3
Op welke manieren kunnen dieren de filosofie inspireren?
Meijer: “Een van de belangrijkste kwesties van deze tijd is dat mensen zichzelf opnieuw als deel van het geheel leren begrijpen. Dat is nodig om met de grote problemen van nu om te kunnen gaan, zoals de opwarming van de aarde, verlies van soorten en de coronapandemie. De mens staat nu centraal in ons denken en handelen. Mensen zien zichzelf niet alleen als fundamenteel anders dan de andere dieren en als los van de natuurlijke wereld, maar ook als beter. Dat wereldbeeld en het handelen dat eruit volgde, heeft geleid tot de problemen die ik net noemde. De antropoloog Arturo Escobar schrijft dat we moeten gaan naar een pluriversum: een wereldbeeld dat erkent dat er verschillende wereldbeelden bestaan. Dat kan als basis dienen voor verandering. Want als de mens centraal blijft staan, redden we het niet. Een van de manieren waarop we onszelf anders kunnen gaan begrijpen is door beter te luisteren en aandachtig te zijn naar de wereld om ons heen. Naar de andere dieren, de bomen, de zeeën, en de rest. Daar zijn andere vormen van wijsheid te vinden dan de onze.”
4
Kan/mag/moet filosofie een vorm van activisme zijn? Ziet u op dit vlak verschillen in uw rol als kunstenaar en als filosoof?
Meijer: “Filosofie wil het leven vangen. Het leven is meerstemmig en filosofie is dat ook: het moet niets, behalve de wereld trouw zijn. Wel zie ik de filosofie als een kritisch project, dat de status quo niet klakkeloos overneemt – anders zou het geen filosofie zijn. Daarin heeft het raakvlakken met de literatuur en kunst. Ook daar wordt wat er is anders onder woorden gebracht,
10
“Uit onderzoek naar de levens en het perspectief van dieren blijkt dat hun innerlijke levens veel complexer zijn dan we dachten”
anders getoond. Soms zal de uitkomst niet stroken met wat algemeen geaccepteerd is en soms misschien wel. Hoe dan ook is het een ingreep in de werkelijkheid. En ik denk dat je je als mens moet verzetten tegen onrecht. In mijn eigen werk spelen verschillende thema’s een rol. Ik ben naast filosoof romanschrijver en kunstenaar, en mijn werk gaat vaak over taal, de dood, politiek, eenzaamheid, niet-menselijke dieren, gekte. Een deel wordt als activistisch beschouwd en daar sta ik achter want er is veel mis met de wereld. Maar net als in het leven is in mijn werk ook de ambiguïteit aanwezig.”
5
Eeuwenlang werden dieren amper als waardig onderwerp van filosofische reflectie gezien. De laatste decennia zien we juist een sterk stijgende aandacht voor ‘het dierenvraagstuk’ binnen de filosofie en de geesteswetenschappen in het algemeen. Hoe verklaart u die toegenomen aandacht, maar tegelijk ook de weerstand die nog vaak bestaat tegen het serieus nemen van het dier?
Meijer: “Dierfilosofen werden lang niet serieus genomen, omdat dieren niet erg serieus werden genomen in de academische wereld en de maatschappij. Nu is dat anders: mensen begrijpen dat het anders moet en kijken voor oplossingen naar de dierfilosofie. Voor de dierendenkers ging het altijd al om het serieus doordenken zonder vooroordelen. De nieuwe aandacht voor andere dieren binnen de academische wereld gaat
