4 minute read
Data voor het goede doel Hoe
Data voor het goede doel
Een oplossing voor maatschappelijke problemen zit mogelijk verstopt in de bergen en bergen aan data die de mensheid dagelijks produceert.
Hein Fleuren Dick den Hertog
Tekst: Ans Hekkenberg
De hoeveelheid data die de mensheid de afgelopen twee jaar verzamelde, is groter dan die van alle jaren daarvoor bij elkaar. Het zijn de miljarden Whatsapp-berichten
die we dagelijks versturen, maar ook patiëntengegevens, beursinformatie en de gegevens die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vergaart. In zulke enorme bergen data zitten geheimen verstopt die datawetenschap kan blootleggen.
Met het programma Data Science for Social Good geeft Tilburg University haar
onderzoekers een duidelijke opdracht: zoek voor maatschappelijke problemen naar oplossingen die nu nog in data verstopt zitten. Dick den Hertog, die tot begin 2020 het Impactprogramma van de universiteit trok, en Hein Fleuren, zijn opvolger, introduceren drie projecten waarbij onderzoekers van de economiefaculteit aan het roer staan.
Voedzame data
Kun je met data hongerige monden voeden? Volgens het Zero Hunger Lab wel. Met dit project willen Tilburgse wetenschappers voedseltekorten bestrijden. Hun belangrijkste wapenfeit: een wiskundig model dat de efficiëntie verbetert van de noodhulpketen in gebieden waar hongersnood heerst. ‘We werken samen met het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties’, zegt Hein Fleuren, initiatiefnemer van het project. ‘Het Wereldvoedselprogramma voorziet jaarlijks tussen de 80 en 100 miljoen mensen van eten. Daar gaat een gigantische logistiek achter schuil. Waar koop je voedsel? Hoe vervoer je het? Hoe lang sla je het op? Er spelen zo
veel factoren dat er miljoenen verschillende mogelijkheden zijn om eten te verspreiden.’ Voor mensen is het onmogelijk om al deze scenario’s te overwegen. Het wiskundig model dat Fleurens studenten maakten, kan dat wél. Het leidde tot een flinke efficiëntieslag bij het verspreiden van voedselpakketten. ‘Ons model is gebruikt in Jemen, waar nu 17 procent meer mensen toegang hebben tot noodvoedsel, voor hetzelfde budget als voorheen. Ook konden we de kosten van Syrische voedselpakketten met 12 procent terugbrengen’, zegt Fleuren. Het is de bedoeling om het Tilburgse model op termijn in te zetten in alle landen waar het Wereldvoedselprogramma actief is.
SHUTTERSTOCK
Persoonlijk plan
Hoe maak je het beste bestralingsplan voor een patiënt met kanker? Je moet rekening houden met de locatie en grootte van de tumor, maar ook de plek van de gezonde organen eromheen. Uit welke richtingen kun je dan het beste bestralen, en hoe lang? Voor een arts is het bijna onmogelijk om tot het optimale plan te komen, omdat er veel verschillende factoren meespelen. Daardoor verschilt het antwoord per patiënt. Ook hier opent datawetenschap deuren. ‘We kunnen een model maken dat de beste oplossing berekent’, zegt Den Hertog. Het model overweegt verschillende scenario’s, waarbij uit verschillende hoeken en met verschillende intensiteit bestraald wordt. ‘Uit een grote bak van mogelijke bestralingsplannen, vind je zo het beste plan.’ Het is een voorbeeld van personalized medicine, medische behandelingen die op maat zijn gemaakt voor een individu. Een ultiem doel voor veel artsen. ‘Met slimme wiskundige technieken is het te realiseren’, zegt Den Hertog. ‘We kunnen binnen dertig seconden het beste bestralingsplan vinden.’
Een goed begin
Hadden je ouders toen jij geboren werd een koophuis? Gefeliciteerd, grote kans dat je als volwassene een leuke baan hebt. Gegevens van het CBS laten zien dat kinderen die in een kansrijke omgeving opgroeien zich beter ontwikkelen, minder in aanraking komen met criminaliteit en een ruimere beroepskeuze hebben dan kinderen voor wie dat niet geldt. ‘Waar kunnen we kwetsbare jeugd vinden en wat kunnen we doen om ze te helpen? Dat waren de vragen die leidden tot het Smart Start-project’, zegt Fleuren. De Smart Start-onderzoekers willen problemen vóór zijn. Dick den Hertog: ‘Als een kind in de problemen komt, is het eigenlijk te laat. Je doet wat je kunt om zo’n kind te ondersteunen, maar het is dweilen met de kraan open. Daarom willen we gezinnen waar problemen kúnnen ontstaan vroegtijdig signaleren en hen een positieve steun in de rug bieden.’ Om dat voor elkaar te krijgen bestuderen de onderzoekers data van het CBS, de GGZ en de voedselbank. Ze zoeken naar karakteristieken waaraan je een kwetsbaar gezin kunt herkennen. ‘Bijvoorbeeld ouders met een laag opleidingsniveau en schulden – twee ingrediënten die kunnen leiden tot minder kansen voor kinderen’, zegt den Hertog. Een van de pilotprojecten van Smart Start gebeurt in de gemeente Heusden. Als daar een kindje geboren wordt, ontvangen ouders met ‘kwetsbare karakteristieken’ een aanbod om in de toekomst coaching te krijgen. Den Hertog: ‘Een soort blije doos, maar dan precies voor die groepen die het goed kunnen gebruiken.’
Hein Fleuren en Dick den Hertog zijn verbonden aan de economische faculteit. Hoe raakten zij betrokken bij onderzoeksprojecten die zo ver van de economie lijken te staan? Den Hertog: ‘De wiskundige methoden van datawetenschap zijn generiek. Je kunt ze toepassen op business – dat heb ik jarenlang gedaan. Maar je kunt ze ook gebruiken voor toepassingen die de maatschappij beter maken.’ Fleuren sluit zich daarbij aan. ‘Als datawetenschappers kunnen we rijke bedrijven rijker maken. Of we kunnen mensen helpen die het nodig hebben. Met deze programma’s kiezen we voor maatschappelijke impact.’
