeacht hun religieuze overtuigingen.

Enkele belangrijke publicaties die de geschiedenis en activiteiten van het Willemsfonds belichten, zijn onder meer “Geschiedenis van het Willemsfonds” door Lode Wils, waarin de oprichting en evolutie van de vereniging gedetailleerd worden beschreven. “Het Willemsfonds en de Vlaamse Beweging” door Romain Van Eenoo onderzoekt de rol van het Willemsfonds in de bredere context van de Vlaamse strijd voor culturele en taalkundige autonomie. Deze werken bieden een diepgaand inzicht in de betekenis en impact van het Willemsfonds op de Vlaamse samenleving. Het Willemsfonds blijft een levendige en invloedrijke kracht in de culturele en intellectuele scene van Vlaanderen. Haar nalatenschap, gekoesterd in het Lakenmetershuis en bewaard in het archief van Liberas, blijft een bron van inspiratie en bewondering voor toekomstige generaties die streven naar culturele verrijking en intellectuele vrijheid.”

Wat nu? Een hele mond vol, en geen menselijke inspanning kwam daaraan te pas. Leesbare, ietwat pompeuze tekst, uitblinkend in vaagheid gemengd met feiten, die al bij al best correct zijn of lijken. Hier en daar een flinke uitschuiver, meestal enkel voor insiders zichtbaar. Zo werd het gebouw niet in 1910, maar al in 1868 in gebruik genomen door het Willemsfonds, dat er onmiddellijk zijn eerste volksbibliotheek (gesticht in 1865 in de Minard) in onderbracht. Deze tekst was de vierde in een reeks, waarin door het verder specificeren van de vraag de tekst beter werd, met minder fouten, minder hyperbolen en buitenissig lof. Meer en meer begon het te lijken op een tekst die voor promotiedoeleinden bijvoorbeeld wel eens bruikbaar zou kunnen zijn. Is de tekst dan betrouwbaar? Voorzichtigheid blijft geboden. De chatbot goochelt op een dikwijls ingenieuze wijze met taal maar vat de essentie nog lang niet. Neem nu dé instinker bij uitstek voor dergelijke chatbots: expliciet vragen naar bepaalde stukken relevante tekst, zoals … bronnen of de titel van een boek. Over het Willemsfonds werd al een en ander gepubliceerd, maar Romain Van Eenoo of Lode Wils deden dat niet. Beide boeken waarnaar de chatbot verwijst, bestaan niet. Wat zou het wel kunnen zijn? In het geval van Wils mogelijk een recensie die hij ooit schreef over het werk van Marcel Bots over het Willemsfonds van 1851 tot 1914. In het geval van Van Eenoo blijft het gissen, mogelijk telde hier de nabijheid in een bibliografische lijst een rol.

Snapt de schrijfrobot wat hij schrijft of houdt hij het nog steeds bij statistische waarschijnlijkheden? Ik durf vandaag nog gokken op dat laatste. Voel ik me nu al bedreigd in mijn job? Ik denk het dus niet. Kunstmatige Intelligentie moet nog heel veel leren voordat het daadwerkelijk intelligent wordt.

Bart D’hondt, wetenschappelijk medewerker Liberas

UiTPAS is er voor iedereen

Helene D’haeseleer, partnermedewerker UiTPAS

UiTPAS is een spaar- en voordeelkaart voor verrassende vrije tijd buitenshuis. Met UiTPAS kun je punten sparen bij tal van vrijetijdsactiviteiten en die ruilen voor leuke extra’s (zoals kortingen, cadeaus of gratis tickets), in alle UiTPAS-regio’s. Mensen in armoede krijgen extra aandacht met UiTPAS. Zij ontvangen bovenop de spaar- en ruilmogelijkheden discreet een sociaal tarief op UiTPAS-activiteiten binnen hun eigen UiTPAS-regio, of bij bovenlokale aanbieders. UiTPAS is een Vlaams programma, en wordt in samenwerking met lokale besturen uitgerold. Momenteel zijn we actief in meer dan 140 steden en gemeenten. Helene D’Haeseleer geeft verdere toelichting en duiding.

Wanneer is UiTPAS ontstaan? UiTPAS bestaat dit jaar 12 jaarwe zijn namelijk gestart in 2012 met een proefproject in UiTPAS regio Dender. UiTPAS is een voordeelkaart voor de vrije tijd. Wij streven ernaar UiTPAS de drempels naar vrije tijd te verlagen voor iedereen en hebben een tool ontwikkeld om vrijetijdsparticipatie toegankelijker te maken. Met UiTPAS kunnen punten worden gespaard bij elke vrijetijdsactiviteit, waarmee men interessante voordelen kan verkrijgen. Het aanbod is dankzij de vele verschillende UiTPAS-organisatoren heel divers, en daarom is het voor iedereen aantrekkelijk om punten te sparen en in te ruilen voor voordelen.

UiTPAS is UiTPAS is een Vlaams programma, maar wordt in samenwerking met lokale besturen uitgerold. Momenteel zijn we actief in meer dan 140 steden en gemeenten. In al deze steden en gemeenten kan iedereen punten sparen en omruilen voor diverse voordelen, zoals gadgets, kortingen op activiteiten of zelfs een gratis koffie tijdens een evenement. UiTPAS is bedoeld voor iedereen, maar we bieden ook korting aan mensen in armoede om deel te nemen aan vrijetijdsactiviteiten.

Hoe informeren jullie mensen in armoede over de mogelijkheden van UiTPAS? Mensen in armoede vormen geen homogene groep; waardoor we flexibel proberen te zijn in onze aanpak. Samen met de lokale besturen richten we lokaal UiTPASwerkgroepen op, zoals een werkgroep toeleiding en een werkgroep communicatie. De werkgroep toeleiding gaat zich specifiek toespitsen op het bereiken van de doelgroep, het in kaart brengen van de drempels die deze doelgroep naar de vrije tijd ervaart en het uitvoeren van acties die zijn afgestemd op de lokale situatie. Dit kan gaan van laagdrempelige communicatie

via post, dat kan gaan over outreachend werken in samenwerking met de sociale dienst en armoede-organisaties. Hoe deze werkgroep er precies uitziet, is afhankelijk van de lokale context. Een belangrijke gemene deler is dat vrijetijdsorganisatoren, lokale besturen en mensen in armoede samen deel uitmaken van deze werkgroep om drempelverlagend aan vrije tijd te werken. Hiervoor kunnen we ook rekenen op de expertise van partnerorganisaties Netwerk tegen Armoede en Demos.

Daarnaast is UiTPAS hét vrijetijdslabel van de gemeente. Het is een herkenbaar logo dat op alle communicatiedragers (zowel gedrukt als online) wordt meegenomen, zodat pashouders in één oogopslag kunnen zien dat ze aan dit aanbod deel kunnen nemen. Veel steden en gemeenten nemen deze info mee in hun gemeentelijk infoblad, en bieden heel wat promotiekansen aan UiTPAS-activiteiten en hun organisatoren. Ook op de online agenda’s van de lokale besturen, op UiTinVlaanderen, op UiTPAS. be en in de UiTPAS-app kunnen pashouders alle informatie terugvinden.

We zien ook dat meer en meer steden en gemeenten inzetten op eerstelijnscommunicatie, zoals een Rap op Stap-kantoor. Dat is een laagdrempelig reisbemiddelingskantoor voor mensen met een beperkt budget. Veel mensen zijn niet aangesloten bij een sociale organisatie of armoedevereniging en de stap zetten naar zo een organisatie is soms te groot. In zo’n Rap op Stap-kantoor worden ze persoonlijk geholpen met hun vraag rond vrijetijdsbesteding, en kunnen ze onmiddellijk de inschrijvingen in orde brengen.

Hoe bepalen jullie het beleid van een stad of gemeente vanuit UiTPAS zelf? Hebben jullie daar een hand in, of wordt dat volledig door de stad of gemeente bepaald? Wij leggen de nadruk op lokale samenwerking. De stad of gemeente bepaalt zelf het

beleid rond UiTPAS, inclusief de voordelen, de tarieven voor mensen in armoede, enzovoort. Wij ondersteunen hen met onze expertise en tools. We bieden de technologie en knowhow aan, maar de lokale overheid bepaalt de invulling van het beleid.

Bijvoorbeeld, bij mensen in armoede bieden wij extra korting aan, maar het is de lokale overheid die beslist over de omvang van de korting en de toekenningsvoorwaarden. Wij zorgen voor de technologische basis en ondersteuning, maar het beleid wordt door de lokale overheid bepaald. Dit draagt bij aan de lokale verankering van het systeem. We bieden uiteraard een Vlaams kader aan waarbinnen de lokale besturen hun beleid kunnen vormgeven, … We bieden uiteraard een Vlaams kader aan waarbinnen de lokale besturen hun beleid kunnen vormgeven, zodat de toepassing van UiTPAS over heel Vlaanderen

Wat is de rol van de partnermedewerker bij UiTPAS? Wat houdt dat precies in?

De UiTPAS-coördinator is een lokale medewerker van de stad, of gemeente of regio die verantwoordelijk is voor alles wat UiTPAS aangaat. Zij werken samen met ons maar fungeren als het lokale aanspreekpunt voor UiTPAS. Ze zijn verantwoordelijk voor de communicatie en lokale uitrol van UiTPAS, het opzetten van werkgroepen om drempels weg te werken, niet alleen voor mensen in armoede maar voor alle drempels naar vrije tijd. Zij zorgen voor een goede lokale werking van het UiTPAS-systeem. Bij vragen van vrijetijdsorganisatoren of inwoners kunnen zij bij de UiTPAS-coördinator terecht. Ze schakelt met ons in geval van technische vragen of problemen die ze niet zelf kunnen oplossen. De UiTPAS-coördinator is dus het cruciale aanspreekpunt voor UiTPAS in de stad of gemeente.

Hoe kunnen leden van het Willemsfonds persoonlijk of via een afdeling bijdragen aan het succes van UiTPAS en jullie armoedebestrijdingsinitiatieven of projecten?

Het is wellicht een uitdaging voor verenigingen om iedereen persoonlijk aan te spreken, zowel mensen in armoede als mensen die dat niet zijn. Het kan echter nuttig zijn om te onderzoeken welke drempels er momenteel bestaan en het gesprek aan te gaan met toeleidingsverenigingen,

zoals verenigingen waar mensen in armoede het woord nemen. Samen kan vervolgens bekeken worden of er interesse is in een samenwerking en hoe die er kan uitzien. Misschien wil de vereniging met haar leden langskomen om het Willemsfonds op een van onze activiteiten te leren kennen? Zo krijgen ze de kans om te ontdekken hoe een Willemsfonds-activiteit in zijn werk gaat, wat er precies gebeurt, wie er aanwezig is, en andere factoren die mogelijk onbekend zijn. Het is ook nuttig om te kijken naar ons prijsbeleid bij het starten van UiTPAS en hoe we ons aanbod bekend kunnen maken en communiceren. Het aangaan van deze gesprekken kan bijdragen aan een beter begrip van de behoeften en mogelijkheden.

Ter afsluiting, heb je nog een boodschap voor mensen die mogelijk nog niet bekend zijn met UiTPAS? Waarom zouden ze het moeten ontdekken en gebruiken?

Zeker! UiTPAS is er voor iedereen. Het maakt vrijetijdsparticipatie toegankelijker en biedt voordelen aan iedereen die deelneemt aan vrije tijd. Dus, als je graag deelneemt aan culturele activiteiten, sport, of andere vrijetijdsactiviteiten, dan is UiTPAS een leuke manier om dat te doen en er bovendien voordelen uit te halen. Of je nu in een grote stad woont of in een kleinere gemeente, de kans is groot dat UiTPAS ook bij jou in de buurt actief is.

Ook voor Willemsfonds-afdelingen die nog niet met UiTPAS werken zijn er vele voordelen. Zo kan de afdeling een sociaal engagement aangaan. Door met UiTPAS te werken, geeft de afdeling aan dat ze mee wil werken aan een betere wereld, waarin vrijetijdsparticipatie een recht is voor iedereen. Daarnaast biedt UiTPAS ook extra promotiekansen aan je afdeling. Werken met UiTPAS vergroot je zichtbaarheid als organisatie en maakt het mogelijk om meer en nieuw publiek aan te spreken, en je trouw publiek te belonen. En dit via de gemeentelijke UiTPAS-communicatiekanalen, zoals de gemeentelijke website, UiTPAS-mails, het gemeentelijk infoblad, speciale flyers en folders, een UiTPAS-gids met alle organisatoren, ...

Ontdek het zeker en geniet van de voordelen van vrijetijdsparticipatie. UiTPAS is beschikbaar in meer dan 130 steden en gemeenten. Alle informatie is te vinden op uitpas.be.

Cédric Ista, coach communicatie

Helene D’haeseleer is een van onze vier gasten op onze inspiratienamiddag van 16 maart. Meer informatie en deelname zijn te vinden in ‘Cultuur in jouw buurt’.

Hoe maak je schilderkunst geliefd in een tijdperk waarin apps en betaal-tv de visuele beleving domineren? Joost en Hans Bourlon beantwoordden deze vraag en nog een andere cruciale: hoe betrek je het publiek bij de leefwereld van een kunstenaar? Gedreven door hun eigen liefde voor kunst, geërfd van grootvader en kunstschilder Jozef De Bie, herdefinieerden ze de kunstbeleving. Het resultaat is “Het Kunstuur,” een unieke formule waarin bezoekers een uur lang worden ondergedompeld in zorgvuldig geselecteerde topwerken, vaak uit privécollecties en nooit eerder vertoond.

een unIeKe KunstBelevIng

‘Het Kunstuur’ is meer dan een naam; het is een belofte van een precies uur durende tentoonstelling. Elke twintig minuten kunnen maximaal acht bezoekers genieten van een intieme kunstervaring. Joost Bourlon benadrukt: “Bij deze tentoonstelling moet je geen keuzestress hebben; wij hebben de afweging gemaakt welke schilderijen je ziet en wat je hoort.” De focus ligt op het verhaal achter het kunstwerk, belicht door bekende en minder bekende Vlamingen via een koptelefoon, begeleid door muziek van Dirk Brossé.

BelgIsCHe topWerKen In HIstorIsCHe settIngs ‘Het Kunstuur’ bleek een succes, niet alleen vanwege de aanpak maar ook door de historische setting in de Heilige Geestkapel in Mechelen. Na de zesde tentoonstelling loopt deze nog tot eind mei. Het succes heeft zich verspreid naar Hasselt, waar het historische stadhuis in 2022 werd omgetoverd, en sinds het voorjaar van 2023 heeft ‘Het Kunstuur’ ook zijn intrek genomen in de Sint-Amandskerk in Roeselare. Het publiek in Hasselt en Roeselare kan genieten van een compilatie van de voorgaande tentoonstellingen, gecombineerd met nieuwe werken, altijd binnen de periode 1850-1950 en met focus op Belgische kunststromingen. Van de Latemse school tot topstukken van Rik Wouters, James Ensor, René Magritte en Paul Delvaux. “Het Kunstuur” biedt een boeiende kunstreis.

Een intieme duik in kunst en verhalen

een persoonlIJK InItIatIef Joost en Hans Bourlon, geïnspireerd door hun grootvader Jos De Bie, lanceerden “Het Kunstuur.” Het is een uur lang kunst, een ‘slow art’ beleving verdeeld over 3 ruimtes met een uitgestippeld parcours voor maximaal 8 bezoekers per tijdslot. Topwerken, veelal uit privéverzamelingen, worden belicht met bijpassende muziek van Dirk Brossé. BV’s delen hun gevoelens, en na een Kunstuur beleven, verlaat de bezoeker voldaan.

loCatIes

• Mechelen, H. Geestkapel, Minderbroedersgang 1 (loopt tot 31/05/2024)

• Hasselt, Historisch Stadhuis, Groenplein 1 (loopt tot 14/04/2024)

• Roeselare, Sint-Amandskerk, De Coninckplein 1 (loopt tot 17/03/24)

Meer info &n tickets: hetkunstuur.com

Ontdek de schatkamer van het wielrennen in Roeselare

LEDENVOORDEEL

IPV

9 euro 6

OPENINGSUREN

maandag - donderdag

10 u. tot 17 u.

zaterdag

13 u. tot 17 u.

zondag (enkel van maart t.e.m. september)

10 u. tot 17 u.

Open op feestdagen

KOERS. Museum van de Wielersport Polenplein 15, 8800 Roeselare koersmuseum@roeselare.be

051 26 24 00

www.koersmuseum.be

www.servicekoers.be

Volg @Koersmuseum op Facebook en Instagram

Een literaire ontdekkingstocht door Nepal

Ferre

Onze mederedacteur, Luc Govaert, heeft een boek geschreven dat zijn passie voor Nepal weerspiegelt. Met zijn ervaring in zowel nabije als verre exploratiereizen heeft Luc zich zeven keer naar Nepal begeven, waarvan tweemaal voor een speciaal project dat hij, samen met mijn sherpa ‘Raj’, na de aardbeving van 2015 opzette.

Eerder toevallig kwam hij via het Willemsfonds in contact met Herman Van Campenhout, een Mechelse schrijver van jongvolwassen romans, die hem aanvankelijk benaderde om een stripverhaal te maken. Geïnspireerd door een reisalbum over de Dhaulagiri-trekking in Nepal, waarbij het verhaal als een quasi stripverhaal werd gepresenteerd, zag Herman meteen het potentieel voor een boeiende roman.

___

In het boek ‘Ferre’ nemen een groep jongeren deel aan een trekking die onverwacht wordt geconfronteerd met een aardbeving. Herman voegde een intrigerend plot toe, waardoor de lezer, om het einde te ontdekken, als het ware tweemaal ‘aan het lijntje wordt gehouden’, wat de spanning tot het laatste hoofdstuk vasthoudt.

Vlak voor de aardbeving ontving Luc twee studentes, Elke en Nathalie, die informatie zochten voor hun geplande studiestage in Nepal. Het toeval wil dat beide dames de aardbeving hebben meegemaakt zonder persoonlijke schade, maar ze moesten onverrichterzake terugkeren. Om de waarheid zo dicht mogelijk te benaderen, organiseerde Luc een Zoom-sessie met Herman, Raj in Nepal, Elke en Nathalie, waardoor hun verhalen werden geïntegreerd in het boek als medeboekfiguren. Herman doopte het boek ‘Ferre’ naar de vijfjarige kleinzoon van Luc, en begon met schrijven. Hij stuurde hoofdstuk per hoofdstuk naar Luc, die vervolgens aan de slag ging om de tekst aan te passen aan de realiteit, anekdotes toe te voegen en passages te verrijken met zijn diepgaande kennis van Nepal. De verantwoordelijkheid voor de cover, illustraties en foto’s liet Herman over aan Luc.

Het resultaat is een boek dat staat voor avontuur en drama, de schoonheid van de natuur, het ontdekken van een andere cultuur, een vleugje humor, maatschappelijke betrokkenheid en inclusie, geschikt voor lezers van alle leeftijden.

‘Ferre’ belooft een boeiend verhaal te bieden dat de diverse facetten van het leven in Nepal en de menselijke veerkracht in het licht van uitdagingen weerspiegelt. Het boek is sinds oktober 2023 beschikbaar en biedt een unieke leeservaring voor iedereen die van een meeslepend verhaal houdt.

Wil je het boek bestellen? Stuur dan een e-mail naar luc-govaert@telenet.be.

De prijs van het boek is €19 + €6,81 verzendingskosten. Per boek gaat er €3 naar het Willemsfonds vzw.

Ter info: ISBN: 978 94 6477 2982 / NUR-code: 285

Vania Picone

Lid Willemsfonds Tremelo dirk.gorle@telenet.be 0473 671 720

Vania is geboren in 1946 te Torre Dei Passeri, Abruzzen (Italië), kwam in 1950 naar Luik en verhuisde in ’71 naar Keerbergen. Zij volgde vier jaar kunstacademie ‘tekenen’ te Mechelen (tekenen), vijf jaar pastel, aquarel en olieverf te Bonheiden, drie jaar aquarel te Werchter en zes jaar bronzen beelden bij Pehi-Art te Mechelen. Schilderen en bronzen beeldwerken zijn vandaag haar passie. De bronzen beelden worden bewerkt in de bronsgieterij Van Gilst, te Kerkrade (Nederland).

Versterk jij mee het vrijzinnig humanistische netwerk?

Je bent bij ons meer dan welkom, jong of oud. Steek je graag een plechtigheid in elkaar of verricht je liever administratief werk? Als vrijwilliger word je deskundig gecoacht en neem je deel aan vormingen. Jouw werk toont zichtbare resultaten.

Interesse?

www.demens.nu/vrijwilligers

WILLEMSFONDSER, 3 BOEKENTIPS VOOR JOU!

Het jaar van de sprinkhaan

Terry Hayes

€ 29,99

In de nieuwe literaire thriller van de auteur van Ik ben Pelgrim opent een CIA-agent de jacht op een terrorist die de wereld dreigt te vernietigen. Zijn identiteit is onbekend, maar hij is te herkennen aan de sinistere tatoeage van een sprinkhaan op zijn rug…

Al het blauw van de hemel

Mélissa Da Costa

€ 24,99

Wanneer bij Emile jongdementie wordt gediagnosticeerd, weigert hij zijn laatste jaren in een medische mallemolen en met meewarige familie en vrienden door te brengen. Stiekem koopt hij een camper en plaatst een zoekertje voor een reisgezel. Tot zijn eigen verbazing krijgt hij antwoord van Joanne, een jonge mysterieuze vrouw. Het is de start van een adembenemend mooie roadtrip.

Beneden in het dal

Paolo Cognetti

€ 22,99

Beneden in het dal is de nieuwe roman van Paolo Cognetti, bekend van onder andere De acht bergen. Fredo en Luigi zijn broers, opgegroeid in een bergdal in Noord-Italië. Na de dood van hun vader, keert Fredo terug naar het dal, om het verleden onder ogen te komen.

In samenwerking met Standaard Uitgeverij mag Willemsfonds vzw van elk boek 5 exemplaren weggeven. Stuur een e-mail naar info@willemsfonds.be en vermeld in het onderwerp de titel waar je graag kans op maakt. Doe dit vóór 15 april 2024. Enkel winnaars worden op de hoogte gebracht.