Het Brussels kenniskapitaal

Kenniswerkers als economische motor

Colofon

Deze brochure geeft de belangrijkste resultaten weer van de studie verricht (oktober 2022) door Brussels Studies Institute in opdracht van Voka Metropolitan: “The knowledge base of Brussels”. De auteurs zijn: Johan Eyckmans (KU Leuven), André Spithoven (VUB), Peter Teirlinck (KU Leuven), Gilles Vanhamme (ULB), en Tom Van Puyenbroeck (KU Leuven), die het team leidde.

De studie werd begeleid door een Begeleidingscomité van experten, met:

Frank Bogovic, Deputy-CEO, finance&invest.brussels

Peter Cabus, Secretaris-Generaal Departement Omgeving, Vlaamse administratie

Christiane Malcorps, Gewezen Country Manager Solvay Belgium

Wim Van der Beken, Gedelegeerd Bestuurder, IDEA Consult

Jan Van Doren, directeur Voka Metropolitan

De redactie, vormgeving en druk van deze brochure gebeurde door FINN.

De aanbevelingen in dit rapport werden besproken met de onderzoekers en het comité van experten, maar vallen onder de uitsluitende verantwoordelijkheid van Voka Metropolitan.

Het overnemen van de informatie uit deze brochure wordt sterk aangemoedigd, mits het vermelden van de bron.

Het originele onderzoeksrapport is te vinden op www.voka.be/publicaties/studie-hetkenniskapitaal-van-brussel, of kan worden opgevraagd bij Jan Van Doren, jan.vandoren@voka.be

Voka Metropolitan is het professionele netwerk voor ondernemers die actief zijn in de Brusselse metropool. www.voka.be/brusselse-metropool

Structurele partners:

kennisintensieve

Brussel,

van Brussel

hefboomeffect van kennisjobs

op duurzaamheid en digitalisering

Voorwoord

Brussel is en blijft de Belgische kenniscluster nummer één. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, en bij uitbreiding de hele Brusselse metropool, is het epicentrum voor kennisintensieve activiteiten. Die positie moeten we koesteren, want de Brusselse kenniseconomie is ook voor Vlaanderen en Wallonië een onmisbare hefboom.

Op vraag van Voka Metropolitan bracht het Brussels Studies Institute (BSI) het Brusselse kenniskapitaal in kaart. Onderzoekers van de KU Leuven, VUB en ULB – een mooi staaltje van metropolitane samenwerking – becijferden hoe groot het aandeel van kennisintensieve jobs precies is, hoe die kennisjobs geëvolueerd zijn en hoe het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de Brusselse metropool zich verhouden tot andere kennisclusters in ons land. Om de impact van die kennisjobs op de economie en de arbeidsmarkt zwart op wit aan te tonen, gaat de studie ook na hoeveel extra jobs elke kennisintensieve job genereert. Niet alleen voor andere kenniswerkers, maar ook voor de kortgeschoolden die zo moeilijk aan de bak geraken in Brussel.

Dit rapport belicht de unieke positie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest als kenniscentrum. Maar het leest ook als een wake-up call. De grote concentratie aan kennisintensieve jobs is veruit de belangrijkste economische troef van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Die moeten we bewaken. Als de Brusselse kennismotor begint te sputteren – zoals het rapport doet uitschijnen - worden niet alleen de Brusselse arbeidsmarkt en de Brusselse economie daar slechter van. Dan is actie nodig. Daarom beperkt Voka Metropolitan zich in dit rapport niet tot het louter beschrijven en interpreteren van de onderzoeksresultaten. We formuleren ook een aantal beleidsaanbevelingen om de aantrekkingskracht van Brussel als magneet voor talent en kennisintensieve jobs te vergroten.

Als er één boodschap is in dit rapport waarvan we hopen dat ze blijft hangen, is het de oproep tot samenwerking. Kennisclusters zijn geen eilandjes. Wat goed is voor het Brussels Hoofdstelijk Gewest is goed voor de Brusselse metropool, en omgekeerd. Laten we de krachten bundelen om het Brusselse kenniskapitaal in de toekomst te verankeren én te versterken.

Jan Van Doren

Directeur Voka Metropolitan

Kris Cloots

Voorzitter Voka Metropolitan

Studieresultaten

Het Brussels Gewest als kenniscentrum op nummer één

In 2020 waren 45 procent van alle jobs in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kennisintensieve jobs. In geen enkele ander regio wegen de kennisintensieve jobs zo zwaar door. Dankzij zijn centrale ligging, zijn rol als nationale hoofdstad en vooral als thuishaven van de Europese instellingen oefent het gewest een grote aantrekkingskracht uit op kennisintensieve bedrijven en talent. Die combinatie geeft Brussel, maar ook de rand, een voorsprong.

De onderzoekers telden in 2020 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ruim 751.000 jobs voor werknemers en zelfstandigen. Daarvan bestempelden ze er bijna 340.000 als kennisintensief. Bijna de helft van alle mensen die aan de slag zijn in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn kenniswerkers. Zowel in het Vlaams gewest als in het Waals gewest ligt het aandeel kennisintensieve jobs met telkens 31 procent een pak lager.

Kijken we naar de Brusselse metropool, dus naar het Brussels Gewest plus de provincies Vlaams-Brabant en Waals-Brabant, dan zien we dat de kennisintensieve jobs goed zijn voor 42 procent van het totale aantal banen. Minder dan in het gewest alleen, maar nog altijd fors boven het cijfer voor heel België.

Het mag duidelijk zijn dat Brussel nog altijd het onbetwiste centrum van het land is voor kennisintensieve jobs. Het kenniskapitaal is de motor die de Brusselse economie doet draaien.

Aandeel kennisintensieve jobs per gewest

Kennisintensieve jobs?

Het is niet zo eenvoudig om de omvang van kennisintensieve werkgelegenheid in de economie te bepalen. In som mige internationale studies wordt gefocust op sectoren die veel onderzoek en ontwikkeling doen, of waar er relatief veel kenniswerkers actief zijn. De onderzoekers van het Brussels Studies Institute volgden een bredere invalshoek. Ze maakten geen onderscheid tussen sectoren: de ene sector is kennisintensiever dan de andere, maar in élke sector zijn kenniswerkers terug te vinden.

Om het aantal kennisintensieve jobs te kunnen becijferen, keken ze zowel naar het opleidingsniveau (minstens bachelor diploma) als naar de rol/functie van werknemers en zelfstandigen zoals die geclassificeerd worden in de internationale standaard beroepenclassificatie (ISCO) volgens de taken die ze verrichten. Het gaat in deze studie zowel om managers (ISCO 1), intellectuele, wetenschappelijke en artistieke beroepen (ISCO 2) als om technici en aanverwante beroepen (ISCO 3).

Brusselse metropool?

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is sociaaleconomisch sterk verbonden met een breder gebied, de Brusselse metro pool. Dit gebied kan afgebakend worden op basis van vele indicatoren, waarvan de pendelstromen de belangrijkste zijn. Deze metropolitane zone verbonden met Brussel beslaat grote delen van Vlaams- en Waals-Brabant. Wanneer we het in dit rapport over de Brusselse metropool hebben, dan bedoelen we het Brussels Hoofdstedelijk Gewest plus de provincies Vlaams-Brabant en Waals-Brabant. Dat is een goede benadering die toelaat om statistische analyses te maken voor de brede Brusselse metropool.

De groei van het aantal kennisintensieve jobs stokt in Brussel en boomt in de rand

Het aantal kennisintensieve jobs blijft groeien in de Brusselse metropool. Maar die groei is groter in de brede rand rond Brussel dan in het gewest zelf.

De onderzoekers namen een periode van twaalf jaar onder de loep. Tussen 2008 en 2020 bedroeg de jaarlijkse gemiddelde groei van het aantal kennisintensieve jobs in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 0,5 procent. In de provincies Vlaams-Brabant en Waals-Brabant sa men lag de groei met 1,5 procent een stuk hoger. Ook in het Vlaams Gewest (1,3 procent) en het Waals Gewest (1,1 procent) kwamen er verhoudingsgewijs meer kenniswerkers bij.

Er kwamen tussen 2008 en 2020 gestaag meer kennisintensieve jobs bij in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Maar die aangroei verliep veel trager dan in de rand rond Brussel en in de rest van het land. Ook de totale jobcreatie in het gewest steeg minder snel dan elders. Er manifesteert zich dus een bredere problematiek van beperkte jobgroei in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Verder is het toch opvallend dat het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de enige regio is waar het aantal kennisintensieve jobs trager groeide – nog trager - dan het totale aantal jobs: + 0,51 procent vs. + 0,54 procent. Het aandeel van de kenniswerkers daalt dus, terwijl het elders toeneemt. Die relatieve daling is weliswaar klein, maar dat de tendens afwijkt van de algemene evolutie in de rest van België is zeker ook een aandachtspunt voor het beleid.

De kennisclusters overstijgen Brussel

Brussel blijft kenniscluster nummer één in ons land, met een sterk hogere concentratie aan kennisintensieve jobs dan andere regio’s. Maar er zijn belangrijke verschillen tussen secto ren en industrieën. We zien dat kennisclusters opschuiven en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, en vaak ook de Brusselse metropool, overstijgen.

We zijn geëvolueerd naar een model waarin belangrijke kennisclusters zijn ontstaan in de rand van Brussel en op de assen naar andere steden. Dat is trouwens geen typisch Belgische trend, ook andere landen bewegen van één overheersende kenniscluster in de (economi sche) hoofdstad naar verschillende kennisclusters.

Deze evolutie verschilt van sector tot sector. We pikken er een paar voorbeelden uit:

• In de financiële wereld zien we nog steeds een grote concentratie van kenni sintensieve jobs in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De meeste financiële instellingen hebben hun (Belgische) hoofdkwartier in Brussel-Hoofdstad, een aantal grootbanken heeft redelijk recent zelfs nog fors geïnvesteerd in ver nieuwde hoofdkantoren.

• In IT & consultancy zien we duidelijk een omgekeerde beweging. In deze activi teiten hebben zich rond Zaventem en Machelen belangrijke clusters ontwik keld. Op de as van Brussel naar Antwerpen heeft zich eveneens een belangrijke ketting gevormd voor deze activiteiten. We vinden ook IT- en consultancyclus ters in andere steden in Vlaanderen, zoals Gent, Leuven en Hasselt.

• Ook voor legal & accounting zien we een belangrijke cluster in de Noordrand. Verder manifesteren zich belangrijke clusters in andere (groot)steden, vooral Antwerpen en Gent.

• Voor hoofdkantoren en managementadvies blijft het Brussels Hoofdstedelijk Gewest sterk dominant. Maar alweer valt de sterke cluster in de Noordrand op, met Zaventem en Machelen.

• Voor kenniswerkers in publieke diensten is het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest nog steeds het centrum bij uitstek. Daarnaast zien we voor publieke diensten ook clusters in andere steden, deze keer met een sterke concentratie in Waalse steden.

Voor al deze kennisintensieve clusters heeft het Brussels Hoofdstedelijk Gewest nog steeds een leidende positie. Maar we kunnen niet naast de ontwikkeling van sterke clusters in de Noordrand kijken. Tekenend in dit verband is de verhuis van de ‘Big Four’ van de consul tancywereld (Deloitte, EY, KPMG en PwC), die allemaal hun hoofdkwartier hebben in de Noordrand van Brussel, rond en zelfs op de luchthaven.

De Brusselse kennisjobs vinden we overwegend terug in dienstenactiviteiten. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest speelt geen leidende rol in industriële sectoren. Die sectoren kunnen nochtans ook bijzonder kennisintensief zijn en zijn belangrijke klanten voor kennisintensieve diensten. Zo vormt de Vlaamse industrie ook een hefboom voor de Brusselse kenniseconomie.

Jobs in Computer, consultancy and related activities

Jobs in Legal and accounting services

Jobs in head offices and management activities

Kennisjobs zijn een hefboom voor laaggeschoolde jobs

Kennisintensieve jobs staan niet op zichzelf, kenniswerkers opereren niet op aparte eilandjes. Kennisjobs genereren op hun beurt ook andere jobs. Die groei beperkt zich niet tot andere kennisintensieve jobs. Elke kennisintensieve job is ook een hefboom voor kortgeschoolde jobs. Investeren in de arbeidsmarkt is dus geen of-of-verhaal: investeren in kennisintensieve jobs is ook investeren in jobs voor kortgeschoolden en kansengroepen.

De onderzoekers brachten op twee verschillende manieren in kaart hoe groot dat zoge naamde multiplicatoreffect precies is.

Om te beginnen, becijferden ze hoeveel extra jobs elke kennisintensieve job indirect creëert. Het gaat dan om jobs bij toeleveranciers, maar evengoed om het zogenaamde induced effect. Dat zijn jobs die ontstaan doordat die bijkomende kenniswerkers ook consumeren met het geld dat ze verdienen. 100 bijkomende kennisintensieve jobs blijken indirect 212 andere jobs te genereren. Van die 212 extra jobs gaan er 112 naar kortgeschoolden. Denk maar aan onderhoud, bewaking, catering of transport.

De tweede methode onderzocht hoeveel jobs er ontstaan door schommelingen in de vraag naar kennisintensieve diensten. Daarbij maken de onderzoekers gebruik van interre gionale input-output-tabellen, die toelaten de effecten te meten van de groei in Brussel op andere gewesten. Een hypothetische vraagtoename van 1 procent voor alle kennisinten sieve sectoren in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zou zo’n 3.000 nieuwe jobs creëren. Acht op de tien van die jobs zouden in het gewest zelf blijven. Ongeveer 60 procent van de bijkomende jobs in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zouden kennisjobs zijn, de overige 40 procent zouden andere, minder kennisintensieve jobs zijn.

Beide methodes tonen aan dat kennisintensieve jobs een belangrijk hefboomeffect hebben op de hele arbeidsmarkt. Ze geven de lokale economie een boost. In eender welk scenario hebben investeringen in kennisintensieve jobs een aanzienlijk spillover-effect naar andere types van jobs, naar andere doelgroepen, naar andere sectoren én naar andere regio’s.

Conclusies en uitdagingen

Het rapport schetst een dubbel beeld van het Brussels kenniskapitaal. De concentratie aan kennisin tensieve jobs in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest blijft bijzonder groot, nergens anders in ons land is de concentratie aan kenniswerkers zo groot. Toch horen we een aantal alarmbellen rinkelen. Het aantal kennisjobs nam het voorbije decennium nog lichtjes toe, maar minder sterk dan in de rand en in andere regio’s, en minder sterk dan het totale aantal jobs. Paniek is niet nodig, actie wel. Voka Metropolitan ziet een aantal bedreigingen voor de positie van Brussel als hét Belgische kenniscentrum.

• Kennisintensieve ondernemingen hebben een grote talentvijver nodig om uit te vissen. Mobiliteit en bereikbaarheid zijn essentiële wapens in de war for talent. Maar Brussel slibt dicht en dat schrikt pendelend talent af.

• Brussel heeft zeker nog troeven om (internationaal) talent aan te trekken. Denk maar aan het culturele aanbod, de multiculturele omgeving en de intense internationale contacten. Maar het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kampt ook met handicaps, zoals de schaarste op de woningmarkt, te beperkte voorzieningen voor jonge gezinnen met kinderen, en wijken die problemen hebben met veiligheid en netheid. Voor het aantrekken van expats vormt de administratieve rompslomp dan weer een hinderpaal.

• Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kampt met een gebrek aan ruimte, vooral voor de ontwikkeling van nieuwe zones of campussen voor kennisbedrijven. Vergunningstrajecten voor nieuwe bedrijfsin vesteringen zijn vaak een administratieve lijdensweg. Het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest loopt ook achter op vlak van digitale connectiviteit.

• De internationale bereikbaarheid via de luchthaven en het HST-net, die cruciaal is om te kunnen concurreren met de grootstedelijke centra in de buurlanden, botst op een onzekere toekomst.

• De schaal van het gewest maakt de regionale ondersteuning van bedrijven en innovatie in Brussel relatief beperkt. Vlaanderen en Wallonië kunnen op dat gebied sterkere impulsen geven aan onder nemingen. We beperken ons niet tot waarschuwen, we willen met het Brusselse bedrijfsleven ook actief meewer ken aan oplossingen om ons kenniskapitaal te bewaken en te versterken. Daarom formuleren we ook een reeks aanbevelingen, waarover we verder in dialoog willen gaan met de beleidsmakers.

Beleidsaanbevelingen

De aantrekkingskracht van de Brusselse metropool versterken

“Deze VOKAstudie toont dat Brussel een uitgebreide, maar nog onderbenutte, kennisbasis heeft. Om dit kenniskapitaal beter te laten renderen, is dringend een strategische visie nodig.”

Wim Van der Beken Gedelegeerd Bestuurder, IDEA Consult

Om de Brusselse metropool attractiever te maken voor kennisintensieve acti viteiten en de (internationale) positie als kenniscentrum verder te versterken, zijn op een aantal domeinen bijkomende inspanningen nodig.

• Brussel moet beter bereikbaar zijn, met een vlottere doorstroming. Zowel de toegangswegen als het verkeer in de stad slibben elke dag dicht. Kenniswerkers die uit de rand of uit andere regio’s de verplaatsing maken naar het Brussels Hoofdstedelijk Gewest worden afgeschrikt door de moeilijke bereikbaarheid. Ook de internationale bereikbaarheid moet hoog op de agenda staan. De Brusselse metropool is in belangrijke mate afhankelijk van internationaal kennistalent en internationale ondernemingen hebben een groot aandeel in de kenniseconomie. We zien vandaag al dat Brussels Airport een motor is voor kennisactiviteiten, de luchthaven moet in de toekomst voldoende groeikansen krijgen. Ook een betere aanknoping met het Europese HST-netwerk moet een Brusselse topprioriteit zijn.

• De digitale connectiviteit is een belangrijk aandachtspunt. Met een versnel de uitrol van een kwalitatief en performant 5G-net kan de Brusselse metro pool vooroplopen in Europa in plaats van op de rem te gaan staan.

• Onderzoekscentra moeten een motor kunnen zijn voor kennisintensieve activiteiten en jobcreatie. We zien dat lukken in andere regio’s waar over heden en ondernemingen de krachten bundelen. Denk maar aan Imec in Leuven, dat wereldwijd een ijzersterke reputatie heeft opgebouwd en een magneet is voor technologisch talent. De Brusselse metropool moet meer werk maken van het stimuleren van onderzoekscentra en publiek-private samenwerkingen om innovatie te versnellen.

• Er is een globale strategie nodig voor Brussel als kennisstad. Zo’n strategie kan de ruggengraat vormen voor een blijvende en versterkte ondersteuning aan innovatieve kennisondernemingen, zowel vanuit de gewesten als vanuit het federale niveau. We denken bijvoorbeeld aan regionale innovatiesteun of aan federale fiscale incentives voor onderzoekers of buitenlands talent.

• Om meer talent naar de Brusselse metropool te lokken, zijn een aangename woon- en werkomgeving cruciaal. De belangrijkste Europese kenniscentra zijn stuk voor stuk bloeiende steden die ook hoog scoren op levenskwaliteit.

Het hefboomeffect van kennisjobs valoriseren

Kennisjobs zijn een belangrijke hefboom om bijkomende jobs te creëren, ook banen voor andere doelgroepen. 100 kennisintensieve jobs genereren 212 extra jobs, waarvan er 112 naar kortgeschoolden gaan. Het is een goede zaak dat het Brussels Hoofdstedelijk Gewest investeert in activiteiten voor kortgeschoolden, zoals maakateliers. Maar door ook volop te investeren in kennisintensieve jobs kunnen we twee vliegen in één klap slaan.

Een aantal ingrepen kunnen dat hefboomeffect nog groter maken:

• Vandaag zien we een mismatch op de Brusselse arbeidsmarkt. De kenniseco nomie genereert extra jobs voor kortgeschoolden, maar die raken onvoldoen de ingevuld. Dat is een enorme gemiste kans voor Brussel. Een sterkere bege leiding en opleiding van werkzoekenden moet volop inzetten op talenkennis en de juiste arbeidsattitude om deze mismatch op te lossen en de kansen die de kennisintensieve activiteiten creëren ook te grijpen.

• Naast extra investeringen in opleiding en begeleiding van werkzoekenden is er ook een stok achter de deur nodig. Het activeringsbeleid van het Brussels Hoofd stedelijk Gewest kan explicieter, met controles en sancties. Als we de werkzaam heidsgraad in de hele Brusselse metropool willen opkrikken, dient het active ringsbeleid zich naast werkzoekenden ook te richten op de groep inactieven.

• Bedrijven in de Brusselse metropool moeten diversiteit en inclusie nog hoger op de agenda zetten. In een zeer diverse stad als Brussel kunnen ondernemin gen het zich niet permitteren om talent met een migratieachtergrond links te laten liggen. Het is belangrijk om die etnische kloof dringend te dichten.

• De vele werkzoekenden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kunnen aan de slag in de brede rand rond Brussel. Brusselse werkzoekenden beter toeleiden naar Vlaamse vacatures is een must.

“Fysieke connectie is belangrijk om te kunnen leren, innoveren en groeien. De AG Campus in Brussel is een knooppunt voor de uitwisseling van kennis en ervaring en een bruisende ontmoetingsplaats die creativiteit stimuleert.”

Jan Heyvaert Chief Human Resources & Sustainability Officer, AG Insurance

“Het onderzoekscentrum Laborelec in Linkebeek helpt ENGIE om grote, innovatieve projecten binnen te halen die de koolstofneutrale energietransitie versnellen. Onze focus op duurzaamheid trekt talent aan. Door gebouwen te renoveren en in te zetten op elektrische wagens, kan ook Brussel leidend zijn inzake duurzaamheid.”

— Jan Mertens Chief Science Officer, ENGIE Groep

Een sterke focus op duurzame ontwikkeling en digitalisering

Duurzaamheid en digitalisering zijn voor elke kenniscluster (en elke stad en regio) dé grote uitdagingen van de toekomst. Wie daar het voortouw in neemt, zal kennisintensieve activiteiten aantrekken.

Duurzaamheid

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest staat voor enorme uitdagingen inzake duurzaamheid. Nog meer dan andere regio’s heeft Brussel nood aan een grootschalige renovatie van woningen én kantoren. Samen met investeringen in hernieuwbare energie kan zo’n duurzame versnelling ook heel wat bijkomende kennisintensieve jobs creëren.

Om de omslag naar elektrische wagens te faciliteren, is de uitbouw van laad infrastructuur nodig. Die kan de transitie naar duurzame mobiliteit rugwind geven, maar zal ook de luchtkwaliteit in Brussel verbeteren. Een belangrijk element in een aantrekkelijke woon- en werkomgeving.

Digitalisering

Brussel heeft sterke digitale bedrijven. Grote bedrijven in alle sectoren hebben de voorbije jaren een indrukwekkende digitale transformatie doorgevoerd. Ook Brusselse digitale start-ups en scale-ups doen het uitstekend, een flink aantal van de snelst groeiende technologische bedrijven van ons land komt uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Maar heel wat bedrijven moeten nog een digita le inhaalbeweging maken. Ze kunnen daarbij een duwtje in de rug gebruiken.

Voka heeft in Vlaanderen een campagne lopen om de digitale slagkracht van on dernemingen te versterken. Met de digiscan ontwikkelden we een tool waarmee bedrijven kunnen checken hoe het zit met hun digitale maturiteit en waarmee ze hun werkpunten in kaart kunnen brengen. Ook in het Brussels Hoofdstede lijk Gewest zou zo’n campagne bedrijven kunnen helpen om de juiste digitale stappen vooruit te zetten.

Bedrijven in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest hebben het moeilijk om digitaal geschoold personeel te vinden. De grote groep van Brusselse werkzoekenden mist de digitale skills om die nood in te vullen. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft de voorbije jaren initiatieven genomen om meer te investeren in digitale opleidingen, onder meer met het publiek-privaat samenwerkingsver band Digitalcity.Brussels. Die initiatieven moeten verder versterkt worden, met een verhoogde effectiviteit.

Een metropolitane aanpak is nodig

Zowel in de rand als op de assen naar belangrijke Vlaamse centrumsteden als Antwerpen, Mechelen en Leuven hebben zich sterke kennisclusters ontwik keld. Van een monocentrisch model met Brussel als centraal kenniscentrum zijn we geëvolueerd naar een polycentrisch model met verschillende ken nisclusters. Als we die nieuwe realiteit omarmen, zijn we ervan overtuigd dat zowel het Brussels Hoofdstedelijk Gewest als Vlaanderen hun kenniseconomie kunnen versterken.

De voorwaarde voor zo’n win-win is dat de Brusselse metropool ook een ster kere metropolitane visie ontwikkelt. De metropoolgedachte is géén pleidooi voor een vergroting of een uitbreiding van Brussel. Het komt er vooral op aan om, met respect voor de bestuurlijke autonomie van elk gewest, hechte samenwerkingsverbanden aan te gaan. Tussen overheden en beleidsmakers, maar evengoed tussen bedrijven en kenniscentra.

We kunnen inspiratie voor zo’n metropolitane aanpak vinden in onze buur landen. Zo werken Rotterdam en Den Haag steeds meer samen in de Metro poolregio, die 23 gemeenten omvat. De samenwerking focust op mobiliteit en vestigingsbeleid. In Duitsland ontwikkelden Berlijn en de deelstaat Bran denburg structurele samenwerkingsverbanden in domeinen als ruimtelijke planning en mobiliteit. Samen met de federale overheid hebben ze de nieuwe luchthaven Berlijn-Brandenburg ontwikkeld. Deze buitenlandse cases bieden inspiratie voor een structureel samenwerkingsplatform tussen het Brusselse en Vlaamse gewest binnen de metropolitane zone. Dit platform moet een ver regaande krachtenbundeling faciliteren rond mobiliteit, ruimtelijke ordening, innovatie, of arbeidsmarkt.

Een concreet voorbeeld van hoe zo’n polycentrisch model in de praktijk kan werken, is een structurele samenwerking voor de mobiliteit in de Brusselse metropolitane zone. De NMBS, MIVB, TEC en De Lijn zouden een joint venture kunnen aangaan om die gewestoverschrijdende mobiliteit vorm te geven.

“Er is een betekenisvolle kenniseconomische interactie tussen Brussel en Vlaanderen die een bijzondere Vlaamse beleidsaandacht verdient.”

— Peter Cabus Secretaris-Generaal Departement Omgeving, Vlaamse administratie

Het Brussels kenniskapitaal

Kenniswerkers als economische motor

Een rapport van Voka Metropolitan op basis van een onderzoek van het Brussels Studies Institute