De Tuin op Tafel digitaal

DE TUIN OP TAFEL

GfM

Vera Greutink ontmoet de tuinbaas van Bingerden

TOPGEWAS

Probeer eens honingbessen!

Editie 02/2020

ZOMERSE RECEPTEN VOOR JE MOESTUINOOGST WWW.DETUINOPTAFEL.COM

02 2020 / € 7,25

BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 2 8 6 3

MMMM...

DE BESTE TOMATEN VOOR BUITENTEELT 02002

Amarant kweken met Peter Bauwens

Een nieuwe tuin begint met een bezoek aan Appeltern!

Kinderen t/m 12 jaar GRATIS!

GENIET VAN DE LENTE APRIL & MEI 2020

TIEL A15

De Tuinen van Appeltern zijn gemaakt om jou te laten ervaren wat een tuin met je doet. Niet alleen wat betreft constructies, dieptewerking en beslotenheid, maar ook qua geuren en kleuren. Elke tuin heeft een eigen inrichting en een beplantingsplan. Kijk voor meer informatie op Appeltern.nl

DE TUINEN VAN APPELTERN • WALSTRAAT 2A • 6629 AD • APPELTERN • (0487) 54 17 32 • INFO@APPELTERN.NL

APPELTERN

APPELTERN A50

OSS

NIJMEGEN

TEGENDRAADS

FOTO’S: REMCO GREUTINK, CON POULUS, CARINE BEX

Ik ben nog nooit zo blij geweest dat ik een moestuin heb en waarschijnlijk ben ik niet de enige. Is tuinieren in de laatste decennia voor de meeste mensen in het rijke westen vooral een leuke hobby geweest, in onzekere tijden krijgt een eigen moestuin, hoe groot of klein dan ook, een andere betekenis. Als een crisis de kwetsbaarheid van onze voedselvoorziening blootlegt, wordt moestuinieren iets waaruit je in een onzekere wereld een beetje zekerheid kunt halen.

Maar tuinieren geeft mij meer dan een gevoel van veiligheid - het is mijn anker in een snel veranderende wereld en het helpt mij om mijn optimisme te behouden. Terwijl de wereld op dit moment tot stilstand komt, gaat het in de moestuin de andere kant op: alles groeit zo snel dat je het bijna niet kunt bijhouden. Een betere afleiding kun je je niet wensen. Toch wil ik voorkomen dat moestuinieren voor mij een louter functionele bezigheid wordt - ik wil mijn plezier en speelse benadering behouden. Mijn reactie op de huidige crisis is mede daarom ook een beetje tegendraads: in plaats van meer aardappelen te poten, ben ik meer bloemen gaan zaaien. Onder andere de bijzondere zinnia ’Queeny Lime Red’, aanbevolen door moestuinier Jan de Boer in een van de vorige afleveringen. Ik ben al aan het plannen hoe ik kleurrijke boeketten op een veilige wijze met anderen kan delen. Bloemen voor de deur zetten, aanbellen en hard wegrennen? Voor meer inspiratie wat het toevoegen van bloemen aan de moestuin betreft, verwijs ik je graag naar het artikel over de prachtige (en productieve) siermoestuin van Huis Bingerden.

Iets anders wat ik graag wil behouden is mijn enthousiasme voor het experimenteren. Vorig jaar was één van onze proeven een bed met vijf phytophthora-resistente tomatenrassen. Je kunt er meer over lezen in dit nummer, maar ik zal je alvast vertellen dat na het interviewen van Marcel Joosten van FruitLent, waar ik de zaden heb gekocht, ik dit jaar nóg meer rassen wil uitproberen. Want tomaten kun je nooit teveel van hebben, toch?

Als je geen tuin hebt, of nog niets hebt gezaaid, wanhoop niet: ook in de natuur is er veel vitaminerijk voedsel te vinden. Zoals mijn vriendin Juliane met een beetje droge humor zei: “Aangezien ik daslook en de giftige lelietjes-van-dalen van elkaar kan onderscheiden en brandnetelsoep kan maken, zal ik in elk geval geen scheurbuik krijgen.” In deze aflevering van De Tuin op Tafel kun je in het artikel van Edwin Cornelissen leren wat voor lekkers er langs de kustlijn te vinden valt.

Dus voor de komende maanden zou ik zeggen: plant zeker wel aardappelen en uien, maak brandnetelsoep, maar vergeet de bloemen niet!

Vera

inhoud MEI / JUNI 2020

Honingbessen zijn supergezond en érg lekker, als je ze tenminste maar lang genoeg aan de struik laat hangen want ze moeten goed afrijpen om op smaak te komen. Op bezoek bij kwekerij EetbaarGoed. Pagina 62

IN DE TUIN

14 De kippen van Kim helpen in de moestuin

32 Resistente tomatenrassen volgens Marcel Joosten van FruitLent

52 Topchefs met hun eigen moestuin: altijd op zoek naar de beste ingrediënten 58 De kas van Jan: ruimte voor zomergroenten 62 Op zoek naar de ideale struik?

Plant honingbessen!

78 Kweker Peter Bauwens is verzot op amarant

4

IN DE KEUKEN

20 Greenfeast

Groenterecepten voor lente en zomer van Nigel Slater 38 California Dreamin’ Lekkers van de Amerikaanse westkust 72 Zoete aardappel Om eindeloos mee te variëren 92 Buiten koken Gerechten voor de camping of je achtertuin

GfM DE TUIN OP TAFEL

De zoete aardappel is bezig aan een opmars in onze moestuinen en in onze keukens. Dit veelzijdige knolletje bevat vitamine A en C en past prima in een gevarieerd voedingspatroon. Maak er eens een lekker hummus van of verwerk zoete aardappel in een romige, vegetarische lasagne. Pagina 72

In deze editie van De Tuin op Tafel de uitslag van Vera’s tomatentest.

Welke soorten komen als beste uit de bus? Pagina 32

INTERVIEW

8 Carine Bex over succesvol moestuinieren op arme, droge zandgrond in het bos 26 Bosbaas Edwin Cornelissen struint de kustlijn af op zoek naar zilte gewassen 68 Instagardener Samantha Webb tuiniert in AustraliĂŤ 84 Jan de Boer is verantwoordelijk voor de schitterende moestuin van Landgoed Bingerden

DE TUIN OP TAFEL

GfM

EN OOK

6 Colofon 25 Neem een abonnement 46 Doe mee & win 98 Volgende keer

TUINSTRESS 48 Suzanne Monnier heeft haar handen vol!

GRATIS

BIJ EEN ABONNEMENT

5

FOTO’S: REMCO GREUTINK, VERA GREUTINK, ALEX SCHRÖDER

Mooie mensen, boeiende verhalen

CARINE BEX Kun je moestuinieren op arme zandgrond, midden in het bos? Carine bewijst dat dat zeker mogelijk is. Haar moestuin is niet alleen sprookjesachtig mooi, maar ook heel productief. Van tevoren een plan uittekenen, doet ze niet. “Het gaat meer op gevoel. Bijvoorbeeld als ik dertig tomatenplanten heb, loop ik met de potjes rond en bedenk waar ze moeten komen.”

JAN DE BOER Eigenlijk wilde Jan boswachter worden, maar na een stage in de Bodnant Garden in Wales wist hij: ‘Dit is precies wat ik wil.’ Na het zien van een foto van Landgoed Bingerden pakte hij de telefoon en een paar weken later mocht hij zich tuinbaas noemen. In de moestuin krijgt hij hulp van Mirjam Assendorp, die samen met haar man de rol van beheerdersechtpaar op zich nam.

EDWIN CORNELISSEN Kennis van en passie voor de eetbare natuur overbrengen. Dat is wat Bosbaas Edwin wil. In deze editie neemt hij je mee op excursie naar de Nederlandse kust. Want, zo zegt hij: “Tussen al die planten zit heel veel lekkers!” Zo laat hij je kennis maken met spiesmelde, zeekool en lamsoor. Die laatste twee kun je overigens ook prima in je moestuin kweken.

ARJAN MEKELENKAMP Op kwekerij EetbaarGoed zijn Arjan en zijn vrouw Esther altijd op zoek naar de beste honingbessen.

Na een stroeve start met rassen die toch niet zo goed bleken te zijn, ontdekte hij de ‘écht lekkere rassen uit Canada’. Hij raadt iedereen aan om deze struiken met de lekkere en gezonde bessen aan te planten. Hij heeft één belangrijke tip: pluk de bessen niet te vroeg.

Colofon

Uitgever VIPMEDIA Publishing & Services postbus 7272, 4800 GG Breda (NL) Tel. 076 - 572 25 32 Komiteitstraat 46-52 2170 Merksem (BE) Tel. 03 - 707 07 35 redactie@detuinoptafel.com www.detuinoptafel.com Hoofdredacteur Vera Greutink Adjunct-hoofdredacteur Jacqueline Leenders Eindredactie Monique van der Voort Danique Pals Redactie Annemarie Görts Lisa Middelkoop Janouk Vermaas Janneke de Wit Danique Pals Fotografie Remco Greutink, Vera Greutink, Hanneke Reijbroek, Shutterstock e.a.

Marketing Chiara van Roeyen Bladmanager/advertentie acquisitie Marc Cruyplant Tel. België 03 - 645 53 02 Tel. Nederland 076 - 530 17 28 Directie Ed Bruijns (verantwoordelijk uitgever) Vormgeving Iris Verheijen Druk PreVision Graphic Solutions BV Distributie losse verkoop Distributie losse verkoop Nederland: Betapress BV Distributie losse verkoop België: AMP NV Abonnement Een abonnement op De Tuin op Tafel kost € 25,50 voor 4 nummers.

Abonneren kan via tuinoptafel.mijntijdschrift.net of bel 0800 - 099 66 06 (NL) Abonnement opzeggen stuur een e-mail naar abo.tot@vipmedia.nl of bel 076 - 572 25 32 (NL) of 03 - 707 07 35 (BE) Losse nummers bestellen Voor een los of oud nummer ga naar: www.vipwinkel.nl Abonnementen zijn tot weder­op­zegging na genoemde periode, tenzij uitdrukkelijk anders vermeld.

Opzeggen van het abonnement is eenvoudig en kan per maand.

Niets van deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

Naast voldoende water en héél veel liefde hebben je planten ook voldoende bescherming nodig.

BESCHERM JE FRUIT & GROENTEN VERZORG JE SIERPLANTEN

Of het nu om fruit en groenten, kamerplanten of buitenplanten gaat, binnen het Substral Naturen assortiment vind je de juiste producten om je planten op een natuurlijke, efficiënte en veilige manier te beschermen tegen ziektes en ongedierte.

Volg ons op ilovemygarden.be - of via WEG MET MIEREN

Planten hebben liefde nodig. En Substral.

Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. Lees vóór gebruik eerst het etiket en de productinformatie.

Lees aandachtig de gezondheidsrisico’s en veiligheidsadviezen vermeld op het etiket.

BESCHERM JE PLANTEN NATUURLIJK, EFFICIËNT EN VEILIG!

MOESTUIN MIDDEN IN HET BOS

Eenjarige groente heeft veel zon, voeding en vocht nodig. De tuin van Carine Bex heeft geen van alle: hij ligt op arme zandgrond midden in het bos, omringd door dennen en eikenbomen. Velen zouden in deze situatie misschien de handdoek in de ring gooien en besluiten om dan maar geen moestuin te beginnen. Carine liet zich niet afschrikken en creĂŤerde een moestuin die sprookjesachtig mooi en ondanks alle uitdagingen ook heel productief is.

Tekst: Vera Greutink / Foto’s: Remco Greutink, Vera Greutink

8

GfM DE TUIN OP TAFEL

DE TUIN OP TAFEL

GfM

9

10

GfM DE TUIN OP TAFEL

C

arines tuin is een mix van strak en speels. Binnen rechthoekige bedden en taxushaagjes staan klimsteunen, gemaakt van kromme berkenstammetjes, en zaaien papavers zich vrolijk uit tussen de groenten. De speelsheid en het omringende bos geven de tuin een sprookjesachtige sfeer en je kunt je heel goed voorstellen dat als Carine weg is, kabouters een tomaatje komen pikken en feeën een bloemenkransje maken.

Bloemen spelen in deze moestuin een bijna even grote rol als groenten. “Ik vind het leuk als overal bloemen tussen staan en daarom zijn het er steeds meer geworden. Zo heb ik bijvoorbeeld zinnia’s tussen Nieuw-Zeelandse spinazie geplant. Van eenjarigen als cosmea of goudsbloem bestaan zoveel mooie variëteiten dat je er helemaal hebberig van wordt; ik wil ze het liefst allemaal uitproberen! Sommige bloemen vond ik vroeger niks aan, maar ondertussen ben ik bekeerd. Bijvoorbeeld de dahlia: dat vond ik zo’n brave burgerlijke plant, maar toen kreeg ik van een oudere meneer verschillende rassen die hij te hoog vond voor zijn tuin. Nu is het hek van de dam en komen er elk jaar nieuwe variëteiten bij!

Ander voorbeeld is de duizendschoon: mijn opa teelde er vroeger altijd een strook van in zijn tuin, maar ik heb hem pas dit jaar voor het eerst gezaaid. Misschien heeft dat met de leeftijd te maken, dat je sommige planten toch ineens leuk gaat vinden?”

Ieder jaar wordt de moestuin ook groter. “Zo was mijn zoon door de tuinuitbreiding ineens zijn kabelbaan kwijt”, lacht Carine. “Ook vorig jaar kwam er een flink stuk bij en hebben we nieuwe bakken van steigerhout toegevoegd.”

DE TUIN OP TAFEL

GfM

Slakken en muizen Niet alleen ligt de tuin het grootste deel van de tijd in de schaduw, de omringende bomen zuigen ook heel veel vocht op en maken de zandgrond nog droger. Om de grond te verbeteren, heeft Carine in de loop van de zeven jaren dat ze er tuiniert heel veel organische stof aangebracht, vooral compost en oude stalmest. Schaduw en arme grond zijn echter niet de enige uitdagingen waarmee ze te kampen heeft. “Het lijkt wel of er elk jaar iets anders is”, verzucht ze. “Twee jaar geleden waren er ontzettend veel slakken; ik heb er een keer in 5 minuten 100 gevangen!’’

En vorig jaar had de moestuin te lijden onder een constante aanval van muizen. “Ondanks dat ik planten pas uitzette als ze zo’n 30 centimeter hoog waren, werden ze toch opgegeten. We dachten eerst dat de schade door konijnen werd veroorzaakt, maar het bleken muizen te zijn. Ze aten heel gemeen ook alle oogst, net zo’n twee dagen vóórdat alles helemaal rijp was. Ik moest er echt iets aan gaan doen om de moestuin te redden. Ik wilde zeker geen gif gebruiken, want er vliegen hier ook heel veel uilen, dus zette ik watervallen. In 24 uur hebben we 24 muizen gevangen! Daarnaast ben ik bijvoorbeeld kolen in hoge potten gaan planten in de hoop dat dat ook zal helpen.”

Opbouwen als een border Carines oorspronkelijke beroep is fotografe. “Ik deed vooral reclamefotografie voor bedrijven en dat betekende de hele dag in een studio doorbrengen. Het was donker als ik naar mijn werk ging en donker als ik naar huis ging. Ik begon ernaar te verlangen om

11

‘ Ik vind het leuk als overal bloemen tussen staan, het worden er steeds meer.’ iets buiten te doen en daarom ben ik een opleiding tuinontwerp begonnen. En later toen we een periode in Frankrijk woonden, heb ik bij een bloemist gewerkt, om kennis op te doen maar ook om sociale contacten op te bouwen.” Carines ervaring als tuinontwerper komt heel goed van pas bij het inrichten van de moestuin. “Ik bouw de moestuin op als een border: ik kijk naar kleur, hoogte en bladvormen. We kijken vanuit de keuken op de moestuin uit en het is leuk om een mooi uitzicht te hebben.”

Dat betekent echter niet dat Carine van tevoren een uitgebreid plan maakt. “Het gaat meer op gevoel. Bijvoorbeeld als ik dertig tomatenplanten heb, loop ik met de potjes rond en bedenk waar ze moeten komen. Ik heb dan een beeld in mijn hoofd hoe het er straks uit komt te zien, maar toeval speelt ook altijd een rol, zoals planten die spontaan opkomen. Door zelfzaaiers als papaver, Oost-Indische kers en fluomelde had ik vorig jaar voor het eerst het gevoel dat er echt veel kleur in de tuin zit. Ook de rode mizuna heeft zich uitgezaaid en in de toekomst wil ik nog meer planten de vrijheid geven om zich uit te zaaien.”

Onder de groenten zijn tomaten een duidelijke favoriet en ze doen het zelfs in de beschaduwde tuin verrassend goed. “Vorig jaar had ik 38 verschillende rassen tomaten”, vertelt Carine enthousiast. “Een deel stond buiten en daarnaast stonden er nog 65 planten in de kas, eigenlijk is dat veel te vol”, geeft ze toe. “Een beetje verrassend is dat de tomatenplanten het buiten beter deden dan in de kas. In de moestuin zijn het stevige planten met meer trossen. Een van mijn favorieten is de gele bestomaat, heel lekker! Ik heb de zaadjes gewoon uit een tomaat uit de winkel gehaald en dan zelf gezaaid.”

Blauwe bessen In een andere gedeelte van de tuin staat ook een rij blauwebessenstruiken. “Het zijn oude planten uit mijn vaders tuin”, vertelt Carine.

“Een paar struiken gingen naar mijn broer en de rest hebben we hier geplant.” Haar man Laurens is echter minder enthousiast over de vitaminerijke bessen: “We moesten vroeger emmers vol bessen plukken in het bos. Ik heb er toen zoveel van gegeten dat het nu niet meer hoeft.” Carine: “Kijk, ik snijd voor jou een plakje cake waar niet zoveel bessen in zitten.” Laurens: “Nou weet ik waarom ik met jou getrouwd ben!”

MEER WETEN?

Kijk op Carines Instagram pagina @moestuinkriebels of haar website www.moestuinkriebels.nl

12

GfM DE TUIN OP TAFEL

TIP: VOOR HET BELEG KAN JE VARIËREN MET ONDER ANDERE ZALMSALADE, GEROOKTE ZALM, STUKJES GEROOKTE KIP OF KRUIDENROOMKAAS.

Bosbessen yoghurtcake

Gevuld boerenbrood

INGREDIËNTEN ∙ 225 g gesmolten boter ∙ 330 g suiker ∙ 3 eieren ∙ 210 g Griekse yoghurt ∙ 1 el citroenrasp ∙ 1,5 tl vanille-extract ∙ 350 g gezeefde bloem + half zakje bakpoeder ∙ 190 g verse blauwe bessen plus extra om te serveren ∙ poedersuiker om te bestrooien ∙ enkele blaadjes citroenverbena

INGREDIËNTEN ∙ ambachtelijk bruin boerenbrood ∙ mayonaise ∙ 4 hardgekookte eieren ∙ gemengde sla ∙ paar plakjes kaas ∙ komkommer ∙ bieslook ∙ eetbare bloemen (zoals oost-indische kers, komkommerkruid, begonia…) ∙ kerstomaatjes

Verwarm de oven voor op 160 °C. Vet een cakevorm in en bestuif met bloem. Doe de boter, suiker, eieren, yoghurt, citroenrasp en vanille in een kom en mix tot een gladde massa. Voeg de bloem in delen toe en mix alles goed. Schep de blauwe bessen door het beslag en giet alles in de cakevorm.

Bak de cake 50-60 minuten tot hij gaar is. Dit test je door met een houten prikker in het midden van je cake te prikken. Komt de prikker er droog uit, dan is de cake gaar. Laat de cake een kwartier in de oven afkoelen met de deur op een kier. Daarna haal je hem uit de oven. Laat hem nog een kwartier in de vorm staan voor je hem omkeert op een cakerekje.

Laat hem zo verder afkoelen alvorens hem aan te snijden.

Bestrooi met poedersuiker en garneer met de extra blauwe bessen. Leg er nog wat blaadjes citroenverbena op voor een fris groen accentje.

Snijd het brood horizontaal in vier delen. Snijd voor de eiersalade twee eitjes in stukjes, voeg er een eetlepel mayonaise aan toe en snipper er wat verse bieslook bij. Breng het mengsel op smaak met peper en zout. Leg de onderste laag van het brood op een schaal. Smeer er een dun laagje mayonaise op en beleg met slablaadjes, een paar plakjes kaas en schijfjes komkommer.

Besmeer de volgende laag brood aan beide kanten met een dun laagje mayonaise en stapel deze op de komkommer. Beleg ook deze laag met wat slablaadjes, plakjes kaas en plakjes gekookt ei. Besmeer de volgende laag weer aan beide kanten met een dun laagje mayonaise en stapel deze weer op het brood. Laagje slablaadjes en de eiersalade. Strooi er eetbare bloemen op en leg het deksel van het brood erop. Versier het bord met eetbare bloemen, schijfjes komkommer en kerstomaatjes. Serveer het brood. Snijd het brood voor het serveren in taartpunten.

DE TUIN OP TAFEL

GfM

13

Kim Leysen woont met haar man Jeroen en drie kinderen (Jef 14, Abel 10 en Toni 5) in een boerderijtje in de Belgische Kempen.

Onder haar alter ego Mme Zsazsa vertelt ze online en in haar boeken over de groenten die ze teelt en inmaakt in haar achtertuin en keuken.

Hoe het de dieren op haar erf vergaat, lees je dit jaar in De Tuin op Tafel.

MIJN KIPPEN

‘ONZE KIPPENTOOM ZAG ERUIT ALS EEN KLEURBOEK’ Tekst: Kim Leysen / Foto’s: Tumbleweed and Fireflies Photography

14

GfM DE TUIN OP TAFEL

DE TUIN OP TAFEL

GfM

15

16

GfM DE TUIN OP TAFEL

H

oewel het helemaal nooit de bedoeling was heeft er zich een familie Hollandse Sabelpootkrielen in de moestuin gevestigd. Harrie en de Hennies.

Eén haantje, zes hennetjes. Zo vreemd is het overigens niet, ze zijn niet komen aanvliegen ofzo, ik heb er eerst drie gekocht en toen hebben ze er nog vier bijgemaakt, maar het was niet meteen de bedoeling dat ze de moestuin zouden gaan bevolken. Na een paar jaar kan ik wel al zeggen dat het co-tuinieren met krielkippen me best goed bevalt.

Het is eigenlijk vooral heel gezellig. Onkruid uittrekken doe ik bijvoorbeeld nooit meer alleen, altijd komen er wel een paar kijken of ik niet toevallig een worm mee uittrek.

Het lijkt me ook zo geweldig leuk om een kip te zijn. Een beetje rondhangen met de vriendinnen, beetje eten, beetje prutsen, beetje zonnen. Zalig! Heel veel van mijn moestuinuren kruipen dan ook in het zitten kijken naar de kipjes. Van mij mogen ze gerust nog wat blijven. Voorlopig lijken ze de moestuin ook eerder goed dan kwaad te doen. Zo heb ik bijvoorbeeld al een paar jaar geen slakken meer in de tuin, dat kan natuurlijk toeval zijn, maar ik zou toch niet graag een slakkeneitje zijn langs het pad waar dagelijks kippen passeren.

Omdat ze er dan toch zijn, ben ik de familie beginnen inzetten in het dagelijks beheer van de moestuin en de serre (kas voor de Nederlanders). Nadat hier vorig jaar alle jonge plantjes werden opgevreten (door wat achteraf rupsen van motten bleken te zijn), geef ik Harrie en de Hennies een verlengde zomervakantie door ze in het najaar één of twee weken op te hokken in de serre. Ze doen zich te goed aan alle beestjes en onkruidzaadjes die in de grond zijn achtergebleven van de vele kruiwagens mulch die ik gedurende de hele zomer aanvoer uit de moestuin. Altijd voorzien van vers drinkwater, een schoteltje kippenvoer en verschillende bezoekjes per dag lijken ze het hier wel naar hun zin te hebben.

Superpower Er zijn toch maar weinig dieren zo veelzijdig als een kip? Ze houden niet alleen de moestuin vrij van vervelende insecten, helpen je met het gratis wegwerken van keukenafval en verrijken de compost met hun mest, maar ze leggen ook nog eens bijna elke dag een ei. Toch een superpower om even bij stil te staan. Je kan iets in huis halen dat je elke dag voorziet van iets eetbaars. Elke dag opnieuw. En niet zomaar iets eetbaars, ook nog eens iets heel gezonds. Eieren zijn zo ongeveer de meest volwaardige eiwitbron, ze bevatten alle aminozuren die we elke dag nodig hebben. Daarnaast zit een ei nog vol vitamine A, B12, D, E, foliumzuur, een hele resem sporenelementen, Omega 3-vetzuren, antioxidanten en ga maar door. De meeste voedingstoffen zitten in de dooier en dat zie je, want hoe gevarieerder het dieet van je kippen, des te voedzamer én intenser de kleur van de dooier zal zijn. Laat je trouwens niet misleiden door de donkere dooiers van eieren uit de winkel; aan het eten van legkippen worden met dit doel voor ogen kleurstoffen toegevoegd.

Neen, serieus, als je wil dat je kippen de gezondste eieren leggen, zal je ze ook zo moeten voeden, want wat eruit komt, moet er ook eerst ingaan. Voldoende groenvoer is een belangrijk onderdeel

DE TUIN OP TAFEL

GfM

‘ VOLDOENDE GROENVOER IS EEN BELANGRIJK ONDERDEEL VAN EEN GEZOND KIPPENDIEET.’ van een gezond kippendieet, niet alleen voor de voedingswaarde maar ook voor hun welbevinden; het voorziet ze in hun natuurlijke behoefte om op zoek te gaan naar hun eigen eten. Onze kippen scharrelen de hele dag in een grote weide waar naast een constante aanvoer van gras ook (wilde) kruiden aanwezig zijn (lees: brandnetels en andere onkruiden). ’s Morgens krijgen ze biologisch graan en een paar keer per week hang ik wat snoeisel van de groenten en kruiden uit de moestuin omhoog in hun stal. Venkel, munt, oregano, dille, citroenmelisse, basilicum, lavas, mariadistel, komkommerkruid, kamille, engelwortel, kool- en snijbietbladeren, peterselie, zuring, sla… wat er ook maar in overvloed aanwezig is.

In de winter eten ze graag mee met de varkens wanneer die hun voederbieten, aardperen, wortelen en andere voedergewassen aan het verorberen zijn. Ik zou mis kunnen zijn, maar volgens mij zijn onze eieren echt wel heel lekker!

Gekleurde eieren In mijn beginjaren als kippenhoedster had ik nog geen echt plan, passeerde ik ergens waar kippen verkocht werden, kwam ik altijd wel met een nieuw exemplaar thuis. Las ik ergens dat er kippenrassen waren die groene eieren legden dan schreef ik Araucana op mijn lijstje, hetzelfde voor Marans die bruinrode eieren leggen en Welsummer voor donkerbruine, gespikkelde eieren. Onze kippentoom zag eruit als een kleurboek. Ingekleurd door 15 verschillende

17

te voorkomen, kippen hebben graag net als wij een glaasje water op hun nachtkastje.

5 De meeste eitjes worden gelegd voor 2 uur ’s middags. Er is wel een verschil in het leggedrag tussen bruine en witte kippen. Bruine kippen gaan al vlak na zonsopgang naar het nest en leggen de eieren verspreid in de ochtend. De witte bezoeken het legnest later en zijn geneigd meer gelijktijdig een ei te leggen.

6 Tijdens de wintermaanden zijn de dagen voor sommige kippen te kort om genoeg hormonen aan te maken om eitjes te leggen; een uurtje voor zonsopgang wat extra licht aansteken in het kippenhok kan dan helpen.

7 Raap elke dag eitjes, zo heb je de minste kans op beschadigingen, ben je zeker dat de eitjes vers zijn en dat de kip niet stopt met leggen, omdat ze denkt dat haar legsel compleet is. Schrijf er de datum op met potlood, voorzie eiertray’s in verschillende kleuren of zorg voor een ander systeem waarbij je duidelijk kan zien wat het oudste ei is. Eitjes bewaar je trouwens best met de luchtkamer naar boven, dat is niet de scherpe maar de bolle kant.

8 Eierschaal is poreus, maar heeft wel een beschermend laagje wat besmetting verhindert. Vuil haal je best weg met een inoxsponsje.

9 Koel (5-10°) bewaard, kun je eitjes makkelijk een maand houden, daarna kun je ze nog twee weken eten maar neemt de kwaliteit van de structuur af. Het ideale ei heeft voor elke

CHRISTOPHES 10 EIERTIPS 1 Geen twee eieren zijn gelijk. Wit, bruin, met of zonder spikkels. Er zijn zelfs groene, blauwe en roestbruine eieren.

De schaalkleur wordt bepaald door het kippenras. Er wordt wel eens beweerd dat een bruine kip bruine eieren legt en een witte kip witte; dat klopt door de band genomen, maar het is toch niet sluitend. Er is wel een andere truc die verklapt of een ei wit of anders van kleur zal zijn. Kijk eens naar de oorlelletjes, die van een kip die witte eitjes legt zijn wit, alle andere zijn rood.

2 De grootte van het ei hangt af van het ras. Grote rassen leggen overwegend grote eieren. Oudere hennen leggen ook grotere eieren.

3 Kippen slapen graag hoog, zorg ervoor dat de slaapstokken hoger zijn dan de legbakken, anders zal je altijd kippen hebben die in de legbakken slapen en deze ’s nachts bevuilen.

4 Hennen worden hormonaal aangetrokken door donkere, veilige plaatsen om hun ei te leggen. Legbakken zijn voor de meeste de ideale plaats, maar je zal er altijd wel eentje hebben die haar ding toch liever onder een struik doet.

Wanneer dat geregeld voorkomt, moet je toch eens op onderzoek. Misschien is het kippenhok te druk, of is er een dominante kip die alles inpalmt.

Water voorzien bij het legnest helpt ook om buitenleggers

18

bereiding ook weer een andere ouderdom. Gekookte eitjes zijn best ouder dan vijf dagen, anders zijn ze amper te pellen.

Gebakken eitjes zijn dan weer het mooist wanneer ze net gelegd zijn, het eiwit van oudere eieren loopt veel meer uit, vers eiwit blijft mooi langs de dooier.

10 Zie je een ei-overschot aankomen, dan kan je de eitjes zónder schaal invriezen (apart of eiwit en eigeel samen).

Schrijf er wel bij over hoeveel eitjes het gaat en wanneer je ze hebt ingevroren, ze blijven zo’n zes maand goed. Eens ontdooid, kun je ze gebruiken als verse eitjes. Maar veel leuker is het natuurlijk om advocaat te maken, van de eiwitten maak je dan maar gelijk meringues!

‘ Kippen hebben, net als wij, graag een glaasje water op hun nachtkastje.’

GfM DE TUIN OP TAFEL

RECEPTEN Advocaat KIPPENCAKE

Christophe maakt van zijn eioverschot een cake voor de kippen.

Klop alle eitjes die je niet meer wil eten los in een grote kom en roer er de fijngemaakte eischalen door. Vet een ovenschaal in en giet het mengsel hierin. Bak het op 180° graden tot je een soufflé krijgt.

Laat de cake afkoelen, snijd in vierkanten en vries in. In het najaar en de winter geef je deze cake-ijsjes aan de kippen, ze stillen er hun verveling mee en krikken tegelijk hun kalkbehoefte wat op.

kleuters. Klinkt allemaal nog niet zo onoverkomelijk, maar de orde kon ik toch niet bewaren met al die verschillende karakters. Toen de Araucana’s een ochtend te veel over de omheining vlogen om de moestuin open te scharrelen, bracht ik ze de ochtend erna naar een vriendin met een goed afgespannen kippenhok; ik hield het dan wel gewoon bij bruine eieren, maar dan wel in diverse tinten!

Veel verdraagzamer is Christophe, de Koen Vanmechelen uit mijn kennissenkring (kunstenaar die eind jaren 90 The Cosmopolitan Chicken Project lanceerde, red.). Zo’n 80 - biologisch gehouden kippen lopen er rond in zijn Waalse boomgaard. Samen leggen ze elke dag zo’n 40 eieren in zes tot acht kleuren, van wit over blauw naar donkerbruin. Christophe heeft er zijn missie van gemaakt om eieren in zoveel mogelijk verschillende kleuren en motiefjes voor elkaar te krijgen. Dat doet hij door kippenrassen te kruisen. De eitjes verkopen hij en zijn vrouw Bieke op lokale markten en in hun prachtige vakantiehoeve in Malvoisin tussen Dinant en Bouillon.

Kijk voor biologische eitjes in alle kleuren op www.fermeduchateau.be of op Instagram @kukuluku.be

DE TUIN OP TAFEL

GfM

INGREDIËNTEN 8 eidooiers • 2 pakjes vanillesuiker • 350 g bloem­ suiker (poedersuiker) • 1 pak (385 ml, bijv. Nestlé) geëvaporeerde melk* • 2 dl pure alcohol (95°)

Roer de eidooiers met de vanillesuiker los in de keukenmachine, gebruik de klopper op rustige snelheid.

Voeg de geëvaporeerde melk toe en vervolgens de bloemsuiker in twee keer.

Giet wanneer alles mooi gemengd is de alcohol erbij en laat de klopper een paar minuten wat sneller draaien.

Giet in potjes en laat tenminste 3 maanden staan voor je proeft. *Geëvaporeerde en gecondenseerde melk vind je naast elkaar in de supermarkt, vergis je dus niet; geëvaporeerde melk bevat geen suiker en is wat dunner dan gecondenseerde melk omdat er minder water uit verdampt is.

Meringue

Gooi het eiwit niet weg, maar maak er meringue van.

Weeg het eiwit af en neem twee keer dezelfde hoeveelheden suiker: één deel fijne, witte suiker en één deel poedersuiker. Klop de eiwitten stijf met een garde en voeg er dan geleidelijk de suiker aan toe tot je een stevig en glanzend geheel hebt.

Vul een spuitzak met het schuim en spuit kleine bergjes op een bakplaat waar een laagje bakpapier op ligt.

Bak de meringues 1 uur in een voorverwarmde oven van 100 °C en laat ze daarna nog een paar uur volledig drogen op 50 °C. De meringues kan je heel lang bewaren in een luchtdichte doos.

19

DE LENTE OP TAFEL!

Het boek Greenfeast is het eerste deel van een bijzonder tweeluik vol groenterecepten passend bij het seizoen. In dit deel komen de lente en zomer aanbod. Alle gerechten zijn eenvoudig te bereiden en zet je binnen 30 minuten op tafel. Als voorproefje op dit heerlijke boek, mochten we alvast drie recepten met jullie delen. Eetsmakelijk!

Recepten: Nigel Slater / Foto’s: Jonathan Lovekin

Courgettekoekjes met dille en feta Voor 6 personen INGREDIËNTEN ∙ 3 grote courgettes (ca. 500 g) ∙ 4 bosuien (of een middelgrote ui) ∙ olijfolie ∙ 1 teen knoflook ∙ 3 el bloem ∙ 1 groot ei ∙ 100 g feta ∙ klein bosje, fijngehakt dille ∙ grove, lekkere chutney voor erbij

Rasp de courgettes grof in een vergiet, bestrooi ze licht met zout en zet het vergiet een halfuurtje in de gootsteen.

Hak de bosuien fijn en smoor ze in een klein beetje olie in een koekenpan; ze moeten zachter zijn, maar laat ze niet kleuren. Druk de courgettes lichtjes

uit tussen je handen en dep ze na met keukenpapier. Pel en hak de knoflook en meng hem door het courgetteraspsel.

Voeg dit toe aan de bosui in de koekenpan. Roer alles door elkaar, voeg als het zachter is en begint te kleuren de bloem toe en blijf een paar minuten onder af en toe roeren verwarmen, zodat de bloem gaar wordt. Klop het ei los en roer het door het courgettemengsel in de pan.

Verkruimel de feta en voeg ook deze toe met de dille. Breng het courgettemengsel op smaak met zwarte peper en zout.

Verhit drie eetlepels olijfolie in een grote koekenpan, schep er bergjes van een volle eetlepel courgettemengsel in en bak de koekjes tot de onderkant goudbruin is. Keer ze voorzichtig - ze zijn fragiel - en bak de andere kant. Schep de courgettekoekjes met een spatel uit de pan en laat ze op keukenpapier uitlekken. Serveer de chutney erbij.

Een geurige chutney maakt de koekjes lekker pittig.

20

GfM DE TUIN OP TAFEL

Courgettekoekjes met dille en feta

DE TUIN OP TAFEL

GfM

21

Soep van groene groenten

22

GfM DE TUIN OP TAFEL

Soep van groene groenten Voor 4 personen INGREDIËNTEN Voor de currypasta ∙ 1 tl witte peperkorrels ∙ 1 tl korianderzaad ∙ 1 tl geelwortelpoeder ∙ 2 stengels citroengras ∙ 2 tenen knoflook ∙ 3 cm verse gemberwortel ∙ 3 pittige, groene chilipepers ∙ 3 el arachideolie ∙ een handvol koriandersteeltjes Voor de soep ∙ 200 ml groentebouillon ∙ 250 ml kokosmelk ∙ 2 el limoensap, eventueel extra naar smaak ∙ 450 g asperges, tuinbonen en doperwten ∙ een handjevol voorjaarskool, in fijne reepjes gesneden ∙ een snufje suiker ∙ 1 el vegetarische vissaus (Plaa), eventueel extra naar smaak ∙ een scheutje sojasaus naar smaak

Rooster voor de currypasta de witte peperkorrels en het korianderzaad twee tot drie minuten in een kleine droge koekenpan met antiaanbaklaag en schud ze in een foodprocessor. Voeg een halve theelepel zeezout, het geelwortelpoeder, de fijngehakte stengels citroengras, de gepelde tenen knoflook, de geschilde en gekneusde gemberwortel, de chilipepers, arachideolie en een handvol koriandersteeltjes en -worteltjes toe. Mix alles tot een grove puree. Je kunt deze currypasta enkele dagen in de koelkast bewaren, bedekt met een laagje olie om uitdrogen te voorkomen.

Roerbak in een diepe pan drie volle eetlepels currypasta dertig seconden in een eetlepel olie tot hij geurt. Roer er 200 milliliter groentebouillon, 250 milliliter kokosmelk, een eetlepel vissaus en twee eetlepels limoensap door.

Verwijder het houtige deel van de asperges en dop de tuinbonen en doperwten.

Doe de groenten in de bouillon en laat alles vijf tot zes minuten pruttelen. Roer de voorjaarskool erdoor. Maak de soep af met een snuf suiker, de vissaus, sojasaus en nog wat meer limoensap.

Een volle, imponerende smaak. Machtig maar gezond.

DE TUIN OP TAFEL

GfM

23

Een combinatie van zachte, licht bittere bladeren en zoete honing.

Witlof met druiven, honing en mosterd Voor 2 personen INGREDIËNTEN ∙ 3 witlofstruikjes ∙ 200 g druiven ∙ 40 g boter ∙ 1 el grove mosterd ∙ 2 el honing

Maak de struikjes witlof schoon en snijd ze over de lengte doormidden.

Halveer de druiven en ontpit ze. Laat de boter in een hapjespan met een deksel smelten, leg de halve struikjes witlof op het snijvlak in de pan en bak ze drie tot vier minuten op middelhoog vuur in de gesloten pan tot de onderkant licht is gekleurd en de bladeren iets doorschijnender zijn. Keer ze om. Voeg de druiven toe en smoor ze kort tot ze zachter worden; haal witlof en druiven uit de pan en doe ze in een schaal. Roer de mosterd en de honing door de bakboter, verwarm de saus een minuutje en giet hem over witlof en druiven.

Witlof met druiven, honing en mosterd

24

Boek Greenfeast Auteur Nigel Slater Fotograaf Jonathan Lovekin Prijs € 27 ISBN 978 90 5956 962 1 Uitgever Fontaine Uitgevers

GfM DE TUIN OP TAFEL

4 NUMMERS DE TUIN OP TAFEL VOOR € 28,50

OOK LEUK OM CADEAU TE GEVEN!

+ GRATIS BOEK TUIN SMAKELIJK! Tuin smakelijk! bevat ontelbare tuintips, technieken, concrete voorbeelden en ervaringen.Vera Greutink laat zien hoe je makkelijk en op een natuurlijke manier allerlei eetbare planten kunt telen.

Of je nu moestuiniert in potten, alleen eenjarige groenten teelt, of een permanente moes- of bostuin aanlegt.

Vera leert je hoe je op een natuurlijke manier kunt tuinieren, en volgens de principes van de permacultuur met de natuur meewerkt. Spuiten hoeft niet, de bodem wordt met respect behandeld, spitten blijft achterwege en eetbare planten worden in kleurrijke polyculturen gekweekt.

DE TUIN OP TAFEL

GfM

Vera Greutink ontmoet de tuinbaas van Bingerden

TOPGEWAS

Probeer eens honingbessen!

Editie 02/2020

T.W.V. € 26

DE BESTE TOMATEN VOOR BUITENTEELT

ZOMERSE RECEPTEN VOOR JE MOESTUINOOGST WWW.DETUINOPTAFEL.COM

02 2020 / € 7,25

02002

MMMM...

BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 2 8 6 3

Amarant kweken met Peter Bauwens

Abonneren kan via: tuinoptafel.mijntijdschrift.net of bel 0800-0996606 (NL) Voor 4 nummers De Tuin op Tafel betaal je € 26 en voor het boek Tuin smakelijk slechts € 2,50 dus in totaal € 28,50. Het abonnement loopt minstens 1 jaar en is tot wederopzegging.

Opzeggen is eenvoudig en kan per maand. Cadeau-abonnementen stoppen automatisch. Je bijdrage in de verzendkosten van het boek bedraagt € 3,65.

Zeeaster of lamsoor

26

Spiesmelde

GfM DE TUIN OP TAFEL

PLUKKEN AAN DE KUST Wad? Ja, of je kust lust. Picknicken op het strand. Overal zand. Aan je handen, tussen je boterham... Valt er verder nog iets te eten? Nou en of! Minstens zestig procent van alle soorten planten in Nederland komen voor in de duinen. Daar zit heus heel wat lekkers tussen, aldus Bosbaas Edwin Cornelissen. Hij neemt je mee naar de kust.

Tekst: Edwin Cornelissen / Foto’s: Alex Schröder, e.a.

H

et kustgebied kent veel verschillende landschappen en dus is er een enorme biodiversiteit. Er zijn onder andere overgangen van nat naar droog, van laag naar hoog en van zout naar zoet. De dagelijkse dynamiek van eb en vloed zorgt voor overstromingen van strand, slikken, schorren en kwelders. Op dijken en zeeweringen met hun stenige ondergrond is er weer ander leven mogelijk. Eenmaal op het land zijn er bijvoorbeeld hoge stuifduinen, open duinstruwelen en graslanden. Dan zijn er nog oude duinbossen, meertjes en moerassen. Onder aan de vochtige, koele noordkant van een duin kan totaal iets anders groeien dan boven aan de droge hete, zonnige zuidkant.

De kust heeft dus talrijke types landschappen en microklimaten met veel variatie aan flora en fauna. Alleen al in het duingebied van Nationaal Park Hollandse Duinen zijn in 2018 zo’n 7000 soorten planten en dieren waargenomen. Daaronder bevinden zich ook bedreigde en zeldzame soorten. Het kustgebied is zo uniek dat we er heel zuinig op moeten zijn. Daarom is bijna de hele Noordzeekust Europees beschermd Natura 2000-gebied.

Planten vlak bij zee krijgen heel wat te verduren. De hitte op de zuidzijde van een duinhelling, straffe zeewind, zout water, stuivend zand en de getijden. Taaie rakkers die daar kunnen groeien. Maar de meeste planten die er groeien zijn niet taai, maar juist mals en sappig, zoals lamsoor.

verkocht en gebruikt als lamsoor is veelal de zulte of zeeaster. De bloemen (geel hart en paarse bloemblaadjes) zijn ook echt een soort asters. In het deltagebied komt een variant voor zonder die paarse bloemblaadjes.

Vroeg in de lente bloeien ze nog niet. Dan herken je ze aan het blad!

Dat is 7-12 cm lang, vlezig, smal en lancetvormig. Ze staan om en om op de steel. De onderste bladeren kunnen rood verkleuren doordat ze veel zout opslaan en afsterven. De textuur is sappig en vlezig, de smaak zoet-zilt met tonen van noot en ijzer.

Proef je er eentje die iets harder (minder vlezig) is met een beetje vissige nasmaak, dan heb je waarschijnlijk die andere lamsoor (Limonium vulgare) te pakken. Die heeft een eirond tot lepelvormig blad met een piepklein puntje en bloeit met lila pluimen. Ook prima eetbaar!

Wat doe je met die zeeaster? Spoel de blaadjes maar heel kort af, anders verliest het blad zijn textuur. Daarna kun je er alle kanten mee op. Rauw in een salade of verwerkt als bijgerecht door even kort te stoven of te bakken met knoflook. Doe er daarna citroensap, geroosterde zonnebloempitjes en peper bij. Zout kun je weglaten, want het smaakt toch al zilt.

‘HET KUST­ GEBIED IS ZO UNIEK DAT WE ER HEEL ZUINIG OP MOETEN ZIJN.’

Lamsoor Maar wat is nou precies lamsoor? Om het moeilijk te maken, zijn er twee soorten eetbare planten met die naam. Beide vind je op kwelders, slikken en andere zilte plekken: zulte of zeeaster (Aster tripolium) en lamsoor (Limonium vulgare). De plant die wordt

DE TUIN OP TAFEL

GfM

Melde In de moestuin zie je soms het onkruid melganzevoet (Chenopodium album). Die is erg lekker en groeit daar zomaar gratis! Ganzevoet (Chenopodium) en melde (Atriplex) vallen onder de amarantenfamilie, net als bijvoorbeeld biet, spinazie en quinoa. De vele soorten ganzenvoeten en meldes zijn onderling lastig uit elkaar te houden, zelfs voor botanisten. Gelukkig zijn ze allemaal eetbaar en smakelijk.

Wat ze gemeenschappelijk hebben, is dat vooral de jongste bladeren bestoven lijken te zijn met een soort meel. De woorden melde en meel hebben ook dezelfde oorsprong.

27

Zeekool

28

Wilde rucola (grote zandkool)

Rimpelroos

GfM DE TUIN OP TAFEL

Terug naar de kust… daar aan het strand, op de zogenaamde vloedmerken, vind je onder andere spiesmelde (Atriplex prostrata) met zijn typisch grijs-groene spiesvormig blad. Maar wacht… vloedmerken?

Op beschutte plekken spoelen na elke vloed stukjes drijfhout, algen, dode beestjes en zeewier aan. Dit hoopt zich op en vormt het zogenaamde vloedmerk. Het trekt allerlei insecten en kreeftjes aan, en daarmee ook vogels. De plantenresten geven voedingsstoffen af aan de bodem waar spiesmelde dankbaar van profiteert. Op toeristische stranden wordt dit voor de natuur waardevolle vloedmerk helaas vaak verwijderd vanwege de mogelijke stank.

Melde gebruik je precies zoals spinazie. Rauw eten kan, maar blancheren, kort stoven of roerbakken verbetert de smaak. Het lichte bittertje verdwijnt en een volle spinaziesmaak verschijnt. Plus een vleugje noten. Rond mei-juni zijn de bladeren en jonge steeltjes van meldes het lekkerst. Ook die van de melganzevoet uit je moestuin!

Probeer maar eens.

Zeekool Op zeedijken pronkt de zeekool (Crambe maritima) prachtig met zijn grijsblauwe, golvende en vlezige bladeren. Vanaf mei bloeit hij met sierlijke witte bloemschermen. Zeekool hoort bij de kruisbloemenfamilie (Cruciferae of Brassicaceae) net als alle koolsoorten en gewassen als radijs, rucola, tuinkers, mosterd, kool- en raapzaad. Kruisbloemigen bloeien met vier bloemblaadjes per bloem, die meestal òf geel of wit zijn, afhankelijk van de soort. De ongeopende bloemhoofdjes zien eruit als een broccoli die net iets te lang in de koelkast ligt.

Na de bloei verschijnen er (meestal) langwerpige zaadpeultjes, de hauwtjes. Bij zeekool zien de hauwtjes eruit als bolletjes, daarom wordt hij ook wel bolletjeskool genoemd. In sommige landen wordt zeekool commercieel gekweekt vanwege de smakelijke groeischeuten. In het voorjaar wordt de plant afgedekt met een zeekoolpot. Hierdoor komt er geen licht bij de jonge scheuten en worden ze bleek en mals.

Zeekool wordt wel 20 jaar oud; je kunt de planten jarenlang op vaste plekken langs zeedijken vinden. Pluk vroeg in het voorjaar gerust enkele jonge ongebleekte scheuten om te roerbakken. In april/mei ga je voor de ongeopende bloemknoppen. Die zien eruit als bimi en smaken heerlijk. Later pluk je de nog zachte zaadbolletjes die je

MAG AL DAT PLUKKEN ZOMAAR?

Nee, je mag alleen plukken als je toestemming hebt van de eigenaar of terreinbeheerder. Vraag het dus aan de plaatselijke boswachter. Over het algemeen wordt een klein beetje plukken voor eigen gebruik wel toegestaan. Pluk met mate en laat soorten die op de Rode Lijst staan met rust; deze zijn zeldzaam of bedreigd. Bedenk ook dat wilde planten het enige voedsel is dat beschikbaar is voor dieren. Pluk dus niet alles van één plek weg, blijf op de paden en laat geen rommel achter. Of beter, ruim meteen een beetje zwerfvuil op. Het is geven en nemen.

En als je niet 100% zeker weet wat het is? Níet eten!

DE TUIN OP TAFEL

GfM

VAN DE KUST NAAR DE TUIN

Wil of durf je niet te plukken? Je kunt ook in je tuin een aantal soorten proberen te kweken. Lamsoor (beide soorten) en zeekool (vooraan op de foto) bijvoorbeeld zijn prachtig, ook in de siertuin.

Zoek een zonnig droog plekje en stort daar zand, schelpen, stenen en gedroogd zeewier. Zaden of planten vind je op internet. De planten hebben wel zoet water nodig om te ontkiemen en groeien.

Het onderhoud is makkelijk: begiet de aarde om de 2-3 maanden met zout water (35 g zeezout per liter). Bemesten is niet nodig.

Hooguit af en toe wat gedroogd zeewier, dat zit vol met mineralen.

Zeekool lust daar trouwens nog wel wat compost bij.

kunt stoven. Als ze afrijpen worden ze te bitter en verhouten ze. Die harde houten bolletjes drijven via de zee naar nieuwe bestemmingen waar ze zich weer kunnen vestigen.

Wilde rucola (grote zandkool) Nog zo’n kruisbloemige is de zwaardherik (Eruca sativa), vooral bekend onder zijn Italiaanse naam rucola. Die bloeit met witte geaderde bloemetjes. In de duinen, op droge plekken met kalkrijk zand, groeit de wilde variant van deze plant: de grote zandkool (Diplotaxis tenuifolia). De bladeren van zandkool zijn iets meer ingesneden vergeleken met rucola.

De grote zandkool is meerjarig en heeft soms een verhoute stengel.

Hij bloeit niet wit maar geel en geurt zoet-pittig. Met wildplukken is het sowieso belangrijk om je neus te gebruiken. Weet je niet zeker of het rucola is? Kneus het blad en ruik. Dan weet je het zeker! Zowel het blad (het lekkerst vóór de bloei) als de bloemetjes zijn heerlijk in een salade of pesto.

Rimpelroos De rimpelroos of Japanse bottelroos (Rosa rugosa) werd veel aangeplant in plantsoenen en duinen. Je herkent hem aan de grote glimmende, donkergroene bladeren. De dunne rechte doorns staan haaks op de stam. Oorspronkelijk uit Zuidoost-Azië verdringt deze wilde woekeraar nu de inheemse hondsroos, duinroos en egelantier.

Daarom maken we een hemelse siroop van de bloemen. Met andere woorden: ‘if you can’t beat it, eat it’. Of ‘drink it’, in dit geval. Pluk hooguit enkele bloemblaadjes per bloem. anders blijven de bijen weg en dat betekent geen rozenbottels in het najaar!

29

OVER BOSBAAS Kennis van en passie voor de eetbare natuur overbrengen. Dat is wat Bosbaas alias Edwin Cornelissen wil. Hij neemt je mee op excursie en laat je verwonderen over al het en lekkers dat de natuur te bieden heeft.

“De liefde voor natuur en lekker eten zat er al vroeg in.

Als jochie al was ik vaak te vinden in de bossen van Almere. Ik kwam thuis met handenvol hazelnoten, snoepte van bramen, zoog nectar uit klavers... Tijdens mijn studie in Wageningen maakte ik kennis met eetbare wilde paddenstoelen. Ik was meteen verkocht. Gewapend met boeken ging ik eropuit met vrienden. Het bos en de velden in, de geruisloze jacht op de lekkerste paddenstoelen en planten.”

“Sinds 2013 is mijn passie professioneel geworden.

Ik begon als ‘Bosbaas’ bij Eetbaar Park in Den Haag.

Hier organiseerde ik eetbare-wilde-natuurwandelingen.

Inmiddels verzorg ik door het hele land wandelingen, fietstochten, workshops, lezingen en columns. Voor groepen, maar ook voor scholen, bedrijfsuitjes en op festivals. Ik werk samen met Staatsbosbeheer, collega wildplukkers, chef-koks en anderen die voedsel, natuur en duurzaamheid combineren. Ook ben ik bestuurslid van het Wildplukkersgilde Nederland.”

“Naast het wildplukken werk ik bij Duurzaam Den Haag aan de vergroening van de stad met bewoners. Wat ik mooi vind is dat niemand na een workshop nog hetzelfde naar de natuur kijkt. Er gaat een wereld voor je open. Dat je zoveel kunt eten, en het nog lekker is ook! Elk seizoen heeft zijn eigen planten en paddenstoelen, geuren, kleuren, smaken en geluiden. Wildplukken maakt dat je de omgeving en de seizoenen bewuster ervaart.”

MEER WETEN OVER BOSBAAS? Volg op facebook ‘Bosbaas’ of neem een kijkje op de website www.foodwalks.nl

30

Siroop van rimpelroos INGREDIËNTEN 300 g rozenbloemblaadjes • 1 biologische citroen • 350 g suiker • 1 l water Verder nodig weckpot of andere grote pot 1,5 l • vergiet of zeef • pan • flessen (schoongekookt)

Doe 300 g rozenbloemblaadjes in de weckpot, voeg de citroen in stukken toe en giet er 1-1,25 l kokend water bij. Laat dit 24 uur staan. Giet het mengsel na 24 uur af in een pan, voeg de suiker erbij en verhit het mengsel totdat het kookt. Blijf roeren totdat alle suiker is opgelost. Giet de siroop in schone flessen en draai de dop erop. De siroop is heerlijk in champagne of bij gin, over ijs of gewoon als limonade!

Gifgroene zandkoolcocktail/mocktail Voor ca. 6 glazen

INGREDIËNTEN 500 ml gingerale • 200 ml citroensorbet ijs • 75 g grote zandkool (heb je alleen rucola, gebruik dan meer) • 2 tl geraspte verse gember • sap van 1 limoen • 1 blender (of in noodgevallen staafmixer) Optioneel • 2 tl zeste (citroenrasp) • wodka naar smaak

Zorg dat alle ingrediënten goed koud zijn. Mix alles op hoge snelheid tot een gladde massa en schenkt het van grote hoogte in de glazen, zodat het schuimt. Serveer en drink het meteen op, voordat het inzakt.

Variatie Vervang de helft van de gingerale voor tonic en voeg gin toe in plaats van wodka.

GfM DE TUIN OP TAFEL

SIERKASSEN & PRIĂ‹LEN

Hobby-kassen in vele soorten en maten

Tuinkamer met dakramen en brede deuren

Ook voor u hebben wij de juiste hobbykas, tuinschuur, overkapping of tuinscherm.

Kijk voor uw model op onze website.

Informeer ook naar de mogelijkheden voor een eigen ­ontwerp.

Alle prijzen incl. BTW, fundatie en plaatsing.

BEZOEK WONZE SHO ROOM IN EN WATERING

www.batisthobbykassen.nl

Made in Belgium Een leven lang tuinplezier

kweken

genieten

beschermen

Ook een leven lang tuinplezier?

www.filclairserren.be info@filclairserren.be - 056/71 09 49

Wilt u meer weten over adverteren?

Neem dan contact op met Marc Cruyplant NL: 076 530 17 17 BE: 03 645 53 02 marc@vipmedia.nl

RESISTENTE TOMATEN Als phytophthora niet bestond, dan was de tomatenteelt relatief makkelijk geweest. Tomaten zijn van nature groeikrachtige en productieve planten, maar helaas gooit in ons regenachtige klimaat de beruchte schimmel meestal eerder of later roet in het eten. Gelukkig staat de veredeling niet stil en worden er steeds meer resistente rassen geĂŻntroduceerd, die het ook voor tuiniers zonder kas mogelijk maken om succesvol tomaten te telen.

Tekst: Vera Greutink / Foto’s: Remco Greutink, Vera Greutink

32

GfM DE TUIN OP TAFEL

De foto’s bij dit artikel zijn van de kleine proef in mijn eigen tuin in 2019 waar ik de volgende rassen aanplantte: ’Mountain Magic F1’, ’Damsel F1’, ’Jasper F1’, ’Primabella’ en ’Honeymoon F1’.

Het zijn allemaal stamtomaten; ik heb ze langs metalen steunen omhoog geleid en alle dieven regelmatig verwijderd.

DE TUIN OP TAFEL

GfM

33

34

GfM DE TUIN OP TAFEL

O

mdat ik er zelf benieuwd naar was (en omdat je naar mijn mening nooit te veel tomaten kunt hebben), heb ik begin vorig jaar zaad besteld bij FruitLent en een kleine proef opgezet met vijf resistente tomatenrassen. En het was een succes; we bleven tot eind september buiten tomaten plukken. Toch was er duidelijk verschil tussen de rassen, niet alleen in de smaak en vorm van de vruchten, maar ook in de mate waarin ze ziekteresistent waren. Om erachter te komen hoe het precies zit met de resistentie en wat de beste tips zijn om problemen te voorkomen, heb ik aangeklopt bij Marcel Joosten van FruitLent.

“In 2018 en 2019 is er relatief weinig phytophthora geweest, maar na de natte zomers daarvoor zagen we dat de belangstelling voor de resistente rassen steeds groter werd”, herinnert Marcel zich.

“De uitdaging is voor ons om de beste resistente rassen die in de wereld beschikbaar zijn in ons assortiment te hebben!” Alle rassen plant hij ook in zijn eigen tuin aan om de resistentie onder onze weersomstandigheden te testen. “Ik zet er ook een aantal ‘gewone’ tomatenrassen naast ter vergelijking. Het doel van onze proef is om de resistentie te beoordelen, dus als we een warme en droge zomer hebben gehad, is bij mij de proef eigenlijk mislukt”, lacht Marcel. Zijn ervaringen deelt hij in de uitgebreide rassenbeschrijvingen op de website van FruitLent. De informatie wordt regelmatig geactualiseerd op basis van ervaringen én de feedback van klanten.

in Ecuador of Peru voorkomt en nauw verwant is aan de tomaten die we in onze tuinen telen. In het Engels wordt deze plant ‘currant tomato’ genoemd, ofwel ‘krententomaat’, vanwege zijn piepkleine vruchten. Deze zijn overigens gewoon eetbaar en de plant wordt daarom ook weleens door moestuiniers geteeld.

Het eerste resistentie-gen dat in de jaren vijftig van de vorige eeuw ontdekt werd, kreeg de aanduiding Ph-1 en er is een aantal rassen

Aardappelziekte Aardappelziekte (Phytophthora infestans) wordt bij de schimmels ingedeeld (er zijn mensen die het hier niet mee eens zijn, maar gemakshalve zullen we hem als schimmel beschouwen) en de verspreiding ervan gebeurt door ongeslachtelijke sporen. Een van de meest voorkomende misvattingen is dat de schimmel in de grond kan overleven en dat je daarom tomaten niet steeds op dezelfde plek moet telen. Maar dat is niet zo. De schimmel overleeft namelijk niet in de grond en niet op dood plantenmateriaal. Wel kunnen de sporen overleven in aangetaste aardappelknollen die op het land achterblijven, want deze zijn immers levend. Vroeg in het voorjaar lopen de knollen uit en zorgen zo voor een vroege besmettingsbron. “Onder heel uitzonderlijke omstandigheden kan de schimmel trouwens wel geslachtelijke sporen vormen en deze kunnen wel in de grond overleven, maar in de praktijk komt het eigenlijk nauwelijks voor”, legt Marcel uit. Phytophthora slaat toe als het blad van tomatenplanten vier tot acht uur nat blijft en er op dat moment ongeslachtelijke sporen in de buurt zijn. Laat in het seizoen zijn de sporen eigenlijk altijd in de lucht aanwezig en besmetting is daarom gegarandeerd.

De beste remedie tegen phytophthora is dus zorgen dat het blad droog blijft, door ze in de kas te telen of onder een regenkap. Als dat niet mogelijk is, kun je het beste resistente rassen aanplanten.

Resistente rassen Omdat phytophthora bij tomaten zo’n probleem vormt, zijn plantenveredelaars op zoek gegaan naar genen die resistentie tegen deze schimmel kunnen bieden. Een dergelijk gen hebben ze gevonden bij Lycopersicon pimpinellifolium, een wilde plant die van nature

DE TUIN OP TAFEL

GfM

SUCCESVOL TOMATEN KWEKEN IN DE OPENLUCHT

MARCELS TIPS

1. ZORG ERVOOR DAT HET BLAD ZO MIN MOGELIJK NAT WORDT Geef alleen onder aan de voet van de plant water. Zorg dat de planten goed kunnen opdrogen; gebruik dus nooit een hoes om de planten te bedekken. Als er wind doorheen kan waaien, kan de plant sneller opdrogen. Bij sommige rassen, zoals ’Matina’ staan de bladeren ver uit elkaar, waardoor de plant makkelijker kan opdrogen dan een plant met een compacte groeiwijze. Hoewel zulke rassen niet resistent zijn, hebben ze toch vaak minder gauw last van phytophthora. Bij rassen met een compacte groeiwijze kun je het blad eventueel wat uitdunnen.

2. AARDAPPELEN OPRUIMEN Zorg ervoor dat er geen vroege infectiebronnen zijn en ruim daarom altijd aardappelen die in het voorafgaande jaar zijn aangetast zorgvuldig op!

3. KIES VOOR EXTREEM VROEGE STRUIKTOMATEN Struiktomaten zoals ’Ida Gold’, ’Latah’ of ’Nr 42’ rijpen zodanig vroeg dat ze meestal nog een goede oogst kunnen geven voordat de phytophthora toeslaat. Bij deze rassen rijpt de hele oogst kort op elkaar, waardoor ze goed geschikt zijn voor tuiniers die tomaten willen inmaken.

4. TEEL RESISTENTE RASSEN Kies bij voorkeur rassen zoals ’Mountain Magic’ of ’Galahad’ waarbij de resistentie op twee verschillende genen berust; deze zijn het meest betrouwbaar.

35

‘De kleine proef met vijf resistente tomatenrassen in mijn moestuin was een succes; we bleven tot eind september buiten tomaten plukken.’ ontwikkeld dat erop gebaseerd is, zoals ’Rockingham’ en ’New Yorker’. Helaas werd de resistentie vrij snel doorbroken door een nieuwe vorm van de aardappelziekte en moesten veredelaars verder zoeken. Op dit moment is de hoogste mate van resistente te vinden bij rassen die twee resistentie-genen combineren: Ph-2 en Ph-3.

Maar zelfs deze rassen variëren onderling in de mate waarin ze resistent zijn en bovendien moet je niet vergeten dat ‘resistent’ niet ‘immuun’ betekent. Bij ongunstige weersomstandigheden later in het seizoen worden ook deze rassen uiteindelijk geïnfecteerd, zij het in mindere mate dan vatbare rassen.

“Ondertussen is nog een resistentie-gen ontdekt, Ph-5”, vertelt Marcel. “Op dit moment zijn er nog geen commerciële rassen beschikbaar waarbij de resistentie gebaseerd is op dit gen, maar dat is slechts een kwestie van tijd. Eigenlijk moeten veredelaars er meteen voor zorgen dat hij aanwezig is in combinatie met één van de andere genen. Als de resistentie slechts op één gen gebaseerd is, wordt hij namelijk makkelijker doorbroken en dan bestaat ook het gevaar dat zelfs de resistentie van rassen met een combinatie van genen doorbroken wordt. En dat zou zonde zijn!”

Overigens komen de meeste resistente rassen uit de Verenigde Staten. Omdat de commerciële tomatenteelt in Nederland vrijwel uitsluitend in kassen gebeurt, vormt de aardappelziekte eigenlijk geen probleem en is er geen behoefte om resistente rassen te ontwikkelen. “De enige vraag komt vanuit de hobbymarkt, maar die is te klein om er geldverslindende veredelingsprogramma’s voor op te zetten. In de Verenigde Staten is het anders: zelfs in de noordelijke staten aan de westkust zoals Oregon waar het vrij nat is, worden tomaten in de openlucht geteeld. Wetenschappers en commerciële veredelaars zijn daar dan ook bezig met het ontwikkelen van resistente rassen.”

36

Hybride zaden Het overgrote deel van de resistente tomatenrassen zijn hybriden, dat wil zeggen eerste generatie kruisingen die aangeduid worden met F1. Onder andere betekent dit dat je van deze rassen niet zelf zaad kunt winnen, want als je het zou zaaien, zouden de nakomelingen hoogst waarschijnlijk niet de gewenste eigenschappen van het ras behouden.

“Het ontwikkelen van F1 rassen is een versnelde manier om je rassenassortiment in een korte tijd heel sterk te verbeteren”, legt Marcel uit. “Je kunt in een hybride de eigenschappen van de moeder- en de vaderlijn bij elkaar brengen en je hebt maar één veredelingsslag nodig om een goed ras te creëren. Wil je precies dezelfde kenmerken in een zaadvast ras brengen, dan ben je eindeloos aan het selecteren en ben je minimaal acht jaar bezig voordat je een zaadvaste lijn hebt met alle gewenste eigenschappen.

Dus ja, het zou mogelijk zijn om de resistente rassen zaadvast te maken, maar dan zou het veel langer duren.”

“Neem bijvoorbeeld ’Mountain Magic’, waarvan de ouders extreem verschillend zijn”, vervolgt Marcel. “Een struikvormige vleestomaat en een stamtomaat met vruchten ter grootte van een druif. Als je de zaden van dit ras zou uitzaaien, zou de volgende generatie (F2) extreem gevarieerd zijn. Je zou daarom duizenden planten moeten uitplanten en daartussen planten proberen te vinden die het meest op ’Mountain Magic’ lijken én nog steeds beide resistentiegenen bezitten. In de volgende generaties moet je de genen erin weten te houden, zodat de eigenschappen na zo’n acht jaar zaadvast zijn geworden. En om de aanwezigheid van de genen steeds te checken, moet je eigenlijk gebruik kunnen maken van genetische fingerprinting.”

GfM DE TUIN OP TAFEL

RESISTENTE TOMATEN­RASSEN • ’DAMSEL F1’ - ’Damsel’ is een mooie roze vleestomaat met grote vruchten en een zeer goede smaak. Ik heb ze zowel rauw gegeten als gebruikt voor het maken van tomatensaus.

Dit ras heeft een hoge resistentie maar de grote vruchten rijpen vrij laat en zijn in mijn ervaring wat gevoelig voor scheuren.

• ’JASPER F1’ - ’Jasper’ geeft een grote hoeveelheid kleine rode kerstomaatjes aan lange trossen met een zeer goede smaak. Helaas lijkt dit ras iets minder resistent dan de overige hier beschreven rassen.

• ’CRIMSON CRUSH F1’ - Door een Engels zaadbedrijf is dit ras als 100% phytophthora-resistent op de markt gezet. Dat is iets te mooi om waar te zijn, maar een goede resistentie heeft hij wel want ook in dit geval berust hij zeer waarschijnlijk op een combinatie van twee genen. De planten zijn productief en de vruchten vrij groot.

• ’COCTAIL CRUSH F1’ - Ook dit nieuwe ras (geïntroduceerd in 2019) komt uit Groot-Brittannië en er geldt hetzelfde voor als voor ’Crimson Crush’: hoewel de veredelaars het liever voor zichzelf houden, ook dit ras heeft waarschijnlijk een gecombineerde resistentie. De smakelijke vruchten zijn een fractie kleiner dan bij ’Mountain Magic’.

’Damsel F1’

’Mountain Magic F1’

’Primabella’

’Jasper F1’

• ’PRIMABELLA’ - Dit Duitse ras is het resultaat van een onderzoeksproject van biologische teelt van tomaten in de openlucht. Als enige is dit ras zaadvast wat betekent dat je zelf zaad kunt winnen en overhouden voor volgend jaar. ’Primabella’ produceert lange trossen van tomaatjes van ongeveer 3 cm doorsnee. In mijn proef bleef dit ras samen met ’Mountain Magic’ het langst weerstand bieden tegen aardappelziekte. Bovendien leek hij goed bestand tegen scheuren. Nadeel is dat dit ras niet de smakelijkste vruchten produceert.

• ’MOUNTAIN MAGIC F1’ - Een topper zowel qua resistentie als smaak. Dit ras geeft lange trossen van middelgrote rode tomaten die vrij stevig zijn en daardoor ook na de oogst goed houdbaar. ’Mountain Magic’ is naast aardappelziekte ook resistent tegen onder andere verwelkingsziekte en tegen fusarium-vaatziekte.

• ’GALAHAD’ F1’ - ’Galahad’ is een smakelijke rode vlees­ tomaat, genoemd naar een van de ridders van Koning Arthurs ronde tafel. Het is het eerste ras waarbij de resistentie homozygoot is (dat wil zeggen dat er twee identieke kopieën van het resistentie-gen aanwezig zijn in een chromosomenpaar). Hierdoor zou hij nóg beter resistent zijn dan de overige rassen. Marcel heeft de zaden pas dit jaar kunnen bemachtigen, dus in 2020 wordt ’Galahad’ vermoedelijk voor het eerst in Nederland getest.

Voor meer informatie over resistente tomatenrassen en voor het bestellen van zaden, zie www.fruitlent.nl

DE TUIN OP TAFEL

GfM

37

CULINAIR CALIFORNIË Dankzij de vruchtbare bodem langs de kust en het gematigde klimaat is Californië een paradijs voor moestuiniers. Auteur Vivian Lui liet zich inspireren door het aanbod en de veelzijdige keuken van Californië en bundelde de lekkerste recepten in haar boek California Dreamin’. Met de vele verse groenten en kruiden die er gebruikt worden, kun je de recepten eenvoudig vertalen naar jouw moestuin. Wees creatief en geniet!

Recepten: Vivian Lui / Foto’s: Con Poulus

Aardbeienjam met rozensmaak Zelfgemaakte jam is heerlijk op een dikke, met boter besmeerde snee geroosterd brood. Daarnaast is de jam verrukkelijk bij granola, in yoghurt en zelfs bij een ijsje. Goede aardbeienoogst dit jaar? Maak er deze jam van!

Voor 600 ml INGREDIËNTEN ∙ 1,4 kg aardbeien, zonder kroontjes en in 2 of 4 stukken gesneden ∙ 330 g kristalsuiker ∙ 1 tl fleur de sel ∙ 40 g (eetbare!) rozengeranium: steeltjes, blaadjes en bloemen ∙ 2,5 cm gemberwortel, geschild en in plakken ∙ 2 el citroensap

Zet een bordje in de diepvries. Doe de aardbeien in een grote steelpan. Voeg de suiker en de fleur de sel toe en roer voorzichtig. Pureer of prak de helft van de aardbeien, zo heeft de jam straks verschillende structuren. Leg de rozengeranium (ook bekend als citroengeranium of Pelargonium graveolens) en de gember op een stuk zeefdoek, vouw dicht en bind het vast.

Voeg toe aan de steelpan met de aardbeien en verwarm het geheel op middelhoog vuur. Laat 15 minuten koken en schraap steeds vaker de wanden en de bodem van de steelpan schoon. Schep 1 theelepel jam uit de pan op het bordje dat je in de diepvries hebt gezet en zet 3 minuten in de koelkast. De jam is klaar als je met een vinger door de jam gaat en het spoor zichtbaar blijft. Voeg het citroensap toe en haal de zeefdoek met de rozengeranium en de gember uit de steelpan. Giet de jam in gesteriliseerde glazen potten en laat afkoelen.

LUCHTDICHT AFGESLOTEN ZIJN DE POTTEN JAM 1 MAAND HOUDBAAR. 38

GfM DE TUIN OP TAFEL

Aardbeienjam met rozensmaak

DE TUIN OP TAFEL

GfM

39

Omelet uit de oven met groenten en kruiden De inspiratie voor dit recept komt van het Israëlische gerecht shakshuka, waarin verschillende groenten worden gebruikt in plaats van gewone sla. In combinatie met de kruiden ontstaat er een fris geheel.

Voor 4 personen INGREDIËNTEN ∙ 30 g boter, op kamertemperatuur ∙ 3 el extra vergine olijfolie, plus een scheutje ∙ 2 kleine fijngesneden stengels prei ∙ 300 g gemengde fijngesneden kiemgroenten (mosterd, tuinkers, postelein, rucola) ∙ 375 g gehalveerde kerstomaten ∙ 30 g geraspte Parmezaanse kaas, plus extra om te bestrooien ∙ 1 tl sumak ∙ 8 grote eieren ∙ 2 handenvol kruiden en/of wilde bloemen (kervel-, venkel-, mosterd-, radijsbloemen)

∙ fleur de sel en versgemalen zwarte peper ∙ 4 dikke sneden geroosterd brood

Verwarm de oven voor tot 200 °C. Verhit een grote gietijzeren braadpan (er moeten 8 eieren in passen) op middelhoog vuur. Voeg de boter, 1 eetlepel van de olijfolie en de prei toe.

Voeg fleur de sel en zwarte peper toe en bak 5 minuten, tot de prei gaar is. Voeg de rest van de olijfolie toe en bak de fijngesneden kiemgroenten in twee porties ongeveer 1 minuut, tot ze slap zijn. Voeg fleur de sel en zwarte peper, de kerstomaten, de Parmezaanse kaas en de helft van de sumak toe en roer goed.

Maak acht holten in de groenten en breek in elke holte een ei. Zet de braadpan in de oven en laat 10 tot 12 minuten bakken, tot het eiwit is gestold. Draai de braadpan halverwege de baktijd om zijn as in de oven. Besprenkel met de extra scheut olijfolie, bestrooi met de rest van de sumak, de kruiden en/of de bloemen en extra Parmezaanse kaas. Bestrooi met fleur de sel en zwarte peper en serveer meteen met de geroosterde sneden brood.

DE KRUIDEN ZORGEN VOOR EEN EXTRA FRISSE SMAAK. 40

GfM DE TUIN OP TAFEL

Omelet uit de oven met groenten en kruiden

DE TUIN OP TAFEL

GfM

41

Sperziebonensalade met spinazie Verse zomerse groenten, zoals spinazie en sperziebonen, zijn zo lekker dat ze eigenlijk helemaal alleen al een volwaardig gerecht vormen. De zoute smaak van de Parmezaanse kaas en het knapperige paneermeel zorgen echter voor een interessant evenwicht.

Voor 4 personen INGREDIËNTEN ∙ 75 ml extra vergine olijfolie ∙ 4 ansjovisfilets ∙ 40 g (zelfgemaakt) paneermeel ∙ 4 teentjes knoflook, 2 geperst, 2 geplet ∙ geraspte schil van een onbespoten citroen ∙ 1 tl chilivlokken ∙ 350 g groene en gele sperziebonen ∙ 100 g babyspinazie ∙ 15 g geraspte Parmezaanse kaas ∙ fleur de sel en versgemalen zwarte peper

Verwarm in een grote koekenpan op middelhoog vuur 3 eetlepels van de olijfolie en de ansjovis. Laat 5 minuten bakken onder voortdurend roeren, tot de ansjovissen uit elkaar vallen. Voeg het paneermeel toe en bak nog 5 minuten, tot het paneermeel goudbruin is.

Voeg de geperste knoflook, de citroenschil en de chilivlokken toe en bak nog 1 minuut. Haal de pan van het vuur en schep alles in een kom.

Bestrooi met een beetje fleur de sel en veeg de pan schoon. Verhit de pan op middelhoog vuur en voeg de rest van de olijfolie en de geplette knoflook toe. Bak de bonen ongeveer 2 minuten mee, haal ze uit de pan en bak dan de spinazie ongeveer 1 minuut. De groente moet felgroen en een beetje knapperig zijn.

Bestrooi met fleur de sel en zwarte peper.

Schep de bonen en de spinazie in een schotel en serveer bestrooid met het paneermeel en de Parmezaanse kaas.

GEEF GROF BOERENBROOD BIJ DIT LEKKERE LUNCHGERECHT. 42

GfM DE TUIN OP TAFEL

Sperziebonensalade met spinazie

DE TUIN OP TAFEL

GfM

43

MAAK EEN SHRUB VAN KERSEN UIT EIGEN TUIN.

Cherry shrub Het fruit dat in Californië wordt geteeld is zo smaakvol dat steeds meer kleine restaurants hun eigen shrubs bereiden: priklimonades van gemarineerd fruit.

Dankzij de heerlijke combinatie van zoet en zuur doen shrubs het ook goed in cocktails.

Voor 500 ml INGREDIËNTEN ∙ 450 g kersen, zonder pit, plus extra ter garnering ∙ 5 takjes salie ∙ 240 ml ciderazijn ∙ 220 g suiker of rietsuiker ∙ 5 zwartepeperkorrels ∙ 1 snufje fleur de sel ∙ bruisend mineraalwater ∙o m te serveren: ijsblokjes, met of zonder kruiden of bloemen

44

Doe de kersen en salie in een grote glazen pot. Meng de ciderazijn, suiker, peperkorrels en fleur de sel in een kleine steelpan en verhit 2 minuten op middelhoog vuur, tot de suiker is opgelost. Roer voortdurend met een garde. Giet het ciderazijnmengsel bij de kersen. Roer met een houten lepel en plet de vruchten voorzichtig. Laat volledig afkoelen en sluit de pot dan af. Schud enkele malen, zodat de smaken goed mengen. Zet de pot 3 tot 5 dagen in de koelkast, zodat de smaken zich goed kunnen ontwikkelen.

Zeef de shrub en schep 3 eetlepels in een glas met ijsblokjes. Voeg bruisend mineraalwater toe, roer en garneer met de hele kersen. Gebruik ijsblokjes met kruiden of bloemen om een subtiele extra smaak aan je drankje te geven. Varieer de smaken afhankelijk van het seizoen.

Je kunt de gezeefde shrub een maand in de koelkast bewaren.

Boek California Dreamin’ - Culinair Californië: veelzijdig en verrukkelijk Auteur Vivian Lui Fotografie Con Poulus Prijs € 25,95 ISBN 9789461432292 Uitgever Good Cook

GfM DE TUIN OP TAFEL

ADVERTORIAL

Of het nu gaat om verse basilicum voor een zelfgemaakte pesto, geurende bloemen of om zoete, smaakvolle aardbeien, het begint allemaal met een zaadje.

Om een succesvolle start te maken, kies je natuurlijk voor de beste zaden. Oranjeband Zaden is mede daarom razend populair onder doorgewinterde hobbytuiniers.

EEN SUCCESVOLLE OOGST BEGINT MET DE BESTE ZADEN W

anneer je zaden voor je moes- of siertuin aanschaft, zijn er volop keuzes te maken. Het begint natuurlijk bij de soorten groenten of planten die je wilt gaan zaaien.

Zo zijn er van elke plant talloze variaties. Denk bij bijvoorbeeld ­basilicum maar eens aan Thaise basilicum of citroenbasilicum.

Naast de soorten onderscheiden zaden zich ook in bijvoorbeeld de resistentie tegen ziekten of het moment waarop ze geteeld kunnen worden. Goed om dus eerst stil te staan bij je wensen en te kijken welke zaden daar het best bij passen.

en F1 hybride rassen. Bij F1 hybride rassen wordt gekweekt en geselecteerd op de beste eigenschappen. Ook wordt altijd gelet én getest op de houdbaarheid van de zaden, net als de sierwaarde en de kwaliteit van de planten. De professionals zijn altijd op zoek naar noviteiten waarmee de kwaliteit van de planten en het plezier van het tuinieren vergroot kan worden. Kies je voor Oranjeband Zaden, dan kies je voor goede zaden die bijdragen aan een goede opbrengst.

Zaden van tuindersrassen Oranjeband Zaden zijn heel geliefd onder hobby-tuiniers. Dat is niet zonder reden, want het merk heeft een uitgebreid assortiment zaden afkomstig van kwaliteits- en tuindersrassen. Wat die tuindersrassen nu zo bijzonder maakt? Deze zijn afkomstig van speciaal geselecteerde planten met goede eigenschappen. Zo hebben deze planten bijvoorbeeld een hogere opbrengst, een goede smaak of zien ze er juist aantrekkelijk uit. Het zijn maar enkele voorbeelden van aspecten waarin deze zaden uniek zijn. Zo kun je ook nog denken aan een langere houdbaarheid of een betere resistentie tegen ziekten. De professionals van Oranjeband Zaden hebben hier oog voor en zijn altijd bezig met het selecteren van de beste rassen.

In het assortiment vind je de beste selecties van zaadvaste rassen

Je bekijkt het uitgebreide assortiment van Oranjeband Zaden op www.dezaden.nl. Hier vind je niet alleen zaden, maar ook allerhande andere tuinbenodigdheden zoals zaaihulpjes. DeZaden biedt daarnaast ook interessante blogs met volop inspiratie en informatie voor iedere (moes)tuinier!

DOE MEE & WIN 3x Aalbessen plantenpakket

Dit alles-in-één plantenpakket is zorgvuldig voor jou samengesteld.

Het pakket bestaat uit twee of meer favoriete Fruticos planten met daarbij potgrond en de bijbehorende plantvoeding. Zo heb je binnen een aantal stappen alles snel in huis om meteen aan de slag te gaan met jouw eetbare tuin! Het pakket kost € 23,99. www.fruticos.com De Tuin op Tafel mag 3 Aalbessen plantenpakketten weggeven.

2x Boek De Moestuin

Kun je tot rust komen door een moestuin? Nou en of! In dit boek laat Floor Korte zien hoe buiten bezig zijn stress vermindert én de lust tot puur eten opwekt: milieu- en diervriendelijk, zo uit eigen tuin of van je balkon. En dat je ook met weinig inspanning van eigen groenten, fruit en kruiden kunt genieten. Met weetjes en tips, aan- en afraders, verrassende recepten en levenslustige illustraties van Floors eigen hand.

Het boek kost € 25. www.floorsmoestuin.nl De Tuin op Tafel mag 2 exemplaren van De Moestuin weggeven.

3x Boek Fourplay

In haar geboorteland Polen dicteerde het komen en gaan van de seizoenen wat er op het bord van Marta Majewska verscheen. Na haar populaire foodblog Princess Misia en het magazine Luscious dat wereldwijd meer dan een miljoen lezers heeft, komt culinair fotografe en styliste Marta Majewska nu met haar eerste kookboek. ‘Fourplay’ inspireert je met speelse, onverwachte en vegetarische gerechtjes voor vier seizoenen.

Zoals een frittata van prei en aardbei voor in de lente, zomerse geroosterde tijmtomaatjes, in het najaar olijfolie flatbreads met pruimen en een winterse currysoep! De recepten zijn stuk voor stuk origineel, gezond én makkelijk te bereiden. Door de verrukkelijke foto’s krijg je zin om aan het koken te gaan. Door het speelse lettertype en de aangepaste styling blijf je iedere keer geboeid in het boek bladeren.

Leuke, jonge uitstraling en ook makkelijke en lekkere recepten voor als je voedselallergieën hebt. Het boek kost € 27,50. www.vega-life.nl De Tuin op Tafel mag 3 exemplaren van Fourplay weggeven.

3x Brownies in je brievenbus

Brownies op bestelling. Laat je brownies of blondies voortaan naar je vrienden, familie óf jezelf opsturen. Mrs Janet Little Bakings biedt keuze uit zes soorten, bijvoorbeeld met lavendel, gezouten karamel of cheesecake. Je bestelling komt in een doos en past door de brievenbus, wel zo gemakkelijk. Stuur een persoonlijk kaartje mee om de little bakings cadeau te doen. De brownies kosten € 13,75. www.mrsjanet.nl De Tuin op Tafel mag 3 dozen brownies weggeven.

Meedoen?

Ga naar onze website detuinoptafel.com, kijk onder de rubriek ‘Doe mee en win’ en klik het cadeau van je keuze aan.

Meedoen kan tot en met 2 juli 2020.

46

GfM DE TUIN OP TAFEL

Uit eigen tuin!

Een zeer gevarieerd assortiment kwaliteitszaden voor uw moes- of siertuin

www.sluisgarden.nl Bezoek www.sluisgarden.nl voor een overzicht van onze wederverkopers.

Garden Seeds B.V. | Voorland 3 | 1601 EZ Enkhuizen | Nederland

Bezoek ons vergroot showterrein!

Unieke promotie H E T BESTE, D US BETER.

TUINSERRE EUROMAXI • Met fundering • Met zaaibak • Met automatische opener

Euroserre kiest voor milieu­vriendelijke productie met zonne-energie en nagenoeg 2,36 x 3,80m volledig recycleerbare aluminium.

Euroserre kiest voor milieuvriendelijke productie met zonne-energie en nagenoeg vol-

1350

EURO

3,09 x 4,57m

1680

EURO

EUROSERRE

HET BESTE, DUS BETER! N.V. Euro-Serre Geleenlaan 1 - B 3600 Genk www.euroserre.com Tel.: +32 (0)89 35 13 93 Bezoek onze website voor een verdeler in uw buurt.

Hi, ik ben Suzanne Monnier, groentegek, grondverbeteraar en stadsboerin.

Acht jaar geleden raakte ik volledig in de ban van de permacultuur en veranderde onze stadstuin langzaam in een paradijselijke wildernis vol bloemen, duizenden insecten, moestuinexperimenten, rode bessen en boerenkool. Gezonde voeding werd mijn passie en die passie deel ik graag! Onze stadstuin heb ik inmiddels verruild voor een grote tuin aan de rand van de stad, waar ik met veel liefde groente en fruit verbouw volgens de principes van de permacultuur. Mijn bodem spit ik niet en uitgebloeide planten staan ’s winters fier overeind. De klok slaat biodiversiteit, gesloten systemen, bodemverbetering en hergebruik.

Kortom: een eetbare tuin met zorg voor alle levensvormen!

DRUKTE & TUINSTRESS Terwijl de buurvrouw lekker met een biertje op het terras zit, sleep ik mijn laatste jonge plantjes van hot naar her, zaai ik toch nog wat extra worteltjes in dat overvolle bed en staan de potjes met kolen in de startblokken. Water geven, extra voeding, lieve woordjes fluisteren en de muizen vervloeken als ze de jonge toppen van de boontjes hebben opgegeten: het hoort er allemaal bij. Tussen al dat rennen door vergeet ik soms te genieten, met een vers geplukte aardbei gewoon even zitten tussen het groen en luisteren naar de wind en de vogels. Kikkertjes zien opspringen als ik nieuwsgierig tussen de wilde zone door naar de vijver tuur.

Soms vergeet ik dat ‘zorgen voor’ ook betekent ‘zorgen voor mezelf’. Mijn moestuintip voor de komende maanden: drink voldoende water, zet een hoed op, bedek je armen, trakteer jezelf op goed gereedschap en geniet!

Tekst: Suzanne Monnier / Foto’s: Suzanne Monnier, Gijs Versteegh (portret)

48

GfM DE TUIN OP TAFEL

KRUIDENTUIN

Nooit meer kruiden uit de supermarkt! Je eigen kruiden kweken is heel eenvoudig, goedkoop en goed voor je ecologische voetafdruk (bedenk eens hoeveel kilometers transport en plastic zo’n eigen kruidentuin je scheelt?). Veel eenjarige kruiden, zoals koriander en dille, combineren goed met je moestuingroenten en trekken nuttige roofinsecten aan. Plant vaste kruiden, zoals rozemarijn, salie en bieslook in een apart kruidenbed of plant ze rondom fruitbomen. Kruiden zijn natuurlijk het lekkerst vóór de bloei, toch laat ik altijd wat kruiden bloeien voor de insecten op mijn tuin.

Brandnetelgier Van brandnetel kun je een fantastische gier maken om je hongerige planten mee te verwennen. Brandnetelgier bevat veel stikstof - een belangrijke bouwstof voor eiwitten - en het bevordert de groei van bladeren en stengels. Ook van smeerwortel (rijk aan kalium), heermoes (goed tegen schimmels) en veel andere kruiden kun je een gier maken. Mixen kan natuurlijk ook. Knip de afgeknipte brandnetelstengels grof en overgiet ze met (regen)water. Ik houd meestal een verhouding van één kilo brandnetel op tien liter water aan. Dek het goedje af, roer dagelijks, laat het twee weken staan, zet een neusknijper op (gier stinkt behoorlijk!) en giet de gier in een afsluitbare fles of pot. De overgebleven prut kan op de composthoop. Gebruik één deel gier op tien delen water. Giet gier altijd bij de wortels van je plant, nooit op de bladeren, om bladverbranding te voorkomen.

Aardbeien / smulfruit

Aardbeien staan meestal in de volle zon, maar net als zijn wilde tegenhanger, de bosaardbei, groeien de zomer­ koninkjes ook in de schaduw (ze dragen dan wel minder vruchten!) en is het een fantastische bodembedekker.

Door aardbeiplantjes elke drie jaar te verjongen, behoud je een mooie, rijke oogst. Van juni tot oktober snoepen?

Plant vroege, late en doordragende aardbeien.

DE TUIN OP TAFEL

GfM

49

3 moestuinfavorieten Toen ik net begon met moestuinieren, vond ik alles doodeng: zaaien, water geven, bemesten, uitplanten, echt álles. Gelukkig leerde ik al snel dat een paar van mijn favoriete moestuingroenten behoorlijk vergevingsgezind zijn. Zonder pompoen, tomaat en snijbiet voor mij geen moestuin. Ik geef je meteen een paar handige tips.

TOMATEN

Tomaten kun je natuurlijk in een kas telen, maar zeker nu de Hollandse zomer steeds warmer wordt, kun je je tomaten ook prima buiten kwijt. Er bestaan ongelooflijk veel soorten tomaat, maar mijn favoriet blijft de cherrytomaat. Heerlijk uit het vuistje of geroosterd uit de oven.

• Zet tomaten in de volle zon op een goed doorlatende, rijke bodem.

• Vóór de eerste tomaatjes verschijnen, kun je je planten extra voeden met brandnetelgier, daarna hebben ze vooral kalium nodig voor de vruchtzetting.

• Alleen stamtomaten hoeven gediefd te worden: knijp de jonge scheuten uit de oksels van de hoofdstam, zodat je stam goed stevig wordt en je tomaten lekker groot.

• Overdek je buitentomaten bij langdurige, hevige regenval en zorg dat ze goed op kunnen drogen; zo heeft Phytophthora minder kans om toe te slaan.

• Tomaten combineren óók in de tuin goed met basilicum.

• Tomaten zijn windbestuivers. Staan je tomatenplanten in een kas, help ze dan een handje door de planten voorzichtig wat te schudden zodra ze bloeien.

SNIJBIET

Snijbiet zit vol vitaminen en mineralen en is misschien wel de allermakkelijkste moestuingroente! De stelen zijn lekker knapperig als je

50

ze roerbakt en het blad stoof ik vaak. Ook lekker: een hartige taart van snijbiet met rozijntjes en rode peper.

• Snijbiet vraagt niet veel voeding en kan makkelijk met wat minder uurtjes zon toe.

• Deze gezonde groente overwintert met gemak, afgesneden planten lopen in het voorjaar gewoon weer uit.

• Oogst regelmatig om de groei van nieuw blad te stimuleren.

• Heb je kippen? Verwen ze met snijbiet, ze zijn er dol op!

• Plant eens wat regenboogsnijbiet tussen je kolen voor een feestelijk winterbed.

POMPOENEN

Mijn favoriete pompoenen zijn de Butternut en de grijsgroene Crown Pumpkin, allebei een tikkeltje zoet en alleskunners in de keuken.

Pompoenen nemen behoorlijk wat ruimte in beslag, laat ze daarom ook eens klimmen; zo maak je maximaal gebruik van elke vierkante meter moestuin.

• Pompoenen zijn zonaanbiddende veelvraten; naast of op de composthoop doen ze het fantastisch!

• Ga je voor groot? Knip dan de uitlopers af, zodra je plant drie vruchten draagt.

• Geef pompoenen en courgettes ’s ochtends water, zo kunnen de planten goed opdrogen en heeft meeldauw minder kans van slagen.

• De drie gezusters pompoen, mais en stokbonen zijn een klassieke combinatie, maar pompoen combineert ook goed met OostIndische kers.

• Vanaf het moment dat de steel houtachtig begint te worden, kun je oogsten. Ben je bang dat je liggende pompoenen gaan rotten?

Leg dan een laagje stro of takjes onder de vrucht tot de oogst.

GfM DE TUIN OP TAFEL

WATER

De weersomstandigheden worden steeds extremer. Zorgvuldig omgaan met water is daarom belangrijker dan ooit. In de tuin probeer ik water zoveel mogelijk op te vangen en vast te houden: in greppels, poeltjes, een vijver en regentonnen. Door mijn bodem bedekt te houden, droogt hij minder snel uit en met het aanbrengen van mulch en groen­ compost bouw ik het organisch stofgehalte in mijn bodem verder op. Organische stof bindt nutriënten en water, een humusrijke bodem houdt daarom meer vocht vast!

TIPS VOOR EEN GEZONDE WATERHUISHOUDING

• Plant bomen. Bomen zorgen voor verkoeling en schaduw, en kunnen gigantisch veel water opzuigen.

• Heb je een grote tuin? Leg dan meerdere poeltjes of vijvers aan. Een poeltje kun je al maken door een speciekuip in te graven en te vullen met sloot- of regenwater. Wist je trouwens dat bijen ergens op moeten zitten om te kunnen drinken? Leg daarom altijd wat stenen in je vijver of poel.

• Houd de bodem bedekt. Het liefst met levende planten en anders met mulch.

• Heb je een kas of schuurtje? Vang regen­ water op! Bij hevige regenval is één ton al snel gevuld, zet daarom een paar tonnen neer en verbind ze met elkaar.

DE TUIN OP TAFEL

GfM

51

CHEFS & HUN MOESTUIN “Echte chefs herken je niet aan hun koksmuts, maar wel aan hun naarstige zoektocht naar de beste ingrediënten. Zo vers mogelijk.

Zo uniek mogelijk. Maar bovenal zo lekker mogelijk. En bestaat er een betere plek om aan die ingrediënten te geraken dan een eigen moestuin?” Met deze tekst introduceert fotografe Veronique De Walsche haar boek Chefs en hun moestuin. In het boek portretteert ze achttien chefs én hun moestuin, stuk voor stuk inspirerend en uniek. Wij mochten drie chefs alvast aan jullie voorstellen!

Foto’s: Veronique De Walsche - Artifix Copywriting: Robby Sallaets

52

GfM DE TUIN OP TAFEL

BELEVINGS­ RESTAURANT VOOR ALLE ZINTUIGEN

RESTAURANT ’t Aards Paradijs CHEF Lieven Lootens Echtgenote Isabelle is gastvrouw MOESTUIN Sinds het begin van het restaurant in 2000 LIGGING Achteraan in de tuin OPPERVLAKTE 200 m² moestuin + 2000 m² tuin ADRES Merendreedorp 65 9850 Merendree - België (0032) (0)9 371 57 56 www.aardsparadijs.be EXTRA Belevingsrestaurant voor alle zintuigen

DE TUIN OP TAFEL

GfM

De horeca is Lieven niet vreemd. Op zijn 12de begon hij te helpen in de zaak van zijn ouders. Niet omdat het moest, maar omdat hij het gewoon graag deed. Hij maakte er zelfs een sport van, vooral van het pannenkoeken bakken. Zijn record was 240 pannenkoeken bakken in één uur!

Nadien maakte hij er ijscoupes met fruit en parapluutjes. Steeds specialer, steeds groter. Op deze manier kreeg hij aanzien en kwamen de gasten speciaal om hem bezig te zien. Hij wilde sportleraar worden en ging sportwetenschappen studeren, maar al snel stond de hardnekkige competitiegeest hem tegen. De snelste of de lenigste zijn, was niets voor hem.

Hij vond het absurd om mensen in hokjes te duwen op basis van hun kwaliteiten.

Variatie blijft volgens hem de sleutel tot een

gelukkig en boeiend leven. Hij wilde geen etiket opgespeld krijgen, hij wilde iets doen in het leven dat zijn eindeloze nieuwsgierig­ heid kon voeden en zijn blik verruimen.

Hij besefte dat het leven van restauranthouder om veel verschillende etiketten en variatie vraagt. Daarom schakelde hij over op een opleiding tot restauranthouder en op zijn 20ste stond hij opnieuw in de zaak van zijn ouders. Die waren ondertussen op zoek naar opvolging. Maar ondanks zijn gepassioneerde gedrevenheid vond zijn vader hem veel te jong om zijn plaats over te nemen. De zaak kwam in andere handen terecht. De ouders van Lieven startten reeds na enkele maanden een nieuw restaurant, deze keer op het platteland, in hun eigen woonhuis in Merendree. Na enkele omzwervingen in gerenommeerde keukens in het buitenland kwam Lieven terug naar huis om hen mee te helpen met de opstart van de zaak.

In de beginjaren was hij alles-in-één: kok, sommelier, gastheer én garçon. Tot hij in 1993 Isabelle leerde kennen. Voor haar

53

was het een grote aanpassing om mee te helpen in de zaak, maar ze groeide al snel uit tot de spontane en elegante gastvrouw die ze vandaag is. Maar ze heeft ook een culinaire kwaliteit: gekonfijte sinaasappels, beter bekend als orangettes, maakt ze zelf. Ze leerde dit van Tony, Lievens vader, volgens zijn nauwgezette aanwijzingen.

Ondertussen is het haar specialiteit en weten de trouwe gasten welke handen deze heerlijke versnaperingen bereiden.

Het paradijs van Lieven Het restaurant is gebouwd op de funda­ menten van het ouderlijke huis van de familie, een van de oudste huizen in de straat, waar Lievens overgrootouders ooit klompenmakers waren. Meme en pepe woonden nog in het aanpalende huis toen hun talrijke kinderen en kleinkinderen er op bezoek kwamen om te spelen bij Lieven en zijn broertjes. Juliette, de mama van Lieven, trakteerde hen er vaak op pannen­ koeken en wafels. Het waren die kleinkinderen die ooit tegen mama Juliette de toen profetische woorden uitspraken: ‘Tante, dit is hier echt een aards paradijs!’

En zo was de naam geboren.

Lieven startte het restaurant in 1990 met zijn vader en moeder. Kort daarna leerde hij Isabelle kennen. Toen het kriebelde om zijn eigen ding te doen, kon hij het huis en de zaak overnemen. Hij renoveerde, bedacht en verbouwde op zijn sluitingsdagen het restaurant eigenhandig tot in de kleinste details. Eerst werd een nieuwe keuken

54

gebouwd, vervolgens een tuinkamer en een nieuwe verdieping met een orange­ rie. Zo ging het jaren door tot in 2005 het restaurant zijn huidige vorm kreeg.

De orangerie lijkt een echte Garden of Eden, waar je met groepen afgezonderd kunt dineren met uitzicht op de schitte­ rende tuin. De laatste uitbreiding is de Zevende Hemel: twee charmant ingerichte suites die uitkijken op de nieuw aangelegde vlindertuin. Wandel je door de tuinpoort, dan stap je binnen in een paradijselijke oase. Je waant je plots in een andere wereld. De warmgeel gekalkte muren, de zuilen, de smeedijzeren ramen en tafeltjes onder de parasolbomen geven je meteen een zuidelijk gevoel. Hier kun je tafelen met je voeten in het gras, want ja, de chef loopt nou eenmaal zelf graag blootvoets rond in zijn tuin.

De moes- en kruidentuin ligt achter in de tuin. Die bestaat uit rechthoekige plantvakken tussen het gazon, met hout afge­ boord op verschillende hoogtes. Tussen de moestuin en siertuin met waterpartij is er nog een grote boog met verschillende soorten leifruit. Als je er dineert, is de kans groot dat je Lieven in de pluktuin tegen het lijf loopt. Vanuit het restaurant zie je door de grote ramen de moestuin bijna naast je bord liggen. Al sinds de beginjaren betrekt hij niet enkel kruiden, maar ook de hele natuur bij zijn gerechten. Hij is daar op een zeer bewuste en respectvolle manier mee bezig.

Dat kan enkel en alleen als je eigenhandig oogst en perfect weet waar elk blaadje, vruchtje of bloemetje vandaan komt.

MOESTUINTIP

Deze tip is vooral geschikt voor de beginnende moestuinier. Veel moestuintjes mislukken, omdat er te weinig naar wordt omgekeken.

Plaats je moestuin daarom zo dicht mogelijk bij je keuken of op een plek waar je bijna dagelijks langskomt. Dat motiveert om snel wat water te geven of even twee minuten onkruid te wieden. Begin bovendien klein. Als je de smaak eenmaal te pakken hebt, kun je altijd nog uitbreiden.

5 FAVORIETE MOESTUINGROEIERS 1 CITROENVERBENA: heeft een intense citroengeur.

2 VLIERBLOESEM: lekker als siroop, likeur, thee en limonade.

3 MUSKAATSALIE BLOEM: eetbare bloemblaadjes en bladeren, lekker als kruiding.

4 CASSIS: veelzijdige zwarte bessen, van likeur tot mousse en gazpacho.

5 KERSEN: klein, zoet, makkelijk te eten en bovendien supergezond.

GfM DE TUIN OP TAFEL

Salade folle van bloemen & kruiden met gepekelde tomaat INGREDIËNTEN

Voor de salade ∙ eetbare bloemen ∙ verse kruiden Voor gepekelde tomaat ∙ 20 kleine Italiaanse tomaatjes ∙ 20 venkelzaadjes ∙ 15 korianderzaadjes ∙ 2 teentjes knoflook ∙ 1 chilipepertje ∙ een stukje gember van 20 g ∙ 2 stengels citroengras ∙ 20 cl water ∙ 10 cl rodewijnazijn ∙ 50 g honing ∙ 50 g kokosbloemsuiker ∙ 10 shisoblaadjes Voor de notenmayonaise ∙ eidooier ∙ mosterd ∙ peper en zout ∙ cashewnotenolie

Dompel voor de gepekelde tomaat de tomaatjes enkele seconden in kokend water, laat ze schrikken in ijswater en pel ze. Bak de venkelzaadjes, korianderzaadjes, knoflook, chili, gember en citroengras zachtjes aan in een droge pan zodat de aroma’s vrijkomen. Blus met water en wijnazijn. Voeg de honing, kokosbloemsuiker en shisoblaadjes toe en laat afkoelen. Doe de tomaatjes in een weckpot en overgiet ze met de vloeistof.

Sluit de pot af en zet op een koele plek gedurende 2 maanden.

Meng voor de notenmayonaise de eidooier, mosterd, peper en zout (naar smaak) in een kom. Voeg de cashewnotenolie straalsgewijs toe en blijf roeren tot de mayonaise voldoende gebonden is.

Pluk de kruiden en bloemen vers uit de tuin. Schik ze op het bord en werk af met de notenmayonaise en een gepekeld tomaatje. Sprenkel ten slotte wat pekel van de tomaten over de bloemen en blaadjes.

DE TUIN OP TAFEL

GfM

VARIATIE BLIJFT DE SLEUTEL TOT EEN GELUKKIG EN BOEIEND LEVEN. 55

Kruidenvariatie met kleurenwortels, maaslandse snoekbaars en ceviche-dressing INGREDIËNTEN Voor gevulde wortelrolletjes ∙ ramenas ∙ gele wortel ∙ samurai wortel ∙ ijspegel ∙ olijfolie ∙ zeezout ∙ sanshopeper ∙ sinaasappelsap ∙ piment d’Espelette (rode peper) Voor de snoekbaars ∙ 3 limoenen ∙ 1 teentje knoflook ∙ ½ stengel citroengras ∙ tijm ∙ kerriekruid ∙ laurier ∙ snoekbaars

IN DE MOESTUIN WORDT DE BASIS GELEGD VOOR DE GERECHTEN, DAAR BEGINT DE MAGIE OP HET BORD.

Snijd op een mandoline de wortelen zo dun mogelijk. Blancheer de sneetjes wortelen 3 seconden in gezouten water. Marineer ze met olijfolie, zeezout en sanshopeper. Maak 3 rolletjes van elke wortel. Doe de restjes wortel, wat sinaasappelsap en piment d’Espelette in een blender en pureer tot een gladde mousse.

Vul een spuitzakje met dit mengsel om de wortelrolletjes mee op te vullen.

Pers de limoenen. Meng het limoensap met het knoflookteentje, citroengras, tijm, kerriekruid en laurier. Laat een half uurtje trekken.

Marineer de dungesneden snoekbaars enkele minuten met de limoenmarinade.

Plaats de snoekbaars dakpansgewijs op het bord. Schik de wortelrolletjes hierlangs en vul ze op met de wortelmousse. Schik de kruiden en bloemen uit de moestuin speels over het gerecht. Werk het geheel af met een vleugje olijfolie, sanshopeper en zeezout.

Kruiden uit onze tuin Oost-Indische kers, citroenverbena, onsterfelijkheidskruid, venkelpollen, oesterblad, Kaapse knoflook, meloen­salie, vogelmuur, olijfkruid, roomse kervel, zuring, cucamelon, rozemarijnbloem, aardpeerbloem, borage.

56

Dit recept is van chef Rudi Peters, lees meer over zijn restaurant en moestuin in het boek Chefs en hun moestuin.

GfM DE TUIN OP TAFEL

Salade van selderij, venkel, geitenkaas en walnoten met een pesto van Oost-Indische kers voor 4 personen INGREDIËNTEN

Voor de pesto ∙ 150 g walnoten ∙ 100 g Oost-Indische kers ∙ 100 g overjarige lokale kaas ∙ 2 teentjes knoflook ∙ 150 ml olijfolie ∙ peper en zout ∙ citroensap Voor de salade ∙ 2 venkelknollen ∙ 4 selderijstengels ∙h andvol verse kruiden (bieslook, peterselie, bladselderij) ∙ olijfolie ∙ citroensap ∙ peper en zout ∙ 100 g zachte geitenkaas ∙ 200 g geroosterde walnoten ∙b loem van Oost-Indische kers en bieslook Rooster de walnoten en laat ze afkoelen. Vul een blender met de walnoten, Oost-Indische kers, kaas, knoflook en hak fijn. Schenk de helft van de olijfolie erbij en breng op smaak met peper, zout en citroensap. Voeg wat extra olijfolie toe om de gewenste dikte te bereiken.

Was en snijd beide venkelknollen in flinterdunne plakjes. Was en snijd de selderij in kleine blokjes. Hak de verse kruiden fijn. Maak een eenvoudige dressing van olijfolie, citroen, peper en zout en voeg een beetje pesto toe.

Mix de groenten met de kruiden en de dressing en maak het bord op met de salade, geitenkaas, walnoten en een paar theelepeltjes van de pesto. Werk af met een oranje bloem van Oost-Indische kers en een paarse bieslookbloem. Serveer eventueel met een stukje brood en extra pesto.

Dit recept is van chef Lindsay Kirkaldy, lees meer over haar moestuin en restaurant in het boek Chefs en hun moestuin.

DE TUIN OP TAFEL

GfM

DE GROENTEN- EN FRUIT­ SOORTEN UIT DE MOESTUIN VIND JE TERUG OP JE BORD, MET EEN EENVOUDIGE MAAR EERLIJKE KEUKEN.

Boek Chefs en hun moestuin Auteur Veronique de Walsche - Artifix Prijs € 29,99 ISBN 978 94 014 6482 6 Uitgever Lannoo nv

57

DE KAS VAN JAN DEEL 2

58

GfM DE TUIN OP TAFEL

‘Liever veel kleine tomaten, dan een paar grote’ Als de dagen langer en warmer worden, maken de eerste zaaisels in de kas van Jan ruimte voor zomergroenten als tomaten, komkommers en meloenen.

Lees in deze aflevering over zijn favoriete rassen en slimme tips om de kas in de zomer zo goed mogelijk te benutten.

Tekst: Vera Greutink / Foto’s: Remco Greutink

I

n de vorige aflevering kon je lezen over de vele groenten en bloemen die Jan al vroeg in het seizoen in de kas voorzaait. Als het warmer wordt, wordt het tijd om ze naar buiten te verhuizen. Maar om de overgang van de beschutting van de kas naar de buitenlucht te verzachten, maken de plantjes eerst nog een tussenstop in de koude bak. Door eerst een tijdje in de koude bak (die overdag openstaat) door te brengen, kunnen de planten geleidelijk wennen en treedt er na het uitplanten geen tijdelijke groeistop op.

De koude bak staat beschut tegen de kas aan en onderop liggen tegels die warmte kunnen vasthouden. “Op mijn manier heb ik daar ook een verwarmingselement in gemaakt met een waxinelichtje dat 10 uur brandt. Het lichtje zet ik in drie met elkaar verbonden aardewerken potten. Als het lichtje brandt, warmen de potten langzaam op en later geven ze de warmte weer af. Als er vorst komt, is dat meestal tegen de ochtend, rond half zeven of half acht, en dan beschermt de stralingswarmte de planten tegen vorstschade. Ik houd van dergelijke simpele oplossingen die je zelf kunt maken!”

paprika’s en aubergines ook in de kas, maar omdat ze daar regelmatig last kregen van luizen, teel ik ze tegenwoordig in de buitenlucht. Voorwaarde is natuurlijk dat het rassen zijn die geschikt zijn voor vollegrondsteelt. Ik heb goede ervaringen met rassen uit het voormalig Oostblok, met name uit Hongarije, zoals paprika ’Hungarian Sweet Wax’.”

De tomatenplantjes verhuizen al half april naar de kas, maar omdat dan nog steeds kans op nachtvorst bestaat, beschermt Jan ze zo nodig met een vliesdoek en zet er een klein petroleumkacheltje bij.

Bij het uitplanten doet hij meteen het uiteinde van een touw onder de

Tomaten In de zomer kunnen tomaten in geen enkele kas ontbreken en ook bij Jan zijn ze natuurlijk vertegenwoordigd. Om vroeg te kunnen starten, zaait Jan ze thuis voor. “Voor het voorzaaien van warmteminnende gewassen heb ik thuis een grote zaaibak met grondkabels in zand waarop nog een metalen netje ligt om de warmte zo goed mogelijk te verdelen. Daarop zet ik de potjes met paprika, tomaat en aubergine, maar ook knolselderij of bleekselderij.

Tomaten zaai ik in maart in perspotjes, tegelijkertijd met paprika’s.

De aubergines zaai ik pas twee weken later. Vroeger teelde ik

DE TUIN OP TAFEL

GfM

59

60

GfM DE TUIN OP TAFEL

kluit van de plant - naarmate de plant groeit, leidt Jan hem omhoog door de stengel om het touw heen te draaien. “Daarna pak ik de eerste uitloper, de eerste ‘dief’, en leid deze langs een tweede touw.

Deze aftakking blijft een beetje achter in de ontwikkeling waardoor je er een wat latere oogst van krijgt. Vroeger leidde ik alleen de hoofdtak, maar dan werd deze ontzettend lang en had ik de lange slierten door de hele kas lopen. Door de planten in een V-vorm te telen, kan ik de groei een beetje remmen en de oogst spreiden.”

Wat rassen betreft, teelt Jan liever tomaten die grote hoeveelheden kleine vruchten geven dan rassen die grote, maar minder vruchten geven. “Ik heb meerdere rassen uitgeprobeerd, klassiekers zoals ’Moneymaker’ en de grote geribbelde coeur de boeuf, maar dan krijg je slechts een paar grote tomaten per plant. Mijn huidige favoriet heet ’Bartelly F’, een lekker zoete kerstomaat met vertakte trossen en een grote opbrengst. Het wordt aanbevolen om tomaten in de kas voor een goede bestuiving te ‘trillen’ en van groenschrijver Guy De Kinder begreep ik dat de beste tijd om het te doen om tien uur ’s ochtends is. Dan ben ik meestal helaas niet in de tuin, maar ook als ik het op andere tijden doe, is de vruchtzetting prima. Hoewel in de herfst de kans op phytophthora toeneemt, blijven we in de kas tot de eerste vorst tomaten oogsten.”

verschillende rassen geprobeerd, maar dit jaar teelt hij ’Pelora F1’ die vrij grote vruchten geeft (rond 1,4 kilo) met heerlijk zoet en aromatisch oranje vruchtvlees. De meloenen worden tegelijkertijd met de komkommers in april op warmte voorgezaaid en net zoals de komkommers, plant Jan ook meloenen in een cementkuip uit.

Voor een goede ontwikkeling worden de planten flink bemest.

Een ingewikkelde snoei past Jan niet toe, maar dat betekent niet dat hij de planten helemaal hun gang laat gaan. “De sapstroom gaat van onder naar boven en voeding dus ook; en hoe verder de vrucht van de wortels zit, hoe minder voeding hij krijgt. Daarom probeer ik ervoor te zorgen dat de vruchten zo kort mogelijk op elkaar zitten. Zijscheuten waar geen vruchten aan zitten haal ik weg.”

Ook de meloenen bestuift hij handmatig. “Ik heb gemerkt dat er anders bijna geen vruchten aan komen, zeker in de kas is dat het geval.

Met handmatige bestuiving kan ik zo’n 4 tot 5 vruchten per plant oogsten. Je kan goed zien wanneer de vruchten rijp zijn: aan de bovenkant bij het steeltje komt een stervormig scheurtje en de meloen gaat ook heerlijk zoet ruiken.”

‘In de zomer ga ik nog voor het werk even naar de tuin.’

Mini-komkommers “Omdat we maar met z’n tweeën zijn, vinden we grote komkommers onhandig”, legt Jan uit. “Van zo’n joekel blijft vaak de helft in de koelkast over. Daarom ben ik overgestapt op mini-komkommers en teel ik het ras ’La Diva’, waarvan de vruchtjes klein blijven, lekker zoet zijn en een dunne schil hebben.”

Komkommers worden later voorgezaaid dan tomaten, rond half april (ongeveer een maand voor ijsheiligen), tegelijkertijd met courgettes.

Voorzaaien in perspotjes is bij komkommers niet goed bevallen. “Het lijkt erop dat de geperste kluit voor de komkommers een te dichte structuur heeft om goede wortels te ontwikkelen. Daarom zaai ik komkommers in gewone potjes gevuld met luchtige potgrond.”

Zodra de eerste twee echte blaadjes verschijnen, verhuizen de planten naar de kas waar ze niet in de grond geplant worden maar in een vierkante metselkuip. In de zijkanten, zo’n 5 cm boven de grond, heeft Jan gaten geboord, waardoor het overtollige water weg kan lopen. Maar omdat er onderin de bak geen gaten zitten, blijft een klein laagje water staan, waardoor de planten ook nooit helemaal droog komen te staan. Er passen drie planten in een bak en ze worden langs een stukje kippengaas omhoog geleid. “Als ik merk dat er onvoldoende bevruchting plaats vindt, doe ik het handmatig”, legt Jan uit. “Ik pak een mannelijke bloem, haal er de bloemblaadjes af en gebruik die om de vrouwelijke bloemen waar een vruchtbeginsel (een mini-komkommertje) aan zit te bevruchten.”

Meloenen Hoewel je ook in de buitenlucht meloenen kunt telen, is de kans op succes in de kas veel groter. Jan heeft in de loop der jaren

DE TUIN OP TAFEL

GfM

Citroengras Als eenjarige plant kun je citroengras (Cymbopogon citratus) ook in de vollegrond telen, maar dan lukt het niet om de dikke stengels te verkrijgen die je in de winkel vindt. De blaadjes zijn dan prima te gebruiken voor thee, maar voor andere culinaire toepassingen zijn ze minder geschikt. Jan teelt citroengras echter in de kas en kan zo na een jaar of drie mooie dikke stengels oogsten. Hoewel citroengras thuis is in de tropen, lukt het Jan om de planten in grote potten in de kas succesvol te overwinteren. “Ik neem voor de zekerheid vóór de winter altijd wel stekjes en overwinter deze thuis om nieuwe planten achter de hand te hebben, voor het geval dat het in de kas misgaat. Ik scheur de zijscheuten eraf, zet ze per drie in een pot en twee jaar later heb ik dan weer een dikke kluit.”

Rustmoment Hoewel Jan behoorlijk druk is met zijn moestuin, neemt hij ook regelmatig de tijd om ervan te genieten. “Ik werk in de zorg en met een zware doelgroep: langdurig verslaafde mensen met psychiatrische diagnoses. De moestuin is voor mij een mooie ontspannen tegenhanger. Ik kom hier echt tot rust en kan alles van de dag achter me laten. In de zomer ga ik nog voor het werk even naar de tuin. Om half zeven ga ik hier zitten en laad even op; dan kan ik weer hartstikke happy naar mijn werk!”

VOLGENDE KEER

In de volgende aflevering lees je hoe Jan de planten in de kas tegen felle zon beschermt en voor goede vochtregulatie zorgt.

61

HONINGBES

DE IDEALE STRUIK

Als ik je zou vertellen dat er een struik bestaat die vaak al vanaf het tweede jaar supergezonde ĂŠn lekkere bessen draagt, makkelijk te telen is, geen last heeft van ziektes en zelfs de koudste winter overleeft, zou je je waarschijnlijk afvragen waarom die nog niet in elke eetbare tuin staat. Arjan en Esther Mekelenkamp van kwekerij EetbaarGoed in Vaassen proberen hier verandering in te brengen en de honingbes (Lonicera caerulea) de populariteit te geven die hij verdient.

Tekst: Vera Greutink / Foto’s: Remco Greutink, Vera Greutink

62

GfM DE TUIN OP TAFEL

DE TUIN OP TAFEL

GfM

63

64

GfM DE TUIN OP TAFEL

A

ls imker ben ik altijd op zoek naar goede drachtplanten, maar door het boek van Sepp Holzer over permacultuur realiseerde ik me dat je tuinen kunt aanleggen waarin planten naast al hun andere functies ook eetbaar zijn. Je creëert dan een harmonisch en symbiotisch geheel, iets dat ik altijd al wilde hebben.” De kwekerij is echter gesitueerd op een hele koude plek, aan de oostelijke rand van de Veluwe, waar een tikkeltje nachtvorst in juni geen uitzondering is.

Gevoelige planten lopen daardoor al gauw vorstschade op.

“Maar toen kwam ik op de honingbes”, vertelt Arjan enthousiast. In de natuur zijn de bessen op verschillende plekken op het noordelijk halfrond te vinden, zoals in Rusland (Kamtsjatka), Japan (Hokkaido) en op de Kuril eilanden. Zelfs in Europa kun je ze tegenkomen: in Noorwegen zijn er plekken waar ze verspreid werden door de Inuit, die door de beren leerden de vitaminerijke bessen te waarderen. De struiken zijn ongekend winterhard; ze kunnen temperaturen tot -45 graden verdragen. En zelfs de bloemen worden door een normale vorst niet beschadigd. De ideale plant voor koude gebieden!

Uit Canada “Het eerste ras dat we plantten was ’Blue Velvet’; het zou lekkere bessen geven en bovendien zelfbestuivend zijn”, herinnert Arjan zich.

“Een paar jaren later begon hij wel te bloeien, maar er kwamen nooit bessen aan. Ik deed wat onderzoek en ontdekte dat honingbes helemaal niet zelfbestuivend is en dat ’Blue Velvet’ geen geweldig ras is. Ik ben verder gaan kijken en vond wat betere rassen, zoals ’Kalinka’ en ’Eisbär’ in Duitsland. Maar ik bleef zoeken en toen kwamen we op de écht lekkere rassen uit Canada.”

Toen Bob Bors van de Canadese University of Saskatchewan in 2008 met zijn veredelingsprogramma begon, verzamelde hij eerst plantenmateriaal uit alle hoeken. Hij begon bestaande Japanse, Russische en Kurilse rassen met elkaar te kruisen met als doel variëteiten te ontwikkelen met een betere smaak, grotere vruchten, goede opbrengst en een latere rijpingstijd. Al snel begon hij nieuwe rassen te introduceren, met name de Boreal-serie. Daarnaast komen er ondertussen ook goede nieuwe rassen uit Nova Scotia.

“Omdat deze rassen niet te vroeg in bloei komen, zijn ze ook goed geschikt voor Nederland”, legt Arjan uit. “Als we hier in januari een warmere periode krijgen en de temperatuur langer dan tien dagen boven de tien graden blijft, beginnen sommige rassen al knop te vormen. Dat leidt ertoe dat ze vervolgens heel vroeg bloeien en dan

TIP VAN ARJAN

‘Honingbessen kun je goed met aardbeien combineren. In onze tuin bij huis hebben we onder de honingbessen aardbeien geplant en zo oogsten we twee soorten bessen van dezelfde oppervlakte!’

DE TUIN OP TAFEL

GfM

kan het gebeuren dat er tijdens de bloei nog te weinig bestuivende insecten zijn. Later zullen de bessen door deze verschuiving niet goed rijpen, omdat de dagen dan nog te kort zijn. Nova Scotia heeft net als Nederland een zeeklimaat (wel met koudere winters) en daardoor zijn de rassen die er vandaan komen goed geschikt voor ons.”

Rijk bodemleven In Canada worden de bessen vaak op lichte kleigrond (ofwel zavel) geteeld, maar de natuurlijke habitat van de honingbes varieert van kalkrijke mergel tot aan drassige toendra’s waar de pH zo laag kan zijn als 4,8. “Voor een goede vruchtproductie is een pH van 6,4 optimaal en als de grond heel zuur is, worden de vruchten ook minder smakelijk”, waarschuwt Arjan. “Maar het is een behoorlijk tolerante plant en alles tussen 5,4-7,4 pH kan. Hier is de grond aan de zure kant, maar doordat we heel veel mulchen en ook houtas strooien, hebben we de pH inmiddels behoorlijk verhoogd. Je kunt zelf zien hoe goed de struiken het hier doen. Mulch is, zoals ook bij andere bessen, echt een sleutelwoord voor een goede doorgroei van de struiken. Rijk bodemleven is namelijk belangrijker dan hoge bodemvruchtbaarheid.”

Om een bossige, volle plant te krijgen, adviseert Arjan om wat dieper te planten en de struiken een beetje schuin te zetten, want dat stimuleert de plant om meer ogen te vormen. Ook kun je de jonge struik na het planten laag afknippen om vertakking te stimuleren.

“Na de eerste aanplant hebben we hier reeën gehad die een aantal struiken helemaal hebben afgevreten. We schrokken ervan, maar een jaar later waren dat juist de mooiste en volste planten”, deelt Arjan zijn ervaringen. Verdere snoei is de eerste jaren niet nodig, maar na een jaar of vier kun je een aantal van de dikste takken wegnemen om jonge groei te stimuleren.

Goede bestuivers De honingbes is niet zelfbestuivend en je moet daarom minstens twee verschillende rassen aanplanten. Omdat de bloei vrij verspreid is en

65

‘ Hoewel de bessen al vier weken na de bloei hun volle omvang kunnen bereiken en beginnen te kleuren, zijn ze pas zo’n twee tot drie weken later echt rijp en lekker.’ niet alle rassen met elkaar compatibel zijn, is het helaas niet zo dat elke willekeurige twee rassen elkaar kunnen bestuiven. “Neem bijvoorbeeld ’Aurora’ en ’Boreal Blizzard’, twee hele lekkere rassen, maar ze kunnen elkaar helaas niet bestuiven”, zegt Arjan. “Wil je vruchten zien, dan moet je naast deze twee ook ’Honey Bee’ zetten. Overigens is ’Aurora’ op zich wel een goede bestuiver, maar dan net niet voor de ’Blizzard’. Om de keuze voor klanten makkelijker te maken, bieden we pakketten van drie of vier rassen aan die elkaar kunnen bestuiven.”

Net zoals de bloei, is ook de rijping van de bessen over een lange periode verspreid: onder optimale omstandigheden kun je, door verschillende rassen aan te planten, anderhalve maand lang honingbessen plukken. Maar wil je een grote spreiding in de rijping hebben, dan heb je meer rassen nodig dan slechts drie. “Over het algemeen rijpen de Russische rassen als eerste, dan komen de Canadese rassen uit Saskatchewan en nog later zouden de rassen uit Nova Scotia als ’Blue Banana’ en ’Strawberry Sensation’ rijpen. Maar de laatste hebben hier nog geen vruchten gegeven, dus we zijn heel benieuwd!”

Niet te vroeg plukken Hoewel de bessen al vier weken na de bloei hun volle omvang kunnen bereiken en beginnen te kleuren, zijn ze pas zo’n twee tot drie weken later echt rijp en lekker. “Soms zijn klanten teleurgesteld door de smaak, maar als we doorvragen, blijkt bijna altijd dat ze te vroeg hebben geplukt. Wij adviseren met klem om de bessen, nadat ze paars zijn geworden, nog minstens een dag of zeven tot tien te laten hangen.” Om teleurstellingen te voorkomen gebruikt Arjan liever ook de naam ‘haskap’ dan ‘honingbes’. “De naam ‘honingbes’ wekt verkeerde verwachtingen, want zoet als honing zijn de bessen niet. De naam ‘honingbes’ is afgeleid van de Engelse naam voor de heerlijk geurende kamperfoelie ‘honeysuckle’. De naam ‘haskap’ die in Canada wordt gebruikt, komt daarentegen uit het Japans waar het ‘veel geschenken aan een tak’ betekent. Ook in Japan is het een van de eerst rijpende vruchten en worden de bessen door hun hoge vitamine- en mineralengehalte als heel heilzaam en zelfs ontgiftend gezien.” De bessen van de in Canada verkregen rassen blijven ook nadat ze rijp zijn twee tot vier weken aan de struiken hangen, zolang de vogels ze niet hebben gevonden. Van alle rassen kun je goede jam of sap maken, maar sommige zijn ook bijzonder geschikt om te drogen of in te vriezen of voor het maken van wijn. Esther maakt ook graag een cake met honingbessen.

66

KWEKERIJ EETBAARGOED

www.eetbaargoed.nl ∙ tel. (0031) (0)6-11 11 33 17

GfM DE TUIN OP TAFEL

ARJANS FAVORIETE RASSEN De beste rassen zijn goed productief en hebben grote vruchten met een lekkere smaak, die bij rijpheid niet makkelijk van de struik afvallen. De rassen zijn grofweg gerangschikt in volgorde van rijping.

• ’INDIGO GEM’ - een van de lekkerste rassen en ook een kindvriendelijke vanwege de mild smaak van de bessen, die makkelijk te oogsten zijn. Als je een takje optilt, zie je de bessen er als belletjes aan zitten.

• ’VOSTORG’ - een rijk dragende plant met zeer grote, langwerpige bessen zonder bitterheid, die qua smaak in de buurt komen van blauwe bessen.

Een nadeel is dat de vruchten iets minder goed aan de struik blijven zitten dan bij de overige rassen. De bessen rijpen in de tweede tot derde week van mei.

• ’SINIJ UTES’ - een van de best smakende rassen, vroeg rijpend (tweede helft van mei) maar iets minder productief. Kan bestoven worden door onder andere ’Honeybee’, ’Aurora’ en ’Vostorg’.

• ’HONEY BEE’ - heel productief ras en ook al zijn de bessen niet de grootste, ze hebben een goede smaak. Je kunt ze vers eten, maar ze zijn ook goed geschikt om te drogen. De oogst valt eind mei of begin juni. Een goede bestuiver voor onder andere ’Aurora’ en ’Indigo Gem’.

• ’AURORA’ - een zeer lekker ras met grote bessen, vanaf jonge leeftijd rijk dragend. Bestuiver voor onder andere ’Honey Bee’ en ’Indigo Gem’.

• ’BOREAL BLIZZARD’ - in het eerste jaar zijn de bessen wat kleiner, maar als de struiken goed in productie komen, dragen ze (samen met ’Boreal Beauty’) de grootste bessen. De oogst valt rond de tweede week van juni.

• BOREAL BEAST - de bessen van dit productieve ras zijn wat minder aromatisch dan bij de overige rassen van de Boreal-serie, maar het is (samen met ’Jugana’) een van de zoetste rassen en daardoor ook goed geschikt voor invriezen. Een cruciale bestuiver voor ’Boreal Beauty’.

• ’BOREAL BEAUTY’ - zeer grote hartvormige, lekkere bessen die vrij makkelijk te plukken zijn.

Door zijn late bloei is dit een slechte bestuiver en kan hij zelf alleen worden bestoven door ’Boreal Beast’. De vruchten rijpen eind juni/begin juli waarmee deze het laatst rijpende is van alle rassen.

DE TUIN OP TAFEL

GfM

67

@sam_and_wild_violet_garden Samantha Webb 754 berichten • 64,5k volgers • 1.690 volgend ∙ Eetbare tuin en snijbloemenkwekerij in Melbourne, Australië

#instagardener

BESSEN EN BLOEMEN

In deze rubriek brengen we jullie interviews met bekende instatuiniers uit de hele wereld. Voor deze aflevering spraken we Samantha Webb, die in Melbourne groenten, fruit en bloemen kweekt, en een eetbare bostuin heeft. En onlangs begon ze een kleine kwekerij in snijbloemen.

Tekst: Vera Greutink Foto’s: Samantha Webb

68

GfM DE TUIN OP TAFEL

KUN JE ONS IETS VERTELLEN OVER JE ACHTERGROND EN HOE JE MET TUINIEREN BENT BEGONNEN? “Ik begon al te tuinieren als kind. Ik vond bloembollen en zaden ontzettend fascinerend: als je ze in de grond plantte, zagen ze er niet bijzonder uit maar ze veranderden enkele maanden later in prachtige bloemen.”

HOE IS HET KLIMAAT WAARIN JE TUINIERT? “We hebben geluk dat we in een gematigd klimaat tuinieren. Het is hier koel genoeg voor appels, bessen en steenvruchten, maar ook warm genoeg om citrusvruchten te kunnen telen. In de winter kunnen de temperaturen dalen tot -4 graden en in de zomer kan het 44 graden worden.”

HOE GROOT IS JE TUIN? HOE IS DE GROND? “Mijn tuin is een kwart acre, dat betekent ongeveer duizend vierkante meter.

De grond is zware klei, maar in de afgelopen tien jaar heb ik veel organische stof toegevoegd, dus nu is het eigenlijk een laag leem bovenop klei. De grootste uitdaging is de schaduw in de winter, waardoor planten in de winter hier maar heel langzaam groeien.”

KUN JE ONS WAT VERTELLEN OVER JOUW MANIER VAN TUINIEREN? “Ik heb in mijn tuin verhoogde bedden gemaakt die niet gespit worden, waarin ik vooral eenjarige groenten teel. De rest van de tuin is een eetbare bostuin, beplant met fruitbomen, bloemen en kruiden.”

WAT ZIJN JE FAVORIETE GEWASSEN OM TE TELEN? “Nou, dat is een moeilijke vraag om te beantwoorden, want het hangt heel erg van het seizoen af. Maar bessen stelen altijd mijn hart, van aardbeien tot frambozen en bramen. Dit jaar heb ik twaalf soorten aardbeien in mijn tuin. Ik teel verschillende rassen, zodat mijn kinderen het hele seizoen aardbeien kunnen plukken en eten wanneer ze maar willen. Mijn absolute favoriet onder de bessen zijn Marionberries, een soort braam met wat langwerpige donkere, zoete en heel sappige vruchten.

Ik verheug me altijd op de korte periode waarin ik ze vers uit de tuin kan eten.”

HEB JE FAVORIETE GEREEDSCHAPPEN OF ANDERE HULPMIDDELEN? “Mijn absolute favorieten zijn touw en een bloemenschaar, er gaat geen dag voorbij dat ik ze niet gebruik.”

‘IK KOOK MET DAT WAT ER UIT DE TUIN KOMT.’

AUSTRALIË HEEFT RECENTELIJK HEEL EXTREEM WEER DOORGEMAAKT, DAT EERST BOSBRANDEN VEROORZAAKTE EN LATER OVERSTROMINGEN. HEEFT DIT GEVOLGEN GEHAD VOOR JE TUIN? “We zaten een tijdje in een rookwolk, maar verder hebben we gelukkig geen last gehad van de branden. Voor ons is de grootste uitdaging hier gebrek aan regenval. Ik ben zelf een grote fan van mulch (het afdekken van de grond met organisch materiaal) die er voor zorgt dat ik minder water hoef te geven.”

JE BENT KORT GELEDEN BEGONNEN MET HET TELEN VAN SNIJBLOEMEN VOOR VERKOOP - KUN JE DAAR WAT MEER OVER VERTELLEN? “Ik heb het geluk gehad dat ik vorige winter op een perceel grond van familie­ leden niet ver van mijn huis een kleine snijbloemenkwekerij kon opzetten. Het is geweldig geweest om elke dag te kunnen doen waar ik van houd en mijn bloemen te zien groeien. Het is hard werken, maar vooralsnog word ik er heel blij van. Toen ik met de kwekerij begon, waren sommige dingen voor mij helemaal nieuw, want daarvoor heb ik alleen in mijn eigen tuin getuinierd. Het is gelukt om bepaalde

DE TUIN OP TAFEL

GfM

69

‘ IK PLANTTE GEWOON ALLES WAT IK ZELF MOOI VIND EN HOOPTE DAT ANDEREN DE BLOEMEN OOK MOOI ZOUDEN VINDEN.’ dingen die ik thuis deed gewoon op te schalen, zoals grondverbetering en irrigatie. Toen het erop aankwam te bepalen wat voor bloemen ik zou telen, was de beslissing makkelijk - ik plantte gewoon alles wat ik zelf mooi vind en hoopte dat anderen deze bloemen ook mooi zouden vinden. Nu ik een paar maanden ervaring heb met het verkopen van bloemen, ben ik tot de conclusie gekomen dat ik de juiste keuze heb gemaakt. Ik ga nog meer van mijn favorieten planten zoals de prachtige blauwe kogeldistel.”

NAAST TIPS OVER TUINIEREN DEEL JE IN INSTASTORIES OOK VAAK RECEPTEN DIE JE MAAKT MET ZELFGETEELDE GROENTEN EN FRUIT, WAT ZIJN JE FAVORIETE GERECHTEN OM TE MAKEN? “Ik maak heel graag gebruik van de slowcooker, want zo kan ik vroeg op de dag een gerecht bereiden en tegen etenstijd is het klaar, met heel weinig inspanning. Ik maak bijvoorbeeld graag stoofgerechten, curry’s en ovengerechten met alles wat er op dat moment uit de tuin komt. In de zomer maken we ter plekke in de tuin pizza’s in onze houtoven met zongerijpte tomaten, zoete basilicum en chili.”

‘BESSEN STELEN ALTIJD MIJN HART’

HOE LANG DEEL JE AL JE TUINERVARINGEN OP INSTAGRAM EN WAAROM DOE JE HET? “Ik ben sinds drie jaar op Instagram. Daarvoor had ik helemaal geen social media, maar toen ontdekte ik de geweldige gemeenschap van tuiniers op Instagram. Ik heb op die manier ook mensen ontmoet die echte vrienden zijn geworden.”

WAT ZIJN JE FAVORIETE HASHTAGS OM TE GEBRUIKEN OF OM TE VOLGEN? “Dat zijn #sustainable #organicgardening #gardendesign en #FollowFriday.”

WAT BETREFT #FOLLOWFRIDAY: WELKE TUINIERS OP INSTAGRAM VIND JE BIJZONDER INSPIREREND? De accounts @swancottageflowers, @tiny_farmstead, @frecklesandsprouts, @seedtofork en @life_at_little_oak_farm vind ik erg leuk om te volgen.”

ZIJN ER MEER PLEKKEN OP INTERNET WAAR ONZE LEZERS JE KUNNEN VINDEN? “Op dit moment niet, maar ik hoop dat ik een YouTube kanaal kan beginnen.”

70

@sam_and_wild_violet_ garden GfM DE TUIN OP TAFEL

NIEUW TUINMAGAZINE SLECHTS € 3,95 Het gloednieuwe magazine tuinen.nl bied je volop inspiratie voor een sfeervolle tuin waarin je ontspannen van de zomer kunt genieten.

Kies bijvoorbeeld voor bloeiende terrasplanten uit Zuid-Europese vakantielanden, geef je tuin een verrassende beach-look of maak van je border een kleurrijke pluktuin voor vazen vol geluk.

Kijk ook op tuinen.nl

De blauwe achtertuin is eigenlijk komen aanwaaien.

‘Als vanzelf hebben planten als vergeetme-nietjes en blauwe smeerwortel zich rijkelijk uitgezaaid.’

smeerwortel zich rijkelijk uitgezaaid in mijn tuin. De enorme blauwe tapijten bepalen het voorjaarsbeeld, maar als je goed kijkt zie je dat er meer is.”

Ze wijst op de roze tulpen en slaapmutsjes in geel en oranje die op allerlei plekken de kop opsteken. “Kom over een maand maar eens terug. Dan ziet de tuin er volledig anders uit. Vanaf nu komen de vaste planten razendsnel op en komt er een einde aan het blauwe tijdperk. Langzaam komt er meer kleur in de borders en tegen de schutting, er bloeien veel rozen in rood, wit en roze en een bed met tuingeranium Rozanne zorgt voor een grote hoeveelheid paars.”

“Ook bloeien de lavendelheggetjes straks weer schitterend paars”, vervolgt Conny. “Toen ik hier kwam wonen, stonden er veel struiken en buxushagen van 25 jaar oud. Veel te stijf voor mij. Vak voor vak ben ik opnieuw gaan invullen met vaste planten.

Ik opteerde echt voor bloemen.’’

Gaten vullen In de voortuin is over een paar maanden de hoofdkleur nog altijd wit. Bloembollen verdwijnen langzaam en maken plek voor rozen, vlinderstruik, floxen en valeriaan, allemaal in wit. Een relatief hoge variatie aan vaste planten die zich royaal uitzaait op het kleine stukje grond. “Uitzaaiers vind ik leuk, ze maken het tot een vrij wilde tuin”, zegt Conny. “De meeste bolletjes zijn daarom ook verwilderingsbollen, zoals krokussen, kievitsbloemen en narcissen, die zich flink delen en vermenigvuldigen. Elk jaar worden het er alleen maar meer. Van de tulpen moet ik jaarlijks wel wat bollen bij planten. De meeste bloeien het jaar daarna toch wat minder of bijna niet.’’

Ondanks de weelde vindt Conny een beetje verzorgd ook wel prettig. Minimaal een keer per week loopt ze door haar voortuin om eventuele onkruiden weg te halen en uitgebloeide bloemen weg te nemen om doorbloei te stimuleren. Kale plekken zijn er maar weinig, en zijn ze er wel, dan is ze er als de kippen bij.

“Als de bollen weg zijn en sommige vaste planten nog niet hoog genoeg zijn, stoor ik me al snel aan gaten in de border. Om deze snel op te kunnen vullen, werk ik veel met witbloeiende eenjarigen die ik achter de hand houd en met pot en al in de border zet. Tegen de voorgevel van het huis hangen altijd twee manden vol zomerbloeiers; in dit geval eens geen wit, maar bont gekleurd. Die vallen lekker op bij al dat wit!’’

ALLES IN BROEKERSTIJL

Conny’s woning is gebouwd in de typische Broekerstijl.

In Broek in Waterland vind je nog veel van dit soort karakteristieke houten huizen, die zich kenmerken door gepotdekselde houten voorgevels, vaak geschilderd in een grijstint. Toen Conny haar nieuwe woning betrok was het huis okergeel. Geen mooi achtergronddecor voor haar tuin en dus liet ze hem in origineel Broekergrijs schilderen (kleurnummer RAL 7044). Geheel in stijl is ook de schutting vervangen door een gepotdekseld exemplaar.

Bij de openhaard

Wat een heerlijke, sfeervolle plek bij de open haard! Het licht wordt gefilterd door de linde­ bomen en de klimroos zorgt voor een mooie onderbreking van de muur boven de openhaard.

De zachtgele kleur draagt bij aan de vriendelijke sfeer. Het terras ligt iets verdiept en wordt omgeven door eetbare planten.

Verborgen hoekje Een geschikt idee voor mensen met liefde voor siergrassen.

Zeker als je een wat grotere tuin hebt, is het mooi om zo’n verborgen terrasje te maken.

Omringd door Pennisetum, Miscanthus en Panicum kom je heerlijk tot rust in je eigen paradijsje. Het vergrijsde hout van de vlonder draagt zeker bij aan het gevoel verscholen in de duinen te zitten.

FOTO: GAP PHOTOS/PERNILLA BERGDAHL ONTWERP: BUNNY GUINNESS CHELSEA FLOWER SHOW 2011

FOTO: GAP PHOTOS/FRIEDRICH STRAUSS

VOORJAARSGELUK IN MAAGDELIJK WIT TULPEN Tulipa ’Spring Green’ (met een groene streep), ’Calgary’ en ’Purissima’ KROKUS Crocus vernus ’Jeanne d’Arc’ NARCISSEN Narcissus ’Thalia’, ’Flower Drift’, ’Actaea’ (met oranje kroontje), ’Pride’, ’Mount Hood’ en ’Jenny’ (met crèmekleurig kroontje) KIEVITSBLOEMEN Fritillaria meleagris ’Alba’ STERHYACINT Scilla siberica ’Alba’ SIERUIEN Allium nigrum en Allium karataviense ’Ivory Queen’ SNEEUWKLOKJES de meeste variëteiten zijn wit BLAUWE DRUIFJES (maar dan wit) Muscari armeniacum ’Album’ en Muscari aucheri ’White Magic’

Cortenstaal

De wanden van cortenstaal zijn heel slim geplaatst in deze kleine tuin. De achterste wand heeft bovendien een raampje dat uitzicht biedt op de beplanting erachter. De weelderige beplanting, vriendelijke houten tuinmeubels en de verhoogde, grijs geverfde bakken nodigen uit om via de stapstenen de tuin in te wandelen. ’s Avonds gaan de lantaarns aan en wordt het alleen maar gezelliger.

FOTO: GAP PHOTOS/CLIVE NICHOLS ONTWERP: ANA SANCHEZ-MARTIN

70

71

26

27

Bestellen kan via: www.vipwinkel.nl | Bel 076-5301718 (NL) of 03-6454294 (BE) Of stuur een mail naar abo.tuin@vipmedia.nl

ZOET & LEKKER

Dat de combinaties en variaties met zoete aardappel eindeloos zijn, weet Guillaume Marinette maar al te goed vast te leggen in zijn boek Zoete aardappel.

In het boek vind je 33 recepten voor lekkers met zoete aardappel.

Van voorgerecht tot hoofdgerecht en nagerecht.

Recepten: Guillaume Marinette / Foto’s: David Japy

Zoete-aardappelhummus Voor 6 personen INGREDIËNTEN ∙ 500 g kikkererwten (uit blik) ∙ 300 g zoete aardappels, gekookt ∙ 2 teentjes knoflook ∙ 50 ml olijfolie ∙ het sap van 1 citroen ∙ 1 tl gemalen komijn ∙ 2 el verse of gedroogde koriander ∙ 60 g tahin, of 30 g wit sesamzaad en 30 ml sesamolie ∙ zout en versgemalen peper Voor de garnering ∙ 2 tl olijfolie ∙ ½ tl komijnzaad ∙ enkele blaadjes koriander

72

Bewaar enkele kikkererwten en een paar blokjes gekookte zoete aardappel voor de garnering. Pureer alle hummusingrediënten tot een glad geheel. Doe de hummus in een kom, voeg een scheut olijfolie toe en garneer met de komijn, achtergehouden kikkererwten en blokjes zoete aardappel en korianderblaadjes.

Serveer met pitabroodjes, reepjes groente of tortilla’s.

Zoete aardappel maakt de hummus zacht en zoet.

GfM DE TUIN OP TAFEL

Zoete-aardappelhummus

Pittige bulgursalade DE TUIN OP TAFEL

GfM

73

Zoete aardappel uit de oven

74

GfM DE TUIN OP TAFEL

Zoete aardappel uit de oven

Groentetaart met zoete aardappel

Voor 4 sneetjes INGREDIËNTEN ∙ 1 flinke zoete aardappel ∙ 4 el pesto ∙ 100 g verse spinazie ∙ ¼ gestoomde broccoli ∙½ geroosterde rode paprika (uit een pot) ∙ bol mozzarella ∙ 2 el pijnboompitten ∙ zout en peper

Verwarm de oven voor op 180 °C. Schil de zoete aardappel en snijd hem in de lengte in plakken van circa 2 cm dik. Breng de plakken op smaak met zout en peper en bak ze 15 minuten in de oven. Bestrijk elke plak gebakken aardappel met pesto en verdeel er spinazie, stukjes broccoli en paprika over.

Leg daarop stukjes mozzarella en bestrooi met pijnboompitten. Bak de plakken 15 minuten in de oven en serveer lauw of warm.

Maak van zoete aardappel en groenten kleine gebakjes!

DE TUIN OP TAFEL

GfM

Groentetaart met zoete aardappel Voor 4 personen INGREDIËNTEN ∙ 150 g broccoli ∙ 2 zoete aardappels ∙ 150 g verse spinazie ∙ 200 ml kokosmelk ∙ 4 eieren ∙ 1 el Provençaalse kruiden ∙ 1 tl kerrie ∙ 100 g fetablokjes ∙ 1 tl pijnboompitten ∙ peper uit de molen

Verwarm de oven voor op 180 °C. Verdeel de broccoli in roosjes. Blancheer deze 3 minuten in een pan kokend water en dompel ze dan in ijswater om het kookproces te stoppen. Schil de zoete aardappels en snijd ze in dunne plakjes. Verdeel de plakjes aardappel gelijkmatig over een met bakpapier beklede taartvorm en laat ze elkaar iets overlappen; voeg naar smaak peper uit de molen toe. Verhit de spinazie in een wok tot de blaadjes beginnen te slinken. Verdeel de spinazie en broccoli gelijkmatig over de zoete aardappel. Meng in een kom de kokosmelk, eieren, Provençaalse kruiden en kerrie. Schenk dit mengsel over de taart. Verdeel de feta en pijnboompitten er gelijkmatig over. Bak de taart 25 à 30 minuten in de oven.

75

Geitenkaassalade met bramen, rode biet & za’atar Zoete-aardappellasagne

76

GfM DE TUIN OP TAFEL

Maak de zoete-­ aardappel-­ lagen zo dun mogelijk voor een heerlijke lasagne!

Choco-pecantaart met zoete aardappel

Zoete-aardappellasagne Voor 4 personen INGREDIËNTEN ∙ 500 g zoete aardappels ∙ 450 g verse of diepvriesspinazie ∙ 250 g ricotta ∙ 200 g geraspte emmentaler

Choco-pecantaart met zoete aardappel Voor 6 personen

Voor de bechamelsaus ∙ 50 g boter ∙ 50 g bloem ∙ 500 ml melk ∙ zout en peper

Schil de zoete aardappels en snijd ze in dunne plakjes. Leg ze in gezouten kokend water en kook ze 15 à 20 minuten.

Verwarm de oven voor op 180 °C. Maak nu de bechamelsaus: smelt de boter, voeg de bloem toe en verdun beetje bij beetje met de melk. Roer voortdurend.

Breng op smaak met zout en peper.

Roer de ricotta door de bechamel. Proef of er nog wat zout en peper nodig is.

Verdeel een laag zoete aardappel in een gratineerschaal, dan een laag op smaak gebrachte spinazie en een laag bechamelsaus. Maak zo meerdere lagen.

Eindig met een flinke laag geraspte emmentaler. Bak de lasagne 20 à 30 minuten in de oven.

DE TUIN OP TAFEL

GfM

vorm. Verdeel de vulling gelijkmatig over het deeg. Bak de taart 1 uur in de oven.

Laat de taart voor het serveren afkoelen; hij zal na circa 1 uur gestold zijn.

INGREDIËNTEN ∙ 460 g zoete aardappels ∙ 120 g boter ∙ 200 g rietsuiker ∙ 120 ml melk ∙ 1 tl kaneel ∙ 1 tl vanille-extract ∙ 2 eieren ∙ 150 g chocoladedruppels ∙ 80 g gemalen pecannoten ∙ 1 rol koelvers taartdeeg (voor zoete taart)

Kook de geschilde aardappels circa 30 minuten in kokend water. Verwarm de oven voor op 180 °C. Prak of pureer de aardappels met de boter tot een glad geheel en voeg dan de suiker, melk, kaneel, vanille en eieren toe. Voeg de chocoladedruppels en pecannoten toe.

Leg het uitgerolde deeg in een ingevet of met bakpapier bekleed bakblik of taart-

Boek Zoete aardappel - 33 recepten voor lekkers met zoete aardappel Auteur Guillaume Marinette Fotografie David Japy Prijs € 14,95 ISBN 978 94 9318 001 7 Uitgever Citrus

77

ZADEN & PEULEN In deze tweede aflevering van de serie Zaden & peulen vertelt kweker Peter Bauwens je alles over amarant.

VEELZIJDIGE EN KLEURRIJKE AMARANT Ben je op zoek naar een plant die zes maanden kleur aan je moestuin geeft? Een plant die zowat in alle fasen van zijn groei oogstbaar is? Met een hoge voedingswaarde en bescheiden eisen aan grond en standplaats? Een plant die ook in pot groeit én mooi genoeg is om als snijbloem te gebruiken? Dan maak je met amarant de juiste keuze.

Tekst en foto’s: Peter Bauwens

78

GfM DE TUIN OP TAFEL

DE TUIN OP TAFEL

GfM

79

80

GfM DE TUIN OP TAFEL

A

marant vindt zijn oorsprong in Midden-Amerika. Zo’n zevenduizend jaar geleden vormden de planten daar, net als mais en quinoa, het basisvoedsel van de Azteken.

Tot de dominante invloed van de kolonisatie en de opgedrongen teelt van gerst en tarwe de teelt ervan compleet wegdrukte. Maar ook in Afrika en Azië komen de planten veelvuldig voor en in die regio’s kreeg amarant alle kansen om zich verder te blijven ontwikkelen tot een moderne en veelzijdig groente.

Net als quinoa is amarant geen echt graan. Wat we in de winkelrekken zien staan, zijn zaden van amarant en de planten hebben meer gemeen met spinazie en bieten dan met tarwe of rijst. Wat niet wegneemt dat de planten een belangrijk potentieel hebben. Ze combineren een hoge voedingswaarde met een makkelijke teelt, een sterke groeikracht en een hoge opbrengst. Die combinatie maakt amarant een belangrijk voedingsgewas in functie van de bestrijding van honger en ondervoeding op wereldschaal.

Botanisch zijn er een hele reeks varianten van amarant. Het belangrijkste onderscheid zit hem in de oogst. Amaranthus cruentus en A. hypochondriacus zijn vooral verantwoordelijk voor de opvallende zwarte, rode en witte zaden die je steeds vaker in de winkel ziet liggen. A. tricolor en A. gangeticus vind je vooral in Azië als populaire bladgewassen, en zijn bekend onder de namen bayam, klaroen en calaloo. A. caudatus ten slotte vinden we vaak terug als snijbloem.

De planten vormen lange smalle en sierlijke bloeiaren in verschillende tinten rood, roze, paars en groen. ‘Love lies bleeding’ is de meest bekende uit de reeks. Drie heel verschillende selecties, maar verder kun je deze groepen door elkaar gebruiken en vormen ze allemaal eetbare bladeren en zaden, én zijn het sierlijk tuinplanten.

In de tuin Amarant is een niet-winterharde eenjarige en verdraagt dus geen vorst. Wacht daarom tot midden of eind mei voordat je de fijne zaden een halve centimeter diep in de grond zaait. Uit die zaden komen al na enkele dagen fijne dunne zaailingen en die hebben een grondige hekel aan verplanten of verspenen. Zaai ze meteen op die plaats in de tuin waar ze de rest van het seizoen kunnen blijven groeien. Niet verspenen dus, maar wel uitdunnen, zodat de planten eerst op 5 cm en na een tweede uitdunning op 10 cm uit elkaar staan. De plantafstand en de gesteldheid van de grond is bepalend voor de verdere groei en hoogte van de planten. Op 20 cm uit elkaar zullen ze vaak tot ruim 2 m hoog uitgroeien. Wil je het wat beperken in hoogte, houd ze dan op 5 tot 10 cm in de rij. De rijen zelf komen op zo’n 20 tot 30 cm afstand uit elkaar.

Kun je niet wachten tot eind mei, zaai dan binnenshuis voor. Gebruik standaard potgrond en zaai in verteerbare 9 cm potjes. Dun ook in de potjes de zaailingen uit tot 3 tot 5 exemplaren en plant ze na de laatste nachtvorst met potje en al uit in de tuin.

Amarant dankt zijn brede populariteit aan zijn makkelijke teelt. De planten zijn niet echt kieskeurig wat de grond betreft, al zul je op rijke grond uiteraard hogere, zwaardere en stevigere planten hebben.

Maar hoog of laag, dicht of uit elkaar, het resultaat is altijd even indrukwekkend en kleurrijk. Op lichte, arme grond mag er een beetje compost bij, maar verder is extra plantenvoeding niet nodig. Zolang

DE TUIN OP TAFEL

GfM

er volop licht en zon is, zijn de planten tevreden. Eenmaal aan de groei overbruggen ze zonder veel problemen periodes van extreme droogte. Ziektes of andere problemen zijn niet aan de orde.

Zaden oogsten Wanneer de planten eenmaal aan de groei zijn, vragen ze niet veel aandacht. Houd ze onkruidvrij en dun ze eventueel nog een beetje uit. Je kunt wat schoffelen en de planten onderaan aanaarden, zodat ze steviger staan tegen het najaar. Steun ze tegen het eind van het seizoen met enkele bamboestokken en wat draden om bij de eerste herfstregens en najaarstormen alles mooi overeind te houden.

Zet de planten achter in de tuin of de border of gebruik ze als eenjarige afsluiting. Ze hebben vaak erg opvallende bladeren die rood, groen, goudgeel of meerkleurig kunnen zijn. Vrij snel vormen zich de bloeiaren in dezelfde tinten. Die zijn beladen met duizenden 1 tot 2 mm grote, nauwelijks waarneembare bloemetjes. Een aantal selecties geeft twee of drie tinten in de bloei én de zaden.

Wacht met het oogsten van de zaden tot de planten zijn uitgegroeid tot 1 à 2 m hoogte. Ze bloeien over een lange periode en ook de zaadpluimen vormen over een langere periode zaden. Om de zaden te oogsten, wrijf je voorzichtig met de handen over die zaadpluimen.

Voel je wat vallen, dan is het tijd voor de eerste oogst. Gebruik een schaal om de rijpe zaden op te vangen. Herhaal dit wekelijks tot de herfstregens of eerste vorst het verder rijpen van de zaden belet.

Snijd de planten dan onderaan af en hang ze ondersteboven op een droge luchtige plaats om na te drogen. Na enkele weken zijn de planten droog en oogst je de resterende zaden door er in een ruime bak met je voeten op te trappen. Gebruik zeven om kaf en zaad te scheiden. Lukt dat niet, gooi de zaden dan in water. De zaden zinken en het kaf gaat drijven. Droogde zaden dan wel snel na!

Mooi, makkelijk, veelzijdig en opvallend. Amarant verdient gewoon een plaats in de sierlijke moestuin. Dat bovendien de zaailingen, de bladeren en de zaden super voedzaam zijn is mooi meegenomen.

En ook al oogst je niet alles en laat je de vogels meegenieten van de planten tijdens de herfst en de winter, dan nog komen er in het volgende voorjaar genoeg spontane zaailingen te voorschijn om opnieuw zorgeloos te genieten van weer een jaar vol kleur en smaak.

Kortom: van half mei tot half november is amarant goed voor zes maanden kleur, vorm én oogst in de tuin.

Teelt in pot

Zaai in verteerbare 5 tot 9 cm-potjes en zet deze na drie weken in zijn geheel een stuk dieper in een pot van 15 cm of 1 l. Plant deze, weer drie weken later , weer wat dieper in een 25 tot 35 cm brede pot, eventueel met drie planten bij elkaar. Het dieper planten zorgt ervoor dat de planten sterk worden; zo krijg je een stevige groei. Tegen het eind van het seizoen, wanneer de planten 1-2 m hoog zijn en hun zware zaadpluimen vormen, moet je ze wel steunen.

81

AAN TAFEL Van amarant kun je zowat alle onderdelen eten. We zetten de mogelijkheden voor je op een rij.

MICROGROENTEN Heb je écht geen geduld, kweek amarant dan als microgroente. Dat kan het hele jaar op een plaats voor het raam. Gebruik een schoteltje met een 1 cm dun laagje potgrond of een driedubbel gevouwen laagje keukenpapier als basis. Maak dit goed vochtig en strooi daarop de zaadjes. Zorg dat ze niet op elkaar liggen. Plaats er een schoteltje omgekeerd bovenop, zodat de zaden 24 uur donker, warm en vochtig kunnen ontkiemen. Haal dan het bovenste schoteltje weg en zet alles op een lichte plaats voor het raam.

Houd de zaden dagelijks met een vernevelaar mooi vochtig en na een dag of tien kun je de fijne kleurrijke microplantjes oogsten.

BLADGROENTEN In de tuin kun je vrij vroeg aan de oogst beginnen door de jonge planten die je uitdunt te oogsten als jonge bladgroente. Ook later in het seizoen, wanneer de planten al flink uitgegroeid zijn, kun je blijven uitdunnen en grote bladeren oogsten en gebruiken als bladgroente. De bladeren hebben een vrij zachte, neutrale smaak en zijn perfect te gebruiken als groente op zich of gemengd met snijbiet en spinazie.

ZADEN Niet alle variëteiten vormen even grote zaden dus als de zaadoogst je voornaamste interesse is, kies dan voor de juiste types. Vaak vormen die roomkleurige en witte zaden. Je kunt je oogst voor gebruik grondig wassen en vervolgens koken in 2,5 keer hun volume aan water. Kook ze 15 tot 20 minuten op een zacht vuur met een sudderplaatje en laat ze nadien nog 10 minuten afgesloten met het deksel rusten. Zo krijg je een dikke stevige pap. Aangevuld met (plantaardige) melk en fruit heb je een heerlijk ontbijt.

Je kunt de zaden koken in melk voor een zoet dessert of de pap mengen met meel en groenten voor een heerlijke groenteburger. De zaden zijn vrij eenvoudig in een stevige blender te vermalen tot meel. Dat kun je dan weer mengen met andere meelsoorten voor gebruik in taart, brood en gebak.

ZADEN POFFEN De meest boeiende en naar mijn gevoel lekkerste manier om de zaden te gebruiken, is door ze te poffen. Dat gaat erg snel, dus je moet er goed bij opletten. Verwarm een koekenpan met een stevige bodem zonder olie tot een hoge temperatuur. Strooi 1 eetlepel zaden gespreid in de hete pan.

Zet er een deksel op en binnen 10 seconden poffen de zaden al. Roer nog even zodat de zaden niet aanbranden en giet de gepofte zaden in een kom.

Herhaal dit telkens met niet meer dan 1 eetlepel zaden. Het vraagt een beetje handigheid en routine, maar al snel heb je een mooie voorraad gepofte zaden bij elkaar. Ze hebben een volle, hartige smaak en zijn te gebruiken in muesli, gebak, hartige bereidingen, pannenkoeken, brood...

82

Alegria

‘Het lekkerste gerecht met als basis gepofte amarant! Alegria betekent geluk in het Spaans en het is een populair Mexicaans snoepje.’

INGREDIËNTEN ∙ 25 g gepofte amarant ∙ 2 el vaste honing of stroop ∙ 1 el cacaopoeder voor de chocoladevariant

Maak de honing of stroop vloeibaar op een zacht vuur. Meng de gepofte amarant flink roerend door de honing. Voeg vervolgens de eventuele cacaopoeder toe. Doe het mengsel in kleine siliconen ijsvormpjes en zet alles een halfuur in de koelkast. Haal de snoepjes voorzichtig uit de vormpjes. Klaar om te snoepen en om helemaal gelukkig van te worden!

Voedingswaarde

Amarant verdient terecht de naam van supergewas. De zaden bevatten veel proteïnen, mineralen, vezels, onverzadigde vetzuren, vitaminen uit het B-complex en vitamine A en C. Die kleine zaadjes bevatten 18 belangrijke aminozuren en er zitten geen gluten in. Dat wordt nog aangevuld met een mooie hoeveelheid mangaan, fosfor, magnesium, ijzer, zink, calcium en kalium. Als bladgroente zijn het vooral ijzer en vitamine C, die deze groente zo bijzonder maken.

GfM DE TUIN OP TAFEL

Alegria

Variatie in variëteiten Amarant kent vele variaties. Ze zijn allemaal bruikbaar als bladgroente, kiemplant, sierplant, snijbloem of zaadplant. Er zijn wel selecties waarbij de nadruk ligt op één van die toepassingen.

VOOR DE ZADEN • ’ALEGRIA’ (A. cruentus) heeft een roomwit-roze tint in de bladnerven en zaadpluimen. Deze stevige plant kan tot 2 m hoog worden. De grote zaden zijn prima als kookgraan. Een topper in de tuin.

Burgundy

Aurelias verde

• ’BURGUNDY’ (A. hypochondriacus) heeft dieprode stengels, bladeren en zaadpluimen. Hij wordt 1,5 m hoog en groeit stevig rechtop.

• ’GOLDEN GIANT’ (A. cruentus) heeft een gouden tint in de bladnerven en zaadpluimen. Stevige rechtopgaande plant van 1,5 tot 2 m hoog. De grote goudgele zaden zijn ideaal om te koken.

Golden giant

• ’AURELIA’S VERDE’ (A. cruentus) heeft een lichtgroene tint in de bladnerven en zaadpluimen, die bij volle rijpheid verkleuren naar oker. Snelle en stevige groeier die tot 1,5 m hoog kan worden.

VOOR DE SIER • ’CORAL FOUNTAIN’ (A. caudatus) vormt zachtroze doorhangende zaadpluimen. Hij wordt tot 1,5 m hoog. Het blad is bruikbaar in salades of als stoofgroente.

• ’LOVE LIES BLEEDING’ (A. caudatus) heeft donkerroze hangende zaadpluimen en rood-groen blad. Ze worden tot 1,5 m hoog. Vooral geteeld als blad- en pluimplant in de tuin en voor boeketten.

Elephant head

• ’ELEPHANT HEAD’ (A. cruentus) uit 1880 heeft dieppaarse zaadpluimen. De zware zaadpluimen hangen door tot de vorm van een ‘olifantenkop’.

De zwarte zaden zijn eetbaar als kookgraan.

Coral fountain Love lies bleeding

VOOR DE BLADEREN • ’WHITE LEAF’ (A. mangostanus) heeft opvallende ovale en ronde lichtgroene tot gele bladeren. Tot 1 m hoog. Deze is niet bruikbaar voor zaadoogst.

• CALALOO (A. cruentus) is een selectie voor het blad, dat vaak rood-groen is. Wordt 1 m hoog.

• ’HOPI RED DYE’ (A. cruentus) is geheel dieprood, meer vertakt en iets lager in opbouw. De rode zaailingen zijn zeer geschikt als microgroente.

DE TUIN OP TAFEL

GfM

Hopi red dye 83

DE SIERMOESTUIN VAN HUIS BINGERDEN

Hoe het dit jaar gaat lopen, kan niemand voorspellen, maar normaliter trekken tuinliefhebbers elk derde weekend van juni massaal naar landgoed Bingerden, waar de inmiddels internationaal bekende kwekerijdagen plaatsvinden. Tuinbaas Jan de Boer zorgt ervoor dat de hele tuin en ook de siermoestuin er dan pico bello uitzien. In dit artikel kun je lezen wat het betekent om voor een prachtige moestuin van deze omvang te zorgen.

Tekst: Vera Greutink / Foto’s: Remco Greutink, Vera Greutink, Jan de Boer

84

GfM DE TUIN OP TAFEL

DE TUIN OP TAFEL

GfM

85

86

GfM DE TUIN OP TAFEL

E

igenlijk wilde Jan de Boer boswachter worden. “Ik ben opgegroeid in de Friese wouden en was altijd alleen in de bossen aan het struinen, vogels aan het observeren… heerlijk rustig! Maar er was toen slechts één boswachtersschool in Nederland, in Velp, en maar dertig procent van de gegadigden werd toegelaten.

Daar zat ik helaas niet bij, dus ik koos ervoor mij meer op planten te richten en ben begonnen op de middelbare tuinbouwschool in Frederiksoord. Tijdens die opleiding liep ik drie maanden stage in de Bodnant Garden, een bekende tuin van de National Trust in Wales. Daar wist ik: ‘Dit is precies wat ik wil!’ Continu bezig zijn met het beheer van één tuin, en die steeds verbeteren en verfraaien.”

Terug in Nederland, raadpleegde Jan het boek ‘Tuinen en parken van Nederland’ en vond een plaatje van landgoed Bingerden. Hij had toen nog geen rijbewijs, maar vanuit Arnhem waar hij woonde was Angerlo op de fiets bereikbaar. “Ik pleegde een telefoontje, kreeg jonkheer Van Weede aan de telefoon en vroeg of ik een open sollicitatiebrief mocht schrijven. Twee weken later had ik een gesprek met mevrouw Van Weede en het klikte heel goed. Ze had een grote passie voor Engelse tuinen en ik had natuurlijk net in een Engelse tuin gewerkt. Een paar weken later ben ik begonnen als tuinbaas.”

“Je springt dan wel in het diepe, want zo’n tuin maken, dat leer je niet op school”, weet hij nog. “Het is vooral een kwestie van veel proberen en soms gaat het goed en soms niet. Uiteindelijk leer je het meest door te doen en moet je er een gevoel voor ontwikkelen.

In het begin deed mevrouw Van Weede nog veel zelf in de tuin en werkten we veel naast elkaar. Later is ze naar Zwitserland verhuisd en heb ik de tuin volledig overgenomen. De moestuin was toen veel simpeler, meer van de oude stempel. Sinds ik de moestuin heb overgenomen, geef ik er mijn eigen draai aan.”

‘ Het perfectionisme, dingen steeds mooier en nóg mooier maken, dat vind ik de charme van het vak van tuinbaas.’

Vruchtwisseling De moestuin is verdeeld in vier vakken en ook de gewassen worden in vier groepen verdeeld: kruisbloemigen (allerlei kolen), bladplanten (onder meer sla en andijvie), peulvruchten (bonen, doperwten, tuinbonen) en wortelgewassen (bieten, wortels, uien).

De groepen rouleren volgens een bepaald systeem, zodat kolen de stikstofbindende peulvruchten opvolgen en van de stikstof die in de grond achterblijft kunnen profiteren, wat een stukje in de bemesting scheelt. De wortelgewassen hebben weinig bemesting nodig, maar wel losse grond. Aardappels laat Jan achterwege. Die kunnen het beste pas na zes jaar op dezelfde plek terugkomen en passen dan ook niet goed in zijn vruchtwisselingsschema.

In het kader van ‘companion planting’ staan overal bloemen tussen: goudsbloemen worden tegen luizen ingezet, afrikaantjes als grondverbeteraar en dille tegen de zwarte bonenluis. Om koninginnenpages te lokken, wordt er elk jaar venkel geplant wat ervoor zorgt dat de kleurrijke vlinders trouw terugkomen. Vaak zijn de combinaties van groenten en bloemen echter gebaseerd op kleur en bladvorm: zo staat bonte salie (Salvia viridis) prachtig naast donkerbladige palmkool. Maar ook als je alleen groenten teelt, kun je prachtige combinaties maken: het fijne blad van knolvenkel naast

DE TUIN OP TAFEL

GfM

de statige snijbiet of met slanke preitjes ertussen zijn een lust voor het oog. “We maken het onszelf natuurlijk niet makkelijk door met ingewikkelde patroontjes te werken”, bekent Jan. “Op papier is het ontwerp gauw gemaakt, maar in de tuin betekent het een hoop uitzetwerk. Er gaan de nodige uren in zitten, maar je legt dan wel een hele mooie moestuin aan waar mensen tijdens de Kwekerijdagen van genieten. En wij genieten straks van de oogst. Er eten bij elkaar zo’n vijf gezinnen van!”

Biologisch beheer Om de tuin het hele seizoen productief en mooi gevuld te houden, komt na een vroege teelt vaak een vervolgteelt. Bijvoorbeeld nadat tuinbonen zijn geoogst, worden sperziebonen gezaaid. Ook sla

87

‘ We maken het onszelf natuurlijk niet gemakkelijk door met ingewikkelde patroontjes te werken.

Er gaan de nodige uren in zitten.’ wordt meerdere keren per seizoen geplant, of wordt als snijsla geteeld en herhaaldelijk een stukje boven de grond afgeknipt. Later in het seizoen worden groenbemesters gezaaid, zoals Phacelia of winterrogge om de grond bedekt te houden.

De moestuin wordt biologisch beheerd en de bodem wordt met respect behandeld. Er wordt niet gespoten, maar dankzij de grote diversiteit zijn er zelden problemen met plaagdieren. “Er wordt wel eens een kooltje aangevreten door de rups van het koolwitje, maar ach, dat mag ook wel”, zegt Jan filosofisch. “Wil je vlinders in de tuin, dan moet je ook rupsen toelaten.”

Om slakken te bestrijden worden natuurlijk vijanden gelokt. “Ik vind dat in elke moestuin een vijver hoort. Het brengt heel veel leven, er komen insecten en kikkers op af. De kikkers eten graag slakken en slakken eten dan niet je sla op! De vijver verhuist hier daarom elk jaar met de sla mee, dat wil zeggen, we zetten hem altijd in het vak waar bladgewassen staan.”

88

Niet meer spitten Vroeger werd de moestuin jaarlijks omgespit, maar daar heeft Jan verandering in gebracht. “Ik hoorde steeds meer om me heen dat grondbewerking helemaal niet goed is voor de bodem. Bovendien: als we het niet doen, kunnen we onszelf een hoop werk besparen!”

Voor bemesting en bodemverbetering wordt vooral mest gebruikt.

“We halen biologische mest van een boer en laten het eerst een jaartje liggen, zodat het goed verteerd is, voordat we het in het najaar over de tuin verspreiden.”

“Daarnaast maken we zelf bladaarde van al het blad dat hier in het najaar verzameld wordt”, vervolgt Jan. “Het gaat eerst door een versnipperaar en dan in een grote bak. De bladmassa wordt heel snel warm en als de temperatuur na een paar dagen begint te zakken, zet ik de hoop nog eens om. De hoge temperatuur zorgt ervoor dat onkruidzaden kapot gaan; die zitten er namelijk altijd wel in, omdat je ook andere planten uit het gazon mee harkt.

GfM DE TUIN OP TAFEL

Tuinbaas Jan de Boer krijgt in de moestuin hulp van Mirjam Assendorp, die samen met haar man de rol van beheerdersechtpaar op zich nam.

DE TUIN OP TAFEL

GfM

89

90

GfM DE TUIN OP TAFEL

De bladaarde gebruiken we later als mulch, niet alleen in de moestuin maar ook in de borders rondom het huis”, legt Jan uit.

Het streven van de huidige eigenaresse Constance van Weede is de tuin zelfvoorzienend te maken, dat wil zeggen, geen grondstoffen van buiten te hoeven aanvoeren. Daarom is het zelf maken van bladaarde en compost belangrijk. Ook met andere bronnen, zoals water, wordt zuinig omgesprongen. “We geven pas water als we aan de planten merken dat het nodig is. Gelukkig zitten we op klei en dat betekent dat de grond goed water vasthoudt. In de kas bij de tomaten hebben we omgekeerde flessen half in de grond gestopt; we geven op die manier rechtstreeks water bij de wortels.

Het werkt heel goed, als het een beetje bewolkt is, kun je haast volstaan met één keer per week watergeven.”

Ook verder wordt er zo weinig mogelijk ingekocht. Om bloemen op te kweken gebruikt Jan vrijwel altijd zaad dat hij zelf wint, tenzij hij een keer een nieuwe variëteit wil proberen. “Bij groente is zaadwinning wat lastiger en daarom doen we het alleen bij pompoenen en tomaten. En Constance neemt vaak ook zaad mee van een vriendin die tomaten kweekt. Als we zaad inkopen, dan kiezen we bij voorkeur voor biologisch zaad. Al met al vind ik dat we hier goed bezig zijn”, concludeert Jan tevreden.

‘ Er wordt wel eens een kooltje aangevreten door de rups van het koolwitje, maar ach, dat mag ook wel.’

Beheerdersechtpaar Een tuin van een landgoed is natuurlijk te groot om door één persoon onderhouden te worden. Voor bepaalde taken wordt een hoveniersbedrijf ingehuurd en er werken ook jongens van de sociale werkplaats mee. Maar de moestuin is tegenwoordig vooral het domein van Mirjam Assendorp. “Samen met mijn man hebben we hier gesolliciteerd naar de rol van beheerdersechtpaar en zo kwam de moestuin op mijn pad. Daarvoor had ik zelf bijna geen ervaring met moestuinieren - we hadden een vierkantemeterbak - maar het leek me leuk. Dit is het tweede seizoen dat ik met de moestuin bezig ben en je wordt er helemaal mee behept! Ik kan nu geen dag zonder in de moestuin bezig te zijn.”

“Gemiddeld ben ik hier zo’n drie tot vier uur per dag bezig en in het weekend gaat het ook door”, vervolgt Mirjam. “De afgelopen week, waarin we naar de kwekerijdagen toe werkten, werd het echter bijna tien uur per dag. Het kwam ook een beetje door pech, een aantal mensen is weggevallen en daarmee werd het ineens iets te veel. De moestuin is namelijk meer dan alleen de groentebedden: ook de druivenkas en bessenkooi horen er bijvoorbeeld bij. En je moet bedenken dat we ook bijna alles zelf voorzaaien en later in het seizoen ook zaad oogsten, vooral van de bloemen, en zaad drogen. Afgelopen januari heb ik voor het eerst druiven gesnoeid en daarna geduimd dat alles weer zou gaan groeien. Maar het is goed gekomen”, lacht Mirjam. “Zo leer je elke keer iets nieuws. Ik vind het superinteressant!”

“En ik ben er blij mee”, stemt Jan in. “Het is belangrijk dat mensen die hier werken er een bepaalde passie voor hebben en zelf dingen zien. Anders is het voor mij ook heel moeilijk om iets uit te leggen.

Ik heb vaak mijn eigen manier van dingen doen, die net iets anders is dan de klassieke manier volgens de boeken. Dit is een bezoekerstuin en je werkt hier met een ander doel dan bijvoorbeeld een

DE TUIN OP TAFEL

GfM

hovenier in een particuliere tuin die snel klaar moet zijn. Hier kan ik wel de tijd nemen voor het snoeien van de klimrozen op de pergola; daar ben ik twee weken fulltime mee bezig. Het perfectionisme, dingen steeds mooier en nóg mooier maken, dat vind ik de charme van het vak van tuinbaas. Mensen vragen mij soms hoe ik het zo lang op één plek volhoud. Wordt het niet eentonig? Maar dat is het helemáál niet, elke dag is anders!”

MEER WETEN OVER DE MOESTUIN VAN LANDGOED BINGERDEN OF DE KWEKERIJDAGEN? Neem een kijkje op www.bingerden.com

91

BUITEN KOKEN

Buiten eten is een feest, maar buiten koken is nóg leuker! In het boek Buiten Koken van Kathleen Davis vind je heel veel toegankelijke én originele recepten die je eenvoudig op de camping, rond het kampvuur, bij de barbecue of in je camperoven bereidt. Een klein voorproefje met drie heerlijke campingproof gerechten!

Recepten: Kathleen Davis / Foto’s: Luisa Brimble

Appel- & bloemkoolsoep met geroerbakte spruitjes Voor 6 personen INGREDIËNTEN ∙ 60 g boter ∙ 1 fijngehakt sjalotje ∙ 3 fijngehakte of geperste tenen knoflook ∙ 1 bloemkool, in stukken ∙ 2 groene appels (300 g), geschild, klokhuis verwijderd, in stukken ∙ 1 l groentebouillon ∙ 1 el citroensap ∙ 80 ml (kook)room ∙ 25 g geraspte Parmezaanse kaas ∙ 250 g spruitjes, aanzet verwijderd, gehalveerd ∙ 2 el extra vergine olijfolie ∙ 35 g geroosterde blanke hazelnoten, grof gehakt

Verhit de boter in een grote koekenpan op middelhoog vuur. Bak hierin de sjalot, knoflook, bloemkool en appels 10 minuten of tot alles goudbruin en zacht is; schep zo nu en dan om. Voeg de bouillon toe en breng aan de kook. Zet het vuur laag en kook het geheel circa 25 minuten met het deksel erop. Laat 10 minuten afkoelen. Voeg het citroensap, de room en de Parmezaanse kaas toe aan het bloemkoolmengsel; pureer het glad met een staafmixer. Breng op smaak met zout en peper, en warm de soep op laag vuur op; roer regelmatig door.

Verhit een grillpan, houtskoolplaat of koekenpan voor op hoog vuur. Schep de spruitjes om met een beetje van de olijfolie en breng op smaak met zout en peper. Bak ze 2 minuten tot ze iets geblakerd zijn en schep regelmatig om. Garneer de soep met de spruitjes en hazelnoten. Bedruppel met de resterende olijfolie en serveer.

TIPS

Gebruik truffelolie in plaats van olijfolie.

Maal de sjalot, knoflook, bloemkool en appel fijn in een keukenmachine.

92

GfM DE TUIN OP TAFEL

Appel- & bloemkoolsoep met geroerbakte spruitjes DE TUIN OP TAFEL

GfM

93

Kardemommousse met sherryvijgen

94

GfM DE TUIN OP TAFEL

Kardemommousse met sherryvijgen Voor 4 personen INGREDIËNTEN ∙ 100 g zandkoekjes ∙ 1 tl gemalen kardemom ∙ 50 g gesmolten boter ∙ 240 g ricotta ∙ 80 ml ahornsiroop ∙ 1 tl vanille-extract ∙ 1 snufje zeezoutvlokken ∙ 180 ml slagroom ∙ 1 el instantkoffie Voor de sherryvijgen ∙ 4 verse vijgen (240 g) ∙ 110 g fijne kristalsuiker ∙ 125 ml zoete sherry

Maal de koekjes en een ½ theelepel kardemon in een keukenmachine tot het op fijn broodkruim lijkt. Voeg, terwijl de keukenmachine aan staat, de boter toe.

Meng het goed door elkaar. Verdeel het kruimelmengsel over de bodem van vier

kommetjes of glazen met een inhoud van 250 milliliter; druk het licht aan met de bolle kant van een lepel. Zet 15 minuten in de koelkast.

Meng de ricotta met de ahornsiroop, het vanille-extract, zout en de resterende kardemom tot een gladde massa. Klop in een kom met een elektrische mixer de slagroom met de instantkoffie stijf tot zachte pieken. Spatel er voorzichtig het ricottamengsel door. Schep het mengsel op de kruimelbodems in de kommetjes.

Zet de mousse minstens een uur in de koelkast om op te stijven.

Maak intussen de sherryvijgen: verhit een koekenpan met dikke bodem op hoog vuur. Halveer de vijgen en snijd grote exemplaren in vieren. Wentel de vijgen met de snijkant door de suiker. Leg de vijgen met de snijkant naar beneden in de hete pan; bak ze 1 minuut of tot ze zijn gekaramelliseerd. Voeg de sherry toe en laat 1 minuut sudderen tot alles stroopachtig is. Schep de sherryvijgen vlak voor serveren over de mousse.

Maak de mousse een dag van tevoren, dek af en bewaar in de koelkast tot je ze gaat garneren.

DE TUIN OP TAFEL

GfM

95

Geroosterde varkensfilet met venkel-sinaasappelzout

96

GfM DE TUIN OP TAFEL

Geroosterde varkensfilet met venkel-sinaasappelzout Voor 6 personen INGREDIËNTEN ∙ 2 el koosjer zout of fleur de sel ∙ 1 el gekneusd venkelzaad ∙ 1 el fijngeraspte sinaasappelschil ∙3 kg varkensfilet aan één stuk, met vet (ingekerfd) ∙1 el extra vergine olijfolie ∙8 00 g kent-pompoen, met schil, in parten

Verwarm de oven voor tot 220 °C. Meng het zout, het venkelzaad en de sinaasappelrasp in een kommetje door elkaar.

Wrijf het vlees in met 1 el van de olie en vervolgens met het zoutmengsel. Leg de varkensfilet in een braadslee; rooster het

35 minuten of tot de vetlaag licht geblakerd is. Breng de oventemperatuur omlaag tot 180 °C. Schik de pompoen rondom de varkensfilet; besprenkel met de resterende olijfolie. Bak het geheel nog 1 uur en 20 minuten of tot de varkensfilet en pompoen gaar zijn. Neem het vlees uit de pan. Dek af om het warm te houden.

Serveer de varkensfilet in plakken en geef er geroosterde pompoen bij.

TIP Vraag je slager om de vetlaag van het vlees in te kerven.

Zo doe je het zelf: maak met een heel scherp mes om de centimeter kruislings een inkeping in de vetlaag; pas op dat je niet door het vlees zelf snijdt.

VEREENVOUDIGEN

Gebruik 1 kilo varkensfiletlapjes in plaats van één groot stuk; laat het zout achterwege en bestrijk de lapjes met venkelzaad-citroenrasp-olie. Rooster de varkensfiletlapjes 15 minuten.

Boek Buiten Koken Dé kookbijbel voor outdoor cooking Auteur Kathleen Davis Prijs € 27,50 ISBN 9789491853289 Uitgever Forte Culinair

DE TUIN OP TAFEL

GfM

97

VOLGENDE KEER * HAAL MEER UIT JE TUIN Favoriete tomaten van Alexander Kerbusch en Elena Alexandrovna * Ria Loohuizen plukt wilde bessen in de zomer * SERIE DE KAS VAN JAN Hoe gebruik je de kas in verschillende seizoenen? * Kweker Peter Bauwens over linzen uit eigen tuin

* Over de grens: Four Seasons Farm uit Maine teelt het hele jaar door * AAN DE SLAG In de moestuin van Suzanne Monnier

IN DE ZOMER ETEN WE ÉLKE DAG UIT DE MOESTUIN DUS IN DE TUIN OP TAFEL WEER VEEL RECEPTEN VOOR JE MOESTUINOOGST! DE DERDE EDITIE VAN DE TUIN OP TAFEL VERSCHIJNT OP 2 JULI 2020.

FOTO’S: REMCO GREUTINK, VERA GREUTINK WIJZIGINGEN VOORBEHOUDEN

* Vaste eetbare bloemen van kwekerij Tasty Blooms

Wij hebben een serre

voor ieders hobby.

AN

R

N

TI

E

GA

Onze ervaring, onze eigen ontwikkelde aluminiumprofielen en de solide construc�e staan garant voor een perfect product. Daarom geven wij 13 jaar garan�e op alle profielen. U kan ons uitgebreid gamma ontdekken bij uw lokale dealer. Natuurlijk kan je vooraf al alle type serres ontdekken op de website.

TY

GARA

Al 74 jaar produceren en plaatsen wij aluminium tuinkamers, hobbyserres en orangerieën.

AN

TI

W

AR

Dealerinfo op aanvraag:

www.janssens-alusytems.be

Mechelsesteenweg 388, 2500 Lier T. +32 (0)15 30 67 80, info@janssens-alusystems.be

Eigen Belgisch fabrikaat

Laat je inspireren Alles om te zaaien koop je natuurlijk bij DEZADEN.NL

Een warm welkom voor bijen en vlinders in jouw tuin!

www.dezaden.nl LOGO DE ZADEN.indd 1

19-02-16 12:39