ENGELSE TUINEN
Historische
WYNYARD HALL
DROOMTUIN VOOR ROZENFANS
Binnen de historische muren van Wynyard Hall in het noorden van Engeland bloeit de beroemde rozentuin met meer dan 3000 geurige en doorbloeiende rozen. Een perfect samenspel van dromen en een vooruitstrevend design.
TEKST: JACKY HOBBS BEELD: CLIVE NICHOLS
ramblerrozen zorgen voor een overdadige, geurige bloei van eind mei tot diep in de herfst en soms tot de eerste vorst. De rozen zijn kunstig in kleurverloop geplant: boven in de tuin domineren zachte tinten roze en zilver, die langzaam overgaan in citroengeel en oranje. De 1 hectare grote ommuurde tuin is een zee van rozen, afgewisseld met siergrassen en een weelde aan zorgvuldig gekozen, langbloeiende vaste planten. Overal waar je kijkt, kronkelen waterlopen, kletteren fonteinen en slingeren pergola’s, priëlen en obelisken omhoog, waardoor de tuin barst van glamour, romantiek en dramatiek. Sir John vat zijn passie samen: “Ik hield van alles aan rozen; hun kleuren, hun prachtige geur. Die kwaliteiten zijn diep verankerd in de Rozentuin van Wynyard.”
ONTWERP MET VISIE
“Het ontwerp”, vertelt Sir John, “was een samenwerking met mijn dochter Allison, die net zo gepassioneerd is over rozen als ik, en de bekroonde landschapsarchitect
Alistair Baldwin (AWB Associates). Hij bracht moderne structuur en innovatie in het plan.”
Net als Lady Theresa Londonderry begreep Sir John dat een tuin niet alleen schoonheid kan bieden, maar ook economische waarde. Baldwin nam de uitdaging aan om een tuin te creëren die recht deed aan de geschiedenis, maar ook voldeed aan de esthetische visie van de familie Hall:
een plek waar romantiek en functionaliteit hand in hand gingen. De tuin moest mooi en sfeervol zijn, maar ook praktisch bruikbaar; geschikt om duizenden bezoekers te ontvangen en evenementen te organiseren, zonder afbreuk te doen aan de droom. Bovendien moest het ontwerp in recordtijd worden uitgevoerd.
KLASSIEKERS ALS INSPIRATIEBRON
En dat lukte. Binnen acht maanden - van de eerste schets tot de eerste bloei - werd de tuin gerealiseerd.In augustus 2015 opende de Rozentuin voor het eerst haar poorten voor het publiek. Inmiddels is de tuin uitgegroeid tot een volwassen paradijs. Nog altijd stromen bezoekers toe om zich te vergapen aan een rijk arsenaal van in kaart gebrachte en benoemde rozen, afgewisseld met lagen van seizoenskleuren en texturen, gecreëerd door zorgvuldig geselecteerde vaste planten. De bovenste tuin wordt gekenmerkt door strakke vormen en structuur, met waterbassins die door leibomen van haagbeuk worden omzoomd. Stromend water klettert in brede rills (smalle waterlopen) naar beneden; het doet denken aan islamitische en Perzische paradijstuintjes, ze brengen beweging en spanning. Hoge pilaren van cederhout, bedekt met klimmende rozen, vormen een indrukwekkende colonnade die verwijst naar klassieke Griekse en Romeinse tuinen.
5 ROZENTIPS
1 Kies rozen die meerdere keren per seizoen bloeien. Zo geniet je maandenlang van geur en kleur.
2 Combineer rozen met vaste planten die verschillen in hoogte, bloeitijd en bladstructuur, het zorgt voor harmonie en verlengt het seizoen.
3 Gebruik kleurverloop in de beplanting: zachte tinten bovenin en warme kleuren onderaan geven een natuurlijke gelaagdheid.
4 Voeg siergrassen toe. Ze brengen beweging, vangen licht en ondersteunen de rozen tot ver in de winter.
5 Creëer rustpunten in tuin, zoals een witte tuin of een pergola, om balans te houden in een overvloed aan kleuren.
Rosa ‘Port Sunlight’
Rosa ‘Molineux’
Rosa ‘Anne Boleyn’
SHOPPEN
IN DE STIJL VAN WYNYARD HALL
3
6 9 8 2 7 11
TIP
Geef je rozen voeding in het voorjaar en de zomer voor sterke groei en rijke bloei. Strooi kalk in de winter of vroege lente zodat de bodem gezond blijft en de rozen de voeding beter opnemen. 10
1 KLASSIEKE BUITENFONTEIN Van modern hars, tuinfontein Limbara, € 219,99, www.beliani.nl 2 ENGELSE ROOS Rosa ‘Mortimer Sackler’, € 11,95, www.rozenlottum.nl 3 WITTE RAMBLERROOS Rosa ‘Adélaide d’Orléans’, € 13,95, www.border.nl 4 KRASVRIJ ROZEN SNOEIEN Rozensnoeihandschoen Felco 705, premium leder, € 36,52, www.devakhandel.nl 5 ROMANTIEK TEN TOP Rozenboog Dimarus, van gesmeed staal, € 198, www.loberon.nl 6 IJZEREN KLIMHULP Plantenklimrek, 183 x 46 cm, set van 2, € 59,99, www.home24.nl 7 PRACHTIG PAARS Salvia nemoros ‘Amethyst’, € 3, www.plant-werk.nl 8 SNOEISCHAAR Met houten handvat, Sogo, € 12,50, www.tuinadvies.nl 9 JAARLIJKS HAPJE KALK VOOR ROZEN Langwerkende kalk DCM Groenkalk, € 14,95, www.dcm-info.nl 10 ORANJE BOVEN Rosa ‘Lady of Shallot’, € 16,16, www.border.nl 11 OM DE BOOM Boombank Enyd, € 249, www.tectake.nl 12 GEZELLIG WATERLOOPJE Velda Garden Stream, 80 cm, € 197,99, www.vijverbenodigdheden.nl
Het huis is geen museum, maar er zijn wel enkele voorzieningen in gevestigd.
Uniek aan Hidcote zijn de tuinkamers met elk een eigen karakter en een eigen beplantingsplan. De kamers zijn met elkaar verbonden door zichtassen, zoals de befaamde Long Walk. Als bezoeker wandel je van tuin naar tuin en ervaar je steeds een andere sfeer. De Long Walk begint bij het huis en eindigt in de weilanden. Onderweg bezoek je de tuinkamers en zijn er doorkijkjes op het achterland, het zogenaamde ‘geleend landschap’ (borrowed view). Deze ontwerptechniek wordt ook bij ons toegepast en laat je tuin groter lijken. Als je een mooi uitzicht hebt, waarom zou je dat dan niet bij je tuin betrekken?
PLANTENVERZAMELAAR
De tuinkamers zijn gecreëerd door strak gesnoeide hagen van onder andere taxus en beuk. Binnen elke kamer gebruikte Johnston een combinatie van hoge structuurplanten en bloeiende borders. Voordat Johnston hiermee begon, waren bloeiende planten helemaal niet zo vanzelfsprekend in de landschapstuinen bij grote huizen, maar zag je vooral gazons, bomen en heesters. Johnston was een fanatiek plantenjager en ondernam expedities naar Zuid-Afrika, China, de Alpen en Zuid-Amerika waar hij samen met anderen op zoek ging naar bijzondere en zeldzame soorten. Dat lijkt in tegenspraak met de principes van de Arts & Crafts beweging (zie kader verderop) die vooral inheemse soorten en producten
als uitgangspunt nam. Maar de beweging was niet rigide en er was in die tijd ook een enorme nieuwsgierigheid naar nog onontdekte planten. Dus de bijzondere exoten werden volop toegepast binnen de geometrische en strakke lijnen van de tuinkamers.
LEEG CANVAS
Lawrence Johnston kocht Hidcote Manor in 1907 namens zijn moeder die toen nog in Amerika verbleef, maar naar Engeland wilde verhuizen. Het landgoed had nog niet de grandeur die het vandaag de dag heeft, en was niet meer dan een boerderij met een moestuin en een paar bomen. De plek werd al in de middeleeuwen bewoond maar het huidige huis stamt uit de 17e eeuw en deed eeuwenlang dienst
Hypericum ‘Hidcote’ (hertshooi)
De befaamde Long Walk begint bij het huis en eindigt in de weilanden.
als boerderij. Toen Johnston het kocht, liet hij het pand uitbouwen en moderniseren. Maar zijn oog was vooral gevallen op het terrein rondom het huis, feitelijk een leeg canvas boven op de heuvels van de Cotswolds dat hij helemaal naar zijn eigen hand kon zetten. Geïnspireerd door het boek The Art & Craft of Garden Making van Thomas H. Mawson ontwierp Johnston
Onderhoud aan de dichtbegroeide borders.
De Long Borders zijn weelderig begroeid met lupine, vingerhoedskruid en Crambe cordifolia
Opvallend was dat ook bloemen een plek vonden tussen de eetbare gewassen. Goudsbloemen, lupines en stokrozen werden niet alleen om hun schoonheid gewaardeerd, maar ook om hun nut: ze trokken bestuivers aan of hielden plagen op afstand.
arbeiderswoningen en ontstonden uit noodzaak. Cottagers, vaak landarbeiders die een klein stukje grond bij hun huis hadden, gebruikten hun tuinen om in hun eigen voedsel te voorzien. Er groeiden voedzame gewassen als aardappelen, kool, uien en wortelgewassen, maar ook kruiden voor de keuken en de geneeskunde. Planten werden dicht opeen gezet, niet volgens een strak plan, maar in een mengeling die efficiënt gebruik maakte van de beperkte ruimte.
Opvallend was dat ook bloemen een plek vonden tussen de eetbare gewassen. Goudsbloemen, lupines en stokrozen werden niet alleen om hun schoonheid gewaardeerd, maar ook om hun nut: ze trokken bestuivers aan of hielden plagen op afstand. De cottagetuin ontwikkelde zich zo tot een charmant, rommelig ogend geheel waar praktisch nut en esthetiek hand in hand gingen.
TYPISCHE GEWASSEN UIT
DE ENGELSE MOESTUIN
Engeland heeft een lange traditie van appelteelt. Rassen zoals ‘Cox’s Orange Pippin’ (19e eeuw) en ‘Egremont Russet’ zijn nog altijd geliefd, maar er bestaan honderden oude variëteiten die in lokale boomgaarden werden gekweekt. Sommige waren bedoeld als handappel, terwijl andere, bittere, suikerarme appelsoorten met een hoog tanninegehalte werden gebruikt voor ciderproductie, een belangrijke drank in vooral West-Engeland.
In vroegere tijden waren groenten als pastinaak, mierikswortel en schorseneren veel gebruikelijker dan nu. Ook veldbonen, een vroege vorm van de tuinboon, waren een hoofdbestanddeel van het dieet. Rapen, ooit een van de belangrijkste voedingsmiddelen in de Engelse moestuin, zijn tegenwoordig grotendeels verdrongen door de aardappel.
Naast groente en fruit speelden kruiden een onmisbare rol. Peterselie, bieslook en tijm werden standaard in de keuken gebruikt. Meer bijzondere kruiden, zoals engelwortel of hyssop, dienden zowel culinaire als medicinale doeleinden. In de ommuurde tuinen waren vaak aparte kruidenbedden te vinden, soms in decoratieve knoopvormige patronen.
DE VICTORIAANSE MOESTUIN
Met de Victoriaanse moestuin doelen we op de typisch Engelse keukentuin tijdens de 19e eeuw, in de periode dat koningin Victoria (1837-1901) regeerde. Dat was een tijd waarin de tuinbouw een enorme bloei doormaakte, door zowel technische innovaties als een sterke hang naar prestige bij de hogere klassen. De industriële revolutie, die in Engeland begon rond 1750, had voor nieuwe technologieën gezorgd. In de ommuurde keukentuinen verschenen
SHOPPEN UIT VICTORIA’S KAS
Vanaf de 19e eeuw werden sierlupinen populair in tuinen vanwege hun prachtige bloemaren in allerlei kleuren (wit, blauw, paars, roze, geel). Ze gaven hoogte en structuur aan de weelderige cottage garden. Lupinen groeien goed in de Britse bodem, verdragen arme grond, en zaaien zich gemakkelijk opnieuw uit. De bloemen trekken veel bijen en hommels aan, maar ook insecten die helpen bij plaagbestrijding, zoals zweefvliegen, lieveheersbeestjes en gaasvliegen.
1 HANDIGE GIETER Gieter Klassiek L, Esschert Design, € 44,99, www.demoestuinwinkel.nl Tuinhandschoenen Oak Leaf, € 24,95, www.tuinartikelen.nu 3 OP DE VIERKANTE METER Woodvision minimoestuin Douglas, 100 x 100 x 20 cm, € 79,99, www.intratuin.nl 4 HANDIGE TOOLS Schep & Harkje, € 32,95, www.sprinklr.co 5 STIJLVOL ZITTEN Tuinbank H78 roestlook 2-zits, € 157,99, www.home24.nl 6 WATERDRUPPELAAR Esschert Design Olla, € 14,99, www.intratuin.nl 7 HISTORISCHE APPELS Halfstam appelboom ‘Beauty of Bath’ (oud-Engels ras), € 29,99, www.fruitbomen.net 8 DE ANTIEKLOOK IJzeren tuinset Fieldbrook, inklapbaar, € 298, www.loberon.nl 9 COUNTRY GARDEN GREEN Bewaarblik voor zaden, donkergroen metaal, € 16, 95, www.dille-kamille.nl 10 SEIZOENSVERLENGEND Druivenkas 140 cm, € 1.475, www.otiq.nl 11 LAMP OP SOKKEL Lalumi sokkellamp Carleen, € 16,95, www.hornbach.nl 12 DROGEN VOOR LATER Bloemen- en kruidendroger, € 14,95, www.dille-kamille.nl 13 FLEURIGE ONGEDIERTEBESTRIJDERS Lupine-mix, 50 zaden, € 2, www.hobbytuinpuurnatuur.nl 14 SCARLET RUNNER BEANS Phaseolus coccineus biologische zaden, € 3,29, www.intratuin.nl 12 14 10 5 6
Rosa gallica ‘Agatha’
Afgebeeld door Pierre-Joseph Redouté in Les Roses (1817–1824).
Combineert mooi met Alchemilla mollis, Nepeta ‘Six Hills Giant’, Digitalis purpurea en geraniums.
Verspreidt een fluweelzachte rozengeur met kruidige ondertoon.
Prachtige snijroos voor juni, denk aan de stillevenachtige boeketten in Redouté-sfeer.
Vormt graag uitlopers; handig om te vermeerderen, maar houd de plant in toom.
Schaduwtolerant, dus bruikbaar op oost- of noordmuren en in halfschaduw.
ENGELSE BRAVOURE
In Engelse tuinen draait het niet alleen om perfect gesnoeide hagen en romantische rozenbogen. Juist de weelderige borders, waarin vaste planten in gewaagde of subtiele combinaties samenkomen, zorgen voor die onweerstaanbare charme. Van serene witte wolken tot knallende kleurcontrasten, deze voorbeelden laten zien hoe spannend en inspirerend een Engelse border kan zijn.
3
Heel gewaagd
1 Geel, rood, karmijnroze, zachtroze en wit… In de borders van Great Dixterde beroemde Engelse tuin van wijlen Christopher Lloyd - kom je veel gewaagde kleurencombinaties tegen. Tweekleurige akeleien naast kleinbloemige karmijnrode gladiolen en Geranium ‘Patricia’ met zijn opvallende karmijnroze bloemen; je zou het zelf waarschijnlijk niet gauw toepassen maar toch oogt het heel boeiend! Aquilegia caerulea ‘Coralle’
HOOGTE: 60 cm STANDPLAATS: zon-halfschaduw BLOEITIJD: mei-juni Geranium ‘Patricia’
HOOGTE: 60 cm STANDPLAATS: zon
BLOEITIJD: juni-augustus
LOCATIE: GREAT DIXTER
Stekelige schoonheid
2 Tussen het kattenkruid met zijn wolk van lila bloempjes komen de bloemen van Eryngium (kruisdistel) prima tot hun recht. De stekelige bloeiwijzen vormen hier een opvallend contrast met het lieflijke, zeer aaibare kattenkruid waarvan de grijsgroene blaadjes bij aanraken een intense, kruidige geur verspreiden.
Eryngium
HOOGTE: 50-120 cm STANDPLAATS: zon BLOEITIJD: juni-augustus
4
Nepeta ‘Six Hills Giant’
HOOGTE: 60 cm STANDPLAATS: zon
BLOEITIJD: juni-juli
LOCATIE: DUNROBIN CASTLE
Sereen wit
3 Dat je ook met witbloeiende planten combinaties kunt maken met een hoog wow-gehalte, bewijst deze border. De lange, rechte bloeiaren van lupine vallen niet weg tegen de wolken van witte, zoetgeurende bloempjes van Crambe cordifolia op de achtergrond, maar maken dat deze border nóg meer oplicht. De contrasterende bloeiwijze van beide planten zorgt voor een krachtig effect. Crambe cordifolia
HOOGTE: 200 cm STANDPLAATS: zon BLOEITIJD: mei-juni
Lupinus ‘Gallery White’
HOOGTE: 80 cm STANDPLAATS: zon
BLOEITIJD: juni-juli
LOCATIE: HIDCOTE MANOR
‘Deze planten zijn stuk voor stuk goede drachtplanten voor bijen.’